Add files from ibiblio as of 2025-03-08 00:20:09HEADmain

9 files changed, 2 insertions, 3587 deletions

diff --git a/42512-0.txt b/42512-0.txt
index 6cd52d6..a005bc0 100644
--- a/42512-0.txt
+++ b/42512-0.txt
@@ -1,25 +1,4 @@
-The Project Gutenberg EBook of Death of a Youth, by Kostis Palamas
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org
-
-
-Title: Death of a Youth
-
-Author: Kostis Palamas
-
-Release Date: April 12, 2013 [EBook #42512]
-
-Language: Greek
-
-Character set encoding: UTF-8
-
-*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DEATH OF A YOUTH ***
-
-
-
+*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 42512 ***
 
 Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for
 his major work in proofreading.
@@ -1291,360 +1270,4 @@ _Αυτή την ιστορία την αφιερώνω σ' εσέν', απλή
 
 End of the Project Gutenberg EBook of Death of a Youth, by Kostis Palamas
 
-*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DEATH OF A YOUTH ***
-
-***** This file should be named 42512-0.txt or 42512-0.zip *****
-This and all associated files of various formats will be found in:
-        http://www.gutenberg.org/4/2/5/1/42512/
-
-Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for
-his major work in proofreading.
-
-
-Updated editions will replace the previous one--the old editions
-will be renamed.
-
-Creating the works from public domain print editions means that no
-one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
-(and you!) can copy and distribute it in the United States without
-permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
-set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
-copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
-protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
-Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
-charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
-do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
-rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
-such as creation of derivative works, reports, performances and
-research.  They may be modified and printed and given away--you may do
-practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
-subject to the trademark license, especially commercial
-redistribution.
-
-
-
-*** START: FULL LICENSE ***
-
-THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
-PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
-
-To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
-distribution of electronic works, by using or distributing this work
-(or any other work associated in any way with the phrase "Project
-Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
-Gutenberg-tm License available with this file or online at
-  www.gutenberg.org/license.
-
-
-Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
-electronic works
-
-1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
-electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
-and accept all the terms of this license and intellectual property
-(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
-the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
-all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
-If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
-Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
-terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
-entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
-
-1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
-used on or associated in any way with an electronic work by people who
-agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
-things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
-even without complying with the full terms of this agreement.  See
-paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
-Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
-and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
-works.  See paragraph 1.E below.
-
-1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
-or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
-Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
-collection are in the public domain in the United States.  If an
-individual work is in the public domain in the United States and you are
-located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
-copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
-works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
-are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
-Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
-freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
-this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
-the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
-keeping this work in the same format with its attached full Project
-Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
-
-1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
-what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
-a constant state of change.  If you are outside the United States, check
-the laws of your country in addition to the terms of this agreement
-before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
-creating derivative works based on this work or any other Project
-Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
-the copyright status of any work in any country outside the United
-States.
-
-1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
-
-1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
-access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
-whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
-phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
-Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
-copied or distributed:
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org
-
-1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
-from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
-posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
-and distributed to anyone in the United States without paying any fees
-or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
-with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
-work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
-through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
-Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
-1.E.9.
-
-1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
-with the permission of the copyright holder, your use and distribution
-must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
-terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
-to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
-permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
-
-1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
-License terms from this work, or any files containing a part of this
-work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
-
-1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
-electronic work, or any part of this electronic work, without
-prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
-active links or immediate access to the full terms of the Project
-Gutenberg-tm License.
-
-1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
-compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
-word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
-distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
-"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
-posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
-you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
-copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
-request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
-form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
-License as specified in paragraph 1.E.1.
-
-1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
-performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
-unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
-
-1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
-access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
-that
-
-- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
-     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
-     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
-     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
-     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
-     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
-     must be paid within 60 days following each date on which you
-     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
-     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
-     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
-     address specified in Section 4, "Information about donations to
-     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
-
-- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
-     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
-     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
-     License.  You must require such a user to return or
-     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
-     and discontinue all use of and all access to other copies of
-     Project Gutenberg-tm works.
-
-- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
-     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
-     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
-     of receipt of the work.
-
-- You comply with all other terms of this agreement for free
-     distribution of Project Gutenberg-tm works.
-
-1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
-electronic work or group of works on different terms than are set
-forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
-both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
-Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
-Foundation as set forth in Section 3 below.
-
-1.F.
-
-1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
-effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
-public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
-collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
-works, and the medium on which they may be stored, may contain
-"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
-corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
-property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
-computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
-your equipment.
-
-1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
-of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
-Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
-Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
-liability to you for damages, costs and expenses, including legal
-fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
-LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
-PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
-TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
-LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
-INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
-DAMAGE.
-
-1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
-defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
-receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
-written explanation to the person you received the work from.  If you
-received the work on a physical medium, you must return the medium with
-your written explanation.  The person or entity that provided you with
-the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
-refund.  If you received the work electronically, the person or entity
-providing it to you may choose to give you a second opportunity to
-receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
-is also defective, you may demand a refund in writing without further
-opportunities to fix the problem.
-
-1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
-in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
-WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
-WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
-
-1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
-warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
-If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
-law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
-interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
-the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
-provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
-
-1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
-trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
-providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
-with this agreement, and any volunteers associated with the production,
-promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
-harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
-that arise directly or indirectly from any of the following which you do
-or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
-work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
-Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
-
-
-Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
-
-Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
-electronic works in formats readable by the widest variety of computers
-including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
-because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
-people in all walks of life.
-
-Volunteers and financial support to provide volunteers with the
-assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
-goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
-remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
-and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
-To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
-and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
-and the Foundation information page at www.gutenberg.org
-
-
-Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
-Foundation
-
-The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
-501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
-state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
-Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
-number is 64-6221541.  Contributions to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
-permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
-
-The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
-Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
-throughout numerous locations.  Its business office is located at 809
-North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887.  Email
-contact links and up to date contact information can be found at the
-Foundation's web site and official page at www.gutenberg.org/contact
-
-For additional contact information:
-     Dr. Gregory B. Newby
-     Chief Executive and Director
-     gbnewby@pglaf.org
-
-Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation
-
-Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
-spread public support and donations to carry out its mission of
-increasing the number of public domain and licensed works that can be
-freely distributed in machine readable form accessible by the widest
-array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
-($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
-status with the IRS.
-
-The Foundation is committed to complying with the laws regulating
-charities and charitable donations in all 50 states of the United
-States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
-considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
-with these requirements.  We do not solicit donations in locations
-where we have not received written confirmation of compliance.  To
-SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
-particular state visit www.gutenberg.org/donate
-
-While we cannot and do not solicit contributions from states where we
-have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
-against accepting unsolicited donations from donors in such states who
-approach us with offers to donate.
-
-International donations are gratefully accepted, but we cannot make
-any statements concerning tax treatment of donations received from
-outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
-
-Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
-methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
-ways including checks, online payments and credit card donations.
-To donate, please visit:  www.gutenberg.org/donate
-
-
-Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
-works.
-
-Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
-concept of a library of electronic works that could be freely shared
-with anyone.  For forty years, he produced and distributed Project
-Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
-
-Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
-editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
-unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
-keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
-
-Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
-
-     www.gutenberg.org
-
-This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
-including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
-Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
-subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
-
+*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 42512 ***
diff --git a/42512-0.zip b/42512-0.zip
deleted file mode 100644
index e23185c..0000000
--- a/42512-0.zip
+++ /dev/null
diff --git a/42512-h.zip b/42512-h.zip
deleted file mode 100644
index d2d8537..0000000
--- a/42512-h.zip
+++ /dev/null
diff --git a/old/42512-0.txt b/old/42512-0.txt
deleted file mode 100644
index 6cd52d6..0000000
--- a/old/42512-0.txt
+++ /dev/null
@@ -1,1650 +0,0 @@
-The Project Gutenberg EBook of Death of a Youth, by Kostis Palamas
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org
-
-
-Title: Death of a Youth
-
-Author: Kostis Palamas
-
-Release Date: April 12, 2013 [EBook #42512]
-
-Language: Greek
-
-Character set encoding: UTF-8
-
-*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DEATH OF A YOUTH ***
-
-
-
-
-Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for
-his major work in proofreading.
-
-
-
-
-
-Note: The tonic system has been changed from polytonic to
-monotonic, otherwise the spelling of the book has not been
-changed. Words in italics are included in _.
-
-Σημείωση: Ο τονισμός έχει αλλάξει από πολυτονικό σε μονοτονικό,
-κατά τα άλλα έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου. Λέξεις
-με πλάγιους χαρακτήρες περιλαμβάνονται σε _.
-
-
-ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ
-
-
-
-ΘΑΝΑΤΟΣ
-
-ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΟΥ
-
-
-
-
-
-ΑΘΗΝΑ
-ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ "ΕΣΤΙΑ"
-Κ. ΜΑΙΣΝΕΡ ΚΑΙ Ν. ΚΑΡΓΑΔΟΥΡΗ
-
-1901
-
-
-
-
-
-
-Ε Ρ Γ Α  Τ Ο Υ  Ι Δ Ι Ο Υ
-
-ΣΕ ΒΙΒΛΙΑ
-
-Τραγούδια της Πατρίδος μου.
-Ύμνος εις την Αθηνάν.
-Τα μάτια της Ψυχής μου.
-Το έργον τον Κρυστάλλη.
-Ίαμβοι και Ανάπαιστοι.
-Τάφος.
-Οι χαιρετισμοί της Ηλιογέννητης.
-
-ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΙ
-Ποιήματα.
-Δράματα. Ιστορίες.
-Κριτικά.
-
-
-
-
-            Η ιστορία τούτη πρωτοφάνηκεν, εδώ και
-            δέκα χρόνια, στην «Εστία» του Δροσίνη.
-            Μικρή και ακοίταχτη, μ' ένα του άρθρο στου
-            Παρισιού το Figaro, να την προσέξουν έκαμε
-            ο Ψυχάρης. Όμως θα την ξέχανα, αν δεν
-            την έσπρωχνε να βγη ξανά στο φως ο φίλος
-            μου ο Πάλλης.
-
-
-
-
-_Αυτή την ιστορία την αφιερώνω σ' εσέν', απλή και αγράμματη
-γυναίκα, σ' εσέ, καημένη Χαραυγή. Την άκουσα από το στόμα σου,
-και κοίταξα να την κρατήσω, κι όσο πιστά μπορούσα, για να είμαι
-αντίλαλος δικός σου. Γιατί, κι όταν μιλάς εσύ, ένας λαός
-ολόκληρος τα λόγια σου στα ψιθυρίζει. Κάθε σου ιστορία, χωρίς
-να το καταλαβαίνης, του γένους είναι ποίημα. Δεν είσαι γυναίκα,
-είσαι η Φήμη η διαλαλήτρα δεν έχεις τίποτε σαρκικό, είσαι ψυχή
-μονάτη· τα μάτια σου ποτέ δεν ησυχάζουν, ποτέ δε σκοτιδιάζουν.
-Όσα λες, τα βλέπεις ολοζώντανα μπροστά σου, κι όσα βλέπεις,
-καθώς τα βλέπ' η Φαντασία τα θωρείς. Γι' αυτό είναι και τα
-λόγια σου ολοζώντανα, σοφή κ' η γλώσσα σου, απλή κι αγράμματη
-γυναίκα. Με μαγνητίζουν τα μάτια σου και με μαγεύουν τα λόγια
-σου, και νοιώθω κάτι τι μέρα την ημέρα με δένει πιο σφιχτά μ'
-εσένα. Εσύ με πρωτοτραγούδησες μωρό στην κούνια· τα υστερνά τα
-λόγια που θακούσω στην κλίνη του θανάτου, θέλω να βγουν απ' το
-δικό σου στόμα._
-
-
-
-ΘΑΝΑΤΟΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΟΥ
-
-
-
-Κανείς δεν έπεσε να κοιμηθή, όλοι αγρυπνούσαν· πού να κλείσουν
-μάτι τέτοια χρονιάρα νύχτα; Νύχτα της Μεγάλης Παρασκευής. Ό,τι
-πέρασαν τα μεσάνυχτα, βουβές οι καμπάνες και στις τρεις
-εκκλησούλες του Θαλασσοχωριού. Σωπαίνουν κ' οι καμπάνες για του
-Χριστού τα πάθη, σα νάχουν κι αυτές ανθρώπινη ψυχή και δε
-απορούν απ' το βαθύ καημό τους ούτε να ξεφωνίσουν. Μόνο τα
-ξύλινα τριτσόνια ξεκουφαίνουν τον κόσμο στων παιδιών τα χέρια·
-τρέχουν τα παιδιά, κι από γειτονιά σε γειτονιά, κι από πόρτα σε
-πόρτα, και τα χτυπούνε με κακό και με φωνές: «Ώρα για την
-εκκλησά! Ώρα για την εκκλησά!» Κ' οι λιγοστοί που απομένουν
-βάρυπνοι, πετειούνται ξαφνισμένοι και τρέχουν στο παράθυρο,
-θαρρώντας πως γλυκοχαράζει και πως περνάει κάτου ο επιτάφιος.
-Για την αγάπη του Χριστού, μια φορά το χρόνο, τη Μεγάλη
-Παρασκευή, βουβαίνοντ' οι καμπάνες του Θαλασσοχωριού, εκείνες
-μόνο γιατί, απ' άκρη σ' άκρη, το θαλασσοχώρι σηκώνεται στο
-πόδι, για την αγάπη πάλι του Χριστού, μια φορά το χρόνο, τη
-νύχτα της Μεγάλης Παρασκευής.
-
-Έτσι κ' εκείνη τη νύχτα· γυναίκες κι άντρες, άλλοι χώρια κι
-άλλοι μαζωχτοί, έβγαιναν απ' τα σπίτια, από τους καφενέδες, και
-σκορπίζονταν εδώ κ' εκεί κατά τις εκκλησιές. Οι περπατησιές
-βαρυχτυπούσαν στα καλντερίμια κι ολοένα εμάκραινε τους ήχους ο
-αντίλαλος της νύχτας. Κ' η νύχτα, δροσοστάλαχτη απριλιάτικη, μ'
-ένα φεγγάρι νυστασμένο που πάει να βασιλέψη και χύνει αχνότερη
-γι' αυτό τη λάμψη του στα μαύρα και ξασβέστωτα παλιόσπιτα και
-στα στραβά σοκάκια, που, λίγη, περισσή, ποτέ κ' η λάσπη δεν
-τους λείπει. Οι εκκλησιές ολόφωτες, με πόρτες ορθάνοιχτες.
-Κάπου κάπου ξεχύνονταν ως έξω η φωνή του αναγνώστη, πριν
-αρχίσουν οι _θρήνοι_. Αλλά το μεγάλο το πανηγύρι γίνετ' απ' έξω
-απ' τις εκκλησιές. Γύρω σε φωτιές μεγάλες θρεμμένες με ρετσίνα,
-με κληματόξυλα, με σανίδια, με φρόκαλα, με σκαφίδια και με
-κοφίνια της μπουγάδας, και κάπου κάπου μ' ολόκληρο
-παραθυρόφυλλο, — αλλοίμονο στα χαμηλά σπιτάκια και στις
-ασυλλόγιστες νοικοκυρές, τη νύχτα εκείνη! — γύρω σε φωτιές, του
-κόσμου τα παιδιά και τα παλιόπαιδα, και μέσα στα παιδιά κι
-άντρες με μουστάκια, πηδούνε, τρέχουν, αλαλάζουν, δαιμονίζονται
-κι αστραποβολούν στα σκότη και βροντοχτυπούν στην ησυχία οι
-σαλιόρες και τα χοντρά χαλκούνια — Σώσον, Κύριε! — κ' οι
-τρακατρούκες και τα χαϊμαλιά, με τέχνη καμωμένα από καλάμια κι
-από χοντρόχαρτα, και γεμισμένα με μπαρούτι, με μπαρούτι
-ατέλειωτο. Δίσκος για το μπαρούτι γύριζε μέσα στις εκκλησιές.
-Άντρες και παιδιά, φωτοκαίγονταν μ' εκείνα, της φωτιάς τα
-σύνεργα, για την καλή χρονιά. Μπαρούτι μύριζε το θαλασσοχώρι κ'
-οι ενορίτες με τους ενορίτες στέκονταν αμάν για πόλεμο.
-
-Δεν ήταν μόνον οι εκκλησιές ανοιχτές, την ώρα εκείνη. Εδώ κ'
-εκεί πρόβαλλε μισανοιγμένο κάνα μαγερειό, κανένας καφενές. Όσο
-νάρθ' η ώρα που θα βγη ο επιτάφιος, ως τις τρεις το πρωί, όλος
-ο κόσμος δε μπορούσε να περνά την ώρα του ολόρθος μέσ' στην
-εκκλησιά! Μ' ένα βαρύ γλυκό, με ένα μεζέ και δυο ρουφηξιές
-πυργιώτικο κρασί, καταπιάνεται κανείς ύστερ' από τη νηστεία και
-παίρνει δύναμη για να συντροφέψη τον επιτάφιο. Κ' έτσι σιγά
-σιγά οι παρέες τραβειούνταν κατά τις εκκλησιές με δροσισμένο
-στομάχι. Τελευταία είχε ξεχαστή στο κρασοπουλειό του Ψημένου
-μια συντροφιά χαρούμενη· ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης, ο Γιαννάκος ο
-Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας και το παιδί της Χαρίταινας,
-που κανείς δεν τόκραζε με τόνομά του, όσο που και το ίδιο το
-ξέχασε κι άκουγε μόνο σαν τον φώναζαν η Ταρία Ταρέλα. Κ' οι
-τέσσαρες θαλασσινοί· ο πρώτος είχε ψαροκάικο, ο δεύτερος
-δούλευε στο ψαροκάικο του πρώτου, ο τρίτος ταξίδευε με τις
-μαούνες, και η Ταρία Ταρέλα ήταν ψαράς. Και οι τέσσερες
-εικοσιπέντε χρόνων κι αδερφωμένοι από τα μικρά τους χρόνια. Το
-κρασί κ' η κουβέντα τους άναψαν το κεφάλι, κι αν δεν ήταν
-Μεγάλη Παρασκευή, θα τόσκουζαν. Το τραγούδι μισαγαλινό, απαλά
-απαλά κι αθέλητα, ξεφύτρωνε στα χείλη τους τέτοια νύχτα. Στα
-υστερνά κατάλαβαν πως άργησαν. Στον Άη Νικόλα, λίγα ποδάρια
-παρέκει από το κρασοπουλειό, άρχισαν κι έψελναν «Αι γενεαί
-πάσαι». Ο Ψημένος έστεκε στο φτερό για να κλείση. Πετάχτηκαν
-στη στιγμή. Βρέθηκαν στο δρόμο.
-
-«Μωρέ ξέχασα τα βεγγαλικά!» φωνάζει ο Κανίνιας.
-
-Τα βεγγαλικά τα είχαν για να τανάψουν στον επιτάφιο.
-
-«Στα πόδια του τραπεζιού ταπίθωσα, ζερβά στην αγκωνή, λέει ο
-Μήτρος· στάσου και στα φέρνω».
-
-Και βιαστικός έκαμε να γυρίση στον καφενέ.
-
-Μα γυρίζοντας γλυστράει στο πεζούλι απάνου, και ξαπλώνεται
-μακρύς πλατύς, και γκοπ! ακούστηκ' ένας ξερός κρότος.
-
-Τρία ξεροσκαστά γέλοια ξέφυγαν από τα στόματα του Μάρκου, του
-Γιαννάκου και της Ταρίας, και μια φωνή, ένα «σκοτώθηκα» από το
-στόμα του Μήτρου.
-
-«Καλά, αδερφέ, πού σκοτώθηκες! σήκω τώρα μήπως χτύπησες;
-
- — Μωρέ, σκοτώθηκα! δε μπορώ να σηκωθώ! δε με πιστεύετε;»
-
-Και μ' ένα βογγητό τελείωσεν ο λόγος του, κ' η φωνή χύθηκε
-παραπονιάρα, ραγισμένη, σα νάχε πάθει από το πέσιμο κι αυτή. Κ'
-έφτασε σταυτιά τους η φωνή του τόσο λυπητερή, βαθειά βγαλμένη
-από τα φυλλοκάρδια, τόσον έξαφν' αλλαγμένη απ' τον πόνο,
-ξεψυχισμένη, που τους περίχυσεν ίδρωτας και τους τρεις. Είδαν
-πως δεν ήταν χωρατά.
-
-«Μωρέ Μήτρο!» απόθεσαν μόνο να ξεφωνίσουν, κ' έτρεξαν να τον
-πιάσουν, να του δώσουν χέρι για να σηκωθή.
-
-«Έτσι για το τίποτε· παραπάτησα . . . γλύστρησα . . . να, σε
-μια φλούδ' απάνου· λεμονοκόμματο θα ήταν . . . να πάθω τέτοιο
-κακό. . . Αχ! σκοτώθηκα!»
-
-Και πιο σιγά και πιο παραπονετικά έλεγεν ό,τι έλεγε. Πάλεψε να
-σηκωθή μόνος του, δε μπορούσε· τον ανασήκωσαν οι άλλοι.
-
-«Κουράγιο, Μήτρο!»
-
-Ο Μήτρος δε μπορούσε να σταθή στα πόδια του· τόνα του πόδι, το
-δεξί, δεν τόννοιωθε πια για πόδι, του φαινόταν σαν από σίδερο,
-του στέκονταν ασάλευτο. Τον κρατούσαν από τις μασχάλες. Ο
-Ψημένος είχε κλείσει το μαγαζί κ' εστέκοταν κι αυτός για να
-βοηθήση. Παραπέρα οι φωνές των παιδιών απ' έξω από την εκκλησιά
-σκορπειούνται και βοΐζουν· ξεσπούν στον αέρα τα χαλκούνια· κ' η
-νύχτα αστράφτει, βροντάει και σφυρίζει, και ρίχνει βροχή από
-σπίθες. Από τις πόρτες και τα παράθυρα τ' Άη Νικόλα ταναμμένα
-κεριά κ' οι λαμπάδες του επιταφίου φαντάζουν σαν αστέρια·
-δροσερά παιδιάτικα ψαλσίματα ξεχύνονται: «Ω γλυκύ μου έαρ,
-γλυκύτατόν μου τέκνον, που έδει σου το κάλλος;»
-
-«Να τον πάμε στο σπίτι.
-
- — Κράξε της μάννας μου, Κανίνια· είναι στην εκκλησιά.
-
- — Καλά λες. Κανίνια, τράβ' απ' την πίσω πορτοπούλα· μίλα της
-κλησάρισσας να της πη πως τη γυρεύουν· έτσι, με τρόπο.
-
- — Μη την τρομάζης, βρε αδερφέ, τη γυναίκα πες της πως τη
-γυρεύει ο Μήτρος».
-
-Η χήρα η Δήμαινα, η μάννα του Μήτρου, ήτανε στην εκκλησιά·
-βρίσκονταν αποβραδύς εκεί με τις άλλες τις γυναίκες· είχε
-ξενυχτίσει τον επιτάφιο. Έχασε τον άνδρα της προτού να φτάση
-στα μισοκοπίσματα. Κι από τότε, αντίο χρυσό κοντογούνι και φέσι
-κατακόκκινο με το φουντωτό παπάζι! Μέσα στο σπίτι δεν κάθονταν
-παρά για να κοιτάζη το Μήτρο, το γιο της το μονάκριβο, και δεν
-άφινε το σπίτι παρά για να κοιτάξη ταμπελάκι που της άφησεν ο
-μακαρίτης. Για να πάη στο αμπελάκι περνούσε από τα μνήματα, και
-κάπου κάπου άναβεν ένα κερί, κ' έκαιγε λίγο λιβάνι στον τάφο
-του μακαρίτη. Κ' ήταν γυναίκα της δουλειάς, άξια γυναίκα. Κι
-όταν μεγάλωσεν ο γιος της και ταξίδεψε με τα καΐκια — την τέχνη
-του πατέρα — κι αγάλια αγάλια, με των γονέων την ευχή και τη
-δική του προκοπή, απόχτησε δικό του καΐκάκι, τότε η χήρα η
-Δήμαινα σαν να το συλλογίσθηκε πιο πολύ πως ήταν χριστιανή — το
-ξεπεταρούδι της το γνοιάσθηκεν, έπρεπε να γνοιασθή και για την
-ψυχή της. Κι από τότε ζύγωνε συχνότερα στην εκκλησιά· κι όσο
-που έφευγαν τα χρόνια — τα είχε πατήσει τα εξήντα — τόσο
-θεοφοβούμενον έννοιωθε τον εαυτό της. Όμως, να πούμε την
-αλήθεια, περσότερο έτρεμε τα μάγια και τα ξωτικά, χωρίς κι αυτή
-καλά να το καταλαβαίνη.
-
-«Κυρά Δήμαινα, σε γυρεύουν έξω, το παιδί σου . . .» τραβώντας
-την από το φόρεμα, της ψιθύρισε σταυτί η κλησάρισσα».
-
-«Το παιδί μου! και τι να με θέλη;» Δεν πρόφτασε να το
-συλλογισθή, και ν;a, μπροστά της ο Μάρκος ο Κανίνιας,
-ξεσκούφωτος και λαχανιασμένος.
-
-«Τίποτε, κυρά Δήμαινα, το πόδι του στραγγούλισεν ο Μήτρος».
-
-Ξεπετάχτηκεν η γριά, σούσουρο γίνηκε τριγύρω της, άρχισαν οι
-γυναίκες τα ψιθυρίσματα. «Σιωπή, γυναίκες», έκραζαν με θυμό οι
-επίτροποι. Αλλά πού να σωπάσουν; Κάτι έτρεξε· τι στραγγούλισμα
-ήταν αυτό; κάποιος θα κάηκεν απ' τα χαλκούνια, κάποιος θα
-μαχαιρώθηκε. Στη στιγμή μαθεύτηκε το πράμα· στη στιγμή η μισή
-εκκλησιά είχεν αδειάσει! Πού να κρατηθή ο κοσμάκης; Την
-εκκλησιά του τη βρίσκει πάλι, μα τέτοια, θεός να μας γλυτώνη,
-δε γίνονται κάθε μέρα.
-
-«Μάτια μου, μάτια μου, o Χριστός! ο Χριστός!» φώναζε τρέχοντας
-η γριά. Κι απ' έξω απ' την εκκλησιά βλέπει εκεί μπροστά της το
-παιδί, ορθό κι ακκουμπιστό στον τοίχο. Τον παράστεκαν οι
-σύντροφοι, κι άλλοι πέντ' έξι.
-
-«Δεν είναι τίποτε, μάννα παραπάτησα, κ' έπεσα και χτύπησα
-λιγάκι στο γόνατο. Πάμε στο σπίτι να βάλω απάνου τίποτε. Μια
-μεγάλη πέτρα ξεπλάκωσε τα στήθη της φτωχής. Έβανε με το νου της
-χειρότερα, και σαν τον είδε μπροστά της έτσι ορθό, στο
-μισοσβυσμένο φως του φεγγαριού, ξανάσανεν.
-
-«Ο Χριστός! o Χριστός! κακή ώρα, παιδί μου!»
-
-Και δεν ήξερε πως ο Μήτρος δε μπορούσε να κρατηθή στα πόδια
-του, και πως ο ίδιος είχε πει στα παιδιά:
-
-«Βάλτε με νακκουμπήσω στον τοίχο, για να μη με ιδή άξαφνα η
-μάννα μου και φοβηθή».
-
-Κ' εκεί που τόλεγεν αυτό, μέσα στο νου του είπε και κάτι άλλο
-που δε βγήκε από τα χείλη του: «Πώς θα με ιδή η Φροσύνη!»
-
-Η Φροσύνη ήταν η αρραβωνιαστικειά του.
-
-Κρατώντας και ξεσέρνοντας κι ανασηκώνοντας, τον πήγανε στο
-σπίτι. Εκείνη τη χρονιά η χήρα η Δήμαινα, ο Μάρκος ο Κανίνιας,
-ο Γιαννάκος Ταρνάναμας κ' η Ταρία Ταρέλα δε χάρηκαν επιτάφιο.
-Ξημερώθηκαν στο κρεββάτι του Μήτρου. Δεν έκλεισε μάτι, πονούσε,
-μούγγριζε σαν ταύρος. Το πόδι του επρήζοταν, επρήζοταν, γίνηκε
-μια κολώνα!
-
-Έφεραν τον καλήτερο γιατρό του Θαλασσοχωριού. Σπουδασμένος
-γιατρός, με τόνομα. Πολλούς είχε γλυτώσει απ' τα χέρια του
-Χάρου. Αλήθεια πως οι Θαλασσοχωρίτες τον έπαιρναν πάντα την
-τελευταία στιγμή, αφού απελπίζονταν απ' τους κομπογιαννίτες κι
-απ' τις γιάτρισσες. Γι' αυτό κ' εκείνος δείχνονταν όλο
-θυμωμένος· όχι γιατί έχανε τίποτε που δεν τον γύρευαν
-πρωτήτερα, καθώς έλεγεν, αλλά γιατί κιντύνευαν χάρισμα τη ζωή
-τους οι κουτεντέδες, που πίστευαν τους τσαρλατάνους. Έκανεν
-όμως κ' έτσι τη δουλειά του, και αφού τον γλύτωνε τον άρρωστο,
-ξεθύμαινε στο βρισίδι, τον πλήρωνες δεν τον πλήρωνες. Τον
-φοβήθηκαν οι άνθρωποι, τους έπαιρνε τον αέρα· στα στερνά τον
-συνήθισαν, και δε μπορούσαν να κάμουν χωρίς αυτόν. Έδειχνε
-πιώτερο σαν καπετάνιος, παρά σα ντοτόρος. Αυτή τη φορά ο Μάρκος
-ο Κανίνιας, ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας κ' η Ταρία Ταρέλα φέρθηκαν
-φιλότιμα και φρόνιμα· στου γιατρού έτρεξαν αμέσως, και δεν
-άκουσαν τη Δήμαινα που γύρευε να πάρουν την κοκόνα Μαριγή την
-πολίτισσα, που ξόρκιζε το μάτιασμα, πρόφταινε τη βεντερούγα,
-ίσαζε τα βγαλμένα κόκκαλα, κ' ήταν καλή για κάθε τι.
-
-Το είδεν ο γιατρός το πόδι. Μωρέ, τι διαβολεμένο χτύπημα απάνου
-στην κούπα, μέσ' στη θηλειά του ποδαριού! Το κοίταξε καλά, κι
-αμέσως το έδεσε σφιχτά μέσα στα καλάμια, το καλάμωσε, καθώς
-λεν, και του λέει: «Μην το κουνήσης· το πόδι σου θα γίνη καλά,
-μα χρειάζεται καμπόσον καιρό και πολλήν υπομονή. Με τον καιρό
-θα στρίψη το νεύρο και θα γίνη καλά το πόδι σου. Μόνο, το καλό
-που σου θέλω, μην το πειράζης». Κ' έλεγε και ξανάλεγε: «Μην το
-πειράζης!» Γνώριζε τι κεφάλια αγύριστα είναι οι Θαλασσοχωρίτες.
-
-Ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης είχε πλατειά καρδιά και μεγάλ' υπομονή.
-Αλλά το κακό που τον ηύρε ήταν κατάρα θεού. Οι Θαλασσοχωρίτες
-είχαν χίλιες γνώμες για το ίδιο πράμα· για το Μήτρο μια γνώμη
-είχαν· ο Μήτρος είναι παλληκάρι! Οι Θαλασσοχωρίτες ταναγελούσαν
-τα γράμματα· την παλληκαριά την προσκυνούσαν. Ο Μήτρος δεν
-επάτησε το πόδι στο σκολειό. Στον ήλιο, στον αέρα και στα
-κύματα δασκάλεψε, κι από μικρός μεγάλωσε. Συνηθισμένην είχε
-θωριά. Τα στήθη του δεν ήταν χορταριασμένος πύργος, ουδέ σαν
-κάστρο η κεφαλή του. Ούτε ψηλός, ούτε κοντός· λιγνός παρά
-παχύς, μελαχρινός μ' ένα λιανό μουστάκι και φουντωμένα
-σγουρόμαλλα· στραβά τη σκούφια του, κ' ένα ζουνάρι κόκκινο
-χιλιόδιπλο στη μέση του· μ' ένα φανελλένιο πουκάμισο περνούσε
-τους χειμώνες και τα καλοκαίρια του. Κι όμως κι από τη
-συνηθισμένη αυτή θωριά ξεχυνόταν η λεβεντιά, στον αέρα που
-είχε, στην περπατησιά, σε κάθε του ματιά, σε κάθε κούνημα. Και
-ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης με τα εικοσιπέντε χρόνια του, το κορμί
-που δεν εφάνταζε, τη ντροπαλή απάνου κάτου όψη, κόσμο μπορούσε
-να χαλάση και κόσμο να χτίση. Κανείς δεν του έβγαινε στο δρόμο·
-με τη γροθιά του, έρριχνε κάτου βούβαλο. Κάρφωνε τα πόδια του
-στη γη, και κανείς δε μπορούσε να τον ταρακουνήση. Μια μέρα ο
-Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας κ' η Ταρία Ταρέλα
-πολεμούσαν ώρα ολόκληρη να τονέ ξετοπίσουν, κουλουριασμένοι στα
-πόδια του· τίποτε· βράχος άσειστος όσο που στο τέλος απ' τον
-ιδρώτα κι απ' τον αγώνα ζαλίστηκαν οι άνθρωποι και κόντεψε να
-τους έρθη κόλπο. Μα τα ποδάρια εκείνα τα σιδερένια, ταλύγιστα,
-πετούσαν, ξετιναζόταν και στριφογύριζαν, σαν από φτερό κι από
-φλόγα κι από άνεμο πλασμένα, την ώρα που έσερνε το χορό το
-παιδί της Δήμαινας. Κάθε χρονιά, στο πανηγύρι τ' Άη Λιά, στα
-πλάγια του Ζυγού, εκεί που τρέχει το κρύο το νερό και τα
-πλατάνια απλώνουν με τα φύλλα τους μια σκέπη ξεκουραστική
-πλαμένη από δροσιές, ήσκιους και γλυκοψιθυρίσματα, εκεί στα
-κλέφτικα λιμέρια μια φορά, ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης,
-φουστανελλοφορεμένος, όπως πήγαιναν κι άλλοι πανηγυριώτες, με
-τη χρυσήν αρματωσιά του παππούλη του, πρωτοπαλλήκαρου, του
-ξακουσμένου του Μακρή, πήγαινε και χόρευε· λες και το είχε
-τάμα. Κ' οι πανηγυριώτες άφιναν το δικό τους το γλέντι κ'
-έκαναν κύκλο γύρω του κι αγνάντευαν και ξεχνειούνταν. Κάθε του
-βήμα στο χορό, γοργό γοργό κι ανάλαφρο, έσταζε γλύκα και
-σκορπούσε λεβεντιά. Σ' έφερνε σ' άλλον κόσμο· στον κόσμο των
-παραμυθιών και των αντρειωμένων που χόρευαν στον κάμπο με τους
-νιους κ' ύστερα παραιτούσαν το χορό και πάλευαν στα μαρμαρένια
-αλώνια με το Χάρο. Κ' οι γυναίκες που τον έβλεπαν εκεί, μήνες
-ύστερα' απ' το πανηγύρι τον είχαν μέσ' στο νου τους και τον
-καμάρωναν· κ' έρχονταν συντροφιές απ' τα χωριά τα πλαγινά,
-ακόμα κι απ' τις άλλες πολιτείες, κάθε χρονιά, στο πανηγύρι τ'
-Άη Λιά, όχι τόσο για το πανηγύρι, όσο για το χορευτή.
-
-Εκεί τον είδεν η Φροσύνη του Σεβδά, πρώτη νοικοκυροπούλα στο
-Μελίσσι, τρεις ώρες μακρειά από το Θαλασσοχώρι. Τον είδε και
-την είδε και τα ταίριασαν. Κ' ύστερα' από μήνες, κατά τη
-άνοιξη, έστειλε ο γέρο Σεβδάς προξενιά στη Δήμαινα, κ' η
-προξενιά τελείωσε με το καλό κ' έγιναν και ταρρεβωνίσια στο
-Μελίσσι. Σταρρεβωνίσια επήγεν ο Μήτρος με τη μάννα του, με το
-Γιαννάκο τον Ταρνάναμας, με το Μάρκο τον Κανίνια και την Ταρία
-Ταρέλα, τους αχώριστους, και μ' όλο το συγγενολόγι. Κ' ύστερ'
-από λίγες μέρες ξαναπήγε πάλι με τους ίδιους, για να δώσουν
-στην αρρεβωνιαστικειά τα χαρίσματα, κατά τη συνήθεια, παννιά
-εξήντα νούμερο και στόφες, κ' ένα βραχιόλι και μια ντουζίνα
-ζάρφια ασημένια. Και γλέντησαν δυο μέρες με τα βιολιά, και το
-στεφάνωμα θα γίνονταν απόλαμπρα· μα πριν ναρθή η λαμπρή, τον
-ηύρε το μεγάλο το κακό. Δεν πρόφτασε να ξαναπάη στο Μελίσσι.
-
-Πολλές είχαν ζηλέψει την τύχη της Φροσύνης. Και μια κόρη
-Θαλασσοχωρίτισσα, μια μικρή μελαχρινή ξεπεταχτή, γεμάτη γέλοια
-και καμώματα, η Μόρφω της Γαρουφαλιάς, η Τρελλομόρφω, όπως την
-έκραζεν η γειτονιά, κόντεψε να σκάση απ' το κακό της σαν άκουσε
-ταρρεβωνίσια^ δεν ξαναφάνηκε στο χαγιάτι για να ποτίση τα
-μυριστικά της, ψιθυρίζοντας το «μαύρο γεμενί», ταγαπημένου της
-χορού το τραγούδι, και ρίχνοντας τριγύρω της γλυκειές ματιές,
-κι όποιον λάχαιναν! Μόνο το βράδυ βράδυ κάποιες γειτόνισσες
-ανάμεσ' απ' τα σκούρα των παραθυριών τους την είδαν δύο τρεις
-φορές να περνάη, από το σπίτι του Μήτρου σκεπασμένη μ' ένα σάλι
-ως την κορφή, να κοντοστέκεται μπροστά στο φωτισμένο παραθύρι
-του, να σηκώνη προς αυτό τα μάτια της, κ' ύστερα να κοιτάζη,
-γύρω σα φοβισμένη, κ' έξαφνα να φεύγη γοργά σαν ξαφνισμένη
-λαφίνα. Την είχε κάψει ο Μήτρος κ' είχε μοσχαναθρέψει μέσα της
-την ελπίδα πως θα την έπαιρνε μια μέρα για γυναίκα του.
-
-Ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης ήτον αληθινό παλληκάρι κ' είχεν όλα τα
-χαρίσματα του παλληκαριού· τα λόγια, την ορμή, το φιλότιμο, την
-ομορφιά και την περηφάνεια, την αγάπη της ζωής και την
-καταφρόνια του θανάτου. Επέρασεν από θαλασσοδαρμούς, εγλύτωσεν
-από θαλασσοπνιξίματα. Μέσα στο πέλαγο, αμέτρητο ήτον το
-κουράγιο του. Στα καλά καθούμενα, δεν έδινεν αφορμή σε κανένα.
-Μα να μη τον πειράξης, να μη τον γγίξης εκεί που δεν πρέπει θα
-στο ρουφούσε το αίμα με μαχαιριές· δεν έννοιωθε κουμπουριές,
-δεν εσυλλογίζονταν. Μια φορά τάβαλε με δέκα ευζωνάκια,
-Ρουμελιώτες, ένας κ' ένας τους έφερε κυνηγώντας ως την καζάρμα.
-
-Ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας κ' η Ταρία
-Ταρέλα, στοιχημάτιζαν με τάλλα τα παιδιά πως ήταν αντρειωμένος,
-πως γεννήθηκε με ουρά· την είδαν, έλεγαν. Αντρειωμένος ήταν·
-τον κίνδυνο δεν τον συνερίζονταν, την αρρώστια δεν την
-λαχτάριζε, το Χάρο δεν τον έτρεμεν. Ένας μόνο στοχασμός του
-έκοβε τα ήπατα, του πάγωνε το αίμα, τον εμαρμάρωνε. Δεν ήθελε
-να μείνη σημαδεμένος. Του ποδαριού του το χτύπημα του κόστιζε
-πιώτερο από κάθε συμφορά. Κάλλιο νάχανε βιος, κάλλιο να τον
-εύρισκαν χίλιων λογιών αρρώστιες, παρά ναπομείνη σημειωμένος.
-Καλήτερα ο θάνατος. Αν είναι να γιατρευτή, να γιατρευτή χωρίς
-να ταπομείνη σημάδι. Κι αν είναι να σηκωθή από το κρεββάτι, να
-μη σηκωθή στραβοπόδης· όλα κι όλα! Ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης,
-χωρίς καλά καλά να το νοιώθη, μονάχα ένα θεόν ελάτρευε: την
-Εμορφιά, την άγια την Εμορφιά της λεβεντιάς και της υγείας,
-πόχει εκκλησιά της το κορμί. Και ας τάβαναν με το κορμί του όλα
-του κόσμου τα κακά· φτάνει να μη του άφιναν ταχνάρια τους σα
-βρισιά και σα λέρα· κορμί σημαδιακό, κορμί ντροπιασμένο. Για
-παλληκάρια σαν το παιδί της Δήμαινας είν' ατιμία η ασχημιά.
-
-Απ' τη νυχτιά που χτύπησεν ως την ημέρα που πρωτοκατέβη απ' το
-κρεββάτι για να περπατήση, πέρασαν τρεις μήνες. Υπομονετικά
-τους πέρασε τους τρεις μήνες. Ο γιατρός του είπε πως χωρίς άλλο
-θα γιατρεύονταν. Αλλ' αμέσως που είδε πως το πόδι του στράβωσε
-και δεν ελύγιζε κ' έστριψε το γόνατο το πονεμένο, και πως αυτός
-εκούτσαινε περπατώντας, απελπίστηκε· τον έπιασεν ένα παράπονο
-και τον έσφιξεν ένας καημός που δε μπορούσε και γραμματικός να
-τον ιστορήση. Έστειλε στον άνεμο το γιατρό με τα γιατροσόφια
-του κ' έπεσε βαρειά για να πεθάνη. Του κάκου κοίταζε να τον
-παρηγορήση η μαύρη μάννα του, που μέσα στους τρεις εκείνους
-μήνες γέρασε για δέκα χρόνια.
-
-«Άσε τα λόγια, μάννα! Θα σάξη το πόδι μου ή δεν την θέλω τη
-ζωή. Σημειωμένο εμένα δε με κράζουνε».
-
-Κι όταν μια μέρα κάποιος απ' τους δικούς του θέλησε να ειπή:
-«Ε! δεν έχεις πια τίποτε! μην είσαι παράξενος· έλα να πάμε στο
-Μελίσσι το κορίτσι έκαμε στο μάτι για να σε ιδή», σκύλιασε ο
-Μήτρος: «Μωρέ, να μη σώσω να τηνέ ιδώ, αν είναι να τηνέ ιδώ σε
-τέτοια χάλια. Κάλλιο στα βουνά καλόγερος και ρημοσπίτης, παρά
-γαμπρός με στραβό πόδι!»
-
-Κ' έτσι της καλής του η ενθύμηση του ξάναψε τον καημό. Πού να
-πάη στο Μελίσσι, και τι να τον κάμουν σαν πάη; να τονέ
-μπαλσαμώσουν και να τον καμαρώνουν; Να τον κρεμάσουν στον τοίχο
-για κόνισμα; Και φαντάζονταν γαμπρό τον εαυτό του να τον
-τριγυρίζουν την ώρα του _Ησαΐα_ κουτσό με τόνα πόδι να μη μπορή
-να καθίση σταυροπόδι στο φαΐ, να μη μπορή να σύρη το χορό, να
-τρέξη, ναντρειευτή, να παλέψη, να χωρατέψη, να γλεντήση. Κ'
-έβλεπε τον εαυτό του καραβοκύρη στο καϊκάκι του, να μη μπορή να
-βασταχθή στα πόδια του, νακκουμπάη σε ραβδί, να κρατειέται από
-τα σχοινιά, να καρτερή από τους άλλους το κάθε τι. Της νύφης
-της έταξαν λεβέντη, και θα της έδιναν τώρα σημειωμένον άνθρωπο!
-Δεν το καταδέχονταν κι ο ίδιος να τη σκλαβώση· κι αν δεν το
-δείξη αυτή, κι αν κάνη την καλόκαρδη, μέσα της θα την τρώη
-κρυφό μαράζι. Έτσ' είν' ο κόσμος· κι αυτός το ίδιο θάκανε·
-κάλλιο να φορτώνονταν την πανούκλα, παρά σημαδιακή γυναίκα.
-
-«Θαν το χάσω το παιδάκι μου, έλεγε παραπονετικά η Δήμαινα· όχι
-από το πόδι του· απ' το ντέρτι που νοιώθει για το πόδι του».
-
-Κ' έκλαιγε κ' έκανε το σταυρό της. Κ' οι τρεις οι αχώριστοι
-δούλευαν και τον είχαν πάντα στο νου τους τον Αφεντομήτρο, κι
-άφιναν τη δουλειά για να τρέξουν στο πλάγι του, και τον
-συντρόφευαν και τον παρηγορούσαν. Του κάκου· δεν ήθελε νακούση
-τίποτε τρεις μήνες υπόμενε· δεν μπορούσε πια να το νοιώθη
-τάτιμο, ξεραμένο απάνω του, κορμί κ' εκείνο απ' το κορμί του.
-Θάδραχνε το πριόνι και θα το πριόνιζε, θάρπαζε το τσεκούρι και
-θα το πελέκαγε· δεν υπάρχει θεός· τελείωσε!
-
-
-Ήρθεν ο αύγουστος. Ο βαρεμένος μπορούσε να πάρη το πόδι του, μα
-να τον πάρη ανθρώπου μάτι δεν ήθελε, κ' έμενε στο σπίτι του
-κλεισμένος. Από το παραθύρι του κανείς αντίκρυζε τον ήμερο
-γιαλό του Θαλασσοχωριού ναλλάζη χίλια χρώματα, σα χίλια όνειρα
-σε κάθε χρυσοφίλημα του ήλιου απ' το πρωί ως το βράδυ·
-αντίκρυζε κανείς το πέλαγος ροδογάλανο την αυγή, το μεσημέρι
-ασημοχρυσωμένο, μαυροπράσινο σε λιγάκι, μενεξεδένιο μια στιγμή
-στο βασίλεμα· και κάποτε τρεμούλιαζε μ' όλα μαζί τα χρώματα σαν
-κόσμος ολόκληρος με κάθε λογής έγνοιες και πάθη. Κ' οι άνεμοι
-τον έσπρωχναν τον ήμερο γιαλό του Θαλασσοχωριού πότε βαθειά στο
-κανάλι, πότε τον ξέχυναν περίσσιο προς τη στεριά· κι άλλην όψη
-τούδινε ο βοριάς, άλλη γλυκάδα ο μαΐστρος, άλλη μυρουδιά ο
-πονέντες, άλλα κύματα η νοτιά. Κι ο βαρεμένος απ' το παραθύρι
-του, κάλλιο απ' τα χρώματα όλα κι απ' τα μουρμουρίσματα κι απ'
-τες πνοές κι απ' τα κάλλη όλα εκείνα, έννοιωθε τα μονόξυλα που
-έσχιζαν ανάλαφρα τα ήσυχα νερά, με το λευκό παννάκι, πρύμα, και
-δύσκολα τα ξεχώριζες από τις μαύρες φαλαρίδες κι απ' τα
-γλαρόνια τα βαμπακόφτερα. Κ' έβλεπε τα ψαροκάικα να
-πηγαινόρχωνται φορτωμένα στο μόλο· παραπέρα οι μαούνες έπαιρναν
-τα πριμαρόλια της σταφίδας, για τη μεγάλη χώρα. Κι από την πίσω
-μεριά του σπιτιού ξεχώριζεν η πράσινη γραμμή του κάμπου.
-Κεχριμπαρένια γυάλιζαν τα σταφύλια στα κλήματα κ' οι σταφίδες
-μαυρολογούσαν σταλώνια. Πώς εμοσχοβολούσεν ο κάμπος ο
-πολύκαρπος! Κάθε νοικοκύρης, με το γλυκοχάραμα και με το
-σουρούπωμα, βρίσκονταν σε σύρε κ' έλα αδιάκοπο. Κ' η αργατειά,
-Κεφαλλονίτες με τσαπιά κι Αμπλανίτισσες με καλάθια,
-περνολογούσαν από κάτω απ' το παραθύρι. Κ' η θάλασσα του
-έστελνε την άρμη της. Ο κάμπος τη μοσκοβολιά του. Κι όσο τον
-έννοιωθε τον εαυτό του σακατεμένο, τόσο του φαινόταν ο κόσμος
-ωραιότερος κι όσο τάβλεπε μαραζωμένα τα νιάτα του, τόσο του
-φαίνοταν ο κόσμος πως ξανάνιωσε. Πού θα βρισκόταν κι αυτός
-τέτοια εποχή; Πού θαρμένιζε και πού θα δούλευε; Ζωή κι αυτή, να
-τηνέ πούμε!
-
-Οι σύντροφοι δεν τον εστένευαν, εκοίταζαν μόνο να τον
-καλοκαρδίσουν, και όλο τούλεγαν πως θα σιάξη το πόδι με τον
-καιρό, και καθώς δεν ήθελε νακούση τίποτε για τους γιατρούς
-τους διαβασμένους πόβγανε η Αθήνα, του μιλούσαν όλο για
-κομπογιαννίτες του χωριού, που γιάτρευαν κάθε λογής αρρώστια με
-τα δικά τους γιατροσόφια. Και, καθώς τυχαίνει πάντα, καθένας
-εύρισκε στα βάθη του μυαλού του μιαν ιστορία μ' έναν άρρωστο
-αποφασισμένο απ' το γιατρό και γλυτωμένο απ' τον κομπογιαννίτη.
-Μα και νέοι και γέροι, ψαράδες, καραβοκύρηδες, πραγματευτάδες,
-ξωμάχοι, γραφιάδες, ο δάσκαλος, ο παπάς και ο δήμαρχος ακόμα,
-κι όλοι όσοι έρχονταν και τον έβλεπαν, όλοι τούδιναν γνώμη να
-μη το βάλη κατάκαρδα, να κάνη υπομονή, μα και να φεύγη μακρειά
-από γιατρούς. Το κάτω κάτω της γραφής, δε χάθηκαν οι πραχτικοί·
-αυτοί κάνουν σωστή δουλειά.
-
-Μια μέρα, το δεκαπενταύγουστο, τρεχάτος ήρθε ταποβραδύς ο
-Γιαννάκος ο Ταρνάναμας. Έφτασεν απ' το χωριό της Λυγαριάς ένας
-περίφημος γιατρολόγος, ο Κοπανίτσας· καλεσμένος απ' το σπίτι
-του Μελέτη, για να του γιατρέψη τη φάγοσσα. Ήταν ακουσμένος σ'
-όλη τη Ρούμελη, και πέρ' ακόμα, στο μισό Μωριά. Και καθώς τον
-παίρνουν μυρουδιά στο Θαλασσοχώρι, κόσμος και κόσμος τρέχει να
-τονέ βρη. Για κάθε αρρώστια ξέρει, και όλες τις γιατρεύει·
-χειρουργός μοναδικός. Όσους κι αν ρώτησε γι' αυτόν ο Γιαννάκος,
-του είπαν πως κάνει θαύματα. Γιατί να μην τον φέρουν να ιδή το
-Μήτρο; Τί θάχαναν;
-
-Με τον καημό που τραβούσε ο Μήτρος, τους εκατάφερεν αγάλια
-όλους εκείνους που τον αγαπούσαν, που τον εσυγύριζαν και τον
-παραστέκονταν, τους εκατάφερε και πίστευαν πως το χειρότερο
-κακό δεν ήταν πως χτύπησε το πόδι του, άλλα πως θάμενε κουτσό
-το πόδι του. Να τα δοκιμάσουν έπρεπε όλα, για να προλάβουν
-τέτοια συμφορά! Και να μην τα πολυλογώ, τον έφεραν τον
-Κοπανίτσα. Τον ήθελε το παιδί, τον ήθελεν η μάννα, τον ήθελαν
-οι τρεις τους κι όλο το συγγενολόγι. Και όσους ρώτησαν τους
-είπαν: «Να τον πάρετε!»
-
-Φουστανελλάς, απάνω κάτω πενηντάρης, ψηλός, ξερακιανός, μυταράς
-και σπανός και, μωρέ παιδιά, σημειωμένος. Σαν να του ξυνοφάνηκε
-τάρρωστου, καθώς τον αντίκρυσε· μα τι να κάμη πια; Στραβός μ'
-ένα μάτι που έβλεπε για δυο αποκάτου απ' τη μαυρίλα των
-μαλλιαρών φρυδιών του· μα μπήκε στο σπίτι μ' έναν αέρα, μ' έναν
-αέρα! Το κοίταξε το πόδι, το ζούπηξε, το γύρισε.
-
-«Θα στο γιατρέψω, είπε· θα στο κάμω κατά πως ξέρω γω.
-
- — Απ' το θεό και στα χέρια σου, γιατρέ.
-
- — Να περάσουν πρώτα τρεις τέσσερες μέρες. Θα πάμε κατά το φως
-του φεγγαριού. Τώρα είναι ημέρες αχαμνές· θα βρούμε την καλή τη
-μέρα. Γιατί είναι ημέρες που και απλό αίμα να πάρης απ' τον
-άνθρωπο, μπορεί να του φέρης μεγάλην αρρώστια, μπορεί να τον
-χαλάσης. Έχουμε τώρα δεκατρείς του μηνός θα ιδούμε στις
-δεκάξι».
-
-Κ' εγύρισε στην Δήμαινα προστάζοντας γοργά:
-
-«Πέντε δράμια σιναμική, δέκα δράμια μαστίχα, οχτώ δράμια
-ρεβέντι, πέντε δράμια αρσενικό λιβάνι, δύο δράμια πιπερόρριζα,
-δύο δράμια κανέλλα· κοπάνισέ τα. Πάρε μία οκά μέλι, βγάλε τον
-αφρό του, βράσε τα λιγάκι με το μέλι, ύστερ' ανακάτωσέ τα καλά
-και δίνε του να τρώη· αυτό είναι το πλέον δυναμωτικό ματζούνι
-μ' αυτό μπορεί να βαστάη κάθε τι· έχει ανάγκη να δυναμώση».
-
-Κι όσο που ναρθούν οι δεκάξι, τόστρωσε βαρειά στο σπίτι· μήτε
-από το σπίτι τον άφιναν να φύγη· έπρεπε να τον ευχαριστήσουν με
-το παραπάνω το γιατρό· μήτε κι ο γιατρός είχεν όρεξη να γυρνάη
-στα μαγειρειά του Θαλασσοχωριού και να ξενυχτάη στα χάνια του.
-Κ' ήτον όλο λόγια, κι όλο ιστορούσε τα πράματα και τα θάματα
-της ιατροσύνης του. Κι ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο
-Κανίνιας και η Ταρία Ταρέλα δεν τον άφιναν απ' το πλάι τους και
-τον άκουγαν με στόμα ολάνοιχτο.
-
-Και ξημέρωσεν η μέρα που την περίμεναν με καρδιοχτύπι. Στις
-δεκάξι του τρυγητή, με τους μούστους και τα πρωτοβρόχια, με τα
-στερνά τα χελιδόνια και τα στερνά σταφύλια, λέει ο Κοπανίτσας
-του Μήτρου:
-
-«Καρδιά κομμάτι· θα πονέσης λιγάκι, κ' ύστερα όλα θα περάσουν.
-
- — Από πόνους βαστάω, γιατρέ· μόνο το πόδι μου. . .»
-
-Ο Κοπανίτσας έκαμε νόημα στο Μάρκο τον Κανίνια και στους άλλους
-δυο:
-
-«Να τον βαστάξετε καλά, μα καλά. Κυρά, το τοίμασες τανακόλι;»
-
-Στη μέση του οντά έστρωσαν χράμια και παπλώματα, κι απάνω εκεί
-τον ξάπλωσαν το Μήτρο.
-
-«Έτοιμο το ρακί; — Έτοιμο. Πιε, Μήτρο!»
-
-Κι ο Μήτρος το ρούφηξεν, ως πενήντα δράμια.
-
-«Γεια σου, θερίο!»
-
-Και πιάνει και τον βάνει ανάσκελα κι αρπάζει το πόδι το δεξί,
-το πονεμένο, και το σταυρώνει απάνου στο ζερβό τον ώμο· κι
-αδράχνει και το ζερβί και το σταυρώνει απάνου στο δεξί τον ώμο.
-Κ' έπειτα δίνει μια, και πατάει, ναι, πατάει απάνου στο
-χτυπημένο πόδι. Ένα _κρακ_ ακούστηκε, κ' ένα μούγγρισμα, ένα
-λιονταρήσιο μούγγρισμα του βασανισμένου. Το σπίτι εσείστηκε κ'
-οι τρεις δε μπορούσαν να τον κρατήσουν, όπως ανατινάζονταν και
-σπαρτάριζε.
-
-«Βόηθα, Χριστέ και Παναγιά! έκραξε η Δήμαινα.
-
- — Μωρέ, μη λιγοψυχάς, Μήτρο! έκαναν οι άλλοι.
-
- — Μ' έφαγες, οχ! μούγγριζεν ο Μήτρος.
-
- — Τώρα είσαι σαΐνι! σε δεκατέσσερες μέρες θαβγής όξω!»
-
-Είπεν ο Κοπανίτσας και πάλι εγύρισε στη Δήμαινα προστάζοντας
-γοργά:
-
-«Μολύβι κοπανιστό, βάλε το στο ξίδι, να κάμη δύο μέρες, έπειτα
-κάψε το καλά με το θειάφι, να γίνη στάχτη· κι αυτή τη στάχτη
-ανακάτωσέ την με χώμα κόκκινο, κερί, λιβάνι, μαστίχα κι
-αγουρόλαδο, και βάλε την απάνου στο πόδι την αλοιφή πρωί
-βράδυ».
-
-Κι άλλα λόγια δεν ξανάειπεν, ούτε πρόσταξεν. Έξω στην πόρτα τον
-περίμενε το μουλάρι του.
-
-Έχωσε στο σιλάχι του τα δυο εικοσιπεντάρικα που πήρε κατά τη
-συμφωνία στον άρρωστο και τους γερούς άφησε γεια, και κανείς
-δεν τον ξανάειδε.
-
-Από τότε κι ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης δεν ξανάειδε προκοπή.
-Πέρασαν οι δεκατέσσερες μέρες κι αυτός δεν είχε σηκωθή από το
-στρώμα του, κι ούτε που ξανασηκώθη. Το πόδι επληγίασε κι
-αφόρμισε· κι ο Μήτρος μέσ' στο στρώμα σαν παράλυτος, έρρευεν
-απ' την αρρώστια κ' έλιωνεν από τον πόνο. Και πέρασαν δυο
-μήνες. Μπήκεν ο χειμώνας· νοτιά· σαράντα μερονύχτια αδιάκοπη
-βροχή· χορτάριασαν οι τοίχοι, κι ο μολυβένιος ουρανός εβάραινε
-την καρδιά, κ' η νοτιά τρυπούσε τα κόκκαλα· αλλοίμονο στον
-άρρωστο!
-
-Έτυχε το χειμώνα εκείνον να διαβή από το θαλασσοχώρι κι άλλος
-γιατρολόγος. Αυτή τη φορά τα μαντάτα τάφερεν ο Μάρκος ο
-Κανίνιας. Έπεσαν μια φορά στα χέρια των γιατρολόγων· ήταν,
-φαίνεται, γραφτό να μη γλυτώσουν απ' τα χέρια τους. Μέσα στη
-μαύρη στάχτη του καημού φτάνει μια τιποτένια αφορμή, παραμικρό
-άκουσμα, μιαν ελαφρή πνοή, κ' η σπίθα της ελπίδας τινάζεται απ'
-τη στάχτη. Κι άλλος γιατρός ήρθε; Λαχτάρησεν ολόκληρο το σπίτι
-γύρω στον άρρωστο. Να τον πάρωμε κι αυτόν. Χειρουργός ήταν κι
-αυτός, Μωραΐτης, Κουζουνόπουλος εκράζονταν. Φάνηκε με φούμαρα.
-Δική του υπόθεση τον έφερε στον τόπο εκεί· βιαστικός ήταν· δεν
-τον εσύμφερε να μείνη για έναν άρρωστο· μια φορά πάλι να τον
-ιδή, δεν βγαίνει τίποτες. Έπρεπε να το πάρη δουλειά ξεχωριστή,
-και να κάμη ταχτική κούρα· μήνες χρειάζονται, καιρός, υπομονή.
-Έχουν παρά να του μετρήσουν; έτσι και καλά· ει δε μη, δεν έχει
-τίποτ' άλλο να τους πη. Κ' η μάννα του Μήτρου και ταχώριστα
-συντρόφια το πήραν απόφαση. Μάζωξαν ό,τι είχαν και δεν είχαν,
-ξεπουλήματ' από δω, δανεικά από κει, ανοίχτηκαν κομποδέματα,
-βοήθειες εδόθηκαν — γενναία φέρθηκαν κ' οι θαλασσινοί για τον
-κατακαημένο το Μήτρο — κ' έτσι του είπαν του Κουουνόπουλου:
-
-«Πεντακόσες δραχμές θα σου δώσουμε μα να τον γιατρέψης πρώτα.
-Τις βάζουμε σε δεύτερο χέρι. Θα τις πάρης από τον Παπαθύμιο.
-
- — Ας είναι κ' έτσι, είπεν αυτός, και θρονιάστηκε στο σπίτι του
-βαρεμένου.
-
-Και δος του μαντζούνια στον άνθρωπο, δος του βεντούζες στο πόδι
-και βιζιγάντια κι αλοιφές· και σήκωναν καντήλες οι αλοιφές· κ'
-οι καντήλες έσπαναν, κ' ετρεχεν ύλη, κι άνοιξε πληγή το πόδι,
-κ' έβαζε μέσα φτίλι, και την άλλαζε κάθε μέρα, και την άνοιγε
-κάθε αυγή, και την άρμεγε. Πενήντα μέρες το επιχειρίστηκε με
-τέτοιον τρόπο. Και τις πενήντα έτρωγε κ' έπινε κ' εκοιμότουν
-στο σπίτι σαν πασάς, και ξόδευεν η Δήμαινα. Και πάει καλήτερα,
-κι όλο και καλήτερα έλεγε σ' όσους τον ερωτούσαν. Στα στερνά
-ζήτησε και καμιά πενηνταριά δραχμές. «Πάει καλήτερα, κι όλο και
-καλήτερα!» Και τις πήρε κι ούτε που ξαναφάνηκε.
-
-
-Κι ο βαρεμένος μέρα τη μέρα κι ώραν την ώρα πήγαινε χειρότερα.
-Και ξαναφάνηκε στο σπίτι όχι πλέον ο γιατρολόγος της Λυγαριάς,
-ούτε ο Μωραΐτης, αλλ' ο γιατρός του Θαλασσοχωριού, ο πρώτος που
-τον είχε κοιτάξει. Πάλι στα πόδια του έπεσαν. Αλλ' όταν τον
-ξανάειδεν ο γιατρός τον άρρωστον ύστερα' από εφτά οχτώ μήνες
-που τον άφησε, τόσο τον λυπήθηκε, που ξέχασε και να θυμώση
-ακόμα και να φωνάξη καθώς εσυνήθιζε· λιγάκι και θάκλαιγε· μα
-δεν έβγαναν από τα μάτια του δάκρυα.
-
-«Ακόμα στο στρώμα είσαι; του είπε· κάτι θάκαμες! Αμ' δε μ'
-ακούτε, δε μ' ακούτε, μωρέ σκυλιά! Δε σου είπα να μην το
-κουνήσης το πόδι;»
-
-Το κοίταξε το πόδι, το ξανακοίταξε, και καθώς τον είδεν εκείνον
-έτσι αμίλητο και αποσωμένο·
-
-«Ε! δεν έχεις τίποτε, του ξαναλέει, θα γίνης καλά.»
-
-Αλλά, κρυφά στη μάνα του, και στις άλλες που παράστεκαν, είπε
-ξερά και παστρικά:
-
-«Αδύνατο να γιατρευτή. Οι τσαρλατάνοι που φέρατε τον σκότωσαν
-τον άνθρωπο· κόπηκαν τα νεύρα κ' έμασαν· γάγγραινα· δουλεύει
-βαθειά· δε γλυτώνει, αν δεν του κοπή το πόδι. Κοιτάχτε το
-γληγορώτερο να τον πάτε στην Αθήνα προφτάστε τον».
-
-Τρεις μέρες και τρεις νύχτες η χήρα η Δήμαινα, τα δυο της
-ταδέρφια, ο γυρολόγος κι ο σιδεράς, ο Μάρκος ο Κανίνιας, ο
-Γιαννάκος ο Ταρνάναμας κ' η Ταρία Ταρέλα, ο Παπαθύμιος, ο
-δάσκαλος κι ο δήμαρχος πολεμούσαν να τον καταφέρουν. Τρεις
-μέρες και τρεις νύχτες όλα τάκουγε, κ' έδινε πάντα μιαν
-απόκριση, την ίδια κ' απαράλλαχτη:
-
-«Κάλλιο θάνατος παρά να περπατώ μ' ένα πόδι!»
-
-Η αλήθεια είναι πως κι ο δήμαρχος κι ο δάσκαλος κ' η Ταρία
-Ταρέλα κι ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας κι ο Μάρκος ο Κανίνιας κι ο
-σιδεράς κι ο γυρολόγος κ' η χήρα η Δήμαινα τον είχαν
-αποφασίσει· δεν πίστευαν σ' ανθρώπου τέχνη πια· γραφτό του
-ήταν, έλεγαν, κι απ' του Θεού το θέλημα περίμεναν. Δεν ήθελαν
-να τον στενοχωρήσουν και πολύ, κι ούτε να τον ξεγελάσουν, ούτε
-να τον πάνε στην Αθήνα στανικά. Το κάτω κάτω, ας μην το
-κρύβουμε, όλοι τους ανατρίχιαζαν βαθύτερα από κάθε τι, σαν
-εφαντάζονταν το Μήτρο μονοπόδαρο. Τι πεθαμμένος, τι
-σακατεμένος! Καλά καλά δεν μπορούσαν να το ξεχωρίσουν τόν' από
-τάλλο, τα δυο κακά. Όσο για τη χήρα Δήμαινα, από μήνες τώρα
-είχε λίγα λόγια και πολλή συλλογή. Ένας στοχασμός λίγο λίγο
-ανέβαινε κι απλώνονταν όσο που ξεχείλισε μέσα στο νου της. Το
-παιδί το είχαν μαγεμένο! η αρρώστια του δεν ήταν αρρώστια του
-Θεού, το κακό του ήταν ανθρώπινο κακό· εδώ δεν παίζει τύχη, εδώ
-είναι μάγια, του άλλου κόσμου σύνεργα.
-
-Της Μόρφως η μητέρα, η Γαρουφαλιά με τόνομα, που ρίχνει τα
-χαρτιά και ξορκάει ταερικά, μάτιασε το παιδί, βάλθηκε να το
-ξελογιάση με την κόρη της. Κι αφού είδε πως της ξέφυγε απ' τα
-χέρια, κι άλλης θυγατέρα θα το έπαιρνε, βάλθηκε να το
-ξεπαστρέψη· σωστά, της είπεν η Αργύρω. Μια βραδειά η Αργύρω,
-γυρνώντας από τη βρύση, με τη βαρέλλα της, είδε δυο γυναίκες
-μισοσκεπασμένες μπρος απ' το σπίτι της Δήμαινας· κ' είδε στο
-φως του φεγγαριού την ψηλότερη να φοβερίζη με το χέρι της
-τεντωμένο προς το σπίτι, και την άλλη την κοντούλα να κράζη με
-στρίγλικη φωνή: «Καλά σ' έχω!» Και τις γνώρισεν η Αργύρω, τη
-Γαρουφαλιά και τη Μόρφω! Καλά της τάχαν πει κ' η Λάμπραινα κ' η
-Ντορογιάννενα κ' η Καρασεβδού κ' η Μαριγώ η ζωντοχήρα· βούιζεν
-όλο το Θαλασσοχώρι· δεν ήταν πια μυστικό· η Γαρουφαλιά βάλθηκε
-να τον επαστρέψη με τα μάγια το Μήτρο της να μην ιδή πια
-προκοπή. Τράβηξε κατά την Άρταν η Γαρουφαλιά κ' ηύρε τις
-Τούρκισσες, τις μάγισσες, και τις πήρε σημάδια. Κ' η Μόρφω η
-σκρόφα, απ' την ημέρα που αρρεβωνιάστηκε στο Μελίσσι ο Μήτρος,
-τον έγραψε με τους πεθαμμένους, και του έκανε συλλείτουργο, κ'
-έβαλε και τον μνημόνεψαν ζωντανό στις τρεις και στις εννιά,
-στις σαράντα, τα τριμήνια, τα ξαμήνια, το χρονιάτικο. Μάννας
-κόρη! Κι αυτά τα μάγια είν' αλάθευτα· σ' όποιον τα ρίξουν
-ξεπατώνεται. Αχ! η σκύλα η Μόρφω! Είχε στείλει η μάννα της
-προξενιά της Δήμαινας, προξενιά για το Μήτρο. Κ' η Δήμαινα είχε
-ειπεί στην προξενήτρα:
-
-«Εγώ τανάθρεψα με την τσίτα της σαΐττας και της χηριάς τα πάθη,
-και τόβγαλα παλληκάρι εικοσιοχτώ χρονώ· και τώρα πάρχισα να
-βλέπω το καλό του, θα το παντρέψω μικρό μικρό; Και ποιαν να
-πάρη; τη Μόρφω!»
-
-Και πάλι έβαλε κι άλλη προξενήτρα κι αποκρίθη και σ' αυτή:
-
-«Εγώ νίβομαι κι απονίβομαι· αν τη θέλει, ας την πάρη. Μα στο
-σπίτι μου να μην τον ξαναϊδώ!»
-
-Και σε λιγάκι ο Μήτρος άλλαξε δακτυλίδια με τη Φρόσω του Σεβδά.
-
-Η χήρα η Δήμαινα άφησε κατά μέρος τους γιατρούς με τα
-γιατροσόφια τους, κι αντί να πάρη το παιδί να τρέξη στην Αθήνα,
-τάφησε ένα πρωί στο στρώμα και τράβηξε κατά την Πάτρα. Πήγε κ'
-ηύρε τη γριά τη μάντισσα, που ζούσ' εκεί ξακουσμένη σ' όλη τη
-Ρωμιοσύνη· που μάντευε για την αγάπη και για την έχτρα, για τον
-απάνου και για τον κάτου κόσμο, για τη ζωή και για το θάνατο·
-που γιάτρευε το μπόδεμα και το μάτιασμα, που είχε γνωριμία με
-τις νεράιδες, κ' έπιανε κουβέντες με τα ξωτικά. Την ηύρε στην
-απάνω χώρα, μέσα σ' ένα καλύβι, σκυμμένη απάνου σε χαλκωματένια
-πέταλα, σε ντύματα φιδιού, σε λύκου δόντια, σε χαρτιά και σε
-κόκκαλα, σε μπαλσαμωμένα κοράκια, σε μαγικά βοτάνια, σε μύρια
-σύνεργα. Καθώς την είδε τη Δήμαινα, κούνησε το κάτασπρο
-μαντιλωμένο κεφάλι της και είπε:
-
-«Ξέρω γιατ' ήρθες για το παιδί σου. Σημάδια του έφερες;»
-
-Κ' η Δήμαινα, που ήταν ορμηνεμένη, της έδωσε σημάδια από τα
-μαλλιά του.
-
-«Καλά· αύριο την αυγή ναρθής να πάρης απόκριση.»
-
-Και γύρισε την αυγή κι άκουσεν από το στόμα της μάντισσας:
-
-«Αδύνατο να γιατρευτή· τόχουν κάμωμα φοβερό! Την ώρα που έπεσε
-και χτύπησε, — πριν πέση — δώδεκ' Αρμένισσες έτρωγαν και
-γλεντούσαν· πάτησ' απάνου στο τραπέζι τους. (Και της έδειξε μια
-φλούδ' από λεμόνι.) Η μια, καθώς τον είδε, τον ζηλοφθόνησε, τον
-έσπρωξε, τον έρριξε, τον τσάκισε. Τον έχουνε στο μάτι οι
-Αρμένισσες. — Θεός φυλάξη από τέτοια στοιχειά — γιατ' ήταν από
-καιρό μαγεμένο το παιδί σου, και ήταν γραμμένο με τους
-πεθαμμένους!»
-
-Και της έδωσε βοτάνια μαγικά, να του δίνη το ζουμί τους, όταν
-τονέ θυμώνει ο πόνος, να του περνά. Κ' έννοιωσεν η Δήμαινα πως
-για παρηγοριά της τάδινε κι όχι για γιατρειά.
-
-Και γύρισε στο Θαλασσοχώρι και στο γιο της έφερε μόνο τα βότανα
-της μάντισσας, χωρίς να του φανερώση και τα λόγια της. Και ο
-γιος την περίμενε σαν το χελιδόνι του μαρτιού. Δεν άκουγεν από
-γιατρούς, αλλά τα μάγια τα πίστευε. Για τούτο κ' ύστερα από
-λίγον καιρό, σαν έφεραν από το Μελίσσι για να τον ιδή μια
-μάγισσα, μιαν Οβριά, ο Μήτρος την εδέχτηκεν εκεί στο στρώμα
-καρφωμένος, όπως δέχονταν καπετάνιος το πρύμο ταεράκι στα
-ταξίδια του. Σταχνό του πρόσωπο άστραψαν τα μάτια του, κ' ένα
-χαμόγελο, σαν άστρο σε φουρτουνιασμένον ουρανό, του γλύκανε τα
-χείλη. Μονάχα μια φορά τον είδεν έτσ' η Φρόσω του, η
-αρραβωνιαστικειά του, κι όχι άλλος κανείς. Η Οβριά λίγες μέρες
-είχε που εφάνη στο Μελίσσι από τα Γιάννενα. Την είχε κλέψει
-ένας Γιαννιώτης και την έφερεν εκεί· βαφτίστηκε και
-στεφανώθηκεν. Ερωτοχτυπημένη, νεοφώτιστη, νιόπαντρη, και
-μάγισσα! Καθαρομελάχρινη, λυγερή, μορφοκαμωμένη, και γλυκόλογη·
-τι χρειάζονταν η μαγική της μπρος στη ματιά της! Έσκυψε και τον
-κοίταξε ήμερα και σπλαχνικά, κι ο Μήτρος εφαντάστηκε πως
-τελείωσαν τα βάσανά του, και δεν απόμενε άλλο, παρά να τονέ
-πάρη από το χέρι και να του ειπή: «Σήκω και περπάτησε!» κι
-αυτός να σηκωθή και να περπατήση. Τα πίστευε τα μάγια, τον
-μάγευεν η ομορφιά.
-
-Η Οβριά ζήτησε το δεξί του το πόδημα· και το πήρε κ' έρριξε
-κάτι μέσα σ' αυτό, κάτι που έμοιαζε σα διάργυρο, και πρόσταξε
-να το βάλουν έξω, πάνω στα κεραμίδια να ξενυχτήση.
-
-«Ό,τι κι αν ακούσετε τη νύχτ' απόψε, τους είπε, να μη
-μιλήσετε.» Και πάλι ξανάειπε στους άλλους του σπιτιού:
-
-«Για να ιδήτε πως κιντυνεύει το παιδί από κάμωμα! το τσάκισαν
-οι νεράιδες το παιδί.»
-
-
-Και διόρισε κι αυτή κάτι χόρτα, να τα πίνη βρασμένα με κρασί.
-
-Το βράδυ έπεσαν να κοιμηθούν. Χειμώνας ήταν ακόμη, μα η νύχτα
-ήταν ανοιξιάτικη, κατάστερη. Η Δήμαινα μονάχη ξενυχτούσε το
-Μήτρο· στο πλάγι του έστρωνε κ' έπεφτε· πολλές φορές
-ξημερώνονταν στο πόδι. Τη νύχτα εκείνη, κι όλη του κόσμου την
-υγεία και την ξεγνιασιά να κρύβαν μέσα τους, πάλι δε θα
-κλειούσαν μάτι μάννα και παιδί. Θυμούνταν τα λόγια της Οβριάς:
-«Ό,τι κι αν ακούσετ' απόψε, να μη μιλήσετε!» Και τους δυο ένας
-φόβος τους ετάραζε και μια ελπίδα τους εζέσταινε. Στον πλατύν
-οντά το κρεμαστό καντήλι θαμποφωτά, κι άλλο δεν ξεχώριζαν μέσα
-εκεί παρά το εικονοστάσι με το μαυρισμένο το Χριστό και τον
-ασημωμένον Άη Νικόλα, κ' ένα τρομπόνι μ' ένα κουπί, και τα δυο
-ταραρριχτά σε μια γωνιά του τοίχου. Κι ο Μήτρος κάρφωνε
-άγρυπνος το μάτι απ' το καντήλι στα κονίσματα, κι από κει στη
-γωνιά, σαν κάτιτι να καρτερούσε νάβγη ακόμα κι απ' αυτά, που
-ξάνοιγε μονάχα στο σκοτάδι εκεί, κάτι μυστικό κι ανέλπιστο· και
-μέσα στο σκοταδερό το φως, ο ήσκιος πόρριχνε ο Χριστός και
-τασημένιο φέγγος τ' Άη Νικόλα και του κουπιού το μάκρος και η
-θωριά του τρομπονιού σμίγανε και φάνταζαν, και γίνονταν
-μαυράδια αλλόκοτα και σχήματα που σειούνταν, σα να
-κρυφομίλαγαν, και πλάσματα αλλόκοτα, που λίγο μόνον έλειπε για
-να ξεσκεπασθούν, και να φανερωθούνε ξωτικές και μοίρες και
-ψυχές . . . ποιος ξέρει τι θα φανερώνονταν; Κ' είχε χτυπόκαρδο
-ο καημένος, κι ο νους του ήταν γεμάτος από ιστορίες άλλου
-κόσμου και παραμύθια άλλου καιρού, κ' επρόσμενε σαν κατάδικος
-να ιδή: θα τονέ κόψουν ή θα του δώσουν χάρη; Και σαν ήρθαν τα
-μεσάνυχτα, εκεί που η νύχτα ήταν ανοιξιάτικη, κατάστερη, γεμάτη
-σιγαλιά, ψηλά στα κεραμίδια του σπιτιού ξεσπάει μεγάλη ταραχή,
-χαλίκια πέφτουν, σα νάστησαν πετροπόλεμο του σπιτιού, χαλάζι
-λες και ρίχνει ο ουρανός απάνω στη σκεπή· σφυρίγματα
-γρικειούνται, μιλήματα ακούγονται. Ταράζεται το πάτωμα, βογγούν
-τα παράθυρα, τρίζουν οι πόρτες, μπροστά στα μάτια του παιδιού
-χοροπηδούν παράξενα καντήλια, και κονίσματα και φώτα και σκιές.
-Πιάνετ' ο ανασασμός του· δε μπορεί, αλλ' ούτε και που θέλει να
-μιλήση· θυμάται της Οβριάς τα λόγια, τρέμει μην του πάρουν
-νεράιδες τη μιλιά· με το μακρύ ραβδί, που κρατούσε στο πλευρό,
-κουνάει τη μάννα του μήπως κοιμάται και δεν έννιωσε τι έτρεχε·
-κ' η μάννα δίχως να μιλήση χτυπάει το πάτωμα, για να του πη πως
-ήταν έξυπνη και τα κατάλαβε. Κι από την ώρα εκείνη μάννα και
-παιδί στέκονταν άσειστοι κι αμίλητοι και καρτερούσαν, και κάθε
-κρότος είχε πάψει κ' η σιγαλιά ξαναχύθηκε, κ' οι δυο τους
-άκουγαν, όλο κι άκουγαν σφυρίγματα, πετροβολιές, φωνές, ως τα
-ξημερώματα.
-
-Και ξημερώνοντας, νά κ' η Οβριά! Της λεν τι έτρεξε τη νύχτα·
-ζητάει το πόδημα που ξενύχτησε στα κεραμίδια, το κοιτάει καλά
-καλά, λιγάκι συλλογίζεται, γλυκογελάει του Μήτρου και λέει
-χωριστά της Δήμαινας:
-
-«Δε σας το είπα εγώ; το παιδί είναι μαγεμένο· των αδυνάτων να
-γιατρευτή. Αν πιάνονταν από την αρχή με τα μαντολόγια και δεν
-έμπλεκε με γιατρούς, θα γλύτωνε· αυτό είν' η αλήθεια!»
-
-Κ' όσο τους απέλπιζαν κ' οι μάντισσες, τόσο στα μαντολόγια
-έρριχναν τις ελπίδες τους. Κ' η Δήμαινα με ταδέρφια της, το
-γυρολόγο και το σιδερά, πήραν στερνή μεγάλη απόφαση. Στον
-Έπαχτο εζούσεν ένας μάντης. Διάβαζε τη σολομονική· δεν ήταν
-παίξε γέλασε· μέσα σ' αυτή μάθαινε πως γιατρεύεται κ' η πιο
-κακή αρρώστια. Ξόρκιζε τα δαιμόνια, μέσα σε ασκιά τα κλειούσε
-και μέσα σε αγγειά τα φυλάκωνε, γιατ' είχε τη σφραγίδα του
-Σολομώντος και μ' αυτή τα σφράγιζε. Γνώριζε πού φύτρωνε το
-τετράφυλλο τριφύλλι και μ' εκείνο έκανε υποταχτικούς του τα
-ξωτικά. Κ' εστείλανε στην Έπαχτο την Ταρία Ταρέλα με χρήματα,
-με γράμματα, με σημάδια και με χίλια παρακάλια. Ο μάντης πια
-θάλεγε τον τελευταίο λόγο· το πήραν απόφαση· δεν είχαν πλέον να
-ελπίσουν από πουθενά.
-
-Και μ' ένα ψαροκάικο κίνησεν η Ταρία Ταρέλα ίσα κατά την
-Έπαχτο. Κ' έφτασεν αποβραδύς, και δίχως να ξανασάνη, να
-ξεκουραστή, δίχως να πη κανενός τίποτε, ρωτώντας και
-γυρεύοντας, τον ηύρε το μάντη το ίδιο το βράδυ. Κι ο μάντης
-ήταν ένας παλιοντυμένος κιτρινιάρης, με κάτι μακρυά γένεια
-ολόμαυρα· μιλούσε σιγαλά και ποτέ του δε γελούσε. Του έβαλε στο
-χέρι η Ταρία Ταρέλα ένα δεκάρικο και του λέει:
-
-«Να κοιτάξης ένα πού δε μπορεί, και να τον κάμης καλά.»
-
-Κι ο μάντης ζήτησε κι αυτός σημάδι, τρίχες από τα μαλλιά του
-Μήτρου, κι αποκρίθηκεν ευθύς:
-
-«Αύριο το πρωί, στις τέσσερεις, με το σαλέπι, να βρεθής εδώ.»
-
-Και το πρωί, στις τέσσερεις, με το σαλέπι, ο μάντης έλεγε στο
-σύντροφο του Μήτρου:
-
-«Μήτρο τονέ λεν το βαρεμένο, στο Θαλασσοχώρι κάθεται, το σπίτι
-του είναι αντίκρυ από την εκκλησιά· χήρα η μάννα του, Δήμαινα
-τηνέ κράζουν..»
-
-Και τάχασεν η Ταρία Ταρέλα, κι ανατρίχιασε· δεν του είχε ειπεί
-τίποτε, μήτε και με κανέναν άλλο είχε μιλήσει εκεί στον Έπαχτο.
-Και νά τώρα που τάξερεν όλα ο μάντης! κ' έκαμε το σταυρό του.
-
-Και γλήγορα γλήγορα ο μάντης του είπε τότε:
-
-«Να μαυροφορέσετ' από τώρα! Των αδυνάτων αδύνατον να ιδή
-προκοπή. Όλα τα μάζωξα κι όλες τις πρόσταξα. Κι από παντού
-αγροίκαγα: Ό,τι μέλλει δεν ξεμέλλει, κι ό,τι γράφει δεν
-ξεγράφει. Τάχ' η Μοίρα στο χαρτί, πελέκι δεν τα κόβει. Τον
-έφαγαν τα μάγια της αγάπης· κακά στοιχειά τονέ χτύπησαν.
-Σύντεκνε, πάρ' το απόφαση.»
-
-Πέρασε κι ο χειμώνας. Έλυωσαν τα χιόνια του Ζυγού, μόνο η κορφή
-του πρόβαλλεν ακόμα τυλιγμένη σα μέσα σε ψιλό κατάλευκο
-γιασμάκι. Στο Μισόκαμπο λουλούδιζαν οι μυγδαλιές και στα
-σπιτάκια του Θαλασσοχωριού, μέσ' από κάθε χαγιάτι και κάθε
-λιακωτό, μέσα σε λογής λογής γαστρούλες και κασσελάκια,
-πρασίνιζεν ο βασιλικός, το δυόσμο, το δεντρολίβανο, κι άνθιζαν
-τα ρόδα, τα γαρούφαλα, τα μανουσάκια και οι βιολέττες. Και το
-πιο φτωχόσπιτο το έβλεπες πλούσιο σε μυριστικά, και τα κορίτσια
-του Θαλασσοχωριού, με τις θρεμμένες πλεξίδες και τα βοργολυγερά
-κορμάκια τους, το είχαν ξεχωριστή δουλειά την άνοιξη να τα
-ποτίζουν και να τα ξεδιαλέγουν τα λουλούδια τους. Κ' εκεί κάτω
-απ' τα χαγιάτια κι απ' τα λιακωτά, σε πόρτες και σε παράθυρα κι
-ανάμεσα στις γάστρες έχτιζαν και τα χελιδόνια τις φωλιές· τι
-εύκολα, που εύρισκαν τόπο για να χτίσουν τις φωλιές τους εκεί
-πέρα όσο φτωχότερα ήταν χτισμένο το σπίτι, τόσο πλουσιώτερα,
-τόσο αφοβώτερα εζούσαν τα χελιδόνια τα καημένα· και θαρρείς το
-γνώριζαν κι αυτά.
-
-Στο σπιτικό του Μήτρου του Ρουμελιώτη κανένα λουλούδι δεν είχε
-ανοίξει· δυο τρεις γαστρούλες, εστέκονταν απάνω στο μπαλκόνι
-γυμνές, σα να διάβηκεν απάνω τους αράπικο ποδάρι. Στο μυαλό της
-Δήμαινας φροντίδες για λουλούδια δε χωρούσαν. Τον περασμένο
-χειμώνα έρριξε τανεμόβροχο τις γάστρες με τις τάβλες που τις
-εκρατούσαν και στόλιζαν τη μπροστινή την όψη του σπιτιού απ'
-άκρη σ' άκρη, και μαζί μ' αυτά και τις φωλιές που καρτερούσανε
-τα χελιδόνια. Κανείς δε συλλογίστηκε να τις ξαναστυλώση. Και
-σαν ήρθεν η άνοιξη και γύρισαν και τα πουλιά της, δε στάθηκαν
-στο σπίτι κ' έφυγαν το χαλασμό, ανήσυχα χτυπώντας τα φτερά.
-
-Πέρασαν οι αποκριές, κ' η Μεγάλη Σαρακοστή, με το καλό, ήταν
-στα τελευταία. Κ' η εβδομάδα των Παθών ξαναγύρισεν. Ο απρίλης,
-νιόφερτος, ξανάνιωσε τη ζωή και νέα δύναμη σκορπούσε για της
-ζωής τον αγώνα· νέες χαρές έννοιωθεν η ψυχή, νέες φροντίδες
-ξεφύτρωναν στο νου· σαν τάνθη ξάνοιγαν οι αγάπες, οι εκκλησιές
-ανοιχτές μοσχοβολούσαν από λιβάνι, κ' οι καρδιές, ανοιχτότερες,
-μοσχοβολούσαν από ελπίδες. Τέτοια εποχή γλυκαίνεται κι ο
-βασανισμένος· κι ο απελπισμένος παίρνει ορμή· κι αυτός που είν'
-έτοιμος να ξεψυχήση, την αγκαλιάζει σφιχτότερα τη ζωή, κοιτάει
-να την πουλήση όσο μπορεί ακριβώτερα.
-
-Ο Μήτρος δεν είχε πλέον γλυτωμό. Μετρημένες ήταν οι μέρες του.
-Πάνε κ' οι γιατροί με τα γιατρικά, πάνε κ' οι μάγισσες με τα
-μαντολόγια. Γαγγραίνιασε το πόδι. Το φαρμάκι ανέβαινε ολοένα κι
-απλωνόταν στο αίμα. Κ' εκείνος αμίλητος, άσειστος, μόνο τα
-μάτια του μιλούσαν, γοργοκίνητα, γυαλιστερά, λες και περίμενε
-το Χάρο, για να λογαριαστούν. Η δόλια η Δήμαινα είχε καταντήσει
-αγνώριστη από την αγρύπνια κι από τη λύπη, σωστό σαράβαλο. Ο
-Μάρκος ο Κανίνιας, ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας κ' η Ταρία Ταρέλα
-ούτε μιλούσαν ούτε το κουνούσαν απ' το πλευρό του. Τη Μεγάλη
-Πέμπτη έφεραν τον παπά Θύμιο και τον μετάλαβε.
-
-Η Μεγάλη Παρασκευή ξημέρωσεν όχι σαν τις άλλες χρονιές, με
-μαύρον ουρανό. Ξημέρωσε καταγάλανη κι ολόξανθη. Με την πρώτη
-αχτίνα του φωτός που γλύστρησεν από τη χαραμάδα στο στρώμα του
-Μήτρου, ο Μήτρος εσπαρτάρησε κ' έβγαλε φωνή τρανή κ' έκραξε:
-
-«Μάννα, ήλιο θέλω, αέρα θέλω· άνοιξε το παράθυρο!»
-
-
-Κι ανοίγει το παράθυρο κι ο ήλιος πλημμυρίζει το σκοτιδιασμένο,
-το έρμο σπίτι. Σαν πανηγύρι χύνεται το φως του σε πάτωμα, σε
-τοίχους, και σε κάθε τι. Τον περιχύνει τον άρρωστο, και θάλεγες
-πως ήταν αυτός ο μόνος γιατρός κι ο μόνος μάγος. Τα μακρειά κι
-αχτένιστα μαλλιά του ταναταράζει το πρωινό ταγέρι που με βία
-χύθηκεν απ' τανοιχτό παράθυρο. Κι απ' τανοιχτό παράθυρο τα
-μάτια του τραβάνε ίσα ολόισα κι ανταμώνονται με τον ήμερο γιαλό
-του Θαλασσοχωριού· τον ίδιο το γιαλό που αλλάζει χίλια χρώματα
-σα χίλια όνειρα σε κάθε χρυσοφίλημα του ήλιου απ' το πρωί ως το
-βράδυ. Μόνο πως ο αύγουστος δε μπορούσε τότε να του δώση τη
-μυστική εμορφιά που σήμερα του δίνει ο απρίλης, πλασμένη απ'
-όλες τις πνοές κι απ' όλες τις λαχτάρες της ζωής. Και σε μιαν
-άκρη του μόλου, τα μάτια του ξανοίγουν ένα καϊκάκι, το ίδιο το
-καϊκάκι του, ξαρματωμένο εκεί, παραρριμένο. Και σα να φώτισεν ο
-ήλιος το λογισμό του πιο βαθειά κι από το σπίτι του, κατάλαβε
-κι αυτός πως ήρθεν η στερνή του η ώρα, πως ο Χάρος πλάκωσε, και
-πως έπρεπε να παραδοθή σαν άξιο παλληκάρι, μα τον κυρ Ήλιο που
-του φώτιζε τον υστερνό του δρόμο. Κι ο μάγος ο ήλιος τον
-εμάγεψε· τον εμέθυσε με ένα παράξενο κι απάντεχο κρασί,
-καμωμένο από ζωή κι από θάνατο.
-
-«Ένα καθρέφτη, μάννα, ένα καθρέφτη!»
-
-Του ξάναψεν έξαφνα η έγνοια του στολιδιού· ήθελε να συγυρίση τη
-λεβεντιά του για το ταξίδι του κάτου κόσμου. Του φαίνονταν πως
-ετοιμάζονταν να πάη στο πανηγύρι του Άη Λιά, στα πλάγια του
-Ζυγού. Κ' η μάννα που αλάλιασεν απ' τη συμφορά, που αγρικούσε
-και δεν έννοιωθε, που έννοιωθε χωρίς να συλλογίζεται, του
-φέρνει τον καθρέφτη.
-
-Επήρε τον καθρέφτη, κι άρχισε να κοιτάζεται μέσα σ' αυτόν· όχι
-να κοιτάζεται, μα να κοιτάζη μέσα σ' αυτόν χίλιες ενθύμησες,
-χίλιες εικόνες απ' τα μικρά του χρόνια ως τα τωρινά· εικόνες κ'
-ενθύμησες, θαφτές μέσα στο νου του, που ξεθάφτονταν για υστερνή
-φορά κι ανασταίνονταν και σαν πουλάκια γοργόφτερα τις έβλεπε με
-τα σβυσμένα μάτια του να σπαρταρούνε μέσα στο γυαλί. Κ' έλεγε
-πως ήτον ο καθρέφτης ωσάν εκείνον το μαγικό, τον περίφημο, που
-μέσα του ξάνοιγες όλα τα μακρυνά τα περασμένα και όλα τα
-μακρυνά τα μελλόμενα.
-
-Κ' ύστερα με μιας δεν αντίκρυσε άλλο τίποτε μέσα στον καθρέφτη
-παρά το κατάχλωμο πρόσωπό του και το σωμένο του κορμί. Και πάλι
-ακούστηκε να λέη μ εκείνον τον αλάλητο καημό της λεβεντιάς:
-
-«Αχ! ωραία νιάτα που θα φάη η γης!»
-
-Και καθώς είπεν «ωραία νιάτα», έτσι τον πήρε για στερνή φορά κ'
-η φροντίδα της νιότης, του στολισμού και της εμορφιάς, η
-φροντίδα, που δεν ταφίνει τα παλληκάρια και μέσα στην αγκαλιά
-του Χάρου. Κι άρχισε να τα χτενίζη, να τα χτενίζη τα σγουρά
-μαλλιά, τα φουντωμένα κι ολόμακρα, που είχαν ρουφήξει,
-θαρρούσες, όλη τη φρεσκάδα και τη δύναμη του κορμιού, γι' αυτό
-φούντωσαν έτσι και μάκρυναν. Κι έστριβε το μουστάκι του σα να
-ήταν έτοιμος για δεύτερ' αρραβωνήσια. Κι όταν απόκαμε πια, σα
-να του φώτισεν άξαφνο φως το νου του, έτσι καθώς ήταν
-ακουμπιστός, είπε στη μάνα του:
-
-«Τώρα, δυστυχισμένη μάννα, τόσον καιρό έκανα κουράγιο, έλεγα
-πως δε θα πεθάνω . . . Μια χάρη τώρα σου ζητάω. Κλάψε με να σ'
-ακούσω.»
-
- — Μπα! παιδί μου, τι λόγια είν' αυτά; Να σε κλάψω; Ίσα μ'
-αυτού ήρθες; τραύλιζεν αλαλιασμένη η μάννα.
-
- — Αχ! και πάλι αχ! Κλάψε, μάννα, κλάψε! Τα νιάτα χώμα γίνονται
-κ' η λεβεντιά χορτάρι, και το σαΐνικο κορμί χώμα και το
-πατούνε! Όπου πάς και σταθής, μάννα, να το λες».
-
-Σώπασε λιγάκι, κ' έξαφν' ανατινάχτηκε απελπισμένα και φώναξε:
-
-«Δε θέλω να πεθάνω μοναχικά· κόσμο θέλω. Άνοιξε, μάννα, την
-πόρτα, να μπη κόσμος μέσα.»
-
-Θα κόντευε το μεσημέρι. Γύριζαν οι Θαλασοχωρίτες απ' την
-εκκλησιάν. Άντρες, γυναίκες, παιδιά, κρατούσαν άνθη στο χέρι,
-τάνθη του επιταφίου. Όταν άξαφνα φτάνει σταυτιά των ανθρώπων,
-όλων εκείνων, που έβγαιναν απ' τον Άη Νικόλα, κι όλων εκείνων
-που περνούσαν από κει, — κ' ήταν αδιάκοπο το διάβα κατά την
-ώραν εκείνη, — φτάνει ένας ήχος αργός, βραχνός, λυπητερός που
-σήκωνε τις τρίχες και σε σπάραζεν, ήχος βγαλμένος σαν από
-ζωντόβολο, σαν από άνθρωπον· ήχος που κατέβαινε και υψώνονταν,
-κ' επνίγονταν, και χύνονταν και δέρνονταν ήχος που ήταν και
-μίλημα, και ούρλιασμα, και θρήνος, και παράπονο, και κλάψιμο,
-και γέλιο, και βρισιά, και τραγούδι· τραγούδι τρομασμένης,
-ξετρελλαμένης, απελπισμένης ψυχής. Κ' οι διαβάτες άκουγαν,
-στέκονταν, ανατρίχιαζαν, αυτιάζονταν, ένοιωθαν, κουνούσαν τα
-κεφάλια κ' έλεγαν ο ένας του άλλου:
-
-«Μυρολόι! ποιος να πέθανε;»
-
-Κάποιος έδειξε τότε το σπίτι της Δήμαινας, κ' έκραξε.
-
-«Δεν το ξέρετε; από το σπίτι της Δήμαινας βγαίνει το μοιρολόι.
-Πέθανε ο Αφεντομήτρος!»
-
-Πέθανε ο Μήτρος! ο Μήτρος ο λεβέντης, που βασανίζονταν ένα
-χρόνο στο στρώμα. Ο Μήτρος ο χτυπημένος, ο ζηλοφθονεμένος, ο
-μαγεμένος, ο αδικοσκοτωμένος! Σα χαλάζι έπεσε το μαντάτο στο
-Θαλασσοχώρι. Κι όσοι τάκουγαν, αναστέναζαν, έσμιγαν με βία τις
-απαλάμες, κ' οι γυναίκες τραβούσαν τα μάγουλα σα να μη το
-περίμεναν από τόσους μήνες. Δεν μπορούσαν να το χωνέψουν. Όταν
-πεθαίνει παλληκάρι σαν το Μήτρο, πεθαίνει ολόκληρη ζωή,
-σβειέται ο ήλιος! Και τότε στάθηκεν ένα πράμα, που δε θυμούνται
-οι γεροντότεροι να ξαναστάθηκε κι άλλη φορά στο Θαλασσοχώρι.
-Καθένας που άκουγε το νέο, το έλεγε του άλλου και αμέσως, όπως
-ήταν κι όπου βρίσκονταν, τραβούσε γοργά κατά το σπίτι του
-Μήτρου. Πού μαζεύτηκεν όλος εκείνος ο κόσμος; γυναίκες
-ομορφοσυγυρισμένες με τα μαύρα φακιόλια· γυναίκες ανάλλαγες,
-όπως βρίσκονταν στα σπίτια τους^ κάθε λογής άντρες,
-νοικοκυραίοι, δουλευτάδες της θάλασσας και της στεριάς παιδάκια
-που τα κρατούσαν απ' το χέρι και παιδάκια στο βυζί της μάννας·
-όλοι από την εκκλησιά τραβούσαν ίσια εκεί. Έλεγες πως μέσα στο
-σπίτι εκείνο γίνονταν τα Πάθη του Χριστού, κ' έχει στηθή ένας
-άλλος επιτάφιος. Και πολλοί κρατούσαν ακόμα στα χέρια τους
-άνθη, άνθη από τον επιτάφιο, κ' έλεγες πως πήγαιναν να τα
-ρίξουν απάνω στο στρώμα του πεθαμμένου, μ' αυτά να του
-ευωδιάσουν τον τελευταίο ύπνο, να τον αγιάσουν το νεκρό.
-
-Το σπίτι επρόβαλλε μ' ανοιχτά παραθύρια, με πόρτα ολάνοιχτη.
-Τόλουζεν ο ήλιος του μεσημεριού. Να μην ήξερε κάνεις τίποτε, να
-μη γρικούσε τον ήχο, θα στοχάζονταν, όχι πως διάβαινεν ο Χάρος
-από κει, μα πως είχε στηθή μεγάλο πανηγύρι. Κανείς δεν τον
-κρατούσε τον κόσμο εκείνον. Όσοι έτρεξαν πρώτοι, δρασκέλησαν το
-κατώφλι, ανέβηκαν, τράβηξαν ίσα μέσα, σκόρπισαν σ' όλα του
-σπιτιού τα χωρίσματα. Οι άλλοι καρτερούσαν απ' όξω. Κι όλο
-έρχονταν. Κι όλο κατέβαιναν, κι όλο άραζαν άνθρωποι μπροστά στο
-σπίτι. Κ' έξαφνα πάλι όσοι πρόφτασαν και πρωτανέβηκαν στο
-σπίτι, πρόβαλαν στα παράθυρα, κατέβηκαν πάλι, λαχανιασμένοι,
-αποσωμένοι, κίτρινοι, και έφεραν νέο μαντάτο: «Δεν πέθανεν
-ακόμα, δεν πέθανε. Ψυχομαχάει· κ' έβαλε να τον μυρολογήσουν
-ζωντανό! Μωρέ, ακούς; δεν ξαναστάθηκε τέτοιο πράμα!»
-
-Κι αλήθεια ήταν· όσοι έμπαιναν μέσα στο σπίτι μαρμάρωναν. Εκεί
-που περίμεναν να τον ιδούν πεθαμμένο και να τον νεκροφιλήσουν,
-τον αντίκρυζαν ανακαθισμένο στο στρώμ' απάνου, μ' ορργισμένη
-όψη, με γουρλωμένα μάτια, με τεντωμένα αυτιά, σαν άτι ανυπόμονο
-να τρέξη στον κάμπο, σαν παλληκάρι που καρτερούσε να του
-φορέσουν τάρματα για να χυθή. Και σε μια γωνιά μαζωχτή η γρηά
-Δήμαινα και ασάλευτη, με λείψανο κορμιού μονάχα, με δίχως ψυχή,
-με δίχως δάκρυα· όλη της η ζωή είχε γίνει φωνή, μα όχι φωνή
-γυναίκας, η φωνή της ίδιας της απελπισιάς. Και τραγουδούσε σ'
-ένα σκοπό δικό της, που δεν ξανακούστηκε κ' έλεγε:
-
-            Ομορφονιός ψυχομαχάει, ομορφονιός πεθαίνει,
-            ανάψτε πράσινα κεριά και κίτρινες λαμπάδες,
-            να φέξουνε τομορφονιού να κατεβή, στον άδη.
-            Σκαλί σκαλί κατέβαινε, σκαλί σκαλί ανεβαίνει.
-
-Η Βασίλω η συμπεθέρα της, πού δεν μπορούσε να βαστάξη, κάτι
-θέλησε να της ειπή:
-
-«Καημένη Δήμαινα, δεν ξαναστάθηκε τέτοιο στην οικουμένη, το
-παιδί σου να ζη και να το μυρολογάς!»
-
-Αλλ' αντί ναποκριθή η μάννα, το παιδί αποκρίθηκε:
-
-«Πήγαινε στη δουλειά σου· τώρα θέλω να με κλάψη!»
-
-Και γυρίζοντας προς τη μικροπαντρεμένη τη Λόλω, στην ξαδερφούλα
-του, που έστεκε γονατιστή κ' έκρυβε τα σιγαλά της δάκρυα μέσα
-στο μαντίλι της, την αγριοκοίταξε και της λέει:
-
-«Μωρή Λόλω, γιατί δεν κλαις και συ;»
-
-Κι ακολουθούσε το μυρολόγι:
-
-            Κ' ηύρεν τον ένας σκώληκας, μα και τον ερωτάει:
-            Πού πας, ασήμι, να χαθής, μάλαμα, να θολέψης;
-            Πού πας, αργυροκούδουνο, να χάσης τη λαλιά σου;
-
-Κι από τα χείλη της μάννας το μυρολόγι ξεφύτρωσε στα χείλη των
-γυναικών των άλλων, καθώς τα δάκρυα φέρνουν δάκρυα και τα
-γέλοια γέλοια, καθώς το κερί ανάφτει από άλλο κερί, καθώς
-απλώνονταν κάποτε κ' η πλυμμύρα του γιαλού και σκέπαζε το
-Θαλασσοχώρι. Και μέσα στις γυναίκες που μυρολογούσαν, άλλες
-γυναίκες πρόβαλαν μ' ανθοστέφανα και με χλωρά μπουκέττα, κι
-άλλες παραπέρα, στάλλα χωρίσματα, κασσέλλες άνοιγαν κ'
-ετοίμαζαν ρούχα για το νεκρό που ακόμ' ανάσαινε, κι ολοένα
-κόσμος, κόσμος ατέλειωτος ανέβαινε και κατέβαινε. Και μέσα στον
-κόσμο ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας κ' η Ταρία
-Ταρέλα, αποσωμένοι απ' τις αγρύπνιες, κι από τον πόνο
-συντριμμένοι, είχαν στυλώσει τα μάτια σαν τυφλοί και τίποτε λες
-δεν έβλεπαν, τίποτε δεν έλεγαν. Αντίκρυ από το σπίτι ο μαραγγός
-κάρφωνε με δακρυσμένα μάτια τα ξύλα της κάσσας, κι απάνω η
-Βασίλω με τη Γυφτογιάνναινα ξεδίπλωναν το σάβανο· σ' ένα
-τραπέζι έστεκεν η κεντιστή κι ολόχρυση σκούφια, στερνό χάρισμα
-της αρραβωνιαστικειάς στον άκληρο που της έφυγε για πάντα· μ'
-εκείνη θα τον στόλιζαν στο νεκροκρέβατο.
-
-Από το μεσημέρι κ' εκείθε άρχισεν ο χαροπόλεμος. Το ψυχομαχητό
-κράτησεν όλο το δειλινό. Και το παλληκάρι βογγούσε βαθειά κι
-αναταραζόταν, σα χώρα που κάθε λίγο και λιγάκι την ανατίναζεν
-από της γης τα έγκατα σεισμός δαιμονισμένος. Και μέσα στο
-ψυχομαχητό, στερνά ξεσπιθίσματα του καντηλιού της ζωής, τέτοια
-λόγια ξεπετειόνταν ανάρια ανάρια:
-
-«Αχ! μωρέ, τι έπαθα! . . . Φουστανέλλα φορείς. . . Σιγά σιγά. .
-. μην πατήσης τα πόδια μου. . . Μπα! μπα! τι κόσμος είναι
-τούτος;. . . Ορίστε! ορίστε!. . . Μάννα. . . Μην πατήσης
-παραπάνω!. . . . Τόπο! τόπο! Αέρα θέλω!. . . Γλυκειά ζωή. . .
-Μη μου κρύβης τον ήλιο. . . Παραδόθηκα!»
-
-Και με το «παραδόθηκα» παράδοσε στο Χάρο τη ζωή. Ξεψύχησε
-μπροστά στα μάτια του κόσμου, μέσα στου Θαλασσοχωριού την
-αγκαλιά, σα λεύκα που τη ρίχνει ο ξυλοκόπος, ύστερα από βαρύν
-αγώνα, στανοιχτά, μπροστά στην όψη ολόκληρου του λόγγου του
-ανήμπορου. Την ίδιαν ώραν ο ανθρώπινος εκείνος λόγγος που
-απλώνονταν απ' το στρώμα του νεκρού ίσια στο δρόμον έξω
-σκόρπισε μια βοή, που την είχε γεννήσει βαρύς καημός κι αλαφρό
-ξανάσασμα: «Κρίμα στο παλληκάρι που πάει άδικα! Δόξα σοι,
-Κύριε, που τον ανάπαψες!»
-
-Την ίδια εκείνην ώρα, πέρα στης θάλασσας την άκρη, ξανοίγονταν
-από το σπίτι του νεκρού κι ο ήλιος που βασίλευεν ολοπύρινος. Το
-ήμερο ακρογιάλι δεν εσούφρωνε πνοή. Τι γλύκα που είχεν η φύση!
-Στεριά και πέλαγο ησύχαζαν να μη ταράξουν τον πρόσκαιρον ύπνο
-του παντοτεινού Θεού, τον ύπνο τον αιώνιο του πρόσκαιρου
-τανθρώπου.
-
-Όμως την ίδια εκείνην ώρα, όσοι παράστεκαν, μέσα στον πλατύν
-οντά, το νεκρό μ' ανοιγμένα μάτια ακόμα, είδαν κάτιτι παράξενο.
-Είδαν τη γριά τη Δήμαινα απ' το στρώμα του παιδιού της, που
-είχε καρφωθή εκεί ξεψυχισμένη, χωρίς αίσθηση και χωρίς δάκρυα,
-και πλέον και χωρίς φωνή, την είδαν να ορμήση αγριωπή, μέσα
-στον κόσμο, σαν αγριόγατα μ' ολόρριχτα μαλλιά, με χέρια
-τεντωμένα, με δάχτυλα ολάνυχτα, σαν κάποιον νάθελε να πνίξη.
-Μέσα στη μέση του σπιτιού αθώρητη σα φίδ' είχε γλυστρήσει κ'
-έστεκεν ακίνητη, κι αμίλητη, κ' έστεκεν ολογάληνη, σα
-μαρμαρωμένη, κ' εκοίταζε προς το κρεβάτι του νεκρού, μια κόρη.
-Μια μυστική χαρά λαμπίριζε στα μάτια της, και το κλεισμένο
-στόμα της δεν τάνοιγεν, όμως το χάραζ' ελαφρότατα μιαν αδιόρατη
-γραμμή που έμοιαζε χαμόγελο. Τανάστημά της δεν ήταν ψηλό, αλλ'
-υψώνονταν αλύγιστο, το πρόσωπό της φάνταζε ωραιότερο, καθώς
-επρόβαλε μονάχα εκείνο από το μαύρο σάλι που σκέπαζε όλο το
-κεφάλι της. Σ' αυτήν απάνου ώρμησεν η γριά. Ψιθυρισμοί
-ακούστηκαν τριγύοω:
-
-«Μπα! την παλιοβρώμα! την αδιάντροπη!
-
- — Μωρέ την είδατε την Τρελλομόρφω;
-
-Αλλά προτού προφτάσ' η Δήμαινα να την αρπάξη, εκείνη αφανίστηκε
-γοργά, σαν όνειρο κακό, σαν πειρασμός ολόγλυκος. Κι απόμειν' η
-γριά σπαράζοντας και φοβερίζοντας με το χέρι τον αέρα, και πριν
-μακρειά πλατειά ξαπλωθή στο πάτωμα, πρόφτασε και ξεφώνησε:
-
-«Αχ! μωρή στρίγγλα! Ως κ' εδώ βγήκες, μπόισσα! Μου τον έφαγες!
-αχ! αν είχα κουμπούρι σ' εσκότωνα! Ας είναι! δεν τον πήρες μια
-φορά, κι ας τον πήρε ο Χάρος!»
-
-
-
-
-
-
-
-
-End of the Project Gutenberg EBook of Death of a Youth, by Kostis Palamas
-
-*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DEATH OF A YOUTH ***
-
-***** This file should be named 42512-0.txt or 42512-0.zip *****
-This and all associated files of various formats will be found in:
-        http://www.gutenberg.org/4/2/5/1/42512/
-
-Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for
-his major work in proofreading.
-
-
-Updated editions will replace the previous one--the old editions
-will be renamed.
-
-Creating the works from public domain print editions means that no
-one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
-(and you!) can copy and distribute it in the United States without
-permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
-set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
-copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
-protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
-Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
-charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
-do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
-rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
-such as creation of derivative works, reports, performances and
-research.  They may be modified and printed and given away--you may do
-practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
-subject to the trademark license, especially commercial
-redistribution.
-
-
-
-*** START: FULL LICENSE ***
-
-THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
-PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
-
-To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
-distribution of electronic works, by using or distributing this work
-(or any other work associated in any way with the phrase "Project
-Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
-Gutenberg-tm License available with this file or online at
-  www.gutenberg.org/license.
-
-
-Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
-electronic works
-
-1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
-electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
-and accept all the terms of this license and intellectual property
-(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
-the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
-all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
-If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
-Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
-terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
-entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
-
-1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
-used on or associated in any way with an electronic work by people who
-agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
-things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
-even without complying with the full terms of this agreement.  See
-paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
-Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
-and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
-works.  See paragraph 1.E below.
-
-1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
-or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
-Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
-collection are in the public domain in the United States.  If an
-individual work is in the public domain in the United States and you are
-located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
-copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
-works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
-are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
-Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
-freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
-this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
-the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
-keeping this work in the same format with its attached full Project
-Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
-
-1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
-what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
-a constant state of change.  If you are outside the United States, check
-the laws of your country in addition to the terms of this agreement
-before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
-creating derivative works based on this work or any other Project
-Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
-the copyright status of any work in any country outside the United
-States.
-
-1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
-
-1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
-access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
-whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
-phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
-Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
-copied or distributed:
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org
-
-1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
-from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
-posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
-and distributed to anyone in the United States without paying any fees
-or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
-with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
-work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
-through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
-Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
-1.E.9.
-
-1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
-with the permission of the copyright holder, your use and distribution
-must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
-terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
-to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
-permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
-
-1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
-License terms from this work, or any files containing a part of this
-work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
-
-1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
-electronic work, or any part of this electronic work, without
-prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
-active links or immediate access to the full terms of the Project
-Gutenberg-tm License.
-
-1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
-compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
-word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
-distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
-"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
-posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
-you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
-copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
-request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
-form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
-License as specified in paragraph 1.E.1.
-
-1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
-performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
-unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
-
-1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
-access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
-that
-
-- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
-     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
-     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
-     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
-     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
-     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
-     must be paid within 60 days following each date on which you
-     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
-     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
-     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
-     address specified in Section 4, "Information about donations to
-     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
-
-- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
-     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
-     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
-     License.  You must require such a user to return or
-     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
-     and discontinue all use of and all access to other copies of
-     Project Gutenberg-tm works.
-
-- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
-     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
-     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
-     of receipt of the work.
-
-- You comply with all other terms of this agreement for free
-     distribution of Project Gutenberg-tm works.
-
-1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
-electronic work or group of works on different terms than are set
-forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
-both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
-Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
-Foundation as set forth in Section 3 below.
-
-1.F.
-
-1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
-effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
-public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
-collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
-works, and the medium on which they may be stored, may contain
-"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
-corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
-property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
-computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
-your equipment.
-
-1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
-of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
-Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
-Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
-liability to you for damages, costs and expenses, including legal
-fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
-LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
-PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
-TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
-LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
-INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
-DAMAGE.
-
-1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
-defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
-receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
-written explanation to the person you received the work from.  If you
-received the work on a physical medium, you must return the medium with
-your written explanation.  The person or entity that provided you with
-the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
-refund.  If you received the work electronically, the person or entity
-providing it to you may choose to give you a second opportunity to
-receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
-is also defective, you may demand a refund in writing without further
-opportunities to fix the problem.
-
-1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
-in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
-WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
-WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
-
-1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
-warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
-If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
-law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
-interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
-the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
-provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
-
-1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
-trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
-providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
-with this agreement, and any volunteers associated with the production,
-promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
-harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
-that arise directly or indirectly from any of the following which you do
-or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
-work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
-Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
-
-
-Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
-
-Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
-electronic works in formats readable by the widest variety of computers
-including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
-because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
-people in all walks of life.
-
-Volunteers and financial support to provide volunteers with the
-assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
-goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
-remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
-and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
-To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
-and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
-and the Foundation information page at www.gutenberg.org
-
-
-Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
-Foundation
-
-The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
-501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
-state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
-Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
-number is 64-6221541.  Contributions to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
-permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
-
-The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
-Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
-throughout numerous locations.  Its business office is located at 809
-North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887.  Email
-contact links and up to date contact information can be found at the
-Foundation's web site and official page at www.gutenberg.org/contact
-
-For additional contact information:
-     Dr. Gregory B. Newby
-     Chief Executive and Director
-     gbnewby@pglaf.org
-
-Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation
-
-Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
-spread public support and donations to carry out its mission of
-increasing the number of public domain and licensed works that can be
-freely distributed in machine readable form accessible by the widest
-array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
-($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
-status with the IRS.
-
-The Foundation is committed to complying with the laws regulating
-charities and charitable donations in all 50 states of the United
-States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
-considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
-with these requirements.  We do not solicit donations in locations
-where we have not received written confirmation of compliance.  To
-SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
-particular state visit www.gutenberg.org/donate
-
-While we cannot and do not solicit contributions from states where we
-have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
-against accepting unsolicited donations from donors in such states who
-approach us with offers to donate.
-
-International donations are gratefully accepted, but we cannot make
-any statements concerning tax treatment of donations received from
-outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
-
-Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
-methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
-ways including checks, online payments and credit card donations.
-To donate, please visit:  www.gutenberg.org/donate
-
-
-Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
-works.
-
-Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
-concept of a library of electronic works that could be freely shared
-with anyone.  For forty years, he produced and distributed Project
-Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
-
-Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
-editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
-unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
-keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
-
-Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
-
-     www.gutenberg.org
-
-This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
-including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
-Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
-subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
-
diff --git a/old/42512-0.zip b/old/42512-0.zip
deleted file mode 100644
index e23185c..0000000
--- a/old/42512-0.zip
+++ /dev/null
diff --git a/old/42512-h.zip b/old/42512-h.zip
deleted file mode 100644
index d2d8537..0000000
--- a/old/42512-h.zip
+++ /dev/null
diff --git a/old/42512-h/42512-h.htm b/old/42512-h/42512-h.htm
deleted file mode 100644
index 852d0e8..0000000
--- a/old/42512-h/42512-h.htm
+++ /dev/null
@@ -1,1545 +0,0 @@
-<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN"
- "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
-<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
-
-<head>
-<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" />
-<meta name="keywords"
-      content="Κωστής Παλαμάς, Θάνατος Παλληκαριού" />
-
-<title>Θάνατος Παλληκαριού</title>
-
-<style type="text/css">
-
-body {
-font-family: verdana, geneva, arial, helvetica, sans-serif;
-line-height: 20px;
-margin-left: 5%;
-margin-right: 5%;
-}
-
-h1 { font-size: 185%; font-weight: bold; text-align: center; }
-h2 { font-size: 150%; font-weight: bold; text-align: center; }
-h3 { font-size: 120%; font-weight: bold; text-align: center; }
-h4 { font-size: 105%; font-weight: bold; text-align: center; }
-h5 { font-size: 90%; font-weight: bold; text-align: center; }
-h6 { font-size: 80%; font-weight: bold; text-align: center; }
-
-p{
-   text-align: justify;
-   margin-top: 1em;
-   margin-bottom: 1em;
-}
-
-hr{
-   width: 65%;
-}
-.poem {
-	FONT-SIZE: 95%; margin-left: 30%;
-}
-
-.sp{
-     letter-spacing:3px
-}
-
-</style>
-
-</head>
-<body>
-
-
-<pre>
-
-The Project Gutenberg EBook of Death of a Youth, by Kostis Palamas
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org
-
-
-Title: Death of a Youth
-
-Author: Kostis Palamas
-
-Release Date: April 12, 2013 [EBook #42512]
-
-Language: Greek
-
-Character set encoding: UTF-8
-
-*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DEATH OF A YOUTH ***
-
-
-
-
-Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for
-his major work in proofreading.
-
-
-
-
-
-
-</pre>
-
-
-
-<p style='font-size: small;'>Note: The tonic system has been changed from polytonic
-to monotonic, otherwise the spelling of the book has not been changed.//Σημείωση: Ο
-τονισμός έχει αλλάξει από πολυτονικό σε μονοτονικό, κατά τα
-άλλα έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου.</p>
-
-<p style='text-align:center;'><br /><img src ="images/cover.jpg" width="439"
-height="660"
-alt="Εξώφυλλο" border="2" /><br /></p>
-
-<h3 style="text-align: center; margin-top: 6em">
-ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ</h3>
-
-<h2 style="text-align: center; margin-top: 3em">ΘΑΝΑΤΟΣ</h2>
-
-<h1 style="text-align: center; margin-top: 3em">ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΟΥ</h1>
-
-<h4 style="text-align: center; margin-top: 13em">ΑΘΗΝΑ<br />
-ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ "ΕΣΤΙΑ"</h4>
-<h5 style="text-align: center; margin-top: 3em">Κ. ΜΑΙΣΝΕΡ ΚΑΙ Ν. ΚΑΡΓΑΔΟΥΡΗ<br
-/>
-1901</h5>
-
-<p>
-</p>
-
-<h4 style="text-align: center; margin-top: 7em">ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ</h4>
-
-<p>ΣΕ ΒΙΒΛΙΑ</p>
-
-<p>Τραγούδια της Πατρίδος μου. <br />
-Ύμνος εις την Αθηνάν.<br />
-Τα μάτια της Ψυχής μου.<br />
-Το έργον τον Κρυστάλλη. <br />
-Ίαμβοι και Ανάπαιστοι.<br />
-Τάφος.<br />
-Οι χαιρετισμοί της Ηλιογέννητης.</p>
-
-<p>ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΙ <br />
-Ποιήματα.<br />
-Δράματα. Ιστορίες.<br />
-Κριτικά.</p>
-
-<p class="poem"><br /><br />
-Η ιστορία τούτη πρωτοφάνηκεν, εδώ και<br />
-δέκα χρόνια, στην «Εστία» του Δροσίνη.<br />
-Μικρή και ακοίταχτη, μ' ένα του άρθρο στου<br />
-Παρισιού το Figaro, να την προσέξουν έκαμε<br />
-ο Ψυχάρης. Όμως θα την ξέχανα, αν δεν<br />
-την έσπρωχνε να βγη ξανά στο φως ο φίλος<br />
-μου ο Πάλλης.</p>
-
-<p style="margin-top: 9em"><i>Αυτή την ιστορία την αφιερώνω σ' εσέν', απλή και αγράμματη γυναίκα, σ' εσέ,
-καημένη Χαραυγή. Την άκουσα από το στόμα σου, και κοίταξα να την κρατήσω, κι
-όσο πιστά μπορούσα, για να είμαι αντίλαλος δικός σου. Γιατί, κι όταν μιλάς εσύ,
-ένας λαός ολόκληρος τα λόγια σου στα ψιθυρίζει. Κάθε σου ιστορία, χωρίς να το
-καταλαβαίνης, του γένους είναι ποίημα. Δεν είσαι γυναίκα, είσαι η Φήμη η
-διαλαλήτρα δεν έχεις τίποτε σαρκικό, είσαι ψυχή μονάτη· τα μάτια σου ποτέ δεν
-ησυχάζουν, ποτέ δε σκοτιδιάζουν. Όσα λες, τα βλέπεις ολοζώντανα μπροστά σου,
-κι όσα βλέπεις, καθώς τα βλέπ' η Φαντασία τα θωρείς. Γι' αυτό είναι και τα λόγια
-σου ολοζώντανα, σοφή κ' η γλώσσα σου, απλή κι αγράμματη γυναίκα. Με
-μαγνητίζουν τα μάτια σου και με μαγεύουν τα λόγια σου, και νοιώθω κάτι τι μέρα
-την ημέρα με δένει πιο σφιχτά μ' εσένα. Εσύ με πρωτοτραγούδησες μωρό στην
-κούνια· τα υστερνά τα λόγια που θακούσω στην κλίνη του θανάτου, θέλω να βγουν
-απ' το δικό σου στόμα.</i></p>
-
-<h3 style="text-align: center; margin-top: 9em">ΘΑΝΑΤΟΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΟΥ</h3>
-
-<p>
-<br />
-Κανείς δεν έπεσε να κοιμηθή, όλοι αγρυπνούσαν· πού να κλείσουν μάτι τέτοια
-χρονιάρα νύχτα; Νύχτα της Μεγάλης Παρασκευής. Ό,τι πέρασαν τα μεσάνυχτα,
-βουβές οι καμπάνες και στις τρεις εκκλησούλες του Θαλασσοχωριού. Σωπαίνουν κ'
-οι καμπάνες για του Χριστού τα πάθη, σα νάχουν κι αυτές ανθρώπινη ψυχή και δε
-απορούν απ' το βαθύ καημό τους ούτε να ξεφωνίσουν. Μόνο τα ξύλινα τριτσόνια
-ξεκουφαίνουν τον κόσμο στων παιδιών τα χέρια· τρέχουν τα παιδιά, κι από γειτονιά
-σε γειτονιά, κι από πόρτα σε πόρτα, και τα χτυπούνε με κακό και με φωνές: «Ώρα
-για την εκκλησά! Ώρα για την εκκλησά!» Κ' οι λιγοστοί που απομένουν βάρυπνοι,
-πετειούνται ξαφνισμένοι και τρέχουν στο παράθυρο, θαρρώντας πως γλυκοχαράζει
-και πως περνάει κάτου ο επιτάφιος. Για την αγάπη του Χριστού, μια φορά το χρόνο,
-τη Μεγάλη Παρασκευή, βουβαίνοντ' οι καμπάνες του Θαλασσοχωριού, εκείνες
-μόνο γιατί, απ' άκρη σ' άκρη, το θαλασσοχώρι σηκώνεται στο πόδι, για την αγάπη
-πάλι του Χριστού, μια φορά το χρόνο, τη νύχτα της Μεγάλης Παρασκευής.</p>
-
-<p>Έτσι κ' εκείνη τη νύχτα· γυναίκες κι άντρες, άλλοι χώρια κι άλλοι μαζωχτοί,
-έβγαιναν απ' τα σπίτια, από τους καφενέδες, και σκορπίζονταν εδώ κ' εκεί κατά τις
-εκκλησιές. Οι περπατησιές βαρυχτυπούσαν στα καλντερίμια κι ολοένα εμάκραινε
-τους ήχους ο αντίλαλος της νύχτας. Κ' η νύχτα, δροσοστάλαχτη απριλιάτικη, μ' ένα
-φεγγάρι νυστασμένο που πάει να βασιλέψη και χύνει αχνότερη γι' αυτό τη λάμψη
-του στα μαύρα και ξασβέστωτα παλιόσπιτα και στα στραβά σοκάκια, που, λίγη,
-περισσή, ποτέ κ' η λάσπη δεν τους λείπει. Οι εκκλησιές ολόφωτες, με πόρτες
-ορθάνοιχτες. Κάπου κάπου ξεχύνονταν ως έξω η φωνή του αναγνώστη, πριν
-αρχίσουν οι <i>θρήνοι</i>. Αλλά το μεγάλο το πανηγύρι γίνετ' απ' έξω απ' τις εκκλησιές.
-Γύρω σε φωτιές μεγάλες θρεμμένες με ρετσίνα, με κληματόξυλα, με σανίδια, με
-φρόκαλα, με σκαφίδια και με κοφίνια της μπουγάδας, και κάπου κάπου μ'
-ολόκληρο παραθυρόφυλλο, — αλλοίμονο στα χαμηλά σπιτάκια και στις
-ασυλλόγιστες νοικοκυρές, τη νύχτα εκείνη! — γύρω σε φωτιές, του κόσμου τα
-παιδιά και τα παλιόπαιδα, και μέσα στα παιδιά κι άντρες με μουστάκια, πηδούνε,
-τρέχουν, αλαλάζουν, δαιμονίζονται κι αστραποβολούν στα σκότη και
-βροντοχτυπούν στην ησυχία οι σαλιόρες και τα χοντρά χαλκούνια — Σώσον, Κύριε!
-— κ' οι τρακατρούκες και τα χαϊμαλιά, με τέχνη καμωμένα από καλάμια κι από
-χοντρόχαρτα, και γεμισμένα με μπαρούτι, με μπαρούτι ατέλειωτο. Δίσκος για το
-μπαρούτι γύριζε μέσα στις εκκλησιές. Άντρες και παιδιά, φωτοκαίγονταν μ' εκείνα,
-της φωτιάς τα σύνεργα, για την καλή χρονιά. Μπαρούτι μύριζε το θαλασσοχώρι κ'
-οι ενορίτες με τους ενορίτες στέκονταν αμάν για πόλεμο.</p>
-
-<p>Δεν ήταν μόνον οι εκκλησιές ανοιχτές, την ώρα εκείνη. Εδώ κ' εκεί πρόβαλλε
-μισανοιγμένο κάνα μαγερειό, κανένας καφενές. Όσο νάρθ' η ώρα που θα βγη ο
-επιτάφιος, ως τις τρεις το πρωί, όλος ο κόσμος δε μπορούσε να περνά την ώρα του
-ολόρθος μέσ' στην εκκλησιά! Μ' ένα βαρύ γλυκό, με ένα μεζέ και δυο ρουφηξιές
-πυργιώτικο κρασί, καταπιάνεται κανείς ύστερ' από τη νηστεία και παίρνει δύναμη
-για να συντροφέψη τον επιτάφιο. Κ' έτσι σιγά σιγά οι παρέες τραβειούνταν κατά τις
-εκκλησιές με δροσισμένο στομάχι. Τελευταία είχε ξεχαστή στο κρασοπουλειό του
-Ψημένου μια συντροφιά χαρούμενη· ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης, ο Γιαννάκος ο
-Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας και το παιδί της Χαρίταινας, που κανείς δεν
-τόκραζε με τόνομά του, όσο που και το ίδιο το ξέχασε κι άκουγε μόνο σαν τον
-φώναζαν η Ταρία Ταρέλα. Κ' οι τέσσαρες θαλασσινοί· ο πρώτος είχε ψαροκάικο, ο
-δεύτερος δούλευε στο ψαροκάικο του πρώτου, ο τρίτος ταξίδευε με τις μαούνες,
-και η Ταρία Ταρέλα ήταν ψαράς. Και οι τέσσερες εικοσιπέντε χρόνων κι
-αδερφωμένοι από τα μικρά τους χρόνια. Το κρασί κ' η κουβέντα τους άναψαν το
-κεφάλι, κι αν δεν ήταν Μεγάλη Παρασκευή, θα τόσκουζαν. Το τραγούδι
-μισαγαλινό, απαλά απαλά κι αθέλητα, ξεφύτρωνε στα χείλη τους τέτοια νύχτα. Στα
-υστερνά κατάλαβαν πως άργησαν. Στον Άη Νικόλα, λίγα ποδάρια παρέκει από το
-κρασοπουλειό, άρχισαν κι έψελναν «Αι γενεαί πάσαι». Ο Ψημένος έστεκε στο
-φτερό για να κλείση. Πετάχτηκαν στη στιγμή. Βρέθηκαν στο δρόμο.</p>
-
-<p>«Μωρέ ξέχασα τα βεγγαλικά!» φωνάζει ο Κανίνιας.</p>
-
-<p>Τα βεγγαλικά τα είχαν για να τανάψουν στον επιτάφιο.</p>
-
-<p>«Στα πόδια του τραπεζιού ταπίθωσα, ζερβά στην αγκωνή, λέει ο Μήτρος·
-στάσου και στα φέρνω». </p>
-
-<p>Και βιαστικός έκαμε να γυρίση στον καφενέ. </p>
-
-<p>Μα γυρίζοντας γλυστράει στο πεζούλι απάνου, και ξαπλώνεται μακρύς πλατύς,
-και γκοπ! ακούστηκ' ένας ξερός κρότος.</p>
-
-<p>Τρία ξεροσκαστά γέλοια ξέφυγαν από τα στόματα του Μάρκου, του Γιαννάκου
-και της Ταρίας, και μια φωνή, ένα «σκοτώθηκα» από το στόμα του Μήτρου.</p>
-
-<p>«Καλά, αδερφέ, πού σκοτώθηκες! σήκω τώρα μήπως χτύπησες;</p>
-
-<p>&nbsp;— Μωρέ, σκοτώθηκα! δε μπορώ να σηκωθώ! δε με πιστεύετε;»</p>
-
-<p>Και μ' ένα βογγητό τελείωσεν ο λόγος του, κ' η φωνή χύθηκε παραπονιάρα,
-ραγισμένη, σα νάχε πάθει από το πέσιμο κι αυτή. Κ' έφτασε σταυτιά τους η φωνή
-του τόσο λυπητερή, βαθειά βγαλμένη από τα φυλλοκάρδια, τόσον έξαφν'
-αλλαγμένη απ' τον πόνο, ξεψυχισμένη, που τους περίχυσεν ίδρωτας και τους τρεις.
-Είδαν πως δεν ήταν χωρατά.</p>
-
-<p>«Μωρέ Μήτρο!» απόθεσαν μόνο να ξεφωνίσουν, κ' έτρεξαν να τον πιάσουν, να
-του δώσουν χέρι για να σηκωθή.</p>
-
-<p>«Έτσι για το τίποτε· παραπάτησα . . . γλύστρησα . . . να, σε μια φλούδ' απάνου·
-λεμονοκόμματο θα ήταν . . . να πάθω τέτοιο κακό. . . Αχ! σκοτώθηκα!»</p>
-
-<p>Και πιο σιγά και πιο παραπονετικά έλεγεν ό,τι έλεγε. Πάλεψε να σηκωθή μόνος
-του, δε μπορούσε· τον ανασήκωσαν οι άλλοι.</p>
-
-<p>«Κουράγιο, Μήτρο!»</p>
-
-<p>Ο Μήτρος δε μπορούσε να σταθή στα πόδια του· τόνα του πόδι, το δεξί, δεν
-τόννοιωθε πια για πόδι, του φαινόταν σαν από σίδερο, του στέκονταν ασάλευτο.
-Τον κρατούσαν από τις μασχάλες. Ο Ψημένος είχε κλείσει το μαγαζί κ' εστέκοταν κι
-αυτός για να βοηθήση. Παραπέρα οι φωνές των παιδιών απ' έξω από την εκκλησιά
-σκορπειούνται και βοΐζουν· ξεσπούν στον αέρα τα χαλκούνια· κ' η νύχτα
-αστράφτει, βροντάει και σφυρίζει, και ρίχνει βροχή από σπίθες. Από τις πόρτες και
-τα παράθυρα τ' Άη Νικόλα ταναμμένα κεριά κ' οι λαμπάδες του επιταφίου
-φαντάζουν σαν αστέρια· δροσερά παιδιάτικα ψαλσίματα ξεχύνονται: «Ω γλυκύ μου
-έαρ, γλυκύτατόν μου τέκνον, που έδει σου το κάλλος;» </p>
-
-<p>«Να τον πάμε στο σπίτι.»</p>
-
-<p>&nbsp;— Κράξε της μάννας μου, Κανίνια· είναι στην εκκλησιά.</p>
-
-<p>&nbsp;— Καλά λες. Κανίνια, τράβ' απ' την πίσω πορτοπούλα· μίλα της
-κλησάρισσας να της πη πως τη γυρεύουν· έτσι, με τρόπο.</p>
-
-<p>&nbsp;— Μη την τρομάζης, βρε αδερφέ, τη γυναίκα πες της πως τη γυρεύει ο
-Μήτρος».</p>
-
-<p>Η χήρα η Δήμαινα, η μάννα του Μήτρου, ήτανε στην εκκλησιά· βρίσκονταν
-αποβραδύς εκεί με τις άλλες τις γυναίκες· είχε ξενυχτίσει τον επιτάφιο. Έχασε τον
-άνδρα της προτού να φτάση στα μισοκοπίσματα. Κι από τότε, αντίο χρυσό
-κοντογούνι και φέσι κατακόκκινο με το φουντωτό παπάζι! Μέσα στο σπίτι δεν
-κάθονταν παρά για να κοιτάζη το Μήτρο, το γιο της το μονάκριβο, και δεν άφινε το
-σπίτι παρά για να κοιτάξη ταμπελάκι που της άφησεν ο μακαρίτης. Για να πάη στο
-αμπελάκι περνούσε από τα μνήματα, και κάπου κάπου άναβεν ένα κερί, κ' έκαιγε
-λίγο λιβάνι στον τάφο του μακαρίτη. Κ' ήταν γυναίκα της δουλειάς, άξια γυναίκα. Κι
-όταν μεγάλωσεν ο γιος της και ταξίδεψε με τα καΐκια — την τέχνη του πατέρα — κι
-αγάλια αγάλια, με των γονέων την ευχή και τη δική του προκοπή, απόχτησε δικό
-του καΐκάκι, τότε η χήρα η Δήμαινα σαν να το συλλογίσθηκε πιο πολύ πως ήταν
-χριστιανή — το ξεπεταρούδι της το γνοιάσθηκεν, έπρεπε να γνοιασθή και για την
-ψυχή της. Κι από τότε ζύγωνε συχνότερα στην εκκλησιά· κι όσο που έφευγαν τα
-χρόνια — τα είχε πατήσει τα εξήντα — τόσο θεοφοβούμενον έννοιωθε τον εαυτό
-της. Όμως, να πούμε την αλήθεια, περσότερο έτρεμε τα μάγια και τα ξωτικά, χωρίς
-κι αυτή καλά να το καταλαβαίνη.</p>
-
-<p>«Κυρά Δήμαινα, σε γυρεύουν έξω, το παιδί σου . . .» τραβώντας την από το
-φόρεμα, της ψιθύρισε σταυτί η κλησάρισσα».</p>
-
-<p>«Το παιδί μου! και τι να με θέλη;» Δεν πρόφτασε να το συλλογισθή, και ν;a,
-μπροστά της ο Μάρκος ο Κανίνιας, ξεσκούφωτος και λαχανιασμένος.</p>
-
-<p>«Τίποτε, κυρά Δήμαινα, το πόδι του στραγγούλισεν ο Μήτρος».</p>
-
-<p>Ξεπετάχτηκεν η γριά, σούσουρο γίνηκε τριγύρω της, άρχισαν οι γυναίκες τα
-ψιθυρίσματα. «Σιωπή, γυναίκες», έκραζαν με θυμό οι επίτροποι. Αλλά πού να
-σωπάσουν; Κάτι έτρεξε· τι στραγγούλισμα ήταν αυτό; κάποιος θα κάηκεν απ' τα
-χαλκούνια, κάποιος θα μαχαιρώθηκε. Στη στιγμή μαθεύτηκε το πράμα· στη στιγμή
-η μισή εκκλησιά είχεν αδειάσει! Πού να κρατηθή ο κοσμάκης; Την εκκλησιά του τη
-βρίσκει πάλι, μα τέτοια, θεός να μας γλυτώνη, δε γίνονται κάθε μέρα.</p>
-
-<p>«Μάτια μου, μάτια μου, o Χριστός! ο Χριστός!» φώναζε τρέχοντας η γριά. Κι απ'
-έξω απ' την εκκλησιά βλέπει εκεί μπροστά της το παιδί, ορθό κι ακκουμπιστό στον
-τοίχο. Τον παράστεκαν οι σύντροφοι, κι άλλοι πέντ' έξι.</p>
-
-<p>«Δεν είναι τίποτε, μάννα παραπάτησα, κ' έπεσα και χτύπησα λιγάκι στο γόνατο.
-Πάμε στο σπίτι να βάλω απάνου τίποτε. Μια μεγάλη πέτρα ξεπλάκωσε τα στήθη
-της φτωχής. Έβανε με το νου της χειρότερα, και σαν τον είδε μπροστά της έτσι
-ορθό, στο μισοσβυσμένο φως του φεγγαριού, ξανάσανεν.</p>
-
-<p>«Ο Χριστός! o Χριστός! κακή ώρα, παιδί μου!»</p>
-
-<p>Και δεν ήξερε πως ο Μήτρος δε μπορούσε να κρατηθή στα πόδια του, και πως ο
-ίδιος είχε πει στα παιδιά:</p>
-
-<p>«Βάλτε με νακκουμπήσω στον τοίχο, για να μη με ιδή άξαφνα η μάννα μου και
-φοβηθή».</p>
-
-<p>Κ' εκεί που τόλεγεν αυτό, μέσα στο νου του είπε και κάτι άλλο που δε βγήκε
-από τα χείλη του: «Πώς θα με ιδή η Φροσύνη!»</p>
-
-<p>Η Φροσύνη ήταν η αρραβωνιαστικειά του.</p>
-
-<p>Κρατώντας και ξεσέρνοντας κι ανασηκώνοντας, τον πήγανε στο σπίτι. Εκείνη τη
-χρονιά η χήρα η Δήμαινα, ο Μάρκος ο Κανίνιας, ο Γιαννάκος Ταρνάναμας κ' η Ταρία
-Ταρέλα δε χάρηκαν επιτάφιο. Ξημερώθηκαν στο κρεββάτι του Μήτρου. Δεν έκλεισε
-μάτι, πονούσε, μούγγριζε σαν ταύρος. Το πόδι του επρήζοταν, επρήζοταν, γίνηκε
-μια κολώνα!</p>
-
-<p>Έφεραν τον καλήτερο γιατρό του Θαλασσοχωριού. Σπουδασμένος γιατρός, με
-τόνομα. Πολλούς είχε γλυτώσει απ' τα χέρια του Χάρου. Αλήθεια πως οι
-Θαλασσοχωρίτες τον έπαιρναν πάντα την τελευταία στιγμή, αφού απελπίζονταν
-απ' τους κομπογιαννίτες κι απ' τις γιάτρισσες. Γι' αυτό κ' εκείνος δείχνονταν όλο
-θυμωμένος· όχι γιατί έχανε τίποτε που δεν τον γύρευαν πρωτήτερα, καθώς έλεγεν,
-αλλά γιατί κιντύνευαν χάρισμα τη ζωή τους οι κουτεντέδες, που πίστευαν τους
-τσαρλατάνους. Έκανεν όμως κ' έτσι τη δουλειά του, και αφού τον γλύτωνε τον
-άρρωστο, ξεθύμαινε στο βρισίδι, τον πλήρωνες δεν τον πλήρωνες. Τον φοβήθηκαν
-οι άνθρωποι, τους έπαιρνε τον αέρα· στα στερνά τον συνήθισαν, και δε μπορούσαν
-να κάμουν χωρίς αυτόν. Έδειχνε πιώτερο σαν καπετάνιος, παρά σα ντοτόρος. Αυτή
-τη φορά ο Μάρκος ο Κανίνιας, ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας κ' η Ταρία Ταρέλα
-φέρθηκαν φιλότιμα και φρόνιμα· στου γιατρού έτρεξαν αμέσως, και δεν άκουσαν
-τη Δήμαινα που γύρευε να πάρουν την κοκόνα Μαριγή την πολίτισσα, που ξόρκιζε
-το μάτιασμα, πρόφταινε τη βεντερούγα, ίσαζε τα βγαλμένα κόκκαλα, κ' ήταν καλή
-για κάθε τι. </p>
-
-<p>Το είδεν ο γιατρός το πόδι. Μωρέ, τι διαβολεμένο χτύπημα απάνου στην
-κούπα, μέσ' στη θηλειά του ποδαριού! Το κοίταξε καλά, κι αμέσως το έδεσε σφιχτά
-μέσα στα καλάμια, το καλάμωσε, καθώς λεν, και του λέει: «Μην το κουνήσης· το
-πόδι σου θα γίνη καλά, μα χρειάζεται καμπόσον καιρό και πολλήν υπομονή. Με τον
-καιρό θα στρίψη το νεύρο και θα γίνη καλά το πόδι σου. Μόνο, το καλό που σου
-θέλω, μην το πειράζης». Κ' έλεγε και ξανάλεγε: «Μην το πειράζης!» Γνώριζε τι
-κεφάλια αγύριστα είναι οι Θαλασσοχωρίτες.</p>
-
-<p>Ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης είχε πλατειά καρδιά και μεγάλ' υπομονή. Αλλά το
-κακό που τον ηύρε ήταν κατάρα θεού. Οι Θαλασσοχωρίτες είχαν χίλιες γνώμες για
-το ίδιο πράμα· για το Μήτρο μια γνώμη είχαν· ο Μήτρος είναι παλληκάρι! Οι
-Θαλασσοχωρίτες ταναγελούσαν τα γράμματα· την παλληκαριά την προσκυνούσαν.
-Ο Μήτρος δεν επάτησε το πόδι στο σκολειό. Στον ήλιο, στον αέρα και στα κύματα
-δασκάλεψε, κι από μικρός μεγάλωσε. Συνηθισμένην είχε θωριά. Τα στήθη του δεν
-ήταν χορταριασμένος πύργος, ουδέ σαν κάστρο η κεφαλή του. Ούτε ψηλός, ούτε
-κοντός· λιγνός παρά παχύς, μελαχρινός μ' ένα λιανό μουστάκι και φουντωμένα
-σγουρόμαλλα· στραβά τη σκούφια του, κ' ένα ζουνάρι κόκκινο χιλιόδιπλο στη μέση
-του· μ' ένα φανελλένιο πουκάμισο περνούσε τους χειμώνες και τα καλοκαίρια του.
-Κι όμως κι από τη συνηθισμένη αυτή θωριά ξεχυνόταν η λεβεντιά, στον αέρα που
-είχε, στην περπατησιά, σε κάθε του ματιά, σε κάθε κούνημα. Και ο Μήτρος ο
-Ρουμελιώτης με τα εικοσιπέντε χρόνια του, το κορμί που δεν εφάνταζε, τη
-ντροπαλή απάνου κάτου όψη, κόσμο μπορούσε να χαλάση και κόσμο να χτίση.
-Κανείς δεν του έβγαινε στο δρόμο· με τη γροθιά του, έρριχνε κάτου βούβαλο.
-Κάρφωνε τα πόδια του στη γη, και κανείς δε μπορούσε να τον ταρακουνήση. Μια
-μέρα ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας κ' η Ταρία Ταρέλα
-πολεμούσαν ώρα ολόκληρη να τονέ ξετοπίσουν, κουλουριασμένοι στα πόδια του·
-τίποτε· βράχος άσειστος όσο που στο τέλος απ' τον ιδρώτα κι απ' τον αγώνα
-ζαλίστηκαν οι άνθρωποι και κόντεψε να τους έρθη κόλπο. Μα τα ποδάρια εκείνα
-τα σιδερένια, ταλύγιστα, πετούσαν, ξετιναζόταν και στριφογύριζαν, σαν από φτερό
-κι από φλόγα κι από άνεμο πλασμένα, την ώρα που έσερνε το χορό το παιδί της
-Δήμαινας. Κάθε χρονιά, στο πανηγύρι τ' Άη Λιά, στα πλάγια του Ζυγού, εκεί που
-τρέχει το κρύο το νερό και τα πλατάνια απλώνουν με τα φύλλα τους μια σκέπη
-ξεκουραστική πλαμένη από δροσιές, ήσκιους και γλυκοψιθυρίσματα, εκεί στα
-κλέφτικα λιμέρια μια φορά, ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης, φουστανελλοφορεμένος,
-όπως πήγαιναν κι άλλοι πανηγυριώτες, με τη χρυσήν αρματωσιά του παππούλη
-του, πρωτοπαλλήκαρου, του ξακουσμένου του Μακρή, πήγαινε και χόρευε· λες και
-το είχε τάμα. Κ' οι πανηγυριώτες άφιναν το δικό τους το γλέντι κ' έκαναν κύκλο
-γύρω του κι αγνάντευαν και ξεχνειούνταν. Κάθε του βήμα στο χορό, γοργό γοργό κι
-ανάλαφρο, έσταζε γλύκα και σκορπούσε λεβεντιά. Σ' έφερνε σ' άλλον κόσμο· στον
-κόσμο των παραμυθιών και των αντρειωμένων που χόρευαν στον κάμπο με τους
-νιους κ' ύστερα παραιτούσαν το χορό και πάλευαν στα μαρμαρένια αλώνια με το
-Χάρο. Κ' οι γυναίκες που τον έβλεπαν εκεί, μήνες ύστερα' απ' το πανηγύρι τον είχαν
-μέσ' στο νου τους και τον καμάρωναν· κ' έρχονταν συντροφιές απ' τα χωριά τα
-πλαγινά, ακόμα κι απ' τις άλλες πολιτείες, κάθε χρονιά, στο πανηγύρι τ' Άη Λιά, όχι
-τόσο για το πανηγύρι, όσο για το χορευτή.</p>
-
-<p>Εκεί τον είδεν η Φροσύνη του Σεβδά, πρώτη νοικοκυροπούλα στο Μελίσσι,
-τρεις ώρες μακρειά από το Θαλασσοχώρι. Τον είδε και την είδε και τα ταίριασαν. Κ'
-ύστερα' από μήνες, κατά τη άνοιξη, έστειλε ο γέρο Σεβδάς προξενιά στη Δήμαινα,
-κ' η προξενιά τελείωσε με το καλό κ' έγιναν και ταρρεβωνίσια στο Μελίσσι.
-Σταρρεβωνίσια επήγεν ο Μήτρος με τη μάννα του, με το Γιαννάκο τον Ταρνάναμας,
-με το Μάρκο τον Κανίνια και την Ταρία Ταρέλα, τους αχώριστους, και μ' όλο το
-συγγενολόγι. Κ' ύστερ' από λίγες μέρες ξαναπήγε πάλι με τους ίδιους, για να
-δώσουν στην αρρεβωνιαστικειά τα χαρίσματα, κατά τη συνήθεια, παννιά εξήντα
-νούμερο και στόφες, κ' ένα βραχιόλι και μια ντουζίνα ζάρφια ασημένια. Και
-γλέντησαν δυο μέρες με τα βιολιά, και το στεφάνωμα θα γίνονταν απόλαμπρα· μα
-πριν ναρθή η λαμπρή, τον ηύρε το μεγάλο το κακό. Δεν πρόφτασε να ξαναπάη στο
-Μελίσσι.</p>
-
-<p>Πολλές είχαν ζηλέψει την τύχη της Φροσύνης. Και μια κόρη Θαλασσοχωρίτισσα,
-μια μικρή μελαχρινή ξεπεταχτή, γεμάτη γέλοια και καμώματα, η Μόρφω της
-Γαρουφαλιάς, η Τρελλομόρφω, όπως την έκραζεν η γειτονιά, κόντεψε να σκάση απ'
-το κακό της σαν άκουσε ταρρεβωνίσια^ δεν ξαναφάνηκε στο χαγιάτι για να ποτίση
-τα μυριστικά της, ψιθυρίζοντας το «μαύρο γεμενί», ταγαπημένου της χορού το
-τραγούδι, και ρίχνοντας τριγύρω της γλυκειές ματιές, κι όποιον λάχαιναν! Μόνο το
-βράδυ βράδυ κάποιες γειτόνισσες ανάμεσ' απ' τα σκούρα των παραθυριών τους
-την είδαν δύο τρεις φορές να περνάη, από το σπίτι του Μήτρου σκεπασμένη μ' ένα
-σάλι ως την κορφή, να κοντοστέκεται μπροστά στο φωτισμένο παραθύρι του, να
-σηκώνη προς αυτό τα μάτια της, κ' ύστερα να κοιτάζη, γύρω σα φοβισμένη, κ'
-έξαφνα να φεύγη γοργά σαν ξαφνισμένη λαφίνα. Την είχε κάψει ο Μήτρος κ' είχε
-μοσχαναθρέψει μέσα της την ελπίδα πως θα την έπαιρνε μια μέρα για γυναίκα
-του.</p>
-
-<p>Ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης ήτον αληθινό παλληκάρι κ' είχεν όλα τα χαρίσματα
-του παλληκαριού· τα λόγια, την ορμή, το φιλότιμο, την ομορφιά και την
-περηφάνεια, την αγάπη της ζωής και την καταφρόνια του θανάτου. Επέρασεν από
-θαλασσοδαρμούς, εγλύτωσεν από θαλασσοπνιξίματα. Μέσα στο πέλαγο, αμέτρητο
-ήτον το κουράγιο του. Στα καλά καθούμενα, δεν έδινεν αφορμή σε κανένα. Μα να
-μη τον πειράξης, να μη τον γγίξης εκεί που δεν πρέπει θα στο ρουφούσε το αίμα με
-μαχαιριές· δεν έννοιωθε κουμπουριές, δεν εσυλλογίζονταν. Μια φορά τάβαλε με
-δέκα ευζωνάκια, Ρουμελιώτες, ένας κ' ένας τους έφερε κυνηγώντας ως την
-καζάρμα.</p>
-
-<p>Ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας κ' η Ταρία Ταρέλα,
-στοιχημάτιζαν με τάλλα τα παιδιά πως ήταν αντρειωμένος, πως γεννήθηκε με
-ουρά· την είδαν, έλεγαν. Αντρειωμένος ήταν· τον κίνδυνο δεν τον συνερίζονταν, την
-αρρώστια δεν την λαχτάριζε, το Χάρο δεν τον έτρεμεν. Ένας μόνο στοχασμός του
-έκοβε τα ήπατα, του πάγωνε το αίμα, τον εμαρμάρωνε. Δεν ήθελε να μείνη
-σημαδεμένος. Του ποδαριού του το χτύπημα του κόστιζε πιώτερο από κάθε
-συμφορά. Κάλλιο νάχανε βιος, κάλλιο να τον εύρισκαν χίλιων λογιών αρρώστιες,
-παρά ναπομείνη σημειωμένος. Καλήτερα ο θάνατος. Αν είναι να γιατρευτή, να
-γιατρευτή χωρίς να ταπομείνη σημάδι. Κι αν είναι να σηκωθή από το κρεββάτι, να
-μη σηκωθή στραβοπόδης· όλα κι όλα! Ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης, χωρίς καλά καλά
-να το νοιώθη, μονάχα ένα θεόν ελάτρευε: την Εμορφιά, την άγια την Εμορφιά της
-λεβεντιάς και της υγείας, πόχει εκκλησιά της το κορμί. Και ας τάβαναν με το κορμί
-του όλα του κόσμου τα κακά· φτάνει να μη του άφιναν ταχνάρια τους σα βρισιά και
-σα λέρα· κορμί σημαδιακό, κορμί ντροπιασμένο. Για παλληκάρια σαν το παιδί της
-Δήμαινας είν' ατιμία η ασχημιά.</p>
-
-<p>Απ' τη νυχτιά που χτύπησεν ως την ημέρα που πρωτοκατέβη απ' το κρεββάτι
-για να περπατήση, πέρασαν τρεις μήνες. Υπομονετικά τους πέρασε τους τρεις
-μήνες. Ο γιατρός του είπε πως χωρίς άλλο θα γιατρεύονταν. Αλλ' αμέσως που είδε
-πως το πόδι του στράβωσε και δεν ελύγιζε κ' έστριψε το γόνατο το πονεμένο, και
-πως αυτός εκούτσαινε περπατώντας, απελπίστηκε· τον έπιασεν ένα παράπονο και
-τον έσφιξεν ένας καημός που δε μπορούσε και γραμματικός να τον ιστορήση.
-Έστειλε στον άνεμο το γιατρό με τα γιατροσόφια του κ' έπεσε βαρειά για να
-πεθάνη. Του κάκου κοίταζε να τον παρηγορήση η μαύρη μάννα του, που μέσα
-στους τρεις εκείνους μήνες γέρασε για δέκα χρόνια.</p>
-
-<p>«Άσε τα λόγια, μάννα! Θα σάξη το πόδι μου ή δεν την θέλω τη ζωή. Σημειωμένο
-εμένα δε με κράζουνε».</p>
-
-<p>Κι όταν μια μέρα κάποιος απ' τους δικούς του θέλησε να ειπή: «Ε! δεν έχεις πια
-τίποτε! μην είσαι παράξενος· έλα να πάμε στο Μελίσσι το κορίτσι έκαμε στο μάτι
-για να σε ιδή», σκύλιασε ο Μήτρος: «Μωρέ, να μη σώσω να τηνέ ιδώ, αν είναι να
-τηνέ ιδώ σε τέτοια χάλια. Κάλλιο στα βουνά καλόγερος και ρημοσπίτης, παρά
-γαμπρός με στραβό πόδι!»</p>
-
-<p>Κ' έτσι της καλής του η ενθύμηση του ξάναψε τον καημό. Πού να πάη στο
-Μελίσσι, και τι να τον κάμουν σαν πάη; να τονέ μπαλσαμώσουν και να τον
-καμαρώνουν; Να τον κρεμάσουν στον τοίχο για κόνισμα; Και φαντάζονταν γαμπρό
-τον εαυτό του να τον τριγυρίζουν την ώρα του <i>Ησαΐα</i> κουτσό με τόνα πόδι να μη
-μπορή να καθίση σταυροπόδι στο φαΐ, να μη μπορή να σύρη το χορό, να τρέξη,
-ναντρειευτή, να παλέψη, να χωρατέψη, να γλεντήση. Κ' έβλεπε τον εαυτό του
-καραβοκύρη στο καϊκάκι του, να μη μπορή να βασταχθή στα πόδια του,
-νακκουμπάη σε ραβδί, να κρατειέται από τα σχοινιά, να καρτερή από τους άλλους
-το κάθε τι. Της νύφης της έταξαν λεβέντη, και θα της έδιναν τώρα σημειωμένον
-άνθρωπο! Δεν το καταδέχονταν κι ο ίδιος να τη σκλαβώση· κι αν δεν το δείξη αυτή,
-κι αν κάνη την καλόκαρδη, μέσα της θα την τρώη κρυφό μαράζι. Έτσ' είν' ο κόσμος·
-κι αυτός το ίδιο θάκανε· κάλλιο να φορτώνονταν την πανούκλα, παρά σημαδιακή
-γυναίκα.</p>
-
-<p>«Θαν το χάσω το παιδάκι μου, έλεγε παραπονετικά η Δήμαινα· όχι από το πόδι
-του· απ' το ντέρτι που νοιώθει για το πόδι του».</p>
-
-<p>Κ' έκλαιγε κ' έκανε το σταυρό της. Κ' οι τρεις οι αχώριστοι δούλευαν και τον
-είχαν πάντα στο νου τους τον Αφεντομήτρο, κι άφιναν τη δουλειά για να τρέξουν
-στο πλάγι του, και τον συντρόφευαν και τον παρηγορούσαν. Του κάκου· δεν ήθελε
-νακούση τίποτε τρεις μήνες υπόμενε· δεν μπορούσε πια να το νοιώθη τάτιμο,
-ξεραμένο απάνω του, κορμί κ' εκείνο απ' το κορμί του. Θάδραχνε το πριόνι και θα
-το πριόνιζε, θάρπαζε το τσεκούρι και θα το πελέκαγε· δεν υπάρχει θεός·
-τελείωσε!</p>
-
-<p>
-Ήρθεν ο αύγουστος. Ο βαρεμένος μπορούσε να πάρη το πόδι του, μα να τον πάρη
-ανθρώπου μάτι δεν ήθελε, κ' έμενε στο σπίτι του κλεισμένος. Από το παραθύρι του
-κανείς αντίκρυζε τον ήμερο γιαλό του Θαλασσοχωριού ναλλάζη χίλια χρώματα, σα
-χίλια όνειρα σε κάθε χρυσοφίλημα του ήλιου απ' το πρωί ως το βράδυ· αντίκρυζε
-κανείς το πέλαγος ροδογάλανο την αυγή, το μεσημέρι ασημοχρυσωμένο,
-μαυροπράσινο σε λιγάκι, μενεξεδένιο μια στιγμή στο βασίλεμα· και κάποτε
-τρεμούλιαζε μ' όλα μαζί τα χρώματα σαν κόσμος ολόκληρος με κάθε λογής έγνοιες
-και πάθη. Κ' οι άνεμοι τον έσπρωχναν τον ήμερο γιαλό του Θαλασσοχωριού πότε
-βαθειά στο κανάλι, πότε τον ξέχυναν περίσσιο προς τη στεριά· κι άλλην όψη
-τούδινε ο βοριάς, άλλη γλυκάδα ο μαΐστρος, άλλη μυρουδιά ο πονέντες, άλλα
-κύματα η νοτιά. Κι ο βαρεμένος απ' το παραθύρι του, κάλλιο απ' τα χρώματα όλα κι
-απ' τα μουρμουρίσματα κι απ' τες πνοές κι απ' τα κάλλη όλα εκείνα, έννοιωθε τα
-μονόξυλα που έσχιζαν ανάλαφρα τα ήσυχα νερά, με το λευκό παννάκι, πρύμα, και
-δύσκολα τα ξεχώριζες από τις μαύρες φαλαρίδες κι απ' τα γλαρόνια τα
-βαμπακόφτερα. Κ' έβλεπε τα ψαροκάικα να πηγαινόρχωνται φορτωμένα στο μόλο·
-παραπέρα οι μαούνες έπαιρναν τα πριμαρόλια της σταφίδας, για τη μεγάλη χώρα.
-Κι από την πίσω μεριά του σπιτιού ξεχώριζεν η πράσινη γραμμή του κάμπου.
-Κεχριμπαρένια γυάλιζαν τα σταφύλια στα κλήματα κ' οι σταφίδες μαυρολογούσαν
-σταλώνια. Πώς εμοσχοβολούσεν ο κάμπος ο πολύκαρπος! Κάθε νοικοκύρης, με το
-γλυκοχάραμα και με το σουρούπωμα, βρίσκονταν σε σύρε κ' έλα αδιάκοπο. Κ' η
-αργατειά, Κεφαλλονίτες με τσαπιά κι Αμπλανίτισσες με καλάθια, περνολογούσαν
-από κάτω απ' το παραθύρι. Κ' η θάλασσα του έστελνε την άρμη της. Ο κάμπος τη
-μοσκοβολιά του. Κι όσο τον έννοιωθε τον εαυτό του σακατεμένο, τόσο του
-φαινόταν ο κόσμος ωραιότερος κι όσο τάβλεπε μαραζωμένα τα νιάτα του, τόσο του
-φαίνοταν ο κόσμος πως ξανάνιωσε. Πού θα βρισκόταν κι αυτός τέτοια εποχή; Πού
-θαρμένιζε και πού θα δούλευε; Ζωή κι αυτή, να τηνέ πούμε!</p>
-
-<p>Οι σύντροφοι δεν τον εστένευαν, εκοίταζαν μόνο να τον καλοκαρδίσουν, και
-όλο τούλεγαν πως θα σιάξη το πόδι με τον καιρό, και καθώς δεν ήθελε νακούση
-τίποτε για τους γιατρούς τους διαβασμένους πόβγανε η Αθήνα, του μιλούσαν όλο
-για κομπογιαννίτες του χωριού, που γιάτρευαν κάθε λογής αρρώστια με τα δικά
-τους γιατροσόφια. Και, καθώς τυχαίνει πάντα, καθένας εύρισκε στα βάθη του
-μυαλού του μιαν ιστορία μ' έναν άρρωστο αποφασισμένο απ' το γιατρό και
-γλυτωμένο απ' τον κομπογιαννίτη. Μα και νέοι και γέροι, ψαράδες,
-καραβοκύρηδες, πραγματευτάδες, ξωμάχοι, γραφιάδες, ο δάσκαλος, ο παπάς και ο
-δήμαρχος ακόμα, κι όλοι όσοι έρχονταν και τον έβλεπαν, όλοι τούδιναν γνώμη να
-μη το βάλη κατάκαρδα, να κάνη υπομονή, μα και να φεύγη μακρειά από γιατρούς.
-Το κάτω κάτω της γραφής, δε χάθηκαν οι πραχτικοί· αυτοί κάνουν σωστή
-δουλειά.</p>
-
-<p>Μια μέρα, το δεκαπενταύγουστο, τρεχάτος ήρθε ταποβραδύς ο Γιαννάκος ο
-Ταρνάναμας. Έφτασεν απ' το χωριό της Λυγαριάς ένας περίφημος γιατρολόγος, ο
-Κοπανίτσας· καλεσμένος απ' το σπίτι του Μελέτη, για να του γιατρέψη τη
-φάγοσσα. Ήταν ακουσμένος σ' όλη τη Ρούμελη, και πέρ' ακόμα, στο μισό Μωριά.
-Και καθώς τον παίρνουν μυρουδιά στο Θαλασσοχώρι, κόσμος και κόσμος τρέχει να
-τονέ βρη. Για κάθε αρρώστια ξέρει, και όλες τις γιατρεύει· χειρουργός μοναδικός.
-Όσους κι αν ρώτησε γι' αυτόν ο Γιαννάκος, του είπαν πως κάνει θαύματα. Γιατί να
-μην τον φέρουν να ιδή το Μήτρο; Τί θάχαναν;</p>
-
-<p>Με τον καημό που τραβούσε ο Μήτρος, τους εκατάφερεν αγάλια όλους
-εκείνους που τον αγαπούσαν, που τον εσυγύριζαν και τον παραστέκονταν, τους
-εκατάφερε και πίστευαν πως το χειρότερο κακό δεν ήταν πως χτύπησε το πόδι του,
-άλλα πως θάμενε κουτσό το πόδι του. Να τα δοκιμάσουν έπρεπε όλα, για να
-προλάβουν τέτοια συμφορά! Και να μην τα πολυλογώ, τον έφεραν τον Κοπανίτσα.
-Τον ήθελε το παιδί, τον ήθελεν η μάννα, τον ήθελαν οι τρεις τους κι όλο το
-συγγενολόγι. Και όσους ρώτησαν τους είπαν: «Να τον πάρετε!»</p>
-
-<p>Φουστανελλάς, απάνω κάτω πενηντάρης, ψηλός, ξερακιανός, μυταράς και
-σπανός και, μωρέ παιδιά, σημειωμένος. Σαν να του ξυνοφάνηκε τάρρωστου, καθώς
-τον αντίκρυσε· μα τι να κάμη πια; Στραβός μ' ένα μάτι που έβλεπε για δυο
-αποκάτου απ' τη μαυρίλα των μαλλιαρών φρυδιών του· μα μπήκε στο σπίτι μ' έναν
-αέρα, μ' έναν αέρα! Το κοίταξε το πόδι, το ζούπηξε, το γύρισε.</p>
-
-<p>«Θα στο γιατρέψω, είπε· θα στο κάμω κατά πως ξέρω γω.»</p>
-
-<p>&nbsp;— Απ' το θεό και στα χέρια σου, γιατρέ.</p>
-
-<p>&nbsp;— Να περάσουν πρώτα τρεις τέσσερες μέρες. Θα πάμε κατά το φως του
-φεγγαριού. Τώρα είναι ημέρες αχαμνές· θα βρούμε την καλή τη μέρα. Γιατί είναι
-ημέρες που και απλό αίμα να πάρης απ' τον άνθρωπο, μπορεί να του φέρης
-μεγάλην αρρώστια, μπορεί να τον χαλάσης. Έχουμε τώρα δεκατρείς του μηνός θα
-ιδούμε στις δεκάξι». </p>
-
-<p>Κ' εγύρισε στην Δήμαινα προστάζοντας γοργά: </p>
-
-<p>«Πέντε δράμια σιναμική, δέκα δράμια μαστίχα, οχτώ δράμια ρεβέντι, πέντε
-δράμια αρσενικό λιβάνι, δύο δράμια πιπερόρριζα, δύο δράμια κανέλλα· κοπάνισέ
-τα. Πάρε μία οκά μέλι, βγάλε τον αφρό του, βράσε τα λιγάκι με το μέλι, ύστερ'
-ανακάτωσέ τα καλά και δίνε του να τρώη· αυτό είναι το πλέον δυναμωτικό
-ματζούνι μ' αυτό μπορεί να βαστάη κάθε τι· έχει ανάγκη να δυναμώση».</p>
-
-<p>Κι όσο που ναρθούν οι δεκάξι, τόστρωσε βαρειά στο σπίτι· μήτε από το σπίτι
-τον άφιναν να φύγη· έπρεπε να τον ευχαριστήσουν με το παραπάνω το γιατρό·
-μήτε κι ο γιατρός είχεν όρεξη να γυρνάη στα μαγειρειά του Θαλασσοχωριού και να
-ξενυχτάη στα χάνια του. Κ' ήτον όλο λόγια, κι όλο ιστορούσε τα πράματα και τα
-θάματα της ιατροσύνης του. Κι ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας
-και η Ταρία Ταρέλα δεν τον άφιναν απ' το πλάι τους και τον άκουγαν με στόμα
-ολάνοιχτο.</p>
-
-<p>Και ξημέρωσεν η μέρα που την περίμεναν με καρδιοχτύπι. Στις δεκάξι του
-τρυγητή, με τους μούστους και τα πρωτοβρόχια, με τα στερνά τα χελιδόνια και τα
-στερνά σταφύλια, λέει ο Κοπανίτσας του Μήτρου:</p>
-
-<p>«Καρδιά κομμάτι· θα πονέσης λιγάκι, κ' ύστερα όλα θα περάσουν.</p>
-
-<p>&nbsp;— Από πόνους βαστάω, γιατρέ· μόνο το πόδι μου. . .»</p>
-
-<p>Ο Κοπανίτσας έκαμε νόημα στο Μάρκο τον Κανίνια και στους άλλους δυο:</p>
-
-<p>«Να τον βαστάξετε καλά, μα καλά. Κυρά, το τοίμασες τανακόλι;»</p>
-
-<p>Στη μέση του οντά έστρωσαν χράμια και παπλώματα, κι απάνω εκεί τον
-ξάπλωσαν το Μήτρο.</p>
-
-<p>«Έτοιμο το ρακί; — Έτοιμο. Πιε, Μήτρο!» </p>
-
-<p>Κι ο Μήτρος το ρούφηξεν, ως πενήντα δράμια.</p>
-
-<p>«Γεια σου, θερίο!»</p>
-
-<p>Και πιάνει και τον βάνει ανάσκελα κι αρπάζει το πόδι το δεξί, το πονεμένο, και
-το σταυρώνει απάνου στο ζερβό τον ώμο· κι αδράχνει και το ζερβί και το
-σταυρώνει απάνου στο δεξί τον ώμο. Κ' έπειτα δίνει μια, και πατάει, ναι, πατάει
-απάνου στο χτυπημένο πόδι. Ένα <i>κρακ</i> ακούστηκε, κ' ένα μούγγρισμα, ένα
-λιονταρήσιο μούγγρισμα του βασανισμένου. Το σπίτι εσείστηκε κ' οι τρεις δε
-μπορούσαν να τον κρατήσουν, όπως ανατινάζονταν και σπαρτάριζε.</p>
-
-<p>«Βόηθα, Χριστέ και Παναγιά!» έκραξε η Δήμαινα.</p>
-
-<p>&nbsp;— Μωρέ, μη λιγοψυχάς, Μήτρο! έκαναν οι άλλοι.</p>
-
-<p>&nbsp;— Μ' έφαγες, οχ! μούγγριζεν ο Μήτρος.</p>
-
-<p>&nbsp;— Τώρα είσαι σαΐνι! σε δεκατέσσερες μέρες θαβγής όξω!»</p>
-
-<p>Είπεν ο Κοπανίτσας και πάλι εγύρισε στη Δήμαινα προστάζοντας γοργά:</p>
-
-<p>«Μολύβι κοπανιστό, βάλε το στο ξίδι, να κάμη δύο μέρες, έπειτα κάψε το καλά
-με το θειάφι, να γίνη στάχτη· κι αυτή τη στάχτη ανακάτωσέ την με χώμα κόκκινο,
-κερί, λιβάνι, μαστίχα κι αγουρόλαδο, και βάλε την απάνου στο πόδι την αλοιφή
-πρωί βράδυ».</p>
-
-<p>Κι άλλα λόγια δεν ξανάειπεν, ούτε πρόσταξεν. Έξω στην πόρτα τον περίμενε το
-μουλάρι του.</p>
-
-<p>Έχωσε στο σιλάχι του τα δυο εικοσιπεντάρικα που πήρε κατά τη συμφωνία στον
-άρρωστο και τους γερούς άφησε γεια, και κανείς δεν τον ξανάειδε.</p>
-
-<p>Από τότε κι ο Μήτρος ο Ρουμελιώτης δεν ξανάειδε προκοπή. Πέρασαν οι
-δεκατέσσερες μέρες κι αυτός δεν είχε σηκωθή από το στρώμα του, κι ούτε που
-ξανασηκώθη. Το πόδι επληγίασε κι αφόρμισε· κι ο Μήτρος μέσ' στο στρώμα σαν
-παράλυτος, έρρευεν απ' την αρρώστια κ' έλιωνεν από τον πόνο. Και πέρασαν δυο
-μήνες. Μπήκεν ο χειμώνας· νοτιά· σαράντα μερονύχτια αδιάκοπη βροχή·
-χορτάριασαν οι τοίχοι, κι ο μολυβένιος ουρανός εβάραινε την καρδιά, κ' η νοτιά
-τρυπούσε τα κόκκαλα· αλλοίμονο στον άρρωστο!</p>
-
-<p>Έτυχε το χειμώνα εκείνον να διαβή από το θαλασσοχώρι κι άλλος γιατρολόγος.
-Αυτή τη φορά τα μαντάτα τάφερεν ο Μάρκος ο Κανίνιας. Έπεσαν μια φορά στα
-χέρια των γιατρολόγων· ήταν, φαίνεται, γραφτό να μη γλυτώσουν απ' τα χέρια
-τους. Μέσα στη μαύρη στάχτη του καημού φτάνει μια τιποτένια αφορμή,
-παραμικρό άκουσμα, μιαν ελαφρή πνοή, κ' η σπίθα της ελπίδας τινάζεται απ' τη
-στάχτη. Κι άλλος γιατρός ήρθε; Λαχτάρησεν ολόκληρο το σπίτι γύρω στον άρρωστο.
-Να τον πάρωμε κι αυτόν. Χειρουργός ήταν κι αυτός, Μωραΐτης, Κουζουνόπουλος
-εκράζονταν. Φάνηκε με φούμαρα. Δική του υπόθεση τον έφερε στον τόπο εκεί·
-βιαστικός ήταν· δεν τον εσύμφερε να μείνη για έναν άρρωστο· μια φορά πάλι να
-τον ιδή, δεν βγαίνει τίποτες. Έπρεπε να το πάρη δουλειά ξεχωριστή, και να κάμη
-ταχτική κούρα· μήνες χρειάζονται, καιρός, υπομονή. Έχουν παρά να του
-μετρήσουν; έτσι και καλά· ει δε μη, δεν έχει τίποτ' άλλο να τους πη. Κ' η μάννα του
-Μήτρου και ταχώριστα συντρόφια το πήραν απόφαση. Μάζωξαν ό,τι είχαν και δεν
-είχαν, ξεπουλήματ' από δω, δανεικά από κει, ανοίχτηκαν κομποδέματα, βοήθειες
-εδόθηκαν — γενναία φέρθηκαν κ' οι θαλασσινοί για τον κατακαημένο το Μήτρο —
-κ' έτσι του είπαν του Κουουνόπουλου:</p>
-
-<p>«Πεντακόσες δραχμές θα σου δώσουμε μα να τον γιατρέψης πρώτα. Τις
-βάζουμε σε δεύτερο χέρι. Θα τις πάρης από τον Παπαθύμιο.»</p>
-
-<p>&nbsp;— Ας είναι κ' έτσι, είπεν αυτός, και θρονιάστηκε στο σπίτι του
-βαρεμένου.</p>
-
-<p>Και δος του μαντζούνια στον άνθρωπο, δος του βεντούζες στο πόδι και
-βιζιγάντια κι αλοιφές· και σήκωναν καντήλες οι αλοιφές· κ' οι καντήλες έσπαναν, κ'
-ετρεχεν ύλη, κι άνοιξε πληγή το πόδι, κ' έβαζε μέσα φτίλι, και την άλλαζε κάθε
-μέρα, και την άνοιγε κάθε αυγή, και την άρμεγε. Πενήντα μέρες το επιχειρίστηκε με
-τέτοιον τρόπο. Και τις πενήντα έτρωγε κ' έπινε κ' εκοιμότουν στο σπίτι σαν πασάς,
-και ξόδευεν η Δήμαινα. Και πάει καλήτερα, κι όλο και καλήτερα έλεγε σ' όσους τον
-ερωτούσαν. Στα στερνά ζήτησε και καμιά πενηνταριά δραχμές. «Πάει καλήτερα, κι
-όλο και καλήτερα!» Και τις πήρε κι ούτε που ξαναφάνηκε.</p>
-
-<p>
-Κι ο βαρεμένος μέρα τη μέρα κι ώραν την ώρα πήγαινε χειρότερα. Και ξαναφάνηκε
-στο σπίτι όχι πλέον ο γιατρολόγος της Λυγαριάς, ούτε ο Μωραΐτης, αλλ' ο γιατρός
-του Θαλασσοχωριού, ο πρώτος που τον είχε κοιτάξει. Πάλι στα πόδια του έπεσαν.
-Αλλ' όταν τον ξανάειδεν ο γιατρός τον άρρωστον ύστερα' από εφτά οχτώ μήνες που
-τον άφησε, τόσο τον λυπήθηκε, που ξέχασε και να θυμώση ακόμα και να φωνάξη
-καθώς εσυνήθιζε· λιγάκι και θάκλαιγε· μα δεν έβγαναν από τα μάτια του
-δάκρυα.</p>
-
-<p>«Ακόμα στο στρώμα είσαι; του είπε· κάτι θάκαμες! Αμ' δε μ' ακούτε, δε μ'
-ακούτε, μωρέ σκυλιά! Δε σου είπα να μην το κουνήσης το πόδι;»</p>
-
-<p>Το κοίταξε το πόδι, το ξανακοίταξε, και καθώς τον είδεν εκείνον έτσι αμίλητο
-και αποσωμένο·</p>
-
-<p>«Ε! δεν έχεις τίποτε, του ξαναλέει, θα γίνης καλά.»</p>
-
-<p>Αλλά, κρυφά στη μάνα του, και στις άλλες που παράστεκαν, είπε ξερά και
-παστρικά:</p>
-
-<p>«Αδύνατο να γιατρευτή. Οι τσαρλατάνοι που φέρατε τον σκότωσαν τον
-άνθρωπο· κόπηκαν τα νεύρα κ' έμασαν· γάγγραινα· δουλεύει βαθειά· δε γλυτώνει,
-αν δεν του κοπή το πόδι. Κοιτάχτε το γληγορώτερο να τον πάτε στην Αθήνα
-προφτάστε τον».</p>
-
-<p>Τρεις μέρες και τρεις νύχτες η χήρα η Δήμαινα, τα δυο της ταδέρφια, ο
-γυρολόγος κι ο σιδεράς, ο Μάρκος ο Κανίνιας, ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας κ' η
-Ταρία Ταρέλα, ο Παπαθύμιος, ο δάσκαλος κι ο δήμαρχος πολεμούσαν να τον
-καταφέρουν. Τρεις μέρες και τρεις νύχτες όλα τάκουγε, κ' έδινε πάντα μιαν
-απόκριση, την ίδια κ' απαράλλαχτη:</p>
-
-<p>«Κάλλιο θάνατος παρά να περπατώ μ' ένα πόδι!»</p>
-
-<p>Η αλήθεια είναι πως κι ο δήμαρχος κι ο δάσκαλος κ' η Ταρία Ταρέλα κι ο
-Γιαννάκος ο Ταρνάναμας κι ο Μάρκος ο Κανίνιας κι ο σιδεράς κι ο γυρολόγος κ' η
-χήρα η Δήμαινα τον είχαν αποφασίσει· δεν πίστευαν σ' ανθρώπου τέχνη πια·
-γραφτό του ήταν, έλεγαν, κι απ' του Θεού το θέλημα περίμεναν. Δεν ήθελαν να τον
-στενοχωρήσουν και πολύ, κι ούτε να τον ξεγελάσουν, ούτε να τον πάνε στην Αθήνα
-στανικά. Το κάτω κάτω, ας μην το κρύβουμε, όλοι τους ανατρίχιαζαν βαθύτερα από
-κάθε τι, σαν εφαντάζονταν το Μήτρο μονοπόδαρο. Τι πεθαμμένος, τι σακατεμένος!
-Καλά καλά δεν μπορούσαν να το ξεχωρίσουν τόν' από τάλλο, τα δυο κακά. Όσο για
-τη χήρα Δήμαινα, από μήνες τώρα είχε λίγα λόγια και πολλή συλλογή. Ένας
-στοχασμός λίγο λίγο ανέβαινε κι απλώνονταν όσο που ξεχείλισε μέσα στο νου της.
-Το παιδί το είχαν μαγεμένο! η αρρώστια του δεν ήταν αρρώστια του Θεού, το κακό
-του ήταν ανθρώπινο κακό· εδώ δεν παίζει τύχη, εδώ είναι μάγια, του άλλου
-κόσμου σύνεργα.</p>
-
-<p>Της Μόρφως η μητέρα, η Γαρουφαλιά με τόνομα, που ρίχνει τα χαρτιά και
-ξορκάει ταερικά, μάτιασε το παιδί, βάλθηκε να το ξελογιάση με την κόρη της. Κι
-αφού είδε πως της ξέφυγε απ' τα χέρια, κι άλλης θυγατέρα θα το έπαιρνε, βάλθηκε
-να το ξεπαστρέψη· σωστά, της είπεν η Αργύρω. Μια βραδειά η Αργύρω, γυρνώντας
-από τη βρύση, με τη βαρέλλα της, είδε δυο γυναίκες μισοσκεπασμένες μπρος απ'
-το σπίτι της Δήμαινας· κ' είδε στο φως του φεγγαριού την ψηλότερη να φοβερίζη
-με το χέρι της τεντωμένο προς το σπίτι, και την άλλη την κοντούλα να κράζη με
-στρίγλικη φωνή: «Καλά σ' έχω!» Και τις γνώρισεν η Αργύρω, τη Γαρουφαλιά και τη
-Μόρφω! Καλά της τάχαν πει κ' η Λάμπραινα κ' η Ντορογιάννενα κ' η Καρασεβδού κ'
-η Μαριγώ η ζωντοχήρα· βούιζεν όλο το Θαλασσοχώρι· δεν ήταν πια μυστικό· η
-Γαρουφαλιά βάλθηκε να τον επαστρέψη με τα μάγια το Μήτρο της να μην ιδή πια
-προκοπή. Τράβηξε κατά την Άρταν η Γαρουφαλιά κ' ηύρε τις Τούρκισσες, τις
-μάγισσες, και τις πήρε σημάδια. Κ' η Μόρφω η σκρόφα, απ' την ημέρα που
-αρρεβωνιάστηκε στο Μελίσσι ο Μήτρος, τον έγραψε με τους πεθαμμένους, και του
-έκανε συλλείτουργο, κ' έβαλε και τον μνημόνεψαν ζωντανό στις τρεις και στις
-εννιά, στις σαράντα, τα τριμήνια, τα ξαμήνια, το χρονιάτικο. Μάννας κόρη! Κι αυτά
-τα μάγια είν' αλάθευτα· σ' όποιον τα ρίξουν ξεπατώνεται. Αχ! η σκύλα η Μόρφω!
-Είχε στείλει η μάννα της προξενιά της Δήμαινας, προξενιά για το Μήτρο. Κ' η
-Δήμαινα είχε ειπεί στην προξενήτρα:</p>
-
-<p>«Εγώ τανάθρεψα με την τσίτα της σαΐττας και της χηριάς τα πάθη, και τόβγαλα
-παλληκάρι εικοσιοχτώ χρονώ· και τώρα πάρχισα να βλέπω το καλό του, θα το
-παντρέψω μικρό μικρό; Και ποιαν να πάρη; τη Μόρφω!»</p>
-
-<p>Και πάλι έβαλε κι άλλη προξενήτρα κι αποκρίθη και σ' αυτή:<br />
-&nbsp;<br />
-«Εγώ νίβομαι κι απονίβομαι· αν τη θέλει, ας την πάρη. Μα στο σπίτι μου να μην τον
-ξαναϊδώ!»</p>
-
-<p>Και σε λιγάκι ο Μήτρος άλλαξε δακτυλίδια με τη Φρόσω του Σεβδά.</p>
-
-<p>Η χήρα η Δήμαινα άφησε κατά μέρος τους γιατρούς με τα γιατροσόφια τους, κι
-αντί να πάρη το παιδί να τρέξη στην Αθήνα, τάφησε ένα πρωί στο στρώμα και
-τράβηξε κατά την Πάτρα. Πήγε κ' ηύρε τη γριά τη μάντισσα, που ζούσ' εκεί
-ξακουσμένη σ' όλη τη Ρωμιοσύνη· που μάντευε για την αγάπη και για την έχτρα,
-για τον απάνου και για τον κάτου κόσμο, για τη ζωή και για το θάνατο· που
-γιάτρευε το μπόδεμα και το μάτιασμα, που είχε γνωριμία με τις νεράιδες, κ' έπιανε
-κουβέντες με τα ξωτικά. Την ηύρε στην απάνω χώρα, μέσα σ' ένα καλύβι, σκυμμένη
-απάνου σε χαλκωματένια πέταλα, σε ντύματα φιδιού, σε λύκου δόντια, σε χαρτιά
-και σε κόκκαλα, σε μπαλσαμωμένα κοράκια, σε μαγικά βοτάνια, σε μύρια σύνεργα.
-Καθώς την είδε τη Δήμαινα, κούνησε το κάτασπρο μαντιλωμένο κεφάλι της και
-είπε:</p>
-
-<p>«Ξέρω γιατ' ήρθες για το παιδί σου. Σημάδια του έφερες;»</p>
-
-<p>Κ' η Δήμαινα, που ήταν ορμηνεμένη, της έδωσε σημάδια από τα μαλλιά
-του.</p>
-
-<p>«Καλά· αύριο την αυγή ναρθής να πάρης απόκριση.»</p>
-
-<p>Και γύρισε την αυγή κι άκουσεν από το στόμα της μάντισσας:<br />
-&nbsp;<br />
-«Αδύνατο να γιατρευτή· τόχουν κάμωμα φοβερό! Την ώρα που έπεσε και χτύπησε,
-— πριν πέση — δώδεκ' Αρμένισσες έτρωγαν και γλεντούσαν· πάτησ' απάνου στο
-τραπέζι τους. (Και της έδειξε μια φλούδ' από λεμόνι.) Η μια, καθώς τον είδε, τον
-ζηλοφθόνησε, τον έσπρωξε, τον έρριξε, τον τσάκισε. Τον έχουνε στο μάτι οι
-Αρμένισσες. — Θεός φυλάξη από τέτοια στοιχειά — γιατ' ήταν από καιρό μαγεμένο
-το παιδί σου, και ήταν γραμμένο με τους πεθαμμένους!»</p>
-
-<p>Και της έδωσε βοτάνια μαγικά, να του δίνη το ζουμί τους, όταν τονέ θυμώνει ο
-πόνος, να του περνά. Κ' έννοιωσεν η Δήμαινα πως για παρηγοριά της τάδινε κι όχι
-για γιατρειά.</p>
-
-<p>Και γύρισε στο Θαλασσοχώρι και στο γιο της έφερε μόνο τα βότανα της
-μάντισσας, χωρίς να του φανερώση και τα λόγια της. Και ο γιος την περίμενε σαν το
-χελιδόνι του μαρτιού. Δεν άκουγεν από γιατρούς, αλλά τα μάγια τα πίστευε. Για
-τούτο κ' ύστερα από λίγον καιρό, σαν έφεραν από το Μελίσσι για να τον ιδή μια
-μάγισσα, μιαν Οβριά, ο Μήτρος την εδέχτηκεν εκεί στο στρώμα καρφωμένος, όπως
-δέχονταν καπετάνιος το πρύμο ταεράκι στα ταξίδια του. Σταχνό του πρόσωπο
-άστραψαν τα μάτια του, κ' ένα χαμόγελο, σαν άστρο σε φουρτουνιασμένον
-ουρανό, του γλύκανε τα χείλη. Μονάχα μια φορά τον είδεν έτσ' η Φρόσω του, η
-αρραβωνιαστικειά του, κι όχι άλλος κανείς. Η Οβριά λίγες μέρες είχε που εφάνη
-στο Μελίσσι από τα Γιάννενα. Την είχε κλέψει ένας Γιαννιώτης και την έφερεν εκεί·
-βαφτίστηκε και στεφανώθηκεν. Ερωτοχτυπημένη, νεοφώτιστη, νιόπαντρη, και
-μάγισσα! Καθαρομελάχρινη, λυγερή, μορφοκαμωμένη, και γλυκόλογη· τι
-χρειάζονταν η μαγική της μπρος στη ματιά της! Έσκυψε και τον κοίταξε ήμερα και
-σπλαχνικά, κι ο Μήτρος εφαντάστηκε πως τελείωσαν τα βάσανά του, και δεν
-απόμενε άλλο, παρά να τονέ πάρη από το χέρι και να του ειπή: «Σήκω και
-περπάτησε!» κι αυτός να σηκωθή και να περπατήση. Τα πίστευε τα μάγια, τον
-μάγευεν η ομορφιά.</p>
-
-<p>Η Οβριά ζήτησε το δεξί του το πόδημα· και το πήρε κ' έρριξε κάτι μέσα σ' αυτό,
-κάτι που έμοιαζε σα διάργυρο, και πρόσταξε να το βάλουν έξω, πάνω στα
-κεραμίδια να ξενυχτήση.</p>
-
-<p>«Ό,τι κι αν ακούσετε τη νύχτ' απόψε, τους είπε, να μη μιλήσετε.» Και πάλι
-ξανάειπε στους άλλους του σπιτιού:</p>
-
-<p>«Για να ιδήτε πως κιντυνεύει το παιδί από κάμωμα! το τσάκισαν οι νεράιδες το
-παιδί.»</p>
-
-<p>
-Και διόρισε κι αυτή κάτι χόρτα, να τα πίνη βρασμένα με κρασί.</p>
-
-<p>Το βράδυ έπεσαν να κοιμηθούν. Χειμώνας ήταν ακόμη, μα η νύχτα ήταν
-ανοιξιάτικη, κατάστερη. Η Δήμαινα μονάχη ξενυχτούσε το Μήτρο· στο πλάγι του
-έστρωνε κ' έπεφτε· πολλές φορές ξημερώνονταν στο πόδι. Τη νύχτα εκείνη, κι όλη
-του κόσμου την υγεία και την ξεγνιασιά να κρύβαν μέσα τους, πάλι δε θα
-κλειούσαν μάτι μάννα και παιδί. Θυμούνταν τα λόγια της Οβριάς: «Ό,τι κι αν
-ακούσετ' απόψε, να μη μιλήσετε!» Και τους δυο ένας φόβος τους ετάραζε και μια
-ελπίδα τους εζέσταινε. Στον πλατύν οντά το κρεμαστό καντήλι θαμποφωτά, κι άλλο
-δεν ξεχώριζαν μέσα εκεί παρά το εικονοστάσι με το μαυρισμένο το Χριστό και τον
-ασημωμένον Άη Νικόλα, κ' ένα τρομπόνι μ' ένα κουπί, και τα δυο ταραρριχτά σε
-μια γωνιά του τοίχου. Κι ο Μήτρος κάρφωνε άγρυπνος το μάτι απ' το καντήλι στα
-κονίσματα, κι από κει στη γωνιά, σαν κάτιτι να καρτερούσε νάβγη ακόμα κι απ'
-αυτά, που ξάνοιγε μονάχα στο σκοτάδι εκεί, κάτι μυστικό κι ανέλπιστο· και μέσα
-στο σκοταδερό το φως, ο ήσκιος πόρριχνε ο Χριστός και τασημένιο φέγγος τ' Άη
-Νικόλα και του κουπιού το μάκρος και η θωριά του τρομπονιού σμίγανε και
-φάνταζαν, και γίνονταν μαυράδια αλλόκοτα και σχήματα που σειούνταν, σα να
-κρυφομίλαγαν, και πλάσματα αλλόκοτα, που λίγο μόνον έλειπε για να
-ξεσκεπασθούν, και να φανερωθούνε ξωτικές και μοίρες και ψυχές . . . ποιος ξέρει τι
-θα φανερώνονταν; Κ' είχε χτυπόκαρδο ο καημένος, κι ο νους του ήταν γεμάτος από
-ιστορίες άλλου κόσμου και παραμύθια άλλου καιρού, κ' επρόσμενε σαν κατάδικος
-να ιδή: θα τονέ κόψουν ή θα του δώσουν χάρη; Και σαν ήρθαν τα μεσάνυχτα, εκεί
-που η νύχτα ήταν ανοιξιάτικη, κατάστερη, γεμάτη σιγαλιά, ψηλά στα κεραμίδια του
-σπιτιού ξεσπάει μεγάλη ταραχή, χαλίκια πέφτουν, σα νάστησαν πετροπόλεμο του
-σπιτιού, χαλάζι λες και ρίχνει ο ουρανός απάνω στη σκεπή· σφυρίγματα
-γρικειούνται, μιλήματα ακούγονται. Ταράζεται το πάτωμα, βογγούν τα παράθυρα,
-τρίζουν οι πόρτες, μπροστά στα μάτια του παιδιού χοροπηδούν παράξενα
-καντήλια, και κονίσματα και φώτα και σκιές. Πιάνετ' ο ανασασμός του· δε μπορεί,
-αλλ' ούτε και που θέλει να μιλήση· θυμάται της Οβριάς τα λόγια, τρέμει μην του
-πάρουν νεράιδες τη μιλιά· με το μακρύ ραβδί, που κρατούσε στο πλευρό, κουνάει
-τη μάννα του μήπως κοιμάται και δεν έννιωσε τι έτρεχε· κ' η μάννα δίχως να
-μιλήση χτυπάει το πάτωμα, για να του πη πως ήταν έξυπνη και τα κατάλαβε. Κι από
-την ώρα εκείνη μάννα και παιδί στέκονταν άσειστοι κι αμίλητοι και καρτερούσαν,
-και κάθε κρότος είχε πάψει κ' η σιγαλιά ξαναχύθηκε, κ' οι δυο τους άκουγαν, όλο κι
-άκουγαν σφυρίγματα, πετροβολιές, φωνές, ως τα ξημερώματα.</p>
-
-<p>Και ξημερώνοντας, νά κ' η Οβριά! Της λεν τι έτρεξε τη νύχτα· ζητάει το πόδημα
-που ξενύχτησε στα κεραμίδια, το κοιτάει καλά καλά, λιγάκι συλλογίζεται,
-γλυκογελάει του Μήτρου και λέει χωριστά της Δήμαινας:</p>
-
-<p>«Δε σας το είπα εγώ; το παιδί είναι μαγεμένο· των αδυνάτων να γιατρευτή. Αν
-πιάνονταν από την αρχή με τα μαντολόγια και δεν έμπλεκε με γιατρούς, θα
-γλύτωνε· αυτό είν' η αλήθεια!»</p>
-
-<p>Κ' όσο τους απέλπιζαν κ' οι μάντισσες, τόσο στα μαντολόγια έρριχναν τις
-ελπίδες τους. Κ' η Δήμαινα με ταδέρφια της, το γυρολόγο και το σιδερά, πήραν
-στερνή μεγάλη απόφαση. Στον Έπαχτο εζούσεν ένας μάντης. Διάβαζε τη
-σολομονική· δεν ήταν παίξε γέλασε· μέσα σ' αυτή μάθαινε πως γιατρεύεται κ' η πιο
-κακή αρρώστια. Ξόρκιζε τα δαιμόνια, μέσα σε ασκιά τα κλειούσε και μέσα σε
-αγγειά τα φυλάκωνε, γιατ' είχε τη σφραγίδα του Σολομώντος και μ' αυτή τα
-σφράγιζε. Γνώριζε πού φύτρωνε το τετράφυλλο τριφύλλι και μ' εκείνο έκανε
-υποταχτικούς του τα ξωτικά. Κ' εστείλανε στην Έπαχτο την Ταρία Ταρέλα με
-χρήματα, με γράμματα, με σημάδια και με χίλια παρακάλια. Ο μάντης πια θάλεγε
-τον τελευταίο λόγο· το πήραν απόφαση· δεν είχαν πλέον να ελπίσουν από
-πουθενά.</p>
-
-<p>Και μ' ένα ψαροκάικο κίνησεν η Ταρία Ταρέλα ίσα κατά την Έπαχτο. Κ' έφτασεν
-αποβραδύς, και δίχως να ξανασάνη, να ξεκουραστή, δίχως να πη κανενός τίποτε,
-ρωτώντας και γυρεύοντας, τον ηύρε το μάντη το ίδιο το βράδυ. Κι ο μάντης ήταν
-ένας παλιοντυμένος κιτρινιάρης, με κάτι μακρυά γένεια ολόμαυρα· μιλούσε σιγαλά
-και ποτέ του δε γελούσε. Του έβαλε στο χέρι η Ταρία Ταρέλα ένα δεκάρικο και του
-λέει:</p>
-
-<p>«Να κοιτάξης ένα πού δε μπορεί, και να τον κάμης καλά.»</p>
-
-<p>Κι ο μάντης ζήτησε κι αυτός σημάδι, τρίχες από τα μαλλιά του Μήτρου, κι
-αποκρίθηκεν ευθύς:</p>
-
-<p>«Αύριο το πρωί, στις τέσσερεις, με το σαλέπι, να βρεθής εδώ.»</p>
-
-<p>Και το πρωί, στις τέσσερεις, με το σαλέπι, ο μάντης έλεγε στο σύντροφο του
-Μήτρου:</p>
-
-<p>«Μήτρο τονέ λεν το βαρεμένο, στο Θαλασσοχώρι κάθεται, το σπίτι του είναι
-αντίκρυ από την εκκλησιά· χήρα η μάννα του, Δήμαινα τηνέ κράζουν..»</p>
-
-<p>Και τάχασεν η Ταρία Ταρέλα, κι ανατρίχιασε· δεν του είχε ειπεί τίποτε, μήτε και
-με κανέναν άλλο είχε μιλήσει εκεί στον Έπαχτο. Και νά τώρα που τάξερεν όλα ο
-μάντης! κ' έκαμε το σταυρό του.</p>
-
-<p>Και γλήγορα γλήγορα ο μάντης του είπε τότε: </p>
-
-<p>«Να μαυροφορέσετ' από τώρα! Των αδυνάτων αδύνατον να ιδή προκοπή. Όλα
-τα μάζωξα κι όλες τις πρόσταξα. Κι από παντού αγροίκαγα: Ό,τι μέλλει δεν
-ξεμέλλει, κι ό,τι γράφει δεν ξεγράφει. Τάχ' η Μοίρα στο χαρτί, πελέκι δεν τα κόβει.
-Τον έφαγαν τα μάγια της αγάπης· κακά στοιχειά τονέ χτύπησαν. Σύντεκνε, πάρ' το
-απόφαση.»</p>
-
-<p>Πέρασε κι ο χειμώνας. Έλυωσαν τα χιόνια του Ζυγού, μόνο η κορφή του
-πρόβαλλεν ακόμα τυλιγμένη σα μέσα σε ψιλό κατάλευκο γιασμάκι. Στο Μισόκαμπο
-λουλούδιζαν οι μυγδαλιές και στα σπιτάκια του Θαλασσοχωριού, μέσ' από κάθε
-χαγιάτι και κάθε λιακωτό, μέσα σε λογής λογής γαστρούλες και κασσελάκια,
-πρασίνιζεν ο βασιλικός, το δυόσμο, το δεντρολίβανο, κι άνθιζαν τα ρόδα, τα
-γαρούφαλα, τα μανουσάκια και οι βιολέττες. Και το πιο φτωχόσπιτο το έβλεπες
-πλούσιο σε μυριστικά, και τα κορίτσια του Θαλασσοχωριού, με τις θρεμμένες
-πλεξίδες και τα βοργολυγερά κορμάκια τους, το είχαν ξεχωριστή δουλειά την
-άνοιξη να τα ποτίζουν και να τα ξεδιαλέγουν τα λουλούδια τους. Κ' εκεί κάτω απ' τα
-χαγιάτια κι απ' τα λιακωτά, σε πόρτες και σε παράθυρα κι ανάμεσα στις γάστρες
-έχτιζαν και τα χελιδόνια τις φωλιές· τι εύκολα, που εύρισκαν τόπο για να χτίσουν
-τις φωλιές τους εκεί πέρα όσο φτωχότερα ήταν χτισμένο το σπίτι, τόσο
-πλουσιώτερα, τόσο αφοβώτερα εζούσαν τα χελιδόνια τα καημένα· και θαρρείς το
-γνώριζαν κι αυτά.</p>
-
-<p>Στο σπιτικό του Μήτρου του Ρουμελιώτη κανένα λουλούδι δεν είχε ανοίξει· δυο
-τρεις γαστρούλες, εστέκονταν απάνω στο μπαλκόνι γυμνές, σα να διάβηκεν απάνω
-τους αράπικο ποδάρι. Στο μυαλό της Δήμαινας φροντίδες για λουλούδια δε
-χωρούσαν. Τον περασμένο χειμώνα έρριξε τανεμόβροχο τις γάστρες με τις τάβλες
-που τις εκρατούσαν και στόλιζαν τη μπροστινή την όψη του σπιτιού απ' άκρη σ'
-άκρη, και μαζί μ' αυτά και τις φωλιές που καρτερούσανε τα χελιδόνια. Κανείς δε
-συλλογίστηκε να τις ξαναστυλώση. Και σαν ήρθεν η άνοιξη και γύρισαν και τα
-πουλιά της, δε στάθηκαν στο σπίτι κ' έφυγαν το χαλασμό, ανήσυχα χτυπώντας τα
-φτερά.</p>
-
-<p>Πέρασαν οι αποκριές, κ' η Μεγάλη Σαρακοστή, με το καλό, ήταν στα τελευταία.
-Κ' η εβδομάδα των Παθών ξαναγύρισεν. Ο απρίλης, νιόφερτος, ξανάνιωσε τη ζωή
-και νέα δύναμη σκορπούσε για της ζωής τον αγώνα· νέες χαρές έννοιωθεν η ψυχή,
-νέες φροντίδες ξεφύτρωναν στο νου· σαν τάνθη ξάνοιγαν οι αγάπες, οι εκκλησιές
-ανοιχτές μοσχοβολούσαν από λιβάνι, κ' οι καρδιές, ανοιχτότερες, μοσχοβολούσαν
-από ελπίδες. Τέτοια εποχή γλυκαίνεται κι ο βασανισμένος· κι ο απελπισμένος
-παίρνει ορμή· κι αυτός που είν' έτοιμος να ξεψυχήση, την αγκαλιάζει σφιχτότερα τη
-ζωή, κοιτάει να την πουλήση όσο μπορεί ακριβώτερα.</p>
-
-<p>Ο Μήτρος δεν είχε πλέον γλυτωμό. Μετρημένες ήταν οι μέρες του. Πάνε κ' οι
-γιατροί με τα γιατρικά, πάνε κ' οι μάγισσες με τα μαντολόγια. Γαγγραίνιασε το
-πόδι. Το φαρμάκι ανέβαινε ολοένα κι απλωνόταν στο αίμα. Κ' εκείνος αμίλητος,
-άσειστος, μόνο τα μάτια του μιλούσαν, γοργοκίνητα, γυαλιστερά, λες και περίμενε
-το Χάρο, για να λογαριαστούν. Η δόλια η Δήμαινα είχε καταντήσει αγνώριστη από
-την αγρύπνια κι από τη λύπη, σωστό σαράβαλο. Ο Μάρκος ο Κανίνιας, ο Γιαννάκος
-ο Ταρνάναμας κ' η Ταρία Ταρέλα ούτε μιλούσαν ούτε το κουνούσαν απ' το πλευρό
-του. Τη Μεγάλη Πέμπτη έφεραν τον παπά Θύμιο και τον μετάλαβε.</p>
-
-<p>Η Μεγάλη Παρασκευή ξημέρωσεν όχι σαν τις άλλες χρονιές, με μαύρον ουρανό.
-Ξημέρωσε καταγάλανη κι ολόξανθη. Με την πρώτη αχτίνα του φωτός που
-γλύστρησεν από τη χαραμάδα στο στρώμα του Μήτρου, ο Μήτρος εσπαρτάρησε κ'
-έβγαλε φωνή τρανή κ' έκραξε:</p>
-
-<p>«Μάννα, ήλιο θέλω, αέρα θέλω· άνοιξε το παράθυρο!»</p>
-
-<p>
-Κι ανοίγει το παράθυρο κι ο ήλιος πλημμυρίζει το σκοτιδιασμένο, το έρμο σπίτι.
-Σαν πανηγύρι χύνεται το φως του σε πάτωμα, σε τοίχους, και σε κάθε τι. Τον
-περιχύνει τον άρρωστο, και θάλεγες πως ήταν αυτός ο μόνος γιατρός κι ο μόνος
-μάγος. Τα μακρειά κι αχτένιστα μαλλιά του ταναταράζει το πρωινό ταγέρι που με
-βία χύθηκεν απ' τανοιχτό παράθυρο. Κι απ' τανοιχτό παράθυρο τα μάτια του
-τραβάνε ίσα ολόισα κι ανταμώνονται με τον ήμερο γιαλό του Θαλασσοχωριού· τον
-ίδιο το γιαλό που αλλάζει χίλια χρώματα σα χίλια όνειρα σε κάθε χρυσοφίλημα του
-ήλιου απ' το πρωί ως το βράδυ. Μόνο πως ο αύγουστος δε μπορούσε τότε να του
-δώση τη μυστική εμορφιά που σήμερα του δίνει ο απρίλης, πλασμένη απ' όλες τις
-πνοές κι απ' όλες τις λαχτάρες της ζωής. Και σε μιαν άκρη του μόλου, τα μάτια του
-ξανοίγουν ένα καϊκάκι, το ίδιο το καϊκάκι του, ξαρματωμένο εκεί, παραρριμένο. Και
-σα να φώτισεν ο ήλιος το λογισμό του πιο βαθειά κι από το σπίτι του, κατάλαβε κι
-αυτός πως ήρθεν η στερνή του η ώρα, πως ο Χάρος πλάκωσε, και πως έπρεπε να
-παραδοθή σαν άξιο παλληκάρι, μα τον κυρ Ήλιο που του φώτιζε τον υστερνό του
-δρόμο. Κι ο μάγος ο ήλιος τον εμάγεψε· τον εμέθυσε με ένα παράξενο κι απάντεχο
-κρασί, καμωμένο από ζωή κι από θάνατο.</p>
-
-<p>«Ένα καθρέφτη, μάννα, ένα καθρέφτη!» </p>
-
-<p>Του ξάναψεν έξαφνα η έγνοια του στολιδιού· ήθελε να συγυρίση τη λεβεντιά
-του για το ταξίδι του κάτου κόσμου. Του φαίνονταν πως ετοιμάζονταν να πάη στο
-πανηγύρι του Άη Λιά, στα πλάγια του Ζυγού. Κ' η μάννα που αλάλιασεν απ' τη
-συμφορά, που αγρικούσε και δεν έννοιωθε, που έννοιωθε χωρίς να συλλογίζεται,
-του φέρνει τον καθρέφτη.</p>
-
-<p>Επήρε τον καθρέφτη, κι άρχισε να κοιτάζεται μέσα σ' αυτόν· όχι να κοιτάζεται,
-μα να κοιτάζη μέσα σ' αυτόν χίλιες ενθύμησες, χίλιες εικόνες απ' τα μικρά του
-χρόνια ως τα τωρινά· εικόνες κ' ενθύμησες, θαφτές μέσα στο νου του, που
-ξεθάφτονταν για υστερνή φορά κι ανασταίνονταν και σαν πουλάκια γοργόφτερα
-τις έβλεπε με τα σβυσμένα μάτια του να σπαρταρούνε μέσα στο γυαλί. Κ' έλεγε
-πως ήτον ο καθρέφτης ωσάν εκείνον το μαγικό, τον περίφημο, που μέσα του
-ξάνοιγες όλα τα μακρυνά τα περασμένα και όλα τα μακρυνά τα μελλόμενα.</p>
-
-<p>Κ' ύστερα με μιας δεν αντίκρυσε άλλο τίποτε μέσα στον καθρέφτη παρά το
-κατάχλωμο πρόσωπό του και το σωμένο του κορμί. Και πάλι ακούστηκε να λέη μ
-εκείνον τον αλάλητο καημό της λεβεντιάς:</p>
-
-<p>«Αχ! ωραία νιάτα που θα φάη η γης!» </p>
-
-<p>Και καθώς είπεν «ωραία νιάτα», έτσι τον πήρε για στερνή φορά κ' η φροντίδα
-της νιότης, του στολισμού και της εμορφιάς, η φροντίδα, που δεν ταφίνει τα
-παλληκάρια και μέσα στην αγκαλιά του Χάρου. Κι άρχισε να τα χτενίζη, να τα
-χτενίζη τα σγουρά μαλλιά, τα φουντωμένα κι ολόμακρα, που είχαν ρουφήξει,
-θαρρούσες, όλη τη φρεσκάδα και τη δύναμη του κορμιού, γι' αυτό φούντωσαν έτσι
-και μάκρυναν. Κι έστριβε το μουστάκι του σα να ήταν έτοιμος για δεύτερ'
-αρραβωνήσια. Κι όταν απόκαμε πια, σα να του φώτισεν άξαφνο φως το νου του,
-έτσι καθώς ήταν ακουμπιστός, είπε στη μάνα του:</p>
-
-<p>«Τώρα, δυστυχισμένη μάννα, τόσον καιρό έκανα κουράγιο, έλεγα πως δε θα
-πεθάνω . . . Μια χάρη τώρα σου ζητάω. Κλάψε με να σ' ακούσω.»</p>
-
-<p>&nbsp;— Μπα! παιδί μου, τι λόγια είν' αυτά; Να σε κλάψω; Ίσα μ' αυτού ήρθες;
-τραύλιζεν αλαλιασμένη η μάννα.</p>
-
-<p>&nbsp;— Αχ! και πάλι αχ! Κλάψε, μάννα, κλάψε! Τα νιάτα χώμα γίνονται κ' η
-λεβεντιά χορτάρι, και το σαΐνικο κορμί χώμα και το πατούνε! Όπου πάς και σταθής,
-μάννα, να το λες».</p>
-
-<p>Σώπασε λιγάκι, κ' έξαφν' ανατινάχτηκε απελπισμένα και φώναξε:</p>
-
-<p>«Δε θέλω να πεθάνω μοναχικά· κόσμο θέλω. Άνοιξε, μάννα, την πόρτα, να μπη
-κόσμος μέσα.»</p>
-
-<p>Θα κόντευε το μεσημέρι. Γύριζαν οι Θαλασοχωρίτες απ' την εκκλησιάν. Άντρες,
-γυναίκες, παιδιά, κρατούσαν άνθη στο χέρι, τάνθη του επιταφίου. Όταν άξαφνα
-φτάνει σταυτιά των ανθρώπων, όλων εκείνων, που έβγαιναν απ' τον Άη Νικόλα, κι
-όλων εκείνων που περνούσαν από κει, — κ' ήταν αδιάκοπο το διάβα κατά την ώραν
-εκείνη, — φτάνει ένας ήχος αργός, βραχνός, λυπητερός που σήκωνε τις τρίχες και
-σε σπάραζεν, ήχος βγαλμένος σαν από ζωντόβολο, σαν από άνθρωπον· ήχος που
-κατέβαινε και υψώνονταν, κ' επνίγονταν, και χύνονταν και δέρνονταν ήχος που
-ήταν και μίλημα, και ούρλιασμα, και θρήνος, και παράπονο, και κλάψιμο, και γέλιο,
-και βρισιά, και τραγούδι· τραγούδι τρομασμένης, ξετρελλαμένης, απελπισμένης
-ψυχής. Κ' οι διαβάτες άκουγαν, στέκονταν, ανατρίχιαζαν, αυτιάζονταν, ένοιωθαν,
-κουνούσαν τα κεφάλια κ' έλεγαν ο ένας του άλλου:</p>
-
-<p>«Μυρολόι! ποιος να πέθανε;»</p>
-
-<p>Κάποιος έδειξε τότε το σπίτι της Δήμαινας, κ' έκραξε.</p>
-
-<p>«Δεν το ξέρετε; από το σπίτι της Δήμαινας βγαίνει το μοιρολόι. Πέθανε ο
-Αφεντομήτρος!»</p>
-
-<p>Πέθανε ο Μήτρος! ο Μήτρος ο λεβέντης, που βασανίζονταν ένα χρόνο στο
-στρώμα. Ο Μήτρος ο χτυπημένος, ο ζηλοφθονεμένος, ο μαγεμένος, ο
-αδικοσκοτωμένος! Σα χαλάζι έπεσε το μαντάτο στο Θαλασσοχώρι. Κι όσοι
-τάκουγαν, αναστέναζαν, έσμιγαν με βία τις απαλάμες, κ' οι γυναίκες τραβούσαν τα
-μάγουλα σα να μη το περίμεναν από τόσους μήνες. Δεν μπορούσαν να το
-χωνέψουν. Όταν πεθαίνει παλληκάρι σαν το Μήτρο, πεθαίνει ολόκληρη ζωή,
-σβειέται ο ήλιος! Και τότε στάθηκεν ένα πράμα, που δε θυμούνται οι γεροντότεροι
-να ξαναστάθηκε κι άλλη φορά στο Θαλασσοχώρι. Καθένας που άκουγε το νέο, το
-έλεγε του άλλου και αμέσως, όπως ήταν κι όπου βρίσκονταν, τραβούσε γοργά κατά
-το σπίτι του Μήτρου. Πού μαζεύτηκεν όλος εκείνος ο κόσμος; γυναίκες
-ομορφοσυγυρισμένες με τα μαύρα φακιόλια· γυναίκες ανάλλαγες, όπως
-βρίσκονταν στα σπίτια τους^ κάθε λογής άντρες, νοικοκυραίοι, δουλευτάδες της
-θάλασσας και της στεριάς παιδάκια που τα κρατούσαν απ' το χέρι και παιδάκια στο
-βυζί της μάννας· όλοι από την εκκλησιά τραβούσαν ίσια εκεί. Έλεγες πως μέσα στο
-σπίτι εκείνο γίνονταν τα Πάθη του Χριστού, κ' έχει στηθή ένας άλλος επιτάφιος. Και
-πολλοί κρατούσαν ακόμα στα χέρια τους άνθη, άνθη από τον επιτάφιο, κ' έλεγες
-πως πήγαιναν να τα ρίξουν απάνω στο στρώμα του πεθαμμένου, μ' αυτά να του
-ευωδιάσουν τον τελευταίο ύπνο, να τον αγιάσουν το νεκρό.</p>
-
-<p>Το σπίτι επρόβαλλε μ' ανοιχτά παραθύρια, με πόρτα ολάνοιχτη. Τόλουζεν ο
-ήλιος του μεσημεριού. Να μην ήξερε κάνεις τίποτε, να μη γρικούσε τον ήχο, θα
-στοχάζονταν, όχι πως διάβαινεν ο Χάρος από κει, μα πως είχε στηθή μεγάλο
-πανηγύρι. Κανείς δεν τον κρατούσε τον κόσμο εκείνον. Όσοι έτρεξαν πρώτοι,
-δρασκέλησαν το κατώφλι, ανέβηκαν, τράβηξαν ίσα μέσα, σκόρπισαν σ' όλα του
-σπιτιού τα χωρίσματα. Οι άλλοι καρτερούσαν απ' όξω. Κι όλο έρχονταν. Κι όλο
-κατέβαιναν, κι όλο άραζαν άνθρωποι μπροστά στο σπίτι. Κ' έξαφνα πάλι όσοι
-πρόφτασαν και πρωτανέβηκαν στο σπίτι, πρόβαλαν στα παράθυρα, κατέβηκαν
-πάλι, λαχανιασμένοι, αποσωμένοι, κίτρινοι, και έφεραν νέο μαντάτο: «Δεν πέθανεν
-ακόμα, δεν πέθανε. Ψυχομαχάει· κ' έβαλε να τον μυρολογήσουν ζωντανό! Μωρέ,
-ακούς; δεν ξαναστάθηκε τέτοιο πράμα!»</p>
-
-<p>Κι αλήθεια ήταν· όσοι έμπαιναν μέσα στο σπίτι μαρμάρωναν. Εκεί που
-περίμεναν να τον ιδούν πεθαμμένο και να τον νεκροφιλήσουν, τον αντίκρυζαν
-ανακαθισμένο στο στρώμ' απάνου, μ' ορργισμένη όψη, με γουρλωμένα μάτια, με
-τεντωμένα αυτιά, σαν άτι ανυπόμονο να τρέξη στον κάμπο, σαν παλληκάρι που
-καρτερούσε να του φορέσουν τάρματα για να χυθή. Και σε μια γωνιά μαζωχτή η
-γρηά Δήμαινα και ασάλευτη, με λείψανο κορμιού μονάχα, με δίχως ψυχή, με δίχως
-δάκρυα· όλη της η ζωή είχε γίνει φωνή, μα όχι φωνή γυναίκας, η φωνή της ίδιας της
-απελπισιάς. Και τραγουδούσε σ' ένα σκοπό δικό της, που δεν ξανακούστηκε κ'
-έλεγε:</p>
-
-<p class="poem">Ομορφονιός ψυχομαχάει, ομορφονιός πεθαίνει,<br />
-ανάψτε πράσινα κεριά και κίτρινες λαμπάδες,<br />
-να φέξουνε τομορφονιού να κατεβή, στον άδη.<br />
-Σκαλί σκαλί κατέβαινε, σκαλί σκαλί ανεβαίνει.</p>
-
-<p>Η Βασίλω η συμπεθέρα της, πού δεν μπορούσε να βαστάξη, κάτι θέλησε να της
-ειπή:</p>
-
-<p>«Καημένη Δήμαινα, δεν ξαναστάθηκε τέτοιο στην οικουμένη, το παιδί σου να
-ζη και να το μυρολογάς!»</p>
-
-<p>Αλλ' αντί ναποκριθή η μάννα, το παιδί αποκρίθηκε:</p>
-
-<p>«Πήγαινε στη δουλειά σου· τώρα θέλω να με κλάψη!»</p>
-
-<p>Και γυρίζοντας προς τη μικροπαντρεμένη τη Λόλω, στην ξαδερφούλα του, που
-έστεκε γονατιστή κ' έκρυβε τα σιγαλά της δάκρυα μέσα στο μαντίλι της, την
-αγριοκοίταξε και της λέει:</p>
-
-<p>«Μωρή Λόλω, γιατί δεν κλαις και συ;»</p>
-
-<p>Κι ακολουθούσε το μυρολόγι:</p>
-
-<p class="poem">Κ' ηύρεν τον ένας σκώληκας, μα και τον ερωτάει:<br />
-Πού πας, ασήμι, να χαθής, μάλαμα, να θολέψης;<br />
-Πού πας, αργυροκούδουνο, να χάσης τη λαλιά σου;</p>
-
-<p>Κι από τα χείλη της μάννας το μυρολόγι ξεφύτρωσε στα χείλη των γυναικών των
-άλλων, καθώς τα δάκρυα φέρνουν δάκρυα και τα γέλοια γέλοια, καθώς το κερί
-ανάφτει από άλλο κερί, καθώς απλώνονταν κάποτε κ' η πλυμμύρα του γιαλού και
-σκέπαζε το Θαλασσοχώρι. Και μέσα στις γυναίκες που μυρολογούσαν, άλλες
-γυναίκες πρόβαλαν μ' ανθοστέφανα και με χλωρά μπουκέττα, κι άλλες παραπέρα,
-στάλλα χωρίσματα, κασσέλλες άνοιγαν κ' ετοίμαζαν ρούχα για το νεκρό που ακόμ'
-ανάσαινε, κι ολοένα κόσμος, κόσμος ατέλειωτος ανέβαινε και κατέβαινε. Και μέσα
-στον κόσμο ο Γιαννάκος ο Ταρνάναμας, ο Μάρκος ο Κανίνιας κ' η Ταρία Ταρέλα,
-αποσωμένοι απ' τις αγρύπνιες, κι από τον πόνο συντριμμένοι, είχαν στυλώσει τα
-μάτια σαν τυφλοί και τίποτε λες δεν έβλεπαν, τίποτε δεν έλεγαν. Αντίκρυ από το
-σπίτι ο μαραγγός κάρφωνε με δακρυσμένα μάτια τα ξύλα της κάσσας, κι απάνω η
-Βασίλω με τη Γυφτογιάνναινα ξεδίπλωναν το σάβανο· σ' ένα τραπέζι έστεκεν η
-κεντιστή κι ολόχρυση σκούφια, στερνό χάρισμα της αρραβωνιαστικειάς στον
-άκληρο που της έφυγε για πάντα· μ' εκείνη θα τον στόλιζαν στο νεκροκρέβατο.</p>
-
-<p>Από το μεσημέρι κ' εκείθε άρχισεν ο χαροπόλεμος. Το ψυχομαχητό κράτησεν
-όλο το δειλινό. Και το παλληκάρι βογγούσε βαθειά κι αναταραζόταν, σα χώρα που
-κάθε λίγο και λιγάκι την ανατίναζεν από της γης τα έγκατα σεισμός δαιμονισμένος.
-Και μέσα στο ψυχομαχητό, στερνά ξεσπιθίσματα του καντηλιού της ζωής, τέτοια
-λόγια ξεπετειόνταν ανάρια ανάρια:</p>
-
-<p>«Αχ! μωρέ, τι έπαθα! . . . Φουστανέλλα φορείς. . . Σιγά σιγά. . . μην πατήσης τα
-πόδια μου. . . Μπα! μπα! τι κόσμος είναι τούτος;. . . Ορίστε! ορίστε!. . . Μάννα. . .
-Μην πατήσης παραπάνω!. . . . Τόπο! τόπο! Αέρα θέλω!. . . Γλυκειά ζωή. . . Μη μου
-κρύβης τον ήλιο. . . Παραδόθηκα!»</p>
-
-<p>Και με το «παραδόθηκα» παράδοσε στο Χάρο τη ζωή. Ξεψύχησε μπροστά στα
-μάτια του κόσμου, μέσα στου Θαλασσοχωριού την αγκαλιά, σα λεύκα που τη ρίχνει
-ο ξυλοκόπος, ύστερα από βαρύν αγώνα, στανοιχτά, μπροστά στην όψη ολόκληρου
-του λόγγου του ανήμπορου. Την ίδιαν ώραν ο ανθρώπινος εκείνος λόγγος που
-απλώνονταν απ' το στρώμα του νεκρού ίσια στο δρόμον έξω σκόρπισε μια βοή, που
-την είχε γεννήσει βαρύς καημός κι αλαφρό ξανάσασμα: «Κρίμα στο παλληκάρι που
-πάει άδικα! Δόξα σοι, Κύριε, που τον ανάπαψες!»</p>
-
-<p>Την ίδια εκείνην ώρα, πέρα στης θάλασσας την άκρη, ξανοίγονταν από το σπίτι
-του νεκρού κι ο ήλιος που βασίλευεν ολοπύρινος. Το ήμερο ακρογιάλι δεν
-εσούφρωνε πνοή. Τι γλύκα που είχεν η φύση! Στεριά και πέλαγο ησύχαζαν να μη
-ταράξουν τον πρόσκαιρον ύπνο του παντοτεινού Θεού, τον ύπνο τον αιώνιο του
-πρόσκαιρου τανθρώπου.</p>
-
-<p>Όμως την ίδια εκείνην ώρα, όσοι παράστεκαν, μέσα στον πλατύν οντά, το νεκρό
-μ' ανοιγμένα μάτια ακόμα, είδαν κάτιτι παράξενο. Είδαν τη γριά τη Δήμαινα απ' το
-στρώμα του παιδιού της, που είχε καρφωθή εκεί ξεψυχισμένη, χωρίς αίσθηση και
-χωρίς δάκρυα, και πλέον και χωρίς φωνή, την είδαν να ορμήση αγριωπή, μέσα στον
-κόσμο, σαν αγριόγατα μ' ολόρριχτα μαλλιά, με χέρια τεντωμένα, με δάχτυλα
-ολάνυχτα, σαν κάποιον νάθελε να πνίξη. Μέσα στη μέση του σπιτιού αθώρητη σα
-φίδ' είχε γλυστρήσει κ' έστεκεν ακίνητη, κι αμίλητη, κ' έστεκεν ολογάληνη, σα
-μαρμαρωμένη, κ' εκοίταζε προς το κρεβάτι του νεκρού, μια κόρη. Μια μυστική
-χαρά λαμπίριζε στα μάτια της, και το κλεισμένο στόμα της δεν τάνοιγεν, όμως το
-χάραζ' ελαφρότατα μιαν αδιόρατη γραμμή που έμοιαζε χαμόγελο. Τανάστημά της
-δεν ήταν ψηλό, αλλ' υψώνονταν αλύγιστο, το πρόσωπό της φάνταζε ωραιότερο,
-καθώς επρόβαλε μονάχα εκείνο από το μαύρο σάλι που σκέπαζε όλο το κεφάλι της.
-Σ' αυτήν απάνου ώρμησεν η γριά. Ψιθυρισμοί ακούστηκαν τριγύοω:</p>
-
-<p>«Μπα! την παλιοβρώμα! την αδιάντροπη!»</p>
-
-<p>&nbsp;— Μωρέ την είδατε την Τρελλομόρφω;</p>
-
-<p>Αλλά προτού προφτάσ' η Δήμαινα να την αρπάξη, εκείνη αφανίστηκε γοργά,
-σαν όνειρο κακό, σαν πειρασμός ολόγλυκος. Κι απόμειν' η γριά σπαράζοντας και
-φοβερίζοντας με το χέρι τον αέρα, και πριν μακρειά πλατειά ξαπλωθή στο πάτωμα,
-πρόφτασε και ξεφώνησε:</p>
-
-<p>«Αχ! μωρή στρίγγλα! Ως κ' εδώ βγήκες, μπόισσα! Μου τον έφαγες! αχ! αν είχα
-κουμπούρι σ' εσκότωνα! Ας είναι! δεν τον πήρες μια φορά, κι ας τον πήρε ο
-Χάρος!»</p>
-
-<p>
-</p>
-
-
-
-
-
-
-
-
-<pre>
-
-
-
-
-
-End of the Project Gutenberg EBook of Death of a Youth, by Kostis Palamas
-
-*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DEATH OF A YOUTH ***
-
-***** This file should be named 42512-h.htm or 42512-h.zip *****
-This and all associated files of various formats will be found in:
-        http://www.gutenberg.org/4/2/5/1/42512/
-
-Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for
-his major work in proofreading.
-
-
-Updated editions will replace the previous one--the old editions
-will be renamed.
-
-Creating the works from public domain print editions means that no
-one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
-(and you!) can copy and distribute it in the United States without
-permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
-set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
-copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
-protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
-Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
-charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
-do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
-rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
-such as creation of derivative works, reports, performances and
-research.  They may be modified and printed and given away--you may do
-practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
-subject to the trademark license, especially commercial
-redistribution.
-
-
-
-*** START: FULL LICENSE ***
-
-THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
-PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
-
-To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
-distribution of electronic works, by using or distributing this work
-(or any other work associated in any way with the phrase "Project
-Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
-Gutenberg-tm License available with this file or online at
-  www.gutenberg.org/license.
-
-
-Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
-electronic works
-
-1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
-electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
-and accept all the terms of this license and intellectual property
-(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
-the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
-all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
-If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
-Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
-terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
-entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
-
-1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
-used on or associated in any way with an electronic work by people who
-agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
-things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
-even without complying with the full terms of this agreement.  See
-paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
-Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
-and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
-works.  See paragraph 1.E below.
-
-1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
-or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
-Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
-collection are in the public domain in the United States.  If an
-individual work is in the public domain in the United States and you are
-located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
-copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
-works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
-are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
-Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
-freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
-this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
-the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
-keeping this work in the same format with its attached full Project
-Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
-
-1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
-what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
-a constant state of change.  If you are outside the United States, check
-the laws of your country in addition to the terms of this agreement
-before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
-creating derivative works based on this work or any other Project
-Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
-the copyright status of any work in any country outside the United
-States.
-
-1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
-
-1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
-access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
-whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
-phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
-Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
-copied or distributed:
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org
-
-1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
-from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
-posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
-and distributed to anyone in the United States without paying any fees
-or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
-with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
-work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
-through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
-Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
-1.E.9.
-
-1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
-with the permission of the copyright holder, your use and distribution
-must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
-terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
-to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
-permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
-
-1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
-License terms from this work, or any files containing a part of this
-work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
-
-1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
-electronic work, or any part of this electronic work, without
-prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
-active links or immediate access to the full terms of the Project
-Gutenberg-tm License.
-
-1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
-compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
-word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
-distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
-"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
-posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
-you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
-copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
-request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
-form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
-License as specified in paragraph 1.E.1.
-
-1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
-performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
-unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
-
-1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
-access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
-that
-
-- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
-     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
-     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
-     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
-     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
-     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
-     must be paid within 60 days following each date on which you
-     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
-     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
-     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
-     address specified in Section 4, "Information about donations to
-     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
-
-- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
-     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
-     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
-     License.  You must require such a user to return or
-     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
-     and discontinue all use of and all access to other copies of
-     Project Gutenberg-tm works.
-
-- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
-     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
-     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
-     of receipt of the work.
-
-- You comply with all other terms of this agreement for free
-     distribution of Project Gutenberg-tm works.
-
-1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
-electronic work or group of works on different terms than are set
-forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
-both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
-Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
-Foundation as set forth in Section 3 below.
-
-1.F.
-
-1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
-effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
-public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
-collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
-works, and the medium on which they may be stored, may contain
-"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
-corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
-property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
-computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
-your equipment.
-
-1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
-of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
-Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
-Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
-liability to you for damages, costs and expenses, including legal
-fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
-LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
-PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
-TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
-LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
-INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
-DAMAGE.
-
-1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
-defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
-receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
-written explanation to the person you received the work from.  If you
-received the work on a physical medium, you must return the medium with
-your written explanation.  The person or entity that provided you with
-the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
-refund.  If you received the work electronically, the person or entity
-providing it to you may choose to give you a second opportunity to
-receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
-is also defective, you may demand a refund in writing without further
-opportunities to fix the problem.
-
-1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
-in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
-WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
-WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
-
-1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
-warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
-If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
-law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
-interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
-the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
-provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
-
-1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
-trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
-providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
-with this agreement, and any volunteers associated with the production,
-promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
-harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
-that arise directly or indirectly from any of the following which you do
-or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
-work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
-Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
-
-
-Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
-
-Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
-electronic works in formats readable by the widest variety of computers
-including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
-because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
-people in all walks of life.
-
-Volunteers and financial support to provide volunteers with the
-assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
-goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
-remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
-and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
-To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
-and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
-and the Foundation information page at www.gutenberg.org
-
-
-Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
-Foundation
-
-The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
-501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
-state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
-Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
-number is 64-6221541.  Contributions to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
-permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
-
-The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
-Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
-throughout numerous locations.  Its business office is located at 809
-North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887.  Email
-contact links and up to date contact information can be found at the
-Foundation's web site and official page at www.gutenberg.org/contact
-
-For additional contact information:
-     Dr. Gregory B. Newby
-     Chief Executive and Director
-     gbnewby@pglaf.org
-
-Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation
-
-Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
-spread public support and donations to carry out its mission of
-increasing the number of public domain and licensed works that can be
-freely distributed in machine readable form accessible by the widest
-array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
-($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
-status with the IRS.
-
-The Foundation is committed to complying with the laws regulating
-charities and charitable donations in all 50 states of the United
-States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
-considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
-with these requirements.  We do not solicit donations in locations
-where we have not received written confirmation of compliance.  To
-SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
-particular state visit www.gutenberg.org/donate
-
-While we cannot and do not solicit contributions from states where we
-have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
-against accepting unsolicited donations from donors in such states who
-approach us with offers to donate.
-
-International donations are gratefully accepted, but we cannot make
-any statements concerning tax treatment of donations received from
-outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
-
-Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
-methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
-ways including checks, online payments and credit card donations.
-To donate, please visit:  www.gutenberg.org/donate
-
-
-Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
-works.
-
-Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
-concept of a library of electronic works that could be freely shared
-with anyone.  For forty years, he produced and distributed Project
-Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
-
-Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
-editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
-unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
-keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
-
-Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
-
-     www.gutenberg.org
-
-This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
-including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
-Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
-subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
-
-
-
-</pre>
-
-</body>
-</html>
-
-
-
diff --git a/old/42512-h/images/cover.jpg b/old/42512-h/images/cover.jpg
deleted file mode 100644
index 921812c..0000000
--- a/old/42512-h/images/cover.jpg
+++ /dev/null
diff --git a/old/readme.htm b/old/readme.htm
deleted file mode 100644
index f6b0e69..0000000
--- a/old/readme.htm
+++ /dev/null
@@ -1,13 +0,0 @@
-<!DOCTYPE html>
-<html lang="en">
-<head>
-    <meta charset="utf-8">
-</head>
-<body>
-<div>
-Versions of this book's files up to October 2024 are here.<br>
-More recent changes, if any, are reflected in the GitHub repository:
-<a href="https://github.com/gutenbergbooks/42512">https://github.com/gutenbergbooks/42512</a>
-</div>
-</body>
-</html>