diff options
| -rw-r--r-- | 58054-0.txt (renamed from 58054-8.txt) | 1526 | ||||
| -rw-r--r-- | 58054-h/58054-h.htm | 420 |
2 files changed, 569 insertions, 1377 deletions
diff --git a/58054-8.txt b/58054-0.txt index 7fc2ca0..a6f1476 100644 --- a/58054-8.txt +++ b/58054-0.txt @@ -1,36 +1,7 @@ -The Project Gutenberg EBook of De martelaars der wetenschap, by -Gaston Tissandier (1843-1899) - -This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with -almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or -re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included -with this eBook or online at www.gutenberg.org/license - - -Title: De martelaars der wetenschap - -Author: Gaston Tissandier (1843-1899) - -Illustrator: Camille Gilbert (1838-) - -Translator: Jeronimo de Vries (1838-1915) - -Release Date: October 7, 2018 [EBook #58054] - -Language: Dutch - -Character set encoding: ISO-8859-1 - -*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE MARTELAARS DER WETENSCHAP *** - +*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 58054 *** -Produced by Frans Brinkhof, Jeroen Hellingman and the -Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ -for Project Gutenberg (This book was produced from scanned -images of public domain material from the Google Books -project.) @@ -66,7 +37,7 @@ VOORREDE. De Martelaars der Wetenschap heet dit boek. Het heet zoo in navolging -van den ouden »Martelaarsspiegel", waarin de daden werden vermeld, +van den ouden »Martelaarsspiegel", waarin de daden werden vermeld, de moed en de godsvrucht verheerlijkt van die helden, die voor hun geloof wisten te sterven. Niet over deze, over andere geloofshelden handelt dit boek. Het wil een spiegel zijn, waarin gij de martelaars @@ -213,7 +184,7 @@ Arkwright, 122 Leibnitz, 133, 134 Auteroche (d'), zie Chappe. Leblanc, 111 Baco (R.), 77 Lebon, 115 Balmat, 42 Leichardt, 38 -Barentz, 23 Lémery, 99 +Barentz, 23 Lémery, 99 Bayen, 112 Livingstone, 29 Bekker (Balthasar), 91 Mac Kinlay, 39 Bichat, 157 Mage, 29 @@ -225,31 +196,31 @@ Bourrit, 42 Muspratt, 112 Boyle, 132 Newton, 65 Bruno (G.), 80 Ogden, 136 Burke, 39 Olivari, 47 -Caillé, 27 Palissy, 82 +Caillé, 27 Palissy, 82 Campanella, 80 Papin, 131 Chappe d'Auteroch, 4 Pascal, 93 Chappe (Claude), 152 Perdonnet, 152 -Columbus, 11 Péreire, 152 -Cook, 36 Périer, 95 -Copernicus, 51 Pérouse (la), 38 -Cortez, 19 Pilâtre de Rozier, 44 +Columbus, 11 Péreire, 152 +Cook, 36 Périer, 95 +Copernicus, 51 Pérouse (la), 38 +Cortez, 19 Pilâtre de Rozier, 44 Cowle, 39 Plantade, 42 -Crocé Spinelli, 47 Plinius, 2 +Crocé Spinelli, 47 Plinius, 2 Cugnot, 152 Priestley, 102 Dallery, 142 Quintin, 29 Ericsson, 142 Ramus, 80 Dolet, 74 Ressel, 142 Dombey, 160 Richman, 6 -Dürer, 71 Riquet, 8 +Dürer, 71 Riquet, 8 Etienne, 74 Romain, 44 -Fitch, 135 Rozier, zie Pilâtre. +Fitch, 135 Rozier, zie Pilâtre. Franklin, 24 Sadler, 47 Fulton, 136 Sauvage, 142 Galilei, 52 Scheele, 100 Garnier, 35 Servet, 87 Gilles, 39 Sivel, 48 Girard (de), 125 Slagintweit, 44 -Gutenberg, 69 Spinelli, zie Crocé Spinelli. +Gutenberg, 69 Spinelli, zie Crocé Spinelli. Hardwicke, 39 Spinoza, 90 Harvey, 160 Stanley, 32 Hasselquist, 3 Stephenson, 144 @@ -258,7 +229,7 @@ Hervy, 7 Stockton, 146 Hudson, 24 Swammerdam, 158 Huygens (Chr.), 96, 131 Tinne, 35 Jackson, 162 Tissandier, 47 -Jacquard, 122 Tycho Brahé, 60, 62 +Jacquard, 122 Tycho Brahé, 60, 62 Jacquemont, 4 Vesalius, 158 Jefferies, 45 Warburton, 39 Kay, 122 Wells, 161 @@ -308,21 +279,21 @@ dan moeten wij hen aan het werk zien, hun veerkracht, volharding en onverzettelijkheid met eigen oogen kunnen waarnemen. Hooren wij Newton, hij zal ons zeggen, dat hij zijne ontdekkingen -heeft gedaan »door er maar altijd aan te denken." Buffon roept: -»Genie?--Genie is geduld." Allen spreken bovendien een en dezelfde +heeft gedaan »door er maar altijd aan te denken." Buffon roept: +»Genie?--Genie is geduld." Allen spreken bovendien een en dezelfde taal. Arbeid en volharding is hun gemeenschappelijke leuze. Met den tijd wordt, als men maar geduld heeft, het moerbezieblad in zijde veranderd, leert een Indisch spreekwoord. Newton schreef zijn -»Chronologie" vijftienmaal over, voordat hij voldaan was. Michel +»Chronologie" vijftienmaal over, voordat hij voldaan was. Michel Angelo werkte voortdurend door, stond dikwijls 's nachts op, om te werken en at in der haast. Veertig jaren lang zat Buffon dagelijks vijf morgenuren en vijf avonduren aan zijn lessenaar te -schrijven. Montesquieu zeide eens van een zijner werken: »Gij zult +schrijven. Montesquieu zeide eens van een zijner werken: »Gij zult het zeker binnen eenige uren uitlezen; maar ik verzeker u dat mijn haar grijs geworden is van den arbeid, dien ik er aan besteed heb." -»Zij, die meenen dat men slagen kan zonder arbeid, moeite en +»Zij, die meenen dat men slagen kan zonder arbeid, moeite en strijd,--zoo heeft Franklin gezegd--moeten vast giftmengers zijn." Maar welk doel de mensch ook najaagt, hij moet zich niet alleen tot @@ -331,7 +302,7 @@ struikelblokken weg te ruimen. Wat hij ook onderneme, hij moet worstelen, om te slagen en te overwinnen in het strijdperk zijns levens. En wie van strijd spreekt, spreekt van gevaar en ongeluk. -Wil de landontdekker nieuwe, onbekende streken doorreizen, zeeën +Wil de landontdekker nieuwe, onbekende streken doorreizen, zeeën en meren oversteken, het gebied der aardrijkskunde uitbreiden, de planten- of bloemenwereld van vergelegen landen onderzoeken, dan zullen zich allerlei gevaren voor hem opdoen. Storm en vreemdelingschap, @@ -352,7 +323,7 @@ schepen worden door een gloeienden aschregen overvallen, die heeter wordt naarmate men nadert. Gloeiende steenen komen hier en daar in zee neder. De verschrikte stuurman wil den boeg wenden en de gevaarlijke plek ontvluchten. Maar Plinius antwoordt met die -bekend geworden spreuk: »de fortuin staat hen bij, die durven." De +bekend geworden spreuk: »de fortuin staat hen bij, die durven." De natuuronderzoeker stapt aan wal en beschouwt van verre de dreigende vuurbrakingen van den krater. Hij legt zich te rusten in een woning, maar de aardbeving en een regen van steenen nopen hem bij het aanbreken @@ -381,12 +352,12 @@ Gothenburg werden sommen gelds aangeboden, om daarmede in de onkosten der reis te voorzien. Hij scheepte zich in naar Smyrna en kwam daar den 26sten November 1749 aan. Een jaar lang bleef hij daar; maar onophoudelijk maakte hij langere en kortere uitstapjes naar Magnesia, -den Sipylus, Egypte, Alexandrië, en ondertusschen liet hij niet na +den Sipylus, Egypte, Alexandrië, en ondertusschen liet hij niet na een groot aantal verslagen van zijne ontdekkingen en opmerkingen naar de Akademie's van Upsala en Stockholm op te zenden. Beide deze geleerde instellingen beloonden hem door hem tot eereposten te benoemen en de eerste verleende hem den titel van doctor. In Maart -1751 verliet Hasselquist Caïro en maakte lange reizen door Palestina, +1751 verliet Hasselquist Caïro en maakte lange reizen door Palestina, waar hij botaniseerde en zeer wetenswaardige bijzonderheden verzamelde over de sprinkhanen. Een zware hoest, die maar niet wijken wilde en herhaalde bloedspuwingen deden hem daarbij geweldig lijden. Het werd @@ -406,7 +377,7 @@ jongen man, die op een leeftijd van eenendertig jaren ver van den huiselijken haard gestorven is. Jacquemont landde in Mei 1829 te Calcutta, ten einde een landstreek te onderzoeken, die de wetenschap nog maar weinig bekend was. Hij doorkruiste drie jaren lang zoowel de -vlakten als de bergstreken van Indië, hield zijn verblijf te Kashmir +vlakten als de bergstreken van Indië, hield zijn verblijf te Kashmir en strekte zijne reizen uit over de lage streken en de hoogvlakten van den Himalaya. Terwijl hij voortdurend zijn best moest doen den naam van Franschman met eere op te houden te midden van de weelderige hoven der @@ -428,7 +399,7 @@ vader troostte. Zoo stierf deze moedige strijder op het veld van eer. Ook op een ander gebied, op dat der sterrekunde, zijn helden opgestaan en martelaars gevallen. Daar hebt gij den abt Jean Chappe d'Auteroche. Deze, een der jongste leden van de Fransche Academie, -werd door dit lichaam naar Tobolsk in Siberië gezonden, om den doorgang +werd door dit lichaam naar Tobolsk in Siberië gezonden, om den doorgang van Venus waar te nemen, die er op den 6den Juni van het jaar 1761 te zien zou zijn. Hij kwam vrij gemakkelijk te Petersburg: maar vandaar naar Tobolsk was de reis vrij wat moeielijker. In twaalf dagen moest @@ -438,8 +409,8 @@ kostte hem duizend vreezen. Maar, dank zij zijn geestkracht en ijver, bereikte hij nog bijtijds de plaats zijner sterrekundige waarnemingen. Den 5den Juni verschool de zon zich achter een dikken wolkensluier en gedurende den nacht werd deze onheilspellende sluier -niet opgelicht. Onze abt verkeerde in de grootste spanning. »Op dit -hemelverschijnsel toch," zoo kon hij getuigen, »werd nu al een eeuw +niet opgelicht. Onze abt verkeerde in de grootste spanning. »Op dit +hemelverschijnsel toch," zoo kon hij getuigen, »werd nu al een eeuw gewacht; het verlangen aller sterrekundigen strekte er zich naar uit. In Frankrijk terug te komen en het doel van mijn reis gemist te hebben, het loon te derven van zooveel vermoeienis als alleen de @@ -463,14 +434,14 @@ welsprekend de zaak der onderdrukte bevolking. De keizerin, die den sterrekundige haar hooge bescherming verleend had, voelde zich bitter gegriefd. Zij wreekte het door, op hare beurt, een werk uit te geven. De Semiramis van het Noorden liet te Amsterdam een fransch werk -drukken: »Tegengif of onderzoek omtrent het slechte boek, getiteld: -Reis door Siberië in 1761 door Chappe d'Auteroche." Men had, na het +drukken: »Tegengif of onderzoek omtrent het slechte boek, getiteld: +Reis door Siberië in 1761 door Chappe d'Auteroche." Men had, na het lezen van dezen titel, niet noodig te vragen, wat wel de strekking van dit geschrift mocht zijn en in welken geest het geschreven was. Was het niet geschreven door een vrouw van ongemeene geestesgaven, ja, maar die door vleierij verblind was? 't Was dan ook bijtend en vinnig genoeg. -»Zijn observatorium," zegt de vorstin, »was nog geen kwart mijl van +»Zijn observatorium," zegt de vorstin, »was nog geen kwart mijl van de stad verwijderd, en zoowel de stad als hare voorsteden werden uitgenoodigd hem te bezoeken. Er kwam zooveel bezoek dat het wel een wonder wezen zal, wanneer zijne waarnemingen juist zijn. Want zoolang @@ -484,12 +455,12 @@ twijfelen aan de onfeilbaarheid van den geleerde, maar zijn ijver en toewijding, zijn liefde voor de wetenschap, zijn boven alle verdenking verheven. -In 1769 zou het hemelverschijnsel, dat Chappe in Siberië was gaan -zien, in Californië zichtbaar zijn. Chappe, wiens geestdrift nog +In 1769 zou het hemelverschijnsel, dat Chappe in Siberië was gaan +zien, in Californië zichtbaar zijn. Chappe, wiens geestdrift nog geenszins was uitgedoofd, maakte zich gereed, toch nog eens voor de -wetenschap zich op te offeren, en trok naar Californië, een landstreek, +wetenschap zich op te offeren, en trok naar Californië, een landstreek, die toen ter tijde onbekend was en voor volkomen woest en onbeschaafd -doorging. Californië behoorde destijds aan Spanje. Chappe vertrok den +doorging. Californië behoorde destijds aan Spanje. Chappe vertrok den 18den September 1768 van Cadix en werd vergezeld van twee officieren in den dienst van Karel III. De overtocht duurde zevenenzeventig dagen. Na de grootste vermoeienissen doorstaan, de zwaarste beproevingen geleden @@ -499,15 +470,15 @@ gunstigen uitslag bekroond. Den 6den Juni 1769 was de lucht zeldzaam zuiver en geen enkel deel van het grootsche verschijnsel ontsnapte aan zijn waarneming. -Ten tweede male dus was Chappe d'Auteroche geslaagd, maar Californië +Ten tweede male dus was Chappe d'Auteroche geslaagd, maar Californië werd destijds met zware epidemische koortsen geteisterd. Ook hij werd er door aangetast; hij kwam het gevaar te boven; maar nauwelijks hersteld, wilde hij de eclips van den 18den Juni waarnemen, en bracht den nacht met observeeren door, ten gevolge waarvan hij den volgenden dag weder instortte en stierf. Hij stierf te midden zijner sterrekundige berekeningen. Het papier waarop hij schreef, viel hem -uit de hand, en hij was niet meer. »Ik weet dat ik nog maar eenige -uren levens vóór mij heb," zei Chappe; »maar ik ga tevreden heen; +uit de hand, en hij was niet meer. »Ik weet dat ik nog maar eenige +uren levens vóór mij heb," zei Chappe; »maar ik ga tevreden heen; ik heb mijn taak volbracht!" De hervormer, de man die nieuwe wegen zoekt, die licht wil ontsteken, @@ -516,7 +487,7 @@ kennis wil bebouwen en er nieuwe denkbeelden op zaait, zal gansch andere, maar niet minder ernstige bezwaren ondervinden. IJverzucht, nijd, haat zullen zich tegen hem kanten, de onwetendheid, tegen hem opgehitst, bedreigt hem telken stond. Galilei wordt vervolgd, -Palissy wordt gevangen gezet, Ramus wordt in den St. Bartholomeüsnacht +Palissy wordt gevangen gezet, Ramus wordt in den St. Bartholomeüsnacht vermoord, Steven Dolet komt in de vlammen van de Inquisitie om. Deze en dergelijke ongelukken hebben gewoonlijk hem getroffen, die zijn tijd vooruit is geweest, te vroeg gekomen is met zijne plannen en @@ -570,7 +541,7 @@ handelingen verleiden. Fulton stelt aan het Directoire voor torpedo's te laten maken en die bij de verdediging in te voeren. Volney en Laplace worden door den eersten Consul gekozen, om te zamen een commissie van onderzoek -te vormen. Fulton verschijnt vóór hen en legt zijn plannen bloot; +te vormen. Fulton verschijnt vóór hen en legt zijn plannen bloot; te Brest worden proeven genomen en als die niet terstond gelukken, ontzegt Bonaparte hem zijn verdere bescherming. @@ -594,7 +565,7 @@ moeite en teleurstelling boven ledigheid te stellen. Wij moeten van hen leeren onvermoeid voort te werken, geduld te paren aan geestdrift en voortvarendheid aan nauwgezetheid. -»Met de studie," heeft August, in Thierry gezegd, »komt men +»Met de studie," heeft August, in Thierry gezegd, »komt men moeielijke dagen door, zonder hun last te gevoelen; men schept zijn eigen levenslot. Schoon blind en lijdend, zonder hoop op herstel en zonder verademing, kan ik zelf dit getuigenis afleggen--en wie @@ -608,24 +579,24 @@ afnemen. De vervolgingen, die in vroeger tijden zooveel martelaars deden ontstaan, hebben opgehouden. 't Is waar onze Livingstone's zullen door de koorts worden vervolgd op het terrein van hunne heldendaden; maar geen Columbus zal geketend worden door den haat en -het onrecht. »Onze vaderen hebben het ijzeren tijdvak doorworsteld," -zei Bernardin de Saint Pierre, »maar het gouden ligt voor ons." +het onrecht. »Onze vaderen hebben het ijzeren tijdvak doorworsteld," +zei Bernardin de Saint Pierre, »maar het gouden ligt voor ons." Twee eeuwen geleden stierf Riquet, de ontwerper van het Zuiderkanaal, dat dwars door Frankrijk heen den Atlantischen Oceaan en de Middellandsche Zee verbindt. Hij stierf geruineerd. Nog altijd verdient -dat groote werk onze bewondering. »Riquet, die," zooals Daguesseau -zegt, »geen ander hulpmiddel dan een leelijken ijzeren passer tot zijn +dat groote werk onze bewondering. »Riquet, die," zooals Daguesseau +zegt, »geen ander hulpmiddel dan een leelijken ijzeren passer tot zijn dienst had, legde zich met zijn geheele ziel op het werk toe, wijdde er een leven aan van geloof en volharding. Hij stierf van uitputting op het oogenblik, waarop het kanaal voltooid stond te worden. Het werk had niet minder dan 17 millioen livres gekost, Riquet had er zijn gansche -fortuin bij verspeeld. »Mijn onderneming," schreef hij in 1667, »is +fortuin bij verspeeld. »Mijn onderneming," schreef hij in 1667, »is het kostbaarste mijner kinderen. Ik wacht er niets van dan wat eer en uw goedkeuring." Het gaat de Lesseps, Dirks en anderen gelukkig beter. Ook wordt Darwin niet vervolgd. Zij en allen, die de wetenschap dienen, leven thans omringd van de achting hunner tijdgenooten en -hunne portretten prijken in onze geïllustreerde tijdschriften. +hunne portretten prijken in onze geïllustreerde tijdschriften. Zoo zullen wij dan voornamelijk ons tot het verleden te wenden hebben. @@ -648,7 +619,7 @@ DE VEROVERING VAN DEN AARDBOL. Christophorus Columbus schreef op het einde zijner dagen aan den -Koning van Castilië; »Van mijn jeugd af voer ik ter zee en ik ben +Koning van Castilië; »Van mijn jeugd af voer ik ter zee en ik ben er mee voortgegaan tot heden. Dezen weg moeten zij kiezen, die de geheimen dezer wereld willen leeren kennen." @@ -676,7 +647,7 @@ de nieuwe wegen die de zeevaarders voor het verkeer geopend hadden en vatte weldra het grootsche voornemen op dier onderneming, die zijn naam de onsterfelijkheid zou geven. Zijn doel was geenszins, zooals men soms heeft gemeend, een nieuwe wereld te vinden; maar wel om, -dwars over den Atlantischen Oceaan Indië op te sporen en westwaarts +dwars over den Atlantischen Oceaan Indië op te sporen en westwaarts opzeilende het Oosten te ontmoeten. Dit plan dat geenszins nieuw was, vervulde destijds vele gemoederen. De @@ -694,7 +665,7 @@ voor een hersenschim en hemzelven voor een zonderling. De koning echter kon dit oordeel niet billijken en gaf zich een tijd lang over aan den invloed van een man van vooruitgang en kennis, Pierre de Noronha, die te recht begrepen had dat men, om de rijkdommen van Portugal te -vermeerderen, zeeën moest oversteken en nieuwe wegen zoeken en nieuwe +vermeerderen, zeeën moest oversteken en nieuwe wegen zoeken en nieuwe volken hechten aan de kroon. Maar Joan II, weifelend van aard en zwak van wil, koos weldra de @@ -724,7 +695,7 @@ Hij verkeerde nu in den uitersten nood; de groote sollicitant had slechts lompen om zich te kleeden. Daarbij verloor hij zijn gade en moest zelf zijn jongen, een knaap van elf jaren, verzorgen. Eens zwierf hij, in beklagenswaardige omstandigheden, door de omstreken van Palos -de Mogues, een stad in Andalousië en kwam bij toeval voor de poort van +de Mogues, een stad in Andalousië en kwam bij toeval voor de poort van een Franciscaner klooster. Hij klopt aan en vraagt een weinig brood en water. De prior Juan Perez de Marchena noodt den vreemdeling bij zich, ondervraagt hem, wordt getroffen door de waardigheid van zijn houding @@ -794,7 +765,7 @@ aan boord. 't Waren zonderling gebouwde schepen, met hooge voor- en achtersteven, gelijk wij ze dikwijls op oude platen hebben gezien. Men ijst bij de gedachte dat met zulke schepen en zulke eenvoudige hulpmiddelen zulk een gewaagde tocht over gansch onbekende -zeeën ondernomen werd; maar men voelt dan ook des te meer bewondering +zeeën ondernomen werd; maar men voelt dan ook des te meer bewondering voor den man, die op vijftigjarigen leeftijd--een leeftijd, waarop zoo menigeen zijn loopbaan heeft volbracht--de zijne eerst begint en door de ontdekking van een tweede halfrond een nieuw tijdperk zal @@ -807,12 +778,12 @@ de groote Oceaan hun veroorzaakte; en daarbij had hij al de zorgen en moeiten en onzekerheden te torsen van een eerste proefreis. Den 12den October 1492, na zeventig dagen varens, bespeurde hij voor -de eerste maal land, het kustland van Indië, zooals hij waande. Op een +de eerste maal land, het kustland van Indië, zooals hij waande. Op een eiland, dat hij San Salvador noemde, trad hij het eerst aan wal. De inboorlingen ontvingen en begroetten hem met vreugdebetuigingen en plechtig nam hij, namens den koning en de koningin van Spanje, het land in bezit. Later ontdekte hij nog drie eilanden. Den 28sten -October landde hij op Cuba, een maand later op Hispaniola (Haïti). Hij +October landde hij op Cuba, een maand later op Hispaniola (Haïti). Hij bouwde daar het fort Natividad, waar hij een bevelhebber met eenige manschappen achterliet, en toen keerde hij naar Spanje terug. @@ -824,7 +795,7 @@ De schok, dien deze ontdekking in de harten en op de verbeelding teweegbracht, was verbijsterend. Men rekende er niet meer op dat de drie schepen zouden terugkeeren. Met vele vreezen had men de zeelieden zien vertrekken, die dezen gewaagden tocht hadden -ondernomen. De groote Oceaan, die door de Arabieren als de »donkere +ondernomen. De groote Oceaan, die door de Arabieren als de »donkere zee" was aangeduid, had zich niet anders voorgedaan aan den geest, dan als een grenzelooze afgrond. Nauwelijks had men dan ook vernomen dat Columbus weergekeerd was en land gevonden had, of de geestdrift @@ -844,7 +815,7 @@ gevolg. Toen hij binnentrad stonden Ferdinand en Isabella op. Columbus boog de knie, kuste de vorstelijke handen en deed hun het verhaal van zijn reis. De eerbied en de bewondering, die men voor den edelen man gevoelde, vermochten nauwelijks de aandoening te beteugelen, die het -verhaal bij allen opwekte. Toen hij echter zijn verhaal geëindigd had, +verhaal bij allen opwekte. Toen hij echter zijn verhaal geëindigd had, knielde de gansche vergadering neder en vereenigde zich aller stem tot een plechtig Te Deum. @@ -910,10 +881,10 @@ hem naar Spanje over te brengen. Columbus onderwierp zich, zonder een klacht te slaken; zoowel hij zelf als zijne broeders werden als misdadigers, met ketenen beladen, naar een schip gevoerd, dat spoedig zee koos. Villejo, die medelijden had met zijn gevangene, wilde zijne -ketenen los maken, maar de admiraal verzette zich hiertegen. »Ik wil -ze dragen," zeide hij, »als een bewijs van het loon, waarmee men -de diensten betaalt, die ik het land bewezen heb." »Deze boeien," -zoo verhaalt ons Fernando Colombo, »heb ik steeds in mijns vaders +ketenen los maken, maar de admiraal verzette zich hiertegen. »Ik wil +ze dragen," zeide hij, »als een bewijs van het loon, waarmee men +de diensten betaalt, die ik het land bewezen heb." »Deze boeien," +zoo verhaalt ons Fernando Colombo, »heb ik steeds in mijns vaders kamer zien hangen en hij beval ons dat wij ze bij hem zouden leggen, als hij begraven werd." @@ -921,9 +892,9 @@ Toen de zeereiziger in Spanje aanlandde, gebood de Koning, die zich waarschijnlijk schaamde over Bobadilla's gedrag, dat de gevangenen vrijgelaten zouden worden. -Columbus was nu diep ter neer geslagen. De wereld walgde hem. »De +Columbus was nu diep ter neer geslagen. De wereld walgde hem. »De wereld heeft mij meer dan duizendmaal slag geleverd," schreef hij, -»en ik heb altijd weerstand weten te bieden, tot op dezen dag, nu ik +»en ik heb altijd weerstand weten te bieden, tot op dezen dag, nu ik mij niet verdedigen kan, noch met de wapenen, noch met beleid. Met welk een uitgezochte barbaarschheid hebben zij mij in de diepte doen nederzinken!" Maar staande gehouden door dien godsdienstigen zin, @@ -952,11 +923,11 @@ eigene schepelingen vermoord te worden. In dien treurigen toestand viel hij te St. Dominique binnen, en den 7den November 1505 keerde hij naar Spanje terug. Hij was negen-en-zestig jaren oud. -In Spanje aangekomen, vernam Columbus dat zijn »goed gesternte", +In Spanje aangekomen, vernam Columbus dat zijn »goed gesternte", de koningin Isabella, overleden was. De koning wilde hem geen recht verschaffen. Doch de dood was niet verre meer. Een wreedaardige krankte sleepte hem onder het lijden van vele martelingen ten grave. Den -20den Mei van het jaar 1506 ontsliep hij met de woorden: »Vader, +20den Mei van het jaar 1506 ontsliep hij met de woorden: »Vader, in uwe handen beveel ik mijn geest." Zoo stierf deze martelaar. Hebben zijn tijdgenooten het hunne gedaan @@ -965,7 +936,7 @@ reeds lang het brommen van den haat en den nijd gesmoord. Het groet met geestdrift den veroveraar, die den sluier heeft opgelicht, waarachter, duizenden van jaren, een halve wereld in 't verborgen sluimerde. Humboldt is de tolk van dien geestdrift, waar hij uitroept: -»Columbus heeft zich verdienstelijk gemaakt ten opzichte van de +»Columbus heeft zich verdienstelijk gemaakt ten opzichte van de gansche menschheid, wijl hij een oneindig aantal nieuwe dingen aan haar nasporing heeft onderworpen. Het menschelijk denken heeft zich door zijn ontdekking uitgebreid. Aan den aanvang van een nieuwen @@ -983,18 +954,18 @@ zijn roemrijke loopbaan, leidt hij aan het hof van Karel den Vijfde een droevig bestaan. Voltaire vertelt dat hij geen gehoor bij den keizer kunnende krijgen en hem toch willende spreken, met geweld door de menigte drong, die het keizerlijke rijtuig omringde. Op de vraag -van Karel wie dit mocht zijn, zou hij geantwoord hebben: »Ik ben de +van Karel wie dit mocht zijn, zou hij geantwoord hebben: »Ik ben de man, die u meer koninkrijken heeft geschonken, dan uw voorouders u steden hebben nagelaten." Nadat Amerika ontdekt was, maakte de Portugees Fernam Magalhaens voor het eerst de reis om de wereld. Ook hij had hierbij veel te -strijden, reeds vóór hij uitzeilde. Portugees van geboorte, en door +strijden, reeds vóór hij uitzeilde. Portugees van geboorte, en door zijn vaderland miskend, had hij in Spanje troost gezocht. Hij vond dien -bij Karel V; maar de ambtenaren van het ministerie van koloniën waren +bij Karel V; maar de ambtenaren van het ministerie van koloniën waren kwalijk gezind jegens hem. Den 22sten October 1518, toen hij bezig was zijn vloot van het noodige te voorzien, werd het volk tegen hem -opgeruid, omdat hij het wapen van Castilië verwijderd en door dat van +opgeruid, omdat hij het wapen van Castilië verwijderd en door dat van Portugal vervangen zou hebben, terwijl hij alleen zijn eigen wapenbord aan boord had gebracht. Het scheelde weinig of hij werd gedood. @@ -1003,7 +974,7 @@ dat de tocht spoedig kon aangevangen worden. Maar onder welke treurige vooruitzichten begon deze eerste reis om de wereld! Magalhaens moest, om aan den wensch van den koning te gemoet te komen, onder zijne schepelingen een man opnemen, die bijna evenveel gezag had als -hijzelf. Dit was Juan de Carthagena, die den titel van »Inspecteur +hijzelf. Dit was Juan de Carthagena, die den titel van »Inspecteur Generaal" droeg en gezagvoerder was over het derde schip der vloot. Hij was door een machtig geestelijke aanbevolen en haatte Magalhaens. Nog een ander vijand moest hij aan boord van zijn eigen schip dulden, @@ -1022,7 +993,7 @@ moest. Hij greep zijn tegenstander in de borst en sloeg hem in de boeien, als den minsten matroos. Men was toen nog op de kust van Guinea. Magalhaens stak den Oceaan -over, wendde den boeg naar Brazilië en kwam in December 1520 in de +over, wendde den boeg naar Brazilië en kwam in December 1520 in de baai van Rio de Janeiro. Vervolgens zeilde hij langs de Amerikaansche kust voort, in de hoop van dien doortocht te vinden, dien hij in het Zuiden verwachtte en die later voor altijd zijn naam zou dragen. Het @@ -1051,7 +1022,7 @@ Magalhaens ging met zooveel kracht, bekwaamheid en stoutheid op den ingeslagen weg voort, dat hij de oproerige bemanning der Victoria en Trinidad spoedig tot gehoorzaamheid dwong. Gaspard werd onthoofd. De lijken der samenzweerders werden, ten aanschouwen van al het volk, -aan wal gebracht, en daar las één der officieren hun vonnis. +aan wal gebracht, en daar las één der officieren hun vonnis. Toen deze daad van hoog gezag volbracht was--eene daad, die, hoe verdedigbaar ook, de nagedachtenis van den bevelhebber niet tot eere @@ -1068,7 +1039,7 @@ teekenen van toegenegenheid. Magalhaens zocht de inboorlingen tot het Christendom te bekeeren en bouwde zelfs een kerk, maar hij beging de groote fout van den vorst van Zebou aan te stellen tot hoofd en leenheer van al de andere vorsten van het eiland. Deze wilden niets -weten van die europeesche aanmatigingen; één van hen, de koning van +weten van die europeesche aanmatigingen; één van hen, de koning van Mactan, bracht een leger op de been van niet minder dan zesduizend man, en verzette zich daarmee tegen de vreemde indringers. @@ -1089,7 +1060,7 @@ Hoe nader wij komen aan den nieuweren tijd, des te meer zien wij deze ontdekkingen den stoot geven tot nieuwe onderzoekingstochten. Eerst opent Amerika, van het noorden tot het zuiden, der wereld een -breede baan; straks doemt het groote vasteland van Australië op, +breede baan; straks doemt het groote vasteland van Australië op, met de eilanden der Stille Zuidzee, en ook het geheimzinnig Afrika, het groote vraagstuk van zoovele eeuwen, opent zijne poorten voor de beschaafde wereld. Eindelijk zijn het slechts de twee polen, @@ -1100,33 +1071,33 @@ De Poolstreken, die als het ware de spil der aarde aan hare uiteinden omgeven, maken thans een punt uit van volhardend onderzoek. Engeland, Zweden en Nederland stoomen en zeilen er heen om land en zee te onderzoeken. Met name is het de Noordpool die men meer en meer zoekt -te naderen. En heeft thans Nordenskjöld een weg gevonden noordwaarts +te naderen. En heeft thans Nordenskjöld een weg gevonden noordwaarts naar China. Eeuwen reeds geleden is deze met zelfverloochening en moed gezocht. De weg, die naar de Noordpool voert, is als omzoomd met de lijken -der helden, die gestorven zijn. Moge ook »Nederlands vlag Euroop -den doortocht" niet gewezen hebben »door het ijzig Noord naar het +der helden, die gestorven zijn. Moge ook »Nederlands vlag Euroop +den doortocht" niet gewezen hebben »door het ijzig Noord naar het zengend Oost," toch hebben de Nederlanders behoord tot de eerste Noordpoolvaarders, gelijk wij thans gelukkig weder ook behooren tot de laatste. Ook ons volk heeft er zijne helden bij verloren, martelaren voor het vaderland en voor den vooruitgang. Balthazar Moucheron van Middelburg vatte het plan op--een plan reeds door de Engelschen geopperd maar opgegeven--om den noordelijken doortocht -te zoeken naar China en Indië. Zijn plan leidde tot het uitrusten +te zoeken naar China en Indië. Zijn plan leidde tot het uitrusten van een klein eskader onder Cornelis Cornelisz Nay van Enkhuizen en Willem Barentz. Zij zouden beproeven benoorden Novaja Zemlya een open vaarwater te vinden. De schepen scheidden zich van elkander en Barentz verkende de westkust van het genoemde eiland tot aan Kaap Nassau. Hier stiet hij op het ijs en keerde terug. Nay was voortgedrongen door de -zeestraat bezuiden Waigatsj, die hij »Straat Nassau" noemde, zeilde +zeestraat bezuiden Waigatsj, die hij »Straat Nassau" noemde, zeilde de Kara-Zee in; en meenende dat hij het open vaarwater naar China al gevonden had, keerde hij met blijde tijding naar het vaderland terug, tegelijk met Barentz, dien hij op den terugweg ontmoette. Na een mislukten tocht in 1595, werd in 1596 door de stad Amsterdam een derde tocht uitgerust onder Jacob van Heemskerk, Willem Barentz en Jan Cornelis Rijp. Op dezen tocht ontdekten onze zeevaarders Spitsbergen, -'t welk zij voor Groenland hielden en zeilden westelijk op tot 79° +'t welk zij voor Groenland hielden en zeilden westelijk op tot 79° 30'; maar al spoedig gingen de twee schepen elk zijn eigen weg. Rijp wilde rechtstreeks naar het oosten doordringen, Barentz Novaja Zemlya aandoen. Rijp keerde onverrichter zake naar het vaderland @@ -1135,11 +1106,11 @@ Zemlya in noordelijke richting langs en de Noordkaap om. Toen hij verder oostwaarts op wilde, werd hij door het drijfijs genoopt aan de Oostkust van het eiland een bocht binnen te loopen, waar hij overwinterde. Hier verduurden de reisgenooten de bitterste koude. 't -Was de eerste poolwinter die door Europeanen werd doorgebracht. Eén +Was de eerste poolwinter die door Europeanen werd doorgebracht. Eén der tochtgenooten, Gerrit de Veer, heeft al dit lijden beschreven, en niemand zal zonder aandoening het eenvoudig en verheven naieve verhaal dezer overwintering lezen. Zij bouwden zich een houten hut, -het zoogenaamde »Behouden Huijs", sleepten er in, wat hun dienstig kon +het zoogenaamde »Behouden Huijs", sleepten er in, wat hun dienstig kon zijn, rookten er hun pijp, aten er hun smakeloos geworden proviand of de met levensgevaar geschoten beren, maar verloren, onder al hun kommer, hun goeden luim niet, al zaten zij ook acht maanden lang in @@ -1150,7 +1121,7 @@ hadden, door het ijs, zeilden de open zee in en ontmoetten Rijp, die in November met hen in het vaderland terugkwam. Den 20sten Juni was Barentz overleden, het oog op de kaart en de -plannen van den terugtocht met zijne mannen besprekend. »Mij dunkt, +plannen van den terugtocht met zijne mannen besprekend. »Mij dunkt, het zal met mij niet lang duren!" Zoo sprak eenige oogenblikken voor zijn dood de moedige man, man niet van woorden, maar van daden, eenvoudig in zijn plichtsbetrachting en in zijn sterven. 't Leek @@ -1159,16 +1130,16 @@ en lading in het ijs bleef bewaken en zijn leven er voor zette. Het sterft niet als een held in melodrama, maar gaat stil daarheen in de groote rust, held door moed, en nog eens held door zijn eenvoud. -Bij het vertrek uit het »Behouden Huijs" had Barentz een stuk +Bij het vertrek uit het »Behouden Huijs" had Barentz een stuk opgesteld, een klein cedelken, waarop echter meer stond dan in menig boek. Het bevatte het korte verhaal van de lotgevallen der reisgenooten. Men deed het in een kruithoorn en hing het op in den -schoorsteen, »op avontuer offer yemant na hen quame, dat dien weten +schoorsteen, »op avontuer offer yemant na hen quame, dat dien weten mocht, wat hun bejegent was en hoe 't hen gegaan hadde." Barentz' Behouden Huijs bleef op het strand van de IJshaven niet minder dan 278 jaren verlaten en onopgemerkt staan. Doch den 7den -September 1871 kwam er »yemand na hen",--het was de Noorsche kapitein +September 1871 kwam er »yemand na hen",--het was de Noorsche kapitein Carlsen. Hij vond de overblijfselen van het huis nog overeind staan, de slaapplaatsen, de hollandsche klok, hellebaarden, musketten, tafelgereedschap, alles, zooals de Veer het beschreven had. Met @@ -1198,7 +1169,7 @@ verraden werden. Wie kent den naam niet van John Franklin en ten minste niet eenigszins zijn treurige geschiedenis? In 1800 bij de engelsche marine in dienst getreden, woonde Franklin onder Nelson den zeeslag bij Koppenhagen -bij en nam deel aan een onderzoekingstocht in Australië, op welken +bij en nam deel aan een onderzoekingstocht in Australië, op welken hij in 1803 bij een schipbreuk dreigde om te komen. Bij Trafalgar streed hij met moed en beleid. In 1804 werd hij gewond bij het beleg van Nieuw-Orleans, hetwelk door Jackson met heldenmoed verdedigd @@ -1212,7 +1183,7 @@ De moedige reizigers vorderden niet dan langzaam over de uitgestrekte sneeuwwoestijnen, die hier en daar door diepe ravijnen doorsneden werden. Zij waren zoo uitgeput, dat sommigen er het bewustzijn bij verloren. Back werd met drie man vooruitgezonden, om de hulp -in te roepen van de bezetting van het fort »Enterprise", bij het +in te roepen van de bezetting van het fort »Enterprise", bij het Slavenmeer. Ondertusschen toog ook Franklin, die zich hersteld gevoelde, met de rest der tochtgenooten verder voort door de sneeuw. Hij kon daags maar 5 of 6 mijlen vooruitkomen. Twee @@ -1270,7 +1241,7 @@ heeft men op Koning Willems Land de lijken en andere overblijfselen van de moedige mannen mogen vinden. Franklin was een man van grooten moed, maar ook van groote -goedheid. Zijn vriend Parry zeide van hem: »'t Was een man die het +goedheid. Zijn vriend Parry zeide van hem: »'t Was een man die het gevaar nimmer den rug toekeerde en daarbij zulk een week hart had, dat hij geen mug zou dooden." @@ -1293,10 +1264,10 @@ menschelijke onderzoekingsgeest en moed vinden wij er op gelijke wijze vertegenwoordigd. Een der eersten, die Europa verlaten heeft om de streken van -Midden-Afrika te onderzoeken, is René Caillé geweest. Hij werd in 1799 -te Maugé, in Frankrijk, geboren. Spoedig wees, werd hij door een oom +Midden-Afrika te onderzoeken, is René Caillé geweest. Hij werd in 1799 +te Maugé, in Frankrijk, geboren. Spoedig wees, werd hij door een oom opgevoed en naar school gezonden. Op vijftienjarigen leeftijd viel -hem een exemplaar van Daniël de Foe's »Robinson Crusoe" in handen, +hem een exemplaar van Daniël de Foe's »Robinson Crusoe" in handen, en dit boek wekte zijn verbeeldingskracht in zulk een mate op, dat de zucht naar avonturen en reizen hem geen rust liet. Zijn levensroeping was gevonden, zijn toekomst afgebakend. Hij had hooren zeggen en @@ -1311,44 +1282,44 @@ tooneelen, die de zee ooit heeft opgeleverd. De schipbreuk der Medusa behoort tot die verschrikkingen, die niet licht uit het geheugen der menschen zullen verdwijnen. -Op de Loire kwam Caillé goed en wel te Senegal. Hij trok naar Saint +Op de Loire kwam Caillé goed en wel te Senegal. Hij trok naar Saint Louis, bezocht Guadaloupe en nam als vrijwilliger deel aan den tocht van Partarrieu door de gewesten van Gjolof, Foutah en Bondoe. Hierna -kwam Caillé naar Frankrijk terug, om zich te laten genezen van de +kwam Caillé naar Frankrijk terug, om zich te laten genezen van de koorts. Maar nauwelijks was hij de schade, door zijn ondernemingszucht aan zijn gezondheid toegebracht, te boven, of hij vertrok weder naar Senegal en bood baron Roger zijne diensten aan. Roger was een groot bevorderaar van ontdekkingsreizen. Niet zonder moeite kreeg -Caillé eenige koopwaren mede en met dezen begon hij te reizen onder -de Mooren van den stam Berâkerah. Al verder dwalende, van kamp tot +Caillé eenige koopwaren mede en met dezen begon hij te reizen onder +de Mooren van den stam Berâkerah. Al verder dwalende, van kamp tot kamp, kwam hij na 8 maanden meer dan 200 kilometers ten noordwesten van Polos. Nauwelijks was hij te Saint Louis terug of hij ondernam een reis naar Tomboctoe. -René Caillé was geen man van aanzien en had evenmin aanbevelingsbrieven +René Caillé was geen man van aanzien en had evenmin aanbevelingsbrieven in zijn zak. Zijn persoon boezemde het vertrouwen in, dat ieder avonturier zou inboezemen. 't Was te vergeefs, dat hij om nieuwe koopwaren vroeg. Men weigerde hem zelfs een paspoort naar de engelsche nederzettingen van de Gambie. Van ontmoediging wist deze kloeke volhouder niet. Hij vertrok te voet, bereikte Gorea Sierra Leone en wendde zich tot den gezaghebber van Freetown. Na de vernedering -eener nieuwe weigering te hebben ondervonden, werd Caillé nu koopman +eener nieuwe weigering te hebben ondervonden, werd Caillé nu koopman in indigo, nam het arabisch kostuum aan, gaf zich uit voor een jong -Egyptenaar van Alexandrië, en ondernam gansch alleen, zonder hulp, +Egyptenaar van Alexandrië, en ondernam gansch alleen, zonder hulp, zonder bescherming, zonder andere hulpmiddelen dan die van zijn eigen geestkracht en wil, een tocht, waarvoor zoovele andere reizigers met de beste aanbevelingen en hulpmiddelen waren teruggedeinsd. -René Caillé vertrok den 19den April 1827 van Kakouty en werd spoedig +René Caillé vertrok den 19den April 1827 van Kakouty en werd spoedig vergeten. Maar omstreeks het midden van het volgende jaar werd de geleerde wereld door een belangrijk feit in beweging gebracht. Een Franschman, die te Toulon ontscheept was, was doorgedrongen in de nog onbezochte en geheimzinnige streken van Midden Afrika. Hij kwam van -Tomboctoe. 't Was Caillé. Zijn aankomst was een ware gebeurtenis. Ieder +Tomboctoe. 't Was Caillé. Zijn aankomst was een ware gebeurtenis. Ieder ondervroeg den reiziger, die geheel op zich zelf dit groote vraagstuk der landontdekking had opgelost, en het Aardrijkskundig Genootschap van Parijs kende hem den prijs toe, bestemd voor den reiziger, die -Tomboctoe zou hebben bezocht. Toen men vernam op welke wijze Caillé +Tomboctoe zou hebben bezocht. Toen men vernam op welke wijze Caillé er in geslaagd was zulke uitkomsten te verkrijgen, werden zijn moed en volharding om het zeerst geroemd--wat zij verdienden. Na het land van Inanke, Touta, Gjalo, Baleija en Amana te zijn doorgetrokken, @@ -1358,7 +1329,7 @@ vijf maanden verblijf hield. Hij leed de vreeselijkste smarten. Het vreemde, ongezonde en karige voedsel, dat hij gebruikte, deed hem scheurbuik en koorts krijgen; hij verloor een paar beenderen uit het verhemelte, doch kwam alleen door zijn groote wilskracht en zijn -sterk gestel dit alles te boven. Den 9den Januari 1828 had Caillé +sterk gestel dit alles te boven. Den 9den Januari 1828 had Caillé zijn gezondheid herkregen, en zocht nu langs een geheel nieuwen weg den Niger op bij Gjeny. Na een maand lang duizend gevaren te hebben doorgestaan, kwam hij te Tomboctoe aan. Maar om terug te keeren wilde @@ -1393,15 +1364,15 @@ toewijding zoowel waar het de wetenschap als waar het de menschheid geldt. Livingstone werd den 19den Maart 1813 te Blantyre in Schotland geboren. De beroemde reiziger heeft zelf zijn leven beschreven en spreekt met trots van zijne voorvaderen, die de eer van het geslacht -nimmer verzaakten. »Wees eerlijk!" was hun devies en het was het +nimmer verzaakten. »Wees eerlijk!" was hun devies en het was het zijne. Maar hij was meer dan het devies van hem eischte: hij was edelmoedig, hij was goedhartig en groot door de kracht van zijn wil. Van zijn tiende jaar af moest David Livingstone met zijn arbeid voorzien in de behoefte van het gezin, waartoe hij behoorde. Hij deed het nederige werk van een arbeider in een katoenfabriek te -Blantyre. Des avonds wijdde hij zich aan zijne studiën. Overdag legde +Blantyre. Des avonds wijdde hij zich aan zijne studiën. Overdag legde hij zijne boeken geopend in zijn nabijheid, en bij het dreunen der -machines las hij wat hij er van lezen kon. »Hieraan", zegt hij, »dank +machines las hij wat hij er van lezen kon. »Hieraan", zegt hij, »dank ik het vermogen om mij gansch en al te onttrekken aan al het leven, dat men om mij heen maken mag, en rustig te zitten lezen of schrijven te midden van spelende kinderen of wel van een troep dansende en @@ -1435,8 +1406,8 @@ af nam hij zich voor de europeesche levenswijs vaarwel te zeggen en zich tegen alle vermoeienis te verharden. Zoo ondernam hij een reeks van reizen, van meer dan 130 kilometers lengte, 't zij te voet, 't zij in een met ossen bespannen wagen. De inboorlingen hadden hem -eerst uitgelachen wegens zijn weinig indrukwekkend voorkomen. »Hij is -zwak," zeiden zij, »hij houdt het niet lang uit." Maar Livingstone, +eerst uitgelachen wegens zijn weinig indrukwekkend voorkomen. »Hij is +zwak," zeiden zij, »hij houdt het niet lang uit." Maar Livingstone, die dit oordeel gehoord had, reisde met versnelden pas voort, en dwong zijne reisgenooten te volgen, die weldra eerbied kregen voor zijne kracht en volharding. Een gevecht met een aantal leeuwen, @@ -1472,7 +1443,7 @@ Na dezen prachtigen zegetocht komt Livingstone rijk aan ontdekkingen in Londen terug. Overal juicht men hem toe en de gouden eerepenningen van de Aardrijkskundige Genootschappen, zoo van Parijs als van Londen, worden hem toegekend. Het verslag van deze reis heeft Livingstone -zelf opgesteld onder den titel van »Zendingsreizen en onderzoekingen +zelf opgesteld onder den titel van »Zendingsreizen en onderzoekingen van Zuid-Afrika." Na dit boek afgewerkt te hebben, trekt hij weder naar het Zuiden @@ -1485,7 +1456,7 @@ verloor er zijn trouwe en moedige vrouw, die de kracht en den moed gehad had zijn levensgezellin en reisgenoote te zijn. Na op nieuw naar Engeland te zijn teruggekeerd, wil hij de bronnen -van de Zaïre zoeken, en hij verlaat zijn vaderland om het nimmer +van de Zaïre zoeken, en hij verlaat zijn vaderland om het nimmer weder te zien. Weder nieuwe veroveringen! Hij is in geheimzinnige oorden verdwenen, @@ -1509,7 +1480,7 @@ eenige getrouwe dienaren, op het bergvlak van Lobisa den laatsten adem uit. Hij was 57 jaren oud. De vierde expeditie die ter opsporing van Livingstone was uitgezonden, -kwam ongeveer een maand vóór zijn dood te Zanzibar aan. De luitenants +kwam ongeveer een maand vóór zijn dood te Zanzibar aan. De luitenants Cameron en Murphy en dokter Dillon, die den tocht leidden, namen zijn lijk in ontvangst. Den 16den April 1874 werd het op engelschen bodem ontscheept. Naar London overgebracht, werd het door William @@ -1522,7 +1493,7 @@ ontelbare en eerbiedig gestemde menigte zijn laatste rustplaats, de abdij van Westminster. Wanneer men de vorderingen nagaat, die de wetenschap aan Livingstone -dankt, wordt men van bewondering en eerbied vervuld. Vóór hem bestond +dankt, wordt men van bewondering en eerbied vervuld. Vóór hem bestond er in Afrika een gansch onbekende oppervlakte van niet minder dan 3 millioen vierkante kilometers. 't Was een eenvoudigen jongen werkman van Glascow voorbehouden er de bakens te planten voor de groote wegen @@ -1540,19 +1511,19 @@ Afrika is het tooneel geweest van de grootste zelfopoffering en toewijding op het punt van landontdekking. Daar zijn: Mungo Park, vermoord of verdronken te Bousa aan den Niger, in 1805; Nightingale, overleden aan de koorts, 1841; Duranton, overleden in 1843; Eduard -Vogel, verraderlijk vermoord in 1856 door den sultan van Ouadaï; en +Vogel, verraderlijk vermoord in 1856 door den sultan van Ouadaï; en wij mogen onder degenen, die zich op dit gebied verdienstelijk hebben -gemaakt, ook één onzer landgenooten tellen en dat wel een vrouw: +gemaakt, ook één onzer landgenooten tellen en dat wel een vrouw: de welbekende freule Alexandrina Tinne. Het reizen was van haar kindsheid af haar element. Haar vader bekleedde ambten in Engeland en Suriname, was koopman te Liverpool, en reisde sinds 1842 met zijn vrouw en zijn zevenjarig dochtertje Europa door. Na den dood van den heer Tinne zetten zijn vrouw en haar dochter het reizend leven -voort. Zoo trokken zij samen in 1853 naar Spanje, Noorwegen, Italië, -Egypte, Palestina en Nubië. Hier vond Freule Tinne het terrein, waarop -zij zich te huis gevoelde. Afrika had haar steeds aangetrokken. »Zij +voort. Zoo trokken zij samen in 1853 naar Spanje, Noorwegen, Italië, +Egypte, Palestina en Nubië. Hier vond Freule Tinne het terrein, waarop +zij zich te huis gevoelde. Afrika had haar steeds aangetrokken. »Zij vloog er heen als een vlinder in de kaars", zoo zeide zij. Helaas, -zij zou er zich de vleugels zengen. Doch vóór haar dood zou zij eerst +zij zou er zich de vleugels zengen. Doch vóór haar dood zou zij eerst den slavenhandel zoeken te keer te gaan en onbekende streken bezoeken, de wetenschap aan menschenliefde parende. Zij doorkruiste het Noorden van Afrika, zij volgde den Nijl; waar was zij niet? @@ -1562,7 +1533,7 @@ zij een lievelingsdenkbeeld verwezenlijken. Zij zou de Algerijnsche Sahara door, en tot in het hart van Afrika dringen. Daar, waar haar als kind reeds de ledige plek op de kaart zoo gehinderd had, daar wilde zij heen. Eens mislukt de tocht. Zij keert na een zware en moeielijke -reis van Marokko naar Alexandrië en Egypte terug. Maar zij geeft +reis van Marokko naar Alexandrië en Egypte terug. Maar zij geeft het niet op, zij wil naar de Toearegs en Bornoe. Zij trekt er heen met een gezelschap Arabieren, negers, Soedaneezen en twee blanken. De afpersingen der Toearegs deden meer dan eens oneenigheid ontstaan in de @@ -1571,7 +1542,7 @@ het reisgezelschap aansloten, niet meer konden worden ingewilligd, werden de Hollanders met freule Tinne jammerlijk vermoord. Freule Tinne gaf op al hare reizen blijk van grooten moed, van onvermoeiden onderzoekingsgeest. De eene tocht was nog niet afgeloopen of de andere -werd uitgerust. Een werk, »Plantae Tinneanae", waarin de tropische +werd uitgerust. Een werk, »Plantae Tinneanae", waarin de tropische planten worden beschreven, die zij verzamelde, blijft getuigen van haar wetenschappelijken zin, en in het hart van menige vrijgekochte, ja, bij allen, met wie zij in aanraking kwam, zal zij blijven leven @@ -1587,7 +1558,7 @@ Op Aziatischen bodem stierf Francis Garnier. Officier der Fransche marine was hij tevens een der stoutmoedigste voorgangers en wegbereiders in vreemde gewesten. -Na van 1866-1868 aan het hoofd eener Fransche expeditie Achter-Indië +Na van 1866-1868 aan het hoofd eener Fransche expeditie Achter-Indië doorreisd en later bij het beleg van Parijs met zijne mariniers onvergankelijke lauweren te hebben behaald, trok hij op last van het Fransche Gouvernement naar het rijk der Annamieten en wel naar @@ -1605,12 +1576,12 @@ eiland Tong-King in bezit. Eenigen tijd later echter werd hij zelf in de vesting Ha-Noi belegerd en, bij gelegenheid van een uitval, gestruikeld zijnde laaghartig vermoord en onthoofd. -De eer van het eerst Australië te hebben betreden, komt aan de +De eer van het eerst Australië te hebben betreden, komt aan de Nederlanders toe, die het dan ook Nieuw Holland doopten. -In 1642 zeilde Abel Tasman het »groote Zuidland" om, zooals het ook +In 1642 zeilde Abel Tasman het »groote Zuidland" om, zooals het ook werd geheeten, en ontdekte van Diemens Land, zoo genoemd naar den -toenmaligen gouverneur van Neerlands Indië. Eerst in 1770 verscheen er +toenmaligen gouverneur van Neerlands Indië. Eerst in 1770 verscheen er weder een landontdekker van naam, de beroemde Engelsche zeereiziger James Cook. Hij bereikte het eiland aan de oostelijke kust, waar het zoo goed als geheel onbekend was. @@ -1625,27 +1596,27 @@ van twee geleerden, Banks en Solander, die op Otaiti den doorgang van Venus voorbij de zon zouden gadeslaan, en deed hij een verkenningstocht langs de kust van Nieuw-Zeeland. -Cook kwam over de Oost-Indiën naar Europa terug en het Zuiden -van Australië omzeilende, dreigde zijn schip, de Endeavour, te +Cook kwam over de Oost-Indiën naar Europa terug en het Zuiden +van Australië omzeilende, dreigde zijn schip, de Endeavour, te stranden. Cook trad echter behouden aan land, nam de kust namens -koning George III in bezit en noemde het gebied »Nieuw Wales". +koning George III in bezit en noemde het gebied »Nieuw Wales". Na zijn tweeden tocht, een reis van drie jaren, volbracht te hebben, werd hem opgedragen een nader onderzoek in te stellen naar de landen -van Australië. Twee schepen werden te zijner beschikking gesteld, de -Resolution en de Adventure. Hij ontdekte Nieuw-Caledonië, na eerst de +van Australië. Twee schepen werden te zijner beschikking gesteld, de +Resolution en de Adventure. Hij ontdekte Nieuw-Caledonië, na eerst de Nieuwe Hebriden te hebben bezichtigd, en bracht een aantal belangrijke wetenschappelijke mededeelingen mee over de streken, die hij bezocht en de inwoners, dieren en de planten, die hij er gevonden had. In 1776 zeilde hij voor de derde maal uit. Nu gold het de vraag, of er, door het Noorden van Amerika heen, een weg bestond van -Europa naar Azië. Hij maakte een reis om de nieuwe wereld, bereikte +Europa naar Azië. Hij maakte een reis om de nieuwe wereld, bereikte de Noordwestkust van Amerika en zocht nu door de Behringstraat de Hudsonsbaai te bereiken; maar een groote ijsvlakte stelde zich in den weg der reizigers, zoodat zij terug moesten keeren. Cook ging weder langs de kust van Amerika, begaf zich naar de Sandwich-eilanden, -om er te overwinteren, bereikte Owahaï en liet in een der baaien van +om er te overwinteren, bereikte Owahaï en liet in een der baaien van dat eiland het anker vallen. Helaas, hij zou het er niet weder lichten. Cook en zijne reisgezellen knoopten al spoedig betrekkingen aan met @@ -1697,16 +1668,16 @@ doorvaart te zoeken langs het Noorden van Amerika. Met De Langle zou hij ongekende oorden verkennen, een onderzoek instellen naar de walvischvangst in het Zuiden, en naar de pelterijen in het Noord-Westen van Amerika, de nog weinig bezochte Westkust van dit werelddeel -bezoeken, de zeeën van China en Japan bezeilen, Australië aandoen, +bezoeken, de zeeën van China en Japan bezeilen, Australië aandoen, en in al die streken planten en metalen zoeken, de inboorlingen bestudeeren, handelsverkeer openen. Twee fregatten, de Boussole en de Astrolabe, lagen te Brest gereed. La Perouse zou over het eerste, De Langle over het andere bevel voeren. La Perouse vaarde kaap Horn om, zeilde noordwaarts op naar den berg -van St. Hélie en ontdekte onder anderen de baai van Monti. Verder +van St. Hélie en ontdekte onder anderen de baai van Monti. Verder ging het langs de Sandwich-eilanden naar de Filippijnsche eilanden, -naar Japan en de Oostkust van Azië. Daar werd De Langle, wijl hij de +naar Japan en de Oostkust van Azië. Daar werd De Langle, wijl hij de schepen van versch regenwater liet voorzien, bij het instappen van den sloep door prauwen met inboorlingen omringd, die hem met knuppelslagen vermoordden. Robert de Paul Lamanon, die als natuurkundige de reis @@ -1725,9 +1696,9 @@ vond der schepen, met een paar kanonnen en ankers. Dit was alles, wat van de Astrolabe en de Boussole overig was; maar 't waren welsprekende getuigen van het vreeselijk einde van dezen roemruchtigen zeetocht. -Doch wij willen naar Australië terugkeeren. Een duitsch onderzoeker, +Doch wij willen naar Australië terugkeeren. Een duitsch onderzoeker, Leichardt, vatte in 1848 het plan op de binnenlanden te bezoeken van -het vasteland van Australië. Eerst slaagde hij er in, dit onbekende +het vasteland van Australië. Eerst slaagde hij er in, dit onbekende land in noord-westelijke richting te doorsnijden, daarbij een weg afleggende van 3000 kilometers. Hierdoor aangemoedigd, vatte hij het plan op het eiland in zijn grootste breedte, van het Westen naar @@ -1748,14 +1719,14 @@ nauwernood, om de treurige tijding over te brengen. Het vreeselijk uiteinde van Kennedy en Leichardt weerhield noch de gebroeders Gregory, noch anderen de woeste binnenlanden te doorkruisen, en onder deze is Burke de eerste geweest, die het vaste -land van Australië, van Melbourne tot de golf van Carpentaria, is +land van Australië, van Melbourne tot de golf van Carpentaria, is doorgetrokken. Ook hij heeft dezen roem met zijn leven betaald. De Ier Thomas O'Hara Burke vertrok uit Melbourne, op den 2Osten Augustus 1860, aan het hoofd van een volledig uitgerust gezelschap, waaronder de sterrekundige Wills. Op het einde van September bereikte -hij, tusschen 25° en 26° zuiderbreedte, den grooten steenwoestijn, -waar vóór 15 jaren de reiziger Start zes maanden in de grootste +hij, tusschen 25° en 26° zuiderbreedte, den grooten steenwoestijn, +waar vóór 15 jaren de reiziger Start zes maanden in de grootste moeilijkheden had doorgebracht en zijn reismakker Poole van dorst was omgekomen. Burke en de zijnen waren gelukkiger. Zij kwamen ongedeerd aan de andere zijde van de groote woestijn, die door de juist gevallen @@ -1830,12 +1801,12 @@ uiteinde van Plantade diegenen in het gelijk te stellen, die nog altijd een zwaar hoofd hadden in het bestijgen van bergen. Plantade, een sterrekundige van Montpellier, wel bekend wegens zijn ijver voor de wetenschap, had eenige onderzoekingen in het werk gesteld naar den -barometerstand op de hoogste bergen der Pyreneën. Den 28sten Augustus -1741 viel hij in onmacht bij de »Hourquette des Cinq Ours", op den +barometerstand op de hoogste bergen der Pyreneën. Den 28sten Augustus +1741 viel hij in onmacht bij de »Hourquette des Cinq Ours", op den Pic du Midi, en stierf aan de zijde van zijn quadrant, op een hoogte van 2400 meters, in den ouderdom van niet minder dan zeventig jaren. -Eén der eersten, die de vlag der wetenschap op meer dan 4800 meters +Eén der eersten, die de vlag der wetenschap op meer dan 4800 meters boven het oppervlak der zee geplant heeft, was een eenvoudige gids der Alpen, Jacques Balmat, die aldus den weg baande voor de roemrijke daden van de Saussure. Was Balmat van geringen stand, hij was groot door het @@ -1852,18 +1823,18 @@ met onverwinbaren moed en smaakt eindelijk, den 9den Augustus 1786, de voldoening, de ijzeren punt van zijn Alpenstok te slaan in den hoogsten bergtop van Europa. -Nog vóór Balmat was zekere Bourrit door de hooge bergtoppen +Nog vóór Balmat was zekere Bourrit door de hooge bergtoppen aangetrokken geworden. Hij was schilder op email, maar had dat vak vaarwel gezegd, om zich gansch te wijden aan het bestijgen en verkennen dier hoogten, die het onderwerp hadden uitgemaakt zijner schilderingen. De Saussure heeft hem een welverdiende hulde betoond, -wanneer hij zegt: »Bourrit legde voor de verovering van den Mont +wanneer hij zegt: »Bourrit legde voor de verovering van den Mont Blanc nog meer ijver aan den dag dan ik. In 1812 kwam Bourrit, op tachtigjarigen leeftijd, van zijn laatsten tocht, met verstijfde beenen terug." Ellendiger was het lot van Balmat, die den dood te midden van het ijs -vond. Soms bracht hij één of twee weken buiten 's huis door. Eens, +vond. Soms bracht hij één of twee weken buiten 's huis door. Eens, in September 1834, vertrok hij weder naar het gebergte, maar men zag hem niet wederkomen. De krachtige man, door Alexander Dumas de Christophorus Columbus van den Mont Blanc genoemd, was in een @@ -1874,7 +1845,7 @@ luchtstreken opgeklommen. De hoogste hoogte is hierbij bereikt door twee Beieren, de gebroeders Slagintweit. Den 19den Augustus 1856 hebben deze stoutmoedige mannen den Ibi-Gamim in Thibet beklommen, op wier top zij een hoogte van 6810 meters bereikten boven het oppervlak -der zee. Een paar jaar later werd één der drie broeders, Adolf, te +der zee. Een paar jaar later werd één der drie broeders, Adolf, te Kasghar door Muzelmannen vermoord, toen ter tijde in oorlog met China. De luchtreizigers stellen zeker, bij het onderzoek naar de hoogere @@ -1884,21 +1855,21 @@ slachtoffers. De broeders Montgolfier vonden op het einde van de 18de eeuw het luchtschip uit. De proeven, genomen te Annonay, op het Champ de Mars, -op een der pleinen van de Tuileriën, te Versailles, Lyon, Dyon en -Milaan, deden overal van den luchtballon spreken, en Pilâtre de +op een der pleinen van de Tuileriën, te Versailles, Lyon, Dyon en +Milaan, deden overal van den luchtballon spreken, en Pilâtre de Rozier vatte het plan op, de straat van Calais met het luchtschip over te steken. De zucht om iets groots te doen, de wetenschap te dienen, het door hem in 1781 gesticht Lyceum in eere te brengen en zelf naam te maken, dreven hem tot dat waagstuk. Hij liet dus den -controleur-generaal van finantiën, den heer Calonne, weten, dat zoo de +controleur-generaal van finantiën, den heer Calonne, weten, dat zoo de staat de expeditie wilde bekostigen, hij de uitvoering er van op zich nam. Zijn verzoek werd ingewilligd en 42000 fr. werden hem toegewezen. Romain, die toen ter tijde met zijne ballons veel eer inlegde, hielp -Pilâtre. Hij verbond zich een luchtballon te vervaardigen van 30 voet +Pilâtre. Hij verbond zich een luchtballon te vervaardigen van 30 voet middellijn voor een som van 6000 fr. Van het gouvernement verkreeg -Pilâtre de zaal der garden met nog een ander vertrek, beiden in de -Tuileriën, tot zijn beschikking. +Pilâtre de zaal der garden met nog een ander vertrek, beiden in de +Tuileriën, tot zijn beschikking. In het eind van Augustus werd het werk begonnen; na zes weken was het gereed. Zeven honderd ellen witte taf waren er voor gebruikt en @@ -1906,7 +1877,7 @@ het snijden der banen werd door Sigaud en Lafond bestuurd. Met de meeste zorg ingepakt, kwam de ballon goed en wel te Boulogne aan, waar de opstijging zou plaats vinden. -Pilâtre kwam den 20sten December 1784 aan, en twee dagen na zijn +Pilâtre kwam den 20sten December 1784 aan, en twee dagen na zijn aankomst aldaar, vernam hij welke toebereidselen door Blanchard in Engeland gemaakt werden tot een dergelijke luchtreis als die, welke hij in den zin had. Hij ging naar Dover, sprak met Blanchard, @@ -1920,16 +1891,16 @@ den zevenden Januari 1785, van het kasteel van Dover op en kwamen ongedeerd en wel in het bosch van Guines neder, na niet weinig gevaren te hebben doorstaan. -Zij kwamen te Parijs, waar Pilâtre hen minzaam begroette en zich goed +Zij kwamen te Parijs, waar Pilâtre hen minzaam begroette en zich goed hield, ofschoon hij de eer van het eerst de zee te zijn overgestoken aan zijn mededinger moest afstaan. Hij vroeg nu verschoond te mogen blijven van de reis, en de minister onthief hem van zijn verplichting; maar verlangde het geld terug, dat hij nog niet aan zijn ballon had -besteed. Ongelukkig had Pilâtre, toen hij nog zeker was van zijn +besteed. Ongelukkig had Pilâtre, toen hij nog zeker was van zijn zaak, dit geld reeds uitgegeven. Hij begaf zich dus naar Boulogne, vast besloten zijn stoutmoedig opzet tot elken prijs door te zetten. -Pilâtre begon zich nu bezig te houden met zijn aanstaand vertrek. Er +Pilâtre begon zich nu bezig te houden met zijn aanstaand vertrek. Er werden proeven genomen met kleine losgelaten ballons, die echter voortdurend landwaarts dreven. Ondertusschen ging de tijd voort en werd de ballon er niet beter op, die, in een hoek der vestingwerken @@ -1939,14 +1910,14 @@ de ratten. Eindelijk scheen de lang verwachte tijd aangebroken. Het weder was fraai, de wind was gunstig en den 15den juni zou de opstijging plaats vinden. Men begon, wegens de hitte, de toebereidselen bij het krieken -van den dag en om half acht was men gereed. Romain en Pilâtre de +van den dag en om half acht was men gereed. Romain en Pilâtre de Rozier stegen in. De markies de Maisonfort wilde hen vergezellen, -maar werd door Pilâtre ter zijde genomen: »Wij kunnen staat maken +maar werd door Pilâtre ter zijde genomen: »Wij kunnen staat maken noch op het weer, noch op den ballon!" voegde hij hem toe; en zoo vertrokken zij. Een salvo van de artillerie begroette dit heugelijke feit. Trotsch en statig verhief de ballon zich loodrecht tot haar hoogste punt, berekend op 600 vamen, vervolgens richtte hij zich naar -het Noorden, tot boven de klippen van la Crèche, waarna zij door +het Noorden, tot boven de klippen van la Crèche, waarna zij door den hoogen luchtstroom langzaam naar het vaste land begonnen af te drijven. Nog trilden de bijvalsbetuigingen der onafzienbare schare door de lucht en oogde men bewonderend en deelnemend het luchtschip @@ -1958,7 +1929,7 @@ naar de aarde. Hartverscheurend was het de beide al te stoutmoedige reizigers daar te zien nederliggen, meer dan verpletterd door den ongehoorden val. -Zoo kwamen Pilâtre de Rozier en Romain om. Pilâtre was nog maar 28 +Zoo kwamen Pilâtre de Rozier en Romain om. Pilâtre was nog maar 28 jaren oud. Hij was te Metz geboren en naar Parijs gekomen, waar hij zich door zijne toewijding voor de wetenschap onderscheidde. @@ -1976,8 +1947,8 @@ proef nemen. Wel hadden er bij het vullen van den ballon weer een paar ongelukken plaats gehad; maar thans moest hij opstijgen, wilde hij niet door de hartstochtelijke menigte gesteenigd worden. -Eindelijk steeg de luchtreiziger op, te middernacht. »Uitgeput van -vermoeienis en vasten," zoo verhaalt hij ons, »bitter gestemd, de +Eindelijk steeg de luchtreiziger op, te middernacht. »Uitgeput van +vermoeienis en vasten," zoo verhaalt hij ons, »bitter gestemd, de wanhoop in het hart, steeg ik op, zonder iets anders te verwachten dan dat mijn ballon, die veel geleden had, maar kort zou leven." Zambeccari was vergezeld van twee getrouwe vrienden, Andreoli en Grassetti. In @@ -1989,7 +1960,7 @@ en stegen weder omhoog, zoodat zij veel te lijden hadden van kou, neusbloedingen, brakingen, verstijving enz. Des morgens zweefden zij weder boven de zee. Zambeccari ziet van verre land; maar de luchtstroom keert en drijft hen op nieuw naar de volle zee, de wanhoop en het graf -heen. Er naderen schepen, maar de schepen wijken. Toch niet--één der +heen. Er naderen schepen, maar de schepen wijken. Toch niet--één der kapiteins overwint zijn schroom bij het nog altijd ongewone schouwspel, en neemt onze vrienden aan boord. Grassetti geeft nauwelijks teekenen van leven, Zambeccari en Andreoli liggen zoo goed als in onmacht. @@ -2014,11 +1985,11 @@ Blanchard te Parijs vuurwerk in haar ballon af. Onder het gejuich en het handgeklap der menigte vloog haar ballon in brand, hetgeen voor een nieuwe kunstvertooning gehouden en met nieuwe en daverende toejuichingen begroet werd. De ballon daalde, als door een wonder, -langzaam neder en gleed af langs een huis. »Gered!" riep de moedige +langzaam neder en gleed af langs een huis. »Gered!" riep de moedige vrouw; maar de mand, waarin zij zich bevond, bleef aan den muur haken, en de wonderbaar geredde werd naar omlaag uitgeworpen. Op dergelijke wijze kwam Sadler, de beroemde engelsche luchtschipper, in het jaar -1824 om, bij een storm. In 1846 werd Arban, te Triëst, schoon nog niet +1824 om, bij een storm. In 1846 werd Arban, te Triëst, schoon nog niet gereed met het vullen van zijn ballon, door het ongeduldig en woedend geworden volk zoo bedreigd en aangevallen, dat hij, om zich te redden, het schuitje loshaakte ten einde daarmee den ballon te ontlasten, en @@ -2031,7 +2002,7 @@ opgestegen, is hij voor goed verdwenen. Nog zij hier meegedeeld het ongeval van Spinelli met den Zenith. Den 10den Juli 1845 werd deze luchtreiziger te Montbazillac geboren. Hij -was een der beste leerlingen van de École centrale des Arts et +was een der beste leerlingen van de École centrale des Arts et Manufactures. De ingenieur behoorde tot de keurbende van Frankrijk's jonge mannen. Zijn hart sloeg warm voor de zijnen en was vervuld van de edelste opwellingen. Zijn eerzucht was van de beste soort. Een @@ -2042,12 +2013,12 @@ hij een bijna vrouwelijke teederheid en een onbezorgdheid, die hem iets onwederstaanbaar beminnelijks gaven. Edelmoedig, goed, fijngevoelig en altijd vriendelijk, stal hij met zijne schoone blauwe oogen aller hart. -Crocé-Spinelli had reeds eenige proefstukken van werktuigkunde +Crocé-Spinelli had reeds eenige proefstukken van werktuigkunde geleverd en eenige goede bijdragen van kritisch wetenschappelijken -inhoud geplaatst in het dagblad la République Française, toen hij +inhoud geplaatst in het dagblad la République Française, toen hij opgenomen werd in den kleinen kring van eenige wetenschappelijke -mannen, die de eerste kern uitmaakten van de Société Française de -navigation aérienne. In het midden van dezen kring ontmoette hij Sivel. +mannen, die de eerste kern uitmaakten van de Société Française de +navigation aérienne. In het midden van dezen kring ontmoette hij Sivel. Theodore Sivel, in 1834 geboren, had lang ter koopvaardij gevaren en vreemde landen bezocht. Toen de Oceaan geen geheimen meer voor @@ -2062,11 +2033,11 @@ twee honderd malen in den vreemde en meer bepaald in Denemarken met den luchtballon te zijn opgestegen, was hij een even volleerd lucht- als zeereiziger geworden. -Sivel en Crocé-Spinelli moesten, eens met elkaar in aanraking gebracht, +Sivel en Crocé-Spinelli moesten, eens met elkaar in aanraking gebracht, elkander onwederstaanbaar aantrekken. Zij besloten de handen ineen te slaan, om samen de wetten der hoogere luchtstreken op te sporen -en het voorbeeld te volgen van zoovele edele voorgangers. De Société -Française de navigation aérienne, voor wier ontwikkeling zij zoo +en het voorbeeld te volgen van zoovele edele voorgangers. De Société +Française de navigation aérienne, voor wier ontwikkeling zij zoo veel hadden gedaan, stelde hen in 1874 in staat een luchtvaart te ondernemen en bij dezen tocht stegen zij tot op 7300 meters. @@ -2080,10 +2051,10 @@ Hier vinde de heldendood dezer beide reizigers een plaats. Den 15den April 1875, 's namiddags ten half twee ure, dreef de Zenith in de hoogere luchtstreken. Reeds waren de ijzige hoogten bereikt, waar eeuwige stilte en doodsche eenzaamheid heerschen. De drie reizigers, -door de ijle, koude lucht bevangen, vielen één voor één in dien +door de ijle, koude lucht bevangen, vielen één voor één in dien vreeselijken slaap, tegen welken de wil te vergeefs worstelt. Na tot 8600 meters te zijn opgestegen, daalde de ballon in de lagere -lucht neder--één van de reizigers, Tissandier, ontwaakte, om de zwart +lucht neder--één van de reizigers, Tissandier, ontwaakte, om de zwart gevroren lijken van zijne reisgenooten naar de aarde terug te voeren en aan haar schoot toe te vertrouwen. @@ -2109,7 +2080,7 @@ de beschaving geboren. Maar de denkbeelden, die men zich in oude tijden van de wereld maakte, verschillen niet veel van wat de eerste onkundige de beste zich in het hoofd haalt bij het staren naar het hemelgewelf. -Vóór de 16de eeuw wist men weinig of niets van het oneindige, had +Vóór de 16de eeuw wist men weinig of niets van het oneindige, had men geen besef van wat het heelal eigenlijk was. Men hield Jeruzalem voor het middelpunt der aarde en de aarde voor een vast punt te midden van zon, maan en sterren, die er, als dienende geesten, @@ -2142,20 +2113,20 @@ beweerde hij. In waarheid joegen de kerkelijke oneenigheden en de kerkelijke vervolgingen hem schrik aan. Hij hield zich buiten het gedrang, en redde zijn leven. -Maar het martelaarschap moest komen, en 't was Galileï die ten minste +Maar het martelaarschap moest komen, en 't was Galileï die ten minste durfde spreken en strijden en lijden. -Deze groote Italiaan was, na Copernicus één der eersten, die het +Deze groote Italiaan was, na Copernicus één der eersten, die het bouwwerk der eeuwen aantastte en het schudden en kraken deed. Hebben de wereldontdekkers ons de teekening van den aardbol geleverd, de -omtrekken van zeeën en landen, deze sterrekundige wees de plaats aan, +omtrekken van zeeën en landen, deze sterrekundige wees de plaats aan, die de aarde zelve in het hemelstelsel inneemt. Hij, de Columbus des hemels, ontdekt een nieuwe wereld, die van het oneindige. De ontdekking, waartoe hij gaande weg kwam, maakte zijn naam onsterfelijk; maar kwam hem op veel tegenspoed te staan. -Galileï werd in 1564 te Pisa geboren en gaf in zijn jeugd de blijken +Galileï werd in 1564 te Pisa geboren en gaf in zijn jeugd de blijken van een vroeg ontwikkeld verstand. Op een leeftijd, waarop men zich met onbeduidende kinderspelen vermaakt, vond hij kleine werktuigen uit, en stelde ze samen. Hij verbaasde zijn leermeester door zijn onbevangen @@ -2166,7 +2137,7 @@ muziek en teekenkunst, hij beoefende letterkunde en dichtkunst. De kiem van het genie ontwikkelde zich voor aller oogen al meer en meer. Zijn vader, een man met een groot gezin en weinig middelen, stond er -op dat de jonge Galileï een winstgevende betrekking koos. Hij zond hem +op dat de jonge Galileï een winstgevende betrekking koos. Hij zond hem naar Pisa, om er de geneeskunst en de wijsbegeerte te leeren. Maar de lessen zijner leermeesters, mannen van den ouden stempel, konden dezen vurigen en hongerigen geest niet voldoen. Reeds nu had hij zijne @@ -2176,12 +2147,12 @@ legde hij zijnen onderwijzers zijne bezwaren voor. De taak, die zijn eigenaardig karakter hem aanwees, had maar een aanleiding noodig, om zich aan hem te openbaren. En die aanleiding deed zich op. -Galileï telde nauwelijks negentien jaren, toen bij een zekere -gelegenheid zijn oog zich vestigde op één der hangende lampen van den +Galileï telde nauwelijks negentien jaren, toen bij een zekere +gelegenheid zijn oog zich vestigde op één der hangende lampen van den kathedraal van Pisa. Hij merkte op, hoe deze in een zachte beweging was en bleef. Het bleek hem dat de lamp,--welke ook de lengte mocht zijn der beschreven bogen,--hare slingeringen steeds in dezelfde tijdsruimte -volbracht, dat zij, in één woord, steeds dezelfde maat sloeg. De +volbracht, dat zij, in één woord, steeds dezelfde maat sloeg. De jonge geleerde was over dit verschijnsel niet weinig verwonderd en begreep dat hier groote gevolgen uit te trekken waren. Hij zon op de mogelijkheid dat men de hoogte van een gebouw berekende naar den tijd, @@ -2189,14 +2160,14 @@ dien een van boven vastgehecht koord voor zijne slingeringen noodig had. Hij kwam zoo op de wetten van den slinger, die der wetenschap zulke kostbare hulpmiddelen aan de hand doet, om den tijd te meten. -Galileï, van nu aan met zijn gansche hart zich aan de wetenschap +Galileï, van nu aan met zijn gansche hart zich aan de wetenschap overgevende, verslond de geschriften der oude wiskunstenaars. Het bestudeeren van Archimedes' vertoog over de Lichamen, die in vloeistoffen drijven, stelde hem weldra in staat een nieuwe hydrostatische balans te vervaardigen. Deze eerstelingen van zijn arbeid, even belangrijk als vernuftig, maakten dat de aandacht op hem gevestigd werd; in 1589 benoemde de Groothertog hem tot hoogleeraar -te Pisa. Galileï begon nu omtrent de beweging der lichamen een geheel +te Pisa. Galileï begon nu omtrent de beweging der lichamen een geheel nieuwe reeks van proefnemingen te doen, en wel boven van den toren van Pisa, door zijn hellenden stand daartoe bij uitnemendheid geschikt. De eenvoudige en gezonde redeneeringen, waartoe de ontdekte feiten der @@ -2207,16 +2178,16 @@ richtte, en den loop en de beweging van de hemellichamen gadesloeg, moesten ook ten opzichte van hunne beweging de oude leeringen wijken en zou de eerste schrede naar den roem ook die naar den tegenspoed zijn. -Galileï beschouwde met aanhoudende opmerkzaamheid de twee zoo gansch +Galileï beschouwde met aanhoudende opmerkzaamheid de twee zoo gansch tegenstrijdige hemelstelsels, dat van Ptolomaeus met zijn ingewikkeld samenstel van cirkels en exentrieke kringen en dat van Copernicus, dat de ernstigste onderzoekers door zijn eenvoudige grootheid onweerstaanbaar trok. -Galileï, die door de Universiteit van Pisa al spoedig werd aangezien +Galileï, die door de Universiteit van Pisa al spoedig werd aangezien voor een oproerkraaier en bijbelverguizer, voelde zich hier niet meer op zijn gemak, en nam gretig het aanbod van den Senaat van -Venetië aan, die hem voor zes jaren den leerstoel aanwees voor de +Venetië aan, die hem voor zes jaren den leerstoel aanwees voor de mathematische wetenschappen aan de hoogeschool te Padua. Met nieuwen moed en rusteloozen ijver toog hij weder aan den arbeid. Na den thermometer te hebben uitgevonden, ontdekte hij in 1604 een nieuwe @@ -2248,29 +2219,29 @@ zijner tijdgenooten weg. De groote hemelontdekker, half verblind door het licht, dat zijne ontdekkingen deden opgaan, gansch verloren in zijn studie, had geen oor voor de tegenwerpingen, die men maakte met Aristoteles, den Bijbel -en de kerkvaders in de hand. Galileï was een oprecht christen, en +en de kerkvaders in de hand. Galileï was een oprecht christen, en hoopte dat hij zijn wetenschappelijk geweten in overeenstemming zou kunnen brengen met de gehoorzaamheid aan de Kerk. Te vergeefs raadde men hem zich stil te houden, te vergeefs wees men hem op het wassend aantal zijner tegenpartijders. De geleerde was op dit punt hardhoorig. -Galileï leefde in een tijd, waarin het ongeloof, ja, de twijfel +Galileï leefde in een tijd, waarin het ongeloof, ja, de twijfel ten opzichte van het geloof der Kerk voldoende was, om iemand in het -verderf te storten. Eén woord--en Galileï was verloren. Dat ééne woord, -het woord »ketter", spraken zijne benijders uit. +verderf te storten. Eén woord--en Galileï was verloren. Dat ééne woord, +het woord »ketter", spraken zijne benijders uit. -Zoolang Galileï op venetiaansch gebied bleef, was de haat zijner +Zoolang Galileï op venetiaansch gebied bleef, was de haat zijner tegenstanders ijdel, maar in 1610 verliet hij Padua, om naar Toscane terug te keeren. In 1611 begaf hij zich, voor het eerst van zijn leven, naar Rome, ten einde alle kwade en lasterlijke geruchten te weerspreken, en alle verdenking van zich af te weren; want de Inquisitie begon te morren en te dreigen. Een Dominikaner monnik toch, Domenicho Baccini, tastte de volgers van Copernicus en in 't bijzonder -Galileï aan. In 1616 werden door de Heilige Congregatie van den Index +Galileï aan. In 1616 werden door de Heilige Congregatie van den Index de boeken van Copernicus en Foscarini in den ban gedaan en verboden; -boeken, waarin »die dwaze leer wordt volgehouden dat de aarde zich +boeken, waarin »die dwaze leer wordt volgehouden dat de aarde zich beweegt en de zon stil staat", een leer ten eenemale in strijd met -Gods Woord. Galileï's naam was in dit kerkelijk besluit niet genoemd; +Gods Woord. Galileï's naam was in dit kerkelijk besluit niet genoemd; maar hij had in het geheim een scherpe vermaning gekregen en voor geruimen tijd werd hem het zwijgen opgelegd. @@ -2283,21 +2254,21 @@ en voorstanders van Copernicus; Simplicio is de verdediger der oude leerstellingen van Ptolomaeus. Deze Simplicio is het toonbeeld van het behoud, ja, van den hardnekkigen stilstand. -»Komt, laat ons de natuur bestudeeren," zegt Salviati, één der +»Komt, laat ons de natuur bestudeeren," zegt Salviati, één der sprekers. -»Waartoe zou het dienen?" antwoordt Simplicio. »Waartoe zich zooveel +»Waartoe zou het dienen?" antwoordt Simplicio. »Waartoe zich zooveel moeite te geven, om niet? Ik houd mij maar aan 't geen de vaderen gezegd hebben, ik wend mij tot de Schriftgeleerden, ik spreek wat zij mij voorzeggen, en slaap rustig." -Verderop laat Galileï Simplicio zeggen: +Verderop laat Galileï Simplicio zeggen: -»Als men maar goed christen is, dan is 't genoeg. Een heilige +»Als men maar goed christen is, dan is 't genoeg. Een heilige onwetendheid vergoedt alles. Het is niet wenschelijk dat alle sluiers worden opgeheven." -De Dialoog van Galileï schittert van vele fijne trekken en spottende +De Dialoog van Galileï schittert van vele fijne trekken en spottende toespelingen, en is tevens vol van de ernstigste wetenschap. Dit schoone, thans zoo goed als vergeten boek is niet alleen een merkwaardig getuigenis voor de beweging der aarde, maar ook een warm @@ -2319,14 +2290,14 @@ naar Rome begeven en aldaar te recht staan. Een merkwaardig geding volgde. Hij werd allereerst op last van de Heilige Congregatie bij den ambassadeur van Toscane in arrest genomen. -»De Pater-commissaris Lancio," verhaalt Galileï in een brief aan -Renieri, »kwam mij den volgenden dag afhalen en nam mij in zijn +»De Pater-commissaris Lancio," verhaalt Galileï in een brief aan +Renieri, »kwam mij den volgenden dag afhalen en nam mij in zijn koets met zich. Onder het rijden deed hij mij verschillende vragen en scheen hij er bizonder op gesteld dat ik eenigszins de ergernis zou -goed maken, die ik aan gansch Italië gegeven had, met mijn bewering +goed maken, die ik aan gansch Italië gegeven had, met mijn bewering dat de aarde zich beweegt. Tegen alles wat ik aanvoerde, tegen elk betoog, tegen elk wiskunstig bewijs, bracht hij niets anders in dan: -»Terra autem in aeternum stabit", zooals de Schrift in Psalm 119 +»Terra autem in aeternum stabit", zooals de Schrift in Psalm 119 vs. 90 zegt. En zoo sprekende kwamen wij aan het Paleis van het Heilig Officie. Ik werd dadelijk aan den heer assessor Vitrici voorgesteld, die twee Dominicaner-monniken bij zich had. Zij deden mij beleefdelijk @@ -2334,7 +2305,7 @@ weten dat ik mij in de volle Congregatie te verantwoorden had, mij te kennen gevende dat, werd ik schuldig bevonden, de weg nog voor mij open stond, om mijne verontschuldigingen aan te bieden." -Na een zeer lang onderzoek werd Galileï gedurende een twintigtal dagen +Na een zeer lang onderzoek werd Galileï gedurende een twintigtal dagen in arrest gehouden. Den 20sten Juni 1632 werd hij nog eens voor het Heilig Officie geroepen en den daarop volgenden Woensdag voerde men hem naar de kerk della Minerva, waar hem in tegenwoordigheid van kardinalen @@ -2343,40 +2314,40 @@ vonnis werd zijn boek verboden en hij zelf voor onbepaalden tijd tot gevangenschap veroordeeld. Hij moest bovendien nog, geknield, met de volgende woorden zijne gevoelens afzweren: -»Ik, Galileo Galileï, zeventig jaar oud, hier neergeknield voor uwe -Eminenties en met de oogen op de heilige Evangeliën, die ik hier +»Ik, Galileo Galileï, zeventig jaar oud, hier neergeknield voor uwe +Eminenties en met de oogen op de heilige Evangeliën, die ik hier met mijne handen aanraak, ben schuldig geoordeeld, als hebbende de ketterij staande gehouden en geloofd dat de zon het middelpunt der wereld en een onbeweeglijk lichaam zou zijn, terwijl de aarde niet het middelpunt der wereld zou wezen maar zich bewegen zou. Ik zweer de bovengenoemde dwalingen af, vervloek en veracht ze." -Men wil weten dat Galileï opgestaan zijnde met den voet op den vloer -gestampt en gezegd zou hebben: »e pur si muove" (en toch beweegt ze +Men wil weten dat Galileï opgestaan zijnde met den voet op den vloer +gestampt en gezegd zou hebben: »e pur si muove" (en toch beweegt ze zich). Het is niet waarschijnlijk dat hij plotseling zoo stoutmoedig zal zijn geworden en straffeloos zijne rechters aldus zal hebben uitgedaagd. Maar was deze spreuk al niet op zijne lippen, de gedachte lag toch in zijn hart. -Van toen af had Galileï zijn vrijheid verloren. De paus stond toe dat +Van toen af had Galileï zijn vrijheid verloren. De paus stond toe dat hij zich naar Sienna begaf, tot den aartsbisschop Piccolomini. Later mocht hij naar zijn villa bij Florence gaan, waar hij een gevangene bleef tot zijn dood toe. De ongelukkige grijsaard had de bitterste -beproevingen te verduren. In 1634 verloor hij ééne van zijne dochters +beproevingen te verduren. In 1634 verloor hij ééne van zijne dochters en spoedig daarna werd hij blind. Met den stok in de hand, waarmee hij zijn weg zocht door de hem welbekende lanen, of aan den arm van de eenige hem overgeblevene dochter, een non, zag men hem dwalen door -zijn tuin. Keerde hij naar huis terug, dan was hem misschien één van +zijn tuin. Keerde hij naar huis terug, dan was hem misschien één van die kleine maar venijnige plagerijen bereid, waarmede zijne vijanden zijn leven verbitterden. Aan de uitgave zijner boeken werden allerlei moeielijkheden in den weg gelegd; men lette op de betrekkingen, die hij aanhield, en den Inkwisiteur was opgedragen zich nu en dan te -komen verzekeren of Galileï wel nederig en stil was. Somber, gebogen, -een gebroken man, stierf Galileï in 1642, 78 jaren oud. +komen verzekeren of Galileï wel nederig en stil was. Somber, gebogen, +een gebroken man, stierf Galileï in 1642, 78 jaren oud. Kepler mag men dezen zijnen grooten tijdgenoot veilig ter zijde stellen. Hij werd te Weil in Wurtemberg geboren, den 27sten December -1571, 7 jaren na Galileï's geboorte, 28 jaren na Copernicus' +1571, 7 jaren na Galileï's geboorte, 28 jaren na Copernicus' dood. De man, dien men eens de Wetgever van den Hemel zou noemen, was op twaalfjarigen leeftijd bediende in een kroeg. Zijn moeder Catharina Guldenmann, een eenvoudige herbergiersdochter, kon lezen @@ -2388,7 +2359,7 @@ het werd dus naar school teruggezonden en voor de godgeleerdheid bestemd. Op dertienjarigen leeftijd werd onze knaap opgenomen in het Seminarie van Maulbron. Hij maakte daar goede vorderingen, maar liet de godgeleerdheid varen en wist, 22 jaren oud, een leerstoel -te verwerven in de wiskunde en wel te Grätz in Stiermarken, dat toen +te verwerven in de wiskunde en wel te Grätz in Stiermarken, dat toen ter tijde geregeerd werd door den aartshertog Karel van Oostenrijk, die den roomsch-katholieken godsdienst beleed. @@ -2402,7 +2373,7 @@ lotgevallen. Hij meende dat de sterrewichelarij, dochter der sterrekunde, haar moeder in het leven moest houden. Kepler intusschen was er de man niet naar om dengene, die zich tot hem wendde, een rad voor de oogen te draaien; en soms, wanneer men hem kwam raadplegen, -riep hij als Tiresias tot Ulysses: »Wat ik zeggen zal, zal òf wel òf +riep hij als Tiresias tot Ulysses: »Wat ik zeggen zal, zal òf wel òf niet gebeuren!" In zijn eerste werk (Mysterium Cosmographicum) gaf Kepler de eerste @@ -2417,7 +2388,7 @@ onbelangrijk werk, waarin de sterrekundige toonde hoe zijn vernuft de kleinste omstandigheden wist aan te grijpen, om den vooruitgang van ruime hulpmiddelen te voorzien. -»Toen mijn huwelijk gesloten was," zegt hij in de voorrede, »was er +»Toen mijn huwelijk gesloten was," zegt hij in de voorrede, »was er een goede en ruime wijnoogst, zoodat de wijn goedkoop werd. Het was dus de plicht van een goed huisbezorger er voorraad van op te doen en de kelders te voorzien. Na eenige vaten wijn gekocht te hebben, @@ -2428,13 +2399,13 @@ en bepaalde onmiddellijk den inhoud." Kepler herinnerde zich bij die gelegenheid hoe anders men te werk gaat aan de boorden van den Rijn, waar de wijn kostbaarder is. Men tapte -het vat af en telde één voor één de kannen, die het bevatte. Was de +het vat af en telde één voor één de kannen, die het bevatte. Was de oostenrijksche manier van handelen even juist als zij eenvoudig en praktisch was? Dit wil Kepler weten en zoo vindt hij zich als van zelf geleid tot het oplossen van geometrische vraagstukken, zwaarder dan ze ooit behandeld waren. Hij kwam tot de volgende ontdekking. -»Onder den gunstigen invloed van een goeden genius, die, zonder twijfel +»Onder den gunstigen invloed van een goeden genius, die, zonder twijfel wiskunstenaar was, hebben de kuipers aan hunne tonnen juist dien vorm gegeven, die, bij een bepaalde lengte van de met den peilstok gemeten lijn, den grootst mogelijken inhoud verzekert, en daar nu, @@ -2444,24 +2415,24 @@ dan met den peilstok even juist als vlug en praktisch berekend wordt." Kepler was een der slachtoffers van de vervolgingen, die op het eind der 16de eeuw Stiermarken in rep en roer brachten. Hij werd om zijn -geloof verbannen en was geheel geruïneerd. Men had gepoogd hem zijn +geloof verbannen en was geheel geruïneerd. Men had gepoogd hem zijn geloofsovertuigingen te doen verzaken, maar niemand die zijn eerlijk hart kon omkoopen. De kunst van veinzen was hem vreemd. Hij vertrok -dus en greep met beide handen het voorstel aan, dat Tycho Brahé, +dus en greep met beide handen het voorstel aan, dat Tycho Brahé, de sterrekundige van keizer Rudolf hem deed, om te Praag te komen en hem daar bij zijne bezigheden te helpen. Nieuwe teleurstellingen wachtten hem daar. Men had hem een goed inkomen toegezegd; hij moest het echter gulden bij gulden afvragen. -Toen Tycho Brahé stierf, werd Kepler tot keizerlijk sterrekundige -benoemd, op een ruime jaarwedde. »De jaarwedde is goed," schreef -hij aan een vriend, »maar de kas is slecht voorzien. Ik verbeuzel +Toen Tycho Brahé stierf, werd Kepler tot keizerlijk sterrekundige +benoemd, op een ruime jaarwedde. »De jaarwedde is goed," schreef +hij aan een vriend, »maar de kas is slecht voorzien. Ik verbeuzel mijn tijd met aan de deur van den betaalmeester te kloppen." Tot armoede vervallen moest Kepler, om in zijn onderhoud te voorzien, kleine almanakken maken, ja horoscoop trekken. -Met behulp van de papieren van Tycho Brahé, waarover hij de +Met behulp van de papieren van Tycho Brahé, waarover hij de vrije beschikking had, was hij nu weldra in staat een paar groote werken te ondernemen, en van nu aan begint het tijdperk van zijn glorie. Hij maakte in het bijzonder zijn werk van de planeet Mars, @@ -2522,7 +2493,7 @@ heeft hij moeten doen, om de achterstallige geldelijke uitkeeringen op te vorderen. Arbeid, zorg, verdriet putten eindelijk zijne krachten uit. Hij stierf 59 jaren oud. Te Regensburg ligt hij begraven, waar de bezoeker in de St. Pieter zijn graf kan vinden met dit opschrift, -door hem zelven vervaardigd. »Ik heb de hemelen gemeten, thans meet +door hem zelven vervaardigd. »Ik heb de hemelen gemeten, thans meet ik de schaduwen der aarde. Hemelsch zijn rede en vernuft. Hier rust slechts der lichamen schaduw." @@ -2538,8 +2509,8 @@ ziel, zoo groot als edel, kende ijdelheid noch naijver. Hij zocht noch toejuiching noch huldebetoon. Zijn glorie staat in de hemelen geschreven en de sterren verheffen met hun regelmaat en orde zijn naam. -Tycho-Brahé zag te Korudstorp in Denemarken het levenslicht op -den 15den October 1546. Zijn vader Otto Brahé, van oude en edele +Tycho-Brahé zag te Korudstorp in Denemarken het levenslicht op +den 15den October 1546. Zijn vader Otto Brahé, van oude en edele afkomst, had niet minder dan tien kinderen en bestemde Tycho voor den krijgsdienst. Wat kon de spruit van een edel geslacht anders worden dan soldaat? Toch mocht Tycho, dank zij den invloed van zijn oom, @@ -2553,7 +2524,7 @@ kunst te laten inwijden, en al werd hij in 1562 naar Leipzig gezonden, om er in de rechten te studeeren, de hemel hield zijn oog, zijn hart, zijn wil geboeid. Al zijn vrijen tijd en al zijne spaarpenningen maakte hij aan zijn lievelingsstudie dienstbaar, en hiermede bracht -hij het door eigen studie zóóver, dat hij bij gelegenheid van de +hij het door eigen studie zóóver, dat hij bij gelegenheid van de conjunctie van Jupiter en Saturnus, in 1563, met behulp van eenige grove werktuigen belangrijke fouten ontdekte in de Alphonsische tafels en in die van Copernicus. @@ -2566,18 +2537,18 @@ waardigheid van een edelman. De jeugdige sterrekundige gekrenkt over de bejegening, die hij ondervond, verliet zijn vaderland, hield zich eenigen tijd te Wittenberg op, bracht twee jaren in Rostock door, en zette aldaar zijne onderzoekingen met ijver voort. Daar had hij -een duel en werd hem de neus afgeslagen, die, zegt men, zoo wél door +een duel en werd hem de neus afgeslagen, die, zegt men, zoo wél door een kunstneus van goud en zilver vervangen werd, dat men de verminking bijna niet zien kon. Van Rostock ging Tycho naar Augsburg, waar hij met behulp der -gebroeders Hainzel een quadrant vervaardigde met een straal van 9 à 10 +gebroeders Hainzel een quadrant vervaardigde met een straal van 9 à 10 meters. Hij kwam in 1571 in het vaderland terug, en won een ijverig vriend en voorstander in zijn oom Steno Bille, die steeds de partij van zijn neef had opgenomen, wanneer deze door de hatelijkheden en spotternijen van zijne bekenden vervolgd werd. Steno Bille stond -Tycho Brahé een gedeelte af van zijn woning, om er een sterrewacht -van te maken. Hier--bij Steno Bille--heeft Tycho Brahé zijn besten +Tycho Brahé een gedeelte af van zijn woning, om er een sterrewacht +van te maken. Hier--bij Steno Bille--heeft Tycho Brahé zijn besten tijd gehad. Hier heeft hij op den 11den November 1573 een nieuwe ster ontdekt in het sterrenbeeld Cassiopea. Deze ster verscheen waarschijnlijk den 5den November voor het eerst aan den hemel. Ze bleef @@ -2586,7 +2557,7 @@ dat zij Jupiter dreigde te overschitteren en eerlang bij daglicht te zien zou zijn, maar langzamerhand taande deze buitengewone glans, en in Maart 1574 was zij niet meer zichtbaar. -Tycho Brahé ergerde zijne betrekkingen op nieuw door zich in 1573 +Tycho Brahé ergerde zijne betrekkingen op nieuw door zich in 1573 in het huwelijk te verbinden met een boerendochter; maar de Koning, Frederik II, stoorde zich daar niet aan en beschermde hem, ja, gaf hem levenslang de vrije beschikking over het eiland Huen bij Kopenhagen. @@ -2605,9 +2576,9 @@ en dit schoone paleis der wetenschap droeg den naam van Uraniaburg. Behalve een bibliotheek en een museum bevond er zich ook een onderaardsch gewelf met zestien stookplaatsen, waar Tycho de alchemie beoefende, hopende dat hij daar omlaag in zijn retorten een schat van -goud zou vinden, die hij weder aan zijne studiën daar boven op de +goud zou vinden, die hij weder aan zijne studiën daar boven op de sterrewacht besteden zou. Dit alles kostte den Koning een millioen -rijksdaalders, en men zegt dat Tycho Brahé een dergelijke som aan +rijksdaalders, en men zegt dat Tycho Brahé een dergelijke som aan zijne inrichting ten koste legde. Zooveel is zeker, dat hij zijne bezittingen al te krachtig aansprak en de Koning hem een jaargeld van 2000 rijksdaalders moest toeleggen, terwijl hij hem voorts eenige @@ -2622,15 +2593,15 @@ Koning, anderen werden door steden en scholen gezonden, weder anderen werden door Tycho zelven onderhouden. Telkens kwamen er bovendien voorname of geleerde gasten op Huen. -Rustig zou Tycho Brahé zijn leven op dit eiland vol bekoring gesleten -en geëindigd hebben, wanneer Frederik II lang genoeg was blijven +Rustig zou Tycho Brahé zijn leven op dit eiland vol bekoring gesleten +en geëindigd hebben, wanneer Frederik II lang genoeg was blijven leven, om hem te beschermen. Maar de Koning stierf, en het hof, dat tot dusver een schijn van belangstelling getoond had in Huen's paleis en in de sterrekunde; maar in het geheim den sterrekundige met nijdige oogen aanzag, begon zich tegen de inrichting en haren geleerde te keeren. Eerst duldde men hem, maar straks werd er in zijn nadeel gewerkt, en eindelijk bracht men het met kuipen en verdacht -maken zóóver, dat Tycho Brahé plotseling zijn jaargeld door koning +maken zóóver, dat Tycho Brahé plotseling zijn jaargeld door koning Christiaan zag intrekken. Daarna werd hij met zijn vrouw en negen kinderen van het eiland gejaagd, zoodat hij niet meer werken kon. In 1597 ging hij naar Kopenhagen. Toen besloot hij zijn land te verlaten, @@ -2650,7 +2621,7 @@ zijne werken over de chemie. Een proefstuk van dit werk werd met een lijst van 1000 sterren aan keizer Rudolf II toegezonden, die een groot liefhebber was van alchemie en sterrekunde. In dezen vorst vond hij eenigszins zijn Frederik van Denemarken weder. Rudolf riep Tycho -Brahé naar Praag en ontving er hem met de meeste warmte. Spoedig was +Brahé naar Praag en ontving er hem met de meeste warmte. Spoedig was hij hier met zijn gezin en zijne instrumenten bij zich. Hij genoot een jaargeld van 3000 kronen en kreeg het kasteel Renach om er zich te vestigen. Hier vond hem Kepler, toen negen-en-twintig jaren oud, @@ -2660,13 +2631,13 @@ den haat, in zijn vaderland ondervonden, trok hij zich sterk aan, en hij stierf den 24sten October van het jaar 1600, in den ouderdom van vier-en-vijftig jaren. -Geen beter praktisch hemelbeschouwer dan Tycho Brahé. Zijne werktuigen +Geen beter praktisch hemelbeschouwer dan Tycho Brahé. Zijne werktuigen zijn even schoon als talrijk. Zijn vernuft, om oude werktuigen te verbeteren en nieuwe uit te denken, was onuitputtelijk. En niet alleen was hij in het bespieden van den sterrenhemel uiterst bekwaam, maar zijne waarnemingen hebben ook hare waarde behouden tot op dezen dag. -Intusschen staat Tycho Brahé met velen in de rij van groote +Intusschen staat Tycho Brahé met velen in de rij van groote sterrekundigen; een man als Newton daarentegen treedt uit de rij te voorschijn als een verheven, onvergetelijk eenling. Lagrange heeft van Newton gezegd, dat hij de hoogste openbaring was van het menschelijk @@ -2678,17 +2649,17 @@ wetenschap en zijn ontdekkingen gold, was Newton in alledaagsche zaken niet grooter, dan gewone stervelingen. Hij was onrustig, bij uitstek prikkelbaar. Heeft hij soms geleden, hij had het zichzelven te wijten. -Isaäc Newton kwam den 28sten December 1642 in een nederige boerenwoning -te Woolstop, in Lincolnshire, ter wereld. Hij was zóó zwak, dat men hem +Isaäc Newton kwam den 28sten December 1642 in een nederige boerenwoning +te Woolstop, in Lincolnshire, ter wereld. Hij was zóó zwak, dat men hem maar weinig dagen levens toedacht. Hij werd echter een stoere knaap, leerde op de dorpsschool lezen en schrijven en werd bij een apotheker in de kost gedaan, om de colleges te Grantham te kunnen volgen. Na een paar jaar studeerens werd hij door zijn moeder teruggeroepen; maar hij toonde zich weinig ingenomen met het boerenbedrijf. Hij peinsde over -allerlei zaken en las oude boeken. »Hij zal een geleerde worden," +allerlei zaken en las oude boeken. »Hij zal een geleerde worden," zeiden zijne ouders. Zij namen dus het besluit hem te Cambridge te laten studeeren en zoo ging hij naar Grantham terug, opdat hij zich -aldaar voor de academie zou voorbereiden. De jonge Isaäc Newton had +aldaar voor de academie zou voorbereiden. De jonge Isaäc Newton had inderdaad neigingen, die zonderling mochten heeten, wanneer men zijn leeftijd in aanmerking nam. Inzonderheid stond ieder versteld over zijn zin voor werktuigkunde. Nu eens vervaardigde hij een molen, dan @@ -2709,7 +2680,7 @@ deed een zonnestraal door een prisma gaan, en merkte op, dat die straal samengesteld was uit een zevental verschillende stralen, met ongelijke straalbreking. Deze ontledende of analytische proeve door een samenstellende, synthetische, vervangende wist hij vervolgens, -door een nieuwe straalbreking, de zeven stralen weer tot één te brengen +door een nieuwe straalbreking, de zeven stralen weer tot één te brengen en zoo het witte licht te herstellen. Deze ontdekking gaf een gansch andere richting aan de dioptrica en zou later de grondslag worden van de spectraal-analyse, die ons in staat stelt het gehalte der sterren @@ -2717,7 +2688,7 @@ te herkennen aan het licht, dat zij afwerpen. Na eenige jaren in Cambridge te hebben doorgebracht, kwam Newton in zijn klein en onaanzienlijk Woolstrop terug. Hier was het dat hij, -in zijn tuin gezeten, een appel vóór zich op den grond zag vallen. Dit +in zijn tuin gezeten, een appel vóór zich op den grond zag vallen. Dit gansch gewone geval, waargenomen door zijn oog, opgenomen in zijn ziel, werd de aanleiding tot een nieuwe ontdekking. Hij vraagde zich af welke toch de oorzaak zijn mocht dier geheimzinnige kracht, door welke @@ -2757,20 +2728,20 @@ beweging en wekte bij Robert Hooke zulk een tegenspraak, dat de groote natuuronderzoeker, verbitterd en ontmoedigd, er een oogenblik aan dacht de studie vaarwel te zeggen. -In 1684 en 1685 bracht Newton zijn werk over de »Grondbeginselen" ten +In 1684 en 1685 bracht Newton zijn werk over de »Grondbeginselen" ten einde. Hij ontvouwde daarin de groote wet van de aantrekkingskracht in het heelal. Niet ten onrechte wordt Newton de vertrouweling der natuur genoemd. Hoe wist hij uit deze kracht, die als een vaste en geheime band al de bestanddeelen des heelals samenhoudt, al de groote verschijnselen te verklaren van het wereldstelsel. Trouw aan zijn genomen besluit, wilde hij niets openbaar maken. Maar Halley -en anderen drongen zóó bij hem aan, dat hij week. Het werk, in 1687 +en anderen drongen zóó bij hem aan, dat hij week. Het werk, in 1687 uitgegeven, wekte bewondering en tegenspraak beiden. Leibnitz en Huijgens verwierpen Newton's theorie, de eerste zelfs met een groote mate van verbittering tegen de nieuwere denkbeelden. Newton zocht zijn troost in nieuwe studie en nieuwe ontdekkingen; -maar de strijd had hem zóó aangegrepen, dat hij eenige jaren later in +maar de strijd had hem zóó aangegrepen, dat hij eenige jaren later in zijn briefwisseling een weemoed en ziekelijke onrust verried, die tot een soort van waanzin klom. Gedurende eenige jaren, omstreeks 1692, liep dit groot genie gevaar krankzinnig te worden. Gelukkig ging dit @@ -2781,7 +2752,7 @@ als reeds lang door hem waren gereed gemaakt. Hij had een gelukkigen ouderdom. Door zijne tijdgenooten is hij niet minder vereerd geworden dan door het nageslacht. -Isaäc Newton werd acht-en-tachtig jaar, en al was hij niet in den +Isaäc Newton werd acht-en-tachtig jaar, en al was hij niet in den eigenlijken zin een slachtoffer der wetenschap, aan hem blijkt het toch ook weder dat men niet straffeloos een genie is. Zijne vrienden van Woolstrop hadden het bij hun haardvuur en op hun akkers gemakkelijker @@ -2822,7 +2793,7 @@ de hand werden gedaan en waaronder het volk zijn gading vond. Het waren gedrukte houtsneden, die de kunst meer algemeen maakte en die de geboorte gaven aan het gedrukte boek. -Er was nog maar één kleine, schoon gewichtige, overgang noodig, +Er was nog maar één kleine, schoon gewichtige, overgang noodig, namelijk de letters, die op het hout uitgesneden stonden; afzonderlijk te snijden, of te gieten, om ze daarna tot woorden samen te voegen--en de eigenlijke boekdrukkunst, het drukken met beweegbare letter, @@ -2832,7 +2803,7 @@ Dien overgang tot de losse letter heeft Gutenberg tot stand gebracht. Hij heeft de letter verlost en haar de plaats gewezen, die zij tot dusverre in de drukkunst bekleedt. Gutenberg werd te Mainz geboren. Hij was negentien jaren, toen keizer Frederik III aldaar zijn -»blijde inkomst" hield. Er brak bij die gelegenheid een twist uit +»blijde inkomst" hield. Er brak bij die gelegenheid een twist uit over den voorrang, dien de adel hebben zou bij de plechtigheden van den dag, en ten gevolge van de oneenigheid hierover, werd hij--hij was edelman--gebannen. Hij ging op reis, trok van stad tot stad, @@ -2861,7 +2832,7 @@ kunst in de bouwvallen van het klooster van Sint Arbogast, en daar, verre van de wereld en van alle onbescheiden blikken, gaf hij zich aan haar over, zocht, werkte, peinsde, en sneed er de eerste letters en zette er de eerste pers in elkaar; de eersteling dier monsters, -dier zwoegende wonderen van werktuigkunde, die in één enkel uur +dier zwoegende wonderen van werktuigkunde, die in één enkel uur twintig duizend bladen druks afleveren. Gutenberg begon al spoedig met den bijbel te drukken, maar zijne @@ -2874,14 +2845,14 @@ de associatie en hij was niet veel meer dan hun meesterknecht. Dit is nog niet alles. Andries Dritzehn stierf en diens erven deden hem een proces aan, dat hij verloor, zoodat hij als een veroordeeld en -geruïneerd man naar Mainz terugkeerde. Hij verbond zich nu met Fust en -Schöffer, richtte een nieuwe werkplaats op en drukte, onder den naam +geruïneerd man naar Mainz terugkeerde. Hij verbond zich nu met Fust en +Schöffer, richtte een nieuwe werkplaats op en drukte, onder den naam van zijne deelgenooten in de zaak, bijbels en psalmboeken, niet meer met de broze houten, maar met metalen, en daardoor tevens zuiverder -letter. Dit was omstreeks 1450. Maar ook Fust en Schöffer bezweken +letter. Dit was omstreeks 1450. Maar ook Fust en Schöffer bezweken voor de verzoeking van zich langzamerhand en onwillekeurig den roem van Gutenberg toe te eigenen. In de opdracht eener Duitsche vertaling -van Livius, erkennen zij zelven dat »de boekdrukkunst te Mainz is +van Livius, erkennen zij zelven dat »de boekdrukkunst te Mainz is uitgevonden door den vernuftigen werktuigkundige Johan Gutenberg," maar eenige jaren later zijn zij deze bekentenis eenigszins vergeten en kennen de eer der uitvinding voor een deel aan zich zelven toe. @@ -2892,8 +2863,8 @@ ten prooi te worden; doch het ontbrak hem nimmer aan vrienden die hem hielpen en hem in staat stelden zijn uitvinding te volmaken. Hij stierf tevreden. Rijk was hij niet geworden, en zijn leven was een voortdurende worsteling geweest. Van zijne negen-en-zestig jaren had -hij er bijna vijftig aan de drukkunst gewijd. »Ik vermaak aan mijn -zuster", zoo schreef hij in zijn testament, »al de door mij in het +hij er bijna vijftig aan de drukkunst gewijd. »Ik vermaak aan mijn +zuster", zoo schreef hij in zijn testament, »al de door mij in het klooster van Sint Argobast gedrukte boeken." Arme uitvinder! Hij had niet meer te vermaken dan dit. Toch vermaakte hij aan de wereld een uitvinding, waarvan zij in steeds toenemende mate den zegen ondervindt, @@ -2902,21 +2873,21 @@ levensgeluk niet te duur betaald heeft geacht. Na Gutenberg's dood verbreidde de boekdrukkunst zich alom. Spoedig vond men persen in alle groote steden van Frankrijk, Engeland, Duitschland, -Holland en Italië. +Holland en Italië. Met de boekdrukkunst ontwikkelt zich de graveerkunst. Toen Gutenberg -stierf, zag in deze wereld vol dood en opstanding Albrecht Dürer +stierf, zag in deze wereld vol dood en opstanding Albrecht Dürer het levenslicht. Hij werd in 1471 te Neurenberg geboren, in een tijd toen de houtgravure begon te bloeien. Hij doorreisde in zijn jeugd Holland, het vaderland der eerste graveurs, begaf zich naar -Venetië, waar hij de voorloopers van Titiaan bewonderen kon, kwam in +Venetië, waar hij de voorloopers van Titiaan bewonderen kon, kwam in Weenen en wist den grooten mededinger en vijand van Lodewijk XI en Karel VIII van Frankrijk, den duitschen keizer Maximiliaan I voor -zich te winnen. Albrecht Dürer heeft met het genie van zijn hoofd, +zich te winnen. Albrecht Dürer heeft met het genie van zijn hoofd, zijn hart en zijn hand het hout ziel en leven gegeven, een leven, dat beurtelings bewondering, blijdschap, vrees, huivering wekt. -Dürer stierf op den leeftijd van acht-en-vijftig jaren en heeft niet +Dürer stierf op den leeftijd van acht-en-vijftig jaren en heeft niet alleen meesterstukken van graveerkunst nagelaten, maar ook schoon goud en zilverwerk, beelden en bouwwerken. Deze groote kunstenaar was meer dan een groot kunstenaar, hij was ook een goed burger, @@ -2924,7 +2895,7 @@ met een hart vol geestdrift en moed. Hij stierf in armoede, zooals blijkt uit een brief, dien hij op het eind van zijn loopbaan aan de overheid van Neurenberg schreef. -»Voor negentien jaren riep mij de Raad van Venetië naar deze stad, +»Voor negentien jaren riep mij de Raad van Venetië naar deze stad, mij twee honderd dukaten 's jaars toeleggende. De stad Antwerpen heeft mij drie honderd gulden en een fraai huis aangeboden. Zoowel in de eerst- als in de laatst genoemde stad zou al mijn werk mij @@ -2932,7 +2903,7 @@ afzonderlijk betaald worden. Ik heb het een en het ander afgeslagen uit liefde voor u, voor deze goede stad en voor mijn vaderland. Beter hier eenvoudig geleefd, dan elders in grootheid en weelde." -Dit was geheel naar Albrecht Dürer's aard. In dienzelfden brief, +Dit was geheel naar Albrecht Dürer's aard. In dienzelfden brief, een brief, die getuigenis aflegt van zijn edel karakter, verzoekt hij de overheid van Neurenberg, dat ze een som van duizend florijnen van hem zal aannemen, de vrucht van zijn arbeid en spaarzaamheid, @@ -2948,23 +2919,23 @@ het licht. De geschiedenis der eerste drukkers is dan ook vaak een geschiedenis van vervolging. Het is nu eenmaal niet anders--elke schrede op den weg van vooruitgang kost de menschheid bloed en tranen. -In 1490 stichtte Aldus Manutius te Venetië zijn beroemd geworden +In 1490 stichtte Aldus Manutius te Venetië zijn beroemd geworden drukkerij, een inrichting, die jaren lang van vader op zoon zou -overgaan en evenals die van Étienne in Frankrijk en van Elzevier in +overgaan en evenals die van Étienne in Frankrijk en van Elzevier in Holland een europeeschen naam zou maken. -Aldus Manutius drukte, in weerwil van den oorlog, die Italië +Aldus Manutius drukte, in weerwil van den oorlog, die Italië verwoestte, in weerwil van de moeielijkheden en tegenspoeden des tijds, voortdurend nieuwe en nuttige boekwerken, en zocht met lofwaardige volharding te gemoet te komen aan de behoeften der studeerende -jeugd. »Ik heb de gelofte afgelegd," zoo schrijft hij in één der -voorredenen, waarmee hij zijne uitgaven voorzag, »ik heb de gelofte +jeugd. »Ik heb de gelofte afgelegd," zoo schrijft hij in één der +voorredenen, waarmee hij zijne uitgaven voorzag, »ik heb de gelofte afgelegd mijn leven te besteden aan het algemeen belang, en God is mijn getuige dat het mij hiermee ernst is. Boven een rustig en gemakkelijk leven heb ik een werkzaam en veel bewogen leven gekozen; de mensch is niet geschapen voor genietingen, die een edelaardig gemoed verwerpen moet, maar voor een eervol bedrijf. Laat de groote -hoop behagen scheppen in het lagere. Cato heeft het wèl gezegd: »'s +hoop behagen scheppen in het lagere. Cato heeft het wèl gezegd: »'s Menschen bestaan is als het ijzer. Maak er een getrouw gebruik van, het zal blinken; laat het voor hetgeen het is, zoo zal het roesten." @@ -2973,27 +2944,27 @@ Theocritus en Hesiodus uit. Het volgende jaar verscheen zijn Thesaurus Cornucopiae, een verzameling van werken over de Grieksche taal, die allen nog onuitgegeven waren. -Karel VIII was juist in Italië binnen gevallen en Aldus schreef in -één zijner voorredenen: »'t Is eene zware taak latijnsche boeken en +Karel VIII was juist in Italië binnen gevallen en Aldus schreef in +één zijner voorredenen: »'t Is eene zware taak latijnsche boeken en nog zwaarder taak grieksche af te drukken, maar het zwaarst van alles is de noodige zorg aan zulke zaken te besteden in moeielijke tijden, zooals deze, waarin de wapenen vrij wat hooger worden geschat dan de boeken. Nadat ik mij de genoemde taak gesteld heb, zijn zeven -jaren voorbijgegaan, maar ik heb in dien tijd nauwelijks één uur +jaren voorbijgegaan, maar ik heb in dien tijd nauwelijks één uur rust genoten." In 1497 had Aldus een volledige uitgave ten einde gebracht van de werken van Aristoteles. De geschriften van Plato, Hippocrates en -Galliënus zouden volgen. »Zoolang ik leef," zeide hij, »zal ik mij +Galliënus zouden volgen. »Zoolang ik leef," zeide hij, »zal ik mij beijveren mijne tijdgenooten van goede boeken te voorzien, zoo van letterkundigen als van wetenschappelijken aard." Hij hield woord. In 1506 werden de werkzaamheden aan zijne drukkerij gestaakt ten -gevolge van de troebelen des oorlogs, die Europa en met name Italië +gevolge van de troebelen des oorlogs, die Europa en met name Italië teisterden. Als erfgenaam van de aanspraken, die het fransche koningshuis op het koninkrijk Napels maakte, kwam Lodewijk XII, in bondgenootschap met Ferdinand den Katholieke, Frederik III uit -Genua verjagen, ten einde het zelf in bezit te nemen; ook Venetië +Genua verjagen, ten einde het zelf in bezit te nemen; ook Venetië moest bij deze gelegenheid vernederd worden en Aldus had het ongeluk een der slachtoffers te zijn van dezen rampzaligen oorlog. Hij werd van zijne bezittingen beroofd, en verloor zijn tijd met reizen en @@ -3004,16 +2975,16 @@ den kerker geworpen werd. Men ketende hem daar, alsof men met een gevaarlijken misdadiger te doen had. Deze schandelijke aanslag op de vrijheid van een ijverig burger, die de glorie uitmaakte van zijn stad en van zijn tijd, wekte groote verontwaardiging. Door zijne vrienden -opgeëischt, keerde hij naar zijn huis en haardsteê terug, maar arm en +opgeëischt, keerde hij naar zijn huis en haardsteê terug, maar arm en zonder hulpbronnen. Dank zij zijn doorzettenden ijver en zijn geduld, verrees zijn drukkerij weder uit haar asch. Hij gaf van 1507-1513 de -treurspelen van Euripides uit, Plinius, Plutarchus, de Commentariën +treurspelen van Euripides uit, Plinius, Plutarchus, de Commentariën van Caesar, Cicero's brieven en de werken van Pindarus. Hij was weder in zijn element. -»Er zijn nu vier jaren voor den arbeid verloren gegaan," zoo zegt hij -in de voorrede van zijn Pindarus, »en de geesel des oorlogs heeft -gansch Italië al dien tijd getroffen. Ik moest Venetië verlaten om +»Er zijn nu vier jaren voor den arbeid verloren gegaan," zoo zegt hij +in de voorrede van zijn Pindarus, »en de geesel des oorlogs heeft +gansch Italië al dien tijd getroffen. Ik moest Venetië verlaten om mijn grond en tuin weder te krijgen, die ik niet door eigen schuld, maar door de ongenade der tijden verloren had." @@ -3027,7 +2998,7 @@ dan een goeden en geachten naam. Van een anderen aard waren de vervolgingen door Robert Estienne ondergaan, die, wegens een grieksche vertaling van den Catechismus van Calvijn, zich de vijandschap van de Sorbonne op den hals haalde, -maar uit Frankrijk ontsnapte, te Genève een drukkerij oprichtte (1551) +maar uit Frankrijk ontsnapte, te Genève een drukkerij oprichtte (1551) en deze dienstbaar maakte aan de zaak der Hervorming. Twintig jaren was hij met de Sorbonne in strijd geweest; meer dan eens dreigde hem de mutsaard, nu eens omdat hij den bijbel in groot formaat had @@ -3036,8 +3007,8 @@ het Nieuwe Testament. Grooter onheil stond Dolet te wachten. Steven Dolet werd in Orleans geboren, in het jaar 1509. Na de hoogeschool van Parijs bezocht te -hebben, ging hij naar Padua en bracht er zijne studiën ten einde. Drie -jaren later werd hij secretaris bij den ambassadeur te Venetië, Jean +hebben, ging hij naar Padua en bracht er zijne studiën ten einde. Drie +jaren later werd hij secretaris bij den ambassadeur te Venetië, Jean de Langeac, en volgde de lessen van Battista Egnazio over Cicero en Lucretius. In 1532 vinden wij hem te Toulouse. Hij studeert er in de rechten en is er het hoofd der partij, die voor de verboden @@ -3060,8 +3031,8 @@ van moord, werd hij nauwelijks verhoord, en zonder Frans I ware hij misschien toen reeds uit het land der levenden verdwenen. Dolet, die zich de ondersteuning van den Koning waardig wilde maken, -besloot nu zelf aan het drukken te gaan. »Ik zal met alle macht," -zoo verzekerde hij, »den schat der letterkunde vermeerderen; ik zal +besloot nu zelf aan het drukken te gaan. »Ik zal met alle macht," +zoo verzekerde hij, »den schat der letterkunde vermeerderen; ik zal de afgestorven zielen der Ouden aan mij verbinden door hunne werken met de meeste zorg te drukken. Ook zal ik mijn pers dienstbaar maken aan de geschriften mijner tijdgenooten. Maar evenzeer als ik de @@ -3069,17 +3040,17 @@ meesterstukken zal aannemen, evenzeer zal ik het onwaardig geschrijf afwijzen van krabbelaars, die de schande zijn hunner eeuw." Hij gaf nu verscheidene goede boeken uit met voorredenen. Die voor -Plato's »Samenspraken" bestaat uit een welsprekend gedicht, aanvangende +Plato's »Samenspraken" bestaat uit een welsprekend gedicht, aanvangende met de woorden: - »Al lang genoeg geleefd in 't duister!" + »Al lang genoeg geleefd in 't duister!" Zijne drukken voeren als zinnebeeld of wapen een bijl of snoeimes, gehouden door een hand, die uit een wolk te voorschijn komt en die een tak van een knoestigen boom schijnt te willen afsnijden. Op de -fransche boeken leest men daarbij: »Bewaar mij, o Heer! voor der +fransche boeken leest men daarbij: »Bewaar mij, o Heer! voor der menschen laster!" Dolet gaf zich geheel aan zijn drukkerij over, maar zijne vijanden @@ -3098,7 +3069,7 @@ gaan. De uitgever wreekte den schrijver. In November 1544 vergaderde de Theologische Faculteit van Parijs, behandelde de uitgaven van Dolet en vond in een vertaling van Plato's -»Axiochus" aan Socrates het woord toegekend: »Na den dood zijt gij +»Axiochus" aan Socrates het woord toegekend: »Na den dood zijt gij niets." Deze zinsnede werd voor kettersch verklaard, als zijnde met opzet en tegen Plato's bedoeling verkeerd vertaald. Nu werd Dolet als hereticus relapsus (een ten tweede male tot dwaalleer vervallen ketter) @@ -3133,14 +3104,14 @@ hooren. Tot op de Renaissance was de wetenschap onderworpen aan het uiterst verwaand gezag der school, en waar zij eigen leven zocht, viel zij onder de mokerslagen der vervolging. Copernicus, als hij zich verwijdert van de denkbeelden van zijn tijd en, tegen de Kerk in, -verklaart dat de aarde zich wentelt rondom de zon, Galileï, als hij +verklaart dat de aarde zich wentelt rondom de zon, Galileï, als hij der menschheid het aangrijpend schouwspel vertoont van den loop der sterren, hebben daarmede een groote omwenteling veroorzaakt in den gang der wijsbegeerte. De wereld zag in, dat zij op den verkeerden weg was, waar zij de waarheid wilde vernemen van menschen, die haar even weinig kenden als zijzelve. Het werd haar openbaar dat men les moest gaan nemen bij de natuur, die den geduldigen onderzoeker loont -met hare schoonste openbaringen. Galileï met zijn kijker naar den +met hare schoonste openbaringen. Galileï met zijn kijker naar den sterrenhemel gekeerd, ziedaar een gebeurtenis van belang. De wijze houdt op met te zweren bij oude meesters; de nieuwe wijsbegeerte opent het tijdperk van de wetenschap der ervaring en de geesten worden vrij. @@ -3169,23 +3140,23 @@ vooroordeelen voort van geslacht tot geslacht. Waagde een sterrekundige te beweren dat hij vlekken had gezien in de zon, even zeker als hij vlekken zag op het papier, dan antwoordde -men hem: »dat kan niet zijn; onze leeraars onderwijzen ons anders, +men hem: »dat kan niet zijn; onze leeraars onderwijzen ons anders, namelijk dat de dagvorst onbesmet is, eeuwig rein." De groote beweging die in den tijd der Renaissance in de wijsbegeerte plaats vond, werd in de 13de eeuw voorbereid door een man, even vernuftig en geestrijk, als rampspoedig, met name Rutger Baco. Deze beroemde engelsche monnik toch is inderdaad de eerste wijsgeer -geweest, die opgekomen is tegen de dwalingen der scholastiek. »Was +geweest, die opgekomen is tegen de dwalingen der scholastiek. »Was ik de eigenaar van al de boeken van Aristoteles, ik zou ze allen -verbranden," zeide hij. »Want men doodt er zijn tijd mee en zij dienen +verbranden," zeide hij. »Want men doodt er zijn tijd mee en zij dienen tot niets anders dan om de dwaling te verbreiden en de onwetendheid te vermeerderen." Zich aldus over Aristoteles uitlatende had hij minder den wijsgeer der oudheid zelven op het oog, dan de eigenaardige aristotelische leer der middeleeuwen. Rutger Baco werd te Ilchester in het graafschap Sommerset geboren, in -het jaar 1214, volbracht zijn eerste studiën te Oxford, kwam daarna +het jaar 1214, volbracht zijn eerste studiën te Oxford, kwam daarna te Parijs studeeren, werd er doctor in de godgeleerdheid en zag zich opgenomen in de orde der Franciskanen. Zijn voorliefde voor de natuurwetenschappen en voor het vrije onderzoek kwam hem toen reeds @@ -3223,7 +3194,7 @@ brood te worden gezet. Niettemin hield Clemens IV, nieuwsgierig naar zijne wonderbare uitvindingen, hem de hand boven het hoofd. Door de goede zorgen van een zijner meest getrouwe leerlingen, deed Baco den Paus het handschrift toekomen van zijn werk Opus Majus, en later dat -van zijn brief over les Oeuvres secrètes de l'Art et de la Nature. +van zijn brief over les Oeuvres secrètes de l'Art et de la Nature. Zijne werken bevatten een ongekenden rijkdom van kundigheden. Zijn Opus Majus omvatte bijna alle mogelijke wetenschappen, de @@ -3263,17 +3234,17 @@ hem los. In 1278 klaagden de Franciskaners hun medebroeder als een sterrewichelaar aan, die zijn ziel aan den duivel had verkocht. Te vergeefs was het, dat Baco trachtte zich te rechtvaardigen; de aanklacht van tooverij en magie beantwoordde hij met een brief: -de nullitate magiae. »De zaken gaan uw verstand te boven," zoo -schrijft hij, »en daarom noemt gij ze duivelskunstenarijen. Maar wat +de nullitate magiae. »De zaken gaan uw verstand te boven," zoo +schrijft hij, »en daarom noemt gij ze duivelskunstenarijen. Maar wat baat er tegen de verblinding van bijgeloof en dweperij?" De werken -van Baco werden veroordeeld als bevattende »gevaarlijke en verdachte +van Baco werden veroordeeld als bevattende »gevaarlijke en verdachte nieuwigheden." De arme schrijver moest voor zijn vernuft en zijn geest boeten met een gevangenschap van 15 jaren. Toen hij goed en wel door de smart verteerd, door zijn gevangenschap ondermijnd, door zwakte en kwalen uitgeput was, gaf men hem de vrijheid weder. De ongelukkige grijsaard sleepte zich voort en kwam in zijn vaderland aan, om er te sterven. Hij moet zich wel diep ongelukkig hebben gevoeld, wanneer het -waar is dat hij op zijn doodsbed de klacht heeft geslaakt: »Het berouwt +waar is dat hij op zijn doodsbed de klacht heeft geslaakt: »Het berouwt mij zooveel moeite ten beste te hebben gegeven aan de wetenschap!" Baco was zijn tijd een paar eeuwen vooruit. Zijn roem gaf aan zijn @@ -3284,7 +3255,7 @@ kunst de geesten te vormen, het vrije onderzoek voor te bereiden en onder zwaren strijd en bittere worsteling der menschheid haren Baco waardig te maken. -Aan dien strijd heeft Ramus (Pierre La Ramée) een groot aandeel +Aan dien strijd heeft Ramus (Pierre La Ramée) een groot aandeel gehad. Na met schitterenden uitslag meester in de zeven vrije kunsten te zijn geworden, gaf hij te Mans openbare lessen o. a. in de logica en stelde zich tot taak de beginselen dier wetenschap te herzien. Zijne @@ -3307,20 +3278,20 @@ Nevens hem vinde hier Giordano Bruno vermelding, een der groote strijders voor het vrije denken, een man vol geleerdheid, kennis en verbeeldingskracht. Hij werd te Napels geboren, omstreeks het midden van de 16de eeuw. Na tot de orde der Dominikanen behoord te -hebben, begaf hij zich naar Genève, daar zijn twijfelingen aangaande +hebben, begaf hij zich naar Genève, daar zijn twijfelingen aangaande de kerkleer en zijne spotternijen tegen de monniken hem het verblijf onmogelijk maakten in het land der Heilige Inquisitie. Hij omhelsde het protestantisme, kwam te Parijs, waar hij de wijsbegeerte onderwees, en bestreed de school van Aristoteles. Engeland, Duitschland doorreisde hij, overal zijne geschriften als uitstrooiende. Toen greep het verlangen, om zijn vaderland weder te zien, hem aan, en bleef hij -een paar jaren te Venetië vertoeven. De Venetianen leverden hem +een paar jaren te Venetië vertoeven. De Venetianen leverden hem uit aan de Inquisitie en deze zond hem naar Rome. Veroordeeld, om levend verbrand te worden, riep hij, in verheven kalmte van geest, -zijn rechter toe: »Over het vonnis, dat gij daar uitspreekt, staat +zijn rechter toe: »Over het vonnis, dat gij daar uitspreekt, staat gij waarschijnlijk meer verlegen dan ik." In Februari 1600 stierf hij in de vlammen. Giordano Bruno hield het heelal voor oneindig -en onmetelijk. Hij geloofde dat er meer dan één wereldstelsel was +en onmetelijk. Hij geloofde dat er meer dan één wereldstelsel was en nam de verdediging op zich van de leer van Copernicus. Dit was zijn misdaad. @@ -3348,7 +3319,7 @@ nieuwe wijze van onderzoek. Palissy zag het levenslicht in het begin van de 16de eeuw, in de nabijheid van het stadje Biron, tusschen de Lot en de Dordogne. Van zijn jeugd is weinig bekend, maar dit weet men, dat hij al vroeg de -Pyreneën, Vlaanderen, de Nederlanden, de Ardennen en de Rijnoevers +Pyreneën, Vlaanderen, de Nederlanden, de Ardennen en de Rijnoevers bezocht, als zwervend gezel glazen slijpende, maar bovenal allerlei natuurkundige bijzonderheden nagaande, bergen, bosschen, steengroeven, mijnen, grotten bezoekend. @@ -3374,9 +3345,9 @@ wat het genie vermag, als nauwkeurige waarneming en noeste vlijt de handen ineenslaan. Palissy nam proeven met een groot aantal verschillende stoffen, -maar zonder gevolg. »Na meer dan eens misgegrepen en veel kosten +maar zonder gevolg. »Na meer dan eens misgegrepen en veel kosten gemaakt en veel vergeefschen arbeid verricht te hebben," zoo verhaalt -hij zelf, »ging ik maar steeds voort, met opoffering van veel geld +hij zelf, »ging ik maar steeds voort, met opoffering van veel geld en tijd, nieuwe stoffen te stampen en te malen en nieuwe ovens te vervaardigen." Niet gansch in den blinde willende zoeken, legde Palissy zich allereerst toe op het verfraaien en volmaken van het @@ -3403,14 +3374,14 @@ hij gek geworden was. Hiermee verloor hij niet alleen het vertrouwen zijner medeburgers, maar men ging verder en zei dat hij valsche munt sloeg. De arme man, met schulden beladen, met twee jonge kinderen tot zijn last, liep daarheen, gansch ter nedergebogen als iemand, -die zich niet weet te bergen van schaamte. »Intusschen," zoo voegt -de held er bij, »de hoop begaf mij niet; zij hield mij staande, zij +die zich niet weet te bergen van schaamte. »Intusschen," zoo voegt +de held er bij, »de hoop begaf mij niet; zij hield mij staande, zij deed mij zelfs zoo dapper voortgaan met mijn werk, dat ik mij soms lachend kon bezig houden met de menschen, die mij kwamen bezoeken." Weldra zou hij slagen, maar ten koste van hoeveel ellende zou dat zijn! -»Ik werd," zoo schrijft hij, »bezocht door nog een ander verdriet, +»Ik werd," zoo schrijft hij, »bezocht door nog een ander verdriet, namelijk dit: dat door hitte, vorst, wind, regen en drup het grootste gedeelte van mijn arbeid bedierf, nog voordat het gebakken werd. Ik moest dus hout, latwerk, pannen en spijkers leenen, om mijn werk @@ -3435,20 +3406,20 @@ naar den anderen vallend, als iemand, die bevangen is van den wijn." Ondertusschen kwam Palissy zijn doel al nader en nader. De dag brak aan, waarop zijn prachtig aardewerk en zijne beelden naar waarde -werden geschat. De Connétable de Montmorency beschermde nu den +werden geschat. De Connétable de Montmorency beschermde nu den pottebakker. Catharina de Medicis liet hem naar Parijs komen. Toen -bewoonde Bernard Palissy de Tuileriën en werd hem de verfraaiing +bewoonde Bernard Palissy de Tuileriën en werd hem de verfraaiing opgedragen der koninklijke kasteelen. De fransche kunstschool schitterde onder de hoede van Frans I in al haar glans; Jean Goujon, Pierre Lescot, Germain Pilon, Ducerceau -wedijverden met Leonard da Vinci, Primaticcio, André del Sarto, +wedijverden met Leonard da Vinci, Primaticcio, André del Sarto, Benvenuto Cellini. Bernard Palissy, zoo versch uit de provincie te midden van zulke meesters optredende, nam, als zij, een voorbeeld aan de meesterstukken der Italiaansche kunst. Hij vervaardigde een menigte verglaasde vazen, die als sieraden gebruikt werden in tuinen, bij fonteinen, in gangen en portalen. Weldra was hij bezig aan het -verfraaien van de Tuileriën, die Catharina de Medicis had laten bouwen. +verfraaien van de Tuileriën, die Catharina de Medicis had laten bouwen. Hij wijdde zich tegelijkertijd ook nog aan andere bezigheden, die hem tot den eersten leeraar stempelden in de geschiedenis van de @@ -3475,7 +3446,7 @@ en duurden tot 1584. Zijn verzameling merkwaardigheden trok vele nieuwsgierigen. Met die bewijsstukken bij zich, voelt Palissy zich sterk en onoverwinnelijk; hij kan aan al de bitterheden en aan al de vooroordeelen der wereld het hoofd bieden; hij staat den naijver -en de blinde woede, en roept zegevierend uit: »Ga nu uwe latijnsche +en de blinde woede, en roept zegevierend uit: »Ga nu uwe latijnsche wijsgeeren halen, om tegen mij te getuigen!" Bernard Palissy heeft zijne werken in den vorm van Samenspraken @@ -3500,7 +3471,7 @@ die bij allen bekend is, en 't is aan allen gegeven dit schoone boekwerk te lezen. Ik nu heb in dit schoone werk gelezen en de aardsche dingen beschouwd. -De »Discours admirables" van Palissy lezende verbaast gij u over de +De »Discours admirables" van Palissy lezende verbaast gij u over de nieuwheid en de keur van zijne opmerkingen, zoowel waar zij betrekking hebben op de bergen, of den grond, of de steenen, wier vorm, kleur, gewicht en dichtheid door hem met ijver onderzocht worden. Kristallen, @@ -3510,7 +3481,7 @@ overal opent hij de stoutste en treffendste gezichtspunten, overal spreekt het genie, als door een bovennatuurlijke openbaring, uit wat door latere eeuwen zal worden bezegeld en vastgesteld. -In zijn »Discours sur la nature des Eaux et Fontaines" geeft Palissy +In zijn »Discours sur la nature des Eaux et Fontaines" geeft Palissy het middel aan om water door middel van pompen, buizen en leidingen van de eene plaats naar de andere op te voeren; hij behandelt er de minerale wateren, schrijft hun warmte toe aan een onderaardsch vuur, @@ -3521,13 +3492,13 @@ door middel van boeken, maar door middel van een waterketel. Volgens hem ontstaat het bronwater door het doorzijgen van het regenwater; ook heeft hij een volkomen afgewerkte leer omtrent de verdere vorming van bronnen en wellen. Hij leert hoe men in navolging van de natuur -kunstmatig fonteinen kan doen springen, »als men maar het voorschrift +kunstmatig fonteinen kan doen springen, »als men maar het voorschrift van de oppersten waterwerker volgt." -In het volgende stuk van zijn Traité de la Marne vertoont Palissy +In het volgende stuk van zijn Traité de la Marne vertoont Palissy zich als de ware uitvinder der artesische putten. -»Het komt mij voor," schrijft hij, »dat een goede schroef of boor +»Het komt mij voor," schrijft hij, »dat een goede schroef of boor sommige meer weeke gesteenten gemakkelijk doorboren zou, en dat men langs dezen weg mergelgrond zou kunnen vinden en water om putten te maken, welk water dan ook wel eens hooger kon stijgen dan de plaats @@ -3547,8 +3518,8 @@ goud of zilver te kunnen veranderen. Den geneesheeren beveelt hij aan meer kennis te nemen van hetgeen zich in de natuur voordoet; aan de landbouwers geeft hij den raad, dat zij hun land zullen bemesten en wijst hun het nut aan van de mergel, terwijl hij hun raadt de -bosschen te sparen. »Als gij alle bosschen hebt omgehouwen," zegt -hij, »moeten alle kunsten blijven stil staan en de handwerkslieden, +bosschen te sparen. »Als gij alle bosschen hebt omgehouwen," zegt +hij, »moeten alle kunsten blijven stil staan en de handwerkslieden, als Nebukadnesar, gras eten." Terwijl Palissy zijn eeuw met zijne werken verrijkte, werd Frankrijk @@ -3568,17 +3539,17 @@ Palissy bleef steeds aan zijne overtuiging getrouw. Eens kwam Hendrik III hem in de Bastille een bezoek brengen, in gezelschap van den graaf de Maulevrier. -»Mijn goede vriend," zeide de Koning, »'t is nu al vijf-en-veertig +»Mijn goede vriend," zeide de Koning, »'t is nu al vijf-en-veertig jaren dat gij mij en mijne moeder dient. Wij hebben u vergund bij ons te verkeeren en uw godsdienstig geloof te belijden; maar nu word ik zoowel door de Guises als door mijn volk dermate gedrongen, dat ik u wel moet loslaten en u aan uwe vijanden overgeven, zoodat gij morgen zult verbrand worden, wanneer gij u niet bekeert." -»Sire!" antwoordde de grijsaard, »ik ben bereid mijn leven te +»Sire!" antwoordde de grijsaard, »ik ben bereid mijn leven te geven voor de glorie van God. Gij hebt mij al dikwijls gezegd dat gij medelijden met mij hadt, welnu, ik heb medelijden met u, die u -»dwingen" laat. Dat is geen taal voor een koning, en zoo iets zoudt +»dwingen" laat. Dat is geen taal voor een koning, en zoo iets zoudt gij, noch de Guises, noch heel uw volk op mij vermogen, want ik ben niet bang voor den dood." @@ -3586,8 +3557,8 @@ Eenigen tijd later, in 1589, blies de brave man in een der hokken van de Bastille den laatsten adem uit. Wat al edele en wijze mannen zouden wij Palissy ter zijde kunnen -stellen: André Vesale, de vader der dierlijke ontleedkunde, -Ambroise Paré, de groote heelkundige, Paracelsus, de voortreffelijke +stellen: André Vesale, de vader der dierlijke ontleedkunde, +Ambroise Paré, de groote heelkundige, Paracelsus, de voortreffelijke scheikundige. Doch wij gaan deze voorbij om ons op te houden bij Michel Servet. @@ -3595,7 +3566,7 @@ Michel Servet werd in 1509 in Arragon geboren, studeerde in de rechten te Toulouse en mengde zich in de godsdiensttwisten van zijn tijd. Te Straatsburg wekte hij de verbazing des eenen en de verontwaardiging des anderen op, want zijne leeringen waren bij uitstek vrijzinnig, -zoodat hij door zijne tegenstanders »die ondeugende en vinnige +zoodat hij door zijne tegenstanders »die ondeugende en vinnige Spanjool" genoemd werd. In Duitschland wekten zijne Samenspraken, waarin kerkelijke leerstukken besproken werden, zulk een ergernis, dat hij zich achter den aangenomen naam van Michel de Villeneuve @@ -3613,10 +3584,10 @@ bezig met godgeleerde zaken, wilde hij Calvijn tot zijne meeningen overhalen, gaf een groot werk uit, la Restitution du Christianisme, en prikkelde zijn tegenstander tot steeds heftiger ergernis. Servet was, als Calvijn, protestant; maar hij was, wat wij in onze dagen een -»liberaal" zouden noemen, zoodat Calvijn besloot Servet's boosheden +»liberaal" zouden noemen, zoodat Calvijn besloot Servet's boosheden voor goed te stuiten. Hij gaf aan de Inquisitie stukken tegen hem in handen. Wel wist Servet te ontkomen, maar hij waagde zich in -Genève en viel daar zijn fellen en onverbiddelijken tegenstander in +Genève en viel daar zijn fellen en onverbiddelijken tegenstander in handen. Calvijn liet hem gevangen nemen en leidde in eigen persoon het rechtsgeding, waarbij zijn tegenstander ter dood veroordeeld werd. @@ -3632,12 +3603,12 @@ Zooveel zeker had de groote Spinoza niet te lijden, die ons thans een oogenblik zal bezig houden. Toch werd ook zijn vrede door de menschen verstoord. Deze beroemde wijsgeer, die zich verdiepte in de groote vragen omtrent het bestaan van God, het wezen van den mensch, -het karakter der deugd, die in zijn »Ethiek" of »Zedeleer" zulke +het karakter der deugd, die in zijn »Ethiek" of »Zedeleer" zulke verhevene beginselen uitsprak, de verwezenlijking van den mensch en van het menschelijke zocht in het zoeken en het kennen van het goddelijke, die de deugd zelve als den waren staat der zaligheid beschreef, is niet om niet beroemd geworden. Spinoza werd 24 November 1632 te Amsterdam -geboren uit een deftig portugeesch-israëlietisch geslacht. Hij ontving +geboren uit een deftig portugeesch-israëlietisch geslacht. Hij ontving zijn opvoeding voor een deel van zekeren dokter Frans van den Ende, een man, die later als godverzaker uit Amsterdam gebannen werd, of vrijwillig uitweek, en wiens leeringen met die der Synagoge geheel in @@ -3647,7 +3618,7 @@ door zijne gesprekken met vrijzinnige Amsterdammers, dwaalde ook Spinoza al verder en verder van de Synagoge af, en daar hij zijne gevoelens vrij uitsprak, begonnen zijn persoon en zijn ongeloof groot opzien te baren. Men deed hem aanbiedingen. Men moet hem van wege -de Synagoge een jaarwedde van f1000 hebben aangeboden, »om slechts +de Synagoge een jaarwedde van f1000 hebben aangeboden, »om slechts bij haar te blijven en voor de leus naar de kerk te gaan." Spinoza weigerde natuurlijk en bijna had hem die weigering het leven gekost, want op een avond, bij het uitgaan van de Synagoge, werd de ponjaard @@ -3661,14 +3632,14 @@ den banvloek van de Synagoge getroffen. Dit geschiedde den 27 Juli glazen, waarmee hij in zijne behoeften voorzag. Stil en ingetogen leefde hij achtereenvolgens te Rijnsburg en te 's Gravenhage. Hij was onbaatzuchtig, eenvoudig, een vriend der menschen, al heette hij bij -de Joden en bij vele Christenen een »gevaarlijk" mensch. Hij bleef, +de Joden en bij vele Christenen een »gevaarlijk" mensch. Hij bleef, hoe hatelijk hij ook behandeld werd, de prediker en de beoefenaar der edelste verdraagzaamheid. In 1677 stierf hij. Toen in 1678 zijn -»Ethica" uitkwam, bleek wel duidelijk wat zijn lot zou geweest zijn, +»Ethica" uitkwam, bleek wel duidelijk wat zijn lot zou geweest zijn, wanneer het boek bij zijn leven ware uitgekomen. Zijne werken werden -bij plakkaat van de Staten van Holland en West-Friesland met »de -hoogste indignatië" verboden. Nog in 1714 werden een paar boekjes, -die voor Spinosistisch doorgingen, in Middelburg op het schavot vóór +bij plakkaat van de Staten van Holland en West-Friesland met »de +hoogste indignatië" verboden. Nog in 1714 werden een paar boekjes, +die voor Spinosistisch doorgingen, in Middelburg op het schavot vóór het stadhuis, ter plaatse waar men gewoon was crimineele justitie te oefenen, door de hand van den scherprechter verscheurd en verbrand. @@ -3679,13 +3650,13 @@ den Duivel. Dat geloof nam de verbeelding en de ziel zoozeer in bezit, wekte zooveel vrees, bijgeloof en vooroordeel, het spookte zoo akelig rond met zijne heksen en zijne tooverijen en geheimzinnige kunsten, dat wij er ons in onze dagen nauwlijks een voorstelling van kunnen -maken. Het beroemde werk van Jacob Sprenger »de heksenhamer" bevatte +maken. Het beroemde werk van Jacob Sprenger »de heksenhamer" bevatte een volledige leer of geloofsbelijdenis omtrent den Satan en de tooverij, met allerlei uitleggingen van de werkingen des Boozen, en veel bedreiging tegen degenen, die zich met hekserij bezig hielden. Doch wat baatte dreigen en straffen, zoolang dit ongelukkig geloof als een akelige nachtmerrie de zielen bleef benauwen? In 1691 -verscheen Balthasar Bekker's »Betooverde Wereld." Thans gold het +verscheen Balthasar Bekker's »Betooverde Wereld." Thans gold het niet de vraag, hoe men den Duivel moest en kon ontgaan, en zich redden van zijne listen; maar de vraag of hij bestond. Bekker, die aan de hoogescholen van Groningen en Franeker gestudeerd had, @@ -3702,8 +3673,8 @@ achterdochtig aankeek en honderd dingen aan den invloed van den Duivel werden toegeschreven, terwijl nog het gansche heir van Zijne Helsche Majesteit spookte op de heiden en in de harten, verscheen Balthasar Bekker's boek als een gebeurtenis, een feit van gewicht. Het heeft een -licht doen opgaan over het ellendig bijgeloof, het is èn in ons land -èn elders de dageraad geworden van een beter toekomst. Doch wat kon +licht doen opgaan over het ellendig bijgeloof, het is èn in ons land +èn elders de dageraad geworden van een beter toekomst. Doch wat kon de wereld met dezen zoon des lichts anders doen, dan zeggen dat hij een duisterling was? De wereld kan niet, zoo maar op eens, ongelijk hebben. Neen, dat ging niet aan. Zoo heeft de classis van Amsterdam @@ -3711,7 +3682,7 @@ dezen weldoener dan ook behoorlijk geschorst en hem later uit zijn bediening ontzet. Immers leerde de Bijbel dat er een duivel was. Balthasar Bekker was een van die mannen, die zijn eigen oordeel -volgde. »Zie nooit met eens anders oogen," had zijn vader, mede +volgde. »Zie nooit met eens anders oogen," had zijn vader, mede predikant, hem geleerd, en hij heeft de les wel ter harte genomen, tot schade van zijn welvaart naar de wereld, tot winst van zijn medemenschen. De slag toch, dien hij het bijgeloof toebracht, is @@ -3754,7 +3725,7 @@ alles ter zijde gehouden, wat hem op wiskundige wegen kon leiden, alle boeken over meetkunst geborgen en zich wel gewacht gesprekken over deze onderwerpen aan te knoopen. Toch kon hij de weetgierigheid van zijn jongen niet gansch te leur stellen, en zoo gebeurde het dat -hij soms in 't algemeen antwoorden gaf als deze: »dat de meetkunst +hij soms in 't algemeen antwoorden gaf als deze: »dat de meetkunst die wetenschap is, die ons leert juiste figuren te trekken en hare verhoudingen te bepalen." Tegelijk verbood hij hem er verder over te denken of te spreken. @@ -3762,7 +3733,7 @@ denken of te spreken. Van deze eenvoudige verklaring zijns vaders uitgaande, begon de knaap in zijn vrije uren te peinzen, met houtskool lijnen te trekken op de muren van zijn woning, langs dien weg de verhoudingen -en betrekkingen der figuren bepalende, definitiën, axioma's, +en betrekkingen der figuren bepalende, definitiën, axioma's, bewijzen opstellende. Cirkels noemde hij kringetjes en rechte lijnen strepen. Hij bracht het zoo ver, dat hij uit zichzelven aan de 32ste stelling van het eerste boek van Euclides kwam. Eens, dat zijn vader @@ -3783,7 +3754,7 @@ voordrachten beoordeelden. De jonge Pascal deed, zoo goed als de beste, met deze geleerden mee; hij bracht niet zelden iets nieuws aan, en het is gebeurd dat hij fouten opmerkte, die door de anderen over het hoofd waren gezien. Toch was het alleen in zijne vrije uren, dat hij -zich aan deze studiën wijdde. In korten tijd echter maakte hij zulke +zich aan deze studiën wijdde. In korten tijd echter maakte hij zulke vorderingen, dat hij, zestien jaren oud, een vertoog schreef over de kegelsnede. Dit werk mag voor een der merkwaardigste voortbrengselen gehouden worden, die de menschelijke geest op dit gebied geleverd @@ -3799,13 +3770,13 @@ van algemeen nut. Zoo heeft men hem verschillende praktische werktuigen te danken. Hij telde drie-en-twintig jaren, toen hij de leer van den barometer -openbaar maakte. Toricelli had de eerste begrippen van Galileï +openbaar maakte. Toricelli had de eerste begrippen van Galileï omtrent het gewicht van de lucht verder uitgesponnen en in 1643 de proef genomen hoe een kwikkolom wordt opgehouden onder den invloed van de drukking van den dampkring. Pascal hoorde hiervan, en deze belangrijke proef bracht hem al spoedig tot het denkbeeld dat -het »ledig" geen onbestaanbare zaak was en dat de natuur het niet -zóózeer schuwde als sommigen zich wel verbeeldden. In 1647 ontwierp +het »ledig" geen onbestaanbare zaak was en dat de natuur het niet +zóózeer schuwde als sommigen zich wel verbeeldden. In 1647 ontwierp Pascal het denkbeeld van wat hij de groote proef van het evenwicht van vloeistoffen noemde. Hij kwam op de gedachte, de gewone proef van het luchtledig verschillende malen op een en denzelfden dag te nemen, @@ -3814,22 +3785,22 @@ voet, dan weer op den top van een tamelijk hoogen berg om alzoo zich te vergewissen of de hoogte van het in den buis opgehouden kwikzilver in beide gevallen dezelfde zoude zijn. -Hij koos voor deze proef den Puy de Dôme en verzocht zijn zwager -Périer haar uit te voeren. +Hij koos voor deze proef den Puy de Dôme en verzocht zijn zwager +Périer haar uit te voeren. -»Blijkt het," zeide Pascal, »dat het kwikzilver boven op den berg +»Blijkt het," zeide Pascal, »dat het kwikzilver boven op den berg minder hoog staat dan beneden, dan moeten wij daaruit besluiten dat het gewicht of de drukking van de lucht daar de eenige oorzaak -van is, en niet het horror vacui, de zoogenaamde »afschuw van het +van is, en niet het horror vacui, de zoogenaamde »afschuw van het ledige." Immers is er aan den voet van den berg meer lucht dan op den top, terwijl toch niemand zal beweren dat de natuur beneden meer afkeer van het ledige heeft dan boven." -De proef gelukte volkomen en Périer beschreef zijne bevindingen in +De proef gelukte volkomen en Périer beschreef zijne bevindingen in een brief, dien hij den 22sten September 1648 aan Pascal toezond. Eenigen tijd later herhaalde Pascal de proef op de torens van de -Nôtre-Dame te Parijs en op dien van Saint-Jacques-la-Boucherie. Alle +Nôtre-Dame te Parijs en op dien van Saint-Jacques-la-Boucherie. Alle natuurkundigen volgden hem na. Van dien tijd af dagteekent de nieuwere natuurkunde. @@ -3838,24 +3809,24 @@ verlaat om zich met al zijn kracht toe te wijden en zich met zijn gansche ziel over te geven aan het betrachten van zekere dweepachtige godsdienstige oefeningen. Sainte-Beuve meent dat de eerste stoot tot deze dingen hem gegeven is door de lezing van Jansenius' boek over de -»Vernieuwing van den inwendigen mensch." De studiën van den mensch, het +»Vernieuwing van den inwendigen mensch." De studiën van den mensch, het nadenken over de zedelijke wereld moesten bij dezen merkwaardigen man volgen op de meetkunst en de natuurkunde. Na zoovele wetenschappelijke ontdekkingen moesten twee groote werken in zijn brein tot rijpheid -komen: de »Provinciales" en de »Pensées". Ondertusschen begon zijn +komen: de »Provinciales" en de »Pensées". Ondertusschen begon zijn lichamelijk leven een lang lijden te worden. Van zijn jeugd af, was hij altijd zwak geweest. De zwakke staat van zijn gezondheid, -zoo meldt zijn zuster Mme. Périer, deed hem voortdurend allerlei +zoo meldt zijn zuster Mme. Périer, deed hem voortdurend allerlei ongemak ondervinden, ja, hij heeft ons wel gezegd dat hij, na zijn achttiende jaar, geen dag zonder pijn of lijden geweest is. Pascal zeide weldra alle studie vaarwel, om zich, zooals hij zegt, bij uitsluiting toe te leggen op datgene wat Jezus Christus het eenige noodige noemt. Als een onbeteekenend stofdeel, denkend en -peinzend te midden »dier oneindigheid, wier zwijgen schrik aanjaagt," -heeft de groote wijsgeer, naar men wil, dag aan dag een afgrond vóór +peinzend te midden »dier oneindigheid, wier zwijgen schrik aanjaagt," +heeft de groote wijsgeer, naar men wil, dag aan dag een afgrond vóór zich meenen te zien. 't Was de peillooze diepte der wetenschap, die -hij zag. »Wij branden van verlangen om tot op den diepsten grond der +hij zag. »Wij branden van verlangen om tot op den diepsten grond der dingen af te dalen en een toren te bouwen, die zich verheft tot in het oneindige. Maar heel ons gebouw kraakt en de aarde opent zich, en de afgrond verzwelgt het." @@ -3870,8 +3841,8 @@ of wanneer hij eenig vermaak schiep, gaf hij zich een stoot met den elleboog, om zich aldus aan zijn plicht te herinneren en het vleesch te kastijden. Weldadigheid en armenzorg was nu zijn eenige bemoeiing. Van alle weelde, van alle genot deed hij afstand, al het -overbodige huisraad deed hij wegdragen. »Ik wil de armoede, want Jezus -Christus heeft de armen liefgehad," zoo zeide hij. »Geld en goed heb +overbodige huisraad deed hij wegdragen. »Ik wil de armoede, want Jezus +Christus heeft de armen liefgehad," zoo zeide hij. »Geld en goed heb ik alleen lief, omdat ik ongelukkigen er mee kan bijstaan." De armen bij te staan, bleef dan ook zijn groote en zijn eenige troost. @@ -3897,7 +3868,7 @@ In zijn fraai werk: de Saturni Luna (over Saturnus' maan) verhaalt hij ons hoe hij op den 25sten Maart van het jaar 1655 bezig zijnde met zijn kijker de planeet Saturnus gade te slaan, buiten diens ring, en wel op geringen afstand, ten westen, een kleine ster gewaar werd, -gelegen ongeveer in het vlak van den ring. »Vermoedende dat dit wel +gelegen ongeveer in het vlak van den ring. »Vermoedende dat dit wel een soortgelijk lichaam kon zijn, als de manen van Jupiter, teekende ik, schrijft hij, den stand der kleine ster in haar betrekking tot Saturnus op. Ik had mij niet bedrogen. Den volgenden dag had ze zich @@ -3937,7 +3908,7 @@ viert. Hij beschrijft achtereenvolgens al de planeten en wil bewijzen dat zij bewoond zijn. Het denkbeeld, dat het gansche heelal ter wille van onze aarde geschapen zou zijn, stond hem geweldig tegen. -»Is het wel redelijk aan te nemen," zoo schreef Huijgens, »dat de +»Is het wel redelijk aan te nemen," zoo schreef Huijgens, »dat de hemellichamen, onder welke onze aarde een zoo ondergeschikte plaats bekleedt, om geen andere reden geschapen zouden zijn, dan om voor ons, kleine menschen, hun licht te ontsteken en door onze kijkers bespied @@ -3945,16 +3916,16 @@ te worden in hunne verschillende verhoudingen en bewegingen?" De werken, die onze geleerde landgenoot over meetkunst en natuurkunde schreef, zijn niet minder belangrijk dan zijn sterrekundige arbeid. Men -dankt hem eenige opmerkenswaardige aanteekeningen omtrent »de -waarschijnlijkheids-rekening", over »reflexie en refractie van het -licht", over de belangrijke »theorie der ontwikkelde kromme lijnen". +dankt hem eenige opmerkenswaardige aanteekeningen omtrent »de +waarschijnlijkheids-rekening", over »reflexie en refractie van het +licht", over de belangrijke »theorie der ontwikkelde kromme lijnen". Alles, wat Huijgens deed en vond opnoemen kunnen wij niet, hij verbeterde de luchtpomp en den barometer, hij gaf de ware leer van de kijkers, en vervaardigde een planetarium; maar wat vooral Huijgens -beroemd heeft gemaakt, is de uitvinding der slingeruurwerken. Vóór +beroemd heeft gemaakt, is de uitvinding der slingeruurwerken. Vóór hem waren alleen zandloopers en wateruurwerken bekend. Hij verbond -Galileï's slinger met een wel ingericht stel raderen en bewees daarmee +Galileï's slinger met een wel ingericht stel raderen en bewees daarmee zoowel aan de sterrekunde als aan de menschheid een dienst, waarover wij niet verder hebben uit te wijden. @@ -3979,19 +3950,19 @@ werden hem gegund. Hij was rijk, en zijn geboorte gaf hem het recht aan vorstelijke hoven te verkeeren; maar hij had de eenzaamheid en het buitenleven lief, waar hij rustig kon peinzen en werken. -Grooter schade dan Huygens heeft Nicolas Lémery van zijne +Grooter schade dan Huygens heeft Nicolas Lémery van zijne protestantsche gevoelens geleden. -Nicolas Lémery was als eenvoudig artsenijmengersbediende naar Parijs +Nicolas Lémery was als eenvoudig artsenijmengersbediende naar Parijs gekomen, om er de scheikunde te beoefenen, maar al spoedig wist hij zich zonder meesters te redden en had hij een scheikunde op zijn eigen hand. Te Montpellier, waar hij in een apotheek werkzaam was, gaf hij lessen, welke daar grooten opgang maakten. Al de hoogleeraren en een aantal belangstellenden woonden zijne voordrachten bij. -In 1672 keerde Lémery naar Parijs terug. Hij verkeerde en schitterde +In 1672 keerde Lémery naar Parijs terug. Hij verkeerde en schitterde in de geleerde kringen als een ster van de eerste grootte en werd -opgemerkt door Condé, die hem verder begunstigde. Daar hij gaarne een +opgemerkt door Condé, die hem verder begunstigde. Daar hij gaarne een scheikundige werkplaats wilde bezitten, zocht hij meester-apotheker te worden, 't geen hem gelukte. Dadelijk daarna opende hij zijne lessen in de straat Galande. Hij werd hier door belangstellenden @@ -4001,15 +3972,15 @@ discipelen. Gansch Parijs moest er wezen. 's Avonds hield hij een soort van open tafel, en de studenten achtten het een groote eer bij hem genoodigd te worden. -Die groote bijval, door Nicolas Lémery geoogst, laat zich gemakkelijk +Die groote bijval, door Nicolas Lémery geoogst, laat zich gemakkelijk verklaren. De chemie was een warwinkel van dwaasheden, duistere -woorden van geheimzinnige kunstenarijen. »Lémery was de eerste," zegt -Fontenelle, »die de werkelijke en de opzettelijke duisterheden van +woorden van geheimzinnige kunstenarijen. »Lémery was de eerste," zegt +Fontenelle, »die de werkelijke en de opzettelijke duisterheden van de scheikunde deed opklaren, die haar tot duidelijker en eenvoudiger denkbeelden herleidde, die hare noodelooze barbaarsche termen ophief, die niets beloofde, dan wat hij vermocht te geven. Vandaar dit succes." -Ten einde meer tot allen te spreken, maakte Lémery in 1675 zijn »Leer +Ten einde meer tot allen te spreken, maakte Lémery in 1675 zijn »Leer der Scheikunde" openbaar, waarvan uitgave na uitgave verscheen en die grooten opgang maakte. Gedurende meer dan een eeuw heeft dit boek voor een autoriteit gegolden. Twintig malen in Frankrijk herdrukt, in @@ -4017,22 +3988,22 @@ bijna alle europeesche talen overgezet, is het de gids, het wetboek, het onmisbare handboek geweest van de scheikundigen der 18de eeuw, en toen de wetenschap een algeheele vernieuwing had ondergaan, toen na honderd jaren alles hervormd geworden was, sloeg men nog langen -tijd in Lémery's boek zekere kleine praktische bijzonderheden en +tijd in Lémery's boek zekere kleine praktische bijzonderheden en proefnemingen op, die men elders niet kon vinden, en die haar waarde blijven behouden, zoowel door haar duidelijkheid als haar juistheid en zekerheid. -Zoo stond dan de groote Lémery, want zoo begon hij genoemd te worden, +Zoo stond dan de groote Lémery, want zoo begon hij genoemd te worden, op het toppunt van zijn heerlijkheid. Zijn roem kende geen mededinging en zijn zaak schonk hem welvaart en fortuin. Maar dit geluk zou niet duren. -»Kom na tien jaren weder,"--aldus Dumas in zijne »Chemische -lessen",--»en gij vindt de straat Galande ontruimd en verlaten. Lémery +»Kom na tien jaren weder,"--aldus Dumas in zijne »Chemische +lessen",--»en gij vindt de straat Galande ontruimd en verlaten. Lémery is verdwenen, zijne toestellen zijn verkocht of hier en daar verstrooid. Heel deze wereld der wetenschap is verjaagd, heel die luister heeft uitgeschenen, heel die glorie is getaand en -dat wegens een enkel, maar een onvergeeflijk misdrijf: Lémery was +dat wegens een enkel, maar een onvergeeflijk misdrijf: Lémery was protestant." In 1681 werd hij genoodzaakt zijn bedrijf te laten varen en zijne lessen te staken. Hij vluchtte naar Engeland; het verlangen naar zijn vaderland echter dringt hem naar Frankrijk terug te @@ -4050,12 +4021,12 @@ over het antimonium uit en stelde zich voor nog meer te leveren; maar verscheidene aanvallen van beroerte maakten hem eerst ongeschikt voor den arbeid, en in 1715 een einde aan zijn leven. Bijna gansch Europa heeft de chemie van hem geleerd. Hij was arbeidzaam en verdeelde zijn -tijd tusschen het studeervertrek, het laboratorium, zijne patiënten +tijd tusschen het studeervertrek, het laboratorium, zijne patiënten en de academie, en wel is in zijn leven openbaar geworden hoeveel tijd hij tot zijne beschikking heeft, die hem weet uit te koopen. -»Omstreeks het jaar 1773," zoo verhaalt de schrijver I. B. Dumas, -»verschenen op het tooneel der wereld drie mannen, die een gansche +»Omstreeks het jaar 1773," zoo verhaalt de schrijver I. B. Dumas, +»verschenen op het tooneel der wereld drie mannen, die een gansche verandering zouden brengen in de wetenschappen. Van verschillenden landaard, leeftijd en maatschappelijken stand, van verschillenden aanleg ook in geestvermogens, hebben zij allen aan een zelfde taak @@ -4081,7 +4052,7 @@ Toen Scheele in Upsala kwam, wachtte Bergman hem op. Hij werd Scheele's beschermer en maakte door gansch Europa de ontdekkingen bekend, waarmee deze de wetenschap verrijkte. -Intusschen was Scheele, hoe gelukkig en voorspoedig in zijne studiën en +Intusschen was Scheele, hoe gelukkig en voorspoedig in zijne studiën en ontdekkingen, zeer ongelukkig in zijne levensomstandigheden. Terwijl zijn naam in Frankrijk, Engeland en Duitschland schitterde, was hij in zijn eigen vaderland een onbekende. De Koning van Zweden op een @@ -4089,7 +4060,7 @@ reis buitenslands telkens over Scheele hoorende spreken, besloot dezen verdienstelijken onderdaan een bewijs te geven van zijn hoogachting, en wenschte hem een ridderorde te vereeren. -»Scheele, Scheele!" zei de minister, »wat is dat voor een man?" +»Scheele, Scheele!" zei de minister, »wat is dat voor een man?" Men wist zoo weinig wie hij was, dat de ridderorde op de borst van een verkeerden Scheele te recht kwam. @@ -4100,7 +4071,7 @@ hij niettemin trouw aan zijn gegeven woord, 't er voor houdende, dat wie zich zelven waardig acht iets aan te nemen, ook bereid moet wezen tot geven. Zoo stond een leven vol moeite en zorg voor de deur, terwijl hij gerekend had op een onbekommerd bestaan, dat hij der wetenschap -alleen zou toewijden. Zijne studiën werden telkens afgebroken door +alleen zou toewijden. Zijne studiën werden telkens afgebroken door zijne zorgen om de schulden van zijnen winkel af te doen. Maar Scheele wist met weinig middelen veel te verrichten. Met een paar buizen en retorten deed hij de eene ontdekking na de andere. Niets kwam hem @@ -4121,7 +4092,7 @@ den leeftijd van 42 jaren. Hij was de eenvoud zelf. Zij, die uit nieuwsgierigheid en belangstelling soms van verre den grooten geleerde kwamen bezoeken, -vonden hem met een boezelaar vóór in zijn winkel staan. Daarvoor +vonden hem met een boezelaar vóór in zijn winkel staan. Daarvoor dan waren zij soms van verre gekomen! Maar wie het hart op de rechte plaats had, vond deze eenvoudige verschijning zeker juist boven alles merkwaardig en beminnelijk. @@ -4160,7 +4131,7 @@ en een gesprek, met dezen gehouden, bracht hem op het denkbeeld de geschiedenis te bestudeeren der ontdekkingen op het punt van de electriciteit. Franklin juichte zijn plan toe, en nauwelijks was er een jaar verstreken of Priestley had een belangrijk werk over -de »Geschiedenis der Electriciteit" geschreven, waarin het eerste +de »Geschiedenis der Electriciteit" geschreven, waarin het eerste begin en de vorderingen van dit onderdeel der natuurkunde met veel helderheid en orde zijn meegedeeld. Enkele proeven, die hij zelf nam, gaven hem een zekere bekendheid in de geleerde wereld. Tot dokter @@ -4168,12 +4139,12 @@ benoemd, zag hij ook de deuren van de Koninklijke Maatschappij van Londen voor zich opengaan. In 1767 verliet hij Warrington, om te Leeds de leiding op zich te nemen -eener gemeente van »dissidenten", en hier ging hij voort de theologie +eener gemeente van »dissidenten", en hier ging hij voort de theologie aan de natuurkunde te verbinden. Hij woonde in de nabijheid eener bierbrouwerij, en dit leidde hem er toe eenige proeven te nemen met het koolzuur, dat zich bij het gisten van het bier ontwikkelt. Eenige zijner waarnemingen deelde hij in 1672 aan de Koninklijke Maatschappij -mede. De titel van zijn verhandeling luidde: »Opmerkingen omtrent +mede. De titel van zijn verhandeling luidde: »Opmerkingen omtrent de verschillende soorten van lucht." Tot dusver kende men slechts twee gassen, koolzuur en waterstof. Priestley leerde deze beide beter kennen, en vond andere gassen, als de stikstof, een der bestanddeelen @@ -4193,8 +4164,8 @@ en dergelijke uitvindingen met zooveel gemak konden gedaan worden door een man, die in zijne stukken niet naliet te herhalen dat hij volstrekt geen scheikundige was en dat alles wat hij vond, hem door het toeval aan de hand werd gedaan. Maar wat hij verzwegen heeft, -hebben zijne levensbeschrijvers openbaar gemaakt. »Priestley," zegt -Thomson, »bezat een schranderheid, die zich door niets liet uitputten, +hebben zijne levensbeschrijvers openbaar gemaakt. »Priestley," zegt +Thomson, »bezat een schranderheid, die zich door niets liet uitputten, en een gave van opmerken, die hem in staat stelde partij te trekken van ieder verschijnsel, dat zich aan hem voordeed. Hij was zoo nauwkeurig bij zijne waarnemingen, dat hij geen enkele bijzonderheid vergat op @@ -4207,24 +4178,24 @@ genoeg. Hij kreeg intusschen een andere en betere betrekking, wat hij met zijn vrij groot gezin wel noodig had. Lord Shelburne, markies van Landsdown, benoemde hem tot zijn bibliothecaris op een bezoldiging van meer dan 3000 gulden 's jaars. In dezen edelmoedigen edelman -vond Priestley een machtigen beschermer, die hem bij zijne studiën +vond Priestley een machtigen beschermer, die hem bij zijne studiën aanmoedigde en hem al de middelen verschafte, om ze op ruime schaal voort te zetten. Hij volgde hem op zijne reizen, hij vergezelde hem naar Frankrijk, Duitschland en de Nederlanden. Priestley kwam ook te Parijs, waar hij door de geleerde wereld met eerbewijs ontvangen -werd. Een vreemd schouwspel moet, te midden van de verklaarde atheïsten +werd. Een vreemd schouwspel moet, te midden van de verklaarde atheïsten van het Parijs dier dagen, de man hebben opgeleverd, die om zijn wetenschap gezocht werd en tegelijk zich niet schaamde Christen te zijn. Tot het jaar 1780 bleef Priestley zijn plaats bij den graaf van Shelburne behouden. Gedurende dezen tijd was het, dat hij de vier -eerste deelen uitgaf van zijn »Proefnemingen en opmerkingen omtrent +eerste deelen uitgaf van zijn »Proefnemingen en opmerkingen omtrent de verschillende luchtsoorten." Toen het vijfde verschijnen zou, verliet hij zijn beschermer. Om welke reden dit geschiedde is niet bekend. Waarschijnlijk gaf hij aan de vrijheid de voorkeur boven de rust van een onbezorgd bestaan. Hij vestigde zich nu te Birmingham -en werd de leidsman der voornaamste gemeente van »dissidenten" +en werd de leidsman der voornaamste gemeente van »dissidenten" daar ter plaatse. Ook op het punt van godsdienst volgde hij zijn eigen weg. Van Calvijn verviel hij tot Arminius en van Ariaan werd hij Sociniaan. Beurtelings beleed en verwierp hij de belangrijkste @@ -4232,7 +4203,7 @@ leerstelsels, totdat hij zich een godsdienstige overtuiging op zijn eigen hand vormde, waaraan hij zeer gehecht was. Van een ruimen en echt vrijzinnigen geest bezield, bestreed hij de orthodoxe Staatskerk en de wijsgeeren, en stelde zich met veel ijver in de bres voor de gemeenten -der »dissidenten", te wier wille hij niet minder dan 20 geschriften +der »dissidenten", te wier wille hij niet minder dan 20 geschriften opstelde. Hij wilde ook niet dat aan de Protestanten eenige vrijheid gegund werd, die den Catholieken werd geweigerd. Vrijheid wilde hij voor alle kerken, genootschappen en gemeenten. De Kerk van Engeland @@ -4240,11 +4211,11 @@ was weinig ingenomen met die edelmoedige onpartijdigheid en sommige geestelijken droegen hem een innigen haat toe. Dit werd er niet minder op, toen hij de fransche omwenteling met vreugde begroette als een soort van maatschappelijke wedergeboorte. De moeite, die hij deed, om -een algemeene verdraagzaamheid te stichten en vooral zijn »Antwoord" -op de bekende »Beschouwingen" van Burke over de vermoedelijke gevolgen +een algemeene verdraagzaamheid te stichten en vooral zijn »Antwoord" +op de bekende »Beschouwingen" van Burke over de vermoedelijke gevolgen van de fransche revolutie, waren van dien aard, dat hij kandidaat gesteld werd voor de Nationale Conventie. Men kende hem de waardigheid -toe van »fransch burger" en één der departementen, dat van de Orne, +toe van »fransch burger" en één der departementen, dat van de Orne, verkoos hem tot zijn afgevaardigde. Priestley wees dit eerbewijs af, maar droeg zijn leven lang roem op dit blijk van hoogachting, hem door de eerste fransche republiek bewezen. @@ -4276,20 +4247,20 @@ zich in Northumberland aan de bronnen van de Susqueannah, waar hij niet ontsnappen. De Engelschen bleven hem vervolgen en verbitterden zijn leven door de zonderlingste verdenkingen uit te strooien. Zoo beweerde men, dat hij een geheim en bezoldigd handlanger was der -fransche republiek. Na zijn vrouw en één zijner kinderen verloren +fransche republiek. Na zijn vrouw en één zijner kinderen verloren te hebben, kwam hij op een jammerlijke wijze om het leven. Op een -maaltijd, waarbij hij tegenwoordig was, bleek één der schotels door +maaltijd, waarbij hij tegenwoordig was, bleek één der schotels door een onvoorzichtigheid vergiftigd te zijn. Hij alleen kwam het niet te boven. Maar hij was ook gesloopt door de jaren, den arbeid en den tegenspoed. Zijne laatste oogenblikken kenmerkten zich door die eigenaardige vroomheid, die hem zijn geheele leven had bezield en -hem zooveel nadeel berokkend had. »Nu ga ik rusten, zooals gij," -zeide hij tot zijne kinderen, die te slapen gelegd werden; »maar we +hem zooveel nadeel berokkend had. »Nu ga ik rusten, zooals gij," +zeide hij tot zijne kinderen, die te slapen gelegd werden; »maar we zullen samen opstaan en eeuwig gelukkig wezen." De eerste werken van Priestley dagteekenen van 1770. In hetzelfde jaar maakte Scheele zijne eerste uitkomsten openbaar. Wederom in hetzelfde -jaar verscheen Lavoisier's eerste »Memoire". Van 1770 dus dagteekent +jaar verscheen Lavoisier's eerste »Memoire". Van 1770 dus dagteekent de nieuwere scheikunde, door het genoemde drietal onafhankelijk van elkander gesticht. @@ -4297,22 +4268,22 @@ Lavoisier werd den 26sten Augustus van het jaar 1748 te Parijs geboren. Zijn vader, een rijk koopman, ontzag geen kosten om zijn zoon het degelijkste onderwijs en de beste opvoeding te verschaffen. De jonge Lavoisier werd dan ook een der uitnemendste leerlingen van het -college Mazarin. Na zijne klassieke studiën te hebben voleindigd, -volgde hij de lessen van la Caille in het »Observatoire", werkte -op het laboratorium van Rouelle in den »Jardin des Plantes" +college Mazarin. Na zijne klassieke studiën te hebben voleindigd, +volgde hij de lessen van la Caille in het »Observatoire", werkte +op het laboratorium van Rouelle in den »Jardin des Plantes" en herboriseerde met Bernard de Jussieu. Met deze meesters te werken en te denken was zijn eenigst vermaak. Zoo was hij dan ook -reeds op den leeftijd van één-en-twintig jaren in staat mede te +reeds op den leeftijd van één-en-twintig jaren in staat mede te dingen naar den buitengewonen prijs der Academie van Wetenschappen, -uitgeschreven voor: »de beste wijze om de straten eener groote stad te -verlichten." Lavoisier zette zich met zelden geëvenaarde kracht aan +uitgeschreven voor: »de beste wijze om de straten eener groote stad te +verlichten." Lavoisier zette zich met zelden geëvenaarde kracht aan het werk. Hij bekleedde zijn kamer met zwart doek, om de intensiteit der verschillende lichtsoorten beter te beoordeelen, bleef daar, van het daglicht afgesloten, zes weken lang arbeiden, om zeker te zijn van zijn zaak en bood de academie een proefschrift aan, waarmede hij de -gouden medaille won. Een reeks van werken over de »lagen der bergen", -over »de ontleding van de gipssoorten in de omstreken van Parijs", -over »den donder", over »het Noorderlicht", opende hem de deur der +gouden medaille won. Een reeks van werken over de »lagen der bergen", +over »de ontleding van de gipssoorten in de omstreken van Parijs", +over »den donder", over »het Noorderlicht", opende hem de deur der geleerde gezelschappen. Hij was nauwelijks 25 jaren, toen hij reeds tot lid van de Academie van Wetenschappen benoemd werd. @@ -4322,7 +4293,7 @@ eerste scheikundige onderzoek, door hem in het werk gesteld--het gold de vermeende verandering van water in aarde--maakte hij gebruik van de weegschaal, en met dit werktuig in de hand, merkte hij de fouten op zijner voorgangers en toonde hij aan dat al de verschijnselen -der chemie ontstaan door zoogenaamde stofwisseling. »Niets wordt +der chemie ontstaan door zoogenaamde stofwisseling. »Niets wordt uit niets, niets gaat te niet", ziedaar de zinspreuk, die hij als met onuitwischbare letters nederschrijft op den nieuwen tempel der scheikundige wetenschap. @@ -4332,7 +4303,7 @@ ijver toe op de wetenschap, die hij zoo hartstochtelijk liefhad. Al zijn tijd en heel zijn fortuin gaf hij haar ten beste, want dikwijls had hij zeer kostbare proeven te nemen. Eindelijk moest hij, om aan al die onkosten tegemoet te komen, een betrekking zoeken. Zoo dong hij -naar een plaats als »fermier general" (pachter van Staatsinkomsten), +naar een plaats als »fermier general" (pachter van Staatsinkomsten), welke hij in 1769 verkreeg. Bij deze gelegenheid trad hij tevens in het huwelijk met de dochter van den staatspachter Paulze. @@ -4340,7 +4311,7 @@ Van nu af besteedde Lavoisier een groot gedeelte van zijne inkomsten aan zijn laboratorium; 's morgens en 's avonds was hij met scheikundige proefnemingen bezig, terwijl hij 's middags zijne ambtsbezigheden waarnam. Hij wist op alles orde te stellen en tegelijk zijn werk te -doen en zijne studiën bij te houden. Met welwillendheid ontving hij +doen en zijne studiën bij te houden. Met welwillendheid ontving hij ieder jonkman, die zich aan de chemie wijden wilde. Bovendien vormde hij om zich heen een kring van geleerde vrienden, zoo van Frankrijk als uit het buitenland, en bracht tal van kunstenaars met elkaar @@ -4356,15 +4327,15 @@ bestuur op zich te nemen over de kruitfabrikage. Hij begaf zich nu naar Essonne en nam er gewichtige maatregelen, waardoor hij het gevaar van ontploffing in de magazijnen en elders zeer verminderde. -Na in 1787 tot lid van de Provinciale Vergadering van Orléans gekozen -te zijn, werd Lavoisier in 1790 lid van de bekende »Commissie voor +Na in 1787 tot lid van de Provinciale Vergadering van Orléans gekozen +te zijn, werd Lavoisier in 1790 lid van de bekende »Commissie voor de maten en gewichten", aan wier werkzaamheden hij een levendig -aandeel nam. In 1791 vervaardigde hij een geschrift »Over het +aandeel nam. In 1791 vervaardigde hij een geschrift »Over het grondbezit van Frankrijk", hetwelk op kosten van den Staat gedrukt -werd. Ondertusschen verzuimde hij ook nu zijne eigenlijke studiën +werd. Ondertusschen verzuimde hij ook nu zijne eigenlijke studiën niet, maar hield integendeel met eere den hoogen rang op, dien hij onder Europa's geleerden bekleedde. Hij verrijkte de wetenschappelijke -wereld met zijn theorie over »verbranding" en »ademhaling", die hij +wereld met zijn theorie over »verbranding" en »ademhaling", die hij in al hare bijzonderheden ontwikkelde, en die alleen voldoende zou zijn om hem te vereeuwigen. @@ -4385,7 +4356,7 @@ menschenlevens--ook over het leven van een man als Lavoisier--anders dachten, gelijk wij zullen zien. Gedurende veertien jaren weet Lavoisier van geen rusten. De eene -»Memoire" volgt de andere. Hij neemt alle onzekerheid weg omtrent de +»Memoire" volgt de andere. Hij neemt alle onzekerheid weg omtrent de samenstelling van de dampkringslucht, die tot dusver voor een element werd gehouden; hij ziet dat de lucht gevormd wordt door een gas, het oxygeen of de zuurstof, dat de verbranding onderhoudt en het leven @@ -4405,9 +4376,9 @@ Maar zoo was het niet. Zijn leven, zoo rein, zoo schoon, zoo edel, zoo vol menschenliefde, werd afgesneden door de beulen, die in 1793 het bewind over Frankrijk voerden. -Lavoisier was »fermier general" en deelde als zoodanig in het lot, dat +Lavoisier was »fermier general" en deelde als zoodanig in het lot, dat aan al deze staatsambtenaren te beurt viel. De groote scheikundige -was juist bezig zijne »Memoires" te verzamelen, toen hij vernam +was juist bezig zijne »Memoires" te verzamelen, toen hij vernam dat Fouquier Tinville hem had aangeklaagd bij het revolutionnair gerechtshof. @@ -4418,7 +4389,7 @@ hoeken van de Academie van Wetenschappen. Hier bleef hij twee dagen, maar toen men hem berichten kwam dat zijne medeambtenaren en zijn schoonvader gevangen zaten, wist hij wat hem te doen stond. Hij wilde het lot dezer mannen deelen en geeft zich gevangen. Den 6den -Mei 1794 wordt de groote Lavoisier ter dood veroordeeld, »als zijnde +Mei 1794 wordt de groote Lavoisier ter dood veroordeeld, »als zijnde hij overtuigd geworden van tegen het fransche volk samengezworen, met de vijanden van Frankrijk geheuld, allerlei knevelarij en afpersing gepleegd en de tabak voor de burgers met schadelijke stoffen vermengd @@ -4431,7 +4402,7 @@ Lavoisier's werken zijn echter onsterfelijk. Het heelal spreekt telkens zijn naam uit; lucht en water, aarde en delfstof getuigen van zijn roem. Vele edele mannen staan nevens hem, zooals een Edouard Adam, de uitvinder van een nieuwe manier om alcoholische vochten te -distilleeren, die zich geheel ruïneerde ter wille van zijne uitvinding +distilleeren, die zich geheel ruïneerde ter wille van zijne uitvinding en in 1807 van uitputting stierf, of Bernard Courtois, de ontdekker van het jodium, die in 1838 van armoede en ellende stierf. @@ -4484,7 +4455,7 @@ Frankrijk ongeveer 100 en Engeland 150 millioen. Gedurende de fransche revolutie vond Nicolas Leblanc het middel om op kunstmatige wijze deze stof te bereiden, die vroeger langs natuurlijken -weg uit de asch van zeeplanten bereid werd. Vóór de fransche revolutie +weg uit de asch van zeeplanten bereid werd. Vóór de fransche revolutie waren de Spaansche kusten, bij Alicante en Malaga, en de fransche bij Narbonne bedekt met planten, zooals de salsola, de soda, de salicornia europea, die men met de meeste zorg kweekte. Hadden deze planten @@ -4504,7 +4475,7 @@ eind aan alle buitenlandsche handelsbetrekkingen; men moest van eigen middelen leven en tot elken prijs moesten de zeep- en glasfabrieken hun soda hebben. -Het Comité van Algemeen Welzijn deed een beroep op de fransche +Het Comité van Algemeen Welzijn deed een beroep op de fransche scheikundigen. Het riep hen op om al hun krachten in te spannen, ten einde de soda uit eigen bodem te halen. Weldra waren er niet minder dan vijf-en-twintig of dertig plannen ingeleverd; maar met algemeene @@ -4512,8 +4483,8 @@ stemmen werd aan het ontwerp van Leblanc de voorkeur gegeven. Leblanc, een eenvoudig fransch geneeskundige, had begrepen dat hij de soda van het keukenzout hebben moest. Dit zout, door middel van zwavelzuur ontleed, geeft het natriumsulphaat of glauberzout, hetwelk hij nu -met houtskool vermengde, gelijk De la Métherie, hoogleeraar aan het -Collège de France, had voorgesteld. Dit echter gaf niet de stof, die +met houtskool vermengde, gelijk De la Métherie, hoogleeraar aan het +Collège de France, had voorgesteld. Dit echter gaf niet de stof, die hij wenschte te verkrijgen. Een ingeving deed hem het denkbeeld aan de hand er krijt (calciumcarbonaat) bij te voegen, en zie, het vraagstuk was opgelost. Noch Leblanc, noch zijn geleerde tijdgenooten begrepen @@ -4538,7 +4509,7 @@ nam het systeem van Leblanc geheel over en deze werkplaats is thans nog eene der grootsten van Engeland, ja, van de geheele wereld. Nicolas Leblanc had wel terstond, en van den eersten dag af, het -belang van zijn vinding ingezien. »De kunstmatige vervaardiging van +belang van zijn vinding ingezien. »De kunstmatige vervaardiging van soda zal, zoo schrijft hij, ten gevolge hebben dat Frankrijk, hetwelk zulk een groote hoeveelheid van deze stof gebruikt en groote sommen uitgeeft om het elders te koopen, nu zijn geld in den zak zal houden; @@ -4574,13 +4545,13 @@ zijn vaste wil waren bestand tegen alle beproevingen, ook tegen die, welke hij als fabrikant moest ondervinden. Hij zelf maakt hier nauwelijks melding van. Zijn wetenschap ging hem boven alles. Door de voorspraak van Molard, directeur van het Conservatoire des Arts et -Métiers, vond hij in 1802 de gelegenheid in een van de werkplaatsen +Métiers, vond hij in 1802 de gelegenheid in een van de werkplaatsen dezer inrichting zijne geliefkoosde studie voort te zetten, en al kon hij ook geen volledige verzameling van kristallen vormen, hij bracht er toch eenige zeer merkwaardige te zamen. Met deze zaak was hij steeds in zijn gedachten bezig. Hoe aandoenlijk is zijn klacht, dat hij -zijn verzameling niet naar den eisch heeft kunnen voltooien. »Ik had" -zoo schrijft hij, »ik had nu al twintig jaar lang met haar uitbreiding +zijn verzameling niet naar den eisch heeft kunnen voltooien. »Ik had" +zoo schrijft hij, »ik had nu al twintig jaar lang met haar uitbreiding bezig kunnen zijn, maar eens zal zij weder worden ter hand genomen. Dat dan een voorspoediger hand en schranderder waarnemer zich aan haar wijde. Dan zal ik mij troosten dat ik geen hulp heb mogen vinden, @@ -4594,8 +4565,8 @@ dien hij aan zijn sodafabriek heeft gewijd. Toch was het mislukken dezer onderneming een zware slag. Niets scheen waarschijnlijker dan dat hij met een sodafabriek fortuin zou maken. Geen onderneming had betere kansen van slagen. Nauwelijks -had Leblanc in 1791 een brevet genomen, of hij richtte met Dizé, -Shée en den hertog van Orleans een maatschappij op. Te Saint Denis +had Leblanc in 1791 een brevet genomen, of hij richtte met Dizé, +Shée en den hertog van Orleans een maatschappij op. Te Saint Denis werden de werkplaatsen gebouwd en voor altijd scheen het geluk den vennooten toe te lachen, toen de terechtstelling van den hertog van Orleans een eind maakte aan de groote en billijke verwachtingen, die @@ -4630,7 +4601,7 @@ de school voor den waterstaat, waar hij zich al spoedig door zijn vindingrijken en onderzoekenden geest onderscheidde. Zijn eerste arbeid had betrekking op de stoommachines, die toen ter tijde in haar opkomst waren, en den 18den April 1792 ontving de jeugdige -ingenieur een nationale belooning van 2000 livres, »ten einde zijne +ingenieur een nationale belooning van 2000 livres, »ten einde zijne onderzoekingen te voltooien omtrent de verbetering der werktuigen, die met vuur worden gedreven." @@ -4647,7 +4618,7 @@ maar hoe velen hadden er appelen zien vallen, zonder dat zij van een wet der zwaartekracht hadden gedroomd. 't Is het oog van het genie, dat in de verschijnselen de geheimen ziet, die zij met zich voeren. Zoo zag Lebon een gasfabriek in de flesch, zoo baat het toeval -het vernuft alleen. Wat al scheikundigen hadden, vóór Lebon, hout of +het vernuft alleen. Wat al scheikundigen hadden, vóór Lebon, hout of steenkool zien branden. Maar niemand had nog opgemerkt wat dit in schijn zoo eenvoudige feit beteekende. Hoeveel menschen hebben het deksel van een ketel opgetild gezien door den damp daar binnen! Maar @@ -4677,7 +4648,7 @@ werd. Na Fourcroy, de Prony en de geleerden van zijn tijd geraadpleegd te hebben, nam hij in 28 September 1799 een brevet, waarin hij zijn -»thermolampen", zijn lamp met lichtgas gevuld, beschreef. Tevens +»thermolampen", zijn lamp met lichtgas gevuld, beschreef. Tevens leverde zijn fabriek teer. Steenkool achtte hij echter verkieslijk boven hout, en duidelijk moet @@ -4687,7 +4658,7 @@ met een gloed, die den man van overtuiging kenmerkt. Doch Lebon kon maar een gedeelte van zijn tijd aan zijn uitvinding wijden. Hij was ingenieur, hij had geen fortuin, en moest van zijn -ambt leven. Hij begeeft zich nu als ingenieur naar Angoulême; maar +ambt leven. Hij begeeft zich nu als ingenieur naar Angoulême; maar hij vergeet zijn lievelingsdenkbeeld niet, noch ook Parijs, dat onvergelijkelijk brandpunt van verlichting. Ook hield hij zich met meetkunst en andere vakken van wetenschap bezig, zoodat zijn geest @@ -4698,7 +4669,7 @@ hooger ontwikkeling, die hem eens voorbij zou streven; hij verborg echter zijn haat achter een masker van voorgewende hoogachting terwijl hij hem van zijn ambt zocht te berooven. Gansch vervuld van zijne plannen met het nieuwe licht, verwijderde Lebon zich dikwijls -van Angoulême, om naar Brachay te gaan, waar hij zijn uitvinding tot +van Angoulême, om naar Brachay te gaan, waar hij zijn uitvinding tot voltooiing zocht te brengen. Dit bewoog den hoofd-ingenieur zich bij de gestelde machten over Lebon's nalatigheid te beklagen, waarvan het gevolg was dat er een onderzoek naar diens gedrag werd ingesteld. De @@ -4707,7 +4678,7 @@ verklaarde hem geheel en al verheven boven elk verwijt. Overigens toonde de volgende brief, door hem tot den minister gericht, welk een grootheid van ziel dezen uitvinder kenmerkte. -»Mijn moeder, zoo schreef Philippe Lebon, is komen te overlijden +»Mijn moeder, zoo schreef Philippe Lebon, is komen te overlijden en ten gevolge van deze gebeurtenis ben ik genoodzaakt geworden mij eenigszins overhaast naar Parijs te begeven. Dit is mijn eerste fout geweest. De liefde voor de wetenschap en de zucht om nuttig te zijn @@ -4742,7 +4713,7 @@ in de hoogste spanning, maar de hoop reist met mij mee." Philippe Lebon werd naar zijn post teruggezonden, maar de oorlog slokte al de staatsinkomsten op, en de Republiek had, terwijl Bonaparte -zich in Italië bevond, geen tijd haar ingenieurs te betalen. Lebon +zich in Italië bevond, geen tijd haar ingenieurs te betalen. Lebon schreef den minister en drong daarin aan op betaling van hetgeen men hem schuldig was, maar alle beden bleven vruchteloos. Zijn vrouw trok naar Parijs; maar ook hare pogingen bleven zonder gevolg. Zij @@ -4762,7 +4733,7 @@ de school der genie bewaard wordt. middelen, een staat te verlaten, waaraan hij alles heeft opgeofferd. Heb deernis, burgers met onzen toestand, die bedroevend en onhoudbaar is; mijn bede is rechtvaardig. - Ziedaar meer dan één reden, althans genoeg om mij zelve + Ziedaar meer dan één reden, althans genoeg om mij zelve overtuigd te houden dat de stap, dien ik doe, niet vruchteloos wezen zal bij een minister, die 't zich tot een wet en een plicht stelt rechtvaardig te zijn. @@ -4772,7 +4743,7 @@ de school der genie bewaard wordt. -In 1801 werd Philippe Lebon naar Parijs geroepen en als attaché +In 1801 werd Philippe Lebon naar Parijs geroepen en als attaché toegevoegd aan den heer de Blin, ingenieur en chef der bestrating. Hij neemt nu een tweede brevet, een echt wetenschappelijk stuk, vol belangwekkende feiten en gedachten. Hij wijdt daarin uit over de @@ -4781,11 +4752,11 @@ stelt der regeering voor een toestel te vervaardigen tot verlichting van de openbare gebouwen, maar het wordt verworpen. Nu schiet onzen ongelukkigen uitvinder, al zijn teleurstellingen moede, niet anders over dan zich tot het publiek te wenden en dit van het nut zijner -uitvinding te overtuigen. Hij huurt het hôtel Seignelay, in de straat +uitvinding te overtuigen. Hij huurt het hôtel Seignelay, in de straat Saint-Dominique-Saint Germain en roept er het publiek te zamen. Hij heeft gezorgd voor een toestel, dat licht en warmte verspreidt door het gansche huis; ja, hij verlicht de tuinen met tallooze gaspitten, in de -gedaanten van bloemen en sterren. De fontein was met gas geïllumineerd +gedaanten van bloemen en sterren. De fontein was met gas geïllumineerd en het nederstortend water scheen zelf te lichten en te stralen. Van alle kanten komt het publiek aanloopen. Trotsch op den goeden uitslag zendt Lebon nu zijne prospectussen rond, een stuk vol waarheid en @@ -4822,14 +4793,14 @@ dood een einde aan zijn leven maakte. Op den 2den December van het jaar 1804, op denzelfden dag, waarop Napoleon tot keizer werd gekroond, werd hij op laaghartige wijze -vermoord. Men vond hem levenloos in de Champs Elysées, met dertien +vermoord. Men vond hem levenloos in de Champs Elysées, met dertien dolksteken doorboord. De man, door wiens hand deze euveldaad is gepleegd, is altijd onbekend gebleven. Eenige maanden te voren had de ongelukkige Lebon, vol vuur en -geestdrift, zijn medeburgers van Brachay toegeroepen: »Goede +geestdrift, zijn medeburgers van Brachay toegeroepen: »Goede vrienden, binnen kort zal ik u van uit Parijs te Brachay verwarmen en -verlichten." Dat kon niet, beweerden de luidjes van Brachay, »de man +verlichten." Dat kon niet, beweerden de luidjes van Brachay, »de man is niet wijs." Hij was niet wijs, 't is waar. Wijze menschen houden zich bij het oude, wijze menschen beproeven geen dingen, die nog niemand gedaan heeft. Wijze menschen zijn voorzichtig en wagen zich @@ -4841,14 +4812,14 @@ van het genie gelijk de dichter zingt: De gedachte wacht verlangend, Stille maagd, haar bruidegom; Wijsheid zegt: ze schept illusies, - Schudt het hoofd: »Wat is zij dom!" + Schudt het hoofd: »Wat is zij dom!" Maar haar vindt een dwaas, die op de Toekomst hoopt. Hij wendt haar druk, Huwt haar en, een vruchtbre moeder, Baart ze ons zegen en geluk. -Philippe Lebon was wel een van degenen, van wie Béranger daar +Philippe Lebon was wel een van degenen, van wie Béranger daar zingt. Ook hij had zich aan eene groote gedachte verbonden; hij leed een rampspoedig leven en kwam op ellendige wijze om het leven. Thans is zijn werk gewassen en de zaadkorrel, door hem in het veld der @@ -4988,7 +4959,7 @@ Reeds lang had hij gezonnen op een middel om het een of ander werktuig in de plaats te stellen van de arbeidster of het kind, dat bij de zijdeweverij de zoogenaamde lac's aantrok (een soort van snoeren bij de weverij in gebruik). Hij dacht een samenstel uit van pennen -en haken, waarmee hij den moeielijken arbeid der »tireuse de lacs" +en haken, waarmee hij den moeielijken arbeid der »tireuse de lacs" overbodig maakte en een bezuiniging van 50 pCt. in de zijdeweverij te weeg bracht. Op de tentoonstelling van voortbrengselen van Nationale Nijverheid in het jaar 1801 trok de nieuwe machinerie van Jacquard @@ -4999,13 +4970,13 @@ bekroond. Ware Jacquard bij de hand geweest, hij had fortuin gemaakt; maar hij behoorde tot hen, die anderen de vruchten laten plukken, terwijl zij zelven zich aan hun uitvinding wijden om die te volmaken. In 1802 -werd hij naar het Conservatoire des Arts et des Métiers te Parijs +werd hij naar het Conservatoire des Arts et des Métiers te Parijs geroepen, waar hij zich vestigde en twee jaren doorbracht, werktuigen en modellen van werktuigen samenstellend en verbeterend. Nergens kon hij beter geplaatst zijn. Hier vervaardigt hij zijne machines om fluweel-lint te weven en zijne spoelen voor de bewerking van het katoen. Voorts herstelde hij het beroemde weefgetouw van Vaucanson, -dien ongeëvenaarden werktuigkundige, die zijne tijdgenooten versteld +dien ongeëvenaarden werktuigkundige, die zijne tijdgenooten versteld deed staan van zijne onnavolgbare automaten. Naar Lyon teruggekeerd (1804), vond hij aldaar een eerlijk en welgezind @@ -5022,7 +4993,7 @@ ontbering en ellende gekost had, voor een eenvoudig stuk dagelijksch brood. Hij vroeg het gouvernement ook nog een premie van vijftig francs voor elk getouw, dat volgens zijn vinding zou worden opgericht. -»Dat is er een, die zich niet spoedig tevreden laat stellen!" riep +»Dat is er een, die zich niet spoedig tevreden laat stellen!" riep Napoleon, toen hij het brevet teekende. (De Keizer zelf liet zich ook zoo spoedig tevreden stellen!) @@ -5036,9 +5007,9 @@ was dan het loon voor zijn waken en zoeken, zijne tranen en zijne zelfverloochening! Allengs steeg de haat al hooger en hooger, als een opkomende vloed, die hem dreigde mee te sleepen. Jacquard was niet meer veilig op straat; men beleedigde hem in het openbaar. Eens -zelfs werd hij door den verwoeden volkshoop naar de Rhône gedrongen. +zelfs werd hij door den verwoeden volkshoop naar de Rhône gedrongen. -»Te water, te water met hem!" riepen de woestelingen. +»Te water, te water met hem!" riepen de woestelingen. Zonder de tusschenkomst van een paar moedige mannen zouden zij hem in de rivier hebben geworpen. @@ -5051,16 +5022,16 @@ stichten, dat zij den arbeid vermeerderen en tegelijk de lichamelijke vermoeienis verminderen zouden. Eens zou men hem de welverdiende hulde niet onthouden!--Welnu, hij bedroog zich niet. -Het weefgetouw à la Jacquard heeft een hervorming in de zijdeweverij +Het weefgetouw à la Jacquard heeft een hervorming in de zijdeweverij teweeg gebracht en de stad Lyon groot gemaakt. En niet alleen Lyon mag hem dankbaar zijn, maar Rouaan, Manchester, Berlijn, Moscou, -Petersburg, Amerika, Indië, China hebben zijn uitvinding tot hun nut +Petersburg, Amerika, Indië, China hebben zijn uitvinding tot hun nut weten aan te wenden. Na zich aller achting verworven te hebben, trok de groote uitvinder zich naar de omstreken van Lyon terug en bebouwde daar zijn tuin. Daar kwam menig vreemdeling hem zien en mocht er zijne medailles en zijn -Croix d'honneur bewonderen. Hij stierf, van allen geëerd, op den 7den +Croix d'honneur bewonderen. Hij stierf, van allen geëerd, op den 7den Augustus 1834, twee-en-tachtig jaren oud. Wat had hij niet doorgestaan! De uitvinder van de linnenspinnerij was niet gelukkiger. @@ -5112,7 +5083,7 @@ Eenige dagen na de uitvaardiging van dit Besluit was Philippe Girard, toen vijf-en-dertig jaren oud, bij zijn vader te Lourmarin. Bij het ontbijt werd het nieuwsblad binnengebracht, waarin deze oproeping voorkwam. De oude Girard reikte het blad aan zijn zoon over met de -woorden: »Philippe, dat is iets voor u!" Na het ontbijt ging Philippe +woorden: »Philippe, dat is iets voor u!" Na het ontbijt ging Philippe alleen uit, vastbesloten het vraagstuk op te lossen. Nimmer had hij zich bezig gehouden met de zaak, waarop het Besluit doelde. Hij vraagde zich dus af, of hij zich niet eerst in kennis zou stellen @@ -5122,14 +5093,14 @@ een gelukkige oplossing gekomen was. Voorts wilde hij ook liever niets van den toenmaligen stand der zaak weten, ten einde met te meer onafhankelijkheid zijn eigen weg te gaan en den ouden sleur te ontwijken. Hij nam dus vlas, garen, water en een vergrootglas, -en beurt om beurt het vlas en het garen aanziende, dacht hij: »Met +en beurt om beurt het vlas en het garen aanziende, dacht hij: »Met het een moet ik het ander vervaardigen!" Na het vlas met het glas te hebben beschouwd en het in water te hebben geweekt, zoodat hij de vezels kon afscheiden, vormde hij met de vingers een bijzonder fijnen draad. Wanneer hij nu maar een machine had, die hetzelfde kon wat hij met de vingers deed, dan was hij er. De kiem der uitvinding was in zijn gedachte opengesprongen en hij kon tot zijn vader zeggen: -»Het millioen is mijn!" +»Het millioen is mijn!" Twee maanden later kon hij een eerste brevet op zijn uitvinding nemen. Zij is sedert niet wezenlijk veranderd en daaruit mag haar @@ -5195,10 +5166,10 @@ bakken, een ander om ijzerdraad te trekken. In 1844 kwam de Girard, nog altijd arm, naar Frankrijk terug. Vier jaren vroeger had hij een vlugschrift geschreven, waarin hij op -krachtige wijze zijne rechten handhaafde: »Memorie aan den Koning, aan +krachtige wijze zijne rechten handhaafde: »Memorie aan den Koning, aan de Ministers en aan de Kamer omtrent den eersten rang, aan Frankrijk toekomende, waar het de uitvinding geldt van de spinmachines voor -linnen garens. Ik kom, zoo zeide hij, èn voor mijn vaderland èn +linnen garens. Ik kom, zoo zeide hij, èn voor mijn vaderland èn voor mijzelven de eer dezer uitvinding eischen, ter wille van welke, op Frankrijk na, geheel Europa mij hulde heeft gebracht." @@ -5213,7 +5184,7 @@ geschat werd, die zijn vaderland zulke groote diensten bewezen had. In 1849 werd de Girard's recht op de uitvinding plechtig afgekondigd en in 1853 stemde het Corps Legislatif voor een nationale belooning, die aan des uitvinders erven zou worden geschonken. O, spot van het -lot! Zijn broeder Frédéric was dood, zijn broeder Joseph was in de +lot! Zijn broeder Frédéric was dood, zijn broeder Joseph was in de negentig en stierf het volgende jaar. Onder de mannen, die zich verdienstelijk hebben gemaakt met het @@ -5226,7 +5197,7 @@ boden voor een nieuwe machine om het katoen te kammen. De toenmalige kammachine was ongeschikt tot het dooreenwerken van katoen en wol, en deed bovendien veel verloren gaan. Heilman nam het besluit mee te dingen. Hij was toen geen eerstbeginnende, want hij had het opzicht -gehad over een fabriek van machinerieën. Hij had een borduurmachine +gehad over een fabriek van machinerieën. Hij had een borduurmachine uitgevonden, waarin twintig naalden te gelijk in werking waren; zoo ook een verbeterd weefgetouw, een machine om stoffen te meten en te vouwen, een ander om den spoel op te winden, en weder een ander, @@ -5247,8 +5218,8 @@ engelsch fabrikant, maar deze voldeed niet aan de verwachtingen. Naar Frankrijk teruggekeerd, om er zijne dochters te bezoeken, zat hij op een avond weder te peinzen en keek hij onwillekeurig, doch zeer aandachtig, naar zijne kinderen, waarvan het eene bezig was het ander -de schoone, lange haren te kammen en op te maken. »Kon ik," dacht -hij op eens, »kon ik met een werktuig de eigenaardige bewegingen van +de schoone, lange haren te kammen en op te maken. »Kon ik," dacht +hij op eens, »kon ik met een werktuig de eigenaardige bewegingen van die hand namaken, die eerst de lange haren naar zich toe haalt en met een tegenovergestelde beweging de korte haren wegwerkt, dan was ik geholpen." Josua Heilman hervatte zijn arbeid, en na zeven jaren @@ -5278,7 +5249,7 @@ STOOMBOOTEN, SPOORWAGENS, TELEGRAFEN. De stoommachine, zegt Robert Stephenson, is niet de uitvinding van een enkel man, maar van een gansche reeks van werktuigkundigen. Van -den eolipylus van Heron van Alexandrië tot de geweldige krukken, +den eolipylus van Heron van Alexandrië tot de geweldige krukken, die booten en locomotieven in beweging zetten, hebben duizend handen het ijzer gesmeed, duizend hoofden zich peinzend gebogen, om die geleidelijke verbeteringen aan te brengen, die het verst verwijderd @@ -5292,12 +5263,12 @@ is opgericht. Hij werd daar op 22 Augustus 1647 geboren. Hij werd opgeleid voor geneesheer, maar toonde spoedig een zeer stellige voorliefde voor de exacte wetenschappen en vooral voor toegepaste mechanica. Onze Huygens werd zijn beschermer en stelde hem in staat -zich geheel aan zijne geliefkoosde studiën te wijden. Papin stond +zich geheel aan zijne geliefkoosde studiën te wijden. Papin stond den geleerden natuur- en sterrekundige bij zijne onderzoekingen ter zijde en deed zich spoedig kennen door de ongemeene schranderheid, waarmede hij, in eenige onderdeelen, de luchtpomp verbeterde, die Maagdenburg's burgemeester, Otto von Guericke, had uitgevonden. Hij -schreef ook een verhandeling over het »ledig", die de aandacht niet +schreef ook een verhandeling over het »ledig", die de aandacht niet ontging van de door Colbert opgerichte Academie van Wetenschappen. Het scheen dat een schoone toekomst zich voor den vernuftigen jongen @@ -5309,23 +5280,23 @@ begreep waartoe dat plotselinge vertrek diende. Denis Papin kwam te Londen in de eerste dagen van het jaar 1676. Hij liet zich aandienen bij Robert Boyle, den stichter van de Koninklijke Maatschappij van Londen. Deze groote geleerde werkte, verre van het -stadsgewoel, op één zijner landgoederen, waar hij al de vermaarde +stadsgewoel, op één zijner landgoederen, waar hij al de vermaarde mannen noodigde, die zich met hem aan de wetenschap wijdden. Hij liet den jongen franschen natuurkundige in zijn laboratorium toe en gedurende drie jaren hebben deze beide mannen samen gewerkt en een aantal onderzoekingen gedaan met betrekking tot den stoom. Langs dezen weg werd Papin op het denkbeeld gebracht van de zoogenaamde -Papiniaansche pot (± 1681). Aan dit werktuig werd voor het eerst +Papiniaansche pot (± 1681). Aan dit werktuig werd voor het eerst de veiligheidsklep aangebracht, die sedert een der voornaamste bestanddeelen van de stoommachine gebleven is. Denis Papin moet een wispelturig karakter gehad hebben en een onwederstaanbare neiging tot een zwervend leven; want nauwelijks was hij bekend en beroemd geworden in Engeland of hij aanvaardde een -betrekking aan de nieuwe Academie te Venetië. Zijne uiterlijke welvaart +betrekking aan de nieuwe Academie te Venetië. Zijne uiterlijke welvaart hield hier geen gelijken tred met zijn stijgenden roem. Integendeel, van armoede moest hij naar Engeland terugkeeren, na een paar jaren -in Venetië te hebben doorgebracht. +in Venetië te hebben doorgebracht. Gedurende zijn tweede verblijf in Engeland dacht hij een werktuig uit, dat hem later verder zou brengen en hem leiden zou tot het bezigen @@ -5370,7 +5341,7 @@ liet die met den besten uitslag op de Fulda varen. Had hij met zijn zoeken en peinzen en arbeid, zijn mislukkingen en teleurstellingen het eerste tijdperk van eens uitvinders leven naar eisch volbracht, thans, nu deze strijd gestreden was, nu hij zijn doel bereikt had, -lag het tweede vóór hem: de arbeid en moeite om zijn uitvinding +lag het tweede vóór hem: de arbeid en moeite om zijn uitvinding ingevoerd te krijgen en haar verwerping door den tijdgenoot. In een brief aan Leibnitz geeft hij te kennen, dat hij vele en @@ -5383,7 +5354,7 @@ heeft dus verlof gevraagd naar Engeland terug te keeren. Ook is het goed dat zijn stoomboot in een zeeplaats worde beproefd. Hij wil met zijn eigen boot de reis maken, waaruit men dan zal kunnen zien hoe doeltreffend haar inrichting is. Er is echter een bezwaar. De schuiten, -die van Cassel komen, moeten te Münden blijven en aldaar lossen, +die van Cassel komen, moeten te Münden blijven en aldaar lossen, terwijl Bremer schuiten de vracht verder brengen. Nu was het zijn wensch, dat hij met zijn boot van den Fulda in den Wezer door mocht varen. Hij vraagt daartoe in zijn brief de bemiddeling van Leibnitz, @@ -5392,8 +5363,8 @@ daar met zijn tocht geene handelsbelangen zijn gemoeid. Maar neen! De Keurvorst van Hannover wilde of kon het verzoek niet inwilligen. Ondertusschen mocht hij zich verheugen in de wonderen -van zijn boot. »De weerstand van den stroom," zoo schrijft hij, -»beteekent zoo weinig in vergelijking met de kracht der machine, +van zijn boot. »De weerstand van den stroom," zoo schrijft hij, +»beteekent zoo weinig in vergelijking met de kracht der machine, dat het nauwelijks verschilde, of de boot stroomopwaarts of afwaarts ging." Groot was dus de verleiding, om, in weerwil van de onthouden vergunning, te zien hoever hij met zijn boot komen kon. Hij scheept @@ -5411,7 +5382,7 @@ schuitenvoerders naderen, die straks zijn boot verbeurd verklaren, daar deze zonder geleibrief zich in hun vaarwater had begeven. Ze werd nu, volgens dit nieuwerwetsche strandrecht, op den kant gehaald en moest bij stukken in het openbaar verkocht worden. Denis Papin komt hier -met al zijn macht tegen op, maar hij is één tegen velen. Te vergeefs +met al zijn macht tegen op, maar hij is één tegen velen. Te vergeefs roept hij bijstand in; de schippers, die hun prooi niet willen derven, beginnen al vast aan het werk der vernieling, onder de oogen van den armen grijsaard. @@ -5425,7 +5396,7 @@ kennen hem ternauwernood. Frankrijk was nog altijd voor hem gesloten. Nog langen tijd bleef de ongelukkige uitvinder met een schrale tegemoetkoming van de Koninklijke Maatschappij voortleven, zonder dat hij er aan denken kon zijne kostbare proefnemingen in -Engeland te hernieuwen. »Ik moet," zoo zegt hij ergens, »mijne +Engeland te hernieuwen. »Ik moet," zoo zegt hij ergens, »mijne werktuigen nu maar in den hoek van mijn schoorsteen zetten." Tot een jaar na de vrijverklaring der Vereenigde Staten moet men @@ -5465,7 +5436,7 @@ dan voorwaarts gaan. Door bemiddeling van eenige kundige lieden mocht het echter Fitch gelukken, zich weder aan het werk te zetten. Hij wist het nu zoover te brengen, dat het stoomschip acht mijlen in het uur aflegde, en bij een plechtigen proeftocht, die met den gunstigsten -uitslag bekroond werd, heesch de gouverneur van Pensylvanië eigenhandig +uitslag bekroond werd, heesch de gouverneur van Pensylvanië eigenhandig op het nieuwe schip de vlag der Vereenigde Staten. Na deze overwinning behaald te hebben, werd de vernuftige, onvermoeide @@ -5510,7 +5481,7 @@ Philadelphia, maakte er naam en won er zooveel geld, dat hij zijn moeder een kleine boerderij kon koopen om er den ouden dag te slijten. Toevallige ontmoetingen kunnen groote verandering brengen in iemands -lot. Zoo was het ook hier. Een rijke Amerikaan, Samuël Scorbitt, vatte +lot. Zoo was het ook hier. Een rijke Amerikaan, Samuël Scorbitt, vatte voor den jongen schilder een bizondere genegenheid op en verschafte hem de middelen om naar Londen te gaan en aldaar een zijner vrienden, Benjamin West te bezoeken, die hem gaarne zou voorthelpen en verder @@ -5590,7 +5561,7 @@ de zaak toe. Hij zag spoedig in, dat zijne voorgangers hunne werktuigen te licht hadden gemaakt en dat hierin de oorzaak gelegen was, ten gevolge waarvan zij niet waren geslaagd. Hij bracht dus verbetering aan in de tot dusver gebezigde machines, maakte een model met schepraderen, -deed er proeven mee op een kleine rivier bij Plombières, maakte met +deed er proeven mee op een kleine rivier bij Plombières, maakte met behulp van Livingstone een grootere boot en deze stoomde den 9den Augustus 1803 de Seine op en neder, in tegenwoordigheid van eenige afgevaardigden van de Academie van Wetenschappen. Het scheepje liep @@ -5602,8 +5573,8 @@ van Bonaparte? Ook de Eerste Consul zelf had niet veel verwachting van deze nieuwe plannen des Amerikaans en zag in hem niet anders dan een kwakzalver en gelukzoeker, wien het om geld te doen was. Hij hield trouwens niet van nieuwigheden van dien aard. 't Baatte niet -of de maarschalk Marmont al ten gunste van Fulton pleitte. »'t Is -niet te zeggen," zoo schreef deze, »wat er gebeurd zou zijn, wanneer +of de maarschalk Marmont al ten gunste van Fulton pleitte. »'t Is +niet te zeggen," zoo schreef deze, »wat er gebeurd zou zijn, wanneer Napoleon zich had laten inlichten en afstand had willen doen van zijne vooroordeelen. Frankrijk's goede geest klopte bij hem aan; maar de Eerste Consul bleef doof en zijn goed geluk ging heen." @@ -5631,7 +5602,7 @@ in 32 uren af. Geen enkel reiziger had hem durven vergezellen; maar voor de terugreis bood er zich een aan, Andrieux, een Franschman, die in die dagen te New-York verblijf hield. Aan boord gaande om den prijs van den -overtocht te betalen, vond Andrieux er slechts één man, die in een +overtocht te betalen, vond Andrieux er slechts één man, die in een hut zat te schrijven. Dit was niemand anders dan Fulton zelf. --Gij gaat immers met uw boot naar New-York terug? @@ -5680,7 +5651,7 @@ ander man, Sauvage genaamd, raapte in 1843 het weggeworpen denkbeeld op en wijdde de twintig beste jaren van zijn leven er aan toe. Wat zouden de menschen anders doen dan ongeloovig het hoofd schudden over dezelfde schroef, die thans in alle richtingen zich heenwringt door -alle zeeën? Geruïneerd, oud en zwak, verloor hij zijn verstand. Had +alle zeeën? Geruïneerd, oud en zwak, verloor hij zijn verstand. Had de wereld zijn stelsel willen begrijpen en toepassen, de arme Sauvage ware tevreden geweest en gelukkig. Nu verteerde hem zijn idee-fixe. In het gesticht van de straat Picpus te Parijs kon men hem zien, met zijn @@ -5693,7 +5664,7 @@ het gekkenhuis, waarheen de wereld hem verbant. De scheepsschroef schijnt vele uitvinders te hebben gehad, althans velen hebben over dit voorwerp en zijne toepassing nagedacht. Zoo -staan te Triëst en te Weenen de standbeelden van Joseph Ressel, die +staan te Triëst en te Weenen de standbeelden van Joseph Ressel, die de schroefboot reeds in 1797 zou hebben uitgevonden, en Amerika kent de eer der uitvinding toe aan den schout bij nacht Stevens. Doch de man, die de eerste schroefboot heeft doen loopen en haar ingevoerd @@ -5779,11 +5750,11 @@ op de hielen, daar diens locomotief, de Novelty, lichter en van minder trekkracht, veel sneller dan die van Stephenson liep. De locomotief van Stephenson woog ruim vier ton, en die van Ericsson slechts ongeveer twee en een halve ton. Ericsson was maar zeven weken -vóór den dag van den wedstrijd gewaarschuwd, dat er een prijs door +vóór den dag van den wedstrijd gewaarschuwd, dat er een prijs door de directeuren van den Liverpool-Manchester-spoorweg was uitgeloofd en toch was de Novelty op den bepaalden dag aanwezig. In dit korte tijdsverloop waren alle plannen van deze prachtige machine gemaakt, -berekend en het werk geconstrueerd, ja was een ware »tour de force" +berekend en het werk geconstrueerd, ja was een ware »tour de force" verricht, die waarschijnlijk nog nooit overtroffen is geworden en die des te merkwaardiger is, omdat de constructie van deze locomotief beter bleek te zijn dan die van alle andere machines, die aan den @@ -5808,8 +5779,8 @@ uur. Het vraagstuk was dus opgelost en de hervormingen, die nu in de marine en ook bij de andere vaartuigen plaats vonden, rechtvaardigden ten volle de hoop door den uitvinder gevoed. Zoo had hij door het toepassen van dit beginsel niet alleen een nieuw middel gevonden ter -voortbeweging van schepen, die de zeeën doorkruisen, maar hij had ook -een toestel gevonden, dat voor de luchtscheepvaart, »de scheepvaart +voortbeweging van schepen, die de zeeën doorkruisen, maar hij had ook +een toestel gevonden, dat voor de luchtscheepvaart, »de scheepvaart der toekomst," van gewicht zou zijn. Ericsson bevond, dat het heel wat gemakkelijker was zich zelven, @@ -5818,7 +5789,7 @@ overtuigen. Met een moed, die aan onverschrokkenheid grensde, bestookte hij den vijand in zijn vesting, en trachtte de hoogmachtige lords der britsche admiraliteit tot het aannemen zijner uitvinding te dwingen. Hij construeerde een boot van acht voet op veertig; met een -diepgang van drie voet, en voorzien van twee schroeven van één voet +diepgang van drie voet, en voorzien van twee schroeven van één voet drie duim middellijn. Deze deden de boot een vaart van tien mijlen in het uur loopen of van zeven mijlen in het uur, wanneer zij tevens een boot van honderd veertig ton moest sleepen. Nadat Ericsson met @@ -5839,7 +5810,7 @@ eer strekt, ontzeiden zij zich het genot den opgewonden uitvinder onmiddellijk door mededeeling van hun hoogwijze beslissing teleur te stellen. Het was eerst na eenigen tijd, dat deze bij toeval, door een gesprek, dat een der leden van den raad na het eten gehouden had, het -vonnis dezer heeren hoorde dat als volgt luidde: »Zelfs aangenomen +vonnis dezer heeren hoorde dat als volgt luidde: »Zelfs aangenomen dat dit voortstuwingswerktuig de kracht zou bezitten om een schip in beweging te brengen, zou het praktisch toch geheel onnut zijn, omdat, daar de kracht achter aan het schip wordt aangebracht, het @@ -5855,10 +5826,10 @@ voor aan een anderen Amerikaan, den kapitein (daarna schout-bij-nacht) Robert F. Stockton, in dienst der marine van de Vereenigde Staten. Wel was kapitein Stockton marine-officier, doch hij liet de zeevaartkundige wetenschappen niet op zulk een onwrikbaren grondslag rusten als -de britsche admiraliteit deed. Voor hem gold het: »ik zie, dus ik +de britsche admiraliteit deed. Voor hem gold het: »ik zie, dus ik geloof", en toen hij terugkwam van een tocht, ondernomen aan boord van Ericsson's boot, de Francis B. Ogden genoemd, riep hij onmiddellijk -uit: »de opinie van uw wetenschappelijke mannen gaat mij niet aan; +uit: »de opinie van uw wetenschappelijke mannen gaat mij niet aan; wat ik vandaag gezien heb, is voldoende om mij te overtuigen." Zelfs voordat de boot met Stockton aan boord haar tocht volbracht @@ -5867,7 +5838,7 @@ hetzelfde plan als de Ogden te bouwen. Deze booten werden geheel op kosten van Stockton gebouwd, wiens aanzienlijk fortuin hem dergelijke uitgaven toestond. -»Wij zullen uw naam op de Delaware laten weerklinken, zoodra wij +»Wij zullen uw naam op de Delaware laten weerklinken, zoodra wij de schroefboot hebben," zei de zeeman op hartelijken toon in zijn opgewonden dronk, dien hij ter eere van Ericsson instelde aan het diner, dat op den tocht met de Ogden volgde. @@ -5891,7 +5862,7 @@ geheel onder de waterlinie bevond. Deze bodem had onder anderen twee buitengewoon groote gesmeed ijzeren kanonnen van veertien duim, die met veertig pond buskruit geladen werden en een kogel van twee honderd vijf en twintig pond gewicht wegschoten. De senator Mallory van Florida -had gelijk, toen hij in Mei 1858 tot het Congres zeide: »Deze bodem +had gelijk, toen hij in Mei 1858 tot het Congres zeide: »Deze bodem is de basis van onze tegenwoordige oorlogsvloot met stoomvermogen; hij is de grondslag van de oorlogsstoomschepen van de gansche wereld." @@ -5950,17 +5921,17 @@ maar al te dikwijls vergeten is en lang niet zoo algemeen bekend is als het overige. Want in de bewondering, die de gunstige afloop der zaak teweeggebracht heeft, heeft men te spoedig vergeten, hoeveel moeite Ericsson heeft aangewend om zijn volkomen nieuwe denkbeelden, -die op de scheepsconstructiën betrekking hadden, ingang te doen vinden. +die op de scheepsconstructiën betrekking hadden, ingang te doen vinden. Gedurende acht jaar wachtte het plan van den monitor op de belangstelling die het verdiende. Een betere tijd brak aan, toen de -oorlog de noodzakelijkheid van een comité bij het departement van +oorlog de noodzakelijkheid van een comité bij het departement van marine deed gevoelen, dat zich bezig had te houden met het onderzoeken van de ontwerpen ter constructie van gepantserde oorlogsbodems en het -geven van adviezen. Dit comité bestond uit de schouten-bij-nacht Joseph +geven van adviezen. Dit comité bestond uit de schouten-bij-nacht Joseph Smith, Hiram Paulding en Charles H. Davis. De laatst overgeblevene -van dit comité, Hiram Paulding, is in den loop van het vorige jaar -gestorven. De schout-bij-nacht Smith was president van het comité. +van dit comité, Hiram Paulding, is in den loop van het vorige jaar +gestorven. De schout-bij-nacht Smith was president van het comité. Wijs geworden door de ondervinding, die hij bij vorige gelegenheden had opgedaan aangaande den tijd, die er verloren gaat en het geduld, @@ -5973,11 +5944,11 @@ werkzaamheid de goede eigenschap paarden van zeer rijk te zijn. Deze hadden zich het lot van den monitor aangetrokken en besloten dat zij beproefd zou worden. Een van deze was de heer C. S. Bushnell uit Connecticut. Hij begaf zich naar Washington, maar hij kon er niet -in slagen het comité te overtuigen, dat de ontwerper en samensteller +in slagen het comité te overtuigen, dat de ontwerper en samensteller van de Princeton waard was aangehoord te worden. Er bleef dus niets over, dan Ericsson over te halen zelf naar Washington te gaan, ten einde daar in persoon zijn zaak te bepleiten met zijn eigenaardige -welsprekendheid, die zoo overtuigend en meêsleepend was dat zij meestal +welsprekendheid, die zoo overtuigend en meêsleepend was dat zij meestal de verlangde uitwerking deed. Intusschen was het al ongeveer even moeilijk om Ericsson hiertoe over te halen als om het departement van marine te overtuigen. Men gebruikte toen een list. Hem werd verhaald, @@ -5985,16 +5956,16 @@ dat Bushnell te Washington goed was ontvangen geworden en dat er niets anders te doen was, dan zelf de details van de opdracht te gaan regelen. -Doch hoe groot was niet Ericsson's verbazing toen hij, voor het Comité +Doch hoe groot was niet Ericsson's verbazing toen hij, voor het Comité verschijnende, bespeurde, dat hij niet alleen geen verwachte gast was, maar een bezoeker, wiens komst eigenlijk niet zeer gewenscht was. Het -was zeer duidelijk, dat de leden van het Comité elkaar afvroegen, +was zeer duidelijk, dat de leden van het Comité elkaar afvroegen, wie of wat hem daarheen gedreven had en zij namen de moeite niet dit voor hem te verbergen. Tot zijn groote verontwaardiging en verbazing tevens vernam Ericsson, dat het door hem ingediende plan -van een stoomschip reeds lang door het Comité verworpen was. Zijn +van een stoomschip reeds lang door het Comité verworpen was. Zijn eerste beweging was zich onmiddellijk te verwijderen, doch zijn woede -beheerschende drong hij er zoo kalm mogelijk bij het Comité op aan, +beheerschende drong hij er zoo kalm mogelijk bij het Comité op aan, dat hem de redenen die aanleiding tot dit besluit hadden gegeven, zouden ontvouwd worden. De schout-bij-nacht Smith nam toen het woord en beweerde, dat het schip niet stabiel genoeg zou zijn, dat het zou @@ -6007,32 +5978,32 @@ het schip zich boven water bevindt. En dit begon kapitein Ericsson met een reeks van even ernstige als duidelijke redeneeringen uit te leggen. Hij bemerkte dat hij veld won, dat zijn verklaringen haar doel niet misten, en, warm geworden in den strijd, eindigde hij met deze -woorden: »Mijne heeren, na hetgeen ik u heb uitgelegd en medegedeeld, +woorden: »Mijne heeren, na hetgeen ik u heb uitgelegd en medegedeeld, beschouw ik het als uw plicht, dien gij aan het land verschuldigd zijt, om, voordat ik deze zaal verlaat, mij het bevel tot het bouwen van een dergelijk vaartuig te geven." -Het Comité begaf zich nu naar een andere kamer, om van gedachten +Het Comité begaf zich nu naar een andere kamer, om van gedachten hierover te wisselen en noodigde kapitein Ericsson uit om over een uur terug te komen. Toen hij op het bepaalde uur verscheen, vond hij den schout-bij-nacht Paulding alleen in de vergaderzaal van het -Comité. Deze ontving hem op de meest beleefde en vriendelijke wijze, +Comité. Deze ontving hem op de meest beleefde en vriendelijke wijze, deed hem in zijn particulier bureau komen, en vroeg hem nog eens de uitlegging te herhalen, die hij dien morgen van de stabiliteit van het stoomschip gegeven had. In dien tusschentijd had Ericsson den -tijd gehad in zijn hôtel een aantal figuren te teekenen, die dienen +tijd gehad in zijn hôtel een aantal figuren te teekenen, die dienen moesten om onder een gemakkelijk te begrijpen vorm de kwestie der stabiliteit te verklaren. Van deze bediende hij zich om het betoog te herhalen, dat hij reeds gehouden had. De schout-bij-nacht, die later -admiraal Paulding werd, was ten slotte geheel overtuigd. »Mijnheer," -zeide hij met een oprechtheid, die hem tot eer verstrekt, »ik heb nu +admiraal Paulding werd, was ten slotte geheel overtuigd. »Mijnheer," +zeide hij met een oprechtheid, die hem tot eer verstrekt, »ik heb nu meer over stabiliteit geleerd door hetgeen gij mij hier gezegd hebt, dan door al wat ik er vroeger van gezien en gehoord had." Deze samenkomst eindigde met een nieuwe uitnoodiging om over drie uur terug te komen. Precies op het gemelde uur werd Ericsson verzocht onmiddellijk in het kabinet van den secretaris Weller te komen, -waar deze hem zonder verdere omwegen mededeelde, dat het comité nu +waar deze hem zonder verdere omwegen mededeelde, dat het comité nu gunstig over zijne plannen dacht en hem aanried zoo spoedig mogelijk naar New-York terug te keeren, ten einde zich aan den arbeid te kunnen begeven. Het contract zou later ter onderteekening worden @@ -6061,11 +6032,11 @@ het laatste gedeelte van de betaling niet gevolgd zijn, maar dan had Ericsson al het reeds ontvangen geld terug moeten betalen. De geest, waarmede Ericsson bezield was in deze omstandigheden, heeft -zich geopenbaard in het antwoord door hem gegeven op de resolutiën -van de kamer van koophandel te New-York. Deze resolutiën vroegen voor -hem »een behoorlijke belooning voor zijn diensten, opdat de natie +zich geopenbaard in het antwoord door hem gegeven op de resolutiën +van de kamer van koophandel te New-York. Deze resolutiën vroegen voor +hem »een behoorlijke belooning voor zijn diensten, opdat de natie hem de verschuldigde dankbaarheid zou kunnen betuigen." Kapitein -Ericsson antwoordde: »Al wat ik als belooning voor het bouwen van den +Ericsson antwoordde: »Al wat ik als belooning voor het bouwen van den monitor verlang is, dat mij de kosten van de constructie worden terug betaald. Dat is voldoende." En de dankbare natie heeft hem bij zijn woord gehouden en haar geld gespaard, om het uit te kunnen deelen @@ -6104,21 +6075,21 @@ zich in den zomer van 1866 in de engelsche wateren vertoonde--dus langer dan vier jaar na de verschijning van den eersten monitor te Hampton-Roads--toen gaf in Engeland eindelijk de publieke meening toe. Toen maakte zich een soort van panische schrik van het land -meester. »Een volkomen waarheid is het," riep de »Times" uit, »dat +meester. »Een volkomen waarheid is het," riep de »Times" uit, »dat van alle naties der wereld de Vereenigde Staten de eenige is, die een gepantserde vloot heeft, welke waardig is dezen naam te dragen." De -verschijning van de Miantonomah werd beschreven als een »schouwspel +verschijning van de Miantonomah werd beschreven als een »schouwspel met een droevig voorteeken". -»Om deze verschrikkelijke uitvinding," zeide men tot de ongelukkige -Engelschen, »groepeerde zich een menigte groote vaartuigen, die een +»Om deze verschrikkelijke uitvinding," zeide men tot de ongelukkige +Engelschen, »groepeerde zich een menigte groote vaartuigen, die een belangrijk deel van de britsche marine uitmaakten en onder deze was er geen enkel, 't welk de vreemde indringer niet in vijf minuten naar den bodem der zee had kunnen zenden, indien hij niet met vreedzame -bedoelingen van gene zijde der zee was overgekomen. Niet één van -die groote oorlogsbodems zou het verlies van één zijner lotgenooten +bedoelingen van gene zijde der zee was overgekomen. Niet één van +die groote oorlogsbodems zou het verlies van één zijner lotgenooten hebben kunnen wreken of zich aan een dergelijk lot hebben kunnen -onttrekken. In één woord, de wolf was in de schaapskooi en de geheele +onttrekken. In één woord, de wolf was in de schaapskooi en de geheele kudde aan zijn genade overgegeven." De man, die dezen wolf losliet, wacht zijn belooning nog. Hij is @@ -6133,12 +6104,12 @@ ijselijk wordt voorgesteld. De spoorwegen hebben zich niet zonder moeite een weg gebaand door het vooroordeel. In 1770 werd de eerste stoomwagen als een nuttelooze merkwaardigheid aangemerkt. Hij was wel niet volmaakt, en thans prijkt -hij als een curiositeit in het Conservatoire des Arts et Métiers te +hij als een curiositeit in het Conservatoire des Arts et Métiers te Parijs; maar in 1770 verdiende hij wat beters. En ook zijn uitvinder Cugnot verdiende iets beters dan ten slotte afhankelijk te zijn van de weldadigheid eener Brusselsche dame. -Toen Péreire den eersten spoorweg wilde leggen tusschen Parijs en Saint +Toen Péreire den eersten spoorweg wilde leggen tusschen Parijs en Saint Germain, en Perdonnet dien naar Rouaan, hebben twee groote mannen, gelijkelijk door de sleur misleid, zich hevig tegen deze plannen verzet. Zij waren Thiers en Arago. Thiers antwoordde Perdonnet, @@ -6149,7 +6120,7 @@ de gezondheid. Dit was in 1836. Thans ligt het ijzeren net gespreid over landen, bergen en stroomen. In alle richtingen doorsnijden de ijzeren lijnen de wereld, om menschen, -natiën en gedachten te vervoeren van het eene eind der aarde naar +natiën en gedachten te vervoeren van het eene eind der aarde naar het ander. Hoe zou de telegraaf, hoe zouden de eerste telegrafisten en hoe @@ -6163,7 +6134,7 @@ wist hij allerlei teekens over te brengen waarmee hij letters en woorden kon aanduiden. Zoo ontstond de luchttelegraaf. Claude Chappe kwam in 1792 te Parijs. Met zeer veel moeite kreeg hij -verlof een telegraaf op te richten op de Barrière-de-l'Etoile. Twee +verlof een telegraaf op te richten op de Barrière-de-l'Etoile. Twee van zijne broeders stonden hem bij en de proeven, die hij nam, gelukten volkomen. @@ -6171,7 +6142,7 @@ Chappe, die menige teleurstelling ondervonden had, dacht nu dat hij zijn doel bereikt had en dat er een geregelde telegraafdienst zou worden ingevoerd. Doch dit was een ijdel droombeeld. Eenige nijdigaards, eenige van die menschen, die zich tegen het nieuwe, -wat het ook zij, verzetten, drongen de Barrière binnen en namen den +wat het ook zij, verzetten, drongen de Barrière binnen en namen den ganschen toestel mee. Dit geheimzinnig verdwijnen van de gansche telegraaf ontmoedigde Chappe @@ -6185,7 +6156,7 @@ van Menilmontant. Nog waren de gebroeders bezig dit nieuwe werktuig tot grooter volkomenheid te brengen, toen zij door nieuwe ongelukken getroffen -werden. Eens op een morgen kwam één van hunne helpers hard aanloopen +werden. Eens op een morgen kwam één van hunne helpers hard aanloopen en riep hun toe dat zij zouden vluchten. Het volk had zich niet gerust gevoeld bij het zonderling gebarenspel dier houten armen. Wanneer deze zich zoo plechtig en spookachtig omhoog hieven om straks neder @@ -6220,16 +6191,16 @@ Saint Martin, een der uiterste forten, terwijl Arbogast met andere afgevaardigden Claude te Menilmontant vergezelden. Drie dagen lang werden er proeven genomen. Op een afstand van -zeven mijlen werden al de depêches met de meeste juistheid +zeven mijlen werden al de depêches met de meeste juistheid overgebracht. Nu werd er spoedig van wege de regeering een telegraafdienst geordend tusschen Parijs en Rijssel, waarover het oppertoezicht werd toevertrouwd aan Claude Chappe met den titel van: telegraaf-ingenieur. Op het eind van het jaar 1794 was de lijn gereed en den 30sten November kon zij naar Parijs de tijding overbrengen van -een behaalden zege, de verovering van Condé op de Oostenrijkers. Binnen +een behaalden zege, de verovering van Condé op de Oostenrijkers. Binnen weinige minuten was de tijding overgekomen. Het telegram wordt in de vergadering der Conventie voorgelezen onder algemeene toejuiching. Even -spoedig, als het bericht gekomen was, kwam het antwoord terug: »Het +spoedig, als het bericht gekomen was, kwam het antwoord terug: »Het Noorderleger heeft zich verdienstelijk gekweten." Sedert heeft een spinneweb van draden het oude en zware paalwerk met de beweegbare armen vervangen. Toch zien wij de seintoestellen nog dienst doen @@ -6263,7 +6234,7 @@ heeft hare martelaars; martelaars als Bichat, die den 8sten Juli 1802 op de snijkamer van een gasthuis bezig met proeven te nemen omtrent de ontbinding van de huid en iets opmerkende dat zijn aandacht trekt, trouw blijft voortwerken te midden van de verpestende lucht, terwijl -zijne discipelen één voor één ontvluchten. Hij werd echter, toen hij +zijne discipelen één voor één ontvluchten. Hij werd echter, toen hij zijn werk gedaan had door een bezwijming overvallen, en boette zijn onderzoek en kocht de waarheid met zijn leven. @@ -6321,7 +6292,7 @@ en de zoogenaamde leer der metamorphose werd vervangen door die eener voortgaande ontwikkeling in de kleine maar rijke wereld der insecten. De groote Boerhave heeft de wonderen van dit genie, een veertigtal jaren nadat het van de aarde was heengegaan, aan het -licht gebracht. Hij heeft Swammerdam's werken onder den titel »Bijbel +licht gebracht. Hij heeft Swammerdam's werken onder den titel »Bijbel der natuur" openbaar gemaakt, en sedert is hij beroemd geworden. Een Swammerdam-medaille, door het Genootschap tot bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde uitgeloofd, loont om de tien jaren den gelukkigen @@ -6344,7 +6315,7 @@ kon geen kooper vinden en toen hij er eindelijk een vond, maakte deze 't hem onmogelijk den koop te sluiten, want de voorwaarde luidde, dat hij niet alleen van zijn kabinet, maar ook van zijn geloof afstand zou doen en Roomsch worden. Eindelijk moest hij om huisvesting bedelen -bij een zijner vrienden; maar deze »sloeg hem onverwacht platweg +bij een zijner vrienden; maar deze »sloeg hem onverwacht platweg af". Tot zwaarmoedigheid vervallen, heeft hij geleden aan de kwaal van Pascal. Ook hij heeft het tweede deel van zijn leven doorgebracht in de sfeer van een wereldverachtend mysticisme. De kiem daarvan lag in @@ -6357,7 +6328,7 @@ den booze achtte. Zijn gevoelig gestel was niet bestand tegen den arbeid, dien hij van zich zelven eischte. Het leed onder kommer, armoede, godsdienstigen waanzin, en zoo stierf hij, een martelaar die misschien meer leed dan menig Heilige, en bij zijn leven verlangend -uitzag naar het einde. »Het lijden", zoo zeide hij, »gaat voor het +uitzag naar het einde. »Het lijden", zoo zeide hij, »gaat voor het verblijden en de dood is de poort des levens." Harvey, de groote Harvey, aan wien de wetenschap de kennis dankt van @@ -6371,16 +6342,16 @@ immers in strijd met de kennis, die men op alle scholen had opgedaan, en de beroemde Guy-Patin, deken van de medische faculteit van Parijs, trof uit de hoogte, die hij in de wereld der geneeskunde bereikt had, als een andere Jupiter, den armen ontdekker met de bliksemschichten van -zijn spotternij. Molière heeft den Engelschen geleerde gewroken. Dezen +zijn spotternij. Molière heeft den Engelschen geleerde gewroken. Dezen Guy-Patin en zijn school heeft de onsterfelijke blijspeldichter en -wijsgeer op het oog in zijn »Malade imaginaire".--»Wat mij in hem -bevalt," zegt Diafoirus van zijn zoon Thomas, »en wat hij trouw van +wijsgeer op het oog in zijn »Malade imaginaire".--»Wat mij in hem +bevalt," zegt Diafoirus van zijn zoon Thomas, »en wat hij trouw van mij navolgt, is dit, dat hij zich blindelings hecht aan het oordeel onzer oude meesters, en dat hij nooit iets heeft willen verstaan of ook maar willen hooren van de redeneeringen, de proefnemingen en ontdekkingen onzer eeuw, ten opzichte van den omloop van het bloed en zaken van dergelijk allooi." Diafoirus roept zelfs uit: -»Ik heb tegen de mannen van den »Omloop" een stelling verdedigd, +»Ik heb tegen de mannen van den »Omloop" een stelling verdedigd, die ik met Mijnheers goedvinden aan Mejuffrouw waag aan te bieden als een huldeblijk, dat ik haar schuldig ben." @@ -6413,7 +6384,7 @@ slachtoffers. Toen hij te Cadix terugkwam zag hij, tot zijn belooning, al zijn koffers verbeurd verklaard ten profijte van den koning van Spanje. Wel viel hem te Parijs een beter lot te beurt en werd hij door Buffon vriendelijk ontvangen; maar hij wees alle eereposten af en trok -zich ergens in Dauphiné terug. Toen hij echter in 1793 met een zending +zich ergens in Dauphiné terug. Toen hij echter in 1793 met een zending naar de Vereenigde Staten belast werd, maakte hij geen bezwaar. Hij ging er heen en zou er zeker op het gebied der botanie nieuwe lauweren hebben geplukt, zoo hij niet door zeeroovers besprongen, te Mont @@ -6426,7 +6397,7 @@ die Davy had genomen met het protoxyd van stikstof, de zoogenaamde dronkenmakende stikstof, welke, ingeademd, een pijnstillend middel bleek te zijn. Hij ademde zelf het nieuwe middel in en liet zich, zonder eenige pijn te gevoelen, een tand uittrekken. Vervolgens paste -hij dit middel op eenige van zijne patiënten toe, die niet weinig +hij dit middel op eenige van zijne patiënten toe, die niet weinig verwonderd en niet weinig ingenomen waren met zijn eigenaardige tooverkracht. Wells maakte ook van het zwavel-aether gebruik, maar hij hield zich bij voorkeur aan het eerstgenoemde middel. @@ -6437,7 +6408,7 @@ vroegere collega's, Morton en den geneesheer Jackson, aan wie hij een volledig verslag deed van zijne proefnemingen en de uitkomsten, die hij verkregen had. Hij werd uitgenoodigd, in het openbaar de proef te leveren van zijn kunst, maar waarschijnlijk had hij zijn middel -niet goed bereid, althans de patiënt, wien voor aller oog een tand +niet goed bereid, althans de patiënt, wien voor aller oog een tand moest getrokken worden, bleek niet gevoelloos te wezen en gaf dit, op niet onduidelijke wijze, door een pijnlijken kreet te kennen. Toen gaf hij zijn tandmeesterschap op. Noch te Londen, noch te Parijs waar @@ -6476,7 +6447,7 @@ wilde, zich in allerlei vestingen verschanste, uitvallen deed, zich terugtrok en nieuwe vestingen opzocht, die hij met hand en tand verdedigde, en hoe ondertusschen de kleine maar edele keurbende, gewond en vermoeid, met heldenmoed voortschreed en telkens nieuwe -steden en provinciën aan het rijk des lichts toevoegde. +steden en provinciën aan het rijk des lichts toevoegde. Zeker, de hoofden van dien strijd hebben veel te verduren gehad. Zij stonden op de gevaarlijkste punten en op hen waren de kogels @@ -6493,7 +6464,7 @@ namen beroemd of ook maar bekend worden. Toch is men aan dit leger even goed de overwinning verplicht, als aan den overste. 't Is waar--zonder overste zou het een hoop zijn, een reddelooze troep. Het genie wijst den weg, ordent, schept uit -den chaos des volks regimenten en compagnieën, stelt onderofficieren +den chaos des volks regimenten en compagnieën, stelt onderofficieren aan, leidt den aanval, kiest de wapenen; maar wat zou het genie zijn zonder de gehoorzaamheid, den goeden wil, den goeden geest, de kracht, den gezamenlijken arbeid van het volk? Soms is het oproerig en @@ -6584,7 +6555,7 @@ richt in de schachten en gangen geweldige vernielingen aan. Den 17den April van het jaar 1879 had er een ontploffing van mijngas plaats in de put No. 2 van Agrappe, bij het spoorwegstation van -Frameries, in de nabijheid van Mons (België). Alle voorzorgen waren +Frameries, in de nabijheid van Mons (België). Alle voorzorgen waren genomen en wel met de meeste nauwkeurigheid, en 's morgens waren 200 werklieden in de mijn nedergedaald. Ten half acht ure maakte men de opmerking dat een vuile reuk uit de schacht oprees, en men zond @@ -6628,7 +6599,7 @@ en toewijding. Al deze mannen hadden een burgerlijk bestaan kunnen vinden, hadden geld kunnen verdienen, schade en vervolging kunnen ontloopen: zij hebben het niet gedaan. In hun binnenste brandde de liefde voor de waarheid. Ook toen zij werden tegengehouden, toen de -wereld zeide: »gij zult de sleur volgen, of anders zullen wij u wel +wereld zeide: »gij zult de sleur volgen, of anders zullen wij u wel dwingen uwe pogingen te staken," ook toen zijn zij voortgegaan, ja, de tegenstand prikkelde hen, en naarmate zij meer offers brachten, hebben zij de zaak, waaraan zij zich wijdden, meer lief @@ -6675,7 +6646,7 @@ volharding in het goede te verstaan en na te volgen! AANTEEKENINGEN -[1] Zoo moet pas onlangs in Australië de hoogste berg der aarde +[1] Zoo moet pas onlangs in Australië de hoogste berg der aarde ontdekt zijn. [2] Dolet verdroeg zijn leed en schande met mannelijke fierheid, @@ -6693,367 +6664,4 @@ wat een zijner tijdgenooten in een Latijnsch gedicht deed zeggen: End of the Project Gutenberg EBook of De martelaars der wetenschap, by Gaston Tissandier (1843-1899) -*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE MARTELAARS DER WETENSCHAP *** - -***** This file should be named 58054-8.txt or 58054-8.zip ***** -This and all associated files of various formats will be found in: - http://www.gutenberg.org/5/8/0/5/58054/ - -Produced by Frans Brinkhof, Jeroen Hellingman and the -Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ -for Project Gutenberg (This book was produced from scanned -images of public domain material from the Google Books -project.) - - -Updated editions will replace the previous one--the old editions -will be renamed. - -Creating the works from public domain print editions means that no -one owns a United States copyright in these works, so the Foundation -(and you!) can copy and distribute it in the United States without -permission and without paying copyright royalties. Special rules, -set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to -copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to -protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project -Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you -charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you -do not charge anything for copies of this eBook, complying with the -rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose -such as creation of derivative works, reports, performances and -research. They may be modified and printed and given away--you may do -practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is -subject to the trademark license, especially commercial -redistribution. - - - -*** START: FULL LICENSE *** - -THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE -PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK - -To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free -distribution of electronic works, by using or distributing this work -(or any other work associated in any way with the phrase "Project -Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project -Gutenberg-tm License (available with this file or online at -http://gutenberg.org/license). - - -Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm -electronic works - -1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm -electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to -and accept all the terms of this license and intellectual property -(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all -the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy -all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. -If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project -Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the -terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or -entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. - -1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be -used on or associated in any way with an electronic work by people who -agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few -things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works -even without complying with the full terms of this agreement. See -paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project -Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement -and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic -works. See paragraph 1.E below. - -1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" -or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project -Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the -collection are in the public domain in the United States. If an -individual work is in the public domain in the United States and you are -located in the United States, we do not claim a right to prevent you from -copying, distributing, performing, displaying or creating derivative -works based on the work as long as all references to Project Gutenberg -are removed. Of course, we hope that you will support the Project -Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by -freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of -this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with -the work. You can easily comply with the terms of this agreement by -keeping this work in the same format with its attached full Project -Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. - -1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern -what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in -a constant state of change. If you are outside the United States, check -the laws of your country in addition to the terms of this agreement -before downloading, copying, displaying, performing, distributing or -creating derivative works based on this work or any other Project -Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning -the copyright status of any work in any country outside the United -States. - -1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: - -1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate -access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently -whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the -phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project -Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, -copied or distributed: - -This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with -almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or -re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included -with this eBook or online at www.gutenberg.org/license - -1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived -from the public domain (does not contain a notice indicating that it is -posted with permission of the copyright holder), the work can be copied -and distributed to anyone in the United States without paying any fees -or charges. If you are redistributing or providing access to a work -with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the -work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 -through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the -Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or -1.E.9. - -1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted -with the permission of the copyright holder, your use and distribution -must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional -terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked -to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the -permission of the copyright holder found at the beginning of this work. - -1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm -License terms from this work, or any files containing a part of this -work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. - -1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this -electronic work, or any part of this electronic work, without -prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with -active links or immediate access to the full terms of the Project -Gutenberg-tm License. - -1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, -compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any -word processing or hypertext form. However, if you provide access to or -distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than -"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version -posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), -you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a -copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon -request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other -form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm -License as specified in paragraph 1.E.1. - -1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, -performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works -unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. - -1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing -access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided -that - -- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from - the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method - you already use to calculate your applicable taxes. The fee is - owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he - has agreed to donate royalties under this paragraph to the - Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments - must be paid within 60 days following each date on which you - prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax - returns. Royalty payments should be clearly marked as such and - sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the - address specified in Section 4, "Information about donations to - the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." - -- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies - you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he - does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm - License. You must require such a user to return or - destroy all copies of the works possessed in a physical medium - and discontinue all use of and all access to other copies of - Project Gutenberg-tm works. - -- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any - money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the - electronic work is discovered and reported to you within 90 days - of receipt of the work. - -- You comply with all other terms of this agreement for free - distribution of Project Gutenberg-tm works. - -1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm -electronic work or group of works on different terms than are set -forth in this agreement, you must obtain permission in writing from -both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael -Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the -Foundation as set forth in Section 3 below. - -1.F. - -1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable -effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread -public domain works in creating the Project Gutenberg-tm -collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic -works, and the medium on which they may be stored, may contain -"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or -corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual -property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a -computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by -your equipment. - -1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right -of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project -Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project -Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all -liability to you for damages, costs and expenses, including legal -fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT -LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE -PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE -TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE -LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR -INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH -DAMAGE. - -1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a -defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can -receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a -written explanation to the person you received the work from. If you -received the work on a physical medium, you must return the medium with -your written explanation. The person or entity that provided you with -the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a -refund. If you received the work electronically, the person or entity -providing it to you may choose to give you a second opportunity to -receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy -is also defective, you may demand a refund in writing without further -opportunities to fix the problem. - -1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth -in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER -WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO -WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. - -1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied -warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. -If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the -law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be -interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by -the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any -provision of this agreement shall not void the remaining provisions. - -1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the -trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone -providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance -with this agreement, and any volunteers associated with the production, -promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, -harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, -that arise directly or indirectly from any of the following which you do -or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm -work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any -Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. - - -Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm - -Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of -electronic works in formats readable by the widest variety of computers -including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists -because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from -people in all walks of life. - -Volunteers and financial support to provide volunteers with the -assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's -goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will -remain freely available for generations to come. In 2001, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure -and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. -To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation -and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 -and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. - - -Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive -Foundation - -The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit -501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the -state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal -Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification -number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at -http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg -Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent -permitted by U.S. federal laws and your state's laws. - -The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. -Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered -throughout numerous locations. Its business office is located at -809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email -business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact -information can be found at the Foundation's web site and official -page at http://pglaf.org - -For additional contact information: - Dr. Gregory B. Newby - Chief Executive and Director - gbnewby@pglaf.org - - -Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg -Literary Archive Foundation - -Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide -spread public support and donations to carry out its mission of -increasing the number of public domain and licensed works that can be -freely distributed in machine readable form accessible by the widest -array of equipment including outdated equipment. Many small donations -($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt -status with the IRS. - -The Foundation is committed to complying with the laws regulating -charities and charitable donations in all 50 states of the United -States. Compliance requirements are not uniform and it takes a -considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up -with these requirements. We do not solicit donations in locations -where we have not received written confirmation of compliance. To -SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any -particular state visit http://pglaf.org - -While we cannot and do not solicit contributions from states where we -have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition -against accepting unsolicited donations from donors in such states who -approach us with offers to donate. - -International donations are gratefully accepted, but we cannot make -any statements concerning tax treatment of donations received from -outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. - -Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation -methods and addresses. Donations are accepted in a number of other -ways including checks, online payments and credit card donations. -To donate, please visit: http://pglaf.org/donate - - -Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic -works. - -Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm -concept of a library of electronic works that could be freely shared -with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project -Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. - - -Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed -editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. -unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily -keep eBooks in compliance with any particular paper edition. - - -Most people start at our Web site which has the main PG search facility: - - http://www.gutenberg.org - -This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, -including how to make donations to the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to -subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. +*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 58054 *** diff --git a/58054-h/58054-h.htm b/58054-h/58054-h.htm index a27acde..edd64e4 100644 --- a/58054-h/58054-h.htm +++ b/58054-h/58054-h.htm @@ -898,48 +898,7 @@ width:501px; <body> -<pre> - -The Project Gutenberg EBook of De martelaars der wetenschap, by -Gaston Tissandier (1843-1899) - -This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with -almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or -re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included -with this eBook or online at www.gutenberg.org/license - - -Title: De martelaars der wetenschap - -Author: Gaston Tissandier (1843-1899) - -Illustrator: Camille Gilbert (1838-) - -Translator: Jeronimo de Vries (1838-1915) - -Release Date: October 7, 2018 [EBook #58054] - -Language: Dutch - -Character set encoding: ISO-8859-1 - -*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE MARTELAARS DER WETENSCHAP *** - - - - -Produced by Frans Brinkhof, Jeroen Hellingman and the -Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ -for Project Gutenberg (This book was produced from scanned -images of public domain material from the Google Books -project.) - - - - - - -</pre> +<div>*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 58054 ***</div> <div class="front"> <div class="div1 cover"><span class="pagenum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><!--This book has been produced by Project Gutenberg and is freely available from https://www.gutenberg.org/.--><div class="divBody"> @@ -7125,382 +7084,7 @@ voor u niet werken.</p> -<pre> - - - - - -End of the Project Gutenberg EBook of De martelaars der wetenschap, by -Gaston Tissandier (1843-1899) - -*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE MARTELAARS DER WETENSCHAP *** - -***** This file should be named 58054-h.htm or 58054-h.zip ***** -This and all associated files of various formats will be found in: - http://www.gutenberg.org/5/8/0/5/58054/ - -Produced by Frans Brinkhof, Jeroen Hellingman and the -Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ -for Project Gutenberg (This book was produced from scanned -images of public domain material from the Google Books -project.) - - -Updated editions will replace the previous one--the old editions -will be renamed. - -Creating the works from public domain print editions means that no -one owns a United States copyright in these works, so the Foundation -(and you!) can copy and distribute it in the United States without -permission and without paying copyright royalties. Special rules, -set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to -copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to -protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project -Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you -charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you -do not charge anything for copies of this eBook, complying with the -rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose -such as creation of derivative works, reports, performances and -research. They may be modified and printed and given away--you may do -practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is -subject to the trademark license, especially commercial -redistribution. - - - -*** START: FULL LICENSE *** - -THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE -PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK - -To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free -distribution of electronic works, by using or distributing this work -(or any other work associated in any way with the phrase "Project -Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project -Gutenberg-tm License (available with this file or online at -http://gutenberg.org/license). - - -Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm -electronic works - -1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm -electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to -and accept all the terms of this license and intellectual property -(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all -the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy -all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. -If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project -Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the -terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or -entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. - -1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be -used on or associated in any way with an electronic work by people who -agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few -things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works -even without complying with the full terms of this agreement. See -paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project -Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement -and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic -works. See paragraph 1.E below. - -1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" -or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project -Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the -collection are in the public domain in the United States. If an -individual work is in the public domain in the United States and you are -located in the United States, we do not claim a right to prevent you from -copying, distributing, performing, displaying or creating derivative -works based on the work as long as all references to Project Gutenberg -are removed. Of course, we hope that you will support the Project -Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by -freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of -this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with -the work. You can easily comply with the terms of this agreement by -keeping this work in the same format with its attached full Project -Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. - -1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern -what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in -a constant state of change. If you are outside the United States, check -the laws of your country in addition to the terms of this agreement -before downloading, copying, displaying, performing, distributing or -creating derivative works based on this work or any other Project -Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning -the copyright status of any work in any country outside the United -States. - -1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: - -1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate -access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently -whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the -phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project -Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, -copied or distributed: - -This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with -almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or -re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included -with this eBook or online at www.gutenberg.org/license - -1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived -from the public domain (does not contain a notice indicating that it is -posted with permission of the copyright holder), the work can be copied -and distributed to anyone in the United States without paying any fees -or charges. If you are redistributing or providing access to a work -with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the -work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 -through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the -Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or -1.E.9. - -1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted -with the permission of the copyright holder, your use and distribution -must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional -terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked -to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the -permission of the copyright holder found at the beginning of this work. - -1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm -License terms from this work, or any files containing a part of this -work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. - -1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this -electronic work, or any part of this electronic work, without -prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with -active links or immediate access to the full terms of the Project -Gutenberg-tm License. - -1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, -compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any -word processing or hypertext form. However, if you provide access to or -distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than -"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version -posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), -you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a -copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon -request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other -form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm -License as specified in paragraph 1.E.1. - -1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, -performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works -unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. - -1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing -access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided -that - -- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from - the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method - you already use to calculate your applicable taxes. The fee is - owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he - has agreed to donate royalties under this paragraph to the - Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments - must be paid within 60 days following each date on which you - prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax - returns. Royalty payments should be clearly marked as such and - sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the - address specified in Section 4, "Information about donations to - the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." - -- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies - you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he - does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm - License. You must require such a user to return or - destroy all copies of the works possessed in a physical medium - and discontinue all use of and all access to other copies of - Project Gutenberg-tm works. - -- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any - money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the - electronic work is discovered and reported to you within 90 days - of receipt of the work. - -- You comply with all other terms of this agreement for free - distribution of Project Gutenberg-tm works. - -1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm -electronic work or group of works on different terms than are set -forth in this agreement, you must obtain permission in writing from -both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael -Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the -Foundation as set forth in Section 3 below. - -1.F. - -1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable -effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread -public domain works in creating the Project Gutenberg-tm -collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic -works, and the medium on which they may be stored, may contain -"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or -corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual -property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a -computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by -your equipment. - -1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right -of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project -Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project -Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all -liability to you for damages, costs and expenses, including legal -fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT -LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE -PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE -TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE -LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR -INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH -DAMAGE. - -1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a -defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can -receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a -written explanation to the person you received the work from. If you -received the work on a physical medium, you must return the medium with -your written explanation. The person or entity that provided you with -the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a -refund. If you received the work electronically, the person or entity -providing it to you may choose to give you a second opportunity to -receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy -is also defective, you may demand a refund in writing without further -opportunities to fix the problem. - -1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth -in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER -WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO -WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. - -1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied -warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. -If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the -law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be -interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by -the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any -provision of this agreement shall not void the remaining provisions. - -1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the -trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone -providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance -with this agreement, and any volunteers associated with the production, -promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, -harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, -that arise directly or indirectly from any of the following which you do -or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm -work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any -Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. - - -Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm - -Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of -electronic works in formats readable by the widest variety of computers -including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists -because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from -people in all walks of life. - -Volunteers and financial support to provide volunteers with the -assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's -goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will -remain freely available for generations to come. In 2001, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure -and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. -To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation -and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 -and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. - - -Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive -Foundation - -The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit -501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the -state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal -Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification -number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at -http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg -Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent -permitted by U.S. federal laws and your state's laws. - -The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. -Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered -throughout numerous locations. Its business office is located at -809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email -business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact -information can be found at the Foundation's web site and official -page at http://pglaf.org - -For additional contact information: - Dr. Gregory B. Newby - Chief Executive and Director - gbnewby@pglaf.org - - -Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg -Literary Archive Foundation - -Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide -spread public support and donations to carry out its mission of -increasing the number of public domain and licensed works that can be -freely distributed in machine readable form accessible by the widest -array of equipment including outdated equipment. Many small donations -($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt -status with the IRS. - -The Foundation is committed to complying with the laws regulating -charities and charitable donations in all 50 states of the United -States. Compliance requirements are not uniform and it takes a -considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up -with these requirements. We do not solicit donations in locations -where we have not received written confirmation of compliance. To -SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any -particular state visit http://pglaf.org - -While we cannot and do not solicit contributions from states where we -have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition -against accepting unsolicited donations from donors in such states who -approach us with offers to donate. - -International donations are gratefully accepted, but we cannot make -any statements concerning tax treatment of donations received from -outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. - -Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation -methods and addresses. Donations are accepted in a number of other -ways including checks, online payments and credit card donations. -To donate, please visit: http://pglaf.org/donate - - -Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic -works. - -Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm -concept of a library of electronic works that could be freely shared -with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project -Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. - - -Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed -editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. -unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily -keep eBooks in compliance with any particular paper edition. - - -Most people start at our Web site which has the main PG search facility: - - http://www.gutenberg.org - -This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, -including how to make donations to the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to -subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. - - -</pre> +<div>*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 58054 ***</div> </body> </html> |