initial commit of ebook 30592HEADmain

9 files changed, 11084 insertions, 0 deletions

diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes
new file mode 100644
index 0000000..6833f05
--- /dev/null
+++ b/.gitattributes
@@ -0,0 +1,3 @@
+* text=auto
+*.txt text
+*.md text
diff --git a/30592-8.txt b/30592-8.txt
new file mode 100644
index 0000000..f7efa56
--- /dev/null
+++ b/30592-8.txt
@@ -0,0 +1,4774 @@
+The Project Gutenberg eBook, Achter de schermen, by Jos. J. Schürmann,
+Translated by J. H. v. d. Hoeven
+
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+
+
+
+Title: Achter de schermen
+
+
+Author: Jos. J. Schürmann
+
+
+
+Release Date: December 3, 2009  [eBook #30592]
+
+Language: Dutch
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+
+***START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ACHTER DE SCHERMEN***
+
+
+E-text prepared by André Engels and the Project Gutenberg Online
+Distributed Proofreading Team (http://www.pgdp.net)
+
+
+
+Note: Project Gutenberg also has an HTML version of this
+      file which includes the original illustration.
+      See 30592-h.htm or 30592-h.zip:
+      (http://www.gutenberg.org/files/30592/30592-h/30592-h.htm)
+      or
+      (http://www.gutenberg.org/files/30592/30592-h.zip)
+
+
+      +--------------------------------------------------------------+
+      |                                                              |
+      |                                                              |
+      | Opmerking van de bewerker:                                   |
+      |                                                              |
+      | I. De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de           |
+      | originele, verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de  |
+      | tekst te moderniseren.                                       |
+      |                                                              |
+      | II. Overduidelijke inconsistenties, druk- en spelfouten in   |
+      | het origineel zijn stilzwijgend gecorrigeerd.                |
+      |                                                              |
+      |                                                              |
+      +--------------------------------------------------------------+
+
+
+
+
+
+DE MEULENHOFF-EDITIE
+
+EEN ALGEMEENE BIBLIOTHEEK
+
+UITGEGEVEN DOOR MEULENHOFF & Co.
+IN HET JAAR MCMXV TE AMSTERDAM
+
+[Illustratie: JOS. J. SCHÜRMANN.]
+
+
+
+ACHTER DE SCHERMEN
+
+BELANGRIJKE MERKWAARDIGHEDEN EN HERINNERINGEN
+
+VAN DEN IMPRESARIO
+
+JOS. J. SCHÜRMANN
+
+
+
+
+
+
+
+VRIJ BEWERKT NAAR HET FRANSCH
+door J. H. v. d. HOEVEN
+
+UITGEGEVEN DOOR MEULENHOFF & Co.
+IN HET JAAR MCMXV TE AMSTERDAM
+
+
+
+
+
+
+Jos. J. Schürmann.
+
+
+Hoewel uit de bladzijden, die volgen reeds ondubbelzinnig blijkt wie en
+wat #Joseph Schürmann# als impresario is en beteekent, wil ik enkele
+bijzonderheden hier toch aan toe voegen.
+
+Hij zelf beweert, dat het ras der groote impresarii tegenwoordig aan het
+uitsterven is. Van zelf komt de vraag bij ons op: Wat is een groot
+impresario? Een zakenman of meer een artistiek mensch? In hoofdzaak
+beiden te gelijk, al gaat het geldverdienen steeds vóór. Bovenal moet
+hij iemand zijn met den noodigen speurzin, die zijn kracht zoekt in
+reclame en weet wat bij het publiek in verschillende landen gewild is,
+kortom iemand die van aanpakken en volhouden weet.
+
+Dit alles lijkt veel gemakkelijker op papier dan het in de praktijk
+uitkomt. De gebeurtenissen hier vermeld zijn daar het bewijs van, al is
+de inhoud door den auteur met de noodige saus toebereid om alles
+aantrekkelijk en smakelijk te maken.
+
+Joseph Schürmann heeft thans als impresario reeds een
+vijf- en dertigjarige ervaring achter den
+rug. Rotterdammer van geboorte, waar hij 2 April 1857 het levenslicht
+zag, woont hij, wanneer hij natuurlijk niet "en tournée" is, sedert 1880
+te Parijs of daarbuiten, zoodat hij in smaak en manieren zoo goed als
+"verfranscht" is. Van jongs af behoorde zijn hart aan het tooneel. In
+het kleedermagazijn van zijn vader speelde hij met vriendjes na
+schooltijd reeds komedie en toen hij later op kostschool te Velp kwam,
+studeerde hij met zijn kameraden een eigen geschreven drama over het
+Schrikbewind in, zelf als #Robespierre# optredend, welken bijnaam hij
+bij de Velpenaren langen tijd behield.
+
+Toen hij weer te Rotterdam in de zaak van zijn vader terugkwam, zat de
+drang naar het avontuurlijke te zeer bij hem in het bloed om een
+rechtgeaard lakenkoopman te worden. Uit zijn eigen mond mocht ik
+vernemen, hoe hij in den boekhandel van mijn vader, waar hij steeds in
+de nieuwste Fransche romans stond te snuffelen, kennis maakte met #Ed.
+Douwes Dekker# (Multatuli), met #Domela Nieuwenhuis# en hier vaak #Louis
+Bouwmeester# ontmoette, voor wiens gezelschap hij tooneelstukken van het
+Fransch in het Nederlandsch omwerkte, waarvoor hij vrijen toegang tot
+den schouwburg kreeg.
+
+In die jaren stelde zijn vader hem tot chef aan van een filiaal te
+Amsterdam. Hier besteedde hij den meesten tijd wederom aan het schrijven
+voor tooneel. In 1878 nam het "Nederl. Tooneel" zelfs een stuk van hem,
+getiteld "Gabrielle" aan, dat bij de opvoering echter niet in den smaak
+viel. Gelijktijdig vertoonde een Fransch gezelschap van Réné en Chamonin
+in het Grand-Théâter in de Amstelstraat zijn tooneelspel in 3 bedrijven
+"Josepha", dat Schürmann aan #Alexandre Dumas fils# had opgedragen en
+waarvan hij hem een exemplaar had doen toekomen.
+
+Dumas schreef hem toen terug: "J'accepte avec le plus grand plaisir
+votre dédicace et je vous souhaite le plus grand succès."
+
+De roep over #Sarah Bernhardt# te Parijs was tot Holland doorgedrongen.
+Op voorstel van den heer #Abraham van Lier# zou Joseph Schürmann de
+groote ster trachten over te halen eenige voorstellingen in onze
+Amstelstad te komen geven. Dit gelukte hem en van nu af was hij voor
+den lakenhandel verloren, hij liet Sarah niet meer los. Toen zij dan ook
+met den Engelschen impresario #Jarrett# een contract afsloot voor een
+"tournée" door de Vereenigde Staten, maakte Schürmann de reis mee als
+secretaris-journalist. De grondsteen was gelegd. Schürmann besloot voor
+eigen rekening met groote artiesten op reis te gaan en zich als
+"impresario" te Parijs te vestigen.
+
+Natuurlijk vergat hij zijn geboorteland niet, want bij het arrangeeren
+van zijn "tournées" kreeg Holland steeds een eereplaats, hoewel hij er
+financieel bij ons nooit sterk op vooruit ging.
+
+De sterren, die hij o.a. hier te land geintroduceerd heeft zijn behalve
+Sarah Bernhardt in 1881 en 82, Mme #Favart#, #Anna Judic#, #Céline
+Chaumont#, #Antoine# met zijn "Théâtre Libre" (1892-93.), Mmes
+#Segond-Wéber#, #Eleonora Duse#, #Agnes Sorma#, Mlle #Moréno#, het
+théâter #Maeterlinck#, het orkest van #Lamoureux# en in de laatste jaren
+het thans ontbonden "Neues Schauspielhaus" van Berlijn.
+
+Sterren als #Adelina Patti#, die hem tien duizend francs per
+voorstelling kostten, pianisten als #Rubinstein# en #Paderewski# waren
+voor Holland te kostbaar en moesten hier uit een financieel oogpunt
+fiasco maken. Schürmann, die meestal met kunstenaars en kunstenaressen
+van den eersten rang op reis gaat, is van zelf op de groote
+wereldkunstcentra aangewezen. Hier heeft hij vele vorsten en
+dignitarissen ontmoet, waarvan hij zoo pittig weet te verhalen. De
+meeste gegevens zijn door mij dan ook ontleend aan zijn "Les Etoiles en
+voyage", "Une Tournée en Amérique", en enkele Fransche kunstbladen,
+waaraan Schürmann nu en dan meewerkt. De grootste eer, die hij onze
+kunst en ons land heeft aangedaan: Door zijn toedoen heeft #Louis
+Bouwmeester# met de leden van het Nederl. Tooneel enkele tooneelen uit
+"De Koopman van Venetië" te Parijs in het Théâter Français kunnen
+vertoonen, in een taal, die nog nimmer op de planken van het "Huis van
+Moliere" weerklonken had.
+
+Het zij Schürmann vergund nog vele celebriteiten aan de reeds
+respectabele serie artiesten toe te voegen en over hun wel en wee nog
+veel interessants mee te deelen.
+
+
+
+
+Sarah Bernhardt.
+
+
+In 1881 had iedereen den mond vol over #Sarah Bernhardt#, haar "gouden
+stem" en vooral over haar buitenissigheden. Sarah Bernhardt,
+luchtreizigster; Sarah Bernhardt, beeldhouwster, Sarah Bernhardt,
+schilderes. Haar spreekwoordelijke magerte, haar bloed opgeven, haar
+contractbreuk met het Théâter-Français, de doodkist, waarin zij sliep,
+leverden stof tot sensatie artikelen aan al de dagbladen van de wereld.
+
+Haar naam had toen reeds een wereldreputatie, iedereen wist over haar
+steeds iets nieuws op te disschen.
+
+Chef in één der magazijnen van mijn ouders, een dol liefhebber van
+tooneel en Fransche litteratuur, ontkwam ook ik niet aan de algemeene
+"rage" en ik kende slechts één verlangen: Sarah te spreken te krijgen!
+Ik putte mij uit hoe en op welke manier mij dit zou gelukken en kwam
+tenslotte tot de conclusie, dat de eenige praktische oplossing daarin
+bestond, haar te Parijs te gaan opzoeken en haar trachten over te halen
+eenige voorstellingen te Amsterdam te komen geven.
+
+Op goeden voet verkeerend met den ouden heer #van Lier#, directeur van
+het Grand-Théâter, bespraken wij dit plan en ook hij hechtte zijn
+goedkeuring er aan, zoodat ik mij terstond gereed maakte naar Parijs te
+trekken, waar ik mij verstond met #Boucher#, den sociétaire van de
+"Comédie Française" die het monopolie had voor het arrangeeren der
+kunstreizen, die de leden van het "Huis van Molière" in den vreemde
+hielden.
+
+Zoowel toen als tegenwoordig waren de sterren van de "Comédie" op de
+affiches van alle groote schouwburgen in Frankrijk en België te vinden,
+behalve op de billetten van hun eigen théâter. Van tijd tot tijd
+creëerden zij een rol in een nieuw stuk, speelden in een klassiek werk
+of in één of ander repertoire stuk mee, voor de rest traden ze als
+"gast" op in de provincie, waar de bijvoeging Sociétaire van de "Comédie
+Française" steeds haar toovermacht op het publiek uitoefende en een
+grooten toeloop deed verwachten. Onder #Perrin# gebeurde dit al even
+vaak als onder de huidige administratie van #Jules Claretie#, en zonder
+twijfel zal na het heengaan van dezen eminenten Académicien daar evenmin
+verandering in komen.[1]
+
+[1] Men weet allicht dat na Claretie's overlijden in Jan. 1914
+#Albert Carré# zijn functie heeft overgenomen (_Noot v. d. vert._).
+
+Boucher en ik werden het spoedig eens. De kosten, het repertoire, de
+gage, de artiesten, die met Sarah voor de twee voorstellingen te
+Amsterdam zouden meekomen, alles werd per contract besproken en geregeld
+en er restte mij toen alleen nog de zorg de overwinning voor te
+bereiden, want dat haar komst voor ons beiden een overwinning zou zijn,
+daaraan twijfelde ik geen oogenblik.
+
+Eindelijk is de lang verwachte dag der eerste opvoering op komst en 's
+morgens om zes uur was ik reeds aan de Belgische grens aanwezig om de
+groote actrice en haar gezelschap op te wachten.
+
+Den vorigen avond tegen elf uur uit Parijs vertrokken, kwam Sarah
+doodvermoeid uit haar slaapwagen gestapt, sleepte zich naar het
+douanelokaal en hield telkens voor haar mond een klein batist zakdoekje,
+dat dan een lichtroode kleur vertoonde. Ik meende toen nog in alle
+ernst, dat het bloed was en kreeg eerst later de zekerheid, dat die
+lichtroode kleur het gevolg was van het wrijven langs haar lippen, die
+onder de pommade zaten.
+
+Jaren achtereen heeft het publiek van heel de beschaafde wereld zich
+over haar zwakke gezondheid bezorgd gemaakt en vreesde men, dat deze
+tengere actrice nog eens op de planken zou sterven. Ruim veertig jaar
+heeft Sarah echter reeds de wereld rondgetrokken, een groot gedeelte
+daarvan in treinen en op stoombooten doorgebracht, de vermoeiendste
+rollen gespeeld, vaak tweemaal op één dag, en haar gezondheid heeft er
+niets van te lijden gehad. Een ander artiest zou reeds lang het bijltje
+er bij hebben moeten neerleggen, zelfs al deed hij de helft minder dan
+deze energieke, onvermoeibare vrouw.
+
+'s Middags om half één arriveerden wij aan het Centraal Station in
+Hollands hoofdstad. Het geheele perron stond zwart van de menschen, die
+getuigen hadden willen zijn van de inkomst van de beroemde Parijsche
+ster. Met groote moeite banen de schilder #Jules Clairin#, #Angélo#,
+#Boucher# en ik ons een doorgang om Sarah in de gelegenheid te stellen
+de wachtkamer te bereiken, die door de zorg van de spoorwegmaatschappij
+in een fraai ontvangsalon was herschapen.
+
+De burgemeester met eenige leden van het stadsbestuur en vele
+afgevaardigden van artistieke genootschappen, artiesten en journalisten
+verdringen zich om Sarah bloemen aan te bieden en hun speechen af te
+steken.
+
+Sarah krijgt hierbij een flauwtje en zakt op de canapé inéén... Groote
+consternatie... Het gedruisch van stemmen maakt plaats voor een doodsche
+stilte. Zij opent de oogen... algemeene herademing... Daarop begeeft men
+zich naar den voorhal. Daar wachten een landauer met vier paarden "à la
+daumont" bespannen en een voorrijder, witgepruikt haar op, afgestaan
+door den heer #Carré#, den welbekenden circusdirecteur van Amsterdam.
+Sarah neemt plaats op den achterbank, de heer van Lier en mijn
+persoontje tegenover haar, en onder luid gejuich rijden wij heen.
+
+Het Stationsplein is afgezet, de schepen op het Damrak hebben de vlag in
+top, tot op de daken der huizen staan de menschen dicht op een gepakt,
+terwijl men de plaatsen voor de vensters voor grof geld verhuurd heeft.
+Een regeerende vorst zou op geen triomphaler intocht aanspraak hebben
+kunnen maken!
+
+Ons rijtuig werd door vele landauers gevolgd en daarachter vereenigingen
+met hun banieren, muziek voorop. Van het Station tot vóór den schouwburg
+in de Amstelstraat hoorde men overal geestdriftige kreten:
+
+Leve Sarah! Leve Sarah Bernhardt! Sarah!..
+
+Op het balcon van het Grand-Théâter had men een orkest geplaatst en toen
+wij aankwamen speelde het de "Marseillaise".
+
+Sarah richtte zich ontroerd op en riep duidelijk verstaanbaar: "Dank u!"
+"Dank u!"
+
+Hoewel met Fransch accent klonken deze woorden niettemin Hollandsch. De
+groote artieste heeft Hollandsch gesproken! Zij heeft blijk gegeven haar
+afkomst niet vergeten te zijn. Het publiek raakt buiten zich zelf, men
+dringt op naar ons rijtuig om met de bloemen, waarmee het versierd is,
+zich te tooien. Men tracht Sarah bij de hand te pakken om er een kus op
+te drukken. In het gedrang kan men niets onderscheiden en zoo gebeurde
+het, dat men mijn handen kuste in de meening Sarah hulde te brengen.
+
+Ik zal deze triomphale intocht dan ook nimmer vergeten, te meer omdat
+zij mijn debuut als "impresario" werd.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Gedurende de groote tournée van Sarah Bernhardt onder mijn leiding door
+Europa, was ik eens genoodzaakt zelf als acteur te figureeren. Gelukkig
+is dit malle avontuur bij deze eene maal gebleven.
+
+We zouden te Turijn in het Scribe Théâter voor de zooveelste keer de
+"Dame aux Camélias" geven. #Joliet#, de broeder van den "pensionnaire"
+van de Comédie Française, die de kleine rol van den dokter in het vijfde
+bedrijf had te spelen, was ziek geworden en moest in het hôtel blijven.
+
+Mme Sarah Bernhardt liet mij bij zich komen en sprak:
+
+--Joliet is ongesteld, de geheele troep speelt in het stuk mee, er is
+niemand die hem vervangen kan en wij moeten die rol toch bezetten.
+
+--Kunnen we haar niet weglaten, 't zijn maar enkele woorden?...
+
+--Neen, dat wil ik niet, desnoods speelt U haar.
+
+--Ik mevrouw!
+
+--Ja zeker, U, dat blijft zoo afgesproken.
+
+Of ik haar al uitlegde, dat ik nooit voor het publiek gespeeld had, dat
+ik bij de contrôle moest blijven, dat ik te veel te doen had, het hielp
+allemaal niets. Ze dreigde zelfs, de voorstelling uit te stellen en dien
+avond niet te spelen.
+
+Twaalfduizend francs recette teruggeven, dat nooit! Ik trok daarom de
+stoute schoenen aan, kleedde mij in een langen jas, zette een hoogen
+cylinder op, liet me een peper en zout baardje plakken, zette een gouden
+lorgnet op en hield me gereed voor den aanvang.
+
+Vol moed betrad ik het tooneel. Ik nader de stervende Marguérite
+Gauthier, vat haar hand in de mijne, zie haar aan en spreek zoo
+duidelijk mogelijk de enkele woorden van mijn rol: "Arme Marguérite!"
+
+Reeds wend ik mij om, toen de smeekende stem van Sarah me terug roept.
+
+--Dokter, ga nog niet heen!
+
+Ik keer naar haar ziekbed terug, neem opnieuw haar pols op en roep uit:
+"Arme Marguérite!"
+
+Ditmaal meen ik aan mijn plicht voldaan te hebben. Ik zet mijn hoed op,
+doch voel plotseling dat ik niet weg kan. Sarah heeft mij bij mijn
+jaspand gegrepen en roept met snikkende stem:
+
+--Blijf toch, dokter, ga niet heen, ik smeek U er om, zeg mij alles,
+alles!
+
+Wat te doen?
+
+Het zweet staat op mijn voorhoofd, ik voel dat mijn baard zal loslaten
+en ik weet niets te zeggen. Toch kan ik deze malle situatie niet langer
+rekken uit vrees, dat het publiek zal merken, wat er gaande is.
+
+Nog eenmaal wend ik mij om, neem Sarah's hand voor de derde maal in de
+mijne en roep vertwijfeld achtereen: "Arme Marguérite", "arme
+Marguérite!"
+
+Den volgenden dag waren alle kranten vol lof over de groote Sarah en
+haar uitstekend gezelschap. Men prees echter geenszins den dokter, die
+door zijn malle houding het succès van deze prachtige voorstelling bijna
+in de waagschaal had gesteld.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Om aan het publiek der Vereenigde Staten van Amerika den inhoud der
+stukken te verklaren, die Sarah op haar tournée zou geven, had men
+vooruit een uittreksel der meesterwerken van #Racine#, #Corneille#,
+#Dumas#, #Augier#, #Meilhac# en #Halévy#, bedrijf per bedrijf in het
+Engelsch vertaald. Deze korte inhoudsverklaringen werden bij groote
+getale naar de verschillende schouwburgen verzonden en tegelijk met de
+plaatsen aan de toeschouwers afgegeven. Voor hen die het Fransch niet
+machtig waren, was dit een groot gemak om toch de opvoeringen te kunnen
+volgen.
+
+In één dezer plaatsen, waar men voor de zooveelste maal "La Dame aux
+Camélias" vertoonde, die in Amerika met Camille wordt aangesproken,
+waaròm, weet ik niet, vond het volgende plaats. De secretaris van onze
+tournée had zich bij het verzenden van het pakket vergist en in plaats
+van de brochures van Dumas' tooneelspel, die van Racine's "Phèdre"
+gestuurd. De bureaulist had er evenmin acht op geslagen en ze overal
+uitgedeeld.
+
+Het publiek volgde dien avond met gespannen aandacht het stuk, dat
+wederom een groot succes had en juichte Sarah onbedaarlijk toe. Hoe
+ongelooflijk het ook moge klinken, niemand had van deze vergissing van
+de administratie het minste gemerkt en doodkalm het droevige einde van
+de schoonmoeder van Hippolytus voor de liefdesroman van Marguérite
+Gauthier opgevat.
+
+
+
+
+Mijn betrekkingen tot Gekroonde Hoofden.
+
+
+In December 1882 tijdens mijn "tournée" met #Constant Coquelin# door
+Europa, bevond ik mij te St. Petersburg, toen op een goeden dag generaal
+#Richter#, intendant bij Czar #Alexander III# zich aan mijn hôtel
+vervoegde met het verzoek hem naar het paleis Gatchina te willen volgen.
+De keizer had namelijk zijn verlangen te kennen gegeven zich persoonlijk
+met mij te onderhouden over het organiseeren van een voorstelling met
+Coquelin in zijn winterresidentie.
+
+Bij aankomst werd ik in een zeer eenvoudig gemeubileerd vertrek gelaten,
+waar spoedig daarop een rijzige gestalte met hoog voorhoofd, droomenden
+blik, langen baard en met een burgerlijk colbertje aan mij de hand
+toestak. Het was de alleenheerscher over meer dan honderd zeventien
+millioen onderdanen in eigen persoon!... Hij presenteert mij een cigaret
+en ons onderhoud neemt een aanvang. In het kort deel ik hem op zijn
+verzoek den korten inhoud mee van de stukken, die Coquelin en zijn
+gezelschap op hun repertoire hebben. Tenslotte merkt de keizer op, die
+met gekruiste beenen, geheel op zijn gemak naar mij zat te luisteren:
+
+--Meneer Schürmann, ik ben slecht op de hoogte met die verschillenden
+tooneelstukken. Ik wil liever eerst de keizerin raadplegen of nog beter,
+ik laat het geheel aan u over, omdat u zelf wel het best zult weten in
+welke rol Coquelin het meest voldoet en welk stuk ook voor de jeugd
+past, want ik ben er op gesteld, dat ook mijn kinderen de vertooning
+bijwonen.
+
+Ik koos "Gringoire" en "Les Précieuses Ridicules" benevens enkele
+bescheiden monologen. In een gereserveerde loge namen de keizer plaats
+met rechts van hem de keizerin en links haar zoontje, de toekomstige
+Czar Nicolaas II in een matrozenpakje; hij was toen ongeveer veertien
+jaar oud. De zaal bood een schitterenden aanblik, veel uniformen,
+diplomaten in ambtsgewaad en de dames allen zonder uitzondering
+gedecolleteerd.
+
+Zijn Majesteit betoonde zich na afloop zeer ingenomen met deze
+voorstelling en schonk mij een kostbaren ring als herinnering aan dit
+voor mij onvergetelijk feest.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Minder aangename herinneringen zijn mij van de voorstellingen te Madrid
+in Maart 1883 bij gebleven. Ik had voor de tournée met #Mme Favart# van
+de "Comedie Française" het "Apollo Theâter" gepacht, toen ik bij
+aankomst vernam, dat de directeur #Rocco# er met niet minder dan twee en
+dertig duizend francs van door was gegaan, welk bedrag voor de serie
+voorstellingen door de high-life in Madrid aan plaatsen genomen was. Wat
+te doen? De opvoeringen moesten plaats vinden, want ik was deze tournée
+op eigen risico begonnen. Er schoot mij niets anders over dan vóór den
+aanvang het publiek van het gebeurde in kennis te stellen.
+
+--Dames en Heeren. Hoewel het bedrag van de genomen abonnementen mij
+ontvreemd is geworden, voel ik mij verplicht de geleden schade niet op u
+te verhalen en zullen de aangekondigde voorstellingen gehandhaafd
+blijven.
+
+Een luid applaus begroette deze woorden en nauwelijks was het eerste
+bedrijf ten einde of er werd mij verzocht in de loge van den koning te
+verschijnen. #Alphons XII# betuigde mij zijn leedwezen met het gebeurde
+en merkte lachend op, dat dit wel de eerste maal was, dat een impresario
+door een directeur bedrogen werd, want meestal had het omgekeerde
+plaats. "Tout est perdu fors l'honneur" heeft reeds één uwer koningen
+gezegd, laat dit u een troost zijn. Hierop ontdeed zijn Majesteit zich
+van zijn roset der orde van Isabella de Katholieke en stak ze in mijn
+knoopsgat.
+
+Het stuk, we speelden "Serge Panine", had den koning maar matig voldaan.
+Hij beloofde mij echter ook de volgende avonden in den schouwburg te
+zullen komen. Door Zijn tegenwoordigheid kwam het publiek in grooten
+getale op, zoodat ik gedeeltelijk weer aan mijn kosten kwam.
+
+Het volgende jaar bezocht de koning op zijn terugreis van Berlijn, waar
+#Wilhelm I# hem tot kolonel van een Uhlanen regiment had benoemd,
+Parijs.
+
+De houding van de Parijzenaars was ditmaal alles behalve vriendelijk.
+Bij zijn rit van de Gare du Nord door de Rue Lafayette werd zelfs
+gefluit en gesis waargenomen en het was den koning aan te zien, dat hij
+zijn politieke verplichtingen verwenschte, die hem ditmaal aan zoo'n
+onheusche ontvangst blootstelden. Ook ik bevond mij onder de menigte en
+kon mij bij het hooren van dit gefluit en gesis niet weerhouden "Vive le
+roi!" te roepen. De koning wendde zich om, scheen mij te herkennen, want
+een vluchtige glimlach bedankte mij voor mijn moed.
+
+Dat hier moed toe noodig was, bleek mij uit den geweldigen vuistslag die
+mijn hoogen hoed ver over mijn ooren deed zakken en aan mijn gescheurde
+en gehavende kleeren.
+
+Toen ik kort daarop #Anna Judic# naar Madrid begeleidde, waar zij in het
+Zarzuela-theater als "Mam'zelle Nitouche" optrad, werd ik wederom bij
+den koning ontboden, die mij terstond de hand toestak.
+
+--Waarde Schürmann, ik dank u voor uw enthousiasten groet in de Rue
+Lafayette.
+
+--Hoezoo Sire, bent u dat nog niet vergeten?
+
+--Dat kon moeilijk, want u waart de eenige, die mij toen dorst
+verwelkomen.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Met den voorlaatsten monarch van Portugal beleefde ik een komisch
+avontuur. #Don Luiz# was een dol liefhebber van muziek, d.w.z. van zijn
+eigen spel. Om mij daar een proef van te geven, noodigde zijn Majesteit
+mij ten paleize, na mij eerst gevraagd te hebben of ik een muziekkenner
+was.
+
+Op het afgesproken uur liet ik mij aandienen. Hoe groot was evenwel mijn
+verwondering en spoedig daarop mijn verveling, toen ik een uur lang
+geheel alleen het gekras op een violoncel moest aanhooren, waarop zijn
+koninklijke Hoogheid mij meende te vergasten.
+
+--Nu wat zegt u er van, luidde eindelijk zijn vraag.
+
+--Sire, antwoordde ik onomwonden. Als u niet reeds koning van Portugal
+waart, engageerde ik U terstond als koning der cellisten en samen zouden
+we goud verdienen.
+
+Dit antwoord scheen bij Don Luiz zoo zeer in den smaak te vallen dat hij
+mij dadelijk met het officierskruis van den Christus-orde vereerde.
+
+#Humbert I#, de overleden koning van Italië was geen minnaar van
+tooneel, waar hij trouwens openlijk voor uit kwam. Toen ik in December
+1884 met Mme #Judic# in den Argentina-schouwburg voorstellingen van
+"Niniche" gaf, ontving ik een schrijven van den hofintendant, dat zijn
+Majesteit één der voorstellingen met zijn tegenwoordigheid zou vereeren.
+
+Kwart voor achten stond ik in de vestibule zijn Hoogheid op te wachten.
+Het werd acht, half negen, negen uur, nog steeds kwamen de rijtuigen
+niet voor. Eerst om tien minuten na negen verscheen de koning en zijn
+gemalin.
+
+--Bent u de impresario, is 's konings eerste vraag. Hoe ver staat het
+met het stuk?
+
+--Men wacht nog steeds op uw Majesteit. Ik dorst niet eerder te laten
+beginnen.
+
+--Daarmee hebt u verkeerd gedaan. Zoo aangenaam vind ik het niet. In
+ieder geval zorgt u maar, dat het spoedig afloopt. De koningin om haars
+gemaals uitspraak eenigszins te verzachten, informeerde naar de
+verschillende artiesten en gaf dien avond verscheidene malen door
+applaus haar ingenomenheid met het vertoonde te kennen.
+
+Ook de keizer van Oostenrijk, die tweemaal een voorstelling onder mijn
+leiding bijwoonde, was niet bepaald wat men noemt een tooneelliefhebber.
+
+De eerste maal in 1881 tijdens de voorstellingen van #Sarah Bernhardt#
+in het "Ring Théâter" te Weenen, de tweede maal in 1885 in de Weensche
+"Musik Verein", toen Mme #Patti# weigerde een vierde nummer te zingen,
+voorgevend vermoeid te zijn, niettegenstaande het geestdriftige publiek
+er haar als 't ware om smeekte.
+
+#Franz Joseph# had mij bij die gelegenheid opgedragen "la divine
+sérinette" uit zijn naam te complimenteeren en op mijn beurt drong ik er
+bij de diva op aan nog een extra nummer te geven.
+
+Zou de keizer haar wel gecomplimenteerd hebben, wanneer hij Patti's
+antwoord had kunnen hooren?....
+
+--Vraag hem Zaterdag voor mij te zingen, dan zal ik nu voor hem nog iets
+ten gehoore brengen.
+
+       *     *     *     *     *
+
+In 1886 gebeurde mij te Kopenhagen het volgende bij mijn tournée met Mme
+#Judic#. Vóórdat de voorstelling aanving--de koning had nog niet in zijn
+loge plaats genomen--werd ik op het tooneel door een bejaard heer
+aangesproken, die mij allerlei bijzonderheden omtrent het debuut en het
+repertoire van onze ster vroeg. Plotseling word ik door Mme Judic
+geroepen.
+
+--Schürmann, zou je me even kunnen helpen?
+
+Excuseer en metéén gaf ik den ouden heer m'n claque over. Ik kom
+terstond terug.
+
+Haast u maar niet, is zijn lachend antwoord.
+
+Toen ik terugkwam, was hij verdwenen en een veel jongere heer geeft me
+met een woedend gezicht mijn hoed terug.
+
+--Ik zou een andermaal eerst informeeren tot wien u spreekt. Weet u wel,
+aan wien u uw hoed te bewaren hebt gegeven? Aan den koning, meneer, aan
+den koning, die U dit waarschijnlijk zeer kwalijk heeft genomen.
+
+Ik keek leelijk op m'n neus en dorst zijn Majesteit niet meer onder de
+oogen komen.
+
+In de pauze kwam #Christiaan IX# wederom op het tooneel. Het eerste wat
+ik deed was hem mijn verontschuldiging aan te bieden.
+
+--Het is wel, het is wel. Ik moest er zelf om lachen!
+
+Toen ik in 1896 met #La Duse# Kopenhagen bezocht wist de bejaarde
+monarch dit voorval van tien jaar geleden zich nog best te herinneren.
+De koning woonde alle voorstellingen van Eleonora Duse bij, de eerste
+maal was hij vergezeld van de koningin, den keizer en keizerin van
+Rusland, den prins en prinses van Wales, den koning van Griekenland,
+prins Waldemar en den troonopvolger van Zweden.
+
+De thans overleden vorst van Denemarken had zijn bijnaam van
+"schoonvader van Europa" terdege verdiend. Elk voorjaar kwam de
+uitgebreide vorstelijke familie in het kasteel Fredensborg bijeen en
+voor de verschillende regeerende hoofden van Europa was deze rustkuur,
+vrij van zorg en etiquette aan de familietafel van koning Christiaan
+steeds een der aangenaamste perioden uit hun leven.
+
+Men stoorde zich hier letterlijk aan niets. De heeren liepen in een
+huisjasje met slappen hoed of stroohoed door de tuinen en waren aan
+niets van de Deensche burgerij te onderscheiden, de dames in eenvoudige
+robes tailleur deden in de stad hun inkoopen of speelden tennis en golf;
+kortom "des bourgeois en villégiature."
+
+Op een goeden dag waren de heeren ter jacht uitgetrokken zonder gevolg,
+alleen in gezelschap van hun honden. Het wild bleek nog al schaarsch te
+zijn, want de jagers waren al heel ver over de velden voortgeloopen,
+zonder een enkelen fazant te hebben neergelegd. Plotseling begon de
+lucht te betrekken en brak er een geweldige regenbui los. Nergens in de
+buurt bleek een schuilplaats te zijn, toen onverwacht een boer kwam
+aanrijden op een breeden overdekten groentekar. Men houdt hem aan en na
+eenig praten stemt hij toe de heeren naar de stad te rijden.
+
+Onderweg begint de boer aan het jongmensch dat naast hem op den bok
+heeft plaats genomen te vragen, waar die heeren toch wel vandaan kwamen,
+omdat hij hun taal--er werd Fransch gesproken--maar niet kon thuis
+brengen.
+
+De jonge man--die niemand minder was dan de erfprins van
+Denemarken--antwoordde: Ik ben één van je landgenooten.
+
+--Waar woont u dan?
+
+--Te Fredensborg.
+
+--Mag ik vragen, wat u daar voor een beroep uitoefent?
+
+--O, niet veel bijzonders, ik ben maar erfprins.
+
+--Hé, dat is toevallig! En die oude heer, achter u?
+
+--Dat is mijn vader, koning Christiaan.
+
+--Dacht ik het niet! En die twee heeren met hun baard.
+
+--Wel dat zijn mijn zwagers, de keizer van Rusland en de koning van
+Engeland.
+
+--Prachtig! Ik reis in fijn gezelschap, merkt het boertje spottend op.
+
+En die twee anderen in den hoek?
+
+--De oudste is mijn broer, de koning van Griekenland en die jongere,
+prins Karel.
+
+--En hij, die op de honden past?
+
+--De prins van Zweden.
+
+--Het kan niet mooier! Welnu, laat ik u nu op mijn beurt eens in
+vertrouwen nemen, maar u moet me beloven het niet over te vertellen, wat
+ik u ga meedeelen.
+
+--Mijn woord er op.
+
+--Nou moet u eens raden, wie ík feitelijk ben.
+
+--Wel, wie weet!
+
+--Ik ben, maar u moet het niet verder vertellen. Ik ben "Onze lieve
+Heer."
+
+
+
+
+Eleonora Duse.
+
+
+"Tijdens de voorstellingen van _Sarah Bernhardt_ in Italië, woonde ik
+een opvoering bij te Turijn van een gezelschap, onder leiding van Sg.
+_Cesare Rossi_. Ik werd getroffen door het buitengewone talent van een
+jeugdige actrice, toen in haar land nog tamelijk onbekend: _Eléonora
+Duse-Checci_. Zij stelde dien avond één der heldinnen van den ouden
+_Sardou_ voor en speelde zoo natuurlijk en hartstochtelijk, dat men
+vergat het bedachte in de tooneelfiguur van den handigen dramaturg en
+slechts voor zich zag een lijdende vrouw, met wier lotgevallen men innig
+te doen had. In de uitbeelding van haar smart was zij niet te evenaren
+en ik durf hier gerust neerschrijven, dat ik nimmer een actrice ontmoet
+heb, die met meer gevoel en natuurgetrouw het lijden van anderen wist
+uit te beelden.
+
+Ik begreep terstond, dat deze jonge Italiaansche zich weldra een
+internationalen naam zou verwerven en dat haar kunst geen
+tooneelliefhebber ongeroerd zou laten, zelfs vermoedde ik, dat haar
+genie den strijd met de grootste beroemdheden op tooneelgebied zou
+kunnen aanbinden en tenslotte als overwinnares uit dezen kamp te
+voorschijn zou treden. In mijn verbeelding zag ik reeds de
+schitterendste triomfen haar deel worden, waar zij ook optrad, en
+berekende ik de fabelachtige recettes, die met zoo'n kunstenares te
+maken zouden zijn. Ik moest dus tot elken prijs haar zien te bewegen
+haar huisgezin, haar gezelschap te verlaten en haar onder het oog
+brengen, dat haar kunst universeel eigendom was, omdat ze iets nieuws,
+iets geheel persoonlijks te genieten gaf.
+
+Wat ik haar echter ook voorspiegelde, zij ging er niet op in. Eleonora
+Duse had toen nog geen vertrouwen in haar ontluikend genie. Zij was
+bevreesd, niet begrepen te worden en wilde liever de ster blijven te
+Turijn, in Piemont en Toscana, dan de nationale ijdelheid en eigenliefde
+van vreemde toeschouwers trotseeren.
+
+Overtuigd als ik was, dat ze weldra in zou zien, dat Italië voor haar
+genie en ambitie te klein was, drong ik niet langer aan en besloot ik
+een betere gelegenheid af te wachten want ik bleef bij mijn voornemen,
+het kostte wat 't wou, de impresario te worden van deze "tragédienne",
+die toen reeds zich aan mij geopenbaard had, als de "Notre Dame de la
+Douleur". Mijn vurig verlangen kwam in vervulling.
+
+1 Januari 1895 ontving ik volgend telegram: "Indien nog steeds van plan
+met mij een Europeesche tournée te beginnen, kom terstond naar Florence,
+waar ik u wacht". Een uur later was ik al op weg naar Italië, om mijn
+ster tegemoet te reizen, die gedurende al dien tijd mijn gedachten
+zoodanig in beslag had genomen, dat ik mijn koelbloedigheid, zoo hoog
+noodig in mijn vak, er bijna bij verloren had.
+
+Zonder de minste moeilijkheid werden wij het over de voorwaarden eens en
+wij besloten de veroveringstocht door Europa aan te vangen met een
+"tournée" van een maand door Holland, België en Duitschland. Haar
+belangeloosheid trof mij wel het meest. Boven alles stond haar kunst,
+aan al het overige hechtte zij minder waarde en ik prees mij-zelf reeds
+gelukkig, nu eindelijk eens de hand gelegd te hebben op een actrice, die
+alleen dacht aan haar rollen en de verdere rompslomp aan mij overliet.
+Weldra zou ik inzien in hoeverre ik mijn vreugde had te temperen.
+
+Den 8sten Maart begon onze tournée te Amsterdam met "La Dame aux
+Camélias". Een succes, dat mijn verwachting ver overtrof. Het publiek
+buiten zichzelf van geestdrift, juichte de ster toe met een warmte, een
+uitbundigheid, waaraan ik in Holland niet gewoon was. Ook de bladen
+waren één en al lof. Mijn "flair" had zich dus niet bedrogen. Ik had de
+phenix ontdekt, die, herboren uit de asch eener kunst van conventie, een
+nieuw licht ontstak en droomde van reeksen succesvolle opvoeringen en
+bergen gouds.
+
+Ik had echter buiten haar nerveus gestel gerekend en juist die
+bezorgdheid voor haar kunst, waarover ik mij eerst zoo verheugd had,
+werd later voor mij een onuitputtelijke bron van moeilijkheden, soms
+zelfs van zeer ernstigen aard.
+
+Mme Duse heeft zich nooit om tucht, om regelmaat bekommerd. Recette,
+directie, engagementen, publiek, pers, alles liet haar onverschillig.
+
+Zij had alleen oog voor haar kunst, daaraan gaf zij zich geheel. De
+geringste tegenspoed, een lichte, voorbijgaande ongesteldheid, regen,
+sneeuw, de weinig aanlokkelijke aanblik van een haar onbekende stad,
+deed zijn invloed op haar inspiratie gelden. Zij meende zich dan niet
+geheel en al aan haar rol te kunnen geven en het publiek teleur te
+stellen. Op het laatste oogenblik moest dan de voorstelling afgelast
+worden en door een andere vervangen, of wat nog vaker gebeurde eenige
+dagen uitgesteld. De enorme kosten, door zulk een uitstel veroorzaakt,
+rekende zij niet. Of ik zoo'n avond op zijn minst een tienduizend francs
+verloor, afgezien nog van de onaangenaamheden met de directie van den
+gepachten schouwburg zoowel als de teleurstelling van het publiek, dat
+zich tevergeefs gederangeerd had, wanneer Mme Duse zich niet "lekker"
+gevoelde, het legde niet het minste gewicht in de schaal. Zij bleef bij
+haar voornemen en trad niet op. Ik kreeg alleen van haar dit lakoniek
+briefje: "Niets aan te doen. Verzin er maar op, wat je wilt. Ik speel
+vanavond niet".
+
+Toch kwam het publiek steeds terug. Wanneer voor andere artiesten een
+uitgestelde voorstelling een verloren zaak is, scheen deze regel voor
+Mme Duse niet op te gaan. Niettegenstaande haar vaak ongemotiveerde
+weigering, om op te treden en de hierdoor geleden verliezen, heb ik
+gedurende de zeven jaren, dat ik met haar overal rondtrok niet eenmaal
+een proces, of iets van dien aard met de verschillende directies te
+voeren gehad.
+
+Na haar triomftocht door Holland en België met "La Dame aux Camélias",
+"Magda", "La Femme de Claude", "La Locandiera", "Cavalleria Rusticana",
+bezochten wij het eerst Keulen, waar haar 'n succes wachtte, dat
+ongehoorden omvang aannam. De directeur van den schouwburg had eerst
+geen vertrouwen in haar optreden en weigerde zijn gebouw af te staan,
+welke aanlokkelijke voorstellen ik hem ook deed. Tenslotte kreeg ik
+alleen verlof om gedurende twee matinée's per week het "Stadt-théâter"
+te bespelen, waarbij hij zoo vriendelijk was mij nog toe te voegen, dat
+ik geen "sou" zou maken, omdat het publiek niet gewoon was naar
+middag-voorstellingen te gaan. Ik stoorde mij echter niet aan zijn
+wenken en liet doodkalm mijn eerste middagvoorstelling aanplakken: 19
+April, om één uur "La Dame aux Camélias". Dien middag maakten we 9910
+mark, dus een goede 12,000 francs.
+
+Vóór het einde der voorstelling waren de plaatsen voor de volgende
+"matinée" van "Magda" die eerst drie dagen daarna plaats zou vinden,
+reeds verkocht. In den loop van den avond kreeg ik een telegram van de
+zuster van den keizer, die te Bonn woonde... "Verzoeke een loge te
+reserveeren, waar, komt er niet op aan. Tegen het middaguur, ik was
+juist van plan naar den schouwburg te gaan, verzocht La Duse mij haar
+even te komen opzoeken.
+
+--Waarde heer Schürmann, u moet de voorstelling uitstellen. Ik kan niet
+spelen.
+
+--Bent u ongesteld?
+
+--Dat juist niet.
+
+--Wat dan?
+
+--Ik voel me niet "lekker". Ik zal mijn rol niet naar behooren kunnen
+spelen. Stuur het publiek dus maar terug.
+
+--Onmogelijk mevrouw.
+
+--Hoezoo?
+
+--Er is een recette van 12,000 francs.
+
+--12,000 francs!... Dan staat mijn besluit vast. Wanneer het publiek in
+zoo'n groote getale opkomt om mij te zien, dan heeft het ook recht op
+een vlekkelooze voorstelling. Ik heb u gezegd, dat ik me niet in staat
+gevoel "goed spel" te geven. Ik wil 't publiek niet bestelen.
+
+--En de recette? En de kosten?
+
+--Doet er niet toe! Wat zijn uw eigen verdiensten bij zoo'n recette?
+
+--Ongeveer 2500 francs.
+
+--Welnu, die zal ik u betalen. Ik wensch niet, dat u er iets bij
+verliest. Alle kosten van 't gezelschap en den schouwburg zijn voor mijn
+rekening.
+
+--Het spijt me, mevrouw. Onmogelijk! De zuster van den keizer is
+speciaal uit Bonn voor u overgekomen. Men had haar vooruit moeten
+waarschuwen niet op reis te gaan.
+
+--Zij behoort tot het publiek als alle anderen. U zult haar dus ook
+moeten terugzenden.
+
+--Neen, mevrouw, het is te laat. Als u mij vanmorgen vroeg gewaarschuwd
+had, zou ik maatregelen hebben kunnen nemen. Nu is de schouwburg geopend
+en het publiek reeds binnen. Ik weet geen enkele geldende reden om de
+voorstelling af te kondigen.
+
+--U moet er één vinden.
+
+--Ik zeg u, dat dit niet gaat. U moet spelen en als u weigert, zeg ik
+zonder omwegen, dat u met het publiek een loopje neemt.
+
+--Dus u eischt, dat ik speel?
+
+--Ja mevrouw.
+
+--Goed, dan zal ik spelen. Maar ik waarschuw u, dat ik morgen er ziek
+van ben en ik in twee weken niet meer optreed.
+
+--Wanneer u heden niet optrad, zou het succes van uw "tournée" voor
+goed gecompromitteerd zijn.
+
+--Het zij zoo, ik ga.
+
+La Duse ging naar den schouwburg. Zij speelde verrukkelijk en behaalde
+haar gewoon succes. Na afgerekend te hebben, begaf ik mij naar mijn
+hotel, waar een briefje van haar reeds op mij wachtte.
+
+--Ik ben ziek. Ik kan in veertien dagen niet optreden. Laat 't
+gezelschap naar Straatsburg vertrekken, waar ik 7 Mei eerst zal spelen.
+Ik ga voor mijn herstel naar Italië.
+
+     _Eleonora Duse._
+
+Inderdaad, zij was vertrokken.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Gedurende de zeven jaar, dat ik met La Duse rondgetrokken ben, heb ik
+haar nooit over zaken kunnen spreken. Elken morgen maakte ik bij haar
+mijn opwachting. We spraken dan over litteratuur, de laatst verschenen
+romans, de Parijsche "premières", over Shakespeare, kortom over alles,
+maar nooit over zaken. Zoodra ik dat chapiter aanroerde, stond zij op en
+sprak:
+
+--Bederf mij mijn dag niet. Als u mij iets daarover te zeggen of te
+vragen hebt, doe dat dan per brief. Ik zal u terstond antwoorden, wat
+mij goed dunkt. Wanneer u echter in vriendschap met mij wenscht om te
+gaan, dan nimmer een woord over zakelijke belangen of diensten. Ik
+onderscheid in u twee personen, de "homme du monde", waarmee ik met
+genoegen van gedachten wissel en de "homme d'affaires", waarmee ik ten
+mijnent niets te doen wil hebben. Onthoud dit goed en reken het u voor
+gezegd.
+
+Nooit is Mme Duse van dit programma afgeweken en welke belangrijke zaak
+zich ook mocht voordoen, steeds moest die schriftelijk plaats vinden.
+
+Evenmin heeft La Duse zich met bezoeken of interviews willen inlaten,
+wanneer zij eenmaal in den schouwburg was. Te Brussel had zij geweigerd
+aan de uitnoodiging van koningin Louise te voldoen, die haar door mij
+liet verzoeken in de koninklijke loge te komen, waar zij haar
+persoonlijk over haar spel wenschte te complimenteeren.
+
+De teleurgestelde vorstin antwoordde mij: "Het zij zoo. U zegt, dat Mme
+Duse niet kan komen. Brengt u haar dan mijn vereering voor haar
+buitengewoon talent zelf over en voeg er aan toe, dat zij gerust had
+kunnen komen: ik eet de artiesten niet op."
+
+In den koninklijken schouwburg te Stuttgart, liet Zijn Majesteit vragen,
+wanneer hij de groote artieste zijn eerbiedige hulde zou kunnen
+aanbieden?
+
+--Zeg aan Zijn Majesteit, dat ik zeer gevleid ben over zijn
+welwillendheid, maar dat ik hem onmogelijk kan ontvangen. In den
+schouwburg behoor ik mijn kunst toe. Bezoeken van welken aard ook,
+roepen mij tot de werkelijkheid terug en verbreken de illusie, die ik
+noodig heb om mijn rollen naar behooren te vertolken. Ik ben ten zeerste
+verheugd, dat mijn kunst Zijn Majesteit behaagd heeft. Bedank hem
+hartelijk voor zijn welgemeende gelukwenschen en doe hem tegelijkertijd
+inzien, dat dit voldoende is.
+
+Ik wachtte er mij wel voor haar antwoord persoonlijk aan den koning te
+gaan overbrengen en belastte hiermee den baron Van Putlitz, intendant
+van den koninklijken schouwburg, die 't op zijn beurt aan den
+hofmaarschalk meedeelde.
+
+In de eerstvolgende pauze kwam de koning, vergezeld van den intendant en
+zijn generaal-adjudant zelf op het tooneel.
+
+--Meneer, wilt u mij aan Mme Duse voorstellen?
+
+--Sire, tot mijn spijt heb ik reeds aan uw intendant gezegd, dat Mme
+Duse zeer vermoeid is en onmogelijk in staat is u te ontvangen.
+
+--Wees dan zoo goed mij de deur der loge van uw ster aan te wijzen.
+
+Ik haastte mij dit bevel op te volgen.
+
+De koning klopt aan.
+
+--Wie daar?
+
+--De koning.
+
+--Het spijt me "meneer de koning" niet te kunnen ontvangen, ik kleed me.
+
+--Dat doet er niet toe. Ik zal wachten, tot u gereed zijt.
+
+--Doe dat niet, meneer. Ik heb reeds de directie laten verzoeken Zijn
+Majesteit mee te deelen, dat ik niet in staat ben bezoek te ontvangen.
+
+--Mevrouw....
+
+--Onnoodig aan te dringen. Ik zal mijn loge niet verlaten, alvorens men
+mij is komen berichten, dat u vertrokken bent.
+
+Woedend verliet de koning het tooneel. Eenige oogenblikken later sprak
+Van Putlitz mij aan.
+
+--U zult wel begrepen hebben, meneer Schürmann, dat het "Théâtre-Royal"
+voortaan voor u niet meer te krijgen is. Uw verzoek zou in geen geval
+meer toegestaan worden.
+
+Men ziet, dat zoo'n tournée den impresario naast veel succes, niet
+minder moeilijkheden bracht.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Na voorstellingen te Kopenhagen en Stockholm gegeven te hebben, scheepte
+La Duse zich naar Noord-Amerika in. Overal hetzelfde succes. In November
+1896 treedt zij te Berlijn op in het Neues Théâter, waar de ook bij ons
+bekende #Sigmund Lautenberg# de directie voerde. Vandaar gaat de
+kunstreis naar St. Petersburg. De gemiddelde recette van de veertien
+voorstellingen bedroeg veertienduizend francs. Te Moskou loopt de
+glorievolle tournée mis. Hier wordt de tragédienne ongesteld. De sneeuw,
+het gure klimaat schijnen voor haar zwak gestel niet te deugen. Hoewel
+er voor haar serie voorstellingen reeds over de honderdtienduizend
+francs besproken is, moet zij haar optreden telkens weer uitstellen, tot
+zij plotseling, op raad van haar geneesheer, naar Italië terugkeert en
+de teleurgestelde impresario genoodzaakt is, het geld terug te geven.
+Zelfs de zegelkosten, de z.g. stedelijke belasting, krijgt hij niet eens
+vergoed.
+
+Tot nog toe was La Duse nimmer te Parijs opgetreden, hetgeen toch de
+droom is van de meeste buitenlandsche artiesten. La Duse had er ook wel
+ooren naar, alleen zij zag tegen de noodzakelijke reclame en
+"interviews" op. Ik wist haar evenwel te bepraten; beweerde, dat ze daar
+geen last van zou hebben en La Duse gaf tenslotte toe, op voorwaarde,
+dat zij door #Sarah Bernhardt# uitgenoodigd zou worden en in haar
+schouwburg zou optreden (in die jaren "La Renaissance"). Niet als
+concurrente, maar als genoodigde wilde zij voor de Parijzenaars spelen,
+wat niemand haar kwalijk zou kunnen nemen.
+
+Dit ultimatum bracht mij in groote verlegenheid, doch wie niet waagt,
+niet wint. Daar ik met Sarah Bernhardt door vroegere "tournées" op
+goeden voet verkeerde, zocht ik haar op, om haar over het bezoek van La
+Duse te polsen. Sarah maakte niet de minste bezwaren; zij had juist voor
+een serie voorstellingen te Brussel afgesloten, haar schouwburg stond
+dus leeg en zij stelde er een groote eer in, dezen zoolang aan haar
+Italiaansche kunstzuster af te staan.
+
+Nu deed zich de moeilijkheid voor een stuk uit te kiezen. #Annunzio's#
+"Citta morte" was reeds door den auteur aan Sarah verkocht en het ging
+dus niet aan, deze noviteit in haar schouwburg op te voeren. Men ried
+haar de bekende "Dame aux Camélias" aan, het publiek was met den inhoud
+voldoende vertrouwd, het was nog steeds het beste kasstuk, daar Sarah
+met de rol van Marguérite de grootste lauweren had geoogst. Voor La Duse
+was de proef gewaagd, hoewel aanlokkelijk. In een vreemde wereldstad, in
+'n Parijsch stuk, in den schouwburg van Frankrijk's beroemdste actrice
+met haar lijfrol op te treden; men kan zoo ongeveer beseffen, wat er bij
+La Duse moet zijn omgegaan, toen zij dien avond voor het eerst het
+tooneel betrad.
+
+Het succes was overweldigend... Sarah, die de voorstelling in de zaal
+had bijgewoond, was zóó verrukt over de uitbeelding van haar groote
+collega, dat zij haar in haar loge om den hals vloog! En de pers?...
+
+Een artikel van den thans overleden criticus #Gustave Larroumet#,
+getiteld: "La Duse et le public parisien" deelt mee:
+
+La Duse had bij deze gelegenheid dezelfde reserve tegenover de pers in
+acht genomen als zij dat gewoon was te doen. Zij legde noch bezoeken af,
+noch wilde bezoeken van krantenmenschen ontvangen. De Parijsche koningen
+der kritiek, die, als sommige tooneelsterren, hun mannelijke en
+vrouwelijke vereerders en beschermelingen er op na houden, waren door
+het gedrag van La Duse ten zeerste gebelgd. Het verschil in de ontvangst
+van het publiek en van de pers was dan ook teekenend, enkele gunstige
+uitzonderingen natuurlijk niet te na gesproken. Het publiek één en al
+geestdrift, de verslagen onbillijk en weinig hoffelijk. Sommigen gingen
+zelfs zóó ver, om met het enthousiasme van de zaal den spot te drijven
+en noemden de pretentie van La Duse, om zich met de eerste Parijsche
+actrices gelijk te willen stellen, zelfoverschatting. La Duse trok zich
+daar echter niet veel van aan, haar reputatie achtte zij door hen niet
+aangetast. Zij meende, dat de Parijzenaars hun artistieke voorlichters
+genoeg kenden, om te weten wat zij ervan gelooven moesten, nu de pers
+niet op haar hand was.
+
+#Victorien Sardou# kwam spoedig daarop La Duse verzoeken, haar
+medewerking te willen verleenen aan een gala-voorstelling, ten bate van
+het op te richten standbeeld van #Alex. Dumas fils#. Zij stemde terstond
+toe, niet alleen uit bewondering voor den grooten meester doch ook uit
+dankbaarheid voor het Parijsche publiek, dat haar zoo allercharmantst
+ontvangen had. Er werd tusschen hen overeengekomen, om het vierde
+bedrijf van "Marguérite Gautier" te geven. Toen Sarah Bernhardt dit
+evenwel hoorde, maakte zij bezwaar, die eer kwam haar toe, en La Duse
+was zoo verstandig, dit in te zien. Zij zag, hoewel 't haar natuurlijk
+ontzettend speet, dan maar liever van haar voornemen af en schonk het
+comité een duizend francs. Ik dacht er anders over. Ik wist mijn ster te
+overreden, in een ander stuk van Dumas op te treden en noemde "La Moglie
+di Claude". Nu had dit drama te Parijs nooit veel opgang gemaakt en bij
+een reprise van "La Femme de Claude" zelfs échec geleden. La Duse was
+dan ook bezorgd, of zij haar uitbeelding van Césarine voor het Parijsche
+publiek aannemelijk zou weten te maken. Ik hield voet bij stuk en liet
+het tweede bedrijf in de "Figaro" aankondigen. De opvoering had plaats,
+het pleit werd gewonnen, een daverend applaus viel La Duse te beurt en
+het standbeeld van Dumas fils was verzekerd. De opbrengst van dien
+kunstavond beliep niet minder dan 31,488 francs.
+
+Na haar succes te Parijs werd de groote actrice in haar eigen land
+natuurlijk op de handen gedragen. In Triëst, Milaan, Turijn, Genua,
+Napels, Rome en Florence geeft zij series voorstellingen, die alle 't
+maximum opbrengen. In deze laatste stad krijg ik een brief van #Suzanne
+Reichemberg#, de "doyenne" van de Comédie Française, om La Duse uit te
+noodigen, aan haar afscheidsvoorstelling te willen medewerken. La Duse
+neemt dit verzoek met geestdrift aan en besluit het laatste bedrijf van
+"Adrienne Lecouvreur" te spelen.
+
+Daar dit uitstapje naar Parijs midden in haar tournée de reisroute
+dreigt in de war te sturen, neemt La Duse op zich, de kosten voor haar
+en haar gezelschap zelf te dragen, zoozeer stelt zij op prijs in het
+"Huis van Molière" op te kunnen treden. Den 7en Maart 1898 had deze
+gebeurtenis plaats met een recette van frs. 44,502, nog grooter dus dan
+de kunstavond voor Dumas. Na afloop der voorstelling kwam president
+#Félix Faure# op het tooneel de Italiaansche gast complimenteeren.
+
+Van Parijs vertrekt het gezelschap wederom naar Monte-Carlo en vandaar
+naar Cannes, waar koning #Edward VII# verblijf hield. De "Prince de
+Galles" was een bekend tooneelvriend, geen wonder dus, dat hij niet één
+der voorstellingen van La Duse oversloeg. Over Marseille en Bordeaux
+gaat de tournée naar Portugal. 12 April debuteert zij in den
+Amelia-schouwburg te Lissabon met de "Dame aux Camélias". Hier worden
+een negental opvoeringen gegeven, waarvan de gemiddelde recette 15,400
+francs oplevert. De vicomte #San Luiz de Braga#, eigenaar van den
+schouwburg, is in de wolken over deze artistieke gebeurtenis. Zulk een
+unaniem succes heeft zijn theater nog nooit meegemaakt. Hij besluit dan
+ook door een duurzame herinnering dit feit te vereeuwigen. Op een
+marmeren plaat laat hij met gouden letters de data van La Duse's
+optreden griffen en noodigt hierbij uit al wat Portugal aan artiesten en
+letterkundigen bezit. Koningin #Amelie#, die alle voorstellingen met
+groote ingenomenheid had bijgewoond, liet zich eveneens
+vertegenwoordigen en wonder boven wonder, La Duse is bij het plaatsen
+der plaat zelf aanwezig en neemt glimlachend de gelukwenschen van den
+vicomte-directeur en der vele aanwezigen in ontvangst.
+
+Van Lissabon trok zij als eindpunt harer tournée naar Oporto, waar een
+echt Zuidelijke ovatie haar tebeurt valt met een opbrengst der twee
+voorstellingen van niet minder dan 27,200 francs. Zij besloot nu een
+welverdiende rust te Florence te gaan nemen, na ongeveer een millioen
+francs verdiend te hebben.
+
+
+
+
+André Antoine.
+
+
+Gedurende mijn gansche impresariaat heb ik nimmer een artiest leeren
+kennen, die meer in zijn kunst opging, vasthoudender zijn weg vervolgde
+en eigenzinniger was dan #André Antoine#.
+
+Uit eerbied voor zijn pogen heb ik vanaf de oprichting van zijn "Théâtre
+Libre" jaren lang zijn artistieke carrière gevolgd en me steeds de
+grootste opofferingen getroost om hem in staat te stellen zijn
+eerzuchtige plannen, zijn belangrijke hervormingen ten uitvoer brengen.
+
+Buiten mijn oprechte bewondering, gevoel ik nog steeds voor dit "groote
+kind", zoo vol idealen, een warme sympathie, want men mòet van hem
+houden ondanks zijn gebreken, men kàn hem geen kwaad hart toedragen.
+
+Onvermoeid, door niets van zijn ideëen af te brengen, herrijst hij
+telkens als een phenix uit zijn asch. Tegenspoed schijnt op hem geen
+vat te hebben. Tien jaar lang heb ik met hem saamgewerkt, vanaf den tijd
+dat hij als baanbreker der Fransche tooneelspeelkunst, zich vrijmaakte
+van de ingewortelde traditie, tot aan zijn officieele erkenning van één
+der eerste Parijsche tooneel leiders.
+
+23 Maart 1892 begonnen wij onze eerste tournée in het Grand-Théâtre te
+Luik. Waar wij ook optraden, was het publiek op onze hand. De naam van
+"Théâtre Libre" heeft in het buitenland niemand afgeschrikt. Te
+Amsterdam, waar wij daarna speelden, was de zaal van het Grand-Théâtre
+uitverkocht. Onder de twaalfhonderd personen bevonden zich echter maar
+drie dames. De heeren #Van Lier#, directeuren van dien schouwburg,
+verbaasden zich hierover en waren niet weinig verontwaardigd. Het
+publiek meende zeker een pornografisch schouwspel uit dat verdorven
+Parijs te wachten te zijn, waarbij de tegenwoordigheid van het zwakke
+geslacht nu eenmaal niet zou passen. Toch hadden we tijdig den naam van
+het stuk en van den schrijver geannonceerd: "Blanchette" van #Brieux#.
+
+Bij het eerste bedrijf bleef de zaal tamelijk koel, men verbaasde zich
+over den inhoud, bij het tweede hadden wij echter gewonnen spel. Nu men
+geen onbehoorlijk gegeven te zien kreeg, waarop de meesten gerekend
+hadden, zonder het waarschijnlijk te willen bekennen, boeide weldra de
+ernstige uiteenzetting van het drama, dat overigens door Antoine en de
+zijnen meesterlijk gespeeld werd. Den volgenden avond werd "L'Ecole des
+Veufs" opgevoerd, een satyriek tooneelspel van #Georges Ancey#, dat niet
+minder insloeg. Onze grootste triumf werd behaald met "La Dupe", van den
+zelfden auteur, die terecht één der meest gevierde schrijvers van het
+"Théâtre Libre" is geweest. De scène, waarin Antoine zijn vrouw een paar
+oorvijgen uitdeelt, sloeg wel 't meest in. Antoine verwonderde zich
+hierover en zei me:
+
+"Het schijnt hier in 't Noorden gewoonte te zijn, een lastige vrouw
+hardhandig haar ongelijk aan het verstand te brengen. In Parijs hebben
+wij deze scène nooit kunnen spelen dan onder luid protest."
+
+Het vervolg van onze tournée stelde hem echter in 't ongelijk. Overal,
+zoowel in Zuid- als Midden-Frankrijk, Zwitserland en Italië hadden we
+met dit tooneel een even groot succés als in Holland, Duitschland en
+Oostenrijk.
+
+Te Marseille gaven we "Seul", een stuk in drie bedrijven, van #Guinon#.
+In het tweede bedrijf komt een kind voor, dat ter gelegenheid van den
+jaardag van zijn grootvader een fabel moet opzeggen. Om overal een kind
+van zes à acht jaar met den troep mee te nemen, ging natuurlijk niet
+aan. Ik had dus aan alle schouwburgdirecties, waar wij dit stuk hoopten
+op te voeren, vooruit geschreven om een kind ter plaatse de fabel "Les
+deux Pigeons" van #La-fontaine# te laten instudeeren. Tot nog toe was
+dit overal goed gegaan.
+
+Te Marseille toont men ons vóór het scherm opgaat een allerliefst
+kereltje.
+
+--Ken je de fabel van buiten, vraagt Antoine hem.
+
+--Ja, meneer.
+
+--Goed zoo. Ga dan maar in den foyer zoolang wat spelen tot het je beurt
+is, dan laat ik je wel halen.
+
+Het tweede bedrijf is begonnen, het kind komt op en begint.
+
+--Ach, pécaïre!
+
+Nog nooit had men in de omgeving der Canebière zoo'n echt Marseillaansch
+accent op de planken gehoord. Bij de eerste woorden begint men in de
+fauteuils te lachen, weldra brult de geheele zaal.
+
+"Deux pigeons s'aimaient d'amour tendre.... Antoine omhelst het kind en
+zegt:
+
+--Genoeg, ik ben tevreden.
+
+De knaap kijkt zijn grootvader verbaasd aan en begint opnieuw:
+
+"Deux pigeons...."
+
+Antoine hem snel in de rede vallend.
+
+--Het was mooi, houd nu maar op.
+
+Het kind is daarover zeer ontstemd en gaat bedaard voort. De zaal giert
+het uit.
+
+Dat is te erg!
+
+Antoine ten einde raad, knijpt hem in de arm en fluistert:
+
+--Als je nu niet gauw je mond houdt, kwajongen!
+
+--Nee, ik hou m'n mond niet, pruilt de kleine. Ik heb de fabel geleerd,
+ik zal haar ook opzeggen.
+
+Er viel niets aan te doen! De fabel werd nogmaals tot het eind
+voorgedragen tot groot vermaak van het publiek, tot ergernis van
+grootvader Antoine.
+
+       *     *     *     *     *
+
+In de maand Maart 1904 keerden wij naar Marseille terug om daar een
+zestal voorstellingen in het "Théâtre des Variétés" te geven. Evenals
+twee jaren te voren is alles vooruit besproken.
+
+Nadat wij ons répertoire met "La Fille Elise" en "Boubourouche"
+vermeerderd en daarvoor #Lérand#, die nu al jaren een eerste plaats aan
+den "Vaudeville"-schouwburg inneemt--geëngageerd hadden, begaven wij ons
+naar Brussel om vandaar uit een nieuwe tournée te beginnen.
+
+Den dag voor ons vertrek was de arme #Jeanne Dulac#, die bij een
+petroleumlamp haar handschoenen gewasschen had, te dicht bij 't vuur
+gekomen. De benzine had vlam gevat en zij bracht het er nauwelijks
+levend af. Vreeselijke brandwonden bedekten haar lichaam. Zij moest
+maanden lang te bed blijven.
+
+Het was bij twaalven, toen wij 't ongeval vernamen en wij moesten den
+volgenden dag om zeven uur verder. Terstond werden maatregelen genomen,
+haar plaats door een ander te doen innemen. Het gelukte ons #Eugénie
+Nau#, zij, die de rol van "La Fille Elise" gecreëerd had, te bewegen
+haar ongelukkige kameraad bij deze tournée te vervangen.
+
+Van de tien verschillende stukken, die wij te spelen hadden, kende zij
+slechts die ééne rol. Gedurende de geheele reis moesten wij dus overal
+repeteeren, zonder oponthoud. Zoodra wij ons in een trein geïnstalleerd
+hadden, begon men in één der wagons met Mlle Nau de rollen door te
+nemen. Bij elke halte zocht #Gémier#, die toen regisseur bij den troep
+was, van wagen tot wagen de artisten bijeen, die de "wachten" hadden te
+geven en zoo wisselden zij elkaar af. Overal werd dus vlijtig
+gestudeerd, in hotels, in wachtkamers, in de tusschenbedrijven, in den
+foyer en 's avonds na de voorstelling. Geen minuut rust tijdens de twee
+weken, die wij in Holland doorbrachten. De tien stukken werden dan ook
+gekend. Antoine en zijn artisten konden met welgevallen op hun
+reuzenarbeid terugzien, maar aangenaam reizen was het nu direct niet.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Van Konstantinopel naar Italië overstekend, werden wij te Milaan door de
+eerste auteurs en artisten verwelkomd. Annunzio, Bracco, Traversi, Duse,
+Zacconi, Novelli woonden verschillende voorstellingen bij en beloonden
+ons met applaus. Natuurlijk dachten we te Rome prachtige zaken te maken.
+Helaas, het mocht niet zijn!
+
+Den eersten avond is de zaal van den schouwburg "Valle" door een
+élite-publiek bezet. We geven "Blanchette", het bekende succèsstuk.
+
+Het eerste bedrijf wordt koel ontvangen. Geen nood, dit waren wij reeds
+van andere steden gewoon. In het tweede komt echter geen hand op elkaar,
+in het derde is de zaal reeds over de helft leeggeloopen.
+
+We informeeren terstond naar de reden van dit gebrek aan belangstelling.
+
+Een misverstand! Men was in de meening Parijsche toiletten te zien te
+krijgen en ons stuk speelde in een boerenmilieu. Om bij het publiek te
+Rome succès te hebben, hadden wij de medewerking van Paquin of Redfern
+noodig gehad.
+
+Hoewel ik hierna geen tournée met Antoine meer ondernomen heb, kan de
+oprichter van het "Théâtre Libre" over onze samenwerking tevreden zijn.
+Onze voorstellingen in het buitenland hadden te samen, na aftrek der
+onkosten, het aanzienlijk bedrag van 314,500 francs opgeleverd, een som,
+die Antoine in staat stelde zijn voor het moderne tooneel zoo
+interessanten strijd met nieuwe kracht voort te zetten.
+
+
+
+
+BEROEMDE TENORS.
+
+Gayarré.
+
+
+De Spaansche tenor #Gayarré# heeft met #Angelo Massini# de zelfde
+populariteit gekend, die thans #Caruso# te beurt valt.
+
+Volleerd zanger en bovendien een groot artiest, schuilde er in zijn stem
+iets, dat de ziel roerde, niettegenstaande hij soms door den neus zong.
+Hij was de afgod van het publiek in zijn geboorteland, doch heeft ook in
+de Groote Opera te Parijs en in andere steden van Europa en Amerika
+triumfen gevierd. Hij verdiende geregeld 5000 francs per voorstelling,
+bij welk bedrag nog de talrijke kostbare geschenken gevoegd kunnen
+worden, die hem overal werden aangeboden.
+
+Door mij geëngageerd om tegelijk met Adelina Patti in "Traviata", "De
+Barbier uit Sevilla" en "Lucie di Lammermoor" op te treden, evenaardde
+zijn succes vaak het hare, hetgeen heel wat zeggen wil, als men nagaat
+dat deze onvergelijkelijke nachtegaal een kwart eeuw lang door alle
+muziekliefhebbers op de handen is gedragen.
+
+Daar wij vier voorstellingen te Barcelona hadden te geven, waren wij in
+het hotel "Les Quatre Saisons" op de Rambla del Cantra afgestapt. 's
+Morgens aan ons ontbijt zien wij, dat twee bejaarde mannen zich vlak
+voor ons open venster posteeren, op wier gezicht hun nijpend gebrek te
+lezen stond. Terwijl de één met bevende hand de vioolsnaren bestreek,
+zong de ander met schor geluid de cavatine uit "Faust", doch hoezeer
+zijn stem ook geleden had, men kon zijn zangtechniek wel degelijk nog
+onderscheiden. Niemand lette echter op hen en geen enkel geldstuk werd
+hun gegeven. Toen Gayarré dat zag, trok hij zich hun lot terstond aan.
+Wie weet wat deze achteruitgegane artiesten al doorgemaakt hebben, zei
+hij tot mij. Misschien hebben zij van morgen niet eens gegeten. Laten
+wij hun een gelukkigen dag bezorgen.
+
+--Goed, laten we hun elk een louis geven.
+
+--In orde, doch we moeten met wat anders beginnen.
+
+--Wat bedoel je?
+
+--Ik zal in hun plaats gaan zingen en jij moet met je hoed rondgaan. Ik
+ben zeker dat we heel wat zullen ophalen.
+
+--Dat meen je toch niet?
+
+--Wis en zeker en wel terstond. Iedereen kent me hier en nog nimmer
+heeft het publiek me voor zoo'n geringen prijs hooren zingen. Kom mee.
+
+Of ik wilde of niet ik moest hem wel volgen. Bovendien we deden er een
+goede daad mee.
+
+Gayarré naderde den vioolspeler, vroeg naar zijn repertoire en de plaats
+van den ouden zanger innemend, begon hij lustig de groote aria van
+"Traviata" te zingen. In minder dan geen tijd stroomde het publiek toe
+en omringde ons groepje, terwijl men van alle kanten riep: "Gayarré, hij
+is het!" ... "Het is Gayarré!" ...
+
+Toen hij zijn lied ten einde had gezongen, ging ik met mijn hoed rond.
+Zilver en koperstukken vielen er bij hoopjes in, zelfs hier en daar een
+goudstukje. Bij natellen hadden we over de 874 francs opgehaald, die wij
+den overgelukkigen oudjes ter hand stelden.
+
+--Welnu, Schürmann, sprak Gayarré, toen wij weer aan de ontbijttafel
+zaten, ben je tevreden over de recette? Wat mij betreft, van mijn leven
+heb ik nog nooit met zoo'n genoegen een lied gezongen.
+
+
+
+
+Tamagno.
+
+
+Een machtig geluid, één der krachtigste tenorstemmen, die ik ooit
+gehoord heb. Weinig of geen bekoring, maar stembanden zoo forsch en
+lenig, dat zijn borstnoten veel van kanonschoten hadden. Middelmatig
+tooneelspeler, zonder distinctie, dankt #Tamagno# zijn groote reputatie
+en zijn hooge "cachets" hoofdzakelijk aan zijn krachtige longen. Zijn
+"Mozes" (Rossini) en "Othello" (Verdi) zijn in dit opzicht dan ook
+onvergelijkelijke creaties.
+
+Zelden heeft een artiest, die zulke reuzenbedragen verdiende een meer
+eigenaardige zuinigheid aan den dag gelegd. In zijn koffers, waarvan het
+vervoer op rekening van den impresario stond, sleepte hij een
+petroleumstel mee, waarop hij zelf zijn eten kookte, dat hij elken dag
+bij landgenooten en als die niet te vinden waren op de markt ging
+koopen.
+
+Wanneer hij bij Italiaansche leveranciers terecht kon, sloeg hij steeds
+een groote voorraad in, dat hij dan grootendeels met vrijkaartjes
+bekostigde, waardoor hij nog enkele francs uitspaarde. Aan hôtel-eten
+had hij een broertje dood, zeker met het oog op de talrijke kellners en
+de verplichte fooitjes.
+
+Een tweede eigenaardigheid was het opsparen van kaarsen, waarvan hij
+koffers vol had. Het contract van Tamagno gaf hem recht op twee en
+dertig kaarsen per week ter verlichting van zijn loge. Daar de meeste
+kleedkamers van gaslicht voorzien waren, had hij langzamerhand een
+verzameling kaarsen gekregen, groot genoeg om er een winkel mee op te
+zetten.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Bij de buitengewone voorstelling in den Renaissance-schouwburg te
+Parijs, waarvan de opbrengst moest dienen tot het oprichten van een
+standbeeld voor #Alexander Dumas fils#, had Tamagno zich op mijn
+aandringen bereid verklaard aan het slot van het rijke programma eenige
+liederen ten beste te geven.
+
+Tamagno was reeds vroeg in de schouwburg aanwezig en wachtte kalmpjes in
+den kleinen artiesten-foyer zijn beurt af. Het was er snikheet en de
+voorstelling duurde verbazend lang.
+
+--Waarde Schürmann, ik zit me hier niet weinig te vervelen.
+
+--Waarom gaat u het tweede bedrijf van "La Femme de Claude" niet zien?
+
+--Dank je wel, tooneel interesseert me weinig, maar ik heb een idee. Kan
+je me misschien aan een paar klompen helpen?
+
+Ik keek vreemd op, doch daar hij bleef aandringen, verzocht ik één der
+employés in de requisietenkamer naar een paar klompen uit te zien.
+Weldra kwam hij er mee aandragen. Tamagno trekt zijn lakschoenen uit,
+zoo ook boord vest en jas en begint nu met deze klompen aan in zijn
+hemdsmouwen eenige boerendansen uit te voeren, zooals dat in Italië op
+het platte land het gebruik is.
+
+Hij scheen er zelf bijzonder veel plezier in te hebben, want de ééne
+dans volgde op den anderen en ik moest toegeven, hij deed het
+alleraardigst. Na verloop van een half uur, toen hij geheel bezweet en
+buiten adem wou gaan uitrusten, komt de regisseur waarschuwen, dat het
+zijn beurt is om op te treden.
+
+Hij trekt haastig zijn kleeren en schoenen weer aan, begint zijn aria,
+doch of hij zich te veel reeds had ingespannen, hij kon maar niet op
+stem komen en er kwam van zijn nummer zoo goed als niets te recht.
+
+--J'ai chanté comme un "sabot". Men had beter gedaan naar mij te komen
+zien, toen ik ze zoo even nog aan had.
+
+
+
+
+Ernesto Nicolini.
+
+
+Franschman van origine heeft #Ernest Nicolas# na zijn huwelijk met
+#Adelina Patti#, zich steeds Ernesto Nicolini laten noemen. Begiftigd
+met een schoone stem miste hij artistiek gevoel en smaak en was daarbij
+een beslist tegenstander van moderne muziek, die van de zangers iets
+meer dan uitsluitend een mooie stem vereischt. Zoo hij dan ook niet de
+markiezin #de Caux# op zijn weg ontmoet had, meer bekend onder haar
+eigen naam: Adelina Patti, welke wereldberoemd werd, zou hij met zijn
+optreden in "Aida", "Lucie" en "Traviata" nimmer zoo'n opgang gemaakt
+hebben.
+
+Eenmaal de echtgenoot van "La Patti", trad hij geregeld met haar op en
+oogstte naast haar de grootste triumphen. Op betreklijk nog jeugdigen
+leeftijd nam hij afscheid van de planken om zich uitsluitend in te laten
+met het beheer van de financieele belangen van zijn beroemde
+echtgenoote. Hij stelde haar repertoire vast, teekende de contracten en
+wist haar fortuin steeds meer en meer te vergrooten. Zijn afkeer en zijn
+gering begrip van elke nieuwe richting in de muzikale concepties der
+groote componisten waren oorzaak, dat La Patti zich nimmer aan het
+repertoire van #Richard Wagner# gewaagd heeft.
+
+Als zij dat gewild had zou zij als Eva in de "Meistersinger" of als
+Senta in de "Fliegende Hollander" beslist furore gemaakt hebben, doch
+hij oordeelde dat haar Rosina, Violetta en Lucie genoeg opbrachten, en
+wilde van geen enkele nieuwe creatie weten.
+
+In 1885 heeft hij nog éénmaal meegezongen en wel bij de reeds meer
+besproken tournée van La Patti in Spanje. De vier voorstellingen, die
+wij te Barcelona zouden geven, had onder de Catalonische bevolking
+zoozeer de belangstelling gaande gemaakt, dat er reeds vooruit voor
+20.000 francs besproken was.
+
+Als eerste voorstelling ging "Traviata" met La Patti als Violetta en
+#Stagno# als Alfredo. Daar kort te voren deze partij nog door #Gayarré#,
+den beroemden Spaanschen tenor hier gezongen was, gaf Stagno plotseling
+voor, niet bij stem te zijn en weigerde op te treden. Daar hij den
+volgenden dag wel goed bij stem was in den "Barbier", in welke rol hij
+de concurrentie van Gayarré niet vreesde, was dit voorgeven van
+heeschheid maar een uitvlucht om zich niet aan een vergelijking met
+Gayarré bloot te stellen.
+
+Stagno hield voet bij stuk en ik was door zijn weigering in groote
+moeilijkheid geraakt. Ten einde raad besloot ik Nicolini te polsen, of
+hij voor een enkele maal zijn oude rol van Alfredo nog eens zou willen
+opnemen om mij uit de verlegenheid te helpen en ik deed dit verzoek
+gepaard gaan met de aanbieding van een zeer kostbare diamanten dasspeld.
+Hoewel Nicolini in geen acht jaar meer gezongen had, scheen dit geschenk
+toch den doorslag te geven. Nicolini verklaarde zich bereid en ik
+haastte mij over de affiches de volgende aankondiging te laten plakken.
+
+"M. Stagno weigert als Alfredo op te treden. M. Nicolini zal hem in deze
+rol vervangen. Zij, wien deze mutatie niet aanstaat, zijn gerechtigd hun
+entreegeld aan de kas terug te halen."
+
+Eenige duizenden francs werden teruggegeven, doch de billetten werden
+terstond door anderen gekocht, zoodat de zaal overvol was, toen het
+gordijn opging.
+
+Bij het verschijnen van La Patti klinkt plotseling een helsch gefluit en
+geschreeuw, en als Nicolini ook zijn mond open doet, verdubbelt het
+lawaai nog in omvang. Men laat het scherm weer zakken. Maar zoodra men
+het ophaalt, begint het kabaal opnieuw.
+
+Ik laat wederom "halen" en verschijn nu zelf voor het voetlicht: "Dames
+en Heeren. Er moet hier een vooruit georganiseerd kabaal achter
+schuilen, want Mme Patti is van haar leven nog nooit uitgefloten
+geworden en de rolverandering van den tenor werd vooruit aangekondigd.
+Ik verzoek u dus beleefd doch dringend mijn artiesten verder ongemoeid
+te laten."
+
+Dit scheen te helpen, want de voorstelling kon nu zoo goed en zoo kwaad
+als het ging haar verloop hebben.
+
+Het bewijs dat deze herrie door Stagno zelf aangericht was, werd mij
+duidelijk, toen ik vernam, dat de teruggegeven billetten door zijn
+vrienden en handlangers waren opgekocht en hij zich de luxe had willen
+permitteeren om Nicolini te laten uitfluiten en met hem natuurlijk
+tevens La Patti.
+
+Deze laatste was niet weinig verstoord, hetgeen zich begrijpen laat.
+Voor de eerste maal in haar leven door haar eigen landgenooten
+uitgefloten! Op staanden voet wilde zij uit Barcelona vertrekken.
+
+Om deze schade en schande te voorkomen, verzon ik de volgende list.
+
+Ik had in Barcelona kennis gemaakt met den zoon van een invloedrijk
+bankier M. #Coll y Rataflutis#. Hem zocht ik na afloop der voorstelling
+terstond op.
+
+--U hebt hier vele relaties, niet waar?
+
+--Natuurlijk. Vader staat met de deftigste families hier ter stede in
+betrekking. Maar waarom vraagt u me dat?
+
+--Bezit u misschien ook hun naamkaartjes?
+
+--Wel mogelijk, ik zal eens nazien.
+
+Een kwartier later zat M. Coll y Rataflutis met nog een vriend, mijn
+secretaris en mijn eigen persoontje de naamkaartjes met volgende
+staaltjes van geestdriftig huldebetoon en verontwaardiging te
+onderteekenen.
+
+Zangvogeltje, verlaat ons niet!... Zijn die ellendelingen doof!... La
+Patti uitfluiten is God beleedigen!... Men schaamt zich
+een Spanjaard te zijn!... Hemelsche harp, weerklink nog eenmaal!...
+Mijn spijt voor het wangedrag mijner landgenooten... enz. enz.
+
+Den tooneelknecht, behoorlijk op de hoogte gebracht werd opgedragen deze
+naamkaartjes, waarop de "haute fleur" van Barcelona gedrukt stond,
+telkens bij pakjes van tien bij La Patti aan huis te bezorgen.
+
+Toen ik 's middags bij haar mijn opwachting maakte, sprong zij me om den
+hals en riep uit: Ik blijf! O, als je eens wist hoe galant die
+Spanjaarden toch kunnen zijn...
+
+Ik kon me met moeite goed houden, doch La Patti merkte gelukkig niets.
+
+
+
+
+Roberto Stagno.
+
+
+De lieveling van het publiek. Een tenor, die nimmer minder dan drie
+duizend francs per optreden ontvangen heeft en in Europa en in Amerika
+zelfs tien duizend francs verdiende. Waarom? Dit heb ik mij steeds
+vergeefs afgevraagd.
+
+Zijn stem had niet de geringste bekoring en kon moeilijk fraai gevonden
+worden, doch hij bezat een knap voorkomen en was bovendien een kranig
+acteur, die door zijn figuur en zijn elegante manieren vooral bij de
+dames in de gunst stond. In ieder geval was hij een uitstekend
+leermeester en aan zijn zangonderricht heeft de thans zoo beroemde
+operazangeres #Gemma Bellincioni# veel te danken.
+
+Wat de oorzaak van Stagno's succes ook moge zijn, een impresario heeft
+rekening te houden met den smaak van het publiek. Vandaar dat ik ook
+Stagno voor mijn tournée door Spanje geëngageerd had.
+
+Ik heb reeds meegedeeld om welke reden hij te Barcelona in Traviata
+weigerde op te treden en hoe hij de billetten had laten opkoopen om
+#Nicolini# uit te fluiten. Om zijn vrienden te overtuigen, dat hij niet
+uit jaloezie zoo handelde, maar om Nicolini zijn hebzucht betaald te
+zetten, had hij handig rondgestrooid, dat ik hem zijn rol had afgenomen
+op aandringen van het echtpaar Patti-Nicolini.
+
+Zijn vrienden woedend dat La Patti hun van hun geliefden tenor had
+beroofd, alleen om haar echtgenoot enkele billetten van duizend francs
+in handen te spelen, hadden zich gewillig voor Stagno's plan geleend.
+
+Toch zou onze tenor niet lang plezier van zijn bedrog hebben, Adelina
+Patti door de toegezonden protesten der Barcelonasche aristocratie weer
+met het publiek verzoend, had bovendien vernomen, dat Stagno de schuld
+van alles was. Zij nam zich voor hem dit gevoelig betaald te zetten.
+
+Bij de opvoering van den "Barbier" gelastte zij mij voor haar rekening
+2000 francs plaatsen te nemen en die rond te deelen, op voorwaarde, dat
+de bezitter van zoo'n entréebewijs Stagno bij zijn verschijnen zou
+uitfluiten.
+
+Eerst wilde ik mij er niet toe leenen, doch daar ik met Stagno toch niet
+al te best overweg kon en mij er meer aan gelegen lag La Patti tot
+vriend te houden, voerde ik haar verlangen stipt uit en ik behoef er
+nauwelijks aan toe te voegen, dat Stagno leelijk op zijn neus keek, toen
+hem hetzelfde lot trof, waar hij twee avonden te voren Patti-Nicolini op
+vergast had.
+
+Dit is echter de eerste en laatste keer in mijn leven geweest dat ik een
+artiest, die ik handen vol goud moest betalen, zelf liet uitfluiten.
+
+Doch, zooals u ziet, in de tooneelwereld komen de ongelooflijkste
+avonturen voor en is het onmogelijke, mogelijk.
+
+
+
+
+Angelo Massini.
+
+
+Eén van de grootste tenoren der wereld, wiens naam in vollen glans
+schitterde ten tijde der "vogue" van Adelina Patti, en die tot 1908
+voornamelijk in Rusland de grootste successen heeft gekend. Zijn warm
+vibreerende stem, waarmee hij alles kon uitdrukken, wist de gevoeligste
+snaren bij den toehoorder aan het trillen te brengen. Bovendien was hij
+een goed acteur en daarbij een verwoed rooker van havanna sigaren.
+Tusschen elk bedrijf stak hij er één aan en toch had dit nooit invloed
+op zijn stem.
+
+Te Lissabon in het San Carlo theater hadden in 1885 de reeds vaak
+besproken modelvoorstellingen met La Patti plaats, o.a. #Rossini's#
+"Barbier".
+
+Tijdens het eerste bedrijf gebeurde er iets, dat het publiek nooit te
+weten is gekomen, doch voor de ingewijden het bewijs was, hoe een groot
+artieste, in haar reputatie als vrouw van de wereld vlekkeloos, in haar
+naijver op het succès van anderen er toe gedreven kan worden zich op een
+lafhartige en kleinzielige wijze te wreken.
+
+Ik spreek hier niet over de plaats op de programma's, de zoo vaak
+aangeroerde kwestie van de "vedette", waarbij de ééne naam "vet gedrukt"
+den anderen als 't ware van 't papier wil dringen,--een waarlijk groot
+artiest stoort zich hieraan niet--doch over het met opzet iemands succès
+benadeelen.
+
+Wie "De Barbier" gezien heeft, herinnert zich het tooneel waar Almaviva
+Rosina zijn serenade brengt, die dan even op 't balcon verschijnt, waar
+Bartholo haar vandaan haalt om snel het venster te sluiten.
+
+Vanaf het begin der tournée was ik gewoon achter de coulissen het
+klappen der dichtslaande deuren aan te geven door, juist als de tenor
+zijn aria geëindigd had, een stok op den grond te laten vallen. Ik wilde
+dit zelf liever doen dan het aan mijn regisseur toevertrouwen.
+
+Almaviva was één der glansrollen van Massini en juist zijn succès met
+deze serenade was La Patti een doorn in het oog, wier beurt eerst in het
+tweede bedrijf kwam.
+
+Op den avond van de eerste voorstelling zocht de beroemde zangeres mij
+op en voorgevend bij hun eerste optreden te Lissabon een goeden indruk
+te willen achterlaten, verzocht zij mij haar mijn plaats achter de
+coulissen af te staan, opdat ik al mijn zorg aan de uitvoering in haar
+geheel zou kunnen geven. Niets kwaad vermoedend, stond ik haar mijn
+plaats af en liet haar een stoel brengen, waarop zij het oogenblik kalm
+kon blijven afwachten.
+
+Massini was dien avond schitterend op dreef, de volle zaal scheen hem te
+inspireeren en ademloos werd naar zijn serenade geluisterd. Het
+gewichtige moment is daar. Massini haalt diep adem om zijn hooge "c" er
+uit te gooien, die als het uitspatten van den vuurpijl dit klinkend
+notenvuurwerk bekroont. Op hetzelfde oogenblik hoort men echter een
+ontzettend gekraak en een fellen slag achter de schermen, die het geluid
+van Massini geheel bedekt. Het scherm valt, het applaus blijft
+achterwege, als zat de schrik bij het publiek er nog in.
+
+Wat was er gebeurd?
+
+Mme Patti had op 't goede moment haar stoel laten tuimelen en den stok
+laten neervallen, welk moment voor den armen Massini nu juist niet het
+goede was.
+
+--Waarlijk, het spijt me. Ik had het liever aan Schürmann moeten
+overlaten, die is het gewoon. Massini zong zoo verrukkelijk, dat ik mijn
+eigen ontroering nauwelijks meester was. Ik wilde hem toejuichen, lette
+niet meer op m'n stoel en liet de stok te vroeg vallen. Hij zingt ook
+werkelijk te verrukkelijk!
+
+Na deze lofspraak, ging de diva kalm naar haar loge. Massini was woedend
+en het publiek verwenschte den onhandigen regisseur, die hun extase door
+dat lawaai was komen verstoren.
+
+
+
+
+Enrico Caruso.
+
+
+Het tegendeel van Tamagno... Geen groòte stem, maar een bekoorlijke
+stem. Het prototype van den Italiaanschen tenor, den meester van het
+"bel canto". Artistiek begaafd weet hij zijn auditorium geheel onder
+zijn invloed te brengen. Hij voelt wat hij zingt en tusschen hem en het
+publiek ontstaat van zelf een band, die tegen het einde, waar en in welk
+land hij ook optreedt, tot het vurigst enthousiasme voert. Hij heeft
+directeuren en phonografenfabrikanten schatten geld doen verdienen,
+terwijl hij zelf de duurst betaalde artiest is, die er tot nog toe
+rondloopt. De Metropolitan Opera Company van New-York heeft hem voor één
+millioen vast aan zich verbonden. Eén gedeelte der voorstellingen wordt
+te New-York gegeven, het andere verdeeld over de groote steden van de
+Vereenigde Staten, gedurende de tournée, die jaarlijks door de M.O.C.
+gehouden wordt.
+
+De voorstellingen, die dan nog over blijven, worden verdeeld over de
+groote Europeesche steden. Wanneer Caruso te New-York optreedt, wisselen
+de ontvangsten algemeen tusschen de 70 à 85 duizend francs. Te Parijs in
+het "Châtelet" was het gemiddelde 48000 francs. Te Berlijn, Hamburg,
+Frankfort en Weenen bereiken de recettes ongeveer het zelfde cijfer.
+
+Zijn repertoire bevat in hoofdzaak: Carmen, Faust, Aïda, La Boheme
+(Puccini), Cavalleria en Paljas. Weinig of geen creaties.
+Waartoe overigens ook? Het publiek komt niet om de opera, maar om Caruso
+in zijn romance of bravour-aria te hooren. Als de opera een bedrijf
+bevat, waarin de beroemde tenor niet meezingt, verlaten de heeren de
+zaal om in de foyer een sigaar te rooken of voor den schouwburg een
+luchtje te scheppen, de dames zoeken haar kennissen in de loges op en de
+stemmen van de overige zangers worden nauwelijks aangehoord. Een lichte
+ongesteldheid van den grooten Caruso beschouwt men daarginds als een
+nationale ramp.
+
+Behalve zijn vast inkomen bij de Metropolitan Opera heeft Caruso nog het
+recht op te treden op particuliere soirées, die hem eveneens een aardig
+fortuin opleveren.
+
+Gedurende de voorstellingen, die ik in het Broadway Théâter te New-York
+met het Siciliaansch gezelschap van #Mimi Aguglia# gaf, sloeg Caruso
+niet één van de opvoeringen over, tenminste wanneer hij dien avond vrij
+was. Elken dag kwam hij in het bureau, dat ik in den schouwburg had
+laten inrichten mij een uurtje gezelschap houden en hield zich dan
+onledig met het teekenen van caricaturen, waarvan er verscheidene in de
+Amerikaansche bladen werden opgenomen.
+
+Mijn zoontje vroeg Caruso eens, toen hij weer op bezoek was.
+
+--Is het waar, meneer Caruso wat vader vertelt?
+
+--Wat zegt je vader dan?
+
+--Dat u de mooiste stem hebt van de wereld, en de beste zanger bent,
+dien hij kent.
+
+--Heb je me dan nog nooit hooren zingen?
+
+--Nee nooit.
+
+--Dan moet je morgen eens naar me komen luisteren. Ik zal je een plaats
+sturen.
+
+--Dat gaat niet.
+
+--Hoezoo?
+
+--Ik ben eerst acht en ga naar bed als de voorstelling begint.
+
+--En wou je me toch zoo graag hooren zingen?
+
+--Wat graag!..
+
+--Kom dan morgen middag om drie uur in het Waldorf-Astoria hôtel, dan
+zal ik wat voor je zingen.
+
+Den volgenden dag ging met mij, m'n zoontje zooals afgesproken naar hem
+toe.
+
+--Jij bent niet geinviteerd, waarde heer. Ik heb het alleen aan je
+zoontje beloofd. Wil je er bij blijven, kost het je 5000 franc, en nog
+wel omdat jij het bent.
+
+Ik maakte dat ik weg kwam en ging zoolang de kranten lezen. Mijn zoontje
+mocht in den leuningstoel plaats nemen en Caruso begon te zingen. Gérard
+luisterde met volle aandacht. Bij het tweede lied uit "La Tosca" kwamen
+hem de tranen in de oogen. Hij snelde op den zanger toe, nam zijn hoofd
+tusschen zijn handen en gaf hem op beide wangen een zoen, terwijl hij
+uitriep:
+
+--Papa heeft nog niet genoeg gezegd! Het is nog mooier!
+
+Caruso, ontroerd zong toen nog de cavatine uit "Faust" en overhandigde
+hem een groot portret, waarop hij schreef:
+
+"Aan mijn vriendje Gérard Schürmann, voor de groote artistieke
+voldoening die hij mij heeft geschonken."
+
+Toen hij met mijn zoontje beneden kwam, weigerde hij mijn dank in
+ontvangst te nemen.
+
+--Ik ben je veel meèr dank schuldig, want nog nimmer heeft iemand me
+zoo'n vreugde bereid als je jongen, toen hij mij in zijn ontroering om
+den hals vloog. Zijn kussen hadden voor mij meer waarde dan de grootste
+triumphen.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Toen Caruso in Philadelphia zong, kreeg hij een uitnoodiging tegen een
+fabelachtig honorarium bij een bekend milliardair te komen zingen.
+Caruso werd in een fraai-ingerichten salon gebracht, waar zich tot zijn
+verbazing niemand anders bevond, dan de milliardair en een klein hondje.
+Voor dit "publiek" ving Caruso aan een zijner schoonste aria's te
+zingen, maar na de eerste tonen begon het hondje woedend te keffen. De
+milliardair verhief zich nu van zijn zitplaats en zei: "Ik dank u zeer.
+Thans kunt u ophouden en heengaan--ik wilde slechts weten of Toby ook
+janken zou, wanneer u zong....!"
+
+
+
+
+Paoli.
+
+
+Door #Pedro Gailhard#, den uitstekenden directeur van de opera, wiens
+vroegtijdig heengaan door velen nog steeds wordt betreurd, werd #Paoli#,
+ontdekt. Hij liet hem debuteeren als Arnold in "Wilhelm Tell" en ik
+moest toegeven, dat hij een zeer fraaie stem had. Niettegenstaande hij
+in het duo met Mathilde bleef steken, hetgeen men toeschreef aan zijn
+zenuwachtigheid van debutant, prees de geheele muzikale pers dezen
+nieuwen zanger en voorspelde hem een groote toekomst.
+
+In de meening, dat er met deze "fort tenor" eer viel in te leggen,
+engageerde ik hem terstond voor een tournée door Europa, doch verzuimde
+verdere inlichtingen te nemen.
+
+De buitenlandsche directies namen de contracten terstond aan en de
+tournée beloofde een groot en voordeelig succes te worden. #Paoli#
+vroeg mij een voorschot van 10.000 francs om zich de noodige kostuums te
+laten maken, welk bedrag ik hem dan ook terstond uitbetaalde.
+
+Twee weken voor de première, komt de tenor mij opzoeken en vertelt mij
+dat hij van de vijf rollen, die hij verplicht is te zingen er niet één
+kent. Hij moet nog minstens een maand den tijd hebben ze met behulp van
+een zangleeraar in te studeeren.
+
+Wat te doen? Met groote moeite verkreeg ik van de directies uitstel en
+droeg den heer #Alger# op hem in den kortst mogelijken tijd de rollen te
+helpen instudeeren.
+
+Na verloop van een maand ontving ik volgend schrijven, dat mij zeer
+onaangenaam verraste.
+
+Het spijt mij zeer U te moeten inlichten, dat ik met Paoli niet naar
+wensch kan slagen. Deze tenor heeft een prachtig geluid, maar niet het
+minste geheugen. Wat ik hem den eenen dag geleerd heb, is hij den
+volgenden weer vergeten. Ik geloof niet, dat hij in staat is meer dan
+één romance of duo te onthouden. Daarom zie ik liever van verdere moeite
+af.
+
+Een onderhoud met Paoli bevestigt dit schrijven en hij kwam er tenslotte
+openlijk voor uit mij om den tuin geleid te hebben, toen hij beweerd
+had vijf verschillende rollen te kennen.
+
+Natuurlijk vroeg ik terstond mijn tien duizend francs terug. Hij bekende
+ze reeds opgemaakt te hebben.
+
+Per aangeteekenden brief liet ik hem toen weten, dat ik zijn contract
+inmiddels vernietigd had, omdat hij van zijn kant zijn verplichtingen
+niet na kon komen.
+
+Als eenig antwoord ontving ik van het "Tribunal de Commerce" een
+bevelschrift 25000 francs schadevergoeding te betalen wegens
+contractbreuk. Ik had Paoli zijn rollen maar eerst op proef moeten laten
+zingen, vóór ik hem engageerde.
+
+Natuurlijk ging ik in appèl en het hof liet aldus de kwestie uitvechten.
+Het benoemde drie scheidsrechters, zangers van naam en leeraren aan het
+Conservatoire: #Melchissédec#, #Delmas# en #Alvarez# en gelastte Paoli
+voor hen het repertoire te zingen, waarop hij zich verbonden had.
+
+Paoli was wel zoo wijs niet te verschijnen en nimmer heb ik hem, noch
+een centiem van mijn tienduizend francs teruggezien.
+
+
+
+
+Jeanne Granier.
+
+
+In 1887 had ik een contract afgesloten met het Apollo-theater te Madrid
+voor een serie voorstellingen met #Louise Theo#. Haar succes in "Adam en
+Eva" door haar in den Nouveautés schouwburg te Parijs gecreëerd bleef
+aanhouden, zoodat de diva in de onmogelijkheid verkeerde Parijs te
+verlaten. Daar ik de directie te Madrid mijn woord gegeven had op een
+bepaalden tijd over te komen, was ik genoodzaakt naar een andere ster
+uit te zien. Tot wie kon ik mij toen beter wenden dan tot #Jeanne
+Granier#, de operette diva bij uitnemendheid? Wij werden het terstond
+eens. Ik zou haar een cachet van 2000 francs per voorstelling uitbetalen
+voor een minimum van zeven-en-twintig opvoeringen naar keuze uit haar
+repertoire, hetzij des avonds of "en matinée": "De kleine Hertog",
+"Giroflé-Girofla", "La Marjolaine", "La Petite Mariée" en "De dochter
+van M^{me} Angot". Met haar engageerde ik den bariton #Vauthier# en
+#Delmas#, die weldra triumfen zou vieren in "Carmen" en "Manon" in de
+"Opera-Comique", den komiek #Coutard#, de dugazon Mme #Caïsso
+Sablairolles#, de duegna Mme #Henri#, den dirigent #Salvator Guerra# en
+een koor van vier en twintig dames en vijftien heeren, in het geheel een
+gezelschap van ongeveer vijftig personen.
+
+De kosten--het materiaal en de kostuums inbegrepen--kwam mij op 5600
+francs per voorstelling te staan, een enorm bedrag, dat mij evenwel niet
+afschrikte gegeven de schitterende recettes, die ik het vorige jaar in
+dezelfde steden met #Anna Judic# en een gewoon comédie-vaudeville
+gezelschap gemaakt had.
+
+Ik was in de meening een goeden slag te slaan en veel succes te oogsten
+en vol vertrouwen ondernam ik de reis naar Madrid, waar ik op veler
+steun rekenen kon.
+
+De recette van den eersten avond bedroeg 7500 francs. Het Hof was
+aanwezig en dientengevolge de geheele Madridsche aristocratie. Was de
+voorstelling nu ook maar een succes geweest! De zaal bleef echter
+ijskoud, niettegenstaande de moeite, die Jeanne Granier als "De kleine
+Hertog" zich gaf om het publiek te ontdooien.
+
+Den volgenden avond met "La Petite Mariée" hadden wij een groot succes.
+Toch, wij maakten slechts 2500 francs recette.
+
+In Madrid hangt alles van den eersten avond af. Dan beslist het publiek
+gedurende de pauze of het toegangsbewijzen in abonnementen zal omruilen
+of met die eerste voorstelling genoegen neemt, al naar gelang van het
+succes. Zonder abonnementen is het in Spanje niets gedaan. Een
+succesvolle première, al zijn de volgende opvoeringen veel minder,
+brengt geld in kas, omgekeerd kan men de kas gerust sluiten. Dit laatste
+troffen wij helaas. De zestien opvoeringen maakten gemiddeld hoogstens
+2300 francs. Sommige avonden ontving ik niet meer dan 900 francs bruto.
+
+Na Madrid bezochten wij Barcelona, waar we het al niet veel beter
+troffen. Den 26 Juni was er feest van den schutspatroon der stad en
+iedereen had mij gezegd, dat ik dien dag met een matinée veel geld zou
+verdienen. Ik besloot het er op te wagen en Jeanne Granier een extra
+2000 francs te geven. Men had de waarheid gesproken. Er werd voor 11300
+francs plaatsen genomen, de eerste uitverkochte zaal bij deze
+"tournée". Niet weinig in mijn schik over dit buitenkansje, was ik bij
+het openen der loketten naar den schouwburg gegaan. Een piccolo spreekt
+mij daar aan.
+
+--Usted senor Schürmann?
+
+--Ja, vriend.
+
+--Hier is een brief.
+
+Ik open hem en mijn verwondering kent geen grenzen, toen ik lees: "Reken
+niet op mijn komst. Er is vanmiddag een schitterend stierengevecht, dat
+ik beslist wil bijwonen."
+
+     _Jeanne Granier._
+
+Er viel niets meer aan te doen en ik laat noodgedwongen mijn regisseur
+het publiek het bericht van Jeanne Granier meedeelen. In woede ontstoken
+gaat het publiek als wilden te keer. Zij werpen met de bankjes de
+spiegels stuk onder een helsch lawaai. Ik had voor meer dan 1400 francs
+schadevergoeding aan den eigenaar te betalen en de geheele tournée kwam
+mij op een verlies van niet minder dan 78000 francs te staan. In mijn
+contract had ik de clausule opgenomen: Wanneer een artiest in gebreke
+blijft en door zijn of haar toedoen de voorstelling niet plaats vindt,
+behalve bij ziekte door een geneesheer geconstateerd of bij geval van
+"force majeure", heeft de artiest in kwestie de verloren recette geheel
+ter zijner laste.
+
+Ik hield Jeanne Granier haar laatste "cachet" in, doch zij neemt daar
+geen genoegen mee en klaagt mij te Parijs voor het "Tribunal de
+Commerce" aan. Acht dagen later veroordeelt het tribunaal mij Jeanne
+Granier ook haar laatste "cachet" te betalen, behalve de kosten van het
+geding, van oordeel, dat de bewuste matinée niet in het contract
+gestipuleerd stond, dat slechts van een aantal "gegarandeerde"
+voorstellingen spreekt.
+
+Veel pleizier heb ik aan deze tournée dus niet beleefd om van mijn
+verliezen maar niet eens te spreken!..
+
+
+
+
+Paderewski.
+
+
+Van alle artiesten, die ik sedert dertig jaar door Europa en Amerika heb
+rondgeleid heeft #Ignace Paderewski# mij wel het meest getroffen om zijn
+verregaande belangeloosheid en vrijgevigheid. De beroemde pianist kreeg
+voor elk concert vijf en twintig honderd francs en dit bedrag scheen
+zijn voor een groot deel behoeftigen landgenooten meer dan fabelachtig
+toe.
+
+In elke stad waar hij optrad werd de groote artiest als 't ware met
+beden om hulp overstelpt. Hij, die slechts naar de ingevingen van zijn
+medelijdend hart luisterde, schonk vaak de geheele opbrengst van zijn
+concerten aan zijn arme Polen, in de meening, dat zijn geldbuidel nooit
+uitgeput raakte.
+
+Eens kreeg ik bezoek van een Pool, die een uur in den wind naar drank en
+knoflook stonk. Hij toonde mij een briefje van zijn "vriend"
+Paderewski, waarvan hier de inhoud.
+
+     M'n waarde Schürmann.
+
+     Brenger dezes, een huisvader met veel kinderen is volgens zijn
+     zeggen van alles ontbloot. Ik wensch hem derhalve mijn cachet van
+     heden avond af te staan en verzoek hem dit nu reeds ter hand te
+     stellen. Geheel de uwe,
+
+     _Ignace Paderewski._
+
+Dit liep de spuigaten uit!.. Ik kon niet langer toezien, dat er aldus
+van zijn vrijgevigheid misbruik werd gemaakt.
+
+--Heeft Paderewski u het bedrag reeds genoemd?
+
+--Nee meneer.
+
+--Hier zijn honderd francs.
+
+--Honderd francs!.. U wilt me zeker wat wijsmaken.
+
+--Hij ontvangt nooit meer. Hier zijn de vijf louis; u hebt nog alleen
+dit reçu te teekenen.
+
+De drinkebroer zette zijn naam onder een kwitantie, streek de vijf
+goudstukken op en riep toen met een verachtend gebaar:
+
+--Braniemakers, die artiesten!.... Honderd francs, het mocht wat daar
+zoo'n "drukkie" om te maken! Verbeelding hebben ze, anders niet!..
+
+Toen ik Paderewski de resteerende vier en twintig honderd francs dien
+avond ter hand stelde, had ik waarempel nog moeite hem aan zijn verstand
+te brengen, dat hij voor de zooveelste maal dupe van zijn vrijgevigheid
+was geweest en dat hij zijn geld wel beter kon besteden.
+
+Een andere eigenaardigheid van Paderewski was zijn bijgeloof. De eerste
+maal dat hij voor een vreemd publiek optrad, trok hij steeds een oud,
+versleten jasje aan, waarvan de snit met de mode jaren ten achter was.
+Om niets ter wereld zou hij van zijn nieuwe kostuums gebruik maken, in
+dit jasje had hij zijn eerste groote succes behaald en hij beschouwde
+het als een soort talisman, zijn "porte-bonheur".
+
+Verder was hij een aangenaam causeur, die urenlang na tafel en na afloop
+der concerten, want overdag was hij zeer matig en studeerde gemiddeld
+acht à tien uur--de leukste moppen wist te tappen, waarvan hij een
+eindelooze reeks steeds tot zijn beschikking had.
+
+Behalve dat Paderewski door zijn bescheidenheid zich vele vrienden had
+verworven, gaf hij meermalen blijk van een belangeloosheid, waarover
+slechts weinig artiesten beschikken en zeker niet tegenover hun
+impresario.
+
+We gaven een concert te Reims en onverklaarbaar doch waar, de zaal was
+half bezet. In de pauze nam Paderewski mij ter zijde en zei:
+
+--Je zult ditmaal wel niet veel ontvangen hebben.
+
+--Nauwelijks 960 francs.
+
+--En de avondkosten?
+
+--Plus minus 840!
+
+--Dat is een leelijke schadepost.
+
+Toch bracht ik hem na afloop zijn overeengekomen cachet van twee duizend
+francs.
+
+--Wat beteekent dat? en met een geeft hij mij de envelop terug. Dacht je
+nu werkelijk dat ik zoo onbescheiden was om twee duizend aan te nemen,
+als je zelf maar 120 overhoudt? Een artiest heeft dan alleen recht
+betaald te worden, wanneer hij zijn geld opbrengt. Nu deelen wij...
+Ieder 60 francs en daarmee basta.
+
+Of ik hem nu al vertelde, dat ik hem nooit meer had gegeven op avonden
+dat ik een tien tot twaalf duizend francs ontving, vergeefsche moeite,
+hij wilde de envelop niet aannemen en ik was genoodzaakt het bedrag per
+aangeteekenden brief hem te doen toekomen.
+
+Dat Paderewski deze hooge-cachets inderdaad noodig had spreekt van zelf,
+wanneer ik meedeel, dat hij een belangrijk dédit te betalen had in
+geval de concerten reeks door zijn toedoen, om welke reden dan ook,
+onderbroken zou moeten worden. Bij zijn tournée door de Vereenigde
+Staten bepaald op vijf en twintig concerten had hij om tegen mogelijke
+schade gedekt te zijn, zich tot een New-Yorksche maatschappij gewend,
+wie de moeilijke taak te beurt viel de waarde zijner vingers in dollars
+te becijferen.
+
+De uitslag dezer berekening was, dat de pianist een jaarlijksche premie
+van 203,744.47 francs moest betalen, waartegenover de maatschappij zich
+verplichtte, hem bij eenig ongeval, dat hem het gebruik van een zijner
+vingers onmogelijk zou maken, een schadeloosstelling van 51,098.12
+francs per week te betalen, tot het tijdstip, waarop de pianist
+eventueel zijn vingers weer zou kunnen gebruiken. Paderewski's vingers
+werden dus voor meer dan 2-1/2 millioen francs per jaar verzekerd.
+
+Nog lastiger lag het geval bij violist Jan Kubelik, daar bij het
+vioolspelen niet alle vingers juist evenveel noodig zijn als bij het
+klavierspelen. Men moest het dus eerst eens worden over de betrekkelijke
+waarde van iederen vinger afzonderlijk, en zoo werd er een geheel tarief
+opgemaakt volgens hetwelk aan Kubelik's linkerhand drie vingers ieder
+op 272,000 francs geschat werden, de ringvinger op 220,000 francs, de
+pink op 25,000 francs, de duim aan de rechterhand op 272,000 francs en
+de wijsvinger op 210,000 francs. Een hevig meeninggeschil ontstond over
+de pink der rechterhand; men kende haar in 't geheel geen beteekenis toe
+bij het vioolspel--en zoo taxeerde men haar ten slotte op 47,000 francs.
+
+De verzekeringmaatschappij heeft overigens met Kubelik een goede zaak
+gedaan, want zijn vingers behielden tijdens zijn Amerikaansche tournée
+al hun bewonderenswaardige lenigheid en bewegelijkheid.
+
+
+
+
+Jan Kubelik.
+
+
+Zelden heb ik een viool virtuoos zulke ovaties zien brengen als aan #Jan
+Kubelik#, den jeugdigen Czech. Hij, #Rubinstein# en #Paderewski# zijn
+door het publiek op de handen gedragen en door hen is mij niet alleen
+veel roem maar ook een groot financieel succès te beurt gevallen.
+
+Hoewel Frankrijk niet voor een bij uitstek muzikaal land doorgaat en men
+daar in het bijzonder voor piano of viool virtuozen zich weinig druk
+maakt, heb ik in de voornaamste steden steeds volle zalen met hen gehad
+en zijn zij om strijd toegejuicht.
+
+Jan Kubelik verdiende in den beginne bij mij een niet buitengewoon
+bedrag, doch langzamerhand klom hij op tot 3500 francs per concert.
+Eerst toen hij vier, ja zelfs vijf duizend francs begon te vragen, bleef
+ik niet langer zijn impresario, doch wèl zijn vriend en trouw
+bewonderaar.
+
+Toen wij in 1904 te Genève concerten gaven, ontving ik bezoek van den
+intendant van barones Rothschild, die een kasteel in de omgeving
+bewoonde.
+
+Hij vroeg mij wat ik voor een concert ten huize van zijn meesteres
+berekende. Ik deelde hem mede, dat ik voor Kubelik en zijn
+accompagnateur zes duizend francs vroeg.
+
+Na verloop van eenige uren, kwam hij mij meedeelen, dat de barones dezen
+prijs wel wat te hoog vond.
+
+--Het spijt mij, doch dit is het bedrag.
+
+--Kom, meneer Schürmann, het is geen soirée, de barones houdt er van
+onder het hooren van goede muziek een sigaret te rooken en dat kan zij
+in het publiek niet doen, anders zou zij uw concerten in de
+Victoria-Hall wel komen bijwonen. Er komen hoogstens vier of vijf
+personen bij haar op bezoek.
+
+--Zij kan zooveel gasten inviteeren, als zij zelf verkiest, dat doet aan
+den prijs niets af.
+
+--Ik zal het de barones overbrengen.
+
+--Doet U dat.
+
+Wij waren aan tafel gegaan, toen de intendant zich wederom aanmeldde.
+
+--De barones biedt U 3500 francs, want het is maar voor een klein
+gehoor, zoo intiem mogelijk.
+
+--Dat hebt U me reeds verteld. Wees U daarom zoo vriendelijk de barones
+te zeggen, dat wij geen afgedragen kleeren verkoopen en dat er bij ons
+niet af te dingen valt.
+
+Ik heb den intendant nooit terug gezien.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Mijn zoontje was vijf jaar oud. Kubelik die met zijn vrouw in het
+Grand-Hôtel zijn intrek had genomen, had mij verzocht hem elken dag mijn
+zoontje met de gouvernante een uurtje op bezoek te zenden.
+
+Nieuwsgierig te weten, wat hij daar uitvoerde, begaf ik mij onverwacht
+naar hun salon. Mevrouw Kubelik zat in een leuningstoel naar haar
+echtgenoot en mijn zoontje al lachend te kijken, want terwijl de jonge
+Gérard bezig was de cakewalk te dansen, liep Kubelik met zijn
+stradivarius achter hem aan. Zijn grootste genoegen was met hem te
+spelen en zijn liedjes op zijn viool te accompagneeren.
+
+Eindelijk kwam Kubelik's vurige wensch in vervulling. Op zijn beurt werd
+hij vader, nog wel van een tweeling. In December 1904 waren zijn
+dochtertjes juist een half jaar.
+
+Wij gaven die maand een serie concerten in Spanje en Portugal.
+
+In het Amelia-Theater te Lissabon had hij zoo'n kolossalen toeloop, dat
+met zijn vier concerten meer dan 50000 francs recette werden gemaakt.
+
+Oporto deed voor de hoofdstad niet onder, ook hier oogstte hij het
+grootste succès, evenals te Madrid in het Apollo-théater. Den avond vóór
+het vierde en laatste concert zoekt Kubelik mijn administrateur op.
+
+--Ik heb den spoorgids er op na geslagen. Om den avond vóór Kerstmis in
+mijn kasteel te Kolin in Boheme te zijn, moet ik van avond reeds den
+trein nemen.
+
+--Wat wilt U doen! Ons plotseling in den steek laten! Dat gaat immers
+niet! Er is voor 11000 francs reeds besproken en dan komt Barcelona nog
+aan de beurt, waar de twee aangekondigde concerten ook reeds uitverkocht
+zijn. Vóór dien tijd kunt U onmogelijk op reis gaan.
+
+--Toch doe ik dat. Ik wil het Kerstfeest bij mijn kinderen vieren.
+
+--Zij zijn eerst een half jaar oud!
+
+--Doet er niet toe, het Kerstfeest is een familiefeest en daarom wil ik
+het te midden der mijnen gaan vieren.
+
+--En de uitverkochte zalen, het ontevreden publiek, uw contract met den
+heer Schürmann?
+
+--Dat beteekent allemaal niets. U betaalt den directeur de
+schadevergoeding. U belooft het publiek, dat ik binnenkort terug kom en
+wat Schürmann betreft, hij zal niets zeggen. Onze vriend heeft reeds
+genoeg geld met mij verdiend, zoodat hij deze kleine opoffering zich wel
+zal getroosten.
+
+Hierop vertrok Kubelik naar Boheme zonder zich verder aan iets te
+storen.
+
+
+
+
+Christine Nilson.
+
+
+Een zeer groot artieste, de beste Marguérite die ik in #Gounod's#
+meesterwerk ooit gehoord heb. Een kristalheldere stem, met aangenaam
+"timbre". Vandaar dat zij langen tijd alle liefhebbers van opera muziek
+in den zevenden hemel meevoerde. Door haar huwelijk met graaf #Angel del
+Casa Miranda#, den vriend en metgezel van den overleden koning van
+Spanje #Alphons XII# heeft zij het tooneel te vroeg den rug toegekeerd.
+
+#Christine Nilson#, de Zweedsche nachtegaal heeft de wereld rondgereisd
+onder geleide van #Maurice Strakosch#, den zwager en leeraar van
+#Adelina Patti#, den onovertrefbaren impresario voor zangeressen. Hij en
+#Ullman#, de groote organisator van concerten over de heele wereld, zijn
+de eenige impresarii van naam geweest, die de vorige eeuw gekend heeft
+en wier opvolger nog steeds geboren moet worden; kortom zeer bijzondere
+menschen in hun vak.
+
+Ik toefde juist te Hamburg, waar Christine Nilson dien avond een groot
+concert zou geven na een succesvolle tournée door Scandinavië, toen ik
+Maurice Strakosch op straat tegenkwam, die mij meenam naar één van de
+fijnste zilverwinkels uit de buurt. Wij gaan het magazijn binnen, waar
+Strakosch een prachtig gedreven massief zilveren fruitschaal van nabij
+beziet, die hij in de étalage had opgemerkt.
+
+--Wat is de prijs van dit kunstwerk?
+
+--Acht duizend vijf honderd mark.
+
+--Dat is geen kleinigheid.... Het bevalt me echter.... Ik wil het wel
+hebben.
+
+--Waar moet ik het dan laten bezorgen?
+
+--Wacht even, zoover zijn we nog niet. Ik ben Maurice Strakosch, de
+impresario van de groote, onvergelijkelijke zangeres Christine Nilson,
+wier naam u natuurlijk wel eens gehoord zult hebben.
+
+--Zooals iedereen.
+
+--Over twee dagen geven wij hier een groot concert, waarvoor de
+entree-billetten overal te koop zijn. Als de zaal uitverkocht is,
+waaraan ik trouwens in andere steden gewoon ben geraakt, dan neem ik
+die schaal en u kunt haar den volgenden dag met de quitantie bij mij
+laten bezorgen in Hôtel Hamburgerhof. Mochten er echter toch nog
+plaatsen onbezet blijven, dan zie ik van den koop af.
+
+Hierop verlieten wij den winkel om eenige straten verder een nieuwe zaak
+binnen te loopen.
+
+--Wat gaat u nu beginnen?
+
+--De zelfde geschiedenis van zooeven. Aldoende heb ik reeds twee
+winkeliers gevonden, die kosteloos reclame voor mij maken. Ga je nog
+verder mee?
+
+Het vooruitzicht op een bezoek bij de voornaamste zilver- en
+goudmagazijnen van Hamburg trok mij weinig aan. Ik nam dus afscheid,
+terwijl Strakosch kalm met "winkelen" voortging.
+
+Den avond van de voorstelling verdrong men zich letterlijk voor den
+schouwburg. Verschillende winkeliers hadden bij hun klanten voor het
+concert van Christine Nilson zulk een reclame gemaakt, dat de billetten
+reeds uren te voren alle uitverkocht waren. Maurice Strakosch wreef zich
+de handen van genoegen, dat zijn "truc" zoo wonderwel geslaagd was.
+
+--Dat marcheert prachtig, waren mijn eerste woorden, toen ik hem bij de
+contrôle zag staan.
+
+--Inderdaad.
+
+--Mevrouw Strakosch zal ook in haar schik zijn.
+
+--Hoezoo?
+
+--Over al die cadeaux voor haar zilverkast.
+
+--Meen je dat werkelijk?
+
+--Dacht je dan dat ze zouden vergeten morgen de uitgezochte voorwerpen
+aan het hôtel te zenden?
+
+--Dat niet, maar ik zal er niet op blijven wachten. Ik heb hier een
+afschrift van een brief bij me, waarvan ik er ongeveer zeven en twintig
+heb laten schrijven en die ik zoo straks in de bus ga werpen.
+
+De heeren ontvangen ze dan morgen vroeg met de eerste post.
+
+Ik zal je het even voorlezen.
+
+     Meneer.
+
+     "Ik heb u gezegd, dat ik het uitgezochte voorwerp bij u zou koopen,
+     op voorwaarde dat het concert van Mme Nilson geheel uitverkocht is.
+     Tot mijn grooten spijt zijn er echter een dertig tal plaatsen
+     overgebleven en hierdoor zie ik mij genoodzaakt van den koop af te
+     zien. In de hoop een volgend maal voorspoediger te zijn, verblijf
+     ik. enz. enz."
+
+     Als je wilt, kan je dezen truc later eens voor je zelf toepassen,
+     alleen raad ik je dan aan hem niet al te vlug in Hamburg te
+     herhalen.
+
+
+
+
+Felia Litvinne.
+
+
+Een door en door edel karakter, spreekt nooit kwaad van haar collega's
+en is er altijd op uit hen behulpzaam te zijn of met raad te dienen. Het
+eenige wat ik op haar weet af te dingen; zij kent geen waarde van geld.
+Wat zij met haar verrukkelijke stem verdient, geeft zij op ruime schaal
+weer uit. Even kwistig als #Paderewski# liet zij zich door behoeftige
+landgenooten exploiteeren en hierin lieten de Russen zich evenmin als de
+Polen onbetuigd.
+
+#Felia Litvinne# beschikt over een heerlijk geluid, dat steeds even
+frisch en krachtig klonk. Haar glansrollen waarmee zij te Parijs het
+grootste succes genoot, waren die van #Richard Wagner#, in de eerste
+plaats haar onovertrefbare Brünhilde.
+
+Russin van geboorte, was zij in hart en nieren een Française. Vandaar
+dat men te Parijs zoo zeer met haar op had. Afgaande op het doorslaand
+succes, dat zij met haar Wagner-rollen genoot, sloeg ik haar voor met
+mij een groote tournée door Duitschland te ondernemen, overtuigd veel
+geld met haar te verdienen en overal den zelfden bijval te verwerven,
+dien zij te Parijs oogstte.
+
+Helaas, ik had mij ditmaal sterk vergist en ben bedrogen uitgekomen.
+Niettegenstaande het publiek telkens in geestdrift geraakte en de
+kranten haar overal lof toezwaaiden, bleven de recettes vrijwel
+onvoldoende en maakte ik ternauwernood de kosten goed. Niet weinig
+onthutst door dien tegenslag, informeerde ik naar alle kanten, wat
+daarvan toch wel de reden kon zijn.
+
+Aldus werd mij het geval verklaard.
+
+Ik had haar natuurlijk aangekondigd als één der eerste sterren van de
+Parijsche Opera. Het publiek in de veronderstelling een elegante
+Parisienne met een zoo niet omvangrijke dan toch lieve stem te hooren,
+zag zich in hun verwachting teleurgesteld. #Litvinne's# stem was én
+geschoold én krachtig. Zij toonde daarbij een volleerde actrice te zijn,
+doch haar lichaamsomvang stond haar in den weg. Het Duitsche publiek is
+dit van hun eigen zangeressen gewoon. Het wil van een Parijsche
+zangeres iets anders zien en hooren, meer in overeenstemming met de
+illusie, die opera-heldinnen bij den tenor of baryton moeten opwekken.
+
+Ik begreep toen voor het eerst, dat wilde ik een volgend maal met een
+Fransche zangeres over den Rijn succes hebben, ik in de eerste plaats op
+de élégance en op het uiterlijk mijner zangeressen had te letten.
+
+
+
+
+Charles Lamoureux.
+
+
+Een van de zwaarste en moeilijkst te arrangeeren tournées zijn die van
+het orkest #Lamoureux# geweest.
+
+Door Europa te trekken met een gezelschap van honderd-tien musici, plus
+de zorg voor twee wagonladingen instrumenten en requisieten is geen
+alledaagsch werk. Toch is het mij mogen gelukken het beroemde orkest
+Lamoureux door Holland, België, Zwitserland, Duitschland, Spanje en
+Portugal rond te leiden en overal is mijn moeite met succès beloond
+geworden. Dit bewonderenswaardig ensemble van eerste musici, zooals
+wellicht geen enkel orkest kan aanwijzen, zelfs niet het Amsterdamsch
+orkest van #Willem Mengelberg# heeft onder aanvoering van #Charles
+Lamoureux# en later onder zijn schoonzoon #Camille Chevillard# overal
+een enthousiast onthaal gehad.
+
+Bij één onzer concerten in het Concertgebouw te Amsterdam, bezocht ik
+met Charles Lamoureux het Rijksmuseum. In één der zalen troffen wij twee
+orkest-leden aan, die zoo zeer onder den indruk schenen van
+#Rembrandt's# "Nachtwacht", dat zij ons niet opmerkten.
+
+--Laten wij hen niet storen, fluisterde Lamoureux mij in.
+
+Den volgenden dag bij de repetitie hield de dirigent vóór den aanvang
+een kleinen speech.
+
+--Gisteren trof ik twee van uw collega's in het Museum geheel verdiept
+in het aanschouwen der meesterwerken van de Hollandsche school. Dit
+heeft mij sterk getroffen en verblijd, want het bewees me, dat er
+enkelen onder U zijn, die op reis hun tijd besteden met zich te
+ontwikkelen en niet tevreden zijn met door de straten te flaneeren of
+naar een koffiehuis te gaan. Zulk een daad van goeden smaak wensch ik
+aan te moedigen en ik heb derhalve hun een gratificatie van honderd
+francs geschonken in de hoop, dat zij er mee zullen voortgaan.
+
+Den dag daarop gaven we een uitvoering in den Haag. Terstond na afloop
+van de repetitie spoedden verscheidene orkestleden zich naar het museum,
+doch Lamoureux verscheen er dien dag niet.
+
+De beroemde dirigent hield van lekker eten en was gewoon nog al lang te
+"tafelen". Wij logeerden in het Doelen-hotel en ons diner was juist ten
+einde, toen ik op mijn horloge zag en bemerkte dat het al over zeven
+was.
+
+Ik stond haastig op en zei tot Lamoureux:
+
+--Het is reeds zeven uur en het concert begint hier precies om acht.
+Daar het Concertgebouw nog al ver afligt, per rijtuig minstens een
+kwartier, moeten we ons gereed gaan maken.
+
+--Waartoe. Ik wil eerst nog een pijp rooken.
+
+--Dan wordt het beslist te laat!
+
+--Onmogelijk, ik heb een bewijs om direkt door te rijden.
+
+--Daar zou ik maar niet te zeer op vertrouwen.
+
+--Ga gerust maar vooruit, ik heb nog wel den tijd. Ik ben gekleed en kan
+terstond den dirigeerstoel beklimmen. Tot straks.
+
+Om geen verderen tijd te verliezen, vertrok ik met Camille Chevillard.
+Weldra kon ons rijtuig niet verder en vóór ons zagen wij een
+onafzienbare rij coupé's, als of de geheele stad leeg gestroomd was.
+Bevreesd dat Lamoureux ook zijn beurt zou moeten afwachten, wilde ik hem
+gaan waarschuwen, doch wij moesten in de rij blijven.
+
+Eindelijk voor den ingang gekomen, zie ik, dat het reeds vijf minuten
+over acht is en wij hebben bijna veertig minuten voor onzen rit noodig
+gehad.
+
+Het slaat acht uur, doch natuurlijk geen Lamoureux. Tien minuten over
+achten is hij er nog niet, terwijl de zaal reeds geheel gevuld is.
+Eindelijk komt hij buiten adem met slik bespet, aanloopen, ruim een
+kwartier over den tijd.
+
+Wat was er gebeurd?
+
+Na zijn pijp gerookt te hebben, liet Lamoureux een rijtuig voorkomen dat
+weldra als alle anderen stil moest houden. Lamoureux laat het raampje
+neer, buigt zich naar voren, ziet nog wel dertig koetsen vóór zich, die
+rustig hun beurt afwachten met doorrijden, terwijl de regen in stroomen
+neergudst. Lamoureux blijft een tijdlang zitten, dan verliest hij zijn
+geduld en wenkt met druk gebaar een politie agent, die de orde staat te
+bewaren.
+
+--Wat is er van uw verlangen?
+
+--Ik ben Charles Lamoureux, ik moet het orkest dirigeeren. Kunt u mij
+niet even laten doorrijden?
+
+De agent verstaat natuurlijk geen woord en haalt zijn schouders op.
+
+Woedend herhaalt Lamoureux zijn vraag met de volgende gebaren.
+
+--Ik ... Lamoureux ... maat slaan ... doorrijden, ... ja ... Lamoureux!
+
+--Begrepen, meneer... U moet naar Lamoureux, net als alle anderen. Wacht
+U dan maar kalm tot er ruimte komt.
+
+Toen duwde Lamoureux het portier open en snelde te voet onder den
+stortregen naar den ingang, zoodat hij--slechts een kwartier over den
+tijd--kon beginnen.
+
+
+
+
+Isadora Duncan.
+
+
+Haar eerste optreden te Parijs in de groote zaal van het "Trocadero"
+genoot niet die geestdriftige ontvangst, waarop de blootvoetige danseres
+meende te mogen rekenen. Alleen een klein groepje artiesten, schilders,
+beeldhouwers en enkele verlichte kunstliefhebbers hadden het belang van
+deze hervorming der danskunst ingezien en begrepen. De kritiek bleef
+zich sceptisch, onverschillig toonen, terwijl het publiek schitterde
+door afwezigheid.
+
+Vol vertrouwen en bewust van haar artistieke waarde keerde de
+Amerikaansche danseres naar Duitschland terug, waar zij reeds eerder een
+trouwe schaar bewonderaars zich had verworven. Zij vond hier steun bij
+enkele rijke kunstbeschermers, die haar in staat stelden in de nabijheid
+van Berlijn in het Grünewald een school voor jonge meisjes op te
+richten, die zij volgens haar voorschriften zou opleiden. Een
+twintigtal leerlingen werden haar door ouders, waarvan de meesten
+onbemiddeld waren, toevertrouwd, op voorwaarde, dat zij hun dochters tot
+haar achttiende jaar geheel op eigen kosten zou onderhouden en voor haar
+artistieke en moreele opvoeding zorg zou dragen. Onder leiding van haar
+zuster en van door haar gekozen leeraren maakten deze meisjes zulke
+snelle vorderingen, dat zij na afloop van één studiejaar zich reeds in
+het publiek konden vertoonen en #Isadora Duncan# bij haar antieke dansen
+behulpzaam waren.
+
+Tijdens de voorstellingen te Berlijn ontving miss #Duncan# een brief van
+één harer landgenooten, miss #Maud Allan#, waarin zij vol bewondering
+voor de groote danseres haar verzocht de uitvoeringen van nabij te mogen
+bijwonen. Niet genoegzaam bij kas telkens een fauteuil te bekostigen,
+wilde zij gaarne elken avond de voorstelling tusschen de coulissen
+volgen. #Isadora Duncan# stond haar dit gaarne toe en van nu af woonde
+de jeugdige Amerikaansche de artistieke evolutiën van miss #Duncan# en
+haar klasse geregeld achter de schermen bij.
+
+Het succes dezer voorstellingen tart elke beschrijving. Men was hier
+letterlijk verzot op deze nieuwe kunst. Litteratoren van naam, de
+beroemdste kritici schreven over haar danskunst artikelen vol
+bewondering en het publiek bleef toestroomen, terwijl men recettes
+maakte van tien à twaalf duizend francs. De directie van de keizerlijke
+schouwburgen in Rusland verzocht miss #Duncan# en haar leerlingen naar
+Petersburg en Moskou te komen. De geestdrift der Slaven overtrof zelfs
+die der Duitschers, overal trad zij voor uitverkochte zalen op. Om het
+publiek van andere steden tevreden te stellen bezocht men eveneens Kiew,
+Charkow, Odessa en Warschau.
+
+Na Rusland kwam Holland aan de beurt. Ook hier te lande werd met de
+gewoonlijke reserve en nuchterheid gebroken en ontstond er een ware
+"rage" #Duncan# te zien dansen, hetgeen in een spotlied van den
+Hollandschen zanger #Speenhoff# vereeuwigd is. Ik vond daarom het
+oogenblik gunstig een serie voorstellingen te Londen te geven, waar miss
+#Duncan# eerst weinig lust in scheen te hebben. Zij liet zich evenwel
+door mij bepraten en na een contract voor dertig voorstellingen te
+hebben afgesloten, begaven wij ons naar Engelands hoofdstad. Ik stuitte
+echter terstond op een groote moeilijkheid. Reeds een half jaar lang
+werd de grootste en fraaiste "music-hall" der metropool, het
+"Palace-Theâter" druk bezocht om miss Maud Allan als "Salomé" en in
+andere exotische creaties te zien dansen, die alle door miss #Duncan#
+reeds waren vertoond. De kleine Amerikaansche, die te Berlijn haar oogen
+goed de kost had gegeven, had zich te Londen als een eerste ster
+ontwikkeld en was de lieveling van het publiek geworden.
+
+Voor het Londensch publiek was zij de uitvindster van deze nieuwe dansen
+en werd zij eveneens als de hervormster der antieke dansen beschouwd.
+Alle andere groote "music-halls" trachtten nu danseressen met bloote
+beenen te lanceeren, doch zonder succès, want men ontdekte spoedig, dat
+dit namaak was. Een oogenblik was ik bang, dat miss #Duncan# hier
+evenmin in den smaak zou vallen. Niettegenstaande mijn angst sloot ik
+met #Charles Frohmann# een contract af voor de maanden Mei en Juni,
+waarbij miss #Duncan# zou optreden in den "Duke of York" schouwburg.
+
+Alles liep in den beginne vlot van stapel. Er was voor veel geld reeds
+besproken en ik had reden me zelf geluk te wenschen. Onze Berlijnsche
+gast zou echter weldra roet in het eten werpen, want zij gaf in enkele
+interviews te kennen, dat miss #Isadora Duncan# haar volkomen onbekend
+was en zij nog nimmer van haar had hooren spreken; dat de antieke dansen
+door haar uitgevonden en haar uitsluitend eigendom waren en wanneer er
+tenslotte toch een miss #Duncan# bestond, zij waarschijnlijk één van die
+talrijke navolgsters moest zijn, die het publiek wel van de wàre
+danseressen zou weten te onderscheiden.
+
+Frohmann was gewoon perplex over die brutaliteit, temeer, omdat het
+publiek aan de woorden van #Maud Allan# geloof sloeg. Gelukkig wist ik
+nog bijtijds dit gevaar af te wenden, want miss #Duncan# bezat nog
+altijd een schrijven van haar uit Berlijn, dat ik zoo vrij was in de
+kranten te laten publiceeren. Dit hielp. Bij de eerste voorstelling "De
+dansen van Iphigenia" was het gebouw tjokvol en wel met een elite
+publiek, nieuwsgierig hun oordeel over beide mededingsters te vellen.
+Miss #Duncan# nam ook hier aller harten stormenderhand in. Gedurende een
+maand was avond aan avond de zaal zoo goed als uitverkocht. Koning
+Edward VII vereerde ons driemaal met zijn tegenwoordigheid en droeg mij
+op miss #Duncan# zijn bewondering voor haar kunst over te brengen.
+Koningin Alexandra is zelfs zeven maal de voorstelling bij komen wonen.
+Wegens dit ongeëvenaard succes haastte Frohmann zich met mij een
+contract te sluiten voor een tournée van twintig weken door
+Noord-Amerika.
+
+Wij zouden tegen September te New-York onzer voorstellingen aanvangen.
+Vanaf begin Juli kreeg ik telegram op telegram met dringend verzoek om
+reeds in Augustus te beginnen. Eerst weigerde ik, maar de belofte van de
+schitterende recettes, die mij te wachten stonden, deden mij besluiten
+toe te geven.
+
+Wij kwamen te New-York aan toen het daar snikheet was, vandaar dat
+iedereen, die het maar eenigszins doen kon de stad ontvlucht was om aan
+zee wat koelte te zoeken. Onder die omstandigheden trad Miss Duncan voor
+stoelen en banken op. Frohmann woedend over deze mislukte speculatie
+wilde niet toegeven, dat hij zelf de schuld hiervan droeg door
+eigenzinnig in deze hondsdagen met onze tournée te beginnen. Men maakte
+nauwelijks 1000 dollar gemiddeld per dag, wat gegeven de ontzaglijke
+onkosten--in Amerika zijn èn de huur, de publiciteit, de orkestleden èn
+overige employés wel vijf maal zoo duur als in Europa--geen geringe
+tegenvaller was. Ons "deficit" werd dan ook bij den dag grooter. Wij
+trekken naar Ontario, bezoeken Philadelphia en Boston, doch de
+ondragelijke hitte neemt niets af en het resultaat is al even
+bedroevend, niettegenstaande Miss Duncan, die nu zonder haar leerlingen
+reist, steeds op een artistiek succès kan bogen.
+
+Ontmoedigd toont Frohmann zich thans een volbloed Yankee. "It is a
+failure, I made a mistake," dus stop gezet met verdere reclame, de zaak
+is nu eenmaal toch verloren. Elken avond wordt het aantal orkestleden
+ingekort. Per contract had ik recht op twee en dertig, weldra blijven er
+slechts vijftien over en of ik al reclameer, het helpt geen zier. Mr.
+Frohmann blijft onzichtbaar en zijn "manager" Mr. #Hayman# mompelt bij
+elke nieuwe reclamatie kort af: "Go to hell!" .... Wanneer hij goed
+geluimd is, geeft hij mij den raad het contract eenvoudig te verbreken
+en naar Europa terug te keeren. Eindelijk komen we te Buffalo aan. In
+het geheel zijn er nu nog maar zeven orkestleden aanwezig. Om de
+orkestruimte aan te vullen, had men notabene! wat kerels van de straat
+genomen, die van hun leven misschien nog geen instrument in handen
+hadden gehad. Op zoo'n manier moest ik het bijltje er wel bij neer
+leggen om de reputatie van Miss Duncan er niet verder aan te wagen en
+haar voor een eventueel echec te vrijwaren. Dies zocht ik voor de
+zooveelste maal Mr. Hayman op en verklaarde de tournée verder op te
+zullen geven, op voorwaarde, dat de terugreis naar Europa van Miss
+Duncan en mijn personeel op kosten van Charles Frohmann zou geschieden,
+hetgeen hij aannam.
+
+Te New-York teruggekeerd besloot ik met het symphonie orkest
+van #Walter Damrosch# één enkele buitengewone matinée in het
+"Metropolitan-Opera-House" te geven. Nauwelijks zijn de affiches
+aangeplakt of het bespreekbureau wordt bestormd, het deftige publiek is
+inmiddels van hun buitenverblijven teruggekeerd en ik was de eerste die
+daar nu partij van trok. In plaats van een schamele duizend dollar, die
+wij onder leiding van den ondervoorzitter der Amerikaansche tooneeltrust
+hadden geind, maakte deze matinée wel zeven maal zooveel en Miss Duncan
+heeft bovendien een overweldigend succès.
+
+Deze eerste matinée wordt dan ook door zes andere gevolgd en de
+ontvangsten wisselen tusschen de 35 à 40 duizend francs. Opnieuw bezoek
+ik nu Boston, Chicago, Philadelphia. Overal waar wij eerst zoo'n
+financieelen pech hadden, stroomt nu het geld binnen, zoodat Miss Duncan
+aan het einde van haar kunstreis niet minder dan vier honderd duizend
+francs overhield.
+
+Groote ergernis van Frohmann, die zich zoozeer in zijn "flair" bedrogen
+had. Hij was echter nog niet van mij af, daar hij geweigerd had de
+kosten van de terugreis te dragen en ik een ander contract voor een
+aantal voorstellingen door #Mimi Aguglia# en haar Siciliaansch
+gezelschap te New-York met Frohmann loopende had. Ik telegrafeer aan
+mijn secretaris, dat hij voorloopig maar niet op het betwiste bedrag
+moet aandringen en dat ik zelf bij mijn komst te New-York het wel zal
+komen regelen.
+
+Ik had echter al even weinig succes als mijn secretaris en daar ik niet
+van plan was Frohmann ongeveer vijf duizend francs te schenken, besloot
+ik een advocaat te raadplegen, die mij een procès ten zeerste afried.
+Primo zou mij dit een schep geld kosten en secundo zou het zeer
+twijfelachtig zijn of ik op den langen duur iets van Frohmann los
+kreeg. Toen kwam ik plotseling op het volgend denkbeeld. Frohmann
+logeerde in het zelfde hotel Astor. Ik verzocht hem om een onderhoud,
+dat hij mij terstond verleende, daar hij op 't punt stond naar Chicago
+te reizen.
+
+--Waarde Vriend, neem me niet kwalijk, dat ik je kom derangeeren, maar
+ik reken er op, dat je me uit de verlegenheid redt. Ik heb mijn
+gezelschap te betalen en ben op 't oogenblik zonder voldoende contanten.
+
+Om geld te laten overkomen, zelfs per telegram gaan minstens drie dagen
+heen, kun je me niet een zes duizend francs leenen?
+
+--"All right" en meteen teekende hij een cheque van twaalf honderd
+dollar. Den volgenden dag ontving hij onderstaanden aangeteekenden
+brief.
+
+     Waarde Vriend. Je hebt me gisteren zes duizend francs geleend. Daar
+     ik evenwel een vijf duizend te vorderen heb voor de onkosten der
+     terugreis van Miss Duncan, zal ik het resteerende tot je
+     beschikking houden en daarmee zijn we dan quitte. Met handdruk,
+
+     _Jos. J. Schürmann._
+
+De beroemde manager mag bij zich zelf gevloekt hebben. Ik was op de
+"Provence" toen hij mijn brief ontving en goed en wel met zijn cheque op
+weg naar Frankrijk. Hij hield zich evenwel niet voor geslagen en eischte
+bij mijn terugkeer te Parijs het geld op. Dit was juist wat ik op het
+oog had. Onze kwestie te laten uitvechten voor het Fransche gerecht. Het
+procès kwam voor het "Tribunal de commerce" en Frohmann werd voor het
+verschuldigde bedrag veroordeeld plus de kosten. Het bedrag van zijn
+cheque was hiermee terugbetaald en ik had over mijn machtigen
+tegenstander gezegevierd.
+
+"Tournées" door Amerika zijn voor impresario's steeds een gevaarlijke
+onderneming, vooral tooneelvoorstellingen in een vreemde taal. Men kan
+de dwaaste stukken met de onbeteekenendste artisten in het Engelsch
+vertoonen en geld maken, doch komt er een Fransch of Italiaansch
+gezelschap met aan het hoofd een ster van den eersten rang naar de
+Vereenigde Staten, dan heeft men veel kans niet eens de kosten goed te
+maken.
+
+#Réjane#, #Mounet-Sully#, #Novelli#, #Mimi Aguglia# speelden daar vaak
+voor stoelen en banken, alleen #Sarah Bernhardt# en #Eleonora Duse#, de
+eerste nog meer dan de tweede, hebben er steeds het grootste succès
+gehad. Men kwam niet om te oordeelen of om haar spel, doch alleen en
+uitsluitend om te kunnen zeggen: "We hebben haar gezien!"
+
+Niettegenstaande de opwekkende kranten artikelen en een uitstekend
+geschreven kroniek van #Allan Dale#, den #Sarcey# van New-York, een
+uitgebreide publiciteit in de "New York Herald", die meer dan vijftien
+portretten van #Mimi Aguglia# in verschillende rollen opnam, maakten we
+ternauwernood een half volle zaal, terwijl ik bovendien een groot
+electrisch reclamebord boven den Broadway Schouwburg had laten plaatsen:
+"De beroemde Mimi en haar Siciliaansche artisten." Toch telt New York
+meer dan vier honderd duizend Italianen, waaronder een honderd duizend
+Siciliërs.
+
+#Réjane# deelde in het zelfde lot. Bij #Mounet-Sully# was het nog
+slimmer. Men weigerde zelfs van de vrijbilletten gebruik te maken.
+
+Iemand, die mij een dienst had bewezen en wien ik een entrée aanbood,
+was er niet het minst op gesteld.
+
+--Ik versta hem niet. Ik neem best aan, dat hij één der eerste artiesten
+is, dat vertellen mij reeds de kranten, maar om den geheelen avond
+klanken te hooren, die ik niet versta, dank je wel!
+
+Er viel niets tegen in te brengen..... Met uitzondering van opera's
+maakt men in Amerika gewoonlijk geen recettes, tenzij in de taal van het
+land.
+
+English for ever!
+
+
+
+
+Suzanne Desprès.
+
+
+Een groote, zeer groote tooneelspeelster, met begrip van haar kunst. Zij
+weet zich in elke rol geheel in te leven en beschikt behalve over vele
+natuurlijke gaven over een zeer persoonlijk talent.
+
+Niettegenstaande haar talrijke successen, zoowel in de "Comédie
+Française", het "Odéon", de "Vaudeville" als in het "Théâtre Antoine" is
+het haar toch nooit mogen gelukken de ster van een vast gezelschap te
+worden of een duurzame plaats in het hart der Parijzenaars in te nemen.
+Met evenveel aanleg als Mmes #Bartet#, #Segond-Wéber# en #Réjane# wordt
+#Suzanne Desprès# te Parijs slechts voor bepaalde rollen geëngageerd.
+
+Ook in haar vertolking van #Racine's# "Phèdre" heeft zij bewijs gegeven
+van haar goed begrip en van een persoonlijke opvatting, toch mist zij
+zoo goed als alles voor een klassieke stijlvolle uitbeelding.
+
+Overtuigd dat haar talent in Duitschland gewaardeerd zou worden,
+engageerde ik haar voor één mijner tournées door de Bondstaten. Ik
+vergiste mij niet, want haar succes nam toe, waar zij ook optrad. In het
+eerst waren de Duitschers eenigszins verbaasd een Parijsche actrice te
+zien spelen, met zoo weinig "mondaine elegance". Daarna verheugden zij
+zich, dat haar spel zoo frappant op dat van hun eigen geliefde
+tooneelspeelsters geleek. Een bekend kritikus van één der Berlijnsche
+bladen schreef: Deze Parisienne had even goed aan de Spree geboren
+kunnen zijn!
+
+Wat vooràl in Suzanne Desprès aantrekt, is haar vroolijk humeur,
+niettegenstaande haar uiterlijk iets melankolieks over zich heeft. Zij
+is bovendien een onderhoudende reismakker, die niet spoedig tegen
+vermoeienis opziet. Bevriend met en bezorgd voor haar reisgenooten,
+leeft zij met hen op voet van gelijkheid zonder zich op haar "étoile en
+vedette" ook maar het minst te laten voorstaan. Dochter van een
+treinmachinist van den Oosterspoorweg is zij een echte Parijsche
+"gamine" gebleven, voelt zich daarbij in elke omgeving thuis en op haar
+gemak. Haar aangeboren "esprit" van kind uit het volk zonder school en
+opleiding verlaat haar nooit, terwijl zij haar kennis door energie en
+eigen studie verworven heeft. Openhartig en zonder omwegen komt zij
+steeds voor haar meening uit en wie haar heeft leeren kennen zooals ik,
+weet dat er steeds staat op haar te maken valt. Vandaar dat ik aan
+Suzanne Desprès mijn beste herinneringen bewaar.
+
+Nadat mijn bewerking van #Björnson's# "Faillissement" in het
+Théâter-Antoine was opgevoerd, wist ik haar ook voor #Ibsen# te winnen.
+
+Door haar vertolking van "Nora" heeft zij veel tot de bekendheid met de
+Scandinavische tooneel-literatuur te Parijs bijgedragen. Haar vertolking
+van "Nora" toont over het geheel overeenkomst met die van #Eleonora
+Duse# en staat dan ook zeer hoog.
+
+Met de "Roode Toga" van #Brieux# begonnen wij onze tournée in het
+Schauspielhaus te Dresden. Haar Yanetta werd om strijd geprezen.
+
+Den volgenden avond had zij een even groot succès met "Le Détour" van
+#Bernstein# (hier te lande bekend onder de titel "Langs een Omweg"),
+hoewel de zaal toen minder goed bezet was.
+
+Van Dresden begaven wij ons naar Praag, waar wij oorspronkelijk "Nora"
+zouden geven. De vrouw van den directeur van het Stadt-theater had deze
+rol hier reeds verscheidene malen gespeeld en verzette zich tegen de
+opvoering. Daarom waren wij genoodzaakt "Le Détour" aan te kondigen. Van
+Praag reisden wij naar Dresden, waar Suzanne Desprès in het Opernhaus
+optrad om vervolgens te Hamburg een serie voorstellingen te geven in het
+Thalia Théâter van "La Robe Rouge", "Nora", "La Fille Elise", "Poil de
+Carotte" en "Denise".
+
+Dank zij mijn persoonlijke relaties gelukte het mij om bij de eerste
+voorstelling te Berlijn in het "Neues Theater" het bezoek van den Keizer
+te kunnen aankondigen. De affiches werden met den keizerlijken adelaar
+bedrukt, benevens de speciale vermelding: Auf allerhöchstes Befehl.
+Tegen mijn verwachting had de keizer te kennen gegeven een klassieke
+voorstelling te willen bijwonen en daartoe werd Racine's "Phèdre"
+uitgekozen.
+
+Zooals ik dat voorzien had, was deze vertooning lang niet vlekkeloos.
+
+De Keizer ontbood mij in zijn loge, onderhield zich een tijdlang met mij
+over de vertolking van dit meesterwerk, waarop hij slechts tegen had:
+het vulgaire, weinig waardige van het gegeven.
+
+Ik verzocht toen Zijn Majesteit een andere voorstelling bij te wonen van
+een modern stuk om zich een definitieve meening aangaande Suzanne
+Desprès en haar gezelschap te vormen. De keizer besloot "La Robe rouge",
+dat vijf dagen later vertoond zou worden te komen zien, waarin volgens
+mijn meening Suzanne zich van haar beste zijde deed kennen.
+Niettegenstaande het geringe succès van "Phèdre", maakten we volle zalen
+met "Nora," "Le Détour" en met "L'Ainée" van #Jules Lemaître#. Met "La
+Gioconda" van #d'Annunzio# werd slechts twee duizend francs gemaakt.
+Iedereen wilde de herinnering aan Eleonora Duse onaangetast laten, die
+in deze rol te Berlijn haar grootste triumphen had gevierd. Overigens
+was de tegenwoordigheid van den Keizer bij de eerste voorstelling
+voldoende geweest om den schouwburg te vullen. Evenals te Londen
+beschouwt men te Berlijn het als een hulde aan het vorstenhuis om zich
+bij zulk een vertooning te gaan amuseeren of ... vervelen, wanneer het
+hoofd van Staat den schouwburg met zijn bezoek vereert.
+
+Den zesden dag van ons verblijf te Berlijn gaven wij "La Robe Rouge"
+wederom op "hoog bevel." De keizer verscheen op de minuut van het
+aangegeven uur af, vergezeld van de keizerin, de kroonprins en -prinses,
+prins Eitel-Friedrich en de geheele hofhouding in gala. Ditmaal viel er
+op de voorstelling niets te zeggen. Suzanne Desprès overtrof zich zelf
+en speelde met een vuur, een bezieling, die iedereen onder haar
+suggestie bracht. De keizer was er zeer over voldaan en verzocht mij
+Suzanne Desprès aan hem voor te stellen. Ik ging haar terstond opzoeken.
+
+--Suzanne, de keizer ontbiedt je om je te complimenteeren. Ik kom je op
+zijn verzoek halen. Ga vlug mee.
+
+--De keizer? Moet ik gaan?
+
+--Natuurlijk, vraag je dat nog?
+
+--Ja wel, maar ik heb nog nooit met een vorst gesproken. Ik weet niet
+hoe ik mij voor moet stellen, hem begroeten, noch wat ik zeggen moet.
+
+--Toon je gewoon zooals je altijd bent en antwoordt hem, zooals je een
+gewoon sterveling zoudt antwoorden. Wees je zelf, dat lukt steeds het
+best.
+
+Niet weinig ontroerd neemt zij mijn arm en ik begeleid haar naar de
+keizerlijke loge.
+
+De keizer wacht haar op, loopt haar tegemoet en zegt haar, terwijl hij
+haar de hand reikt.
+
+--Mevrouw, U hebt uw rol verrukkelijk gespeeld, als een groot artiest.
+Ik mocht haar reeds van Mme Réjane eenmaal bijwonen. Ook de keizerin is
+sterk onder den indruk en verheugt zich over het succes, dat u zoo
+waardig verdiend hebt.
+
+Daarop onderhield zich de keizer nog een tijdlang over de verschillende
+groote Parijsche artiesten, die hij reeds gezien had en die hij zeer
+bewondert, over litteratuur en over tooneel, waarbij hij het betreurde,
+dat in den laatsten tijd de stukken zoo vulgair werden.
+
+--Wat een volk noodig heeft zijn edele en verheven gevoelens. Het
+dagelijksch leven is reeds genoegzaam plat en weinig verheffend om dat
+nog eens opnieuw op de planken gade te slaan. Ik houd dààrom zoo van uw
+klassieken, omdat zij verheven gevoelens bij ons opwekken, omdat zij den
+goeden smaak bevorderen en tot daden van zelfopoffering en moed
+prikkelen. Het is mij steeds zeer aangenaam, wanneer uw artiesten mijn
+hoofdstad bezoeken en mijn volk met die werken in kennis brengen, die
+uw litteratuur tot eer strekken. Men zal hier nooit genoeg #Corneille#
+en #Racine# bewonderen en ik voel mij gelukkig tot hun succes door mijn
+tegenwoordigheid en belangstelling bij te dragen.
+
+Na deze voor Frankrijk vleiende bekentenis sprak de keizer nog enkele
+minuten over eenige boulevard-artiesten, die hij had zien spelen en
+schepte veel vermaak in de antwoorden van Suzanne, die zonder op de
+etikette acht te slaan, meedeelde hoe zij over hen dacht.
+
+Om de pauze niet langer te rekken, stak de keizer haar opnieuw de hand
+toe, waarna Suzanne boog en heen ging.
+
+Bij dit onderhoud viel er bij den keizer weinig te bemerken van de
+militaire stramheid, waaraan de talrijke photo's doen denken.
+Integendeel, hij lijkt dan veel meer op een vriendelijk, gemoedelijk
+heer, die zich vroolijk en toeschietelijk toont. Zijn doordringende
+blauwe oogen lachen u toe, terwijl hij bovendien vloeiend Fransch
+spreekt zonder accent, hetgeen van het meerendeel zijner landgenooten nu
+juist niet gezegd kan worden.
+
+De Fransche artiesten hebben steeds bij hem een streepje voor gehad.
+#Sarah Bernhardt#, #Coquelin#, #Aîné# en #Cadet# en ook #Réjane# kunnen
+hier trouwens over mee spreken.
+
+Na de voorstelling van "Nora" en "Poil de Carotte", bij ons onder den
+titel "Peenhaar" vertoond, werd Suzanne Desprès te Berlijn uitbundig
+toegejuicht en in haar loge door verschillende bewonderaars
+gecomplimenteerd. Onder hen bevond zich een dame, die haar geestdrift
+nauwelijks bedwingen kon, waarvoor Suzanne Desprès, als elke artiest,
+zeer gevoelig bleek en haar geroerd bedankte.
+
+Deze dame nam haar een oogenblik terzijde en vroeg toen zacht:
+
+--Nu wij toch eenmaal kennis gemaakt hebben en u mijn bewondering voor
+uw talent weet, moet u mij eens verklaren, waarom u u in het laatste
+bedrijf van "Nora" als jongen verkleedt en nog wel één met peenhaar?
+
+De kunstzinnige dame had namelijk "Poil de Carotte" als het vierde
+bedrijf van "Nora" opgevat.
+
+De désillusie van Suzanne Desprès laat zich na zoo'n vraag begrijpen,
+hoewel zij er bij zich zelf toch om lachen moest.
+
+
+
+
+Elena Sanz.
+
+
+In het voorjaar van 1890 kreeg ik op een goeden dag bezoek van #Elena
+Sanz#, de beroemde Spaansche zangeres, die na langen tijd de aangebeden
+ster van den Koninklijken Schouwburg te Madrid te zijn geweest, het
+tooneel van haar triumphen had vaarwel gezegd, om zich geheel aan het
+geluk van haar koninklijken minnaar Alphonse XII te wijden.
+
+Twee kinderen, Alphonso en Fernando, die sprekend op hun vader geleken,
+waren het gevolg van deze intieme verhouding en Elena had zich jaren
+lang met volle liefde aan de opvoeding dezer prinsjes gegeven, tot zij
+tot flinke jongens waren opgegroeid. Iedereen meende dan ook dat zij
+voor goed van het tooneel afscheid had genomen, doch plotseling kreeg
+het verlangen naar de planken weer de overhand; zij meende dat zij zich
+slechts opnieuw in het publiek te vertoonen had, om haar vroegere
+successen wederom deelachtig te worden. Zij zag niet in of wilde niet
+begrijpen, dat deze jaren van rust, haar lichaamsomvang hadden doen
+toenemen. Van haar vroegere schoonheid had zij alleen haar mooie,
+uitdrukkingsvolle oogen behouden en wat haar stem betrof, de bekoring
+was grootendeels verdwenen, al klonk ze nog zuiver.
+
+Ik gevoelde weinig lust met haar een "tournée" te beginnen, overtuigd,
+dat wij in plaats van een succes eerder fiasco zouden maken, hetgeen ik
+haar openlijk meedeelde.
+
+--U wil dus niet? U vergeet, meneer Schürmann, dat behalve mijn stem ik
+nog een andere attractie op het publiek heb. Ik ben immers een halve
+koningin.
+
+--Mevrouw, het spijt me, mijn seizoen is zoo goed als bezet en het is te
+laat om nu nog de noodige schouwburgen te kunnen huren.
+
+--Ook niet, wanneer ik de kosten op mij neem?
+
+--Ik wil u niet gaarne aan een verlies blootstellen.
+
+--Dat gaat mij alleen aan. Ik wil alle uitgaven dragen. Of er winst of
+verlies wordt gemaakt, behoeft u u niet aan te trekken. U maakt de
+route voor mij in orde, huurt voor mijn rekening de zalen en zorgt voor
+de noodige reclame, zooals u dat verstaat en gewoon zijt. Ik reken hier
+op en geef u voor uw arbeid en tijdverlies tien duizend francs.
+
+Moeilijk kon ik langer bezwaren maken en nam tegen wil en dank haar
+voorstel aan. Mme Sanz gaf mij bovendien een bedrag van vijf duizend
+francs om de eerste kosten te dekken. Zij had een uitsluitend Spaansch
+schouwspel gecombineerd, dat zij "Noches de Espana" noemde. Twee en
+dertig danseressen van Cadix en Malaga in nationaal costuum van de
+provincies van Spanje zouden de Malagenas, Peterenas, Habaneras
+vertoonen, die later door de bekende #Otero# en andere beroemde
+danseressen over de geheele wereld gedanst zijn, maar toen voor de
+meesten nog gloednieuw. Zij zelf zou in de "entre acten" liederen uit
+"Carmen" en "Orpheus" ten beste geven met medewerking van den bariton
+#Lauwers#, een Belg, die op de Colonne-concerten reeds met groot succes
+was opgetreden.
+
+Zij bouwde minder op haar vroeger succes dan wel op de bekendheid van
+haar relatie tot den koning bij het buitenlandsch publiek, dat zeker
+niet de gelegenheid zou laten voorbijgaan de maitresse van een
+regeerend vorst van nabij te zien. Zij rekende er verder heimelijk op
+overal met groote onderscheiding ontvangen te worden en nam daarom ook
+haar twee jongens mee, die met hun gouverneur elken avond de
+voorstelling zouden bijwonen.
+
+Al mijn bezwaren hadden op haar geen uitwerking. Zij had zich dit nu
+eenmaal voorgenomen en ik was niet in staat haar die verwachtingen uit
+het hoofd te praten. Zij droeg mij zelfs op er voor te willen zorgen,
+dat de verschillende autoriteiten haar waardig zouden kunnen ontvangen.
+
+Behalve een tiental schouwburgen in Duitschland en Oostenrijk, had ik te
+Amsterdam, den Haag en Rotterdam eveneens een zaal weten te huren. Om
+mijn goed betalende zangeres tot vriend te houden had ik mijn broeder te
+Amsterdam geschreven op de een of andere manier haar een waardige
+ontvangst te bereiden, na hem haar "idée-fixe" in kleuren en geuren te
+hebben meegedeeld.
+
+Hij antwoordde mij: Wees gerust, zij zal haar zin hebben, hoe blijft een
+verrassing.
+
+Onze trein komt in Amsterdam aan. Op het perron staat mijn broeder met
+een deftig in het zwart gekleed heer, een veelkleurig lintje in zijn
+knoopsgat, ons op te wachten.
+
+Ik kijk dien heer oplettend aan en herken in hem mijn ouden vriend
+Canter, eigenaar van een heerenconfectiezaak hier ter stede. Mijn broer
+wenkt mij niets te laten merken, nadert Elena Sanz, en haar zijn
+metgezel voorstellend:
+
+--Veroorloof mij, mevrouw u aan Zijn Excellentie, den minister van
+Schoone Kunsten voor te stellen, die namens onze regeering u komt
+verwelkomen.
+
+De meneer drukt een kus op Elena's vleezige hand en steekt zijn van
+buiten geleerde speech af.
+
+Elena, ten zeerste voldaan noodigt hem uit haar naar haar hotel te
+volgen, terwijl mijn broer en ik ons uit de voeten maken.
+
+--Ben jij van Lotje getikt om zoo iets te durven uithalen. Als zij nu
+verneemt, dat wij in Holland niet eens een minister van Schoone Kunsten
+rijk zijn?
+
+Mijn broeder antwoordt doodleuk: Dit plannetje leek mij het eenvoudigst,
+morgen is zij weer vertrokken en onze vriend Canter zal vandaag wel in
+zijn rol weten te blijven.
+
+Dat deed onze "minister", alsof het zijn dagelijksch werk was. Den
+geheelen dag liet hij haar geen oogenblik in den steek en volgde haar
+als 'r schaduw. Hij nam haar uitnoodiging, om samen te dineeren aan en
+verliet haar eerst bij den artiesten-ingang onder belofte in de pauze
+haar nogmaals te komen bezoeken. Tot groote verwondering van Elena Sanz
+verscheen hij echter niet meer en toen zij naar verschillende kanten
+vroeg, waar de minister van Schoone Kunsten bleef, keek men haar wel
+verwonderd aan, doch bleef haar het antwoord schuldig. Canter beangst,
+dat deze mystificatie zou uitlekken had 'm stil geknepen. Z'n taak was
+trouwens geeindigd.
+
+Den volgenden dag moesten wij naar den Haag. Wie beschrijft de verbazing
+van Elena, toen zij de Kalverstraat doorrijdend om zich naar het station
+te begeven aan de deur van zijn magazijn onzen "minister" herkende,
+bezig een boertje een jas aan te praten.
+
+Zou zij toen reeds iets vermoed hebben, of zou zij alleen verrast zijn
+geweest over zoo'n sprekende "gelijkenis"?
+
+       *     *     *     *     *
+
+Te Weenen was Elena Sanz op het dwaze denkbeeld gekomen om op het
+oogenblik dat de voorstelling zou aanvangen en iedereen zijn plaats
+reeds had ingenomen, haar twee jongens in korten broek met zijden
+kousen, en claque onder den arm, voorafgegaan door twee gepoederde
+lakeien en gevolgd door hun gouverneur naar de zaal te zenden, die onder
+groote nieuwsgierigheid en gelach van de toeschouwers hun gereserveerde
+plaatsen gingen innemen. De verschijning van Elena Sanz lokte eveneens
+een spottend lachen uit. Men maakte luide aanmerkingen op den smaak van
+den afwezigen monarch, die eenmaal voor de thans zoo welgedane zangeres
+gegloeid had en wiens nakomelingsschap thans in het publiek vertoond
+werd.
+
+Toen werd het Elena Sanz eerst recht duidelijk, dat zij eerder naar mijn
+raad had moeten luisteren en aan deze dwaze vertooning, die niets
+artistieks had, een einde te maken. Zij zag van de verdere "tournée"
+liever af, trok zich terug op haar buitenverblijf te Billancourt, waar
+zij tot haar dood is voortgegaan met als rouwende vorstin te midden van
+een hofhouding van gepatenteerde klaploopers te leven, die haar kinderen
+met "Hoogheid" aanspraken in ruil voor een diner of een goudstuk. De
+arme vrouw, die overigens een goed karakter had, meende steeds door de
+wettige koningin van Spanje te kort gedaan te worden en bij het
+overlijden van Alphonse XII eischte zij voor haar kinderen titel en
+fortuin op, welke haar bij gerechtelijke uitspraak voor goed geweigerd
+werden.
+
+
+
+
+SOUVENIRS.
+
+
+
+
+Paul Verlaine.
+
+
+Holland heeft steeds ten allen tijde voor de Fransche litteratuur groote
+belangstelling aan den dag gelegd. Toen de dichter #Paul Verlaine# in
+zijn geboorteland nog slechts door een intiemen kring van bewonderaars
+gewaardeerd werd, werd hij bij het verschijnen van zijn eersten
+dichtbundel hier te lande reeds door velen naar waarde geschat en
+begrepen. Men las en genoot zijn gevoelvolle verzen en toen Mr. #van
+Hall# en enkele bekende literatoren van ons land een comité wilden
+vormen om den dichter naar Amsterdam te doen over komen en hem hier te
+huldigen, toonde men zich terstond bereid daaraan gevolg te geven.
+
+Men noodigde den dichter daarop uit voor een uitgelezen gehoor eenige
+van zijn laatste gedichten te komen voordragen, doch Paul Verlaine liet
+weten, dat door een kortgeleden ziekte zijn middelen hem dit niet
+veroorloofden. Terstond werd hem toen zes honderd francs toegezonden met
+verzoek den dag en het uur van zijn komst te willen opgeven. Het comité
+bestaande uit zes heeren had zich naar het station begeven om den
+dichter plechtstatig te ontvangen, terwijl twee open landauers aan den
+uitgang de komst van Paul Verlaine verbeidden.
+
+De trein arriveert, de zes heeren snellen naar de wagon eerste
+klasse.... Niemand!.... Men zoekt de volgende wagons af, alweer zonder
+resultaat. Men maakt zich reeds vol spijt gereed maar weer heen te gaan.
+Een slordig uitziend man, in een grijs colbertje met slappen hoed, in
+zijn rooden zakdoek wat hemden en boorden geknoopt, loopt zoekende het
+perron af en na zich het zweet van zijn ontblooten schedel geveegd te
+hebben, roept hij met schorre stem uit.
+
+--Waar zijn die bliksemsche kerels nou, die me zouden opwachten?...
+
+Geheel uit het veld geslagen door de verschijning van dezen ongeschoren,
+als een zwerver uitzienden man, besluiten enkelen van het comité er stil
+van door te gaan. Een van de heeren offert zich op, daar hij begrijpt
+dat men Verlaine, die onze taal natuurlijk niet machtig is, niet aan
+zijn lot kan overlaten. Hij schiet zijn overjas aan, slaat snel zijn
+kraag op om zijn witte das te verbergen, neemt Verlaine bij den arm en
+stopt hem in den hôtelomnibus, terwijl de overige heeren in de gala
+rijtuigen plaats nemen. Op deze wijze maakte Paul Verlaine zijn
+entrée te Amsterdam.
+
+
+
+
+Maurice Barrès.
+
+
+Een Hollander was mij in mijn woning te Parijs aan den Boulevard
+Hausmann komen opzoeken en na onze zaken beeindigd te hebben, maakten
+wij een wandeling in de buurt. Telkens wanneer iemand mij groette of ik
+door iemand aangesproken werd, wenschte hij den naam van dien persoon te
+weten, zeker om bij zijn terugkeer in Holland te kunnen vertellen, dat
+hij aan verschillende beroemdheden te Parijs was voorgesteld.
+
+Toevallig kwamen wij dien middag bij Café de la Paix #Tristan Bernard#
+tegen en hoe ik er bij kwam, weet ik zelf niet, bij zijn vraag wie deze
+heer met zijn gitzwarten vollen baard was, antwoordde ik: #Maurice
+Barrès#.
+
+--Maurice Barrès, van de Académie, kent U die ook al! Ik heb veel van
+hem gelezen, zou ik hier ergens zijn portret kunnen koopen?
+
+--Dat denk ik wel.
+
+We slaan de Avenue de l'Opéra in, ik breng hem tot voor het magazijn van
+Hautecoeur, waar verschillende photo's van Parijsche beroemdheden
+uitgestald liggen en nam toen onder één of ander voorwendsel afscheid
+van mijn vraagzieken bezoeker.
+
+Den volgenden dag kwam hij bij mij afscheid nemen.
+
+--Die Parijzenaars denken met vreemdelingen toch maar alles uit te
+kunnen halen!.... Verbeeld je, bij mijn vraag naar een portret van
+Maurice Barrès biedt men mij een photo van een geheel gladgeschoren heer
+aan. Ik zeg natuurlijk, dat ik het portret van Maurice Barrès moet
+hebben, dien ik persoonlijk ken en dat ze zich vergissen. De
+winkelbediende houdt vol, dat het portret het goede is, waarop ik zoo
+nijdig word, dat ik hem toesnauw: "Het geeft geen pas iemand in wien men
+den vreemdeling herkent maar wat in de handen te willen stoppen!...."
+Woedend verlaat ik het magazijn, terwijl ik zie, dat dat heerschap me
+nog uitlacht op den koop toe.
+
+Ik heb mijn Hollandschen vriend nooit meer te Parijs ontmoet, doch mocht
+ik hem nog eens tegenkomen, ik denk, dat ik dan beter doe, hem maar
+stil te laten doorloopen.
+
+
+
+
+Mme Segond-Wéber.
+
+
+Deze beroemde Sociétaire van het Théater Français heb ik meerdere malen
+met een tooneel-ensemble rondgeleid. Overal speelde zij met het grootste
+succes haar lijfrollen "Phèdre", "Andromaque", "Pauline" (Polyeucte) en
+"Chimène" (Le Cid). Ook in ons land werd haar komst steeds met verlangen
+tegemoet gezien. Daarom verzochten verscheidene directeuren uit de
+provincie, die anders niet door mij bezocht werden, ook in hun
+schouwburgen een voorstelling te komen geven. Het meest dringend verzoek
+ontving ik van den schouwburgdirecteur te Haarlem.
+
+Ik antwoordde hem dat ik wel daartoe te vinden was, mits mij een vast
+bedrag gegarandeerd werd, hetgeen hij terstond aannam. Ik zond hem
+daarop de text van het affiche, waarop ik omgaand het volgend briefje
+ontving:
+
+     Meneer Schürmann.
+
+     Ik heb niets afgedongen op het bedrag, dat U van mij verlangde voor
+     de voorstelling van Mme Wéber van de Comédie Française. Ik wil dus
+     ook niet bedrogen worden. Ik heb U voor Mme Wéber betaald en
+     vergenoeg mij niet met een tweede Mme Wéber!... (J'ai payé pour
+     avoir la première, je ne veux pas de la seconde.)
+
+
+
+
+Sacha Guitry.
+
+
+#Sacha#, de thans reeds zoo beroemde zoon van #Lucien Guitry# is op reis
+al even charmant en geestig als hij zich in zijn blijspelen en op de
+planken toont.
+
+Ik was zoo onverstandig te meenen dat zijn eigenaardig Parijsch
+repertoire ook in het buitenland zou geapprecieerd worden. Ik ondervond
+helaas het tegendeel, want het publiek scheen zijn geestigheden niet te
+snappen en verliet meermalen reeds den schouwburg vóór z'n stukken
+geeindigd waren.
+
+Sacha scheen zich hier weinig van aan te trekken en bleef er doodkalm
+bij. Waar hij zich meer ongerust over maakte, dat was over zijn
+gezondheid. Hij, die in lichaamsomvang veel van een reus heeft, toonde
+zich vaak nog bezorgder dan Molière's "Malade Imaginaire". Hij was dan
+ook zoo benauwd zeeziek te worden, dat hij weigerde zich in te schepen,
+toen wij van Odessa naar Konstantinopel moesten oversteken. Niets kon
+deze dwaze angst wegnemen en ik was verplicht de "tournée" door Turkije
+op te geven, die mij misschien schadeloos zou hebben gesteld voor de
+verliezen, die ik in Rusland met hem had geleden.
+
+Ik had hem, te Parijs teruggekeerd, een proces kunnen aandoen en
+vergoeding kunnen eischen, hetgeen ik evenwel nagelaten heb, omdat ik,
+eerlijk gezegd, te veel op zijn vriendschap gesteld was.
+
+Dat wist hij en daarom schreef hij op het titelblad van zijn
+tooneelstukken, die hij mij later aanbood:
+
+     A. J. J. Schürmann qui m'a fait tourner en Orient et que j'ai
+     tourné en bourrique, mais amicalement.
+
+     _Sacha Guitry._
+
+Hetgeen vrij vertaald met verlies van de geestige woordspeling wil
+zeggen: Ter herinnering aan onze reis door het Oosten, waarbij ik je
+leelijk den voet heb dwars gezet zonder het te willen.
+
+     _S. G._
+
+
+
+
+Maurice Maeterlinck.
+
+
+Eén mijner belangrijkste en meest succesvolle tournée's is wel die met
+#Georgette Leblanc# geweest in de bekende stukken van haar beroemden
+echtgenoot.
+
+#Maurice Maeterlinck# vergezelde ons geregeld en overal waar wij
+optraden, organiseerde men feesten en soupers hem ter eere. Hij weigerde
+echter steeds daaraan deel te nemen behalve te Berlijn en te Praag. Hij
+ontving dagelijks stapels brieven van jonge meisjes, die hem om zijn
+handteekening of om een korte autografie verzochten en die zich
+voorstelden, dat de auteur van "Pelléas en Mélisande" een jong, teer
+uitziend, en vooral dichterlijk personage was. Groot was dan ook haar
+teleurstelling, toen zij een luidruchtig, zwaarlijvig en ietwat
+burgerlijk type te zien kregen, wiens eerste woorden steeds luidden,
+wanneer hij in een vreemd hôtel afstapte met zijn geprononceerd Gentsch
+accent: "Wat kan ik hier te eten krijgen en wat voor bier wordt hier
+geschonken?"
+
+Nimmer heb ik een schrijver onverschilliger voor zijn werk gezien,
+wanneer hij eenmaal de laatste hand er aan gelegd had. Op de repetities
+zag men hem nooit. Hij stoorde zich evenmin om de "coupures", die men
+noodig achtte aan te brengen en stelde ook weinig belang in de
+aankleeding van zijn stukken.
+
+Toen in den Gymnase schouwburg door mijn toedoen het eerst "Joyzelle"
+werd opgevoerd, is hij het stuk eerst bij de zevende voorstelling komen
+bijwonen en toen bleef hij zelfs niet eens tot het einde.
+
+--Na tienen is men nergens zoo goed als in bed!..
+
+Wij speelden "Monna Vanna" te Lodz in Polen. De schouwburg bevindt zich
+op de binnenplaats van een complex gebouwen en vlak tegenover is een
+badinrichting.
+
+Een heer begeeft zich naar het loket en vraagt "Vanna". De bureaulist
+ziet aan zijn kleeding dat hij geen bezoeker voor de fauteuils is en
+geeft hem een galerijplaats.
+
+--Hoeveel?
+
+--Een roebel.
+
+--Dat is duur!
+
+--Goedkooper heb ik ze niet.
+
+Na eenige minuten komt deze heer woedend terug.
+
+--Zeg, ben je mal!... Laat je mij een roebel betalen voor een plaats in
+een zaal, waar ik een man en vrouw hoor schreeuwen in een taal, waar ik
+geen woord van versta, terwijl ik nergens gelegenheid zie om een bad te
+nemen, niettegenstaande ik duidelijk om "Vanna" gevraagd heb!..
+
+Mijn bureaulist had gemeend, dat hij "Vanna" wilde zien en vermoedde
+niet dat "vanna" op zijn Poolsch "bad" beteekent.
+
+Eens vroeg ik Maeterlinck of hij alleen werkte, wanneer hij zich
+geïnspireerd gevoelde?
+
+--Geïnspireerd!.. Als ik daarop moest wachten, kwam er geen woord op
+papier!
+
+
+
+
+Björnsterne Björnson.
+
+
+In samenwerking met #Etienne de la Neuville#, wiens "nom de plume"
+#Jacques Lemaire# luidt, had ik een Fransche vertaling van #Bjoernson#'s
+"Faillissement" het licht doen zien. #Antoine# besloot het drama in
+studie te nemen, nadat wij de vijf bedrijven tot vier ingekort hadden.
+Toen de repetities reeds aangevangen waren, schreef Bjoernson.
+
+--Ik zie door deze willekeurige inkorting van mijn stuk, waarover men
+mij niet geraadpleegd heeft van mijn auteursrecht af en wil ook niet op
+de affiches genoemd worden.
+
+Het drama heeft veel succes. Prachtige verslagen verschijnen in de
+dagbladen, terwijl #Antoine# en #Gémier# om strijd geprezen worden.
+
+Terstond telegrafeert Bjoernson.
+
+--Laat mijn naam aankondigen en zend mij omgaand exemplaar der
+bewerking.
+
+Sindsdien liet Bjoernson het stuk overal in de nieuwe bewerking
+opvoeren, die hij eerst afgekeurd had en nog steeds wordt
+"Faillissement" in vier bedrijven vertoond.
+
+
+
+
+Ibsen.
+
+
+"Hedda Gabler", "Nora" en "Spoken", hetzij door #Duse#, #Agnes Sorma#,
+#Suzanne Desprès# of #Antoine# gedurende mijn "tournées" gespeeld,
+hadden steeds het grootste succes. Geen wonder, dat toen ik mij in 1903
+te Christiana bevond, ik van verlangen brandde met den auteur dier
+beroemde stukken kennis te maken. Ik had vernomen, dat #Ibsen# eertijds
+gewoon was tegen half drie in het Grand-Hotel zijn middagmaal te
+gebruiken, temidden der vele stamgasten en vreemdelingen, niet weinig
+trotsch den schrijver van zooveel meesterwerken in hun midden te hebben,
+wiens bronzen konterfeitsel op het plein van het "National Teatret"
+tegenover dat van Björnsterne Björnson prijkt.
+
+Ik trof het echter slecht. Ibsen kwam al lang niet meer in het
+Grand-Hotel, omdat de groote schrijver aan het sukkelen was geraakt en
+zijn kamer moest houden. Nog steeds waren zijn hersenen even gezond als
+in vroeger dagen, doch zijn gedachten in woorden omzetten scheen hij
+verleerd en hij sprak geheel andere woorden, dan hij wilde bezigen.
+Wanneer hij bijvoorbeeld iemand een stoel aanbood, zei hij: "neem een
+sigaar".
+
+Eerst hadden deze vergissingen hem woedend gemaakt, zeer tot nadeel van
+zijn gezondheid. Daarom had zijn familie besloten hem zoo weinig
+mogelijk uit te laten gaan en verboden dat hij bezoekers ontving. Deze
+afzondering van de wereld had den bejaarden schrijver melancholiek
+gestemd. Hij, die gewoon was door de menigte toegejuicht te worden, kon
+zich niet goed aan deze kalmte wennen.
+
+Als bewijs hoezeer hij op publieke hulde gesteld was, diene volgende
+bijzonderheid.
+
+Zoodra Ibsen een stuk geëindigd had, meldden alle kranten van Christiana
+met vette letters: "Hendrik Ibsen heeft een nieuw stuk voltooid. Morgen
+tegen tien uur zal hij het manuscript naar den schouwburg brengen."
+
+Wanneer dan de schrijver den volgenden dag op het vastgestelde uur
+deftig en met afgemeten passen zijn manuscript opgerold in de
+rechterhand zich naar den schouwburg begaf, stond het publiek aan
+weerszijden van den weg "en haie" opgesteld. Zoodra Ibsen zijn stuk
+afgegeven had en huiswaarts keerde, begonnen de toeschouwers, die tot
+nog toe zich kalm hadden gehouden luidkeels te juichen. Ibsen wuifde hen
+met de hand toe en glimlachte zelfbewust zijn roemvollen taak van
+apostel volbracht te hebben.
+
+Zijn familie had nu het volgende verzonnen om hem van de hulde te laten
+genieten waaraan hij zoozeer gewoon was. Daar hij zich niet meer in het
+publiek bewoog, dekte men de tafel vlak vóór het venster van de eerste
+étage zijner woning, die links van het paleis van koning Oscar II aan
+den wandelweg gelegen was.
+
+Zoodoende konden de inwoners van Christiania hun afgod aan het
+middagmaal zien zitten en hiervan was ik op mijn beurt eveneens getuige.
+
+De oude meester zag er nog kranig uit. Zijn hoogrood gelaat werd door
+zijn sneeuwwitte haren en baard waardig omlijst en men kon hem niet
+aanzien, dat hij lijdende was. Zijn dochter naderde hem en fluisterde
+hem iets in het oor: Ibsen stond toen op, wuifde met zijn servet naar
+het publiek, waarna de gordijnen werden neergelaten. De voorstelling was
+afgeloopen...
+
+
+
+
+Gabriele d'Annunzio.
+
+
+d'Annunzio is een trouw bezoeker van Parijs en men weet, dat hij zijn
+laatste tooneelstuk in het Fransch heeft geschreven. Hij is op en top
+een "charmeur" en wie hem heeft leeren kennen of onder zijn gehoor is
+geweest, moet toegeven, zelfs al is men geen vriend van zijn werk, dat
+er een bijzondere bekoring van hem uitgaat, terwijl men verbaasd staat
+over zijn uitgebreide kennis en artistieken smaak.
+
+Meermalen ben ik met verschillende gezelschappen in Athene geweest en
+heb bij die gelegenheid den Acropolis en het Parthenon bezocht, zonder
+evenwel sterk onder den indruk der schoonheden van het oude Griekenland
+te komen. Die grauwe bergen, de onverdraaglijke stof, de vele kopieën
+van standbeelden,--de echte bevinden zich grootendeels te Londen in het
+Britsch-Museum--lieten mij vrijwel koud, zoodat ik mij veel liever naar
+Phalera aan zee begaf, waar ik tenminste van de frissche lucht kon
+genieten.
+
+Tijdens onze omzwervingen met #Eleonora Duse# en haar gezelschap door
+Europa, vergezelde de schrijver van "La Gioconda", "la Gloria" en "Il
+Sogno" zijn beroemde en geliefde ster. Toen wij te Athene kwamen vroeg
+Annunzio mij hem naar den Acropolis te vergezellen. Veel lust toonde ik
+om bovengenoemde redenen nu juist niet.
+
+--Als het je niet interesseert, dan heb je er ook niets van begrepen en
+gezien. Ik wil niet dat je Athene met zoo'n oordeel weer den rug
+toekeert. Ga met me mee en je zult je tocht niet berouwen.
+
+Daar viel niet veel tegen in te brengen en samen bestegen we het
+Parthenon.
+
+Dien dag zal ik niet licht vergeten, al ontbreekt mij het talent mijn
+gevoelens in schoone woorden om te zetten. Gedurende vier uur luisterde
+ik met één en al verrukking naar zijn woorden, toen hij het roemrijke
+verleden van Hellas uit het stof wist te doen herrijzen. Ik leefde
+wederom de heldendaden der oude Grieken mee en door zijn dichterlijke
+verklaringen kwam het mij voor als of ik naast den ouden, blinden
+#Homerus# liep, dien onuitputtelijken verteller van Grieksche sagen, nu
+een tweede dichter als #Gabriele d'Annunzio# opnieuw aan mijn verrukte
+oogen deze wonderen uit het grijze verleden wist te verklaren.
+
+
+
+
+Osman Pacha.
+
+
+Toen =Abdul-Hamid= over Turkije nog den scepter zwaaide, werden de
+buitenlandsche gezelschappen, die Konstantinopel aandeden, vaak op hoog
+bevel uitgenoodigd te Yildiz Kiosk op te treden.
+
+Een voordeel was dit overigens niet, hetgeen uit het volgende blijken
+zal.
+
+De sultan had voor deze privé-voorstellingen naar gelang van haar
+beteekenis veel over, alleen gingen zijn "cachets" door zooveel handen,
+dat de belanghebbende directie er hoogstens een vierde van ontving.
+
+Toen Osman Pacha, de held van Plewna, mij dan ook verzocht in het Paleis
+van den Sultan een voorstelling te komen geven met het
+vaudeville-gezelschap, waarvan #Valentine Joissant# de ster was, had ik
+daar ternauwernood ooren na, omdat ik in den Winterschouwburg "des
+Petits-Champs" van de hoofdstad meer kon verdienen. De beroemde
+generaal begreep niets van mijn terughoudendheid en drong er op aan de
+reden te vernemen.
+
+Ik deelde hem mee, dat ik door mijn vroegere ervaringen steeds geld bij
+zoo'n voorstelling ten paleize had moeten bijpassen, waarop hij mij
+verzekerde, dat hij er borg voor bleef, dat ik het volle bedrag, door
+den sultan vastgesteld zonder één enkele korting zou ontvangen.
+
+Hieromtrent dus gerustgesteld, besloot ik de "Dame van Maxim" voor deze
+gelegenheid te kiezen en de affiches werden met strooken beplakt,
+vermeldend, dat de avondvoorstelling eerst om elf uur zou aanvangen,
+omdat het gezelschap in het paleis van den sultan dien dag optrad.
+
+De zaal van het paleis bood den gewonen aanblik. De haremdames in de
+loges waren aan het oog van de artiesten onttrokken door breede gazen
+gordijnen die van den éénen hoek van het balcon naar den anderen waren
+gespannen, terwijl neger-eunuchen de toegangen bewaarden, gekleed in
+lange zwarte overjassen. Alleen de sultan en Osman Pacha zaten in de
+zaal. Natuurlijk hadden de artiesten alle moeite van de wereld om in
+zoo'n ongezellige omgeving behoorlijk hun rollen te vertolken en wat
+méér zegt, de noodige "entrain" aan den dag te leggen. Het eerste
+bedrijf loopt ongestoord af te midden van een doodsche stilte. In het
+tweede bedrijf weerklinkt nu en dan het gelach der haremdames, alleen de
+sultan verroert zich niet.
+
+Ontmoedigd door zoo weinig bijval, gaf ik onzen regisseur last de pauze
+zoo kort mogelijk te maken en terstond met het derde bedrijf aan te
+vangen, doch aleer dit gebeurt, komt men mij waarschuwen, dat Osman
+Pacha mij wenscht te spreken.
+
+Ik ga naar hem toe.
+
+--Zijne Majesteit is zeer in zijn schik. Het tweede bedrijf staat hem
+bijzonder aan. Laat dus het derde weg en laat het tweede nogmaals
+opvoeren.
+
+Ik moest dit vreemde verzoek wel opvolgen en had er geen spijt van, want
+terwijl ik achter de schermen de zaal inkijk, zie ik een bijna
+onmerkbaren lach om de lippen van den heerscher der geloovigen zweven,
+den eenigen man ter wereld, die nooit lacht.
+
+Na afloop word ik voor de tweede maal geroepen en ben reeds bezorgd, dat
+men mij opnieuw dit bedrijf zal laten spelen. Gelukkig was deze angst
+ongegrond.
+
+Een hooge beambte overhandigt mij een zijden beurs vol goud, voorzien
+van het keizerlijk zegel.
+
+--Laat het scherm rijzen, zei hij tot mij, en groet zijne Majesteit.
+Draag daarbij zorg dat zijne Majesteit zich overtuigen kan, dat men u de
+beurs ter hand gesteld heeft en de zegel nog ongeschonden is.
+
+Ik verschijn ten tooneele, buig en toon de zijden beurs.
+
+De sultan staat op, richt zijn kijker naar mij en wenkt mij, dat hij
+tevreden is.
+
+Ik open de beurs op mijn bureau. Er zaten vier honderd Turksche ponden
+in, de eerste en eenige maal, dat ik in Turkije bij een voorstelling ten
+paleize het volle bedrag ontving.
+
+
+
+
+Anna Judic.
+
+
+Bij een tournée met deze beroemde operette-ster waren wij te Napels
+aangekomen en besloten wij de bouwvallen van Pompeï eens van nabij te
+aanschouwen. We troffen het echter heel slecht, de doodenstad was
+gedurende vier dagen voor bezoekers gesloten, juist zoolang als wij te
+Napels zouden vertoeven.
+
+Wat te doen?....
+
+Na een tijdlang ons bedacht te hebben, verzon ik er het volgende op. Ik
+bestelde een zeer elegant open rijtuig, waar #Anna Judic#, #Henri
+Emmanuel# en #Edouard Georges# in plaats namen, terwijl ik als vierde
+met hen mee reed. Als hoofddeksel had ik een echt Turksche "fez"
+opgezet.
+
+Voor de poort van Pompeï aangekomen, stapt Emmanuel uit en vraagt den
+directeur der opgravingen te spreken.
+
+--De zwager van den Sultan bevindt zich in ons rijtuig en wenscht Pompeï
+te bezoeken. We hebben zoo juist vernomen, dat de toegang voor het
+publiek gedurende eenige dagen verboden is.
+
+Moet Zijne Keizerlijke Hoogheid naar Napels terug keeren om de
+Italiaansche regeering verlof aan te vragen de belangrijke opgravingen
+in oogenschouw te nemen en zijn bezoek een dag uitstellen?
+
+--Is die meneer met zijn fez op de zwager van den sultan?
+
+--Juist.
+
+--Spreekt hij Fransch of Italiaansch?
+
+--Geen van beide.
+
+--Laat dan zijn Keizerlijke Hoogheid onder een of ander voorwendsel
+eenige minuten geduld hebben, opdat ik mij even kan aankleeden en ik zal
+Zijne Hoogheid zelf rondgeleiden.
+
+--Afgesproken, doch laat zijn Hoogheid niet lang wachten.
+
+Binnen enkele minuten kwam de geleerde ingenieur terug, onberispelijk
+gekleed, met een hoogen zijden hoed. Hij liet ons alles zien, doch deed
+geen mond open. Alleen bij het afscheid nemen, wees hij op zijn
+knoopsgat om mij te toonen, dat hij nog nimmer gedecoreerd was.
+
+Ik glimlachte veelbeteekenend en bij het afscheid nemen drukte de
+directeur met groot ontzag een kus op mijn hand.
+
+Den volgenden dag vertelden de Napolitaansche bladen van het keizerlijk
+bezoek te Pompeï, tot groote verwondering van de Turksche ambassade, die
+natuurlijk van niets afwist.
+
+Wat de directeur betreft, hij wacht nog steeds op het lintje van zijn
+zwijgenden vorstelijken gast.
+
+
+
+
+Amerikaansche Indrukken.
+
+
+Mijn tournée door de Vereenigde Staten met #Eleonora Duse# in 1896 is in
+alle opzichten voorspoedig geweest, zoowel artistiek als financieel met
+uitzondering alleen gedurende ons verblijf te Chicago, waar de groote
+actrice niet verkoos op te treden.
+
+Ik had met Mme Duse gecontracteerd voor zestig voorstellingen verdeeld
+over New-York, Washington, Boston, Philadelphia, Chicago, Brooklyn,
+St.-Louis en Quibec. Den 10en Januari was ik te Hâvre met de "Bretagne"
+van de Trans-Atlantische Maatschappij scheep gegaan, terwijl Mme Duse
+twee weken later te Liverpool aan boord stapte van de "Majestic". Haar
+gezelschap vertrok van Genua met den "Bismarck". 27 April bevonden wij
+ons wederom te Parijs, nadat wij den 18en New-York hadden verlaten.
+
+Reeds op de heenreis deed mijn goed gesternte mij kennis maken met den
+heer #Malcolm Turner#, chef van de douane, die uit respect voor de
+groote kunstenares haar zeven en twintig koffers ongemoeid liet. De heer
+#Davis#, vertegenwoordiger van Mr. #Miner#, den directeur van het "Fifth
+Avenue Theater", wachtte mij te New-York op en van hem ontving ik een
+vingerwijzing, die mij de Amerikaansche manier van optreden en zaken
+doen duidelijk verklaarde.
+
+Het was bij mijn aankomst een echt hondenweer geworden. De regen gudste
+met stroomen van den hemel, vandaar, dat Mr. Davis een rijtuig aanhield
+en den koetsier vroeg:
+
+--Hoeveel van hier naar het Fifth Avenue Theater?
+
+--Drie dollars.
+
+--All right!
+
+In tien minuten waren wij aan onze bestemming aangekomen.
+
+--Hoe nu! riep ik verwonderd uit. U betaalt drie dollar voor zoo'n
+kleinen afstand?
+
+--Zeker. Ik heb twee dollar te veel betaald, doch U moet niet vergeten
+"time is money". Als ik was gaan afdingen en op mijn stuk was blijven
+staan om niet meer dan één dollar te geven, zou de goeie man
+geprotesteerd hebben en hoogst waarschijnlijk stonden wij er nog. Nu
+zijn we voor den regen geborgen, de man rijdt extra hard. Had ik hem
+niet betaald, wat hij mij vroeg, dan zou hij zich niet haasten, zoo
+mogelijk iemand aanrijden en hiermee mijn tijd in beslag nemen, dien ik
+inderdaad beter kan besteden. Iedereen wil hier veel geld verdienen. In
+plaats van ons woedend te maken op hem, die van de omstandigheden
+profiteert, bewonderen wij hem integendeel en spitsen wij ons op onze
+beurt nog meer te verdienen, zoodra wij in de gelegenheid zijn.
+
+Te Washington--het Versailles van de Vereenigde Staten--maakte ik voor
+het eerst kennis met den president #Grover Cleveland#, die Mme Duse en
+mij uitgenoodigd had, hem in "La Maison Blanche" te komen bezoeken.
+
+Zijn residentie staat trouwens voor iedereen open, zooals het onder een
+waar democratisch bestuur betaamt. Geen schildwacht, geen consigne, die
+U den toegang beletten. Wil men den president over de een of andere zaak
+persoonlijk spreken, men heeft zich slechts met zijn particulieren
+secretaris te verstaan en het onderhoud wordt verleend. Buiten deze
+privé audiëntie is de president driemaal per week gedurende een uur
+voor iedereen te spreken. Hij staat elkeen zonder onderscheid te woord
+en bij het afscheid nemen, reikt hij U de hand.
+
+Groot liefhebber van tooneel had hij met zijn echtgenoote de vijf
+voorstellingen van Mme Duse te Washington alle bijgewoond en telkens het
+teeken tot applaus gegeven. Bovendien was hij zoo attent geweest, de
+loge van onze ster met chrysantemums en witte rozen te laten versieren.
+Bij het afscheid nemen bood hij Mme Duse zijn portret met opschrift aan
+en bedankte ook mij voor de genotvolle oogenblikken, die haar kunst hem
+en zijn eega hadden verschaft.
+
+Een tweede kennismaking, waarop ik niet weinig trotsch ben, was die met
+#Thomas Alva Edison#.
+
+Hoewel stokdoof bezocht de geniale uitvinder trouw alle voorstellingen
+van Mme Duse en tusschen de koulissen zag ik hoe deze "naieve reus"
+geheel in haar spel opging, terwijl zijn droomerige blauwe oogen elk van
+haar bewegingen met gespannen aandacht volgden.
+
+Na afloop der voorstelling zond ik hem een portret van La Duse en reeds
+den volgenden morgen ontving ik onderstaand schrijven.
+
+     Orange, N. Y. March 20, 1896.
+
+     Dear Sir.
+
+     I beg to advise you that the Photograph of Madame Duse came safely
+     to hand for which I am very thankful. I enclose you herewith my
+     photograph for your self and will be very glad to have you come out
+     and see me. I am very glad to hear that Mme Duse is going to visit
+     my laboratory.
+
+Yours truly,
+_Thos. A. Edison._
+
+Orange Park ligt aan de overzijde van den Hudson. Daar te midden van de
+eeuwenoude boomen, die zijn groote werkplaats beschaduwen, zijn die
+wonderen gewrocht, die ons dagelijksch leven als het ware hebben
+herschapen.
+
+Edison ontving ons hartelijk, eenvoudig. Hij liet ons zijn instrumenten
+zien, als gold het de kennismaking met een simpel stuk speelgoed, zonder
+den minsten ophef of vertoon. Als groote gunst verzocht hij Mme Duse
+haar verliefde smartkreten uit het vijfde bedrijf van "la Dame aux
+Camélias" aan één zijner phonograafplaten toe te vertrouwen.
+
+Een handdruk vóór zij heenging, aldus namen die twee geniale
+kunstenaars voor goed afscheid van elkander om zich met nieuwen moed te
+wijden aan de verheffing van het menschdom.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Niettegenstaande de onderlinge naijver tusschen New-York, Boston en
+Philadelphia zijn deze steden het eens in haar verachting voor Chicago.
+Een klassieke anecdote is hier het bewijs van.
+
+--Eigenaardig toch, merkte een inwoner van Chicago op. Bij ons worden de
+kamers der hoogste verdiepingen steeds het eerst verhuurd.
+
+--Verwondert U dat, luidde het antwoord van iemand uit New-York. Mij
+niet, want het is bekend genoeg, dat jullie altijd zoover mogelijk van
+elkaar verwijderd trachten te blijven.
+
+Daar elke groote stad in de Vereenigde Staten haar eigenaardig cachet
+draagt, valt het den bezoeker van Boston steeds op, hoe vormelijk en
+correct de inwoners van Boston zich gedragen. Boston is dan ook de meest
+aristocratische stad van het vaste land, het middelpunt van kunsten en
+wetenschappen. De inwoners gaan prat er op af te stammen van de helden
+der onafhankelijkheid. Zag #Benjamin Franklin# in dit Athene van het
+Noorden niet het levenslicht? Toch zijn de straten van Boston verre van
+fraai, en twee vergeten begraafplaatsen ontsieren de voornaamste wijk,
+de Fremont Street.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Niettegenstaande de grootste artiesten, aangelokt door de hooge
+"cachets" den Amerikanen van hun kunst hebben laten genieten, ondanks
+het feit, dat de Vereenigde Staten zeer groote kunstenaars hebben
+voortgebracht, staat de vertolking der diverse kunstwerken daar steeds
+op een zeer laag peil.
+
+New-York heeft twee vaste gezelschappen, waarvan die van #Daly# de
+bekendste is, welke troep te Parijs in den Vaudeville-Schouwburg eenige
+voorstellingen van #Shakespeare's# "Getemde Feeks" is komen geven. De
+overige tooneel-, opera- en concert-combinaties missen elke
+homogeniteit. Geen spoor van een duurzaam ensemble, van een hecht
+samenspel valt er, in welke hoofdstad ook, aan te wijzen. Alles is
+gebaseerd op het z.g. "stersysteem", het donkere punt in het tooneel- en
+muziekleven van de Vereenigde Staten.
+
+De grootste instelling te New-York, het "Metropolitan Opera House", dat
+terecht een wereldreputatie geniet en waar men voor een stalles plaats
+minstens een pond te betalen heeft, geeft tweemaal per week een gala
+voorstelling met een "ster", waarbij het entree dan verdubbeld wordt.
+Zoo'n "ster", hoe schitterend ook bij stem, kan moeilijk alleen een
+voorstelling dragen. Steeds heeft men met hetzelfde euvel te kampen. Er
+is geen éénheid. Of de andere solisten zijn minderwaardig, òf de koren
+zijn te zwak en zingen valsch. De "mise en scène" lijkt eenvoudig op
+niets. (Dit is tegenwoordig heel wat verbeterd) en wat het orkest
+betreft, men merkt aan het spel der solisten dat zij hun vak verstaan,
+doch zelden wordt er voldoende gerepeteerd en de totaal indruk is al
+even bedroevend.
+
+Wie en wat men in Amerika mist? Een man van smaak, één met een ijzeren
+wil, een regisseur, die van "wanten" weet, in het kort: een artistieke
+leiding.
+
+
+
+
+Louis Bouwmeester.
+
+
+Mijn vriend #Boucher#, de bekende "sociétaire" der Comédie Française
+voelde zich na een 15-jarigen tooneeldienst te vermoeid om langer aan
+het Huis van Molière verbonden te blijven. Reeds lang te voren had hij
+met mij over zijn afscheidsvoorstelling zitten spreken en naar een
+nummer, "clou" gezocht, die aan het programma een bijzonder "cachet" zou
+geven.
+
+Daar ik bij een vorig bezoek te Amsterdam in gesprek met Holland's
+grootsten tooneelspeler te weten was gekomen, hoe begeerig #Louis
+Bouwmeester# was het oordeel van een Parijsch publiek over zijn machtige
+kunst te vernemen, viel mij op eens in, dat dit een schitterende
+gelegenheid zou zijn om mijn grooten landgenoot een dienst te bewijzen
+en tegelijkertijd Boucher aan een trekpleister te helpen, zooals nog
+nimmer te Parijs vertoond was. Een Hollandsch acteur in het "Théâter
+Français", optredende in zijn eigen taal.
+
+Boucher, geheel meester over het programma, hoewel zelden buitenlandsche
+elementen bij zoo'n gelegenheid hun medewerking verleenen, had daar
+eerst wel ooren naar. Hij kende Bouwmeester persoonlijk niet, had van
+#Got-# en #Mounet-Sully# echter met grooten lof over hem hooren spreken,
+doch oordeelde het optreden van een Hollandsch acteur, hoe beroemd in
+eigen land, van weinig aantrekkingskracht voor het Parijsche publiek,
+vooral wanneer hij een of ander dramatisch gedicht of monoloog in een
+vreemde taal zou voordragen.
+
+Natuurlijk gaf ik mijn plan niet terstond op en daar ik in ieder geval
+moest weten of Bouwmeester midden in het seizoen van het "Nederlandsch
+Tooneel" vrijaf zou kunnen krijgen, de afscheidsvoorstelling zou nl.
+kort na de Kerstdagen van 1900 plaats vinden, stelde ik mij schriftelijk
+in verbinding met den directeur-gérant van den Stadsschouwburg, den heer
+#van Korlaar#. Plotseling kwam ik op het idée Bouwmeester in z'n
+schitterrol "Shylock" bij de Parijzenaars te introduceeren, omgeven door
+de artiesten van zijn eigen troep, die in brokstukken van
+#Shakespeare's# meesterwerk dus als 't ware een afgesloten geheel konden
+vertoonen.
+
+Dit denkbeeld liet mij niet meer los. Boucher wist ik thans geheel voor
+mijn plan te winnen, vooral toen ik hem meedeelde, dat de geheele
+Hollandsche kolonie te Parijs zou kunnen opdagen en daar het Nederl.
+Tooneel het praedicaat "Koninklijk" voert, zouden wij aan de pers
+volgend "communiqué" kunnen zenden:
+
+"Les comédiens de la Reine de Hollande prêteront leurs secours dans
+"Shylock, le Marchand de Venise", tragédie de W. Shakespeare," en dan
+"en vedette" de naam van Louis Bouwmeester!...
+
+Toen ik daarop naar Amsterdam kon seinen, dat de Nederl. gezant te
+Parijs, Jhr. Ridder #de Stuers# zich eveneens voor dit kunstevenement
+interesseerde en den Raad van Beheer met de Hollandsche artiesten in
+zijn salon aan de Fransche collega's hoopte te kunnen voorstellen, waren
+alle bezwaren als met een tooverslag uit den weg geruimd en begaven zich
+de Hollandsche tooneelspelers op Vrijdag 27 Dec. op reis. Reeds hadden
+de Parijzenaars kennis kunnen maken met den "Shylock" van #Novelli#, den
+grooten Italiaanschen acteur, geen wonder dat de belangstelling hoog
+gespannen was en er voor niet minder dan 22.000 francs aan plaatsen
+waren genomen.
+
+De voorstelling, die schitterend slaagde werd bijgewoond door den
+Minister van Schoone Kunsten, den heer #Leygues#, die na afloop den
+Nederlandschen gezant verzocht Louis Bouwmeester mee te deelen, dat hij
+hem de palmen van "Officier d'Académie" verleende. Voorwaar een
+onderscheiding op het slagveld gewonnen!
+
+
+
+
+Reisherinnering aan Havana.
+
+
+Niets is interessanter dan een groote sigarenfabriek te Havana te
+bezoeken.
+
+In Europa meent men algemeen dat elk bekend merk het eigendom is van den
+fabrikant. Toch is dat niet zoo. "Henry Clay", "Bock", "Corona",
+"Cubanas" en een twintigtal andere merken behooren aan één groote
+Amerikaansche tabaktrust. De benaming en hun handelswaarde verschillen,
+de tabak is echter steeds dezelfde. Alleen de firma's #Upmann# en
+#Rodriguez Arguêlles# ("Romeo y Julietta") en nog drie of vier andere
+maken geen deel van deze trust uit, werken voor eigen rekening en hebben
+een eigen plantage.
+
+Het salaris der werklieden dat door de trust uitbetaald wordt, varieert
+tusschen de 10 à 200 dollar per 1000 sigaren, dit verschil zit hem
+voornamelijk in vorm, grootte en kwaliteit der sigaren. De trust levert
+dagelijksch 4 à 5 honderd duizend sigaren, waarvan zij jaarlijks niet
+minder dan 120 à 150 millioen exporteert.
+
+De minimale verkoopprijs is 180, de maximale 7500 frs. per mil. Het huis
+Rodriguez Arguêlles alleen exporteert reeds 20 à 24 millioen sigaren,
+merk "Romeo y Julietta". Het exportcijfer van Upmann stemt daarmee
+overeen.
+
+Het fabriceeren dezer sigaren is een ongezond bedrijf en de tuberculose
+is dan ook epidemisch zoowel onder de arbeiders als arbeidsters. De
+vrouwen doen niets dan de bladen bereiden, sorteeren en emballeeren, de
+mannen maken uitsluitend de sigaren. Zij zitten per 200, soms wel 300 in
+groote ruime lokalen, waar lucht en licht vrij binnenstroomen. Midden in
+elke zaal staat hoog verheven een leuningstoel voor den voorlezer. Deze
+wordt door de kameraden hiervoor betaald en leest hardop 's morgens de
+kranten, 's middags één of anderen roman of novelle.
+
+Toen ik de fabriek van Upmann bezocht, was men bezig den roman van
+#Pierre Decourcelle# "Les deux Gosses" voor te lezen.
+
+Deze manier van hardop voorlezen belet het spreken onderling, waardoor
+de werklieden hun geheele aandacht aan hun bezigheden kunnen wijden.
+
+De misvormde sigaren, dat zijn de slecht gerolde, de te groote of te
+kleine worden onder de werklui verdeeld, die ze voor een kleinigheid aan
+de bezoekers afstaan. Ook de patroons zijn zeer scheutig met het
+schenken van de uitstekende "puros" aan iedereen, die hun magazijnen
+komt bezoeken, alleen de inboorlingen worden terecht geweerd. Zoo worden
+jaarlijks aan de vreemdelingen gratis in elke fabriek duizenden
+rondgedeeld, natuurlijk met het oog op de reclame van het merk.
+
+Toen mijn vrouw, mijn zoontje en ik met de Albingia van de "Nord
+Deutsche Lloyd" van Cuba weer naar Europa stoomden, waren wij de eenige
+passagiers, die te Hâvre aan wal stapten, alle anderen gingen door naar
+Hamburg.
+
+Men bracht onze koffers in de douaneloods, waar zij ingeklaard moesten
+worden. Dit vooruitzicht bezorgde mij een angstig oogenblik, want ik had
+niet minder dan duizend Havanna's meegebracht.
+
+Het beste was nog maar ze openlijk aan te geven, toen mij het volgende
+inviel.
+
+Op de vraag van den chef of ik sigaren bij mij had, antwoordde ik kalm:
+Jawel en dat is heel dom van mij.
+
+--Hoezoo?
+
+--Ze zijn niet voor mij, want ik rook niet.
+
+Ze zijn bestemd als geschenk voor den minister en nu had ik veel beter
+gedaan Zijn Excellentie ze direkt van uit Havana aan het Ministerie te
+zenden.
+
+--Zeker, want dat zou u niets gekost hebben.
+
+--Daarom juist.
+
+--Kent u den minister goed?
+
+--Heel goed. Hij is een vriend van me.
+
+De chef aarzelt een oogenblik, dan haalt hij zijn naamkaartje te
+voorschijn, geeft het mij en zegt:
+
+--Hier is mijn kaartje. U wilt wel bij gelegenheid aan mij denken. Wat
+uw sigaren betreft, u kunt beschouwen, dat u ze inderdaad direkt langs
+den diplomatieken weg verzonden hebt.
+
+Zonder mijn koffers te openen, teekende de chef ze met een kruis en ik
+kon ongemoeid de reis naar Parijs voortzetten.
+
+Nog steeds denk ik aan dezen goedgeloovigen chef, maar of het hem baten
+zal, betwijfel ik sterk.
+
+
+
+
+Charles Lebargy.
+
+
+Van dezen beroemden ex-sociétaire van de Comédie Française te Parijs,
+wel het meest bekend om de steeds wisselende keur en vorm van zijn
+fraaie dassen, die hij gewoon was te lanceeren, wordt de volgende
+anecdote verteld.
+
+Op een goeden dag komt een acteur uit de provincie, voorzien van de
+beste aanbevelingen zich aan het woonhuis van Lebargy in de Rue du
+Cirque aanmelden, met het verzoek om zijn voorspraak voor een engagement
+aan het Theater Français.
+
+--Reken niet op mij, waarde vriend, want ik zou je al terstond moeten
+teleurstellen. Er is bij ons zelfs geen plaats voor de "premiers prix"
+van het Conservatoire, wier engagement verplicht is. Er zijn er bij ons
+te veel. U hebt eerste rollen in de provincie gespeeld en nu wilt U
+daarmee ook te Parijs succes hebben, dat zou bij ons, gesteld dat u
+aangenomen werd, immers niet gaan.
+
+Probeert u het liever eens bij #Sarah Bernhardt#, bij #Hertz# en
+#Coquelin# met aanbeveling van den schrijver, in wiens stukken u in de
+provincies met succes optrad, dat is het eenige wat ik er op weet.
+
+--Dan rest mij niets anders dan afscheid te nemen!
+
+--Inderdaad, doch à propos, wat draagt u daar voor een vreemd soort das!
+
+--Dat is een gloednieuwe, die ik te Montpellier gekocht heb, vóór ik op
+reis ging.
+
+--Dacht ik het niet! U moet die das zoo spoedig mogelijk afdoen, daarmee
+zult u nergens hier slagen.
+
+Metéén opent Lebargy een kast, haalt er een doos uit en na eenig zoeken
+toont hij den verbaasden acteur een felkleurige bonte das.
+
+--La cravate c'est l'homme, le noeud c'est l'artiste! Aan mijn dassen
+dank ik een groot deel van mijn succes. De keuze van een das is het
+criterium van den goeden smaak hier te Parijs, denk daar wèl om.
+
+Hierop knoopt Lebargy hem de das om, trekt en plooit net zoo lang, tot
+hij over zijn werk tevreden is en houdt hem tenslotte een spiegel voor.
+
+De overgelukkige acteur weet niet hoe hij Lebargy bedanken moet.
+
+--U bent me volstrekt geen dank schuldig, onder confraters zijn we dat
+niet gewoon, maar wel twaalf francs vijftig, want dat is de prijs.
+
+Niettegenstaande onze vriend met zijn das van drie francs vijftig wel
+zoo ingenomen was, dorst hij uit vrees Lebargy te beleedigen niets tegen
+zeggen en betaalde gelaten voor een oude das het vierdubbele van wat hij
+te Montpellier voor een gloednieuwe had moeten besteden.
+
+       *     *     *     *     *
+
+Als bewijs dat Lebargy zijn waren aard niet verloochende, dient volgende
+anecdote.
+
+Mijn secretaris #Simonot# maakte in den winter van 1896 met Lebargy en
+Mlle #Dorziat# een tournée door Oostenrijk en Roemenië. Ik zelf kon het
+gezelschap van Mme #Duse# niet in den steek laten, zoodat de leiding
+geheel op Simonet berustte. Telkens moest ik van hem hooren, dat hij
+niet uitkwam en dat de kosten door hem beraamd niet toereikend waren.
+Wat was het geval.
+
+Elken avond na afloop der voorstelling riep Lebargy mijn secretaris bij
+zich en noodigde hem dan uit plaats in zijn rijtuig te nemen, doch
+zoodra het op betalen aankwam, scheen hij niet voldoende bij zich te
+hebben en was Simonot genoodzaakt met den koetsier af te rekenen. Ook
+gebeurde het vaak dat Simonot vroegtijdig bij de kassa aanwezig moest
+zijn vóór het openen van den schouwburg en geen tijd had te dineeren.
+Hij haalde zijn schade dan na afloop der voorstelling in en gewoonlijk
+vergezelde Lebargy hem naar het restaurant.
+
+Met de noodige variaties speelden zich dan de volgende tooneeltjes af.
+
+Nadat de "ober" de spijskaart had gebracht en zijn boekje te voorschijn
+haalde om de "plats" te noteeren, antwoordde Lebargy geregeld:
+
+--Ik houd meneer maar wat gezelschap, want ik ben niet gewoon 's avonds
+laat zooveel te eten.
+
+Een omelet wordt opgebracht. Nauwelijks heeft Simonot zijn mes er in
+gezet of Lebargy roept den kelner.
+
+--Zeg, vriend, breng me eens vlug een couvert.
+
+--Wenscht meneer dan toch te soupeeren?
+
+--Dank je, doe echter wat ik je vraag.
+
+Zoodra hij zijn bord en servies ontvangen heeft.
+
+--Je permitteert, die omelet ziet er zoo smakelijk uit, ik wil er wel
+een stukje van mee eten.
+
+Na de omelet komt de beurt aan de lamscôtelet met gebakken
+aardappeltjes.
+
+--Het is gek, honger heb ik niet, maar die côtelet ruikt zoo lekker....
+
+Bij elk gerecht, de zelfde geschiedenis. Zelfs van de kaas en de
+vruchten ligt weldra de helft op Lebargy's bord.
+
+Zeg, Simonot, nu we zoo heerlijk gegeten hebben, kan je me wel een
+sigaar en een kop koffie offreeren. Ik heb je nu al zoo lang gezelschap
+gehouden!... Je weet, zoodra ik een avond vrij ben, inviteer ik je te
+dineeren.
+
+Dat dit diner lang op zich liet wachten, behoeft na het bovenstaande wel
+geen betoog.
+
+
+
+
+
+EEN NIEUWE ONDERNEMING
+
+DE MEULENHOFF-EDITIE
+WIL EEN GOED BOEK IN
+EEN GOED KLEED GEVEN
+VOOR WEINIG GELD
+
+
+De boeken zijn alle in degelijke, keurige cartonnage met geïllustreerd
+omslag verkrijgbaar. Tegen zeer geringe prijsverhooging zijn de werken
+der MEULENHOFF-EDITIE ook verkrijgbaar in smaakvollen prachtband met
+goudsnede.
+
+Voor een zeer billijken prijs ontvangt men een goed boek, =goed= van
+inhoud en =goed= van uiterlijk. In de Meulenhoff-Editie worden boeken
+opgenomen van onze eerste schrijvers op elk gebied. Onze boeken zijn
+niet ernstig en geleerd; het zijn boeken voor _ieder_, zij vormen een
+bibliotheek voor
+
+     =huiskamer= en =salon=.
+
+Wij laten hier achter de titels volgen, die reeds verschenen zijn.
+
+
+
+DE MEULENHOFF-EDITIE
+
+
+No. 1. DE POLITIE-SPION.
+Roman uit den tijd van de Revolutie in Rusland, door Maxim Gorki   f 0.75
+      (Uitverkocht).
+
+
+No. 2. SARAH BERNHARDT.
+Gedenkschriften door haar zelf geschreven.--Jeugd.--Eerste
+Tooneeljaren.
+2e druk. (6e-10e duizendtal)      f 0.75
+
+=Een zeer ter lezing aanbevolen prettig geschreven boek, deze
+gedenkschriften zijn als de schrijfster zelf, opgewekt, dartel, geestig,
+vol leven en beweging.=
+
+=J. H. Rössing, in het N. v. d. Dag.=
+
+
+No. 3. HET HUWELIJK VAN EEFKE BRIËST.
+Roman door Th. Fontane. 2e druk      f 0.75
+
+=Effi Briest is psychologisch stellig zijn beste roman. Het is het
+verhaal van een huwelijk tusschen een ouderen volkomen gerijpten man en
+een "blutjunge" vrouw.=
+
+=Elsevier's Maandschrift.=
+
+
+No. 4. NAPOLEON. Opkomst en Grootheid.
+Met vele illustratiën, door H. P. Geerke. 2e druk.
+(6e-10e duizendtal).     f 0.75
+
+=Een degelijk, boeiend boek over Napoleon, keurig uitgegeven en rijk
+geïllustreerd.=
+
+=Utr. Dagblad.=
+
+
+No. 5. WALLIJ.
+De Roman van een Kelnerin, door Edw. Stilgebauer
+2e druk      f 0.75
+
+=De auteur van "Götz Krafft" geeft hier een eenvoudig en treffend
+verhaal, onopgesmukt en daardoor overtuigend. Het banale geval is niet
+banaal of eenzijdig behandeld. Een mooi boek.=
+
+=De Avondpost.=
+
+
+No. 6. DE FRAAIE COMEDIE.
+Een Haagsch Verhaal, door Henri van Booven      f 0.75
+
+=In dit boek vindt men een prachtige zelf-analyse en een leuke
+bespotting van burgerlijk Den Haag.=
+
+=G. v. Hulzen.=
+
+
+No. 7. SARAH BERNHARDT.
+Gedenkschriften door haar zelf geschreven.--Na den oorlog.--Sarah
+Bernhardt als "Ster"      f 0.75
+
+=Heel interessant is dit boek. Men kan dankbaar zijn voor deze uitgaaf.
+Een boek dat er in zal gaan.=
+
+=Het Vaderland.=
+
+
+No. 8. LIEFDE, door Björnstjerne Björnson.
+Uit het Noorsch door Cl. Bienfait      f 0.75
+
+=Met vreugde hebben wij dit meesterwerk van den eeuwig-jeugdigen Noor
+gelezen, met een blij oog voor het vele zonnige, het fijn typeerende,
+echt dichterlijke en zacht harmonische in dit verhaal van prachtig en
+sterk uit Noorschen bodem verrezen menschen.=
+
+=De Hofstad.=
+
+
+No. 9. DE VAL VAN NAPOLEON,
+door A. Kielland en H. P. Geerke. Geïllustreerd      f 0.75
+
+=Een boeiende beschrijving, met vele illustraties, die zeker met
+genoegen gelezen zal worden.=
+
+=Algemeen Handelsblad.=
+
+
+No. 10. ALS HET IJZER GESMEED WORDT.
+Roman door Clara Viebig      f 0.75
+
+=Deze roman is als een monumentaal gebouw, dat door zijn grootsche
+eenheid imponeert en liefde opwekt tot het waarachtig schoone. Het is
+wel een zeer bizonder talent, dat zulk een kunstwerk heeft gewrocht. Een
+bizonder mooi boek.=
+
+=N. Arnh. Courant.=
+
+
+No. 11. RICHARD WAGNER.
+Zijn leven en werken, door J. Hartog. Rijk geïllustreerd      f 0.95
+
+=Een keurig uitgevoerd prachtwerk, met rijken inhoud, dat zich prettig
+laat lezen, en velen--ook om den zeer lagen prijs--hoogst welkom zal
+zijn. De schrijver geeft hier een zuiver, onpartijdig oordeel. Een
+welverdiend succes zal het boek wachten.=
+
+=C. v. d. Linden, (in de Muziekbode).=
+
+
+No. 12. KIPPEVEER of Het geschaakte Meisje.
+Roman door Cosinus, 415 bladzijden.
+Deel I. 5e druk      f 0.85
+
+
+No. 13. KIPPEVEER of Het geschaakte Meisje.
+Roman door Cosinus, 420 bladzijden.
+Deel II. 5e druk      f 0.85
+
+=Deze beroemd geworden, ALLERVERMAKELIJKSTE roman zal ongetwijfeld in
+den nieuwen vorm weder vele lezers vinden. Aardige illustraties van
+Raemaekers.=
+
+=Nieuws v. d. Dag.=
+
+
+No. 14. GALERIJ van beroemde Fransche Tooneelspelers.
+Hun intiem leven, anecdotisch beschreven, door J. H. van der Hoeven,
+met vele illustraties      f 0.75
+
+=Een kostelijke bundel, luchtig geschreven kantteekeningen van meer of
+minder piquante gedenkschriften. Het is een keurige uitgaaf, ook naar
+het uiterlijk.=
+
+=F. Lapidoth in de Nieuwe Crt.=
+
+
+No. 15. MONNA VANNA,
+door M. Maeterlink, vertaling van Frans Mijnssen, met 1 portret.
+4e druk      f 0.65
+
+=De meesterlijke vertaling van Frans Mijnssen in een nieuw aantrekkelijk
+gewaad. (De bekende Meulenhoff-Editie).=
+
+=Avondpost.=
+
+
+No. 16. HET HEKSENLIED,
+door Von Wildenbruch, op maat overgezet voor de muziek van Max
+Schillings door Fr. Pauwels      f 0.45
+
+=Een handige uitgaaf van het beroemde "Heksenlied" in goede bewerking,
+en in maat overgezet voor de muziek van Max Schillings.=
+
+=Utr. Dagblad.=
+
+
+No. 17. EEN VROUWENBIECHT.
+Oorspronkelijke roman door G. van Hulzen      f 0.75
+
+=Het goede in dit boek is de voortreffelijke psychische uitbeelding, en
+vooral, dat de overgave van deze vrouw zelfsprekend is geworden.=
+
+=De Groene Amsterdammer.=
+
+
+No. 18. MARIE ANTOINETTE.
+Jeugd.--Eerste jaren der Revolutie, door Cl. Tschudi. Naar de
+oorspronkelijke Noorsche uitgaaf door J. Clant van der Mijll Piepers.
+Met vele illustraties      f 0.85
+
+=Een aanbevelenswaardig boek; levendig is hier de geschiedenis van de
+ongelukkige koningin beschreven; men leest het boek als een diep
+tragische roman.=
+
+=Opr. Haarl. Courant.=
+
+
+No. 19. DRIE SPELEN VAN RECHT.
+De jonggehuwden; Een handschoen; Leonarda door Björnstjerne Björnson.
+      f 0.85
+
+=De bekende, in korten tijd populair geworden Meulenhoff-Editie, brengt
+een verdienstelijke uitgaaf van Björnson's dramatische werken waarin de
+gelijkheid van man en vrouw behandeld wordt wat betreft het peil van
+zedelijkheid, recht en maatschappelijk optreden.=
+
+=Alg. Bibl.=
+
+
+No. 20. MARIE ANTOINETTE EN DE REVOLUTIE, door Cl. Tschudi. Naar de
+oorspronkelijke Noorsche uitgaaf door J. Clant van der Mijll Piepers.
+Met vele illustraties. 469 bladz.      f 0.95
+
+=Dit boek toont ons het leven van de arme Koningin op haar lijdenspad
+naar het treurige einde.
+
+De schokkende gebeurtenissen der Fransche Revolutie met al haar
+verschrikkingen ziet men hier levendig, en getrouw aan de historische
+feiten, wedergegeven. Het geheel is in onderhoudenden, boeienden trant
+verteld.=
+
+
+No. 21. HALFBLOED. Een huwelijk in de tropen.
+Roman door A. Perrin. Vertaald door D. Jacobson      f 0.75
+
+=Een goed doorgewerkte roman; de strijd tusschen liefde en bijgeloof van
+de indische vrouw is goed weergegeven.=
+
+
+No. 22. NA HET DERDE KIND.
+Roman door H. von Mühlau, vertaald door
+Anna van Gogh-Kaulbach      f 0.75
+
+=Was het derde kind gewenscht?
+
+Mag men deze vraag zelfs opwerpen?
+
+Ziedaar een stukje sociale questie waarover deze roman handelt, en die
+in den tegenwoordigen tijd aller belangstelling zal wekken.=
+
+
+No. 23. VERLOVING EN HUWELIJK IN VROEGER
+TIJDEN, door Prof. dr. L. Knappert.
+Rijk geïllustreerd      f 0.95
+
+=Een historisch overzicht met vele bizonderheden over "hoe men elkaar
+vroeger vond en kreeg."=
+
+=Interessant geïllustreerd.=
+
+
+No. 24. DE OORLOG. Geïllustreerde Geschiedenis van den Wereldoorlog,
+door H. P. Geerke en G. A. Brands.
+Deel I. Rijk geïllustreerd      f 0.95
+
+=Een interessant boek, dat met zijn vele illustraties en documenten een
+blijvende herinnering aan dezen oorlog vormt. "Een en ander geeft aan
+het boekje een eigenaardig cachet. De heer Meulenhoff heeft voor een
+fraaie uitvoering gezorgd. 't Is eigenlijk onnoodig dit te zeggen. Men
+kent zijn "Editie's".=
+
+=Prov. Overijss. en Zwoll. Courant.=
+
+
+No. 25. OPGANG. De Roman van een vrouwenleven.
+Oorspronkelijke roman door Anna van Gogh Kaulbach      f 0.95
+In extra fraaien band      f 1.20
+
+="Opgang is de roman van een slachtoffer der tweedracht in een huwelijk.
+Het is de ellende, door dit laatste veroorzaakt, die Anna van
+Gogh-Kaulbach ons duidelijk voor oogen wil stellen, en ze slaagt daarin
+volkomen".=
+
+=De Haagsche Vrouwenkronik.=
+
+
+No. 26. "DE WAPENS NÊER."
+Roman van Bertha v. Suttner.
+Deel I      f 0.85
+
+="Hoe goed heeft deze vrouw opgemerkt, wat heeft zij van veel, dat ons
+nog altijd met wilde verbazing vervult, de alledaagsche, onschuldig
+schijnende oorzaken aangetoond."=
+
+=De Telegraaf.=
+
+
+No. 27. "DE WAPENS NÊER."
+Roman van Bertha v. Suttner.
+Deel II      f 0.85
+
+="Dit boek, dat den oorlog van 1866 en 1870 schildert, herleeft thans.
+Heele citaten waren aan te halen, woordelijk op de toestanden van thans
+toepasselijk.=
+
+=Utrechtsch Prov. Sted. Dagblad.=
+
+=De bekende letterkundige Peter Rosegger
+zegt van dit boek:=
+
+    "Toen ik gedurende een mooien stemmingsvollen herfstdag in de
+    boschrijke streken van Kriegslach vertoefde, las ik "De Wapens
+    neer!" van Bertha von Suttner. Ik las het boek in twee dagen uit, en
+    die twee dagen blijven steeds een gebeurtenis in mijn leven. Toen ik
+    het boek beëindigd had, had ik slechts één wensch, namelijk dat het
+    boek in alle talen vertaald, en in alle bibliotheken opgenomen zou
+    worden. Evenals er vereenigingen bestaan voor de verspreiding van
+    den bijbel, zoo moesten er ook vereenigingen bestaan voor de
+    verspreiding van dit boek. Het is een merkwaardig, een goed boek,
+    dat door iedereen gelezen moet worden."
+
+
+
+
+WAT ONZE LETTERKUNDIGEN VAN DE MEULENHOFF-EDITIE ZEGGEN.
+
+
+=IS. QUERIDO= zegt van de Meulenhoff-Editie:
+
+Een alleraardigste uitgaaf, keurig gedrukt in prettig formaat, die heel
+wat goeds en interessants brengt.
+
+
+=J. REDDINGIUS= zegt:
+
+Goed en voortreffelijk, een nieuwe onderneming die aller steun verdient.
+
+
+=J. H. RöSSING= zegt:
+
+Een aardige, prettige uitgaaf, =goede= boeken, =goed= gedrukt op =goed=
+papier.
+
+
+=G. VAN HULZEN= zegt:
+
+_Hoe voortréffelijk zijn al deze goedkoope Meulenhoff-deeltjes naar
+inhoud en uiterlijk en hoe aardig staan ze in de kamer, met die effen
+gegreinde roode bandjes, goud gedrukt: ik ben er waarlijk zeer mee
+ingenomen._
+
+
+=INA BOUDIER-BAKKER= zegt:
+
+Een mooie, sympathieke uitgaaf.
+
+
+=HENRI VAN BOOVEN= zegt:
+
+Aardige deeltjes, prettig formaat en uitstekend uitgegeven.
+
+
+=ANNA VAN GOGH-KAULBACH= zegt:
+
+Een mooie onderneming, het uiterlijk is keurig; met genoegen nam ik
+kennis van de reeds verschenen deelen.
+
+
+
+***END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ACHTER DE SCHERMEN***
+
+
+******* This file should be named 30592-8.txt or 30592-8.zip *******
+
+
+This and all associated files of various formats will be found in:
+http://www.gutenberg.org/dirs/3/0/5/9/30592
+
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+http://www.gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at http://www.gutenberg.org/fundraising/pglaf.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at http://www.gutenberg.org/about/contact
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit http://www.gutenberg.org/fundraising/donate
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including checks, online payments and credit card donations.
+To donate, please visit:
+http://www.gutenberg.org/fundraising/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     http://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
+
diff --git a/30592-8.zip b/30592-8.zip
new file mode 100644
index 0000000..d18d48c
--- /dev/null
+++ b/30592-8.zip
diff --git a/30592-h.zip b/30592-h.zip
new file mode 100644
index 0000000..9efe1e0
--- /dev/null
+++ b/30592-h.zip
diff --git a/30592-h/30592-h.htm b/30592-h/30592-h.htm
new file mode 100644
index 0000000..a3e59a1
--- /dev/null
+++ b/30592-h/30592-h.htm
@@ -0,0 +1,6294 @@
+<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
+    "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
+<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
+<head>
+<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=ISO-8859-1" />
+<title>The Project Gutenberg eBook of Achter de schermen, by Jos. J. Schürmann</title>
+    <style type="text/css">
+
+    p {  margin-top: .75em;
+         text-align: justify;
+         margin-bottom: .75em;
+         }
+    h1,h2,h3,h4,h5,h6 {
+         text-align: center; /* all headings centered */
+         clear: both;
+         }
+    hr { width: 33%;
+	 margin-top: 2em;
+	 margin-bottom: 2em;
+         margin-left: auto;
+         margin-right: auto;
+         clear: both;
+       }
+
+    table {margin-left: auto; margin-right: auto;}
+
+    body{margin-left: 10%;
+         margin-right: 10%;
+        }
+
+    .pagenum  { /* uncomment the next line for invisible page numbers */
+            /*  visibility: hidden;  */
+                position: absolute;
+                left: 92%;
+                font-size: smaller;
+                text-align: right;
+              } /* page numbers */
+
+    .linenum  {position: absolute; top: auto; left: 4%;} /* poetry number */
+    .blockquot{margin-left: 5%; margin-right: 10%;}
+    .sidenote {width: 20%; padding-bottom: .5em; padding-top: .5em;
+               padding-left: .5em; padding-right: .5em; margin-left: 1em;
+               float: right; clear: right; margin-top: 1em;
+               font-size: smaller; color: black; background: #eeeeee; border: dashed 1px;}
+
+    .bb       {border-bottom: solid 2px;}
+    .bl       {border-left: solid 2px;}
+    .bt       {border-top: solid 2px;}
+    .br       {border-right: solid 2px;}
+    .bbox     {border: solid 2px;}
+
+    .center   {text-align: center;}
+    .smcap    {font-variant: small-caps;}
+    .u        {text-decoration: underline;}
+
+    .caption  {font-weight: bold;}
+
+p          {margin-top: .4em; margin-bottom: .4em; text-align: justify; text-indent: 1em;}
+p.subtitle {text-align: center; font-size: 85%; text-indent: 0em;}
+p.tp       {text-align: center; text-indent: 0em; margin-top: 1em; margin-bottom: 1em;}
+p.noi      {text-indent: 0em;}
+
+div.tpv      {margin-top: 4em; margin-bottom: 7em; text-align: center;}
+div.inhoud   {margin-top: 3em; margin-bottom: 3em;}
+
+    .figcenter   {margin: auto; text-align: center;}
+    .footnotes        {border: dashed 1px;}
+    .footnote         {margin-left: 10%; margin-right: 10%; font-size: 0.9em;}
+    .footnote .label  {position: absolute; right: 84%; text-align: right;}
+    .fnanchor         {vertical-align: super; font-size: .8em; text-decoration: none;}
+
+    .poem             {margin-left:10%; margin-right:10%; text-align: left;}
+    .poem br          {display: none;}
+    .poem .stanza     {margin: 1em 0em 1em 0em;}
+    .poem span.i0     {display: block; margin-left: 0em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;}
+    .poem span.i2     {display: block; margin-left: 2em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;}
+    .poem span.i4     {display: block; margin-left: 4em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;}
+
+    .size75   {font-size: 75%;}
+    .size125  {font-size: 125%;}
+    .size150  {font-size: 150%;}
+    .size100  {font-size: 100%;}
+
+    em.gh3 {letter-spacing:3px; font-style: normal;}
+
+    .trnote {margin: 5% 10% 5% 10%; border: 1px solid; padding: 1em; background-color: #dddddd; font-family: sans-serif; font-size: 90%;}
+
+    hr.full { width: 100%;
+              margin-top: 3em;
+              margin-bottom: 0em;
+              margin-left: auto;
+              margin-right: auto;
+              height: 4px;
+              border-width: 4px 0 0 0; /* remove all borders except the top one */
+              border-style: solid;
+              border-color: #000000;
+              clear: both; }
+    pre      {font-size: 85%;}
+    </style>
+</head>
+<body>
+<h1>The Project Gutenberg eBook, Achter de schermen, by Jos. J. Schürmann,
+Translated by J. H. v. d. Hoeven</h1>
+<pre>
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at <a href = "http://www.gutenberg.org">www.gutenberg.org</a></pre>
+<p>Title: Achter de schermen</p>
+<p>Author: Jos. J. Schürmann</p>
+<p>Release Date: December 3, 2009  [eBook #30592]</p>
+<p>Language: Dutch</p>
+<p>Character set encoding: ISO-8859-1</p>
+<p>***START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ACHTER DE SCHERMEN***</p>
+<p>&nbsp;</p>
+<h3>E-text prepared by André Engels<br />
+    and the Project Gutenberg Online Distributed Proofreading Team<br />
+    (http://www.pgdp.net)</h3>
+<p>&nbsp;</p>
+<div class="trnote">
+<table border="0" cellpadding="4" cellspacing="0" summary="">
+<tr><td align="left"> <h2>Opmerkingen van de bewerker</h2></td></tr>
+<tr><td align="left">I. De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren.</td></tr>
+<tr><td align="left"> II. Overduidelijke inconsistenties, druk- en spelfouten in het origineel zijn stilzwijgend gecorrigeerd.</td></tr>
+</table>
+</div>
+<p>&nbsp;</p>
+<hr class="full" />
+<p>&nbsp;</p>
+
+
+<div class="figcenter" style="width: 502px;">
+<img src="images/cover.jpg" width="502" height="700" alt="Achter de Schermen - Cover" title="Achter de Schermen" />
+
+</div>
+<p class="tp size150">DE MEULENHOFF-EDITIE</p>
+
+<p class="tp size150">EEN ALGEMEENE BIBLIOTHEEK</p>
+
+<p class="tp size100">UITGEGEVEN DOOR MEULENHOFF &amp; Co.</p>
+<p class="tp size100">IN HET JAAR MCMXV TE AMSTERDAM</p>
+
+
+ <div class="figcenter" style="width: 476px;">
+<img src="images/portret.jpg" width="476" height="700" alt="JOS. J. SCH&Uuml;RMANN." title="JOS. J. SCH&Uuml;RMANN." />
+<span class="caption">JOS. J. SCH&Uuml;RMANN.</span>
+</div>
+
+
+<h1>ACHTER DE SCHERMEN</h1>
+
+<p class="tp size125">BELANGRIJKE MERKWAARDIGHEDEN
+EN HERINNERINGEN</p>
+
+<p class="tp size125">VAN DEN IMPRESARIO</p>
+
+<p class="tp size150">JOS. J. SCH&Uuml;RMANN</p>
+
+<p class="tp size125">VRIJ BEWERKT NAAR HET FRANSCH</p>
+
+
+<p class="tp size100 smcap">door J. H. v. d. HOEVEN</p>
+
+<p class="tp size125">UITGEGEVEN DOOR MEULENHOFF &amp; Co.</p>
+<p class="tp size125">IN HET JAAR MCMXV TE AMSTERDAM</p>
+
+<p><span class='pagenum'><a name="Page_1" id="Page_1">[Pg 1]</a></span></p>
+
+
+<h2>Inhoudsopgave</h2>
+<p class="tp">
+<a href="#Jos_J_Schurmann">Jos. J. Sch&uuml;rmann.</a><br />
+<a href="#Sarah_Bernhardt">Sarah Bernhardt.</a><br />
+<a href="#Mijn_betrekkingen_tot_Gekroonde_Hoofden">Mijn betrekkingen tot Gekroonde Hoofden</a><br />
+<a href="#Eleonora_Duse">Eleonora Duse.</a><br />
+<a href="#Andre_Antoine">Andr&eacute; Antoine.</a><br /> <br />
+<a href="#BEROEMDE_TENORS">BEROEMDE TENORS.</a><br /> <br />
+<a href="#Gayarr">Gayarr&eacute;.</a><br />
+<a href="#Tamagno">Tamagno.</a><br />
+<a href="#Ernesto_Nicolini">Ernesto Nicolini.</a><br />
+<a href="#Roberto_Stagno">Roberto Stagno.</a><br />
+<a href="#Angelo_Massini">Angelo Massini.</a><br />
+<a href="#Enrico_Caruso">Enrico Caruso.</a><br />
+<a href="#Paoli">Paoli.</a><br />
+<a href="#Jeanne_Granier">Jeanne Granier.</a><br />
+<a href="#Paderewski">Paderewski.</a><br />
+<a href="#Jan_Kubelik">Jan Kubelik.</a><br />
+<a href="#Christine_Nilson">Christine Nilson.</a><br />
+<a href="#Felia_Litvinne">Felia Litvinne.</a><br />
+<a href="#Charles_Lamoureux">Charles Lamoureux.</a><br />
+<a href="#Isadora_Duncan">Isadora Duncan.</a><br />
+<a href="#Suzanne_Desprestypo_Despres">Suzanne Despr&egrave;s.</a><br />
+<a href="#Elena_Sanz">Elena Sanz.</a><br /> <br />
+<a href="#SOUVENIRS">SOUVENIRS.</a><br /> <br />
+<a href="#Paul_Verlaine">Paul Verlaine.</a><br />
+<a href="#Maurice_Barres">Maurice Barr&egrave;s.</a><br />
+<a href="#Mme_Segond-Weber">Mme Segond-W&eacute;ber.</a><br />
+<a href="#Sacha_Guitry">Sacha Guitry.</a><br />
+<a href="#Maurice_Maeterlinck">Maurice Maeterlinck.</a><br />
+<a href="#Bjornsterne_Bjornson">Bj&ouml;rnsterne Bj&ouml;rnson.</a><br />
+<a href="#Ibsen">Ibsen.</a><br />
+<a href="#Gabriele_dAnnunzio">Gabriele d'Annunzio.</a><br />
+<a href="#Osman_Pacha">Osman Pacha.</a><br />
+<a href="#Anna_Judic">Anna Judic.</a><br />
+<a href="#Amerikaansche_Indrukken">Amerikaansche Indrukken.</a><br />
+<a href="#Louis_Bouwmeester">Louis Bouwmeester.</a><br />
+<a href="#Reisherinnering_aan_Havana">Reisherinnering aan Havana.</a><br />
+<a href="#Charles_Lebargy">Charles Lebargy.</a><br /><br />
+<a href="#EEN_NIEUWE_ONDERNEMING">EEN NIEUWE ONDERNEMING</a><br />
+</p>
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Jos_J_Schurmann" id="Jos_J_Schurmann"></a>Jos. J. Sch&uuml;rmann.</h2>
+
+
+<p>Hoewel uit de bladzijden, die volgen reeds
+ondubbelzinnig blijkt wie en wat <em class="gh3">Joseph
+Sch&uuml;rmann</em> als impresario is en beteekent,
+wil ik enkele bijzonderheden hier toch aan toe
+voegen.</p>
+
+<p>Hij zelf beweert, dat het ras der groote
+impresarii tegenwoordig aan het uitsterven is.
+Van zelf komt de vraag bij ons op: Wat is een
+groot impresario? Een zakenman of meer een
+artistiek mensch? In hoofdzaak beiden te gelijk,
+al gaat het geldverdienen steeds v&oacute;&oacute;r. Bovenal
+moet hij iemand zijn met den noodigen speurzin,
+die zijn kracht zoekt in reclame en weet wat bij
+het publiek in verschillende landen gewild is,
+kortom iemand die van aanpakken en volhouden
+weet.</p>
+
+<p>Dit alles lijkt veel gemakkelijker op papier dan
+<span class='pagenum'><a name="Page_2" id="Page_2">[Pg 2]</a></span>het in de praktijk uitkomt. De gebeurtenissen
+hier vermeld zijn daar het bewijs van, al is de
+inhoud door den auteur met de noodige saus
+toebereid om alles aantrekkelijk en smakelijk te
+maken.</p>
+
+<p>Joseph Sch&uuml;rmann heeft thans als impresario
+reeds een vijf- en dertigjarige ervaring achter den
+rug. Rotterdammer van geboorte, waar hij 2 April
+1857 het levenslicht zag, woont hij, wanneer hij
+natuurlijk niet "en tourn&eacute;e" is, sedert 1880 te
+Parijs of daarbuiten, zoodat hij in smaak en
+manieren zoo goed als "verfranscht" is. Van
+jongs af behoorde zijn hart aan het tooneel. In
+het kleedermagazijn van zijn vader speelde hij
+met vriendjes na schooltijd reeds komedie en toen
+hij later op kostschool te Velp kwam, studeerde
+hij met zijn kameraden een eigen geschreven drama
+over het Schrikbewind in, zelf als <em class="gh3">Robespierre</em>
+optredend, welken bijnaam hij bij de Velpenaren
+langen tijd behield.</p>
+
+<p>Toen hij weer te Rotterdam in de zaak van
+zijn vader terugkwam, zat de drang naar het
+avontuurlijke te zeer bij hem in het bloed om
+een rechtgeaard lakenkoopman te worden. Uit
+zijn eigen mond mocht ik vernemen, hoe hij in
+den boekhandel van mijn vader, waar hij steeds
+<span class='pagenum'><a name="Page_3" id="Page_3">[Pg 3]</a></span>in de nieuwste Fransche romans stond te
+snuffelen, kennis maakte met <em class="gh3">Ed. Douwes
+Dekker</em> (Multatuli), met <em class="gh3">Domela Nieuwenhuis</em>
+en hier vaak <em class="gh3">Louis Bouwmeester</em> ontmoette,
+voor wiens gezelschap hij tooneelstukken
+van het Fransch in het Nederlandsch omwerkte, waarvoor
+hij vrijen toegang tot den schouwburg kreeg.</p>
+
+<p>In die jaren stelde zijn vader hem tot chef aan
+van een filiaal te Amsterdam. Hier besteedde hij
+den meesten tijd wederom aan het schrijven voor
+tooneel. In 1878 nam het "Nederl. Tooneel" zelfs
+een stuk van hem, getiteld "Gabrielle" aan, dat
+bij de opvoering echter niet in den smaak viel.
+Gelijktijdig vertoonde een Fransch gezelschap van
+R&eacute;n&eacute; en Chamonin in het Grand-Th&eacute;&acirc;ter in de Amstelstraat
+zijn tooneelspel in 3 bedrijven "Josepha",
+dat Sch&uuml;rmann aan <em class="gh3">Alexandre Dumas
+fils</em> had opgedragen en waarvan hij hem een
+exemplaar had doen toekomen.</p>
+
+<p>Dumas schreef hem toen terug: "J'accepte
+avec le plus grand plaisir votre d&eacute;dicace et je
+vous souhaite le plus grand succ&egrave;s."</p>
+
+<p>De roep over <em class="gh3">Sarah Bernhardt</em> te Parijs
+was tot Holland doorgedrongen. Op voorstel
+van den heer <em class="gh3">Abraham van Lier</em> zou
+Joseph Sch&uuml;rmann de groote ster trachten over
+te halen eenige voorstellingen in onze Amstelstad<span class='pagenum'><a name="Page_4" id="Page_4">[Pg 4]</a></span>
+te komen geven. Dit gelukte hem en van nu af
+was hij voor den lakenhandel verloren, hij liet
+Sarah niet meer los. Toen zij dan ook met den
+Engelschen impresario <em class="gh3">Jarrett</em> een contract afsloot
+voor een "tourn&eacute;e" door de Vereenigde
+Staten, maakte Sch&uuml;rmann de reis mee als secretaris-journalist.
+De grondsteen was gelegd. Sch&uuml;rmann
+besloot voor eigen rekening met groote
+artiesten op reis te gaan en zich als "impresario"
+te Parijs te vestigen.</p>
+
+<p>Natuurlijk vergat hij zijn geboorteland niet,
+want bij het arrangeeren van zijn "tourn&eacute;es"
+kreeg Holland steeds een eereplaats, hoewel
+hij er financieel bij ons nooit sterk op vooruit
+ging.</p>
+
+<p>De sterren, die hij o.a. hier te land geintroduceerd
+heeft zijn behalve Sarah Bernhardt in
+1881 en 82, Mme <em class="gh3">Favart</em>, <em class="gh3">Anna Judic</em>,
+<em class="gh3">C&eacute;line Chaumont</em>, <em class="gh3">Antoine</em> met zijn
+"Th&eacute;&acirc;tre Libre" (1892-93.), Mmes <em class="gh3">Segond-W&eacute;ber</em>,
+<em class="gh3">Eleonora Duse</em>, <em class="gh3">Agnes Sorma</em>,
+Mlle <em class="gh3">Mor&eacute;no</em>, het th&eacute;&acirc;ter <em class="gh3">Maeterlinck</em>,
+het orkest van <em class="gh3">Lamoureux</em> en in de laatste
+jaren het thans ontbonden "Neues Schauspielhaus"
+van Berlijn.</p>
+
+<p>Sterren als <em class="gh3">Adelina Patti</em>, die hem tien<span class='pagenum'><a name="Page_5" id="Page_5">[Pg 5]</a></span>
+duizend francs per voorstelling kostten, pianisten als
+<em class="gh3">Rubinstein</em> en <em class="gh3">Paderewski</em> waren voor
+Holland te kostbaar en moesten hier uit een
+financieel oogpunt fiasco maken. Sch&uuml;rmann,
+die meestal met kunstenaars en kunstenaressen
+van den eersten rang op reis gaat, is van zelf
+op de groote wereldkunstcentra aangewezen.
+Hier heeft hij vele vorsten en dignitarissen ontmoet,
+waarvan hij zoo pittig weet te verhalen.
+De meeste gegevens zijn door mij dan ook ontleend
+aan zijn "Les Etoiles en voyage", "Une
+Tourn&eacute;e en Am&eacute;rique", en enkele Fransche
+kunstbladen, waaraan Sch&uuml;rmann nu en dan meewerkt.
+De grootste eer, die hij onze kunst en
+ons land heeft aangedaan: Door zijn toedoen
+heeft <em class="gh3">Louis Bouwmeester</em> met de leden
+van het Nederl. Tooneel enkele tooneelen uit
+"De Koopman van Veneti&euml;" te Parijs in het
+Th&eacute;&acirc;ter Fran&ccedil;ais kunnen vertoonen, in een taal,
+die nog nimmer op de planken van het "Huis
+van Moliere" weerklonken had.</p>
+
+<p>Het zij Sch&uuml;rmann vergund nog vele celebriteiten
+aan de reeds respectabele serie artiesten
+toe te voegen en over hun wel en wee nog
+veel interessants mee te deelen.<span class='pagenum'><a name="Page_6" id="Page_6">[Pg 6]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Sarah_Bernhardt" id="Sarah_Bernhardt"></a>Sarah Bernhardt.</h2>
+
+
+<p>In 1881 had iedereen den mond vol over
+<em class="gh3">Sarah Bernhardt</em>, haar "gouden stem" en
+vooral over haar buitenissigheden. Sarah Bernhardt,
+luchtreizigster; Sarah Bernhardt, beeldhouwster,
+Sarah Bernhardt, schilderes. Haar spreekwoordelijke
+magerte, haar bloed opgeven, haar
+contractbreuk met het Th&eacute;&acirc;ter-Fran&ccedil;ais, de doodkist,
+waarin zij sliep, leverden stof tot sensatie
+artikelen aan al de dagbladen van de wereld.</p>
+
+<p>Haar naam had toen reeds een wereldreputatie,
+iedereen wist over haar steeds iets nieuws op
+te disschen.</p>
+
+<p>Chef in &eacute;&eacute;n der magazijnen van mijn ouders,
+een dol liefhebber van tooneel en Fransche litteratuur,
+ontkwam ook ik niet aan de algemeene
+"rage" en ik kende slechts &eacute;&eacute;n verlangen: Sarah
+te spreken te krijgen! Ik putte mij uit hoe en
+op welke manier mij dit zou gelukken en kwam<span class='pagenum'><a name="Page_7" id="Page_7">[Pg 7]</a></span>
+tenslotte tot de conclusie, dat de eenige praktische
+oplossing daarin bestond, haar te Parijs
+te gaan opzoeken en haar trachten over te halen
+eenige voorstellingen te Amsterdam te komen
+geven.</p>
+
+<p>Op goeden voet verkeerend met den ouden
+heer <em class="gh3">van Lier</em>, directeur van het Grand-Th&eacute;&acirc;ter,
+bespraken wij dit plan en ook hij hechtte
+zijn goedkeuring er aan, zoodat ik mij terstond
+gereed maakte naar Parijs te trekken, waar ik
+mij verstond met <em class="gh3">Boucher</em>, den soci&eacute;taire van
+de "Com&eacute;die Fran&ccedil;aise" die het monopolie had
+voor het arrangeeren der kunstreizen, die de
+leden van het "Huis van Moli&egrave;re" in den vreemde
+hielden.</p>
+
+<p>Zoowel toen als tegenwoordig waren de sterren
+van de "Com&eacute;die" op de affiches van alle groote
+schouwburgen in Frankrijk en Belgi&euml; te vinden,
+behalve op de billetten van hun eigen th&eacute;&acirc;ter.
+Van tijd tot tijd cre&euml;erden zij een rol in een
+nieuw stuk, speelden in een klassiek werk of in
+&eacute;&eacute;n of ander repertoire stuk mee, voor de rest
+traden ze als "gast" op in de provincie, waar
+de bijvoeging Soci&eacute;taire van de "Com&eacute;die Fran&ccedil;aise"
+steeds haar toovermacht op het publiek
+uitoefende en een grooten toeloop deed<span class='pagenum'><a name="Page_8" id="Page_8">[Pg 8]</a></span>
+verwachten. Onder <em class="gh3">Perrin</em> gebeurde dit al even
+vaak als onder de huidige administratie van
+<em class="gh3">Jules Claretie</em>, en zonder twijfel zal na het
+heengaan van dezen eminenten Acad&eacute;micien daar
+evenmin verandering in komen.<a name="FNanchor_1_1" id="FNanchor_1_1"></a><a href="#Footnote_1_1" class="fnanchor">[1]</a></p>
+
+<div class="footnote"><p><a name="Footnote_1_1" id="Footnote_1_1"></a><a href="#FNanchor_1_1"><span class="label">[1]</span></a> Men weet allicht dat na Claretie's overlijden in
+Jan. 1914 <em class="gh3">Albert Carr&eacute;</em> zijn functie heeft overgenomen
+(<i>Noot v. d. vert.</i>)</p></div>
+
+<p>Boucher en ik werden het spoedig eens. De
+kosten, het repertoire, de gage, de artiesten, die
+met Sarah voor de twee voorstellingen te Amsterdam
+zouden meekomen, alles werd per contract
+besproken en geregeld en er restte mij toen
+alleen nog de zorg de overwinning voor te bereiden,
+want dat haar komst voor ons beiden
+een overwinning zou zijn, daaraan twijfelde ik
+geen oogenblik.</p>
+
+<p>Eindelijk is de lang verwachte dag der eerste
+opvoering op komst en 's morgens om zes uur
+was ik reeds aan de Belgische grens aanwezig om
+de groote actrice en haar gezelschap op te wachten.</p>
+
+<p>Den vorigen avond tegen elf uur uit Parijs
+vertrokken, kwam Sarah doodvermoeid uit haar
+slaapwagen gestapt, sleepte zich naar het douanelokaal
+en hield telkens voor haar mond een klein
+batist zakdoekje, dat dan een lichtroode kleur<span class='pagenum'><a name="Page_9" id="Page_9">[Pg 9]</a></span>
+vertoonde. Ik meende toen nog in alle ernst, dat
+het bloed was en kreeg eerst later de zekerheid,
+dat die lichtroode kleur het gevolg was van het
+wrijven langs haar lippen, die onder de pommade
+zaten.</p>
+
+<p>Jaren achtereen heeft het publiek van heel de
+beschaafde wereld zich over haar zwakke gezondheid
+bezorgd gemaakt en vreesde men, dat
+deze tengere actrice nog eens op de planken
+zou sterven. Ruim veertig jaar heeft Sarah echter
+reeds de wereld rondgetrokken, een groot gedeelte
+daarvan in treinen en op stoombooten
+doorgebracht, de vermoeiendste rollen gespeeld,
+vaak tweemaal op &eacute;&eacute;n dag, en haar gezondheid
+heeft er niets van te lijden gehad. Een ander
+artiest zou reeds lang het bijltje er bij hebben
+moeten neerleggen, zelfs al deed hij de helft
+minder dan deze energieke, onvermoeibare vrouw.</p>
+
+<p>'s Middags om half &eacute;&eacute;n arriveerden wij aan
+het Centraal Station in Hollands hoofdstad. Het
+geheele perron stond zwart van de menschen,
+die getuigen hadden willen zijn van de inkomst
+van de beroemde Parijsche ster. Met groote
+moeite banen de schilder <em class="gh3">Jules Clairin</em>,
+<em class="gh3">Ang&eacute;lo</em>, <em class="gh3">Boucher</em> en ik ons een doorgang
+om Sarah in de gelegenheid te stellen de<span class='pagenum'><a name="Page_10" id="Page_10">[Pg 10]</a></span>
+wachtkamer te bereiken, die door de zorg van de
+spoorwegmaatschappij in een fraai ontvangsalon
+was herschapen.</p>
+
+<p>De burgemeester met eenige leden van het
+stadsbestuur en vele afgevaardigden van artistieke
+genootschappen, artiesten en journalisten verdringen
+zich om Sarah bloemen aan te bieden
+en hun speechen af te steken.</p>
+
+<p>Sarah krijgt hierbij een flauwtje en zakt op
+de canap&eacute; in&eacute;&eacute;n... Groote consternatie... Het
+gedruisch van stemmen maakt plaats voor een
+doodsche stilte. Zij opent de oogen... algemeene
+herademing... Daarop begeeft men zich naar
+den voorhal. Daar wachten een landauer met
+vier paarden "&agrave; la daumont" bespannen en een
+voorrijder, witgepruikt haar op, afgestaan door
+den heer <em class="gh3">Carr&eacute;</em>, den welbekenden circusdirecteur
+van Amsterdam. Sarah neemt plaats op den
+achterbank, de heer van Lier en mijn persoontje
+tegenover haar, en onder luid gejuich rijden
+wij heen.</p>
+
+<p>Het Stationsplein is afgezet, de schepen op
+het Damrak hebben de vlag in top, tot op de
+daken der huizen staan de menschen dicht op
+een gepakt, terwijl men de plaatsen voor de
+vensters voor grof geld verhuurd heeft. Een<span class='pagenum'><a name="Page_11" id="Page_11">[Pg 11]</a></span>
+regeerende vorst zou op geen triomphaler intocht
+aanspraak hebben kunnen maken!</p>
+
+<p>Ons rijtuig werd door vele landauers gevolgd
+en daarachter vereenigingen met hun banieren,
+muziek voorop. Van het Station tot v&oacute;&oacute;r den
+schouwburg in de Amstelstraat hoorde men
+overal geestdriftige kreten:</p>
+
+<p>Leve Sarah! Leve Sarah Bernhardt! Sarah!..</p>
+
+<p>Op het balcon van het Grand-Th&eacute;&acirc;ter had
+men een orkest geplaatst en toen wij aankwamen
+speelde het de "Marseillaise".</p>
+
+<p>Sarah richtte zich ontroerd op en riep duidelijk
+verstaanbaar: "Dank u!" "Dank u!"</p>
+
+<p>Hoewel met Fransch accent klonken deze
+woorden niettemin Hollandsch. De groote artieste
+heeft Hollandsch gesproken! Zij heeft blijk gegeven
+haar afkomst niet vergeten te zijn. Het
+publiek raakt buiten zich zelf, men dringt op
+naar ons rijtuig om met de bloemen, waarmee
+het versierd is, zich te tooien. Men tracht Sarah
+bij de hand te pakken om er een kus op te
+drukken. In het gedrang kan men niets onderscheiden
+en zoo gebeurde het, dat men mijn
+handen kuste in de meening Sarah hulde te
+brengen.</p>
+
+<p>Ik zal deze triomphale intocht dan ook nimmer<span class='pagenum'><a name="Page_12" id="Page_12">[Pg 12]</a></span>
+vergeten, te meer omdat zij mijn debuut als
+"impresario" werd.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Gedurende de groote tourn&eacute;e van Sarah Bernhardt
+onder mijn leiding door Europa, was ik
+eens genoodzaakt zelf als acteur te figureeren.
+Gelukkig is dit malle avontuur bij deze eene
+maal gebleven.</p>
+
+<p>We zouden te Turijn in het Scribe Th&eacute;&acirc;ter
+voor de zooveelste keer de "Dame aux Cam&eacute;lias"
+geven. <em class="gh3">Joliet</em>, de broeder van den "pensionnaire"
+van de Com&eacute;die Fran&ccedil;aise, die de kleine
+rol van den dokter in het vijfde bedrijf had te
+spelen, was ziek geworden en moest in het h&ocirc;tel
+blijven.</p>
+
+<p>Mme Sarah Bernhardt liet mij bij zich komen
+en sprak:</p>
+
+<p>&mdash;Joliet is ongesteld, de geheele troep speelt
+in het stuk mee, er is niemand die hem vervangen
+kan en wij moeten die rol toch bezetten.</p>
+
+<p>&mdash;Kunnen we haar niet weglaten, 't zijn maar
+enkele woorden?...</p>
+
+<p>&mdash;Neen, dat wil ik niet, desnoods speelt U
+haar.</p>
+
+<p>&mdash;Ik mevrouw!</p>
+
+<p>&mdash;Ja zeker, U, dat blijft zoo afgesproken.<span class='pagenum'><a name="Page_13" id="Page_13">[Pg 13]</a></span></p>
+
+<p>Of ik haar al uitlegde, dat ik nooit voor het
+publiek gespeeld had, dat ik bij de contr&ocirc;le
+moest blijven, dat ik te veel te doen had, het
+hielp allemaal niets. Ze dreigde zelfs, de voorstelling
+uit te stellen en dien avond niet te
+spelen.</p>
+
+<p>Twaalfduizend francs recette teruggeven, dat
+nooit! Ik trok daarom de stoute schoenen aan,
+kleedde mij in een langen jas, zette een hoogen
+cylinder op, liet me een peper en zout baardje
+plakken, zette een gouden lorgnet op en hield
+me gereed voor den aanvang.</p>
+
+<p>Vol moed betrad ik het tooneel. Ik nader de
+stervende Margu&eacute;rite Gauthier, vat haar hand in
+de mijne, zie haar aan en spreek zoo duidelijk
+mogelijk de enkele woorden van mijn rol: "Arme
+Margu&eacute;rite!"</p>
+
+<p>Reeds wend ik mij om, toen de smeekende
+stem van Sarah me terug roept.</p>
+
+<p>&mdash;Dokter, ga nog niet heen!</p>
+
+<p>Ik keer naar haar ziekbed terug, neem opnieuw
+haar pols op en roep uit: "Arme Margu&eacute;rite!"</p>
+
+<p>Ditmaal meen ik aan mijn plicht voldaan te hebben.
+Ik zet mijn hoed op, doch voel plotseling
+dat ik niet weg kan. Sarah heeft mij bij mijn
+jaspand gegrepen en roept met snikkende stem:<span class='pagenum'><a name="Page_14" id="Page_14">[Pg 14]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Blijf toch, dokter, ga niet heen, ik smeek
+U er om, zeg mij alles, alles!</p>
+
+<p>Wat te doen?</p>
+
+<p>Het zweet staat op mijn voorhoofd, ik voel
+dat mijn baard zal loslaten en ik weet niets te
+zeggen. Toch kan ik deze malle situatie niet
+langer rekken uit vrees, dat het publiek zal
+merken, wat er gaande is.</p>
+
+<p>Nog eenmaal wend ik mij om, neem Sarah's
+hand voor de derde maal in de mijne en roep
+vertwijfeld achtereen: "Arme Margu&eacute;rite", "arme
+Margu&eacute;rite!"</p>
+
+<p>Den volgenden dag waren alle kranten vol
+lof over de groote Sarah en haar uitstekend gezelschap.
+Men prees echter geenszins den dokter,
+die door zijn malle houding het succ&egrave;s van deze
+prachtige voorstelling bijna in de waagschaal
+had gesteld.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Om aan het publiek der Vereenigde Staten
+van Amerika den inhoud der stukken te verklaren,
+die Sarah op haar tourn&eacute;e zou geven,
+had men vooruit een uittreksel der meesterwerken
+van <em class="gh3">Racine</em>, <em class="gh3">Corneille</em>, <em class="gh3">Dumas</em>, <em class="gh3">Augier</em>,
+<em class="gh3">Meilhac</em> en <em class="gh3">Hal&eacute;vy</em>, bedrijf per bedrijf in
+het Engelsch vertaald. Deze korte<span class='pagenum'><a name="Page_15" id="Page_15">[Pg 15]</a></span>
+inhoudsverklaringen werden bij groote getale naar de verschillende
+schouwburgen verzonden en tegelijk
+met de plaatsen aan de toeschouwers afgegeven.
+Voor hen die het Fransch niet machtig waren,
+was dit een groot gemak om toch de opvoeringen
+te kunnen volgen.</p>
+
+<p>In &eacute;&eacute;n dezer plaatsen, waar men voor de
+zooveelste maal "La Dame aux Cam&eacute;lias" vertoonde,
+die in Amerika met Camille wordt aangesproken,
+waar&ograve;m, weet ik niet, vond het volgende
+plaats. De secretaris van onze tourn&eacute;e
+had zich bij het verzenden van het pakket vergist
+en in plaats van de brochures van Dumas'
+tooneelspel, die van Racine's "Ph&egrave;dre" gestuurd.
+De bureaulist had er evenmin acht op geslagen
+en ze overal uitgedeeld.</p>
+
+<p>Het publiek volgde dien avond met gespannen
+aandacht het stuk, dat wederom een groot succes
+had en juichte Sarah onbedaarlijk toe. Hoe ongelooflijk
+het ook moge klinken, niemand had
+van deze vergissing van de administratie het
+minste gemerkt en doodkalm het droevige einde
+van de schoonmoeder van Hippolytus voor de
+liefdesroman van Margu&eacute;rite Gauthier opgevat.<span class='pagenum'><a name="Page_16" id="Page_16">[Pg 16]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Mijn_betrekkingen_tot_Gekroonde_Hoofden" id="Mijn_betrekkingen_tot_Gekroonde_Hoofden"></a>Mijn betrekkingen tot Gekroonde Hoofden</h2>
+
+
+<p>In December 1882 tijdens mijn "tourn&eacute;e" met
+<em class="gh3">Constant Coquelin</em> door Europa, bevond
+ik mij te St. Petersburg, toen op een goeden
+dag generaal <em class="gh3">Richter</em>, intendant bij Czar
+<em class="gh3">Alexander III</em> zich aan mijn h&ocirc;tel vervoegde
+met het verzoek hem naar het paleis Gatchina
+te willen volgen. De keizer had namelijk zijn verlangen
+te kennen gegeven zich persoonlijk met
+mij te onderhouden over het organiseeren van
+een voorstelling met Coquelin in zijn winterresidentie.</p>
+
+<p>Bij aankomst werd ik in een zeer eenvoudig
+gemeubileerd vertrek gelaten, waar spoedig daarop
+een rijzige gestalte met hoog voorhoofd, droomenden
+blik, langen baard en met een burgerlijk
+colbertje aan mij de hand toestak. Het was de
+alleenheerscher over meer dan honderd<span class='pagenum'><a name="Page_17" id="Page_17">[Pg 17]</a></span>
+zeventien millioen onderdanen in eigen persoon!...
+Hij presenteert mij een cigaret en ons onderhoud
+neemt een aanvang. In het kort deel ik hem op
+zijn verzoek den korten inhoud mee van de
+stukken, die Coquelin en zijn gezelschap op hun
+repertoire hebben. Tenslotte merkt de keizer op,
+die met gekruiste beenen, geheel op zijn gemak
+naar mij zat te luisteren:</p>
+
+<p>&mdash;Meneer Sch&uuml;rmann, ik ben slecht op de
+hoogte met die verschillenden tooneelstukken. Ik
+wil liever eerst de keizerin raadplegen of nog
+beter, ik laat het geheel aan u over, omdat u
+zelf wel het best zult weten in welke rol Coquelin
+het meest voldoet en welk stuk ook voor de
+jeugd past, want ik ben er op gesteld, dat ook
+mijn kinderen de vertooning bijwonen.</p>
+
+<p>Ik koos "Gringoire" en "Les Pr&eacute;cieuses Ridicules"
+benevens enkele bescheiden monologen.
+In een gereserveerde loge namen de keizer plaats
+met rechts van hem de keizerin en links haar
+zoontje, de toekomstige Czar Nicolaas II in een
+matrozenpakje; hij was toen ongeveer veertien
+jaar oud. De zaal bood een schitterenden aanblik,
+veel uniformen, diplomaten in ambtsgewaad
+en de dames allen zonder uitzondering gedecolleteerd.<span class='pagenum'><a name="Page_18" id="Page_18">[Pg 18]</a></span></p>
+
+<p>Zijn Majesteit betoonde zich na afloop zeer
+ingenomen met deze voorstelling en schonk mij
+een kostbaren ring als herinnering aan dit voor
+mij onvergetelijk feest.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Minder aangename herinneringen zijn mij van
+de voorstellingen te Madrid in Maart 1883 bij
+gebleven. Ik had voor de tourn&eacute;e met <em class="gh3">Mme
+Favart</em> van de "Comedie Fran&ccedil;aise" het "Apollo
+The&acirc;ter" gepacht, toen ik bij aankomst vernam,
+dat de directeur <em class="gh3">Rocco</em> er met niet minder
+dan twee en dertig duizend francs van door was
+gegaan, welk bedrag voor de serie voorstellingen
+door de high-life in Madrid aan plaatsen genomen
+was. Wat te doen? De opvoeringen moesten
+plaats vinden, want ik was deze tourn&eacute;e op
+eigen risico begonnen. Er schoot mij niets anders
+over dan v&oacute;&oacute;r den aanvang het publiek van het
+gebeurde in kennis te stellen.</p>
+
+<p>&mdash;Dames en Heeren. Hoewel het bedrag van
+de genomen abonnementen mij ontvreemd is
+geworden, voel ik mij verplicht de geleden schade
+niet op u te verhalen en zullen de aangekondigde
+voorstellingen gehandhaafd blijven.</p>
+
+<p>Een luid applaus begroette deze woorden en
+nauwelijks was het eerste bedrijf ten einde of<span class='pagenum'><a name="Page_19" id="Page_19">[Pg 19]</a></span>
+er werd mij verzocht in de loge van den koning
+te verschijnen. <em class="gh3">Alphons XII</em> betuigde mij
+zijn leedwezen met het gebeurde en merkte
+lachend op, dat dit wel de eerste maal was, dat
+een impresario door een directeur bedrogen werd,
+want meestal had het omgekeerde plaats. "Tout
+est perdu fors l'honneur" heeft reeds &eacute;&eacute;n uwer
+koningen gezegd, laat dit u een troost zijn.
+Hierop ontdeed zijn Majesteit zich van zijn
+roset der orde van Isabella de Katholieke en
+stak ze in mijn knoopsgat.</p>
+
+<p>Het stuk, we speelden "Serge Panine", had
+den koning maar matig voldaan. Hij beloofde
+mij echter ook de volgende avonden in den
+schouwburg te zullen komen. Door Zijn tegenwoordigheid
+kwam het publiek in grooten getale
+op, zoodat ik gedeeltelijk weer aan mijn kosten
+kwam.</p>
+
+<p>Het volgende jaar bezocht de koning op zijn
+terugreis van Berlijn, waar <em class="gh3">Wilhelm I</em> hem tot
+kolonel van een Uhlanen regiment had benoemd,
+Parijs.</p>
+
+<p>De houding van de Parijzenaars was ditmaal
+alles behalve vriendelijk. Bij zijn rit van
+de Gare du Nord door de Rue Lafayette werd
+zelfs gefluit en gesis waargenomen en het was<span class='pagenum'><a name="Page_20" id="Page_20">[Pg 20]</a></span>
+den koning aan te zien, dat hij zijn politieke
+verplichtingen verwenschte, die hem ditmaal aan
+zoo'n onheusche ontvangst blootstelden. Ook ik
+bevond mij onder de menigte en kon mij bij het
+hooren van dit gefluit en gesis niet weerhouden
+"Vive le roi!" te roepen. De koning wendde
+zich om, scheen mij te herkennen, want een
+vluchtige glimlach bedankte mij voor mijn
+moed.</p>
+
+<p>Dat hier moed toe noodig was, bleek mij uit
+den geweldigen vuistslag die mijn hoogen hoed
+ver over mijn ooren deed zakken en aan mijn
+gescheurde en gehavende kleeren.</p>
+
+<p>Toen ik kort daarop <em class="gh3">Anna Judic</em> naar Madrid
+begeleidde, waar zij in het Zarzuela-theater
+als "Mam'zelle Nitouche" optrad, werd ik wederom
+bij den koning ontboden, die mij terstond de
+hand toestak.</p>
+
+<p>&mdash;Waarde Sch&uuml;rmann, ik dank u voor uw
+enthousiasten groet in de Rue Lafayette.</p>
+
+<p>&mdash;Hoezoo Sire, bent u dat nog niet vergeten?</p>
+
+<p>&mdash;Dat kon moeilijk, want u waart de eenige,
+die mij toen dorst verwelkomen.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Met den voorlaatsten monarch van Portugal
+beleefde ik een komisch avontuur. <em class="gh3">Don Luiz</em><span class='pagenum'><a name="Page_21" id="Page_21">[Pg 21]</a></span>
+was een dol liefhebber van muziek, d.w.z.
+van zijn eigen spel. Om mij daar een proef van
+te geven, noodigde zijn Majesteit mij ten paleize,
+na mij eerst gevraagd te hebben of ik een muziekkenner
+was.</p>
+
+<p>Op het afgesproken uur liet ik mij aandienen.
+Hoe groot was evenwel mijn verwondering en
+spoedig daarop mijn verveling, toen ik een uur
+lang geheel alleen het gekras op een violoncel
+moest aanhooren, waarop zijn koninklijke Hoogheid
+mij meende te vergasten.</p>
+
+<p>&mdash;Nu wat zegt u er van, luidde eindelijk zijn
+vraag.</p>
+
+<p>&mdash;Sire, antwoordde ik onomwonden. Als u
+niet reeds koning van Portugal waart, engageerde
+ik U terstond als koning der cellisten en samen
+zouden we goud verdienen.</p>
+
+<p>Dit antwoord scheen bij Don Luiz zoo zeer
+in den smaak te vallen dat hij mij dadelijk met
+het officierskruis van den Christus-orde vereerde.</p>
+
+<p><em class="gh3">Humbert I</em>, de overleden koning van Itali&euml;
+was geen minnaar van tooneel, waar hij trouwens
+openlijk voor uit kwam. Toen ik in December
+1884 met Mme <em class="gh3">Judic</em> in den Argentina-schouwburg
+voorstellingen van "Niniche" gaf, ontving<span class='pagenum'><a name="Page_22" id="Page_22">[Pg 22]</a></span>
+ik een schrijven van den hofintendant, dat zijn
+Majesteit &eacute;&eacute;n der voorstellingen met zijn tegenwoordigheid
+zou vereeren.</p>
+
+<p>Kwart voor achten stond ik in de vestibule
+zijn Hoogheid op te wachten. Het werd acht,
+half negen, negen uur, nog steeds kwamen de
+rijtuigen niet voor. Eerst om tien minuten na
+negen verscheen de koning en zijn gemalin.</p>
+
+<p>&mdash;Bent u de impresario, is 's konings eerste
+vraag. Hoe ver staat het met het stuk?</p>
+
+<p>&mdash;Men wacht nog steeds op uw Majesteit. Ik
+dorst niet eerder te laten beginnen.</p>
+
+<p>&mdash;Daarmee hebt u verkeerd gedaan. Zoo aangenaam
+vind ik het niet. In ieder geval zorgt u
+maar, dat het spoedig afloopt. De koningin om
+haars gemaals uitspraak eenigszins te verzachten,
+informeerde naar de verschillende artiesten en
+gaf dien avond verscheidene malen door applaus
+haar ingenomenheid met het vertoonde te
+kennen.</p>
+
+<p>Ook de keizer van Oostenrijk, die tweemaal
+een voorstelling onder mijn leiding bijwoonde,
+was niet bepaald wat men noemt een tooneelliefhebber.</p>
+
+<p>De eerste maal in 1881 tijdens de voorstellingen
+van <em class="gh3">Sarah Bernhardt</em> in het "Ring Th&eacute;&acirc;ter"<span class='pagenum'><a name="Page_23" id="Page_23">[Pg 23]</a></span>
+te Weenen, de tweede maal in 1885 in de Weensche
+"Musik Verein", toen Mme <em class="gh3">Patti</em> weigerde
+een vierde nummer te zingen, voorgevend vermoeid
+te zijn, niettegenstaande het geestdriftige
+publiek er haar als 't ware om smeekte.</p>
+
+<p><em class="gh3">Franz Joseph</em> had mij bij die gelegenheid
+opgedragen "la divine s&eacute;rinette" uit zijn naam
+te complimenteeren en op mijn beurt drong ik
+er bij de diva op aan nog een extra nummer te geven.</p>
+
+<p>Zou de keizer haar wel gecomplimenteerd
+hebben, wanneer hij Patti's antwoord had kunnen
+hooren?....</p>
+
+<p>&mdash;Vraag hem Zaterdag voor mij te zingen, dan
+zal ik nu voor hem nog iets ten gehoore brengen.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>In 1886 gebeurde mij te Kopenhagen het volgende
+bij mijn tourn&eacute;e met Mme <em class="gh3">Judic</em>. V&oacute;&oacute;rdat
+de voorstelling aanving&mdash;de koning had nog
+niet in zijn loge plaats genomen&mdash;werd ik op het
+tooneel door een bejaard heer aangesproken,
+die mij allerlei bijzonderheden omtrent het debuut
+en het repertoire van onze ster vroeg. Plotseling
+word ik door Mme Judic geroepen.</p>
+
+<p>&mdash;Sch&uuml;rmann, zou je me even kunnen helpen?</p>
+
+<p>Excuseer en met&eacute;&eacute;n gaf ik den ouden heer
+m'n claque over. Ik kom terstond terug.<span class='pagenum'><a name="Page_24" id="Page_24">[Pg 24]</a></span></p>
+
+<p>Haast u maar niet, is zijn lachend antwoord.</p>
+
+<p>Toen ik terugkwam, was hij verdwenen en een
+veel jongere heer geeft me met een woedend
+gezicht mijn hoed terug.</p>
+
+<p>&mdash;Ik zou een andermaal eerst informeeren tot
+wien u spreekt. Weet u wel, aan wien u uw
+hoed te bewaren hebt gegeven? Aan den koning,
+meneer, aan den koning, die U dit waarschijnlijk
+zeer kwalijk heeft genomen.</p>
+
+<p>Ik keek leelijk op m'n neus en dorst zijn
+Majesteit niet meer onder de oogen komen.</p>
+
+<p>In de pauze kwam <em class="gh3">Christiaan IX</em> wederom
+op het tooneel. Het eerste wat ik deed was
+hem mijn verontschuldiging aan te bieden.</p>
+
+<p>&mdash;Het is wel, het is wel. Ik moest er zelf
+om lachen!</p>
+
+<p>Toen ik in 1896 met <em class="gh3">La Duse</em> Kopenhagen
+bezocht wist de bejaarde monarch dit voorval
+van tien jaar geleden zich nog best te herinneren.
+De koning woonde alle voorstellingen van Eleonora
+Duse bij, de eerste maal was hij vergezeld
+van de koningin, den keizer en keizerin van Rusland,
+den prins en prinses van Wales, den koning
+van Griekenland, prins Waldemar en den troonopvolger
+van Zweden.</p>
+
+<p>De thans overleden vorst van Denemarken<span class='pagenum'><a name="Page_25" id="Page_25">[Pg 25]</a></span>
+had zijn bijnaam van "schoonvader van Europa"
+terdege verdiend. Elk voorjaar kwam de uitgebreide
+vorstelijke familie in het kasteel Fredensborg
+bijeen en voor de verschillende regeerende hoofden
+van Europa was deze rustkuur, vrij van zorg en
+etiquette aan de familietafel van koning Christiaan
+steeds een der aangenaamste perioden uit hun leven.</p>
+
+<p>Men stoorde zich hier letterlijk aan niets. De
+heeren liepen in een huisjasje met slappen hoed
+of stroohoed door de tuinen en waren aan niets
+van de Deensche burgerij te onderscheiden, de
+dames in eenvoudige robes tailleur deden in de
+stad hun inkoopen of speelden tennis en golf;
+kortom "des bourgeois en vill&eacute;giature."</p>
+
+<p>Op een goeden dag waren de heeren ter jacht
+uitgetrokken zonder gevolg, alleen in gezelschap
+van hun honden. Het wild bleek nog al schaarsch
+te zijn, want de jagers waren al heel ver over
+de velden voortgeloopen, zonder een enkelen
+fazant te hebben neergelegd. Plotseling begon
+de lucht te betrekken en brak er een geweldige
+regenbui los. Nergens in de buurt bleek een
+schuilplaats te zijn, toen onverwacht een boer kwam
+aanrijden op een breeden overdekten groentekar.
+Men houdt hem aan en na eenig praten stemt hij
+toe de heeren naar de stad te rijden.<span class='pagenum'><a name="Page_26" id="Page_26">[Pg 26]</a></span></p>
+
+<p>Onderweg begint de boer aan het jongmensch
+dat naast hem op den bok heeft plaats genomen
+te vragen, waar die heeren toch wel vandaan
+kwamen, omdat hij hun taal&mdash;er werd
+Fransch gesproken&mdash;maar niet kon thuis
+brengen.</p>
+
+<p>De jonge man&mdash;die niemand minder was
+dan de erfprins van Denemarken&mdash;antwoordde:
+Ik ben &eacute;&eacute;n van je landgenooten.</p>
+
+<p>&mdash;Waar woont u dan?</p>
+
+<p>&mdash;Te Fredensborg.</p>
+
+<p>&mdash;Mag ik vragen, wat u daar voor een beroep
+uitoefent?</p>
+
+<p>&mdash;O, niet veel bijzonders, ik ben maar erfprins.</p>
+
+<p>&mdash;H&eacute;, dat is toevallig! En die oude heer,
+achter u?</p>
+
+<p>&mdash;Dat is mijn vader, koning Christiaan.</p>
+
+<p>&mdash;Dacht ik het niet! En die twee heeren met
+hun baard.</p>
+
+<p>&mdash;Wel dat zijn mijn zwagers, de keizer van
+Rusland en de koning van Engeland.</p>
+
+<p>&mdash;Prachtig! Ik reis in fijn gezelschap, merkt
+het boertje spottend op.</p>
+
+<p>En die twee anderen in den hoek?</p>
+
+<p>&mdash;De oudste is mijn broer, de koning van
+Griekenland en die jongere, prins Karel.<span class='pagenum'><a name="Page_27" id="Page_27">[Pg 27]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;En hij, die op de honden past?</p>
+
+<p>&mdash;De prins van Zweden.</p>
+
+<p>&mdash;Het kan niet mooier! Welnu, laat ik u nu
+op mijn beurt eens in vertrouwen nemen, maar
+u moet me beloven het niet over te vertellen,
+wat ik u ga meedeelen.</p>
+
+<p>&mdash;Mijn woord er op.</p>
+
+<p>&mdash;Nou moet u eens raden, wie &iacute;k feitelijk ben.</p>
+
+<p>&mdash;Wel, wie weet!</p>
+
+<p>&mdash;Ik ben, maar u moet het niet verder vertellen.
+Ik ben "Onze lieve Heer."<span class='pagenum'><a name="Page_28" id="Page_28">[Pg 28]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Eleonora_Duse" id="Eleonora_Duse"></a>Eleonora Duse.</h2>
+
+
+<p>"Tijdens de voorstellingen van <i>Sarah Bernhardt</i>
+in Itali&euml;, woonde ik een opvoering bij te Turijn
+van een gezelschap, onder leiding van Sg. <i>Cesare
+Rossi</i>. Ik werd getroffen door het buitengewone
+talent van een jeugdige actrice, toen in haar land
+nog tamelijk onbekend: <i>El&eacute;onora Duse-Checci</i>.
+Zij stelde dien avond &eacute;&eacute;n der heldinnen van den
+ouden <i>Sardou</i> voor en speelde zoo natuurlijk
+en hartstochtelijk, dat men vergat het bedachte
+in de tooneelfiguur van den handigen dramaturg
+en slechts voor zich zag een lijdende vrouw,
+met wier lotgevallen men innig te doen had.
+In de uitbeelding van haar smart was zij niet
+te evenaren en ik durf hier gerust neerschrijven,
+dat ik nimmer een actrice ontmoet heb, die
+met meer gevoel en natuurgetrouw het lijden van
+anderen wist uit te beelden.</p>
+
+<p>Ik begreep terstond, dat deze jonge Italiaansche<span class='pagenum'><a name="Page_29" id="Page_29">[Pg 29]</a></span>
+zich weldra een internationalen naam zou verwerven
+en dat haar kunst geen tooneelliefhebber
+ongeroerd zou laten, zelfs vermoedde ik, dat
+haar genie den strijd met de grootste beroemdheden
+op tooneelgebied zou kunnen aanbinden
+en tenslotte als overwinnares uit dezen kamp te
+voorschijn zou treden. In mijn verbeelding zag
+ik reeds de schitterendste triomfen haar deel
+worden, waar zij ook optrad, en berekende ik
+de fabelachtige recettes, die met zoo'n kunstenares
+te maken zouden zijn. Ik moest dus tot
+elken prijs haar zien te bewegen haar huisgezin,
+haar gezelschap te verlaten en haar onder het
+oog brengen, dat haar kunst universeel eigendom
+was, omdat ze iets nieuws, iets geheel persoonlijks
+te genieten gaf.</p>
+
+<p>Wat ik haar echter ook voorspiegelde, zij ging
+er niet op in. Eleonora Duse had toen nog geen
+vertrouwen in haar ontluikend genie. Zij was
+bevreesd, niet begrepen te worden en wilde
+liever de ster blijven te Turijn, in Piemont en
+Toscana, dan de nationale ijdelheid en eigenliefde
+van vreemde toeschouwers trotseeren.</p>
+
+<p>Overtuigd als ik was, dat ze weldra in zou
+zien, dat Itali&euml; voor haar genie en ambitie te
+klein was, drong ik niet langer aan en besloot<span class='pagenum'><a name="Page_30" id="Page_30">[Pg 30]</a></span>
+ik een betere gelegenheid af te wachten want
+ik bleef bij mijn voornemen, het kostte wat 't
+wou, de impresario te worden van deze "trag&eacute;dienne",
+die toen reeds zich aan mij geopenbaard
+had, als de "Notre Dame de la Douleur". Mijn
+vurig verlangen kwam in vervulling.</p>
+
+<p>1 Januari 1895 ontving ik volgend telegram:
+"Indien nog steeds van plan met mij een Europeesche
+tourn&eacute;e te beginnen, kom terstond naar
+Florence, waar ik u wacht". Een uur later was
+ik al op weg naar Itali&euml;, om mijn ster tegemoet
+te reizen, die gedurende al dien tijd mijn gedachten
+zoodanig in beslag had genomen, dat
+ik mijn koelbloedigheid, zoo hoog noodig in
+mijn vak, er bijna bij verloren had.</p>
+
+<p>Zonder de minste moeilijkheid werden wij het
+over de voorwaarden eens en wij besloten de
+veroveringstocht door Europa aan te vangen
+met een "tourn&eacute;e" van een maand door Holland,
+Belgi&euml; en Duitschland. Haar belangeloosheid
+trof mij wel het meest. Boven alles stond haar
+kunst, aan al het overige hechtte zij minder
+waarde en ik prees mij-zelf reeds gelukkig, nu
+eindelijk eens de hand gelegd te hebben op
+een actrice, die alleen dacht aan haar rollen en
+de verdere rompslomp aan mij overliet. Weldra<span class='pagenum'><a name="Page_31" id="Page_31">[Pg 31]</a></span>
+zou ik inzien in hoeverre ik mijn vreugde had
+te temperen.</p>
+
+<p>Den 8sten Maart begon onze tourn&eacute;e te Amsterdam
+met "La Dame aux Cam&eacute;lias". Een
+succes, dat mijn verwachting ver overtrof. Het
+publiek buiten zichzelf van geestdrift, juichte de
+ster toe met een warmte, een uitbundigheid,
+waaraan ik in Holland niet gewoon was. Ook
+de bladen waren &eacute;&eacute;n en al lof. Mijn "flair" had
+zich dus niet bedrogen. Ik had de phenix ontdekt,
+die, herboren uit de asch eener kunst van
+conventie, een nieuw licht ontstak en droomde
+van reeksen succesvolle opvoeringen en bergen
+gouds.</p>
+
+<p>Ik had echter buiten haar nerveus gestel gerekend
+en juist die bezorgdheid voor haar kunst,
+waarover ik mij eerst zoo verheugd had, werd
+later voor mij een onuitputtelijke bron van
+moeilijkheden, soms zelfs van zeer ernstigen aard.</p>
+
+<p>Mme Duse heeft zich nooit om tucht, om
+regelmaat bekommerd. Recette, directie, engagementen,
+publiek, pers, alles liet haar onverschillig.</p>
+
+<p>Zij had alleen oog voor haar kunst, daaraan
+gaf zij zich geheel. De geringste tegenspoed,
+een lichte, voorbijgaande ongesteldheid, regen,
+sneeuw, de weinig aanlokkelijke aanblik van een<span class='pagenum'><a name="Page_32" id="Page_32">[Pg 32]</a></span>
+haar onbekende stad, deed zijn invloed op haar
+inspiratie gelden. Zij meende zich dan niet geheel
+en al aan haar rol te kunnen geven en het publiek
+teleur te stellen. Op het laatste oogenblik
+moest dan de voorstelling afgelast worden en
+door een andere vervangen, of wat nog vaker
+gebeurde eenige dagen uitgesteld. De enorme
+kosten, door zulk een uitstel veroorzaakt, rekende
+zij niet. Of ik zoo'n avond op zijn minst een
+tienduizend francs verloor, afgezien nog van de
+onaangenaamheden met de directie van den gepachten
+schouwburg zoowel als de teleurstelling
+van het publiek, dat zich tevergeefs gederangeerd
+had, wanneer Mme Duse zich niet "lekker"
+gevoelde, het legde niet het minste gewicht in
+de schaal. Zij bleef bij haar voornemen en trad
+niet op. Ik kreeg alleen van haar dit lakoniek
+briefje: "Niets aan te doen. Verzin er maar op,
+wat je wilt. Ik speel vanavond niet".</p>
+
+<p>Toch kwam het publiek steeds terug. Wanneer
+voor andere artiesten een uitgestelde voorstelling
+een verloren zaak is, scheen deze regel voor
+Mme Duse niet op te gaan. Niettegenstaande
+haar vaak ongemotiveerde weigering, om op te
+treden en de hierdoor geleden verliezen, heb ik
+gedurende de zeven jaren, dat ik met haar overal<span class='pagenum'><a name="Page_33" id="Page_33">[Pg 33]</a></span>
+rondtrok niet eenmaal een proces, of iets van
+dien aard met de verschillende directies te voeren
+gehad.</p>
+
+<p>Na haar triomftocht door Holland en Belgi&euml;
+met "La Dame aux Cam&eacute;lias", "Magda", "La
+Femme de Claude", "La Locandiera", "Cavalleria
+Rusticana", bezochten wij het eerst Keulen,
+waar haar 'n succes wachtte, dat ongehoorden
+omvang aannam. De directeur van den schouwburg
+had eerst geen vertrouwen in haar optreden
+en weigerde zijn gebouw af te staan, welke
+aanlokkelijke voorstellen ik hem ook deed. Tenslotte
+kreeg ik alleen verlof om gedurende twee
+matin&eacute;e's per week het "Stadt-th&eacute;&acirc;ter" te bespelen,
+waarbij hij zoo vriendelijk was mij nog
+toe te voegen, dat ik geen "sou" zou maken,
+omdat het publiek niet gewoon was naar middag-voorstellingen
+te gaan. Ik stoorde mij echter
+niet aan zijn wenken en liet doodkalm mijn eerste
+middagvoorstelling aanplakken: 19 April, om
+&eacute;&eacute;n uur "La Dame aux Cam&eacute;lias". Dien middag
+maakten we 9910 mark, dus een goede 12,000 francs.</p>
+
+<p>V&oacute;&oacute;r het einde der voorstelling waren de
+plaatsen voor de volgende "matin&eacute;e" van "Magda"
+die eerst drie dagen daarna plaats zou vinden,
+reeds verkocht. In den loop van den avond<span class='pagenum'><a name="Page_34" id="Page_34">[Pg 34]</a></span>
+kreeg ik een telegram van de zuster van den
+keizer, die te Bonn woonde... "Verzoeke een
+loge te reserveeren, waar, komt er niet op aan.
+Tegen het middaguur, ik was juist van plan
+naar den schouwburg te gaan, verzocht La Duse
+mij haar even te komen opzoeken.</p>
+
+<p>&mdash;Waarde heer Sch&uuml;rmann, u moet de voorstelling
+uitstellen. Ik kan niet spelen.</p>
+
+<p>&mdash;Bent u ongesteld?</p>
+
+<p>&mdash;Dat juist niet.</p>
+
+<p>&mdash;Wat dan?</p>
+
+<p>&mdash;Ik voel me niet "lekker". Ik zal mijn rol
+niet naar behooren kunnen spelen. Stuur het
+publiek dus maar terug.</p>
+
+<p>&mdash;Onmogelijk mevrouw.</p>
+
+<p>&mdash;Hoezoo?</p>
+
+<p>&mdash;Er is een recette van 12,000 francs.</p>
+
+<p>&mdash;12,000 francs!... Dan staat mijn besluit
+vast. Wanneer het publiek in zoo'n groote getale
+opkomt om mij te zien, dan heeft het ook
+recht op een vlekkelooze voorstelling. Ik heb u
+gezegd, dat ik me niet in staat gevoel "goed
+spel" te geven. Ik wil 't publiek niet bestelen.</p>
+
+<p>&mdash;En de recette? En de kosten?</p>
+
+<p>&mdash;Doet er niet toe! Wat zijn uw eigen verdiensten
+bij zoo'n recette?<span class='pagenum'><a name="Page_35" id="Page_35">[Pg 35]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Ongeveer 2500 francs.</p>
+
+<p>&mdash;Welnu, die zal ik u betalen. Ik wensch
+niet, dat u er iets bij verliest. Alle kosten van 't gezelschap
+en den schouwburg zijn voor mijn rekening.</p>
+
+<p>&mdash;Het spijt me, mevrouw. Onmogelijk! De
+zuster van den keizer is speciaal uit Bonn voor
+u overgekomen. Men had haar vooruit moeten
+waarschuwen niet op reis te gaan.</p>
+
+<p>&mdash;Zij behoort tot het publiek als alle anderen.
+U zult haar dus ook moeten terugzenden.</p>
+
+<p>&mdash;Neen, mevrouw, het is te laat. Als u mij
+vanmorgen vroeg gewaarschuwd had, zou ik
+maatregelen hebben kunnen nemen. Nu is de
+schouwburg geopend en het publiek reeds binnen.
+Ik weet geen enkele geldende reden om
+de voorstelling af te kondigen.</p>
+
+<p>&mdash;U moet er &eacute;&eacute;n vinden.</p>
+
+<p>&mdash;Ik zeg u, dat dit niet gaat. U moet spelen
+en als u weigert, zeg ik zonder omwegen, dat
+u met het publiek een loopje neemt.</p>
+
+<p>&mdash;Dus u eischt, dat ik speel?</p>
+
+<p>&mdash;Ja mevrouw.</p>
+
+<p>&mdash;Goed, dan zal ik spelen. Maar ik waarschuw
+u, dat ik morgen er ziek van ben en ik in twee
+weken niet meer optreed.</p>
+
+<p>&mdash;Wanneer u heden niet optrad, zou het<span class='pagenum'><a name="Page_36" id="Page_36">[Pg 36]</a></span>
+succes van uw "tourn&eacute;e" voor goed gecompromitteerd
+zijn.</p>
+
+<p>&mdash;Het zij zoo, ik ga.</p>
+
+<p>La Duse ging naar den schouwburg. Zij
+speelde verrukkelijk en behaalde haar gewoon
+succes. Na afgerekend te hebben, begaf ik mij
+naar mijn hotel, waar een briefje van haar reeds
+op mij wachtte.</p>
+
+<p>&mdash;Ik ben ziek. Ik kan in veertien dagen niet
+optreden. Laat 't gezelschap naar Straatsburg
+vertrekken, waar ik 7 Mei eerst zal spelen. Ik
+ga voor mijn herstel naar Itali&euml;.</p>
+
+<div class="blockquot"><p><i>Eleonora Duse.</i></p></div>
+
+<p>Inderdaad, zij was vertrokken.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Gedurende de zeven jaar, dat ik met La Duse
+rondgetrokken ben, heb ik haar nooit over zaken
+kunnen spreken. Elken morgen maakte ik bij
+haar mijn opwachting. We spraken dan over
+litteratuur, de laatst verschenen romans, de Parijsche
+"premi&egrave;res", over Shakespeare, kortom
+over alles, maar nooit over zaken. Zoodra ik
+dat chapiter aanroerde, stond zij op en sprak:</p>
+
+<p>&mdash;Bederf mij mijn dag niet. Als u mij iets
+daarover te zeggen of te vragen hebt, doe dat
+dan per brief. Ik zal u terstond antwoorden,<span class='pagenum'><a name="Page_37" id="Page_37">[Pg 37]</a></span>
+wat mij goed dunkt. Wanneer u echter in vriendschap
+met mij wenscht om te gaan, dan nimmer
+een woord over zakelijke belangen of diensten.
+Ik onderscheid in u twee personen, de "homme
+du monde", waarmee ik met genoegen van gedachten
+wissel en de "homme d'affaires", waarmee
+ik ten mijnent niets te doen wil hebben.
+Onthoud dit goed en reken het u voor gezegd.</p>
+
+<p>Nooit is Mme Duse van dit programma afgeweken
+en welke belangrijke zaak zich ook mocht
+voordoen, steeds moest die schriftelijk plaats
+vinden.</p>
+
+<p>Evenmin heeft La Duse zich met bezoeken of
+interviews willen inlaten, wanneer zij eenmaal
+in den schouwburg was. Te Brussel had zij geweigerd
+aan de uitnoodiging van koningin Louise
+te voldoen, die haar door mij liet verzoeken in
+de koninklijke loge te komen, waar zij haar
+persoonlijk over haar spel wenschte te complimenteeren.</p>
+
+<p>De teleurgestelde vorstin antwoordde mij:
+"Het zij zoo. U zegt, dat Mme Duse niet kan
+komen. Brengt u haar dan mijn vereering voor
+haar buitengewoon talent zelf over en voeg er
+aan toe, dat zij gerust had kunnen komen: ik
+eet de artiesten niet op."<span class='pagenum'><a name="Page_38" id="Page_38">[Pg 38]</a></span></p>
+
+<p>In den koninklijken schouwburg te Stuttgart,
+liet Zijn Majesteit vragen, wanneer hij de groote
+artieste zijn eerbiedige hulde zou kunnen aanbieden?</p>
+
+<p>&mdash;Zeg aan Zijn Majesteit, dat ik zeer gevleid
+ben over zijn welwillendheid, maar dat ik hem
+onmogelijk kan ontvangen. In den schouwburg
+behoor ik mijn kunst toe. Bezoeken van welken
+aard ook, roepen mij tot de werkelijkheid terug
+en verbreken de illusie, die ik noodig heb om
+mijn rollen naar behooren te vertolken. Ik ben
+ten zeerste verheugd, dat mijn kunst Zijn Majesteit
+behaagd heeft. Bedank hem hartelijk voor
+zijn welgemeende gelukwenschen en doe hem
+tegelijkertijd inzien, dat dit voldoende is.</p>
+
+<p>Ik wachtte er mij wel voor haar antwoord
+persoonlijk aan den koning te gaan overbrengen
+en belastte hiermee den baron Van Putlitz, intendant
+van den koninklijken schouwburg, die
+'t op zijn beurt aan den hofmaarschalk meedeelde.</p>
+
+<p>In de eerstvolgende pauze kwam de koning,
+vergezeld van den intendant en zijn generaal-adjudant
+zelf op het tooneel.</p>
+
+<p>&mdash;Meneer, wilt u mij aan Mme Duse voorstellen?</p>
+
+<p>&mdash;Sire, tot mijn spijt heb ik reeds aan uw<span class='pagenum'><a name="Page_39" id="Page_39">[Pg 39]</a></span>
+intendant gezegd, dat Mme Duse zeer vermoeid
+is en onmogelijk in staat is u te ontvangen.</p>
+
+<p>&mdash;Wees dan zoo goed mij de deur der loge
+van uw ster aan te wijzen.</p>
+
+<p>Ik haastte mij dit bevel op te volgen.</p>
+
+<p>De koning klopt aan.</p>
+
+<p>&mdash;Wie daar?</p>
+
+<p>&mdash;De koning.</p>
+
+<p>&mdash;Het spijt me "meneer de koning" niet te
+kunnen ontvangen, ik kleed me.</p>
+
+<p>&mdash;Dat doet er niet toe. Ik zal wachten, tot
+u gereed zijt.</p>
+
+<p>&mdash;Doe dat niet, meneer. Ik heb reeds de directie
+laten verzoeken Zijn Majesteit mee te
+deelen, dat ik niet in staat ben bezoek te ontvangen.</p>
+
+<p>&mdash;Mevrouw....</p>
+
+<p>&mdash;Onnoodig aan te dringen. Ik zal mijn loge
+niet verlaten, alvorens men mij is komen berichten,
+dat u vertrokken bent.</p>
+
+<p>Woedend verliet de koning het tooneel. Eenige
+oogenblikken later sprak Van Putlitz mij aan.</p>
+
+<p>&mdash;U zult wel begrepen hebben, meneer
+Sch&uuml;rmann, dat het "Th&eacute;&acirc;tre-Royal" voortaan
+voor u niet meer te krijgen is. Uw verzoek zou
+in geen geval meer toegestaan worden.<span class='pagenum'><a name="Page_40" id="Page_40">[Pg 40]</a></span></p>
+
+<p>Men ziet, dat zoo'n tourn&eacute;e den impresario naast
+veel succes, niet minder moeilijkheden bracht.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Na voorstellingen te Kopenhagen en Stockholm
+gegeven te hebben, scheepte La Duse zich
+naar Noord-Amerika in. Overal hetzelfde succes.
+In November 1896 treedt zij te Berlijn op in
+het Neues Th&eacute;&acirc;ter, waar de ook bij ons bekende
+<em class="gh3">Sigmund Lautenberg</em> de directie voerde.
+Vandaar gaat de kunstreis naar St. Petersburg.
+De gemiddelde recette van de veertien voorstellingen
+bedroeg veertienduizend francs. Te
+Moskou loopt de glorievolle tourn&eacute;e mis. Hier
+wordt de trag&eacute;dienne ongesteld. De sneeuw, het
+gure klimaat schijnen voor haar zwak gestel niet te
+deugen. Hoewel er voor haar serie voorstellingen
+reeds over de honderdtienduizend francs besproken
+is, moet zij haar optreden telkens weer uitstellen,
+tot zij plotseling, op raad van haar geneesheer,
+naar Itali&euml; terugkeert en de teleurgestelde
+impresario genoodzaakt is, het geld terug te geven.
+Zelfs de zegelkosten, de z.g. stedelijke belasting,
+krijgt hij niet eens vergoed.</p>
+
+<p>Tot nog toe was La Duse nimmer te Parijs
+opgetreden, hetgeen toch de droom is van de
+meeste buitenlandsche artiesten. La Duse had er<span class='pagenum'><a name="Page_41" id="Page_41">[Pg 41]</a></span>
+ook wel ooren naar, alleen zij zag tegen de
+noodzakelijke reclame en "interviews" op. Ik
+wist haar evenwel te bepraten; beweerde, dat
+ze daar geen last van zou hebben en La Duse
+gaf tenslotte toe, op voorwaarde, dat zij door
+<em class="gh3">Sarah Bernhardt</em> uitgenoodigd zou worden
+en in haar schouwburg zou optreden (in
+die jaren "La Renaissance"). Niet als concurrente,
+maar als genoodigde wilde zij voor de
+Parijzenaars spelen, wat niemand haar kwalijk
+zou kunnen nemen.</p>
+
+<p>Dit ultimatum bracht mij in groote verlegenheid,
+doch wie niet waagt, niet wint. Daar ik
+met Sarah Bernhardt door vroegere "tourn&eacute;es"
+op goeden voet verkeerde, zocht ik haar op, om
+haar over het bezoek van La Duse te polsen.
+Sarah maakte niet de minste bezwaren; zij
+had juist voor een serie voorstellingen te
+Brussel afgesloten, haar schouwburg stond dus
+leeg en zij stelde er een groote eer in, dezen
+zoolang aan haar Italiaansche kunstzuster af
+te staan.</p>
+
+<p>Nu deed zich de moeilijkheid voor een stuk
+uit te kiezen. <em class="gh3">Annunzio's</em> "Citta morte" was
+reeds door den auteur aan Sarah verkocht en
+het ging dus niet aan, deze noviteit in haar<span class='pagenum'><a name="Page_42" id="Page_42">[Pg 42]</a></span>
+schouwburg op te voeren. Men ried haar de
+bekende "Dame aux Cam&eacute;lias" aan, het publiek
+was met den inhoud voldoende vertrouwd,
+het was nog steeds het beste kasstuk, daar
+Sarah met de rol van Margu&eacute;rite de grootste
+lauweren had geoogst. Voor La Duse was de proef
+gewaagd, hoewel aanlokkelijk. In een vreemde
+wereldstad, in 'n Parijsch stuk, in den schouwburg
+van Frankrijk's beroemdste actrice met haar
+lijfrol op te treden; men kan zoo ongeveer beseffen,
+wat er bij La Duse moet zijn omgegaan,
+toen zij dien avond voor het eerst het tooneel
+betrad.</p>
+
+<p>Het succes was overweldigend... Sarah, die
+de voorstelling in de zaal had bijgewoond, was
+z&oacute;&oacute; verrukt over de uitbeelding van haar groote
+collega, dat zij haar in haar loge om den hals
+vloog! En de pers?...</p>
+
+<p>Een artikel van den thans overleden criticus
+<em class="gh3">Gustave Larroumet</em>, getiteld: "La Duse
+et le public parisien" deelt mee:</p>
+
+<p>La Duse had bij deze gelegenheid dezelfde
+reserve tegenover de pers in acht genomen als
+zij dat gewoon was te doen. Zij legde noch
+bezoeken af, noch wilde bezoeken van krantenmenschen
+ontvangen. De Parijsche koningen der<span class='pagenum'><a name="Page_43" id="Page_43">[Pg 43]</a></span>
+kritiek, die, als sommige tooneelsterren, hun
+mannelijke en vrouwelijke vereerders en beschermelingen
+er op na houden, waren door
+het gedrag van La Duse ten zeerste gebelgd.
+Het verschil in de ontvangst van het publiek
+en van de pers was dan ook teekenend, enkele
+gunstige uitzonderingen natuurlijk niet te na
+gesproken. Het publiek &eacute;&eacute;n en al geestdrift, de
+verslagen onbillijk en weinig hoffelijk. Sommigen
+gingen zelfs z&oacute;&oacute; ver, om met het enthousiasme
+van de zaal den spot te drijven en noemden de
+pretentie van La Duse, om zich met de eerste
+Parijsche actrices gelijk te willen stellen,
+zelfoverschatting. La Duse trok zich daar
+echter niet veel van aan, haar reputatie achtte
+zij door hen niet aangetast. Zij meende, dat
+de Parijzenaars hun artistieke voorlichters genoeg
+kenden, om te weten wat zij ervan
+gelooven moesten, nu de pers niet op haar
+hand was.</p>
+
+<p><em class="gh3">Victorien Sardou</em> kwam spoedig daarop
+La Duse verzoeken, haar medewerking te
+willen verleenen aan een gala-voorstelling, ten
+bate van het op te richten standbeeld van <em class="gh3">Alex.
+Dumas fils</em>. Zij stemde terstond toe, niet
+alleen uit bewondering voor den grooten meester<span class='pagenum'><a name="Page_44" id="Page_44">[Pg 44]</a></span>
+doch ook uit dankbaarheid voor het Parijsche
+publiek, dat haar zoo allercharmantst ontvangen
+had. Er werd tusschen hen overeengekomen, om
+het vierde bedrijf van "Margu&eacute;rite Gautier" te
+geven. Toen Sarah Bernhardt dit evenwel hoorde,
+maakte zij bezwaar, die eer kwam haar toe, en
+La Duse was zoo verstandig, dit in te zien. Zij
+zag, hoewel 't haar natuurlijk ontzettend speet,
+dan maar liever van haar voornemen af en schonk
+het comit&eacute; een duizend francs. Ik dacht er anders
+over. Ik wist mijn ster te overreden, in een ander
+stuk van Dumas op te treden en noemde "La
+Moglie di Claude". Nu had dit drama te Parijs
+nooit veel opgang gemaakt en bij een reprise
+van "La Femme de Claude" zelfs &eacute;chec geleden.
+La Duse was dan ook bezorgd, of zij haar uitbeelding
+van C&eacute;sarine voor het Parijsche publiek
+aannemelijk zou weten te maken. Ik hield voet
+bij stuk en liet het tweede bedrijf in de
+"Figaro" aankondigen. De opvoering had plaats,
+het pleit werd gewonnen, een daverend applaus
+viel La Duse te beurt en het standbeeld van
+Dumas fils was verzekerd. De opbrengst van
+dien kunstavond beliep niet minder dan 31,488
+francs.</p>
+
+<p>Na haar succes te Parijs werd de groote<span class='pagenum'><a name="Page_45" id="Page_45">[Pg 45]</a></span>
+actrice in haar eigen land natuurlijk op de handen
+gedragen. In Tri&euml;st, Milaan, Turijn, Genua, Napels,
+Rome en Florence geeft zij series voorstellingen,
+die alle 't maximum opbrengen. In
+deze laatste stad krijg ik een brief van <em class="gh3">Suzanne
+Reichemberg</em>, de "doyenne" van de Com&eacute;die
+Fran&ccedil;aise, om La Duse uit te noodigen,
+aan haar afscheidsvoorstelling te willen medewerken.
+La Duse neemt dit verzoek met geestdrift
+aan en besluit het laatste bedrijf van
+"Adrienne Lecouvreur" te spelen.</p>
+
+<p>Daar dit uitstapje naar Parijs midden in haar
+tourn&eacute;e de reisroute dreigt in de war te sturen,
+neemt La Duse op zich, de kosten voor haar
+en haar gezelschap zelf te dragen, zoozeer stelt
+zij op prijs in het "Huis van Moli&egrave;re" op te
+kunnen treden. Den 7en Maart 1898 had deze
+gebeurtenis plaats met een recette van frs. 44,502,
+nog grooter dus dan de kunstavond voor Dumas.
+Na afloop der voorstelling kwam president
+<em class="gh3">F&eacute;lix Faure</em> op het tooneel de Italiaansche
+gast complimenteeren.</p>
+
+<p>Van Parijs vertrekt het gezelschap wederom
+naar Monte-Carlo en vandaar naar Cannes, waar
+koning <em class="gh3">Edward VII</em> verblijf hield. De "Prince
+de Galles" was een bekend tooneelvriend, geen<span class='pagenum'><a name="Page_46" id="Page_46">[Pg 46]</a></span>
+wonder dus, dat hij niet &eacute;&eacute;n der voorstellingen
+van La Duse oversloeg. Over Marseille en Bordeaux
+gaat de tourn&eacute;e naar Portugal. 12 April
+debuteert zij in den Amelia-schouwburg te Lissabon
+met de "Dame aux Cam&eacute;lias". Hier worden
+een negental opvoeringen gegeven, waarvan de
+gemiddelde recette 15,400 francs oplevert. De
+vicomte <em class="gh3">San Luiz de Braga</em>, eigenaar van
+den schouwburg, is in de wolken over deze
+artistieke gebeurtenis. Zulk een unaniem succes
+heeft zijn theater nog nooit meegemaakt. Hij
+besluit dan ook door een duurzame herinnering
+dit feit te vereeuwigen. Op een marmeren plaat
+laat hij met gouden letters de data van La
+Duse's optreden griffen en noodigt hierbij uit al
+wat Portugal aan artiesten en letterkundigen
+bezit. Koningin <em class="gh3">Amelie</em>, die alle voorstellingen
+met groote ingenomenheid had bijgewoond,
+liet zich eveneens vertegenwoordigen
+en wonder boven wonder, La Duse is bij
+het plaatsen der plaat zelf aanwezig en neemt
+glimlachend de gelukwenschen van den vicomte-directeur
+en der vele aanwezigen in ontvangst.</p>
+
+<p>Van Lissabon trok zij als eindpunt harer tourn&eacute;e
+naar Oporto, waar een echt Zuidelijke ovatie haar<span class='pagenum'><a name="Page_47" id="Page_47">[Pg 47]</a></span>
+tebeurt valt met een opbrengst der twee voorstellingen
+van niet minder dan 27,200 francs. Zij besloot
+nu een welverdiende rust te Florence te
+gaan nemen, na ongeveer een millioen francs
+verdiend te hebben.<span class='pagenum'><a name="Page_48" id="Page_48">[Pg 48]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Andre_Antoine" id="Andre_Antoine"></a>Andr&eacute; Antoine.</h2>
+
+
+<p>Gedurende mijn gansche impresariaat heb ik
+nimmer een artiest leeren kennen, die meer in
+zijn kunst opging, vasthoudender zijn weg vervolgde
+en eigenzinniger was dan <em class="gh3">Andr&eacute; Antoine</em>.</p>
+
+<p>Uit eerbied voor zijn pogen heb ik vanaf de
+oprichting van zijn "Th&eacute;&acirc;tre Libre" jaren lang
+zijn artistieke carri&egrave;re gevolgd en me steeds de
+grootste opofferingen getroost om hem in staat
+te stellen zijn eerzuchtige plannen, zijn belangrijke
+hervormingen ten uitvoer brengen.</p>
+
+<p>Buiten mijn oprechte bewondering, gevoel ik
+nog steeds voor dit "groote kind", zoo vol idealen,
+een warme sympathie, want men m&ograve;et
+van hem houden ondanks zijn gebreken, men
+k&agrave;n hem geen kwaad hart toedragen.</p>
+
+<p>Onvermoeid, door niets van zijn idee&euml;n af te
+brengen, herrijst hij telkens als een phenix uit<span class='pagenum'><a name="Page_49" id="Page_49">[Pg 49]</a></span>
+zijn asch. Tegenspoed schijnt op hem geen vat
+te hebben. Tien jaar lang heb ik met hem saamgewerkt,
+vanaf den tijd dat hij als baanbreker
+der Fransche tooneelspeelkunst, zich vrijmaakte
+van de ingewortelde traditie, tot aan zijn officieele
+erkenning van &eacute;&eacute;n der eerste Parijsche tooneel
+leiders.</p>
+
+<p>23 Maart 1892 begonnen wij onze eerste tourn&eacute;e
+in het Grand-Th&eacute;&acirc;tre te Luik. Waar wij
+ook optraden, was het publiek op onze hand.
+De naam van "Th&eacute;&acirc;tre Libre" heeft in het buitenland
+niemand afgeschrikt. Te Amsterdam, waar
+wij daarna speelden, was de zaal van het Grand-Th&eacute;&acirc;tre
+uitverkocht. Onder de twaalfhonderd
+personen bevonden zich echter maar drie dames.
+De heeren <em class="gh3">Van Lier</em>, directeuren van dien
+schouwburg, verbaasden zich hierover en waren
+niet weinig verontwaardigd. Het publiek meende
+zeker een pornografisch schouwspel uit dat verdorven
+Parijs te wachten te zijn, waarbij de
+tegenwoordigheid van het zwakke geslacht nu
+eenmaal niet zou passen. Toch hadden we tijdig
+den naam van het stuk en van den schrijver
+geannonceerd: "Blanchette" van <em class="gh3">Brieux</em>.</p>
+
+<p>Bij het eerste bedrijf bleef de zaal tamelijk
+koel, men verbaasde zich over den inhoud, bij<span class='pagenum'><a name="Page_50" id="Page_50">[Pg 50]</a></span>
+het tweede hadden wij echter gewonnen spel.
+Nu men geen onbehoorlijk gegeven te zien
+kreeg, waarop de meesten gerekend hadden,
+zonder het waarschijnlijk te willen bekennen,
+boeide weldra de ernstige uiteenzetting van het
+drama, dat overigens door Antoine en de zijnen
+meesterlijk gespeeld werd. Den volgenden avond
+werd "L'Ecole des Veufs" opgevoerd, een satyriek
+tooneelspel van <em class="gh3">Georges Ancey</em>, dat
+niet minder insloeg. Onze grootste triumf werd
+behaald met "La Dupe", van den zelfden auteur,
+die terecht &eacute;&eacute;n der meest gevierde schrijvers
+van het "Th&eacute;&acirc;tre Libre" is geweest. De sc&egrave;ne,
+waarin Antoine zijn vrouw een paar oorvijgen
+uitdeelt, sloeg wel 't meest in. Antoine verwonderde
+zich hierover en zei me:</p>
+
+<p>"Het schijnt hier in 't Noorden gewoonte te
+zijn, een lastige vrouw hardhandig haar ongelijk
+aan het verstand te brengen. In Parijs hebben
+wij deze sc&egrave;ne nooit kunnen spelen dan onder
+luid protest."</p>
+
+<p>Het vervolg van onze tourn&eacute;e stelde hem
+echter in 't ongelijk. Overal, zoowel in Zuid- als
+Midden-Frankrijk, Zwitserland en Itali&euml; hadden
+we met dit tooneel een even groot succ&eacute;s als
+in Holland, Duitschland en Oostenrijk.<span class='pagenum'><a name="Page_51" id="Page_51">[Pg 51]</a></span></p>
+
+<p>Te Marseille gaven we "Seul", een stuk in
+drie bedrijven, van <em class="gh3">Guinon</em>. In het tweede
+bedrijf komt een kind voor, dat ter gelegenheid
+van den jaardag van zijn grootvader een fabel
+moet opzeggen. Om overal een kind van zes &agrave;
+acht jaar met den troep mee te nemen, ging
+natuurlijk niet aan. Ik had dus aan alle schouwburgdirecties,
+waar wij dit stuk hoopten op te
+voeren, vooruit geschreven om een kind ter
+plaatse de fabel "Les deux Pigeons" van <em class="gh3">La-fontaine</em>
+te laten instudeeren. Tot nog toe
+was dit overal goed gegaan.</p>
+
+<p>Te Marseille toont men ons v&oacute;&oacute;r het scherm
+opgaat een allerliefst kereltje.</p>
+
+<p>&mdash;Ken je de fabel van buiten, vraagt Antoine
+hem.</p>
+
+<p>&mdash;Ja, meneer.</p>
+
+<p>&mdash;Goed zoo. Ga dan maar in den foyer zoolang
+wat spelen tot het je beurt is, dan laat ik
+je wel halen.</p>
+
+<p>Het tweede bedrijf is begonnen, het kind
+komt op en begint.</p>
+
+<p>&mdash;Ach, p&eacute;ca&iuml;re!</p>
+
+<p>Nog nooit had men in de omgeving der Canebi&egrave;re
+zoo'n echt Marseillaansch accent op de
+planken gehoord. Bij de eerste woorden begint<span class='pagenum'><a name="Page_52" id="Page_52">[Pg 52]</a></span>
+men in de fauteuils te lachen, weldra brult de
+geheele zaal.</p>
+
+<p>"Deux pigeons s'aimaient d'amour tendre....
+Antoine omhelst het kind en zegt:</p>
+
+<p>&mdash;Genoeg, ik ben tevreden.</p>
+
+<p>De knaap kijkt zijn grootvader verbaasd aan
+en begint opnieuw:</p>
+
+<p>"Deux pigeons...."</p>
+
+<p>Antoine hem snel in de rede vallend.</p>
+
+<p>&mdash;Het was mooi, houd nu maar op.</p>
+
+<p>Het kind is daarover zeer ontstemd en gaat
+bedaard voort. De zaal giert het uit.</p>
+
+<p>Dat is te erg!</p>
+
+<p>Antoine ten einde raad, knijpt hem in de arm
+en fluistert:</p>
+
+<p>&mdash;Als je nu niet gauw je mond houdt, kwajongen!</p>
+
+<p>&mdash;Nee, ik hou m'n mond niet, pruilt de
+kleine. Ik heb de fabel geleerd, ik zal haar ook
+opzeggen.</p>
+
+<p>Er viel niets aan te doen! De fabel werd
+nogmaals tot het eind voorgedragen tot groot
+vermaak van het publiek, tot ergernis van grootvader
+Antoine.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>In de maand Maart 1904 keerden wij naar<span class='pagenum'><a name="Page_53" id="Page_53">[Pg 53]</a></span>
+Marseille terug om daar een zestal voorstellingen
+in het "Th&eacute;&acirc;tre des Vari&eacute;t&eacute;s" te geven. Evenals
+twee jaren te voren is alles vooruit besproken.</p>
+
+<p>Nadat wij ons r&eacute;pertoire met "La Fille Elise"
+en "Boubourouche" vermeerderd en daarvoor
+<em class="gh3">L&eacute;rand</em>, die nu al jaren een eerste plaats aan
+den "Vaudeville"-schouwburg inneemt&mdash;ge&euml;ngageerd
+hadden, begaven wij ons naar Brussel
+om vandaar uit een nieuwe tourn&eacute;e te beginnen.</p>
+
+<p>Den dag voor ons vertrek was de arme
+<em class="gh3">Jeanne Dulac</em>, die bij een petroleumlamp
+haar handschoenen gewasschen had, te dicht bij
+'t vuur gekomen. De benzine had vlam gevat
+en zij bracht het er nauwelijks levend af. Vreeselijke
+brandwonden bedekten haar lichaam. Zij
+moest maanden lang te bed blijven.</p>
+
+<p>Het was bij twaalven, toen wij 't ongeval vernamen
+en wij moesten den volgenden dag om
+zeven uur verder. Terstond werden maatregelen
+genomen, haar plaats door een ander te doen
+innemen. Het gelukte ons <em class="gh3">Eug&eacute;nie Nau</em>, zij,
+die de rol van "La Fille Elise" gecre&euml;erd had,
+te bewegen haar ongelukkige kameraad bij deze
+tourn&eacute;e te vervangen.</p>
+
+<p>Van de tien verschillende stukken, die wij te
+spelen hadden, kende zij slechts die &eacute;&eacute;ne rol.<span class='pagenum'><a name="Page_54" id="Page_54">[Pg 54]</a></span>
+Gedurende de geheele reis moesten wij dus
+overal repeteeren, zonder oponthoud. Zoodra wij
+ons in een trein ge&iuml;nstalleerd hadden, begon
+men in &eacute;&eacute;n der wagons met Mlle Nau de rollen
+door te nemen. Bij elke halte zocht <em class="gh3">G&eacute;mier</em>,
+die toen regisseur bij den troep was, van wagen
+tot wagen de artisten bijeen, die de "wachten"
+hadden te geven en zoo wisselden zij elkaar af.
+Overal werd dus vlijtig gestudeerd, in hotels, in
+wachtkamers, in de tusschenbedrijven, in den
+foyer en 's avonds na de voorstelling. Geen minuut
+rust tijdens de twee weken, die wij in
+Holland doorbrachten. De tien stukken werden
+dan ook gekend. Antoine en zijn artisten konden
+met welgevallen op hun reuzenarbeid terugzien,
+maar aangenaam reizen was het nu direct niet.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Van Konstantinopel naar Itali&euml; overstekend,
+werden wij te Milaan door de eerste auteurs en
+artisten verwelkomd. Annunzio, Bracco, Traversi,
+Duse, Zacconi, Novelli woonden verschillende
+voorstellingen bij en beloonden ons met applaus.
+Natuurlijk dachten we te Rome prachtige zaken
+te maken. Helaas, het mocht niet zijn!</p>
+
+<p>Den eersten avond is de zaal van den schouwburg
+"Valle" door een &eacute;lite-publiek bezet. We<span class='pagenum'><a name="Page_55" id="Page_55">[Pg 55]</a></span>
+geven "Blanchette", het bekende succ&egrave;sstuk.</p>
+
+<p>Het eerste bedrijf wordt koel ontvangen. Geen
+nood, dit waren wij reeds van andere steden
+gewoon. In het tweede komt echter geen hand
+op elkaar, in het derde is de zaal reeds over
+de helft leeggeloopen.</p>
+
+<p>We informeeren terstond naar de reden van
+dit gebrek aan belangstelling.</p>
+
+<p>Een misverstand! Men was in de meening
+Parijsche toiletten te zien te krijgen en ons stuk
+speelde in een boerenmilieu. Om bij het publiek
+te Rome succ&egrave;s te hebben, hadden wij de medewerking
+van Paquin of Redfern noodig gehad.</p>
+
+<p>Hoewel ik hierna geen tourn&eacute;e met Antoine
+meer ondernomen heb, kan de oprichter van
+het "Th&eacute;&acirc;tre Libre" over onze samenwerking
+tevreden zijn. Onze voorstellingen in het buitenland
+hadden te samen, na aftrek der onkosten,
+het aanzienlijk bedrag van 314,500 francs opgeleverd,
+een som, die Antoine in staat stelde zijn
+voor het moderne tooneel zoo interessanten
+strijd met nieuwe kracht voort te zetten.<span class='pagenum'><a name="Page_56" id="Page_56">[Pg 56]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h1><a name="BEROEMDE_TENORS" id="BEROEMDE_TENORS"></a>BEROEMDE TENORS.</h1>
+
+
+<h2><a name="Gayarr" id="Gayarr&eacute;"></a>Gayarr&eacute;.</h2>
+
+
+<p>De Spaansche tenor <em class="gh3">Gayarr&eacute;</em> heeft met <em class="gh3">Angelo
+Massini</em> de zelfde populariteit gekend,
+die thans <em class="gh3">Caruso</em> te beurt valt.</p>
+
+<p>Volleerd zanger en bovendien een groot artiest,
+schuilde er in zijn stem iets, dat de ziel
+roerde, niettegenstaande hij soms door den neus
+zong. Hij was de afgod van het publiek in zijn
+geboorteland, doch heeft ook in de Groote Opera
+te Parijs en in andere steden van Europa en Amerika
+triumfen gevierd. Hij verdiende geregeld
+5000 francs per voorstelling, bij welk bedrag
+nog de talrijke kostbare geschenken gevoegd
+kunnen worden, die hem overal werden aangeboden.</p>
+
+<p>Door mij ge&euml;ngageerd om tegelijk met Adelina
+Patti in "Traviata", "De Barbier uit Sevilla" en
+"Lucie di Lammermoor" op te treden, evenaardde<span class='pagenum'><a name="Page_57" id="Page_57">[Pg 57]</a></span>
+zijn succes vaak het hare, hetgeen heel wat
+zeggen wil, als men nagaat dat deze onvergelijkelijke
+nachtegaal een kwart eeuw lang
+door alle muziekliefhebbers op de handen is
+gedragen.</p>
+
+<p>Daar wij vier voorstellingen te Barcelona hadden
+te geven, waren wij in het hotel "Les Quatre
+Saisons" op de Rambla del Cantra afgestapt.
+'s Morgens aan ons ontbijt zien wij, dat twee
+bejaarde mannen zich vlak voor ons open venster
+posteeren, op wier gezicht hun nijpend gebrek
+te lezen stond. Terwijl de &eacute;&eacute;n met bevende
+hand de vioolsnaren bestreek, zong de ander
+met schor geluid de cavatine uit "Faust", doch
+hoezeer zijn stem ook geleden had, men kon
+zijn zangtechniek wel degelijk nog onderscheiden.
+Niemand lette echter op hen en geen enkel
+geldstuk werd hun gegeven. Toen Gayarr&eacute;
+dat zag, trok hij zich hun lot terstond aan.
+Wie weet wat deze achteruitgegane artiesten
+al doorgemaakt hebben, zei hij tot mij. Misschien
+hebben zij van morgen niet eens
+gegeten. Laten wij hun een gelukkigen dag
+bezorgen.</p>
+
+<p>&mdash;Goed, laten we hun elk een louis
+geven.<span class='pagenum'><a name="Page_58" id="Page_58">[Pg 58]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;In orde, doch we moeten met wat anders
+beginnen.</p>
+
+<p>&mdash;Wat bedoel je?</p>
+
+<p>&mdash;Ik zal in hun plaats gaan zingen en jij
+moet met je hoed rondgaan. Ik ben zeker dat
+we heel wat zullen ophalen.</p>
+
+<p>&mdash;Dat meen je toch niet?</p>
+
+<p>&mdash;Wis en zeker en wel terstond. Iedereen
+kent me hier en nog nimmer heeft het publiek
+me voor zoo'n geringen prijs hooren zingen.
+Kom mee.</p>
+
+<p>Of ik wilde of niet ik moest hem wel volgen.
+Bovendien we deden er een goede daad mee.</p>
+
+<p>Gayarr&eacute; naderde den vioolspeler, vroeg naar
+zijn repertoire en de plaats van den ouden zanger
+innemend, begon hij lustig de groote aria
+van "Traviata" te zingen. In minder dan geen
+tijd stroomde het publiek toe en omringde ons
+groepje, terwijl men van alle kanten riep: "Gayarr&eacute;,
+hij is het!" ... "Het is Gayarr&eacute;!" ...</p>
+
+<p>Toen hij zijn lied ten einde had gezongen,
+ging ik met mijn hoed rond. Zilver en koperstukken
+vielen er bij hoopjes in, zelfs hier en
+daar een goudstukje. Bij natellen hadden we
+over de 874 francs opgehaald, die wij den overgelukkigen
+oudjes ter hand stelden.<span class='pagenum'><a name="Page_59" id="Page_59">[Pg 59]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Welnu, Sch&uuml;rmann, sprak Gayarr&eacute;, toen wij
+weer aan de ontbijttafel zaten, ben je tevreden
+over de recette? Wat mij betreft, van mijn leven
+heb ik nog nooit met zoo'n genoegen een lied
+gezongen.<span class='pagenum'><a name="Page_60" id="Page_60">[Pg 60]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Tamagno" id="Tamagno"></a>Tamagno.</h2>
+
+
+<p>Een machtig geluid, &eacute;&eacute;n der krachtigste tenorstemmen,
+die ik ooit gehoord heb. Weinig of
+geen bekoring, maar stembanden zoo forsch en
+lenig, dat zijn borstnoten veel van kanonschoten
+hadden. Middelmatig tooneelspeler, zonder distinctie,
+dankt <em class="gh3">Tamagno</em> zijn groote reputatie
+en zijn hooge "cachets" hoofdzakelijk aan zijn
+krachtige longen. Zijn "Mozes" (Rossini) en
+"Othello" (Verdi) zijn in dit opzicht dan ook onvergelijkelijke
+creaties.</p>
+
+<p>Zelden heeft een artiest, die zulke reuzenbedragen
+verdiende een meer eigenaardige zuinigheid
+aan den dag gelegd. In zijn koffers, waarvan
+het vervoer op rekening van den impresario
+stond, sleepte hij een petroleumstel mee, waarop
+hij zelf zijn eten kookte, dat hij elken dag
+bij landgenooten en als die niet te vinden waren
+op de markt ging koopen.</p>
+
+<p>Wanneer hij bij Italiaansche leveranciers terecht<span class='pagenum'><a name="Page_61" id="Page_61">[Pg 61]</a></span>
+kon, sloeg hij steeds een groote voorraad in, dat hij
+dan grootendeels met vrijkaartjes bekostigde,
+waardoor hij nog enkele francs uitspaarde. Aan
+h&ocirc;tel-eten had hij een broertje dood, zeker met
+het oog op de talrijke kellners en de verplichte
+fooitjes.</p>
+
+<p>Een tweede eigenaardigheid was het opsparen
+van kaarsen, waarvan hij koffers vol had. Het
+contract van Tamagno gaf hem recht op twee
+en dertig kaarsen per week ter verlichting van
+zijn loge. Daar de meeste kleedkamers van gaslicht
+voorzien waren, had hij langzamerhand een
+verzameling kaarsen gekregen, groot genoeg om
+er een winkel mee op te zetten.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Bij de buitengewone voorstelling in den Renaissance-schouwburg
+te Parijs, waarvan de opbrengst
+moest dienen tot het oprichten van een
+standbeeld voor <em class="gh3">Alexander Dumas fils</em>,
+had Tamagno zich op mijn aandringen bereid
+verklaard aan het slot van het rijke programma
+eenige liederen ten beste te geven.</p>
+
+<p>Tamagno was reeds vroeg in de schouwburg
+aanwezig en wachtte kalmpjes in den kleinen
+artiesten-foyer zijn beurt af. Het was er snikheet
+en de voorstelling duurde verbazend lang.<span class='pagenum'><a name="Page_62" id="Page_62">[Pg 62]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Waarde Sch&uuml;rmann, ik zit me hier niet
+weinig te vervelen.</p>
+
+<p>&mdash;Waarom gaat u het tweede bedrijf van "La
+Femme de Claude" niet zien?</p>
+
+<p>&mdash;Dank je wel, tooneel interesseert me weinig,
+maar ik heb een idee. Kan je me misschien
+aan een paar klompen helpen?</p>
+
+<p>Ik keek vreemd op, doch daar hij bleef aandringen,
+verzocht ik &eacute;&eacute;n der employ&eacute;s in de requisietenkamer
+naar een paar klompen uit te
+zien. Weldra kwam hij er mee aandragen. Tamagno
+trekt zijn lakschoenen uit, zoo ook boord
+vest en jas en begint nu met deze klompen aan
+in zijn hemdsmouwen eenige boerendansen uit
+te voeren, zooals dat in Itali&euml; op het platte land
+het gebruik is.</p>
+
+<p>Hij scheen er zelf bijzonder veel plezier in te
+hebben, want de &eacute;&eacute;ne dans volgde op den anderen
+en ik moest toegeven, hij deed het alleraardigst.
+Na verloop van een half uur, toen hij
+geheel bezweet en buiten adem wou gaan uitrusten,
+komt de regisseur waarschuwen, dat het
+zijn beurt is om op te treden.</p>
+
+<p>Hij trekt haastig zijn kleeren en schoenen
+weer aan, begint zijn aria, doch of hij zich te
+veel reeds had ingespannen, hij kon maar niet<span class='pagenum'><a name="Page_63" id="Page_63">[Pg 63]</a></span>
+op stem komen en er kwam van zijn nummer
+zoo goed als niets te recht.</p>
+
+<p>&mdash;J'ai chant&eacute; comme un "sabot". Men had
+beter gedaan naar mij te komen zien, toen ik ze
+zoo even nog aan had.<span class='pagenum'><a name="Page_64" id="Page_64">[Pg 64]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Ernesto_Nicolini" id="Ernesto_Nicolini"></a>Ernesto Nicolini.</h2>
+
+
+<p>Franschman van origine heeft <em class="gh3">Ernest Nicolas</em>
+na zijn huwelijk met <em class="gh3">Adelina Patti</em>,
+zich steeds Ernesto Nicolini laten noemen. Begiftigd
+met een schoone stem miste hij artistiek
+gevoel en smaak en was daarbij een beslist
+tegenstander van moderne muziek, die van de
+zangers iets meer dan uitsluitend een mooie stem
+vereischt. Zoo hij dan ook niet de markiezin
+<em class="gh3">de Caux</em> op zijn weg ontmoet had, meer
+bekend onder haar eigen naam: Adelina Patti,
+welke wereldberoemd werd, zou hij met zijn
+optreden in "Aida", "Lucie" en "Traviata" nimmer
+zoo'n opgang gemaakt hebben.</p>
+
+<p>Eenmaal de echtgenoot van "La Patti", trad
+hij geregeld met haar op en oogstte naast haar
+de grootste triumphen. Op betreklijk nog jeugdigen
+leeftijd nam hij afscheid van de planken
+om zich uitsluitend in te laten met het beheer<span class='pagenum'><a name="Page_65" id="Page_65">[Pg 65]</a></span>
+van de financieele belangen van zijn beroemde
+echtgenoote. Hij stelde haar repertoire vast, teekende
+de contracten en wist haar fortuin steeds
+meer en meer te vergrooten. Zijn afkeer en zijn
+gering begrip van elke nieuwe richting in de
+muzikale concepties der groote componisten
+waren oorzaak, dat La Patti zich nimmer aan
+het repertoire van <em class="gh3">Richard Wagner</em> gewaagd
+heeft.</p>
+
+<p>Als zij dat gewild had zou zij als Eva in de
+"Meistersinger" of als Senta in de "Fliegende
+Hollander" beslist furore gemaakt hebben, doch
+hij oordeelde dat haar Rosina, Violetta en Lucie
+genoeg opbrachten, en wilde van geen enkele
+nieuwe creatie weten.</p>
+
+<p>In 1885 heeft hij nog &eacute;&eacute;nmaal meegezongen
+en wel bij de reeds meer besproken tourn&eacute;e van
+La Patti in Spanje. De vier voorstellingen, die
+wij te Barcelona zouden geven, had onder de
+Catalonische bevolking zoozeer de belangstelling
+gaande gemaakt, dat er reeds vooruit voor
+20.000 francs besproken was.</p>
+
+<p>Als eerste voorstelling ging "Traviata" met
+La Patti als Violetta en <em class="gh3">Stagno</em> als Alfredo.
+Daar kort te voren deze partij nog door <em class="gh3">Gayarr&eacute;</em>,
+den beroemden Spaanschen tenor hier<span class='pagenum'><a name="Page_66" id="Page_66">[Pg 66]</a></span>
+gezongen was, gaf Stagno plotseling voor, niet
+bij stem te zijn en weigerde op te treden. Daar
+hij den volgenden dag wel goed bij stem was
+in den "Barbier", in welke rol hij de concurrentie
+van Gayarr&eacute; niet vreesde, was dit voorgeven
+van heeschheid maar een uitvlucht om zich niet
+aan een vergelijking met Gayarr&eacute; bloot te stellen.</p>
+
+<p>Stagno hield voet bij stuk en ik was door
+zijn weigering in groote moeilijkheid geraakt.
+Ten einde raad besloot ik Nicolini te polsen,
+of hij voor een enkele maal zijn oude rol van
+Alfredo nog eens zou willen opnemen om mij
+uit de verlegenheid te helpen en ik deed dit
+verzoek gepaard gaan met de aanbieding van
+een zeer kostbare diamanten dasspeld. Hoewel
+Nicolini in geen acht jaar meer gezongen had,
+scheen dit geschenk toch den doorslag te geven.
+Nicolini verklaarde zich bereid en ik haastte mij
+over de affiches de volgende aankondiging te
+laten plakken.</p>
+
+<p>"M. Stagno weigert als Alfredo op te treden.
+M. Nicolini zal hem in deze rol vervangen.
+Zij, wien deze mutatie niet aanstaat, zijn gerechtigd
+hun entreegeld aan de kas terug te halen."</p>
+
+<p>Eenige duizenden francs werden teruggegeven,
+doch de billetten werden terstond door anderen<span class='pagenum'><a name="Page_67" id="Page_67">[Pg 67]</a></span>
+gekocht, zoodat de zaal overvol was, toen het
+gordijn opging.</p>
+
+<p>Bij het verschijnen van La Patti klinkt plotseling
+een helsch gefluit en geschreeuw, en als
+Nicolini ook zijn mond open doet, verdubbelt
+het lawaai nog in omvang. Men laat het scherm
+weer zakken. Maar zoodra men het ophaalt,
+begint het kabaal opnieuw.</p>
+
+<p>Ik laat wederom "halen" en verschijn nu zelf
+voor het voetlicht: "Dames en Heeren. Er moet
+hier een vooruit georganiseerd kabaal achter
+schuilen, want Mme Patti is van haar leven
+nog nooit uitgefloten geworden en de rolverandering
+van den tenor werd vooruit aangekondigd.
+Ik verzoek u dus beleefd doch dringend
+mijn artiesten verder ongemoeid te laten."</p>
+
+<p>Dit scheen te helpen, want de voorstelling
+kon nu zoo goed en zoo kwaad als het ging
+haar verloop hebben.</p>
+
+<p>Het bewijs dat deze herrie door Stagno zelf
+aangericht was, werd mij duidelijk, toen ik vernam,
+dat de teruggegeven billetten door zijn
+vrienden en handlangers waren opgekocht en
+hij zich de luxe had willen permitteeren om Nicolini
+te laten uitfluiten en met hem natuurlijk
+tevens La Patti.<span class='pagenum'><a name="Page_68" id="Page_68">[Pg 68]</a></span></p>
+
+<p>Deze laatste was niet weinig verstoord, hetgeen
+zich begrijpen laat. Voor de eerste maal
+in haar leven door haar eigen landgenooten
+uitgefloten! Op staanden voet wilde zij uit
+Barcelona vertrekken.</p>
+
+<p>Om deze schade en schande te voorkomen,
+verzon ik de volgende list.</p>
+
+<p>Ik had in Barcelona kennis gemaakt met den
+zoon van een invloedrijk bankier M. <em class="gh3">Coll y
+Rataflutis</em>. Hem zocht ik na afloop der
+voorstelling terstond op.</p>
+
+<p>&mdash;U hebt hier vele relaties, niet waar?</p>
+
+<p>&mdash;Natuurlijk. Vader staat met de deftigste
+families hier ter stede in betrekking. Maar waarom
+vraagt u me dat?</p>
+
+<p>&mdash;Bezit u misschien ook hun naamkaartjes?</p>
+
+<p>&mdash;Wel mogelijk, ik zal eens nazien.</p>
+
+<p>Een kwartier later zat M. Coll y Rataflutis met
+nog een vriend, mijn secretaris en mijn eigen
+persoontje de naamkaartjes met volgende staaltjes
+van geestdriftig huldebetoon en verontwaardiging
+te onderteekenen.</p>
+
+<p>Zangvogeltje, verlaat ons niet!... Zijn die ellendelingen
+doof!... La Patti uitfluiten is God
+beleedigen!... Men schaamt zich een Spanjaard
+te zijn!... Hemelsche harp, weerklink nog<span class='pagenum'><a name="Page_69" id="Page_69">[Pg 69]</a></span>
+eenmaal!... Mijn spijt voor het wangedrag mijner
+landgenooten... enz. enz.</p>
+
+<p>Den tooneelknecht, behoorlijk op de hoogte
+gebracht werd opgedragen deze naamkaartjes,
+waarop de "haute fleur" van Barcelona gedrukt
+stond, telkens bij pakjes van tien bij La Patti
+aan huis te bezorgen.</p>
+
+<p>Toen ik 's middags bij haar mijn opwachting
+maakte, sprong zij me om den hals en riep
+uit: Ik blijf! O, als je eens wist hoe galant die
+Spanjaarden toch kunnen zijn...</p>
+
+<p>Ik kon me met moeite goed houden, doch
+La Patti merkte gelukkig niets.<span class='pagenum'><a name="Page_70" id="Page_70">[Pg 70]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Roberto_Stagno" id="Roberto_Stagno"></a>Roberto Stagno.</h2>
+
+
+<p>De lieveling van het publiek. Een tenor, die
+nimmer minder dan drie duizend francs per optreden
+ontvangen heeft en in Europa en in
+Amerika zelfs tien duizend francs verdiende.
+Waarom? Dit heb ik mij steeds vergeefs afgevraagd.</p>
+
+<p>Zijn stem had niet de geringste bekoring en
+kon moeilijk fraai gevonden worden, doch hij
+bezat een knap voorkomen en was bovendien
+een kranig acteur, die door zijn figuur en zijn
+elegante manieren vooral bij de dames in de
+gunst stond. In ieder geval was hij een uitstekend
+leermeester en aan zijn zangonderricht
+heeft de thans zoo beroemde operazangeres
+<em class="gh3">Gemma Bellincioni</em> veel te danken.</p>
+
+<p>Wat de oorzaak van Stagno's succes ook moge
+zijn, een impresario heeft rekening te houden
+met den smaak van het publiek. Vandaar dat<span class='pagenum'><a name="Page_71" id="Page_71">[Pg 71]</a></span>
+ik ook Stagno voor mijn tourn&eacute;e door Spanje
+ge&euml;ngageerd had.</p>
+
+<p>Ik heb reeds meegedeeld om welke reden hij
+te Barcelona in Traviata weigerde op te treden
+en hoe hij de billetten had laten opkoopen om
+<em class="gh3">Nicolini</em> uit te fluiten. Om zijn vrienden te
+overtuigen, dat hij niet uit jaloezie zoo handelde,
+maar om Nicolini zijn hebzucht betaald te zetten,
+had hij handig rondgestrooid, dat ik hem zijn
+rol had afgenomen op aandringen van het echtpaar
+Patti-Nicolini.</p>
+
+<p>Zijn vrienden woedend dat La Patti hun van
+hun geliefden tenor had beroofd, alleen om haar
+echtgenoot enkele billetten van duizend francs
+in handen te spelen, hadden zich gewillig voor
+Stagno's plan geleend.</p>
+
+<p>Toch zou onze tenor niet lang plezier van
+zijn bedrog hebben, Adelina Patti door de toegezonden
+protesten der Barcelonasche aristocratie
+weer met het publiek verzoend, had bovendien
+vernomen, dat Stagno de schuld van alles was.
+Zij nam zich voor hem dit gevoelig betaald te
+zetten.</p>
+
+<p>Bij de opvoering van den "Barbier" gelastte
+zij mij voor haar rekening 2000 francs plaatsen
+te nemen en die rond te deelen, op voorwaarde,<span class='pagenum'><a name="Page_72" id="Page_72">[Pg 72]</a></span>
+dat de bezitter van zoo'n entr&eacute;ebewijs Stagno
+bij zijn verschijnen zou uitfluiten.</p>
+
+<p>Eerst wilde ik mij er niet toe leenen, doch
+daar ik met Stagno toch niet al te best overweg
+kon en mij er meer aan gelegen lag La Patti
+tot vriend te houden, voerde ik haar verlangen
+stipt uit en ik behoef er nauwelijks aan toe te
+voegen, dat Stagno leelijk op zijn neus keek,
+toen hem hetzelfde lot trof, waar hij twee avonden
+te voren Patti-Nicolini op vergast had.</p>
+
+<p>Dit is echter de eerste en laatste keer in mijn
+leven geweest dat ik een artiest, die ik handen
+vol goud moest betalen, zelf liet uitfluiten.</p>
+
+<p>Doch, zooals u ziet, in de tooneelwereld
+komen de ongelooflijkste avonturen voor en is
+het onmogelijke, mogelijk.<span class='pagenum'><a name="Page_73" id="Page_73">[Pg 73]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Angelo_Massini" id="Angelo_Massini"></a>Angelo Massini.</h2>
+
+
+<p>E&eacute;n van de grootste tenoren der wereld, wiens
+naam in vollen glans schitterde ten tijde der
+"vogue" van Adelina Patti, en die tot 1908 voornamelijk
+in Rusland de grootste successen heeft
+gekend. Zijn warm vibreerende stem, waarmee
+hij alles kon uitdrukken, wist de gevoeligste
+snaren bij den toehoorder aan het trillen te
+brengen. Bovendien was hij een goed acteur en
+daarbij een verwoed rooker van havanna sigaren.
+Tusschen elk bedrijf stak hij er &eacute;&eacute;n aan en toch
+had dit nooit invloed op zijn stem.</p>
+
+<p>Te Lissabon in het San Carlo theater hadden
+in 1885 de reeds vaak besproken modelvoorstellingen
+met La Patti plaats, o.a. <em class="gh3">Rossini's</em>
+"Barbier".</p>
+
+<p>Tijdens het eerste bedrijf gebeurde er iets, dat
+het publiek nooit te weten is gekomen, doch
+voor de ingewijden het bewijs was, hoe een
+groot artieste, in haar reputatie als vrouw van<span class='pagenum'><a name="Page_74" id="Page_74">[Pg 74]</a></span>
+de wereld vlekkeloos, in haar naijver op het
+succ&egrave;s van anderen er toe gedreven kan worden
+zich op een lafhartige en kleinzielige wijze te wreken.</p>
+
+<p>Ik spreek hier niet over de plaats op de programma's,
+de zoo vaak aangeroerde kwestie van
+de "vedette", waarbij de &eacute;&eacute;ne naam "vet gedrukt"
+den anderen als 't ware van 't papier wil
+dringen,&mdash;een waarlijk groot artiest stoort zich
+hieraan niet&mdash;doch over het met opzet iemands
+succ&egrave;s benadeelen.</p>
+
+<p>Wie "De Barbier" gezien heeft, herinnert
+zich het tooneel waar Almaviva Rosina zijn
+serenade brengt, die dan even op 't balcon verschijnt,
+waar Bartholo haar vandaan haalt om
+snel het venster te sluiten.</p>
+
+<p>Vanaf het begin der tourn&eacute;e was ik gewoon
+achter de coulissen het klappen der dichtslaande
+deuren aan te geven door, juist als de tenor
+zijn aria ge&euml;indigd had, een stok op den grond
+te laten vallen. Ik wilde dit zelf liever doen dan
+het aan mijn regisseur toevertrouwen.</p>
+
+<p>Almaviva was &eacute;&eacute;n der glansrollen van Massini
+en juist zijn succ&egrave;s met deze serenade was La
+Patti een doorn in het oog, wier beurt eerst in
+het tweede bedrijf kwam.</p>
+
+<p>Op den avond van de eerste voorstelling zocht<span class='pagenum'><a name="Page_75" id="Page_75">[Pg 75]</a></span>
+de beroemde zangeres mij op en voorgevend
+bij hun eerste optreden te Lissabon een goeden
+indruk te willen achterlaten, verzocht zij mij
+haar mijn plaats achter de coulissen af te staan,
+opdat ik al mijn zorg aan de uitvoering in haar
+geheel zou kunnen geven. Niets kwaad vermoedend,
+stond ik haar mijn plaats af en liet
+haar een stoel brengen, waarop zij het oogenblik
+kalm kon blijven afwachten.</p>
+
+<p>Massini was dien avond schitterend op dreef,
+de volle zaal scheen hem te inspireeren en ademloos
+werd naar zijn serenade geluisterd. Het
+gewichtige moment is daar. Massini haalt diep
+adem om zijn hooge "c" er uit te gooien, die
+als het uitspatten van den vuurpijl dit klinkend
+notenvuurwerk bekroont. Op hetzelfde oogenblik
+hoort men echter een ontzettend gekraak
+en een fellen slag achter de schermen, die het
+geluid van Massini geheel bedekt. Het scherm
+valt, het applaus blijft achterwege, als zat de
+schrik bij het publiek er nog in.</p>
+
+<p>Wat was er gebeurd?</p>
+
+<p>Mme Patti had op 't goede moment haar stoel
+laten tuimelen en den stok laten neervallen,
+welk moment voor den armen Massini nu juist
+niet het goede was.<span class='pagenum'><a name="Page_76" id="Page_76">[Pg 76]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Waarlijk, het spijt me. Ik had het liever aan
+Sch&uuml;rmann moeten overlaten, die is het gewoon.
+Massini zong zoo verrukkelijk, dat ik mijn eigen
+ontroering nauwelijks meester was. Ik wilde
+hem toejuichen, lette niet meer op m'n stoel en
+liet de stok te vroeg vallen. Hij zingt ook werkelijk
+te verrukkelijk!</p>
+
+<p>Na deze lofspraak, ging de diva kalm naar
+haar loge. Massini was woedend en het publiek
+verwenschte den onhandigen regisseur, die hun
+extase door dat lawaai was komen verstoren.<span class='pagenum'><a name="Page_77" id="Page_77">[Pg 77]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Enrico_Caruso" id="Enrico_Caruso"></a>Enrico Caruso.</h2>
+
+
+<p>Het tegendeel van Tamagno... Geen gro&ograve;te
+stem, maar een bekoorlijke stem. Het prototype
+van den Italiaanschen tenor, den meester van
+het "bel canto". Artistiek begaafd weet hij zijn
+auditorium geheel onder zijn invloed te brengen.
+Hij voelt wat hij zingt en tusschen hem en het
+publiek ontstaat van zelf een band, die tegen
+het einde, waar en in welk land hij ook optreedt,
+tot het vurigst enthousiasme voert. Hij heeft
+directeuren en phonografenfabrikanten schatten
+geld doen verdienen, terwijl hij zelf de duurst
+betaalde artiest is, die er tot nog toe rondloopt.
+De Metropolitan Opera Company van New-York
+heeft hem voor &eacute;&eacute;n millioen vast aan zich verbonden.
+E&eacute;n gedeelte der voorstellingen wordt
+te New-York gegeven, het andere verdeeld over
+de groote steden van de Vereenigde Staten, gedurende
+de tourn&eacute;e, die jaarlijks door de M.O.C.
+gehouden wordt.<span class='pagenum'><a name="Page_78" id="Page_78">[Pg 78]</a></span></p>
+
+<p>De voorstellingen, die dan nog over blijven,
+worden verdeeld over de groote Europeesche
+steden. Wanneer Caruso te New-York optreedt,
+wisselen de ontvangsten algemeen tusschen de
+70 &agrave; 85 duizend francs. Te Parijs in het "Ch&acirc;telet"
+was het gemiddelde 48000 francs. Te
+Berlijn, Hamburg, Frankfort en Weenen bereiken
+de recettes ongeveer het zelfde cijfer.</p>
+
+<p>Zijn repertoire bevat in hoofdzaak: Carmen,
+Faust, A&iuml;da, La Boheme (Puccini), Cavalleria en
+Paljas. Weinig of geen creaties. Waartoe overigens
+ook? Het publiek komt niet om de opera, maar
+om Caruso in zijn romance of bravour-aria te
+hooren. Als de opera een bedrijf bevat, waarin
+de beroemde tenor niet meezingt, verlaten de
+heeren de zaal om in de foyer een sigaar te
+rooken of voor den schouwburg een luchtje te
+scheppen, de dames zoeken haar kennissen in
+de loges op en de stemmen van de overige
+zangers worden nauwelijks aangehoord. Een
+lichte ongesteldheid van den grooten Caruso
+beschouwt men daarginds als een nationale ramp.</p>
+
+<p>Behalve zijn vast inkomen bij de Metropolitan
+Opera heeft Caruso nog het recht op te treden
+op particuliere soir&eacute;es, die hem eveneens een
+aardig fortuin opleveren.<span class='pagenum'><a name="Page_79" id="Page_79">[Pg 79]</a></span></p>
+
+<p>Gedurende de voorstellingen, die ik in het Broadway
+Th&eacute;&acirc;ter te New-York met het Siciliaansch
+gezelschap van <em class="gh3">Mimi Aguglia</em> gaf, sloeg
+Caruso niet &eacute;&eacute;n van de opvoeringen over, tenminste
+wanneer hij dien avond vrij was. Elken
+dag kwam hij in het bureau, dat ik in den schouwburg
+had laten inrichten mij een uurtje gezelschap
+houden en hield zich dan onledig met het
+teekenen van caricaturen, waarvan er verscheidene
+in de Amerikaansche bladen werden opgenomen.</p>
+
+<p>Mijn zoontje vroeg Caruso eens, toen hij weer
+op bezoek was.</p>
+
+<p>&mdash;Is het waar, meneer Caruso wat vader vertelt?</p>
+
+<p>&mdash;Wat zegt je vader dan?</p>
+
+<p>&mdash;Dat u de mooiste stem hebt van de wereld,
+en de beste zanger bent, dien hij kent.</p>
+
+<p>&mdash;Heb je me dan nog nooit hooren zingen?</p>
+
+<p>&mdash;Nee nooit.</p>
+
+<p>&mdash;Dan moet je morgen eens naar me komen
+luisteren. Ik zal je een plaats sturen.</p>
+
+<p>&mdash;Dat gaat niet.</p>
+
+<p>&mdash;Hoezoo?</p>
+
+<p>&mdash;Ik ben eerst acht en ga naar bed als de
+voorstelling begint.</p>
+
+<p>&mdash;En wou je me toch zoo graag hooren
+zingen?<span class='pagenum'><a name="Page_80" id="Page_80">[Pg 80]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Wat graag!..</p>
+
+<p>&mdash;Kom dan morgen middag om drie uur in
+het Waldorf-Astoria h&ocirc;tel, dan zal ik wat voor
+je zingen.</p>
+
+<p>Den volgenden dag ging met mij, m'n zoontje
+zooals afgesproken naar hem toe.</p>
+
+<p>&mdash;Jij bent niet geinviteerd, waarde heer. Ik
+heb het alleen aan je zoontje beloofd. Wil je er
+bij blijven, kost het je 5000 franc, en nog wel
+omdat jij het bent.</p>
+
+<p>Ik maakte dat ik weg kwam en ging zoolang
+de kranten lezen. Mijn zoontje mocht in den
+leuningstoel plaats nemen en Caruso begon te zingen.
+G&eacute;rard luisterde met volle aandacht. Bij het
+tweede lied uit "La Tosca" kwamen hem de
+tranen in de oogen. Hij snelde op den zanger
+toe, nam zijn hoofd tusschen zijn handen en gaf
+hem op beide wangen een zoen, terwijl hij uitriep:</p>
+
+<p>&mdash;Papa heeft nog niet genoeg gezegd! Het
+is nog mooier!</p>
+
+<p>Caruso, ontroerd zong toen nog de cavatine
+uit "Faust" en overhandigde hem een groot
+portret, waarop hij schreef:</p>
+
+<p>"Aan mijn vriendje G&eacute;rard Sch&uuml;rmann, voor
+de groote artistieke voldoening die hij mij heeft
+geschonken."<span class='pagenum'><a name="Page_81" id="Page_81">[Pg 81]</a></span></p>
+
+<p>Toen hij met mijn zoontje beneden kwam,
+weigerde hij mijn dank in ontvangst te nemen.</p>
+
+<p>&mdash;Ik ben je veel me&egrave;r dank schuldig, want nog
+nimmer heeft iemand me zoo'n vreugde bereid
+als je jongen, toen hij mij in zijn ontroering
+om den hals vloog. Zijn kussen hadden voor
+mij meer waarde dan de grootste triumphen.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Toen Caruso in Philadelphia zong, kreeg hij
+een uitnoodiging tegen een fabelachtig honorarium
+bij een bekend milliardair te komen
+zingen. Caruso werd in een fraai-ingerichten
+salon gebracht, waar zich tot zijn verbazing
+niemand anders bevond, dan de milliardair en
+een klein hondje. Voor dit "publiek" ving Caruso
+aan een zijner schoonste aria's te zingen,
+maar na de eerste tonen begon het hondje woedend
+te keffen. De milliardair verhief zich nu
+van zijn zitplaats en zei: "Ik dank u zeer. Thans
+kunt u ophouden en heengaan&mdash;ik wilde
+slechts weten of Toby ook janken zou, wanneer
+u zong....!"<span class='pagenum'><a name="Page_82" id="Page_82">[Pg 82]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Paoli" id="Paoli"></a>Paoli.</h2>
+
+
+<p>Door <em class="gh3">Pedro Gailhard</em>, den uitstekenden
+directeur van de opera, wiens vroegtijdig heengaan
+door velen nog steeds wordt betreurd, werd
+<em class="gh3">Paoli</em>, ontdekt. Hij liet hem debuteeren als
+Arnold in "Wilhelm Tell" en ik moest toegeven,
+dat hij een zeer fraaie stem had. Niettegenstaande
+hij in het duo met Mathilde bleef
+steken, hetgeen men toeschreef aan zijn zenuwachtigheid
+van debutant, prees de geheele muzikale
+pers dezen nieuwen zanger en voorspelde
+hem een groote toekomst.</p>
+
+<p>In de meening, dat er met deze "fort tenor"
+eer viel in te leggen, engageerde ik hem terstond
+voor een tourn&eacute;e door Europa, doch verzuimde
+verdere inlichtingen te nemen.</p>
+
+<p>De buitenlandsche directies namen de contracten
+terstond aan en de tourn&eacute;e beloofde een
+groot en voordeelig succes te worden. <em class="gh3">Paoli</em><span class='pagenum'><a name="Page_83" id="Page_83">[Pg 83]</a></span>
+vroeg mij een voorschot van 10.000 francs om
+zich de noodige kostuums te laten maken, welk
+bedrag ik hem dan ook terstond uitbetaalde.</p>
+
+<p>Twee weken voor de premi&egrave;re, komt de tenor
+mij opzoeken en vertelt mij dat hij van de vijf
+rollen, die hij verplicht is te zingen er niet &eacute;&eacute;n
+kent. Hij moet nog minstens een maand den
+tijd hebben ze met behulp van een zangleeraar
+in te studeeren.</p>
+
+<p>Wat te doen? Met groote moeite verkreeg ik
+van de directies uitstel en droeg den heer <em class="gh3">Alger</em>
+op hem in den kortst mogelijken tijd de
+rollen te helpen instudeeren.</p>
+
+<p>Na verloop van een maand ontving ik volgend
+schrijven, dat mij zeer onaangenaam verraste.</p>
+
+<p>Het spijt mij zeer U te moeten inlichten, dat
+ik met Paoli niet naar wensch kan slagen. Deze
+tenor heeft een prachtig geluid, maar niet het
+minste geheugen. Wat ik hem den eenen dag
+geleerd heb, is hij den volgenden weer vergeten.
+Ik geloof niet, dat hij in staat is meer dan &eacute;&eacute;n
+romance of duo te onthouden. Daarom zie ik
+liever van verdere moeite af.</p>
+
+<p>Een onderhoud met Paoli bevestigt dit schrijven
+en hij kwam er tenslotte openlijk voor uit mij
+om den tuin geleid te hebben, toen hij beweerd<span class='pagenum'><a name="Page_84" id="Page_84">[Pg 84]</a></span>
+had vijf verschillende rollen te kennen.</p>
+
+<p>Natuurlijk vroeg ik terstond mijn tien duizend
+francs terug. Hij bekende ze reeds opgemaakt
+te hebben.</p>
+
+<p>Per aangeteekenden brief liet ik hem toen
+weten, dat ik zijn contract inmiddels vernietigd
+had, omdat hij van zijn kant zijn verplichtingen
+niet na kon komen.</p>
+
+<p>Als eenig antwoord ontving ik van het "Tribunal
+de Commerce" een bevelschrift 25000
+francs schadevergoeding te betalen wegens contractbreuk.
+Ik had Paoli zijn rollen maar eerst
+op proef moeten laten zingen, v&oacute;&oacute;r ik hem engageerde.</p>
+
+<p>Natuurlijk ging ik in app&egrave;l en het hof liet
+aldus de kwestie uitvechten. Het benoemde drie
+scheidsrechters, zangers van naam en leeraren
+aan het Conservatoire: <em class="gh3">Melchiss&eacute;dec</em>, <em class="gh3">Delmas</em>
+en <em class="gh3">Alvarez</em> en gelastte Paoli voor hen
+het repertoire te zingen, waarop hij zich verbonden
+had.</p>
+
+<p>Paoli was wel zoo wijs niet te verschijnen en
+nimmer heb ik hem, noch een centiem van mijn
+tienduizend francs teruggezien.<span class='pagenum'><a name="Page_85" id="Page_85">[Pg 85]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Jeanne_Granier" id="Jeanne_Granier"></a>Jeanne Granier.</h2>
+
+
+<p>In 1887 had ik een contract afgesloten met het
+Apollo-theater te Madrid voor een serie voorstellingen
+met <em class="gh3">Louise Theo</em>. Haar succes in "Adam
+en Eva" door haar in den Nouveaut&eacute;s schouwburg
+te Parijs gecre&euml;erd bleef aanhouden, zoodat de
+diva in de onmogelijkheid verkeerde Parijs te
+verlaten. Daar ik de directie te Madrid mijn
+woord gegeven had op een bepaalden tijd over
+te komen, was ik genoodzaakt naar een andere
+ster uit te zien. Tot wie kon ik mij toen beter
+wenden dan tot <em class="gh3">Jeanne Granier</em>, de operette
+diva bij uitnemendheid? Wij werden het
+terstond eens. Ik zou haar een cachet van 2000
+francs per voorstelling uitbetalen voor een minimum
+van zeven-en-twintig opvoeringen naar
+keuze uit haar repertoire, hetzij des avonds of
+"en matin&eacute;e": "De kleine Hertog", "Girofl&eacute;-Girofla",
+"La Marjolaine", "La Petite Mari&eacute;e" en "De<span class='pagenum'><a name="Page_86" id="Page_86">[Pg 86]</a></span>
+dochter van M<sup>me</sup> Angot". Met haar engageerde
+ik den bariton <em class="gh3">Vauthier</em> en <em class="gh3">Delmas</em>, die
+weldra triumfen zou vieren in "Carmen" en
+"Manon" in de "Opera-Comique", den komiek
+<em class="gh3">Coutard</em>, de dugazon Mme <em class="gh3">Ca&iuml;sso Sablairolles</em>,
+de duegna Mme <em class="gh3">Henri</em>, den
+dirigent <em class="gh3">Salvator Guerra</em> en een koor van
+vier en twintig dames en vijftien heeren, in het
+geheel een gezelschap van ongeveer vijftig personen.</p>
+
+<p>De kosten&mdash;het materiaal en de kostuums
+inbegrepen&mdash;kwam mij op 5600 francs per
+voorstelling te staan, een enorm bedrag, dat mij
+evenwel niet afschrikte gegeven de schitterende
+recettes, die ik het vorige jaar in dezelfde steden
+met <em class="gh3">Anna Judic</em> en een gewoon com&eacute;die-vaudeville
+gezelschap gemaakt had.</p>
+
+<p>Ik was in de meening een goeden slag te
+slaan en veel succes te oogsten en vol vertrouwen
+ondernam ik de reis naar Madrid, waar ik
+op veler steun rekenen kon.</p>
+
+<p>De recette van den eersten avond bedroeg
+7500 francs. Het Hof was aanwezig en dientengevolge
+de geheele Madridsche aristocratie. Was
+de voorstelling nu ook maar een succes geweest!
+De zaal bleef echter ijskoud, niettegenstaande de<span class='pagenum'><a name="Page_87" id="Page_87">[Pg 87]</a></span>
+moeite, die Jeanne Granier als "De kleine Hertog"
+zich gaf om het publiek te ontdooien.</p>
+
+<p>Den volgenden avond met "La Petite Mari&eacute;e"
+hadden wij een groot succes. Toch, wij maakten
+slechts 2500 francs recette.</p>
+
+<p>In Madrid hangt alles van den eersten avond
+af. Dan beslist het publiek gedurende de pauze
+of het toegangsbewijzen in abonnementen zal
+omruilen of met die eerste voorstelling genoegen
+neemt, al naar gelang van het succes. Zonder
+abonnementen is het in Spanje niets gedaan. Een
+succesvolle premi&egrave;re, al zijn de volgende opvoeringen
+veel minder, brengt geld in kas, omgekeerd
+kan men de kas gerust sluiten. Dit laatste troffen
+wij helaas. De zestien opvoeringen maakten gemiddeld
+hoogstens 2300 francs. Sommige avonden
+ontving ik niet meer dan 900 francs bruto.</p>
+
+<p>Na Madrid bezochten wij Barcelona, waar we
+het al niet veel beter troffen. Den 26 Juni was
+er feest van den schutspatroon der stad en iedereen
+had mij gezegd, dat ik dien dag met een
+matin&eacute;e veel geld zou verdienen. Ik besloot het
+er op te wagen en Jeanne Granier een extra
+2000 francs te geven. Men had de waarheid gesproken.
+Er werd voor 11300 francs plaatsen
+genomen, de eerste uitverkochte zaal bij deze<span class='pagenum'><a name="Page_88" id="Page_88">[Pg 88]</a></span>
+"tourn&eacute;e". Niet weinig in mijn schik over dit
+buitenkansje, was ik bij het openen der loketten
+naar den schouwburg gegaan. Een piccolo spreekt
+mij daar aan.</p>
+
+<p>&mdash;Usted senor Sch&uuml;rmann?</p>
+
+<p>&mdash;Ja, vriend.</p>
+
+<p>&mdash;Hier is een brief.</p>
+
+<p>Ik open hem en mijn verwondering kent geen
+grenzen, toen ik lees: "Reken niet op mijn komst.
+Er is vanmiddag een schitterend stierengevecht,
+dat ik beslist wil bijwonen."</p>
+
+<div class="blockquot"><p><i>Jeanne Granier.</i></p></div>
+
+<p>Er viel niets meer aan te doen en ik laat noodgedwongen
+mijn regisseur het publiek het bericht
+van Jeanne Granier meedeelen. In woede ontstoken
+gaat het publiek als wilden te keer. Zij
+werpen met de bankjes de spiegels stuk onder
+een helsch lawaai. Ik had voor meer dan 1400
+francs schadevergoeding aan den eigenaar te betalen
+en de geheele tourn&eacute;e kwam mij op een
+verlies van niet minder dan 78000 francs te staan.
+In mijn contract had ik de clausule opgenomen:
+Wanneer een artiest in gebreke blijft en door
+zijn of haar toedoen de voorstelling niet plaats
+vindt, behalve bij ziekte door een geneesheer
+geconstateerd of bij geval van "force majeure",<span class='pagenum'><a name="Page_89" id="Page_89">[Pg 89]</a></span>
+heeft de artiest in kwestie de verloren recette
+geheel ter zijner laste.</p>
+
+<p>Ik hield Jeanne Granier haar laatste "cachet"
+in, doch zij neemt daar geen genoegen mee en
+klaagt mij te Parijs voor het "Tribunal de
+Commerce" aan. Acht dagen later veroordeelt
+het tribunaal mij Jeanne Granier ook haar laatste
+"cachet" te betalen, behalve de kosten van het
+geding, van oordeel, dat de bewuste matin&eacute;e niet
+in het contract gestipuleerd stond, dat slechts
+van een aantal "gegarandeerde" voorstellingen
+spreekt.</p>
+
+<p>Veel pleizier heb ik aan deze tourn&eacute;e dus niet
+beleefd om van mijn verliezen maar niet eens
+te spreken!..<span class='pagenum'><a name="Page_90" id="Page_90">[Pg 90]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Paderewski" id="Paderewski"></a>Paderewski.</h2>
+
+
+<p>Van alle artiesten, die ik sedert dertig jaar
+door Europa en Amerika heb rondgeleid heeft
+<em class="gh3">Ignace Paderewski</em> mij wel het meest
+getroffen om zijn verregaande belangeloosheid
+en vrijgevigheid. De beroemde pianist kreeg voor
+elk concert vijf en twintig honderd francs en
+dit bedrag scheen zijn voor een groot deel behoeftigen
+landgenooten meer dan fabelachtig
+toe.</p>
+
+<p>In elke stad waar hij optrad werd de groote
+artiest als 't ware met beden om hulp overstelpt.
+Hij, die slechts naar de ingevingen van zijn medelijdend
+hart luisterde, schonk vaak de geheele
+opbrengst van zijn concerten aan zijn arme Polen,
+in de meening, dat zijn geldbuidel nooit uitgeput
+raakte.</p>
+
+<p>Eens kreeg ik bezoek van een Pool, die een
+uur in den wind naar drank en knoflook stonk.<span class='pagenum'><a name="Page_91" id="Page_91">[Pg 91]</a></span>
+Hij toonde mij een briefje van zijn "vriend" Paderewski,
+waarvan hier de inhoud.</p>
+
+<div class="blockquot"><p>M'n waarde Sch&uuml;rmann.</p>
+
+<p>Brenger dezes, een huisvader met veel kinderen
+is volgens zijn zeggen van alles ontbloot.
+Ik wensch hem derhalve mijn cachet van heden
+avond af te staan en verzoek hem dit nu reeds
+ter hand te stellen. Geheel de uwe,</p>
+
+<p><i>Ignace Paderewski.</i></p></div>
+
+<p>Dit liep de spuigaten uit!.. Ik kon niet langer
+toezien, dat er aldus van zijn vrijgevigheid misbruik
+werd gemaakt.</p>
+
+<p>&mdash;Heeft Paderewski u het bedrag reeds genoemd?</p>
+
+<p>&mdash;Nee meneer.</p>
+
+<p>&mdash;Hier zijn honderd francs.</p>
+
+<p>&mdash;Honderd francs!.. U wilt me zeker wat
+wijsmaken.</p>
+
+<p>&mdash;Hij ontvangt nooit meer. Hier zijn de vijf
+louis; u hebt nog alleen dit re&ccedil;u te teekenen.</p>
+
+<p>De drinkebroer zette zijn naam onder een
+kwitantie, streek de vijf goudstukken op en riep
+toen met een verachtend gebaar:</p>
+
+<p>&mdash;Braniemakers, die artiesten!.... Honderd
+francs, het mocht wat daar zoo'n "drukkie" om
+te maken! Verbeelding hebben ze, anders niet!..<span class='pagenum'><a name="Page_92" id="Page_92">[Pg 92]</a></span></p>
+
+<p>Toen ik Paderewski de resteerende vier en twintig
+honderd francs dien avond ter hand stelde, had
+ik waarempel nog moeite hem aan zijn verstand
+te brengen, dat hij voor de zooveelste maal dupe
+van zijn vrijgevigheid was geweest en dat hij
+zijn geld wel beter kon besteden.</p>
+
+<p>Een andere eigenaardigheid van Paderewski
+was zijn bijgeloof. De eerste maal dat hij voor
+een vreemd publiek optrad, trok hij steeds een
+oud, versleten jasje aan, waarvan de snit met
+de mode jaren ten achter was. Om niets ter
+wereld zou hij van zijn nieuwe kostuums gebruik
+maken, in dit jasje had hij zijn eerste groote
+succes behaald en hij beschouwde het als een
+soort talisman, zijn "porte-bonheur".</p>
+
+<p>Verder was hij een aangenaam causeur, die
+urenlang na tafel en na afloop der concerten,
+want overdag was hij zeer matig en studeerde
+gemiddeld acht &agrave; tien uur&mdash;de leukste moppen
+wist te tappen, waarvan hij een eindelooze reeks
+steeds tot zijn beschikking had.</p>
+
+<p>Behalve dat Paderewski door zijn bescheidenheid
+zich vele vrienden had verworven, gaf hij
+meermalen blijk van een belangeloosheid, waarover
+slechts weinig artiesten beschikken en zeker niet
+tegenover hun impresario.<span class='pagenum'><a name="Page_93" id="Page_93">[Pg 93]</a></span></p>
+
+<p>We gaven een concert te Reims en onverklaarbaar
+doch waar, de zaal was half bezet. In
+de pauze nam Paderewski mij ter zijde en zei:</p>
+
+<p>&mdash;Je zult ditmaal wel niet veel ontvangen
+hebben.</p>
+
+<p>&mdash;Nauwelijks 960 francs.</p>
+
+<p>&mdash;En de avondkosten?</p>
+
+<p>&mdash;Plus minus 840!</p>
+
+<p>&mdash;Dat is een leelijke schadepost.</p>
+
+<p>Toch bracht ik hem na afloop zijn overeengekomen
+cachet van twee duizend francs.</p>
+
+<p>&mdash;Wat beteekent dat? en met een geeft hij
+mij de envelop terug. Dacht je nu werkelijk dat
+ik zoo onbescheiden was om twee duizend aan
+te nemen, als je zelf maar 120 overhoudt? Een
+artiest heeft dan alleen recht betaald te worden,
+wanneer hij zijn geld opbrengt. Nu deelen wij...
+Ieder 60 francs en daarmee basta.</p>
+
+<p>Of ik hem nu al vertelde, dat ik hem nooit
+meer had gegeven op avonden dat ik een tien
+tot twaalf duizend francs ontving, vergeefsche
+moeite, hij wilde de envelop niet aannemen en
+ik was genoodzaakt het bedrag per aangeteekenden
+brief hem te doen toekomen.</p>
+
+<p>Dat Paderewski deze hooge-cachets inderdaad
+noodig had spreekt van zelf, wanneer ik meedeel,<span class='pagenum'><a name="Page_94" id="Page_94">[Pg 94]</a></span>
+dat hij een belangrijk d&eacute;dit te betalen had in
+geval de concerten reeks door zijn toedoen, om
+welke reden dan ook, onderbroken zou moeten
+worden. Bij zijn tourn&eacute;e door de Vereenigde
+Staten bepaald op vijf en twintig concerten had
+hij om tegen mogelijke schade gedekt te zijn,
+zich tot een New-Yorksche maatschappij gewend,
+wie de moeilijke taak te beurt viel de waarde
+zijner vingers in dollars te becijferen.</p>
+
+<p>De uitslag dezer berekening was, dat de pianist
+een jaarlijksche premie van 203,744.47 francs
+moest betalen, waartegenover de maatschappij
+zich verplichtte, hem bij eenig ongeval, dat hem
+het gebruik van een zijner vingers onmogelijk
+zou maken, een schadeloosstelling van 51,098.12
+francs per week te betalen, tot het tijdstip, waarop
+de pianist eventueel zijn vingers weer zou kunnen
+gebruiken. Paderewski's vingers werden dus voor
+meer dan 2-1/2 millioen francs per jaar verzekerd.</p>
+
+<p>Nog lastiger lag het geval bij violist Jan
+Kubelik, daar bij het vioolspelen niet alle vingers
+juist evenveel noodig zijn als bij het klavierspelen.
+Men moest het dus eerst eens worden over de
+betrekkelijke waarde van iederen vinger afzonderlijk,
+en zoo werd er een geheel tarief opgemaakt
+volgens hetwelk aan Kubelik's linkerhand<span class='pagenum'><a name="Page_95" id="Page_95">[Pg 95]</a></span>
+drie vingers ieder op 272,000 francs geschat
+werden, de ringvinger op 220,000 francs, de pink
+op 25,000 francs, de duim aan de rechterhand
+op 272,000 francs en de wijsvinger op 210,000
+francs. Een hevig meeninggeschil ontstond over
+de pink der rechterhand; men kende haar in 't
+geheel geen beteekenis toe bij het vioolspel&mdash;en
+zoo taxeerde men haar ten slotte op 47,000
+francs.</p>
+
+<p>De verzekeringmaatschappij heeft overigens
+met Kubelik een goede zaak gedaan, want zijn
+vingers behielden tijdens zijn Amerikaansche
+tourn&eacute;e al hun bewonderenswaardige lenigheid
+en bewegelijkheid.<span class='pagenum'><a name="Page_96" id="Page_96">[Pg 96]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Jan_Kubelik" id="Jan_Kubelik"></a>Jan Kubelik.</h2>
+
+
+<p>Zelden heb ik een viool virtuoos zulke ovaties
+zien brengen als aan <em class="gh3">Jan Kubelik</em>, den jeugdigen
+Czech. Hij, <em class="gh3">Rubinstein</em> en <em class="gh3">Paderewski</em>
+zijn door het publiek op de handen
+gedragen en door hen is mij niet alleen veel
+roem maar ook een groot financieel succ&egrave;s te
+beurt gevallen.</p>
+
+<p>Hoewel Frankrijk niet voor een bij uitstek
+muzikaal land doorgaat en men daar in het bijzonder
+voor piano of viool virtuozen zich weinig
+druk maakt, heb ik in de voornaamste steden
+steeds volle zalen met hen gehad en zijn zij om
+strijd toegejuicht.</p>
+
+<p>Jan Kubelik verdiende in den beginne bij mij
+een niet buitengewoon bedrag, doch langzamerhand
+klom hij op tot 3500 francs per concert.
+Eerst toen hij vier, ja zelfs vijf duizend francs
+begon te vragen, bleef ik niet langer zijn<span class='pagenum'><a name="Page_97" id="Page_97">[Pg 97]</a></span>
+impresario, doch w&egrave;l zijn vriend en trouw bewonderaar.</p>
+
+<p>Toen wij in 1904 te Gen&egrave;ve concerten gaven,
+ontving ik bezoek van den intendant van barones
+Rothschild, die een kasteel in de omgeving bewoonde.</p>
+
+<p>Hij vroeg mij wat ik voor een concert ten
+huize van zijn meesteres berekende. Ik deelde
+hem mede, dat ik voor Kubelik en zijn accompagnateur
+zes duizend francs vroeg.</p>
+
+<p>Na verloop van eenige uren, kwam hij mij
+meedeelen, dat de barones dezen prijs wel wat
+te hoog vond.</p>
+
+<p>&mdash;Het spijt mij, doch dit is het bedrag.</p>
+
+<p>&mdash;Kom, meneer Sch&uuml;rmann, het is geen soir&eacute;e,
+de barones houdt er van onder het hooren van
+goede muziek een sigaret te rooken en dat kan
+zij in het publiek niet doen, anders zou zij uw
+concerten in de Victoria-Hall wel komen bijwonen.
+Er komen hoogstens vier of vijf personen
+bij haar op bezoek.</p>
+
+<p>&mdash;Zij kan zooveel gasten inviteeren, als zij
+zelf verkiest, dat doet aan den prijs niets af.</p>
+
+<p>&mdash;Ik zal het de barones overbrengen.</p>
+
+<p>&mdash;Doet U dat.</p>
+
+<p>Wij waren aan tafel gegaan, toen de intendant
+zich wederom aanmeldde.<span class='pagenum'><a name="Page_98" id="Page_98">[Pg 98]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;De barones biedt U 3500 francs, want het
+is maar voor een klein gehoor, zoo intiem
+mogelijk.</p>
+
+<p>&mdash;Dat hebt U me reeds verteld. Wees U daarom
+zoo vriendelijk de barones te zeggen, dat
+wij geen afgedragen kleeren verkoopen en dat
+er bij ons niet af te dingen valt.</p>
+
+<p>Ik heb den intendant nooit terug gezien.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Mijn zoontje was vijf jaar oud. Kubelik die
+met zijn vrouw in het Grand-H&ocirc;tel zijn intrek
+had genomen, had mij verzocht hem elken dag
+mijn zoontje met de gouvernante een uurtje op
+bezoek te zenden.</p>
+
+<p>Nieuwsgierig te weten, wat hij daar uitvoerde,
+begaf ik mij onverwacht naar hun salon. Mevrouw
+Kubelik zat in een leuningstoel naar haar
+echtgenoot en mijn zoontje al lachend te kijken,
+want terwijl de jonge G&eacute;rard bezig was de cakewalk
+te dansen, liep Kubelik met zijn stradivarius
+achter hem aan. Zijn grootste genoegen was met
+hem te spelen en zijn liedjes op zijn viool te
+accompagneeren.</p>
+
+<p>Eindelijk kwam Kubelik's vurige wensch in
+vervulling. Op zijn beurt werd hij vader, nog<span class='pagenum'><a name="Page_99" id="Page_99">[Pg 99]</a></span>
+wel van een tweeling. In December 1904 waren
+zijn dochtertjes juist een half jaar.</p>
+
+<p>Wij gaven die maand een serie concerten in
+Spanje en Portugal.</p>
+
+<p>In het Amelia-Theater te Lissabon had hij zoo'n
+kolossalen toeloop, dat met zijn vier concerten
+meer dan 50000 francs recette werden gemaakt.</p>
+
+<p>Oporto deed voor de hoofdstad niet onder,
+ook hier oogstte hij het grootste succ&egrave;s, evenals
+te Madrid in het Apollo-th&eacute;ater. Den avond
+v&oacute;&oacute;r het vierde en laatste concert zoekt Kubelik
+mijn administrateur op.</p>
+
+<p>&mdash;Ik heb den spoorgids er op na geslagen.
+Om den avond v&oacute;&oacute;r Kerstmis in mijn kasteel te
+Kolin in Boheme te zijn, moet ik van avond
+reeds den trein nemen.</p>
+
+<p>&mdash;Wat wilt U doen! Ons plotseling in den
+steek laten! Dat gaat immers niet! Er is voor
+11000 francs reeds besproken en dan komt
+Barcelona nog aan de beurt, waar de twee aangekondigde
+concerten ook reeds uitverkocht zijn.
+V&oacute;&oacute;r dien tijd kunt U onmogelijk op reis gaan.</p>
+
+<p>&mdash;Toch doe ik dat. Ik wil het Kerstfeest bij
+mijn kinderen vieren.</p>
+
+<p>&mdash;Zij zijn eerst een half jaar oud!</p>
+
+<p>&mdash;Doet er niet toe, het Kerstfeest is een<span class='pagenum'><a name="Page_100" id="Page_100">[Pg 100]</a></span>
+familiefeest en daarom wil ik het te midden der mijnen
+gaan vieren.</p>
+
+<p>&mdash;En de uitverkochte zalen, het ontevreden
+publiek, uw contract met den heer Sch&uuml;rmann?</p>
+
+<p>&mdash;Dat beteekent allemaal niets. U betaalt den
+directeur de schadevergoeding. U belooft het
+publiek, dat ik binnenkort terug kom en wat
+Sch&uuml;rmann betreft, hij zal niets zeggen. Onze
+vriend heeft reeds genoeg geld met mij verdiend,
+zoodat hij deze kleine opoffering zich wel zal
+getroosten.</p>
+
+<p>Hierop vertrok Kubelik naar Boheme zonder
+zich verder aan iets te storen.<span class='pagenum'><a name="Page_101" id="Page_101">[Pg 101]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Christine_Nilson" id="Christine_Nilson"></a>Christine Nilson.</h2>
+
+
+<p>Een zeer groot artieste, de beste Margu&eacute;rite die
+ik in <em class="gh3">Gounod's</em> meesterwerk ooit gehoord heb.
+Een kristalheldere stem, met aangenaam "timbre".
+Vandaar dat zij  langen tijd alle liefhebbers van
+opera muziek in den zevenden hemel meevoerde.
+Door haar huwelijk met graaf <em class="gh3">Angel del Casa
+Miranda</em>, den vriend en metgezel van den
+overleden koning van Spanje <em class="gh3">Alphons XII</em>
+heeft zij het tooneel te vroeg den rug toegekeerd.</p>
+
+<p><em class="gh3">Christine Nilson</em>, de Zweedsche nachtegaal
+heeft de wereld rondgereisd onder geleide
+van <em class="gh3">Maurice Strakosch</em>, den zwager en
+leeraar van <em class="gh3">Adelina Patti</em>, den onovertrefbaren
+impresario voor zangeressen. Hij en <em class="gh3">Ullman</em>,
+de groote organisator van concerten over
+de heele wereld, zijn de eenige impresarii van
+naam geweest, die de vorige eeuw gekend heeft<span class='pagenum'><a name="Page_102" id="Page_102">[Pg 102]</a></span>
+en wier opvolger nog steeds geboren moet worden;
+kortom zeer bijzondere menschen in hun vak.</p>
+
+<p>Ik toefde juist te Hamburg, waar Christine
+Nilson dien avond een groot concert zou geven
+na een succesvolle tourn&eacute;e door Scandinavi&euml;,
+toen ik Maurice Strakosch op straat tegenkwam,
+die mij meenam naar &eacute;&eacute;n van de fijnste zilverwinkels
+uit de buurt. Wij gaan het magazijn
+binnen, waar Strakosch een prachtig gedreven
+massief zilveren fruitschaal van nabij beziet, die
+hij in de &eacute;talage had opgemerkt.</p>
+
+<p>&mdash;Wat is de prijs van dit kunstwerk?</p>
+
+<p>&mdash;Acht duizend vijf honderd mark.</p>
+
+<p>&mdash;Dat is geen kleinigheid.... Het bevalt me
+echter.... Ik wil het wel hebben.</p>
+
+<p>&mdash;Waar moet ik het dan laten bezorgen?</p>
+
+<p>&mdash;Wacht even, zoover zijn we nog niet. Ik
+ben Maurice Strakosch, de impresario van de
+groote, onvergelijkelijke zangeres Christine Nilson,
+wier naam u natuurlijk wel eens gehoord zult
+hebben.</p>
+
+<p>&mdash;Zooals iedereen.</p>
+
+<p>&mdash;Over twee dagen geven wij hier een groot
+concert, waarvoor de entree-billetten overal te
+koop zijn. Als de zaal uitverkocht is, waaraan
+ik trouwens in andere steden gewoon ben<span class='pagenum'><a name="Page_103" id="Page_103">[Pg 103]</a></span>
+geraakt, dan neem ik die schaal en u kunt haar
+den volgenden dag met de quitantie bij mij
+laten bezorgen in H&ocirc;tel Hamburgerhof. Mochten
+er echter toch nog plaatsen onbezet blijven, dan
+zie ik van den koop af.</p>
+
+<p>Hierop verlieten wij den winkel om eenige
+straten verder een nieuwe zaak binnen te loopen.</p>
+
+<p>&mdash;Wat gaat u nu beginnen?</p>
+
+<p>&mdash;De zelfde geschiedenis van zooeven. Aldoende
+heb ik reeds twee winkeliers gevonden,
+die kosteloos reclame voor mij maken. Ga je
+nog verder mee?</p>
+
+<p>Het vooruitzicht op een bezoek bij de voornaamste
+zilver- en goudmagazijnen van Hamburg
+trok mij weinig aan. Ik nam dus afscheid,
+terwijl Strakosch kalm met "winkelen" voortging.</p>
+
+<p>Den avond van de voorstelling verdrong men
+zich letterlijk voor den schouwburg. Verschillende
+winkeliers hadden bij hun klanten
+voor het concert van Christine Nilson zulk een
+reclame gemaakt, dat de billetten reeds uren te
+voren alle uitverkocht waren. Maurice Strakosch
+wreef zich de handen van genoegen, dat zijn
+"truc" zoo wonderwel geslaagd was.</p>
+
+<p>&mdash;Dat marcheert prachtig, waren mijn eerste<span class='pagenum'><a name="Page_104" id="Page_104">[Pg 104]</a></span>
+woorden, toen ik hem bij de contr&ocirc;le zag staan.</p>
+
+<p>&mdash;Inderdaad.</p>
+
+<p>&mdash;Mevrouw Strakosch zal ook in haar schik zijn.</p>
+
+<p>&mdash;Hoezoo?</p>
+
+<p>&mdash;Over al die cadeaux voor haar zilverkast.</p>
+
+<p>&mdash;Meen je dat werkelijk?</p>
+
+<p>&mdash;Dacht je dan dat ze zouden vergeten
+morgen de uitgezochte voorwerpen aan het
+h&ocirc;tel te zenden?</p>
+
+<p>&mdash;Dat niet, maar ik zal er niet op blijven
+wachten. Ik heb hier een afschrift van een brief
+bij me, waarvan ik er ongeveer zeven en twintig
+heb laten schrijven en die ik zoo straks in
+de bus ga werpen.</p>
+
+<p>De heeren ontvangen ze dan morgen vroeg
+met de eerste post.</p>
+
+<p>Ik zal je het even voorlezen.</p>
+
+<div class="blockquot"><p>Meneer.</p>
+
+<p>"Ik heb u gezegd, dat ik het uitgezochte
+voorwerp bij u zou koopen, op voorwaarde
+dat het concert van Mme Nilson geheel uitverkocht
+is. Tot mijn grooten spijt zijn er echter
+een dertig tal plaatsen overgebleven en hierdoor
+zie ik mij genoodzaakt van den koop af te<span class='pagenum'><a name="Page_105" id="Page_105">[Pg 105]</a></span>
+zien. In de hoop een volgend maal voorspoediger
+te zijn, verblijf ik. enz. enz."</p>
+
+<p>Als je wilt, kan je dezen truc later eens voor
+je zelf toepassen, alleen raad ik je dan aan hem
+niet al te vlug in Hamburg te herhalen.</p></div><p><span class='pagenum'><a name="Page_106" id="Page_106">[Pg 106]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Felia_Litvinne" id="Felia_Litvinne"></a>Felia Litvinne.</h2>
+
+
+<p>Een door en door edel karakter, spreekt nooit
+kwaad van haar collega's en is er altijd op uit
+hen behulpzaam te zijn of met raad te dienen.
+Het eenige wat ik op haar weet af te dingen;
+zij kent geen waarde van geld. Wat zij met
+haar verrukkelijke stem verdient, geeft zij op
+ruime schaal weer uit. Even kwistig als <em class="gh3">Paderewski</em>
+liet zij zich door behoeftige landgenooten
+exploiteeren en hierin lieten de Russen
+zich evenmin als de Polen onbetuigd.</p>
+
+<p><em class="gh3">Felia Litvinne</em> beschikt over een heerlijk
+geluid, dat steeds even frisch en krachtig
+klonk. Haar glansrollen waarmee zij te Parijs
+het grootste succes genoot, waren die van
+<em class="gh3">Richard Wagner</em>, in de eerste plaats haar
+onovertrefbare Br&uuml;nhilde.</p>
+
+<p>Russin van geboorte, was zij in hart en nieren
+een Fran&ccedil;aise. Vandaar dat men te Parijs<span class='pagenum'><a name="Page_107" id="Page_107">[Pg 107]</a></span>
+zoo zeer met haar op had. Afgaande op het
+doorslaand succes, dat zij met haar Wagner-rollen
+genoot, sloeg ik haar voor met mij een
+groote tourn&eacute;e door Duitschland te ondernemen,
+overtuigd veel geld met haar te verdienen en
+overal den zelfden bijval te verwerven, dien zij
+te Parijs oogstte.</p>
+
+<p>Helaas, ik had mij ditmaal sterk vergist en ben
+bedrogen uitgekomen. Niettegenstaande het publiek
+telkens in geestdrift geraakte en de kranten
+haar overal lof toezwaaiden, bleven de recettes
+vrijwel onvoldoende en maakte ik ternauwernood
+de kosten goed. Niet weinig onthutst door
+dien tegenslag, informeerde ik naar alle kanten,
+wat daarvan toch wel de reden kon zijn.</p>
+
+<p>Aldus werd mij het geval verklaard.</p>
+
+<p>Ik had haar natuurlijk aangekondigd als &eacute;&eacute;n
+der eerste sterren van de Parijsche Opera. Het
+publiek in de veronderstelling een elegante Parisienne
+met een zoo niet omvangrijke dan toch
+lieve stem te hooren, zag zich in hun verwachting
+teleurgesteld. <em class="gh3">Litvinne's</em> stem was &eacute;n
+geschoold &eacute;n krachtig. Zij toonde daarbij een
+volleerde actrice te zijn, doch haar lichaamsomvang
+stond haar in den weg. Het Duitsche
+publiek is dit van hun eigen zangeressen<span class='pagenum'><a name="Page_108" id="Page_108">[Pg 108]</a></span>
+gewoon. Het wil van een Parijsche zangeres
+iets anders zien en hooren, meer in overeenstemming
+met de illusie, die opera-heldinnen
+bij den tenor of baryton moeten opwekken.</p>
+
+<p>Ik begreep toen voor het eerst, dat wilde ik
+een volgend maal met een Fransche zangeres
+over den Rijn succes hebben, ik in de eerste
+plaats op de &eacute;l&eacute;gance en op het uiterlijk mijner
+zangeressen had te letten.<span class='pagenum'><a name="Page_109" id="Page_109">[Pg 109]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Charles_Lamoureux" id="Charles_Lamoureux"></a>Charles Lamoureux.</h2>
+
+
+<p>Een van de zwaarste en moeilijkst te arrangeeren
+tourn&eacute;es zijn die van het orkest <em class="gh3">Lamoureux</em>
+geweest.</p>
+
+<p>Door Europa te trekken met een gezelschap
+van honderd-tien musici, plus de zorg voor twee
+wagonladingen instrumenten en requisieten is
+geen alledaagsch werk. Toch is het mij mogen gelukken
+het beroemde orkest Lamoureux door
+Holland, Belgi&euml;, Zwitserland, Duitschland, Spanje
+en Portugal rond te leiden en overal is mijn
+moeite met succ&egrave;s beloond geworden. Dit bewonderenswaardig
+ensemble van eerste musici,
+zooals wellicht geen enkel orkest kan aanwijzen,
+zelfs niet het Amsterdamsch orkest van <em class="gh3">Willem
+Mengelberg</em> heeft onder aanvoering
+van <em class="gh3">Charles Lamoureux</em> en later onder
+zijn schoonzoon <em class="gh3">Camille Chevillard</em>
+overal een enthousiast onthaal gehad.<span class='pagenum'><a name="Page_110" id="Page_110">[Pg 110]</a></span></p>
+
+<p>Bij &eacute;&eacute;n onzer concerten in het Concertgebouw
+te Amsterdam, bezocht ik met Charles Lamoureux
+het Rijksmuseum. In &eacute;&eacute;n der zalen troffen wij
+twee orkest-leden aan, die zoo zeer onder den
+indruk schenen van <em class="gh3">Rembrandt's</em> "Nachtwacht",
+dat zij ons niet opmerkten.</p>
+
+<p>&mdash;Laten wij hen niet storen, fluisterde Lamoureux
+mij in.</p>
+
+<p>Den volgenden dag bij de repetitie hield de
+dirigent v&oacute;&oacute;r den aanvang een kleinen speech.</p>
+
+<p>&mdash;Gisteren trof ik twee van uw collega's in het
+Museum geheel verdiept in het aanschouwen
+der meesterwerken van de Hollandsche school.
+Dit heeft mij sterk getroffen en verblijd, want
+het bewees me, dat er enkelen onder U zijn, die
+op reis hun tijd besteden met zich te ontwikkelen
+en niet tevreden zijn met door de straten te
+flaneeren of naar een koffiehuis te gaan. Zulk
+een daad van goeden smaak wensch ik aan te
+moedigen en ik heb derhalve hun een gratificatie
+van honderd francs geschonken in de hoop, dat
+zij er mee zullen voortgaan.</p>
+
+<p>Den dag daarop gaven we een uitvoering in den
+Haag. Terstond na afloop van de repetitie spoedden
+verscheidene orkestleden zich naar het museum,
+doch Lamoureux verscheen er dien dag niet.<span class='pagenum'><a name="Page_111" id="Page_111">[Pg 111]</a></span></p>
+
+<p>De beroemde dirigent hield van lekker eten en
+was gewoon nog al lang te "tafelen". Wij logeerden
+in het Doelen-hotel en ons diner was
+juist ten einde, toen ik op mijn horloge zag en
+bemerkte dat het al over zeven was.</p>
+
+<p>Ik stond haastig op en zei tot Lamoureux:</p>
+
+<p>&mdash;Het is reeds zeven uur en het concert begint
+hier precies om acht. Daar het Concertgebouw
+nog al ver afligt, per rijtuig minstens een kwartier,
+moeten we ons gereed gaan maken.</p>
+
+<p>&mdash;Waartoe. Ik wil eerst nog een pijp rooken.</p>
+
+<p>&mdash;Dan wordt het beslist te laat!</p>
+
+<p>&mdash;Onmogelijk, ik heb een bewijs om direkt
+door te rijden.</p>
+
+<p>&mdash;Daar zou ik maar niet te zeer op vertrouwen.</p>
+
+<p>&mdash;Ga gerust maar vooruit, ik heb nog wel
+den tijd. Ik ben gekleed en kan terstond den
+dirigeerstoel beklimmen. Tot straks.</p>
+
+<p>Om geen verderen tijd te verliezen, vertrok ik
+met Camille Chevillard. Weldra kon ons rijtuig
+niet verder en v&oacute;&oacute;r ons zagen wij een onafzienbare
+rij coup&eacute;'s, als of de geheele stad leeg gestroomd
+was. Bevreesd dat Lamoureux ook zijn
+beurt zou moeten afwachten, wilde ik hem gaan
+waarschuwen, doch wij moesten in de rij blijven.</p>
+
+<p>Eindelijk voor den ingang gekomen, zie ik,<span class='pagenum'><a name="Page_112" id="Page_112">[Pg 112]</a></span>
+dat het reeds vijf minuten over acht is en
+wij hebben bijna veertig minuten voor onzen
+rit noodig gehad.</p>
+
+<p>Het slaat acht uur, doch natuurlijk geen
+Lamoureux. Tien minuten over achten is hij er
+nog niet, terwijl de zaal reeds geheel gevuld
+is. Eindelijk komt hij buiten adem met slik bespet,
+aanloopen, ruim een kwartier over den tijd.</p>
+
+<p>Wat was er gebeurd?</p>
+
+<p>Na zijn pijp gerookt te hebben, liet Lamoureux
+een rijtuig voorkomen dat weldra als alle anderen
+stil moest houden. Lamoureux laat het raampje
+neer, buigt zich naar voren, ziet nog wel dertig
+koetsen v&oacute;&oacute;r zich, die rustig hun beurt afwachten
+met doorrijden, terwijl de regen in stroomen
+neergudst. Lamoureux blijft een tijdlang zitten,
+dan verliest hij zijn geduld en wenkt met druk gebaar
+een politie agent, die de orde staat te bewaren.</p>
+
+<p>&mdash;Wat is er van uw verlangen?</p>
+
+<p>&mdash;Ik ben Charles Lamoureux, ik moet het
+orkest dirigeeren. Kunt u mij niet even laten
+doorrijden?</p>
+
+<p>De agent verstaat natuurlijk geen woord en
+haalt zijn schouders op.</p>
+
+<p>Woedend herhaalt Lamoureux zijn vraag met
+de volgende gebaren.<span class='pagenum'><a name="Page_113" id="Page_113">[Pg 113]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Ik ... Lamoureux ... maat slaan ... doorrijden,
+... ja ... Lamoureux!</p>
+
+<p>&mdash;Begrepen, meneer... U moet naar Lamoureux,
+net als alle anderen. Wacht U dan maar
+kalm tot er ruimte komt.</p>
+
+<p>Toen duwde Lamoureux het portier open en
+snelde te voet onder den stortregen naar den
+ingang, zoodat hij&mdash;slechts een kwartier over
+den tijd&mdash;kon beginnen.<span class='pagenum'><a name="Page_114" id="Page_114">[Pg 114]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Isadora_Duncan" id="Isadora_Duncan"></a>Isadora Duncan.</h2>
+
+
+<p>Haar eerste optreden te Parijs in de groote
+zaal van het "Trocadero" genoot niet die geestdriftige
+ontvangst, waarop de blootvoetige danseres
+meende te mogen rekenen. Alleen een klein
+groepje artiesten, schilders, beeldhouwers en enkele
+verlichte kunstliefhebbers hadden het belang van
+deze hervorming der danskunst ingezien en begrepen.
+De kritiek bleef zich sceptisch, onverschillig
+toonen, terwijl het publiek schitterde door
+afwezigheid.</p>
+
+<p>Vol vertrouwen en bewust van haar artistieke
+waarde keerde de Amerikaansche danseres naar
+Duitschland terug, waar zij reeds eerder een
+trouwe schaar bewonderaars zich had verworven.
+Zij vond hier steun bij enkele rijke kunstbeschermers,
+die haar in staat stelden in de nabijheid
+van Berlijn in het Gr&uuml;newald een school voor
+jonge meisjes op te richten, die zij volgens haar<span class='pagenum'><a name="Page_115" id="Page_115">[Pg 115]</a></span>
+voorschriften zou opleiden. Een twintigtal leerlingen
+werden haar door ouders, waarvan de
+meesten onbemiddeld waren, toevertrouwd, op
+voorwaarde, dat zij hun dochters tot haar achttiende
+jaar geheel op eigen kosten zou onderhouden
+en voor haar artistieke en moreele opvoeding
+zorg zou dragen. Onder leiding van
+haar zuster en van door haar gekozen leeraren
+maakten deze meisjes zulke snelle vorderingen,
+dat zij na afloop van &eacute;&eacute;n studiejaar zich reeds
+in het publiek konden vertoonen en <em class="gh3">Isadora
+Duncan</em> bij haar antieke dansen behulpzaam
+waren.</p>
+
+<p>Tijdens de voorstellingen te Berlijn ontving
+miss <em class="gh3">Duncan</em> een brief van &eacute;&eacute;n harer landgenooten,
+miss <em class="gh3">Maud Allan</em>, waarin zij vol
+bewondering voor de groote danseres haar verzocht
+de uitvoeringen van nabij te mogen bijwonen.
+Niet genoegzaam bij kas telkens een
+fauteuil te bekostigen, wilde zij gaarne elken
+avond de voorstelling tusschen de coulissen
+volgen. <em class="gh3">Isadora Duncan</em> stond haar dit
+gaarne toe en van nu af woonde de jeugdige
+Amerikaansche de artistieke evoluti&euml;n van miss
+<em class="gh3">Duncan</em> en haar klasse geregeld achter de
+schermen bij.<span class='pagenum'><a name="Page_116" id="Page_116">[Pg 116]</a></span></p>
+
+<p>Het succes dezer voorstellingen tart elke beschrijving.
+Men was hier letterlijk verzot op deze
+nieuwe kunst. Litteratoren van naam, de beroemdste
+kritici schreven over haar danskunst
+artikelen vol bewondering en het publiek bleef
+toestroomen, terwijl men recettes maakte van tien
+&agrave; twaalf duizend francs. De directie van de keizerlijke
+schouwburgen in Rusland verzocht miss
+<em class="gh3">Duncan</em> en haar leerlingen naar Petersburg
+en Moskou te komen. De geestdrift der Slaven
+overtrof zelfs die der Duitschers, overal trad zij
+voor uitverkochte zalen op. Om het publiek
+van andere steden tevreden te stellen bezocht
+men eveneens Kiew, Charkow, Odessa en
+Warschau.</p>
+
+<p>Na Rusland kwam Holland aan de beurt. Ook
+hier te lande werd met de gewoonlijke reserve
+en nuchterheid gebroken en ontstond er een
+ware "rage" <em class="gh3">Duncan</em> te zien dansen, hetgeen
+in een spotlied van den Hollandschen zanger
+<em class="gh3">Speenhoff</em> vereeuwigd is. Ik vond daarom
+het oogenblik gunstig een serie voorstellingen te
+Londen te geven, waar miss <em class="gh3">Duncan</em> eerst
+weinig lust in scheen te hebben. Zij liet zich
+evenwel door mij bepraten en na een contract
+voor dertig voorstellingen te hebben afgesloten,<span class='pagenum'><a name="Page_117" id="Page_117">[Pg 117]</a></span>
+begaven wij ons naar Engelands hoofdstad. Ik
+stuitte echter terstond op een groote moeilijkheid.
+Reeds een half jaar lang werd de grootste
+en fraaiste "music-hall" der metropool, het "Palace-The&acirc;ter"
+druk bezocht om miss Maud Allan
+als "Salom&eacute;" en in andere exotische creaties te
+zien dansen, die alle door miss <em class="gh3">Duncan</em> reeds
+waren vertoond. De kleine Amerikaansche, die
+te Berlijn haar oogen goed de kost had gegeven,
+had zich te Londen als een eerste ster ontwikkeld
+en was de lieveling van het publiek geworden.</p>
+
+<p>Voor het Londensch publiek was zij de uitvindster
+van deze nieuwe dansen en werd zij
+eveneens als de hervormster der antieke dansen
+beschouwd. Alle andere groote "music-halls"
+trachtten nu danseressen met bloote beenen te
+lanceeren, doch zonder succ&egrave;s, want men ontdekte
+spoedig, dat dit namaak was. Een oogenblik was
+ik bang, dat miss <em class="gh3">Duncan</em> hier evenmin in
+den smaak zou vallen. Niettegenstaande mijn
+angst sloot ik met <em class="gh3">Charles Frohmann</em>
+een contract af voor de maanden Mei en Juni,
+waarbij miss <em class="gh3">Duncan</em> zou optreden in den
+"Duke of York" schouwburg.</p>
+
+<p>Alles liep in den beginne vlot van stapel. Er<span class='pagenum'><a name="Page_118" id="Page_118">[Pg 118]</a></span>
+was voor veel geld reeds besproken en ik had
+reden me zelf geluk te wenschen. Onze Berlijnsche
+gast zou echter weldra roet in het eten
+werpen, want zij gaf in enkele interviews te
+kennen, dat miss <em class="gh3">Isadora Duncan</em> haar
+volkomen onbekend was en zij nog nimmer van
+haar had hooren spreken; dat de antieke dansen
+door haar uitgevonden en haar uitsluitend eigendom
+waren en wanneer er tenslotte toch een
+miss <em class="gh3">Duncan</em> bestond, zij waarschijnlijk &eacute;&eacute;n
+van die talrijke navolgsters moest zijn, die het
+publiek wel van de w&agrave;re danseressen zou weten
+te onderscheiden.</p>
+
+<p>Frohmann was gewoon perplex over die brutaliteit,
+temeer, omdat het publiek aan de woorden
+van <em class="gh3">Maud Allan</em> geloof sloeg. Gelukkig
+wist ik nog bijtijds dit gevaar af te wenden,
+want miss <em class="gh3">Duncan</em> bezat nog altijd een schrijven
+van haar uit Berlijn, dat ik zoo vrij was
+in de kranten te laten publiceeren. Dit hielp. Bij
+de eerste voorstelling "De dansen van Iphigenia"
+was het gebouw tjokvol en wel met een elite
+publiek, nieuwsgierig hun oordeel over beide
+mededingsters te vellen. Miss <em class="gh3">Duncan</em> nam
+ook hier aller harten stormenderhand in. Gedurende
+een maand was avond aan avond de<span class='pagenum'><a name="Page_119" id="Page_119">[Pg 119]</a></span>
+zaal zoo goed als uitverkocht. Koning Edward
+VII vereerde ons driemaal met zijn tegenwoordigheid
+en droeg mij op miss <em class="gh3">Duncan</em> zijn bewondering
+voor haar kunst over te brengen.
+Koningin Alexandra is zelfs zeven maal de voorstelling
+bij komen wonen. Wegens dit onge&euml;venaard
+succes haastte Frohmann zich met mij een
+contract te sluiten voor een tourn&eacute;e van twintig
+weken door Noord-Amerika.</p>
+
+<p>Wij zouden tegen September te New-York
+onzer voorstellingen aanvangen. Vanaf begin
+Juli kreeg ik telegram op telegram met dringend
+verzoek om reeds in Augustus te beginnen. Eerst
+weigerde ik, maar de belofte van de schitterende
+recettes, die mij te wachten stonden, deden mij
+besluiten toe te geven.</p>
+
+<p>Wij kwamen te New-York aan toen het daar
+snikheet was, vandaar dat iedereen, die het
+maar eenigszins doen kon de stad ontvlucht was
+om aan zee wat koelte te zoeken. Onder die
+omstandigheden trad Miss Duncan voor stoelen
+en banken op. Frohmann woedend over deze
+mislukte speculatie wilde niet toegeven, dat hij
+zelf de schuld hiervan droeg door eigenzinnig
+in deze hondsdagen met onze tourn&eacute;e te beginnen.
+Men maakte nauwelijks 1000 dollar<span class='pagenum'><a name="Page_120" id="Page_120">[Pg 120]</a></span>
+gemiddeld per dag, wat gegeven de ontzaglijke onkosten&mdash;in
+Amerika zijn &egrave;n de huur, de publiciteit,
+de orkestleden &egrave;n overige employ&eacute;s wel
+vijf maal zoo duur als in Europa&mdash;geen geringe
+tegenvaller was. Ons "deficit" werd dan
+ook bij den dag grooter. Wij trekken naar
+Ontario, bezoeken Philadelphia en Boston, doch
+de ondragelijke hitte neemt niets af en het resultaat
+is al even bedroevend, niettegenstaande Miss
+Duncan, die nu zonder haar leerlingen reist,
+steeds op een artistiek succ&egrave;s kan bogen.</p>
+
+<p>Ontmoedigd toont Frohmann zich thans een
+volbloed Yankee. "It is a failure, I made a mistake,"
+dus stop gezet met verdere reclame, de
+zaak is nu eenmaal toch verloren. Elken avond
+wordt het aantal orkestleden ingekort. Per contract
+had ik recht op twee en dertig, weldra
+blijven er slechts vijftien over en of ik al reclameer,
+het helpt geen zier. Mr. Frohmann blijft
+onzichtbaar en zijn "manager" Mr. <em class="gh3">Hayman</em>
+mompelt bij elke nieuwe reclamatie kort af:
+"Go to hell!" .... Wanneer hij goed geluimd
+is, geeft hij mij den raad het contract eenvoudig
+te verbreken en naar Europa terug te keeren.
+Eindelijk komen we te Buffalo aan. In het geheel
+zijn er nu nog maar zeven orkestleden<span class='pagenum'><a name="Page_121" id="Page_121">[Pg 121]</a></span>
+aanwezig. Om de orkestruimte aan te vullen, had
+men notabene! wat kerels van de straat genomen,
+die van hun leven misschien nog geen instrument
+in handen hadden gehad. Op zoo'n manier moest
+ik het bijltje er wel bij neer leggen om de reputatie
+van Miss Duncan er niet verder aan te
+wagen en haar voor een eventueel echec te vrijwaren.
+Dies zocht ik voor de zooveelste maal
+Mr. Hayman op en verklaarde de tourn&eacute;e verder
+op te zullen geven, op voorwaarde, dat de terugreis
+naar Europa van Miss Duncan en mijn personeel
+op kosten van Charles Frohmann zou
+geschieden, hetgeen hij aannam.</p>
+
+<p>Te New-York teruggekeerd besloot ik met het
+symphonie orkest van <em class="gh3">Walter Damrosch</em>
+&eacute;&eacute;n enkele buitengewone matin&eacute;e in het "Metropolitan-Opera-House"
+te geven. Nauwelijks zijn
+de affiches aangeplakt of het bespreekbureau
+wordt bestormd, het deftige publiek is inmiddels
+van hun buitenverblijven teruggekeerd en ik was
+de eerste die daar nu partij van trok. In plaats
+van een schamele duizend dollar, die wij onder
+leiding van den ondervoorzitter der Amerikaansche
+tooneeltrust hadden geind, maakte deze
+matin&eacute;e wel zeven maal zooveel en Miss Duncan
+heeft bovendien een overweldigend succ&egrave;s.<span class='pagenum'><a name="Page_122" id="Page_122">[Pg 122]</a></span></p>
+
+<p>Deze eerste matin&eacute;e wordt dan ook door zes
+andere gevolgd en de ontvangsten wisselen tusschen
+de 35 &agrave; 40 duizend francs. Opnieuw bezoek
+ik nu Boston, Chicago, Philadelphia. Overal
+waar wij eerst zoo'n financieelen pech hadden,
+stroomt nu het geld binnen, zoodat Miss Duncan
+aan het einde van haar kunstreis niet minder
+dan vier honderd duizend francs overhield.</p>
+
+<p>Groote ergernis van Frohmann, die zich zoozeer
+in zijn "flair" bedrogen had. Hij was echter
+nog niet van mij af, daar hij geweigerd had de
+kosten van de terugreis te dragen en ik een
+ander contract voor een aantal voorstellingen
+door <em class="gh3">Mimi Aguglia</em> en haar Siciliaansch gezelschap
+te New-York met Frohmann loopende
+had. Ik telegrafeer aan mijn secretaris, dat hij
+voorloopig maar niet op het betwiste bedrag
+moet aandringen en dat ik zelf bij mijn komst
+te New-York het wel zal komen regelen.</p>
+
+<p>Ik had echter al even weinig succes als mijn
+secretaris en daar ik niet van plan was Frohmann
+ongeveer vijf duizend francs te schenken, besloot
+ik een advocaat te raadplegen, die mij een
+proc&egrave;s ten zeerste afried. Primo zou mij dit een
+schep geld kosten en secundo zou het zeer twijfelachtig
+zijn of ik op den langen duur iets van<span class='pagenum'><a name="Page_123" id="Page_123">[Pg 123]</a></span>
+Frohmann los kreeg. Toen kwam ik plotseling
+op het volgend denkbeeld. Frohmann logeerde
+in het zelfde hotel Astor. Ik verzocht hem om
+een onderhoud, dat hij mij terstond verleende,
+daar hij op 't punt stond naar Chicago te reizen.</p>
+
+<p>&mdash;Waarde Vriend, neem me niet kwalijk, dat
+ik je kom derangeeren, maar ik reken er op,
+dat je me uit de verlegenheid redt. Ik heb mijn
+gezelschap te betalen en ben op 't oogenblik
+zonder voldoende contanten.</p>
+
+<p>Om geld te laten overkomen, zelfs per telegram
+gaan minstens drie dagen heen, kun je
+me niet een zes duizend francs leenen?</p>
+
+<p>&mdash;"All right" en meteen teekende hij een cheque
+van twaalf honderd dollar. Den volgenden dag
+ontving hij onderstaanden aangeteekenden brief.</p>
+
+<div class="blockquot"><p>Waarde Vriend. Je hebt me gisteren zes duizend
+francs geleend. Daar ik evenwel een vijf
+duizend te vorderen heb voor de onkosten der
+terugreis van Miss Duncan, zal ik het resteerende
+tot je beschikking houden en daarmee
+zijn we dan quitte. Met handdruk,</p>
+
+<p><i>Jos. J. Sch&uuml;rmann.</i></p></div>
+
+<p>De beroemde manager mag bij zich zelf<span class='pagenum'><a name="Page_124" id="Page_124">[Pg 124]</a></span>
+gevloekt hebben. Ik was op de "Provence" toen
+hij mijn brief ontving en goed en wel met zijn
+cheque op weg naar Frankrijk. Hij hield zich
+evenwel niet voor geslagen en eischte bij mijn
+terugkeer te Parijs het geld op. Dit was juist
+wat ik op het oog had. Onze kwestie te laten
+uitvechten voor het Fransche gerecht. Het proc&egrave;s
+kwam voor het "Tribunal de commerce" en
+Frohmann werd voor het verschuldigde bedrag
+veroordeeld plus de kosten. Het bedrag van zijn
+cheque was hiermee terugbetaald en ik had
+over mijn machtigen tegenstander gezegevierd.</p>
+
+<p>"Tourn&eacute;es" door Amerika zijn voor impresario's
+steeds een gevaarlijke onderneming, vooral
+tooneelvoorstellingen in een vreemde taal.
+Men kan de dwaaste stukken met de onbeteekenendste
+artisten in het Engelsch vertoonen
+en geld maken, doch komt er een Fransch of
+Italiaansch gezelschap met aan het hoofd een
+ster van den eersten rang naar de Vereenigde
+Staten, dan heeft men veel kans niet eens de
+kosten goed te maken.</p>
+
+<p><em class="gh3">R&eacute;jane</em>, <em class="gh3">Mounet-Sully</em>, <em class="gh3">Novelli</em>, <em class="gh3">Mimi
+Aguglia</em> speelden daar vaak voor stoelen
+en banken, alleen <em class="gh3">Sarah Bernhardt</em> en
+<em class="gh3">Eleonora Duse</em>, de eerste nog meer dan<span class='pagenum'><a name="Page_125" id="Page_125">[Pg 125]</a></span>
+de tweede, hebben er steeds het grootste succ&egrave;s
+gehad. Men kwam niet om te oordeelen of om
+haar spel, doch alleen en uitsluitend om te kunnen
+zeggen: "We hebben haar gezien!"</p>
+
+<p>Niettegenstaande de opwekkende kranten artikelen
+en een uitstekend geschreven kroniek van
+<em class="gh3">Allan Dale</em>, den <em class="gh3">Sarcey</em> van New-York,
+een uitgebreide publiciteit in de "New York
+Herald", die meer dan vijftien portretten van
+<em class="gh3">Mimi Aguglia</em> in verschillende rollen opnam,
+maakten we ternauwernood een half volle
+zaal, terwijl ik bovendien een groot electrisch
+reclamebord boven den Broadway Schouwburg
+had laten plaatsen: "De beroemde Mimi en
+haar Siciliaansche artisten." Toch telt New York
+meer dan vier honderd duizend Italianen, waaronder
+een honderd duizend Sicili&euml;rs.</p>
+
+<p><em class="gh3">R&eacute;jane</em> deelde in het zelfde lot. Bij <em class="gh3">Mounet-Sully</em>
+was het nog slimmer. Men weigerde
+zelfs van de vrijbilletten gebruik te maken.</p>
+
+<p>Iemand, die mij een dienst had bewezen en
+wien ik een entr&eacute;e aanbood, was er niet het
+minst op gesteld.</p>
+
+<p>&mdash;Ik versta hem niet. Ik neem best aan, dat
+hij &eacute;&eacute;n der eerste artiesten is, dat vertellen mij
+reeds de kranten, maar om den geheelen avond<span class='pagenum'><a name="Page_126" id="Page_126">[Pg 126]</a></span>
+klanken te hooren, die ik niet versta, dank
+je wel!</p>
+
+<p>Er viel niets tegen in te brengen..... Met uitzondering
+van opera's maakt men in Amerika
+gewoonlijk geen recettes, tenzij in de taal van
+het land.</p>
+
+<p>English for ever!<span class='pagenum'><a name="Page_127" id="Page_127">[Pg 127]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Suzanne_Desprestypo_Despres" id="Suzanne_Desprestypo_Despres"></a>Suzanne Despr&egrave;s.</h2>
+
+
+<p>Een groote, zeer groote tooneelspeelster, met
+begrip van haar kunst. Zij weet zich in elke rol
+geheel in te leven en beschikt behalve over
+vele natuurlijke gaven over een zeer persoonlijk
+talent.</p>
+
+<p>Niettegenstaande haar talrijke successen, zoowel
+in de "Com&eacute;die Fran&ccedil;aise", het "Od&eacute;on", de
+"Vaudeville" als in het "Th&eacute;&acirc;tre Antoine" is
+het haar toch nooit mogen gelukken de ster van
+een vast gezelschap te worden of een duurzame
+plaats in het hart der Parijzenaars in te nemen.
+Met evenveel aanleg als Mmes <em class="gh3">Bartet</em>, <em class="gh3">Segond-W&eacute;ber</em>
+en <em class="gh3">R&eacute;jane</em> wordt <em class="gh3">Suzanne Despr&egrave;s</em>
+te Parijs slechts voor bepaalde rollen
+ge&euml;ngageerd.</p>
+
+<p>Ook in haar vertolking van <em class="gh3">Racine's</em> "Ph&egrave;dre"
+heeft zij bewijs gegeven van haar goed begrip
+en van een persoonlijke opvatting, toch mist<span class='pagenum'><a name="Page_128" id="Page_128">[Pg 128]</a></span>
+zij zoo goed als alles voor een klassieke stijlvolle
+uitbeelding.</p>
+
+<p>Overtuigd dat haar talent in Duitschland gewaardeerd
+zou worden, engageerde ik haar voor
+&eacute;&eacute;n mijner tourn&eacute;es door de Bondstaten. Ik
+vergiste mij niet, want haar succes nam toe,
+waar zij ook optrad. In het eerst waren de
+Duitschers eenigszins verbaasd een Parijsche
+actrice te zien spelen, met zoo weinig "mondaine
+elegance". Daarna verheugden zij zich, dat
+haar spel zoo frappant op dat van hun eigen
+geliefde tooneelspeelsters geleek. Een bekend
+kritikus van &eacute;&eacute;n der Berlijnsche bladen schreef:
+Deze Parisienne had even goed aan de Spree
+geboren kunnen zijn!</p>
+
+<p>Wat voor&agrave;l in Suzanne Despr&egrave;s aantrekt, is
+haar vroolijk humeur, niettegenstaande haar uiterlijk
+iets melankolieks over zich heeft. Zij is bovendien
+een onderhoudende reismakker, die niet
+spoedig tegen vermoeienis opziet. Bevriend met
+en bezorgd voor haar reisgenooten, leeft zij met
+hen op voet van gelijkheid zonder zich op haar
+"&eacute;toile en vedette" ook maar het minst te laten
+voorstaan. Dochter van een treinmachinist van
+den Oosterspoorweg is zij een echte Parijsche
+"gamine" gebleven, voelt zich daarbij in elke<span class='pagenum'><a name="Page_129" id="Page_129">[Pg 129]</a></span>
+omgeving thuis en op haar gemak. Haar aangeboren
+"esprit" van kind uit het volk zonder
+school en opleiding verlaat haar nooit, terwijl
+zij haar kennis door energie en eigen studie verworven
+heeft. Openhartig en zonder omwegen
+komt zij steeds voor haar meening uit en wie
+haar heeft leeren kennen zooals ik, weet dat er
+steeds staat op haar te maken valt. Vandaar dat ik aan
+Suzanne Despr&egrave;s mijn beste herinneringen bewaar.</p>
+
+<p>Nadat mijn bewerking van <em class="gh3">Bj&ouml;rnson's</em>
+"Faillissement" in het Th&eacute;&acirc;ter-Antoine was opgevoerd,
+wist ik haar ook voor <em class="gh3">Ibsen</em> te winnen.</p>
+
+<p>Door haar vertolking van "Nora" heeft zij
+veel tot de bekendheid met de Scandinavische
+tooneel-literatuur te Parijs bijgedragen. Haar vertolking
+van "Nora" toont over het geheel overeenkomst
+met die van <em class="gh3">Eleonora Duse</em> en
+staat dan ook zeer hoog.</p>
+
+<p>Met de "Roode Toga" van <em class="gh3">Brieux</em> begonnen
+wij onze tourn&eacute;e in het Schauspielhaus te
+Dresden. Haar Yanetta werd om strijd geprezen.</p>
+
+<p>Den volgenden avond had zij een even groot
+succ&egrave;s met "Le D&eacute;tour" van <em class="gh3">Bernstein</em>
+(hier te lande bekend onder de titel "Langs een
+Omweg"), hoewel de zaal toen minder goed bezet
+was.<span class='pagenum'><a name="Page_130" id="Page_130">[Pg 130]</a></span></p>
+
+<p>Van Dresden begaven wij ons naar Praag,
+waar wij oorspronkelijk "Nora" zouden geven.
+De vrouw van den directeur van het Stadt-theater
+had deze rol hier reeds verscheidene malen gespeeld
+en verzette zich tegen de opvoering.
+Daarom waren wij genoodzaakt "Le D&eacute;tour"
+aan te kondigen. Van Praag reisden wij naar
+Dresden, waar Suzanne Despr&egrave;s in het Opernhaus
+optrad om vervolgens te Hamburg een
+serie voorstellingen te geven in het Thalia Th&eacute;&acirc;ter
+van "La Robe Rouge", "Nora", "La Fille
+Elise", "Poil de Carotte" en "Denise".</p>
+
+<p>Dank zij mijn persoonlijke relaties gelukte het
+mij om bij de eerste voorstelling te Berlijn in
+het "Neues Theater" het bezoek van den
+Keizer te kunnen aankondigen. De affiches werden
+met den keizerlijken adelaar bedrukt, benevens
+de speciale vermelding: Auf allerh&ouml;chstes
+Befehl. Tegen mijn verwachting had de keizer te
+kennen gegeven een klassieke voorstelling te willen
+bijwonen en daartoe werd Racine's "Ph&egrave;dre"
+uitgekozen.</p>
+
+<p>Zooals ik dat voorzien had, was deze vertooning
+lang niet vlekkeloos.</p>
+
+<p>De Keizer ontbood mij in zijn loge, onderhield
+zich een tijdlang met mij over de<span class='pagenum'><a name="Page_131" id="Page_131">[Pg 131]</a></span>
+vertolking van dit meesterwerk, waarop hij slechts
+tegen had: het vulgaire, weinig waardige van het
+gegeven.</p>
+
+<p>Ik verzocht toen Zijn Majesteit een andere
+voorstelling bij te wonen van een modern stuk
+om zich een definitieve meening aangaande
+Suzanne Despr&egrave;s en haar gezelschap te vormen.
+De keizer besloot "La Robe rouge", dat vijf dagen
+later vertoond zou worden te komen zien, waarin
+volgens mijn meening Suzanne zich van haar
+beste zijde deed kennen. Niettegenstaande het geringe
+succ&egrave;s van "Ph&egrave;dre", maakten we volle zalen
+met "Nora," "Le D&eacute;tour" en met "L'Ain&eacute;e" van
+<em class="gh3">Jules Lema&icirc;tre</em>. Met "La Gioconda" van
+<em class="gh3">d'Annunzio</em> werd slechts twee duizend
+francs gemaakt. Iedereen wilde de herinnering
+aan Eleonora Duse onaangetast laten, die in deze
+rol te Berlijn haar grootste triumphen had gevierd.
+Overigens was de tegenwoordigheid van
+den Keizer bij de eerste voorstelling voldoende
+geweest om den schouwburg te vullen. Evenals
+te Londen beschouwt men te Berlijn het als een
+hulde aan het vorstenhuis om zich bij zulk een
+vertooning te gaan amuseeren of ... vervelen,
+wanneer het hoofd van Staat den schouwburg
+met zijn bezoek vereert.<span class='pagenum'><a name="Page_132" id="Page_132">[Pg 132]</a></span></p>
+
+<p>Den zesden dag van ons verblijf te Berlijn
+gaven wij "La Robe Rouge" wederom op "hoog
+bevel." De keizer verscheen op de minuut van
+het aangegeven uur af, vergezeld van de keizerin,
+de kroonprins en -prinses, prins Eitel-Friedrich
+en de geheele hofhouding in gala. Ditmaal viel
+er op de voorstelling niets te zeggen. Suzanne
+Despr&egrave;s overtrof zich zelf en speelde met een
+vuur, een bezieling, die iedereen onder haar
+suggestie bracht. De keizer was er zeer over
+voldaan en verzocht mij Suzanne Despr&egrave;s aan
+hem voor te stellen. Ik ging haar terstond
+opzoeken.</p>
+
+<p>&mdash;Suzanne, de keizer ontbiedt je om je te
+complimenteeren. Ik kom je op zijn verzoek
+halen. Ga vlug mee.</p>
+
+<p>&mdash;De keizer? Moet ik gaan?</p>
+
+<p>&mdash;Natuurlijk, vraag je dat nog?</p>
+
+<p>&mdash;Ja wel, maar ik heb nog nooit met een
+vorst gesproken. Ik weet niet hoe ik mij voor
+moet stellen, hem begroeten, noch wat ik zeggen
+moet.</p>
+
+<p>&mdash;Toon je gewoon zooals je altijd bent en
+antwoordt hem, zooals je een gewoon sterveling
+zoudt antwoorden. Wees je zelf, dat lukt steeds
+het best.<span class='pagenum'><a name="Page_133" id="Page_133">[Pg 133]</a></span></p>
+
+<p>Niet weinig ontroerd neemt zij mijn arm en
+ik begeleid haar naar de keizerlijke loge.</p>
+
+<p>De keizer wacht haar op, loopt haar tegemoet
+en zegt haar, terwijl hij haar de hand reikt.</p>
+
+<p>&mdash;Mevrouw, U hebt uw rol verrukkelijk gespeeld,
+als een groot artiest. Ik mocht haar reeds
+van Mme R&eacute;jane eenmaal bijwonen. Ook de
+keizerin is sterk onder den indruk en verheugt
+zich over het succes, dat u zoo waardig verdiend
+hebt.</p>
+
+<p>Daarop onderhield zich de keizer nog een
+tijdlang over de verschillende groote Parijsche
+artiesten, die hij reeds gezien had en die hij
+zeer bewondert, over litteratuur en over tooneel,
+waarbij hij het betreurde, dat in den laatsten tijd
+de stukken zoo vulgair werden.</p>
+
+<p>&mdash;Wat een volk noodig heeft zijn edele en
+verheven gevoelens. Het dagelijksch leven is
+reeds genoegzaam plat en weinig verheffend om
+dat nog eens opnieuw op de planken gade te
+slaan. Ik houd d&agrave;&agrave;rom zoo van uw klassieken,
+omdat zij verheven gevoelens bij ons opwekken,
+omdat zij den goeden smaak bevorderen en tot
+daden van zelfopoffering en moed prikkelen. Het
+is mij steeds zeer aangenaam, wanneer uw artiesten
+mijn hoofdstad bezoeken en mijn volk<span class='pagenum'><a name="Page_134" id="Page_134">[Pg 134]</a></span>
+met die werken in kennis brengen, die uw litteratuur
+tot eer strekken. Men zal hier nooit genoeg
+<em class="gh3">Corneille</em> en <em class="gh3">Racine</em> bewonderen en ik
+voel mij gelukkig tot hun succes door mijn
+tegenwoordigheid en belangstelling bij te
+dragen.</p>
+
+<p>Na deze voor Frankrijk vleiende bekentenis
+sprak de keizer nog enkele minuten over eenige
+boulevard-artiesten, die hij had zien spelen en
+schepte veel vermaak in de antwoorden van
+Suzanne, die zonder op de etikette acht te slaan,
+meedeelde hoe zij over hen dacht.</p>
+
+<p>Om de pauze niet langer te rekken, stak de
+keizer haar opnieuw de hand toe, waarna Suzanne
+boog en heen ging.</p>
+
+<p>Bij dit onderhoud viel er bij den keizer weinig
+te bemerken van de militaire stramheid, waaraan
+de talrijke photo's doen denken. Integendeel, hij
+lijkt dan veel meer op een vriendelijk, gemoedelijk
+heer, die zich vroolijk en toeschietelijk toont. Zijn
+doordringende blauwe oogen lachen u toe, terwijl
+hij bovendien vloeiend Fransch spreekt zonder
+accent, hetgeen van het meerendeel zijner landgenooten
+nu juist niet gezegd kan worden.</p>
+
+<p>De Fransche artiesten hebben steeds bij hem
+een streepje voor gehad. <em class="gh3">Sarah Bernhardt</em>,<span class='pagenum'><a name="Page_135" id="Page_135">[Pg 135]</a></span>
+<em class="gh3">Coquelin</em>, <em class="gh3">A&icirc;n&eacute;</em> en <em class="gh3">Cadet</em> en ook <em class="gh3">R&eacute;jane</em>
+kunnen hier trouwens over mee spreken.</p>
+
+<p>Na de voorstelling van "Nora" en "Poil de
+Carotte", bij ons onder den titel "Peenhaar"
+vertoond, werd Suzanne Despr&egrave;s te Berlijn uitbundig
+toegejuicht en in haar loge door verschillende
+bewonderaars gecomplimenteerd. Onder
+hen bevond zich een dame, die haar geestdrift
+nauwelijks bedwingen kon, waarvoor Suzanne
+Despr&egrave;s, als elke artiest, zeer gevoelig bleek en
+haar geroerd bedankte.</p>
+
+<p>Deze dame nam haar een oogenblik terzijde
+en vroeg toen zacht:</p>
+
+<p>&mdash;Nu wij toch eenmaal kennis gemaakt hebben
+en u mijn bewondering voor uw talent weet,
+moet u mij eens verklaren, waarom u u in het
+laatste bedrijf van "Nora" als jongen verkleedt
+en nog wel &eacute;&eacute;n met peenhaar?</p>
+
+<p>De kunstzinnige dame had namelijk "Poil de
+Carotte" als het vierde bedrijf van "Nora" opgevat.</p>
+
+<p>De d&eacute;sillusie van Suzanne Despr&egrave;s laat zich
+na zoo'n vraag begrijpen, hoewel zij er bij zich
+zelf toch om lachen moest.<span class='pagenum'><a name="Page_136" id="Page_136">[Pg 136]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Elena_Sanz" id="Elena_Sanz"></a>Elena Sanz.</h2>
+
+
+<p>In het voorjaar van 1890 kreeg ik op een
+goeden dag bezoek van <em class="gh3">Elena Sanz</em>, de beroemde
+Spaansche zangeres, die na langen tijd
+de aangebeden ster van den Koninklijken Schouwburg
+te Madrid te zijn geweest, het tooneel van
+haar triumphen had vaarwel gezegd, om zich
+geheel aan het geluk van haar koninklijken minnaar
+Alphonse XII te wijden.</p>
+
+<p>Twee kinderen, Alphonso en Fernando, die
+sprekend op hun vader geleken, waren het
+gevolg van deze intieme verhouding en Elena
+had zich jaren lang met volle liefde aan de opvoeding
+dezer prinsjes gegeven, tot zij tot flinke
+jongens waren opgegroeid. Iedereen meende dan
+ook dat zij voor goed van het tooneel afscheid
+had genomen, doch plotseling kreeg het verlangen
+naar de planken weer de overhand; zij meende
+dat zij zich slechts opnieuw in het publiek te<span class='pagenum'><a name="Page_137" id="Page_137">[Pg 137]</a></span>
+vertoonen had, om haar vroegere successen
+wederom deelachtig te worden. Zij zag niet in
+of wilde niet begrijpen, dat deze jaren van rust,
+haar lichaamsomvang hadden doen toenemen.
+Van haar vroegere schoonheid had zij alleen haar
+mooie, uitdrukkingsvolle oogen behouden en wat
+haar stem betrof, de bekoring was grootendeels
+verdwenen, al klonk ze nog zuiver.</p>
+
+<p>Ik gevoelde weinig lust met haar een "tourn&eacute;e"
+te beginnen, overtuigd, dat wij in plaats van
+een succes eerder fiasco zouden maken, hetgeen
+ik haar openlijk meedeelde.</p>
+
+<p>&mdash;U wil dus niet? U vergeet, meneer Sch&uuml;rmann,
+dat behalve mijn stem ik nog een andere
+attractie op het publiek heb. Ik ben immers een
+halve koningin.</p>
+
+<p>&mdash;Mevrouw, het spijt me, mijn seizoen is zoo
+goed als bezet en het is te laat om nu nog de
+noodige schouwburgen te kunnen huren.</p>
+
+<p>&mdash;Ook niet, wanneer ik de kosten op mij
+neem?</p>
+
+<p>&mdash;Ik wil u niet gaarne aan een verlies blootstellen.</p>
+
+<p>&mdash;Dat gaat mij alleen aan. Ik wil alle uitgaven
+dragen. Of er winst of verlies wordt gemaakt,
+behoeft u u niet aan te trekken. U maakt de<span class='pagenum'><a name="Page_138" id="Page_138">[Pg 138]</a></span>
+route voor mij in orde, huurt voor mijn rekening
+de zalen en zorgt voor de noodige reclame, zooals
+u dat verstaat en gewoon zijt. Ik reken hier
+op en geef u voor uw arbeid en tijdverlies tien
+duizend francs.</p>
+
+<p>Moeilijk kon ik langer bezwaren maken en
+nam tegen wil en dank haar voorstel aan. Mme
+Sanz gaf mij bovendien een bedrag van vijf duizend
+francs om de eerste kosten te dekken. Zij
+had een uitsluitend Spaansch schouwspel gecombineerd,
+dat zij "Noches de Espana" noemde.
+Twee en dertig danseressen van Cadix en Malaga
+in nationaal costuum van de provincies van
+Spanje zouden de Malagenas, Peterenas, Habaneras
+vertoonen, die later door de bekende <em class="gh3">Otero</em>
+en andere beroemde danseressen over de geheele
+wereld gedanst zijn, maar toen voor de meesten
+nog gloednieuw. Zij zelf zou in de "entre acten"
+liederen uit "Carmen" en "Orpheus" ten beste
+geven met medewerking van den bariton <em class="gh3">Lauwers</em>,
+een Belg, die op de Colonne-concerten
+reeds met groot succes was opgetreden.</p>
+
+<p>Zij bouwde minder op haar vroeger succes
+dan wel op de bekendheid van haar relatie tot
+den koning bij het buitenlandsch publiek, dat
+zeker niet de gelegenheid zou laten voorbijgaan<span class='pagenum'><a name="Page_139" id="Page_139">[Pg 139]</a></span>
+de maitresse van een regeerend vorst van nabij
+te zien. Zij rekende er verder heimelijk op overal
+met groote onderscheiding ontvangen te worden
+en nam daarom ook haar twee jongens mee, die
+met hun gouverneur elken avond de voorstelling
+zouden bijwonen.</p>
+
+<p>Al mijn bezwaren hadden op haar geen uitwerking.
+Zij had zich dit nu eenmaal voorgenomen
+en ik was niet in staat haar die verwachtingen
+uit het hoofd te praten. Zij droeg mij zelfs
+op er voor te willen zorgen, dat de verschillende
+autoriteiten haar waardig zouden kunnen ontvangen.</p>
+
+<p>Behalve een tiental schouwburgen in Duitschland
+en Oostenrijk, had ik te Amsterdam, den
+Haag en Rotterdam eveneens een zaal weten te
+huren. Om mijn goed betalende zangeres tot
+vriend te houden had ik mijn broeder te Amsterdam
+geschreven op de een of andere manier
+haar een waardige ontvangst te bereiden, na hem
+haar "id&eacute;e-fixe" in kleuren en geuren te hebben
+meegedeeld.</p>
+
+<p>Hij antwoordde mij: Wees gerust, zij zal haar
+zin hebben, hoe blijft een verrassing.</p>
+
+<p>Onze trein komt in Amsterdam aan. Op het
+perron staat mijn broeder met een deftig in het<span class='pagenum'><a name="Page_140" id="Page_140">[Pg 140]</a></span>
+zwart gekleed heer, een veelkleurig lintje in zijn
+knoopsgat, ons op te wachten.</p>
+
+<p>Ik kijk dien heer oplettend aan en herken in
+hem mijn ouden vriend Canter, eigenaar van een
+heerenconfectiezaak hier ter stede. Mijn broer
+wenkt mij niets te laten merken, nadert Elena
+Sanz, en haar zijn metgezel voorstellend:</p>
+
+<p>&mdash;Veroorloof mij, mevrouw u aan Zijn Excellentie,
+den minister van Schoone Kunsten voor
+te stellen, die namens onze regeering u komt
+verwelkomen.</p>
+
+<p>De meneer drukt een kus op Elena's vleezige
+hand en steekt zijn van buiten geleerde speech af.</p>
+
+<p>Elena, ten zeerste voldaan noodigt hem uit
+haar naar haar hotel te volgen, terwijl mijn broer
+en ik ons uit de voeten maken.</p>
+
+<p>&mdash;Ben jij van Lotje getikt om zoo iets te durven
+uithalen. Als zij nu verneemt, dat wij in
+Holland niet eens een minister van Schoone
+Kunsten rijk zijn?</p>
+
+<p>Mijn broeder antwoordt doodleuk: Dit plannetje
+leek mij het eenvoudigst, morgen is zij weer
+vertrokken en onze vriend Canter zal vandaag
+wel in zijn rol weten te blijven.</p>
+
+<p>Dat deed onze "minister", alsof het zijn dagelijksch
+werk was. Den geheelen dag liet hij haar<span class='pagenum'><a name="Page_141" id="Page_141">[Pg 141]</a></span>
+geen oogenblik in den steek en volgde haar als
+'r schaduw. Hij nam haar uitnoodiging, om
+samen te dineeren aan en verliet haar eerst bij
+den artiesten-ingang onder belofte in de pauze
+haar nogmaals te komen bezoeken. Tot groote
+verwondering van Elena Sanz verscheen hij echter
+niet meer en toen zij naar verschillende kanten
+vroeg, waar de minister van Schoone Kunsten
+bleef, keek men haar wel verwonderd aan, doch
+bleef haar het antwoord schuldig. Canter beangst,
+dat deze mystificatie zou uitlekken had 'm stil
+geknepen. Z'n taak was trouwens geeindigd.</p>
+
+<p>Den volgenden dag moesten wij naar den Haag.
+Wie beschrijft de verbazing van Elena, toen zij
+de Kalverstraat doorrijdend om zich naar het
+station te begeven aan de deur van zijn magazijn
+onzen "minister" herkende, bezig een boertje een
+jas aan te praten.</p>
+
+<p>Zou zij toen reeds iets vermoed hebben, of
+zou zij alleen verrast zijn geweest over zoo'n
+sprekende "gelijkenis"?</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Te Weenen was Elena Sanz op het dwaze
+denkbeeld gekomen om op het oogenblik dat
+de voorstelling zou aanvangen en iedereen zijn
+plaats reeds had ingenomen, haar twee jongens<span class='pagenum'><a name="Page_142" id="Page_142">[Pg 142]</a></span>
+in korten broek met zijden kousen, en claque
+onder den arm, voorafgegaan door twee gepoederde
+lakeien en gevolgd door hun gouverneur
+naar de zaal te zenden, die onder groote
+nieuwsgierigheid en gelach van de toeschouwers
+hun gereserveerde plaatsen gingen innemen. De
+verschijning van Elena Sanz lokte eveneens een
+spottend lachen uit. Men maakte luide aanmerkingen
+op den smaak van den afwezigen monarch,
+die eenmaal voor de thans zoo welgedane zangeres
+gegloeid had en wiens nakomelingsschap
+thans in het publiek vertoond werd.</p>
+
+<p>Toen werd het Elena Sanz eerst recht duidelijk,
+dat zij eerder naar mijn raad had moeten luisteren
+en aan deze dwaze vertooning, die niets
+artistieks had, een einde te maken. Zij zag van
+de verdere "tourn&eacute;e" liever af, trok zich terug
+op haar buitenverblijf te Billancourt, waar zij
+tot haar dood is voortgegaan met als rouwende
+vorstin te midden van een hofhouding van gepatenteerde
+klaploopers te leven, die haar kinderen
+met "Hoogheid" aanspraken in ruil voor
+een diner of een goudstuk. De arme vrouw, die
+overigens een goed karakter had, meende steeds
+door de wettige koningin van Spanje te kort
+gedaan te worden en bij het overlijden van<span class='pagenum'><a name="Page_143" id="Page_143">[Pg 143]</a></span>
+Alphonse XII eischte zij voor haar kinderen titel
+en fortuin op, welke haar bij gerechtelijke uitspraak
+voor goed geweigerd werden.<span class='pagenum'><a name="Page_144" id="Page_144">[Pg 144]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h1><a name="SOUVENIRS" id="SOUVENIRS"></a>SOUVENIRS.</h1>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Paul_Verlaine" id="Paul_Verlaine"></a>Paul Verlaine.</h2>
+
+
+<p>Holland heeft steeds ten allen tijde voor de
+Fransche litteratuur groote belangstelling aan
+den dag gelegd. Toen de dichter <em class="gh3">Paul Verlaine</em>
+in zijn geboorteland nog slechts door
+een intiemen kring van bewonderaars gewaardeerd
+werd, werd hij bij het verschijnen van zijn eersten
+dichtbundel hier te lande reeds door velen
+naar waarde geschat en begrepen. Men las en
+genoot zijn gevoelvolle verzen en toen Mr. <em class="gh3">van
+Hall</em> en enkele bekende literatoren van ons
+land een comit&eacute; wilden vormen om den dichter
+naar Amsterdam te doen over komen en hem
+hier te huldigen, toonde men zich terstond bereid
+daaraan gevolg te geven.</p>
+
+<p>Men noodigde den dichter daarop uit voor
+een uitgelezen gehoor eenige van zijn laatste gedichten
+te komen voordragen, doch Paul<span class='pagenum'><a name="Page_145" id="Page_145">[Pg 145]</a></span>
+Verlaine liet weten, dat door een kortgeleden ziekte
+zijn middelen hem dit niet veroorloofden. Terstond
+werd hem toen zes honderd francs toegezonden
+met verzoek den dag en het uur van
+zijn komst te willen opgeven. Het comit&eacute; bestaande
+uit zes heeren had zich naar het station
+begeven om den dichter plechtstatig te ontvangen,
+terwijl twee open landauers aan den uitgang
+de komst van Paul Verlaine verbeidden.</p>
+
+<p>De trein arriveert, de zes heeren snellen naar
+de wagon eerste klasse.... Niemand!....
+Men zoekt de volgende wagons af, alweer zonder
+resultaat. Men maakt zich reeds vol spijt
+gereed maar weer heen te gaan. Een slordig
+uitziend man, in een grijs colbertje met slappen
+hoed, in zijn rooden zakdoek wat hemden en
+boorden geknoopt, loopt zoekende het perron
+af en na zich het zweet van zijn ontblooten
+schedel geveegd te hebben, roept hij met schorre
+stem uit.</p>
+
+<p>&mdash;Waar zijn die bliksemsche kerels nou, die
+me zouden opwachten?...</p>
+
+<p>Geheel uit het veld geslagen door de verschijning
+van dezen ongeschoren, als een zwerver
+uitzienden man, besluiten enkelen van het
+comit&eacute; er stil van door te gaan. Een van de<span class='pagenum'><a name="Page_146" id="Page_146">[Pg 146]</a></span>
+heeren offert zich op, daar hij begrijpt dat men
+Verlaine, die onze taal natuurlijk niet machtig is,
+niet aan zijn lot kan overlaten. Hij schiet zijn
+overjas aan, slaat snel zijn kraag op om zijn
+witte das te verbergen, neemt Verlaine bij den
+arm en stopt hem in den h&ocirc;telomnibus, terwijl
+de overige heeren in de gala rijtuigen plaats
+nemen. Op deze wijze maakte Paul Verlaine
+zijn entr&eacute;e te Amsterdam.<span class='pagenum'><a name="Page_147" id="Page_147">[Pg 147]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Maurice_Barres" id="Maurice_Barres"></a>Maurice Barr&egrave;s.</h2>
+
+
+<p>Een Hollander was mij in mijn woning te
+Parijs aan den Boulevard Hausmann komen opzoeken
+en na onze zaken beeindigd te hebben,
+maakten wij een wandeling in de buurt. Telkens
+wanneer iemand mij groette of ik door iemand
+aangesproken werd, wenschte hij den naam van
+dien persoon te weten, zeker om bij zijn terugkeer
+in Holland te kunnen vertellen, dat hij aan
+verschillende beroemdheden te Parijs was voorgesteld.</p>
+
+<p>Toevallig kwamen wij dien middag bij Caf&eacute;
+de la Paix <em class="gh3">Tristan Bernard</em> tegen en hoe
+ik er bij kwam, weet ik zelf niet, bij zijn vraag
+wie deze heer met zijn gitzwarten vollen baard
+was, antwoordde ik: <em class="gh3">Maurice Barr&egrave;s</em>.</p>
+
+<p>&mdash;Maurice Barr&egrave;s, van de Acad&eacute;mie, kent U
+die ook al! Ik heb veel van hem gelezen, zou
+ik hier ergens zijn portret kunnen koopen?<span class='pagenum'><a name="Page_148" id="Page_148">[Pg 148]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Dat denk ik wel.</p>
+
+<p>We slaan de Avenue de l'Op&eacute;ra in, ik breng
+hem tot voor het magazijn van Hautecoeur,
+waar verschillende photo's van Parijsche beroemdheden
+uitgestald liggen en nam toen onder
+&eacute;&eacute;n of ander voorwendsel afscheid van mijn
+vraagzieken bezoeker.</p>
+
+<p>Den volgenden dag kwam hij bij mij afscheid
+nemen.</p>
+
+<p>&mdash;Die Parijzenaars denken met vreemdelingen
+toch maar alles uit te kunnen halen!.... Verbeeld
+je, bij mijn vraag naar een portret van
+Maurice Barr&egrave;s biedt men mij een photo van een
+geheel gladgeschoren heer aan. Ik zeg natuurlijk,
+dat ik het portret van Maurice Barr&egrave;s moet hebben,
+dien ik persoonlijk ken en dat ze zich
+vergissen. De winkelbediende houdt vol, dat het
+portret het goede is, waarop ik zoo nijdig word,
+dat ik hem toesnauw: "Het geeft geen pas iemand
+in wien men den vreemdeling herkent maar wat
+in de handen te willen stoppen!...." Woedend
+verlaat ik het magazijn, terwijl ik zie, dat
+dat heerschap me nog uitlacht op den koop
+toe.</p>
+
+<p>Ik heb mijn Hollandschen vriend nooit meer
+te Parijs ontmoet, doch mocht ik hem nog eens<span class='pagenum'><a name="Page_149" id="Page_149">[Pg 149]</a></span>
+tegenkomen, ik denk, dat ik dan beter doe, hem
+maar stil te laten doorloopen.<span class='pagenum'><a name="Page_150" id="Page_150">[Pg 150]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Mme_Segond-Weber" id="Mme_Segond-Weber"></a>Mme Segond-W&eacute;ber.</h2>
+
+
+<p>Deze beroemde Soci&eacute;taire van het Th&eacute;ater
+Fran&ccedil;ais heb ik meerdere malen met een tooneel-ensemble
+rondgeleid. Overal speelde zij met het
+grootste succes haar lijfrollen "Ph&egrave;dre", "Andromaque",
+"Pauline" (Polyeucte) en "Chim&egrave;ne"
+(Le Cid). Ook in ons land werd haar komst
+steeds met verlangen tegemoet gezien. Daarom
+verzochten verscheidene directeuren uit de provincie,
+die anders niet door mij bezocht werden,
+ook in hun schouwburgen een voorstelling te
+komen geven. Het meest dringend verzoek ontving
+ik van den schouwburgdirecteur te Haarlem.</p>
+
+<p>Ik antwoordde hem dat ik wel daartoe te vinden
+was, mits mij een vast bedrag gegarandeerd werd,
+hetgeen hij terstond aannam. Ik zond hem daarop
+de text van het affiche, waarop ik omgaand het
+volgend briefje ontving:<span class='pagenum'><a name="Page_151" id="Page_151">[Pg 151]</a></span></p>
+
+<div class="blockquot"><p>Meneer Sch&uuml;rmann.</p>
+
+<p>Ik heb niets afgedongen op het bedrag, dat U
+van mij verlangde voor de voorstelling van Mme
+W&eacute;ber van de Com&eacute;die Fran&ccedil;aise. Ik wil dus
+ook niet bedrogen worden. Ik heb U voor Mme
+W&eacute;ber betaald en vergenoeg mij niet met een
+tweede Mme W&eacute;ber!... (J'ai pay&eacute; pour avoir
+la premi&egrave;re, je ne veux pas de la seconde.)</p></div><p><span class='pagenum'><a name="Page_152" id="Page_152">[Pg 152]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Sacha_Guitry" id="Sacha_Guitry"></a>Sacha Guitry.</h2>
+
+
+<p><em class="gh3">Sacha</em>, de thans reeds zoo beroemde zoon
+van <em class="gh3">Lucien Guitry</em> is op reis al even charmant
+en geestig als hij zich in zijn blijspelen en op de
+planken toont.</p>
+
+<p>Ik was zoo onverstandig te meenen dat zijn
+eigenaardig Parijsch repertoire ook in het buitenland
+zou geapprecieerd worden. Ik ondervond
+helaas het tegendeel, want het publiek scheen
+zijn geestigheden niet te snappen en verliet
+meermalen reeds den schouwburg v&oacute;&oacute;r z'n stukken
+geeindigd waren.</p>
+
+<p>Sacha scheen zich hier weinig van aan te
+trekken en bleef er doodkalm bij. Waar hij zich
+meer ongerust over maakte, dat was over zijn
+gezondheid. Hij, die in lichaamsomvang veel
+van een reus heeft, toonde zich vaak nog bezorgder
+dan Moli&egrave;re's "Malade Imaginaire". Hij
+was dan ook zoo benauwd zeeziek te worden,<span class='pagenum'><a name="Page_153" id="Page_153">[Pg 153]</a></span>
+dat hij weigerde zich in te schepen, toen wij van
+Odessa naar Konstantinopel moesten oversteken.
+Niets kon deze dwaze angst wegnemen en ik
+was verplicht de "tourn&eacute;e" door Turkije op te
+geven, die mij misschien schadeloos zou hebben
+gesteld voor de verliezen, die ik in Rusland met
+hem had geleden.</p>
+
+<p>Ik had hem, te Parijs teruggekeerd, een proces
+kunnen aandoen en vergoeding kunnen eischen,
+hetgeen ik evenwel nagelaten heb, omdat ik,
+eerlijk gezegd, te veel op zijn vriendschap gesteld
+was.</p>
+
+<p>Dat wist hij en daarom schreef hij op het
+titelblad van zijn tooneelstukken, die hij mij later
+aanbood:</p>
+
+<div class="blockquot"><p>A. J. J. Sch&uuml;rmann qui m'a fait tourner en
+Orient et que j'ai tourn&eacute; en bourrique, mais
+amicalement.</p>
+
+<p><i>Sacha Guitry.</i></p></div>
+
+<p>Hetgeen vrij vertaald met verlies van de geestige
+woordspeling wil zeggen: Ter herinnering aan
+onze reis door het Oosten, waarbij ik je leelijk
+den voet heb dwars gezet zonder het te willen.</p>
+
+<div class="blockquot"><p><i>S. G.</i></p></div><p><span class='pagenum'><a name="Page_154" id="Page_154">[Pg 154]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Maurice_Maeterlinck" id="Maurice_Maeterlinck"></a>Maurice Maeterlinck.</h2>
+
+
+<p>E&eacute;n mijner belangrijkste en meest succesvolle
+tourn&eacute;e's is wel die met <em class="gh3">Georgette Leblanc</em>
+geweest in de bekende stukken van haar beroemden
+echtgenoot.</p>
+
+<p><em class="gh3">Maurice Maeterlinck</em> vergezelde ons geregeld
+en overal waar wij optraden, organiseerde
+men feesten en soupers hem ter eere. Hij weigerde
+echter steeds daaraan deel te nemen behalve
+te Berlijn en te Praag. Hij ontving dagelijks
+stapels brieven van jonge meisjes, die hem om
+zijn handteekening of om een korte autografie
+verzochten en die zich voorstelden, dat de auteur
+van "Pell&eacute;as en M&eacute;lisande" een jong, teer uitziend,
+en vooral dichterlijk personage was. Groot
+was dan ook haar teleurstelling, toen zij een
+luidruchtig, zwaarlijvig en ietwat burgerlijk type
+te zien kregen, wiens eerste woorden steeds luidden,
+wanneer hij in een vreemd h&ocirc;tel afstapte met<span class='pagenum'><a name="Page_155" id="Page_155">[Pg 155]</a></span>
+zijn geprononceerd Gentsch accent: "Wat kan ik
+hier te eten krijgen en wat voor bier wordt hier
+geschonken?"</p>
+
+<p>Nimmer heb ik een schrijver onverschilliger
+voor zijn werk gezien, wanneer hij eenmaal
+de laatste hand er aan gelegd had. Op de
+repetities zag men hem nooit. Hij stoorde
+zich evenmin om de "coupures", die men noodig
+achtte aan te brengen en stelde ook weinig
+belang in de aankleeding van zijn stukken.</p>
+
+<p>Toen in den Gymnase schouwburg door mijn
+toedoen het eerst "Joyzelle" werd opgevoerd,
+is hij het stuk eerst bij de zevende voorstelling
+komen bijwonen en toen bleef hij zelfs niet eens
+tot het einde.</p>
+
+<p>&mdash;Na tienen is men nergens zoo goed als in bed!..</p>
+
+<p>Wij speelden "Monna Vanna" te Lodz in Polen.
+De schouwburg bevindt zich op de binnenplaats
+van een complex gebouwen en vlak tegenover
+is een badinrichting.</p>
+
+<p>Een heer begeeft zich naar het loket en vraagt
+"Vanna". De bureaulist ziet aan zijn kleeding
+dat hij geen bezoeker voor de fauteuils is en
+geeft hem een galerijplaats.</p>
+
+<p>&mdash;Hoeveel?</p>
+
+<p>&mdash;Een roebel.<span class='pagenum'><a name="Page_156" id="Page_156">[Pg 156]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Dat is duur!</p>
+
+<p>&mdash;Goedkooper heb ik ze niet.</p>
+
+<p>Na eenige minuten komt deze heer woedend
+terug.</p>
+
+<p>&mdash;Zeg, ben je mal!... Laat je mij een roebel
+betalen voor een plaats in een zaal, waar ik een
+man en vrouw hoor schreeuwen in een taal, waar
+ik geen woord van versta, terwijl ik nergens gelegenheid
+zie om een bad te nemen, niettegenstaande
+ik duidelijk om "Vanna" gevraagd heb!..</p>
+
+<p>Mijn bureaulist had gemeend, dat hij "Vanna"
+wilde zien en vermoedde niet dat "vanna" op
+zijn Poolsch "bad" beteekent.</p>
+
+<p>Eens vroeg ik Maeterlinck of hij alleen werkte,
+wanneer hij zich ge&iuml;nspireerd gevoelde?</p>
+
+<p>&mdash;Ge&iuml;nspireerd!.. Als ik daarop moest wachten,
+kwam er geen woord op papier!<span class='pagenum'><a name="Page_157" id="Page_157">[Pg 157]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Bjornsterne_Bjornson" id="Bjornsterne_Bjornson"></a>Bj&ouml;rnsterne Bj&ouml;rnson.</h2>
+
+
+<p>In samenwerking met <em class="gh3">Etienne de la Neuville</em>,
+wiens "nom de plume" <em class="gh3">Jacques Lemaire</em>
+luidt, had ik een Fransche vertaling
+van <em class="gh3">Bjoernson</em>'s "Faillissement" het licht doen
+zien. <em class="gh3">Antoine</em> besloot het drama in studie te
+nemen, nadat wij de vijf bedrijven tot vier ingekort
+hadden. Toen de repetities reeds aangevangen
+waren, schreef Bjoernson.</p>
+
+<p>&mdash;Ik zie door deze willekeurige inkorting van
+mijn stuk, waarover men mij niet geraadpleegd
+heeft van mijn auteursrecht af en wil ook niet
+op de affiches genoemd worden.</p>
+
+<p>Het drama heeft veel succes. Prachtige verslagen
+verschijnen in de dagbladen, terwijl <em class="gh3">Antoine</em>
+en <em class="gh3">G&eacute;mier</em> om strijd geprezen worden.</p>
+
+<p>Terstond telegrafeert Bjoernson.</p>
+
+<p>&mdash;Laat mijn naam aankondigen en zend mij
+omgaand exemplaar der bewerking.<span class='pagenum'><a name="Page_158" id="Page_158">[Pg 158]</a></span></p>
+
+<p>Sindsdien liet Bjoernson het stuk overal in de
+nieuwe bewerking opvoeren, die hij eerst afgekeurd
+had en nog steeds wordt "Faillissement"
+in vier bedrijven vertoond.<span class='pagenum'><a name="Page_159" id="Page_159">[Pg 159]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Ibsen" id="Ibsen"></a>Ibsen.</h2>
+
+
+<p>"Hedda Gabler", "Nora" en "Spoken", hetzij
+door <em class="gh3">Duse</em>, <em class="gh3">Agnes Sorma</em>, <em class="gh3">Suzanne
+Despr&egrave;s</em> of <em class="gh3">Antoine</em> gedurende mijn "tourn&eacute;es"
+gespeeld, hadden steeds het grootste succes.
+Geen wonder, dat toen ik mij in 1903 te Christiana
+bevond, ik van verlangen brandde met den
+auteur dier beroemde stukken kennis te maken.
+Ik had vernomen, dat <em class="gh3">Ibsen</em> eertijds gewoon
+was tegen half drie in het Grand-Hotel zijn middagmaal
+te gebruiken, temidden der vele stamgasten
+en vreemdelingen, niet weinig trotsch den
+schrijver van zooveel meesterwerken in hun midden
+te hebben, wiens bronzen konterfeitsel op
+het plein van het "National Teatret" tegenover
+dat van Bj&ouml;rnsterne Bj&ouml;rnson prijkt.</p>
+
+<p>Ik trof het echter slecht. Ibsen kwam al lang
+niet meer in het Grand-Hotel, omdat de groote
+schrijver aan het sukkelen was geraakt en zijn<span class='pagenum'><a name="Page_160" id="Page_160">[Pg 160]</a></span>
+kamer moest houden. Nog steeds waren zijn hersenen
+even gezond als in vroeger dagen, doch
+zijn gedachten in woorden omzetten scheen hij
+verleerd en hij sprak geheel andere woorden, dan
+hij wilde bezigen. Wanneer hij bijvoorbeeld iemand
+een stoel aanbood, zei hij: "neem een sigaar".</p>
+
+<p>Eerst hadden deze vergissingen hem woedend
+gemaakt, zeer tot nadeel van zijn gezondheid.
+Daarom had zijn familie besloten hem zoo weinig
+mogelijk uit te laten gaan en verboden dat hij
+bezoekers ontving. Deze afzondering van de wereld
+had den bejaarden schrijver melancholiek
+gestemd. Hij, die gewoon was door de menigte
+toegejuicht te worden, kon zich niet goed aan
+deze kalmte wennen.</p>
+
+<p>Als bewijs hoezeer hij op publieke hulde gesteld
+was, diene volgende bijzonderheid.</p>
+
+<p>Zoodra Ibsen een stuk ge&euml;indigd had, meldden
+alle kranten van Christiana met vette letters:
+"Hendrik Ibsen heeft een nieuw stuk voltooid.
+Morgen tegen tien uur zal hij het manuscript
+naar den schouwburg brengen."</p>
+
+<p>Wanneer dan de schrijver den volgenden dag
+op het vastgestelde uur deftig en met afgemeten
+passen zijn manuscript opgerold in de rechterhand
+zich naar den schouwburg begaf, stond het<span class='pagenum'><a name="Page_161" id="Page_161">[Pg 161]</a></span>
+publiek aan weerszijden van den weg "en haie"
+opgesteld. Zoodra Ibsen zijn stuk afgegeven had
+en huiswaarts keerde, begonnen de toeschouwers,
+die tot nog toe zich kalm hadden gehouden
+luidkeels te juichen. Ibsen wuifde hen met de
+hand toe en glimlachte zelfbewust zijn roemvollen
+taak van apostel volbracht te hebben.</p>
+
+<p>Zijn familie had nu het volgende verzonnen
+om hem van de hulde te laten genieten waaraan
+hij zoozeer gewoon was. Daar hij zich niet meer
+in het publiek bewoog, dekte men de tafel vlak
+v&oacute;&oacute;r het venster van de eerste &eacute;tage zijner woning,
+die links van het paleis van koning Oscar
+II aan den wandelweg gelegen was.</p>
+
+<p>Zoodoende konden de inwoners van Christiania
+hun afgod aan het middagmaal zien zitten
+en hiervan was ik op mijn beurt eveneens getuige.</p>
+
+<p>De oude meester zag er nog kranig uit. Zijn
+hoogrood gelaat werd door zijn sneeuwwitte
+haren en baard waardig omlijst en men kon
+hem niet aanzien, dat hij lijdende was. Zijn
+dochter naderde hem en fluisterde hem iets in
+het oor: Ibsen stond toen op, wuifde met zijn servet
+naar het publiek, waarna de gordijnen werden
+neergelaten. De voorstelling was afgeloopen...<span class='pagenum'><a name="Page_162" id="Page_162">[Pg 162]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Gabriele_dAnnunzio" id="Gabriele_dAnnunzio"></a>Gabriele d'Annunzio.</h2>
+
+
+<p>d'Annunzio is een trouw bezoeker van Parijs en
+men weet, dat hij zijn laatste tooneelstuk in het
+Fransch heeft geschreven. Hij is op en top een
+"charmeur" en wie hem heeft leeren kennen of
+onder zijn gehoor is geweest, moet toegeven,
+zelfs al is men geen vriend van zijn werk, dat
+er een bijzondere bekoring van hem uitgaat, terwijl
+men verbaasd staat over zijn uitgebreide
+kennis en artistieken smaak.</p>
+
+<p>Meermalen ben ik met verschillende gezelschappen
+in Athene geweest en heb bij die gelegenheid
+den Acropolis en het Parthenon bezocht,
+zonder evenwel sterk onder den indruk
+der schoonheden van het oude Griekenland te
+komen. Die grauwe bergen, de onverdraaglijke
+stof, de vele kopie&euml;n van standbeelden,&mdash;de echte
+bevinden zich grootendeels te Londen<span class='pagenum'><a name="Page_163" id="Page_163">[Pg 163]</a></span>
+in het Britsch-Museum&mdash;lieten mij vrijwel koud,
+zoodat ik mij veel liever naar Phalera aan zee
+begaf, waar ik tenminste van de frissche lucht
+kon genieten.</p>
+
+<p>Tijdens onze omzwervingen met <em class="gh3">Eleonora
+Duse</em> en haar gezelschap door Europa, vergezelde
+de schrijver van "La Gioconda", "la Gloria"
+en "Il Sogno" zijn beroemde en geliefde
+ster. Toen wij te Athene kwamen vroeg Annunzio
+mij hem naar den Acropolis te vergezellen.
+Veel lust toonde ik om bovengenoemde redenen
+nu juist niet.</p>
+
+<p>&mdash;Als het je niet interesseert, dan heb je er
+ook niets van begrepen en gezien. Ik wil niet
+dat je Athene met zoo'n oordeel weer den rug
+toekeert. Ga met me mee en je zult je tocht niet
+berouwen.</p>
+
+<p>Daar viel niet veel tegen in te brengen en
+samen bestegen we het Parthenon.</p>
+
+<p>Dien dag zal ik niet licht vergeten, al ontbreekt
+mij het talent mijn gevoelens in schoone woorden
+om te zetten. Gedurende vier uur luisterde ik
+met &eacute;&eacute;n en al verrukking naar zijn woorden,
+toen hij het roemrijke verleden van Hellas uit
+het stof wist te doen herrijzen. Ik leefde wederom
+de heldendaden der oude Grieken mee en<span class='pagenum'><a name="Page_164" id="Page_164">[Pg 164]</a></span>
+door zijn dichterlijke verklaringen kwam het mij
+voor als of ik naast den ouden, blinden <em class="gh3">Homerus</em>
+liep, dien onuitputtelijken verteller van Grieksche
+sagen, nu een tweede dichter als <em class="gh3">Gabriele d'Annunzio</em> opnieuw aan mijn verrukte oogen
+deze wonderen uit het grijze verleden wist te
+verklaren.<span class='pagenum'><a name="Page_165" id="Page_165">[Pg 165]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Osman_Pacha" id="Osman_Pacha"></a>Osman Pacha.</h2>
+
+
+<p>Toen <b>Abdul-Hamid</b> over Turkije nog den
+scepter zwaaide, werden de buitenlandsche gezelschappen,
+die Konstantinopel aandeden, vaak
+op hoog bevel uitgenoodigd te Yildiz Kiosk op
+te treden.</p>
+
+<p>Een voordeel was dit overigens niet, hetgeen
+uit het volgende blijken zal.</p>
+
+<p>De sultan had voor deze priv&eacute;-voorstellingen
+naar gelang van haar beteekenis veel over, alleen
+gingen zijn "cachets" door zooveel handen, dat
+de belanghebbende directie er hoogstens een
+vierde van ontving.</p>
+
+<p>Toen Osman Pacha, de held van Plewna, mij
+dan ook verzocht in het Paleis van den Sultan
+een voorstelling te komen geven met het vaudeville-gezelschap,
+waarvan <em class="gh3">Valentine Joissant</em> de
+ster was, had ik daar ternauwernood ooren na,
+omdat ik in den Winterschouwburg "des Petits-Champs"<span class='pagenum'><a name="Page_166" id="Page_166">[Pg 166]</a></span>
+van de hoofdstad meer kon verdienen.
+De beroemde generaal begreep niets van mijn
+terughoudendheid en drong er op aan de reden
+te vernemen.</p>
+
+<p>Ik deelde hem mee, dat ik door mijn vroegere
+ervaringen steeds geld bij zoo'n voorstelling ten
+paleize had moeten bijpassen, waarop hij mij
+verzekerde, dat hij er borg voor bleef, dat ik het
+volle bedrag, door den sultan vastgesteld zonder
+&eacute;&eacute;n enkele korting zou ontvangen.</p>
+
+<p>Hieromtrent dus gerustgesteld, besloot ik de
+"Dame van Maxim" voor deze gelegenheid te
+kiezen en de affiches werden met strooken beplakt,
+vermeldend, dat de avondvoorstelling eerst
+om elf uur zou aanvangen, omdat het gezelschap
+in het paleis van den sultan dien dag optrad.</p>
+
+<p>De zaal van het paleis bood den gewonen
+aanblik. De haremdames in de loges waren aan
+het oog van de artiesten onttrokken door breede
+gazen gordijnen die van den &eacute;&eacute;nen hoek van het
+balcon naar den anderen waren gespannen, terwijl
+neger-eunuchen de toegangen bewaarden,
+gekleed in lange zwarte overjassen. Alleen de
+sultan en Osman Pacha zaten in de zaal. Natuurlijk
+hadden de artiesten alle moeite van de
+wereld om in zoo'n ongezellige omgeving<span class='pagenum'><a name="Page_167" id="Page_167">[Pg 167]</a></span>
+behoorlijk hun rollen te vertolken en wat m&eacute;&eacute;r
+zegt, de noodige "entrain" aan den dag te leggen.
+Het eerste bedrijf loopt ongestoord af te midden
+van een doodsche stilte. In het tweede bedrijf
+weerklinkt nu en dan het gelach der haremdames,
+alleen de sultan verroert zich niet.</p>
+
+<p>Ontmoedigd door zoo weinig bijval, gaf ik
+onzen regisseur last de pauze zoo kort mogelijk
+te maken en terstond met het derde bedrijf aan
+te vangen, doch aleer dit gebeurt, komt men mij
+waarschuwen, dat Osman Pacha mij wenscht te
+spreken.</p>
+
+<p>Ik ga naar hem toe.</p>
+
+<p>&mdash;Zijne Majesteit is zeer in zijn schik. Het
+tweede bedrijf staat hem bijzonder aan. Laat dus
+het derde weg en laat het tweede nogmaals opvoeren.</p>
+
+<p>Ik moest dit vreemde verzoek wel opvolgen
+en had er geen spijt van, want terwijl ik achter
+de schermen de zaal inkijk, zie ik een bijna onmerkbaren
+lach om de lippen van den heerscher
+der geloovigen zweven, den eenigen man ter
+wereld, die nooit lacht.</p>
+
+<p>Na afloop word ik voor de tweede maal geroepen
+en ben reeds bezorgd, dat men mij opnieuw
+dit bedrijf zal laten spelen. Gelukkig was
+deze angst ongegrond.<span class='pagenum'><a name="Page_168" id="Page_168">[Pg 168]</a></span></p>
+
+<p>Een hooge beambte overhandigt mij een zijden
+beurs vol goud, voorzien van het keizerlijk zegel.</p>
+
+<p>&mdash;Laat het scherm rijzen, zei hij tot mij, en
+groet zijne Majesteit. Draag daarbij zorg dat zijne
+Majesteit zich overtuigen kan, dat men u de beurs
+ter hand gesteld heeft en de zegel nog ongeschonden
+is.</p>
+
+<p>Ik verschijn ten tooneele, buig en toon de
+zijden beurs.</p>
+
+<p>De sultan staat op, richt zijn kijker naar mij
+en wenkt mij, dat hij tevreden is.</p>
+
+<p>Ik open de beurs op mijn bureau. Er zaten
+vier honderd Turksche ponden in, de eerste en
+eenige maal, dat ik in Turkije bij een voorstelling
+ten paleize het volle bedrag ontving.<span class='pagenum'><a name="Page_169" id="Page_169">[Pg 169]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Anna_Judic" id="Anna_Judic"></a>Anna Judic.</h2>
+
+
+<p>Bij een tourn&eacute;e met deze beroemde operette-ster
+waren wij te Napels aangekomen en besloten wij
+de bouwvallen van Pompe&iuml; eens van nabij te
+aanschouwen. We troffen het echter heel slecht,
+de doodenstad was gedurende vier dagen voor
+bezoekers gesloten, juist zoolang als wij te Napels
+zouden vertoeven.</p>
+
+<p>Wat te doen?....</p>
+
+<p>Na een tijdlang ons bedacht te hebben, verzon
+ik er het volgende op. Ik bestelde een zeer
+elegant open rijtuig, waar <em class="gh3">Anna Judic</em>, <em class="gh3">Henri
+Emmanuel</em> en <em class="gh3">Edouard Georges</em> in plaats
+namen, terwijl ik als vierde met hen mee reed.
+Als hoofddeksel had ik een echt Turksche "fez"
+opgezet.</p>
+
+<p>Voor de poort van Pompe&iuml; aangekomen, stapt
+Emmanuel uit en vraagt den directeur der opgravingen
+te spreken.<span class='pagenum'><a name="Page_170" id="Page_170">[Pg 170]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;De zwager van den Sultan bevindt zich in
+ons rijtuig en wenscht Pompe&iuml; te bezoeken. We
+hebben zoo juist vernomen, dat de toegang voor
+het publiek gedurende eenige dagen verboden is.</p>
+
+<p>Moet Zijne Keizerlijke Hoogheid naar Napels
+terug keeren om de Italiaansche regeering verlof
+aan te vragen de belangrijke opgravingen in
+oogenschouw te nemen en zijn bezoek een dag
+uitstellen?</p>
+
+<p>&mdash;Is die meneer met zijn fez op de zwager
+van den sultan?</p>
+
+<p>&mdash;Juist.</p>
+
+<p>&mdash;Spreekt hij Fransch of Italiaansch?</p>
+
+<p>&mdash;Geen van beide.</p>
+
+<p>&mdash;Laat dan zijn Keizerlijke Hoogheid onder
+een of ander voorwendsel eenige minuten geduld
+hebben, opdat ik mij even kan aankleeden
+en ik zal Zijne Hoogheid zelf rondgeleiden.</p>
+
+<p>&mdash;Afgesproken, doch laat zijn Hoogheid niet
+lang wachten.</p>
+
+<p>Binnen enkele minuten kwam de geleerde ingenieur
+terug, onberispelijk gekleed, met een
+hoogen zijden hoed. Hij liet ons alles zien, doch
+deed geen mond open. Alleen bij het afscheid
+nemen, wees hij op zijn knoopsgat om mij te
+toonen, dat hij nog nimmer gedecoreerd was.<span class='pagenum'><a name="Page_171" id="Page_171">[Pg 171]</a></span></p>
+
+<p>Ik glimlachte veelbeteekenend en bij het afscheid
+nemen drukte de directeur met groot ontzag
+een kus op mijn hand.</p>
+
+<p>Den volgenden dag vertelden de Napolitaansche
+bladen van het keizerlijk bezoek te Pompe&iuml;,
+tot groote verwondering van de Turksche ambassade,
+die natuurlijk van niets afwist.</p>
+
+<p>Wat de directeur betreft, hij wacht nog steeds
+op het lintje van zijn zwijgenden vorstelijken
+gast.<span class='pagenum'><a name="Page_172" id="Page_172">[Pg 172]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Amerikaansche_Indrukken" id="Amerikaansche_Indrukken"></a>Amerikaansche Indrukken.</h2>
+
+
+<p>Mijn tourn&eacute;e door de Vereenigde Staten met
+<em class="gh3">Eleonora Duse</em> in 1896 is in alle opzichten
+voorspoedig geweest, zoowel artistiek als financieel
+met uitzondering alleen gedurende ons
+verblijf te Chicago, waar de groote actrice niet
+verkoos op te treden.</p>
+
+<p>Ik had met Mme Duse gecontracteerd voor
+zestig voorstellingen verdeeld over New-York,
+Washington, Boston, Philadelphia, Chicago, Brooklyn,
+St.-Louis en Quibec. Den 10en Januari was
+ik te H&acirc;vre met de "Bretagne" van de Trans-Atlantische
+Maatschappij scheep gegaan, terwijl
+Mme Duse twee weken later te Liverpool aan
+boord stapte van de "Majestic". Haar gezelschap
+vertrok van Genua met den "Bismarck". 27 April
+bevonden wij ons wederom te Parijs, nadat wij
+den 18en New-York hadden verlaten.</p>
+
+<p>Reeds op de heenreis deed mijn goed gesternte<span class='pagenum'><a name="Page_173" id="Page_173">[Pg 173]</a></span>
+mij kennis maken met den heer <em class="gh3">Malcolm
+Turner</em>, chef van de douane, die uit respect
+voor de groote kunstenares haar zeven en twintig
+koffers ongemoeid liet. De heer <em class="gh3">Davis</em>, vertegenwoordiger
+van Mr. <em class="gh3">Miner</em>, den directeur
+van het "Fifth Avenue Theater", wachtte mij te
+New-York op en van hem ontving ik een
+vingerwijzing, die mij de Amerikaansche
+manier van optreden en zaken doen duidelijk
+verklaarde.</p>
+
+<p>Het was bij mijn aankomst een echt hondenweer
+geworden. De regen gudste met stroomen
+van den hemel, vandaar, dat Mr. Davis een
+rijtuig aanhield en den koetsier vroeg:</p>
+
+<p>&mdash;Hoeveel van hier naar het Fifth Avenue
+Theater?</p>
+
+<p>&mdash;Drie dollars.</p>
+
+<p>&mdash;All right!</p>
+
+<p>In tien minuten waren wij aan onze bestemming
+aangekomen.</p>
+
+<p>&mdash;Hoe nu! riep ik verwonderd uit. U betaalt
+drie dollar voor zoo'n kleinen afstand?</p>
+
+<p>&mdash;Zeker. Ik heb twee dollar te veel betaald,
+doch U moet niet vergeten "time is money".
+Als ik was gaan afdingen en op mijn stuk was
+blijven staan om niet meer dan &eacute;&eacute;n dollar te<span class='pagenum'><a name="Page_174" id="Page_174">[Pg 174]</a></span>
+geven, zou de goeie man geprotesteerd hebben
+en hoogst waarschijnlijk stonden wij er nog. Nu
+zijn we voor den regen geborgen, de man rijdt
+extra hard. Had ik hem niet betaald, wat hij
+mij vroeg, dan zou hij zich niet haasten, zoo
+mogelijk iemand aanrijden en hiermee mijn tijd
+in beslag nemen, dien ik inderdaad beter kan
+besteden. Iedereen wil hier veel geld verdienen.
+In plaats van ons woedend te maken op hem,
+die van de omstandigheden profiteert, bewonderen
+wij hem integendeel en spitsen wij ons op onze
+beurt nog meer te verdienen, zoodra wij in de
+gelegenheid zijn.</p>
+
+<p>Te Washington&mdash;het Versailles van de Vereenigde
+Staten&mdash;maakte ik voor het eerst kennis
+met den president <em class="gh3">Grover Cleveland</em>, die
+Mme Duse en mij uitgenoodigd had, hem in
+"La Maison Blanche" te komen bezoeken.</p>
+
+<p>Zijn residentie staat trouwens voor iedereen
+open, zooals het onder een waar democratisch
+bestuur betaamt. Geen schildwacht, geen consigne,
+die U den toegang beletten. Wil men den
+president over de een of andere zaak persoonlijk
+spreken, men heeft zich slechts met zijn particulieren
+secretaris te verstaan en het onderhoud
+wordt verleend. Buiten deze priv&eacute; audi&euml;ntie is<span class='pagenum'><a name="Page_175" id="Page_175">[Pg 175]</a></span>
+de president driemaal per week gedurende een
+uur voor iedereen te spreken. Hij staat elkeen
+zonder onderscheid te woord en bij het afscheid
+nemen, reikt hij U de hand.</p>
+
+<p>Groot liefhebber van tooneel had hij met zijn
+echtgenoote de vijf voorstellingen van Mme Duse
+te Washington alle bijgewoond en telkens het
+teeken tot applaus gegeven. Bovendien was hij
+zoo attent geweest, de loge van onze ster met
+chrysantemums en witte rozen te laten versieren.
+Bij het afscheid nemen bood hij Mme Duse zijn
+portret met opschrift aan en bedankte ook mij
+voor de genotvolle oogenblikken, die haar kunst
+hem en zijn eega hadden verschaft.</p>
+
+<p>Een tweede kennismaking, waarop ik niet
+weinig trotsch ben, was die met <em class="gh3">Thomas
+Alva Edison</em>.</p>
+
+<p>Hoewel stokdoof bezocht de geniale uitvinder
+trouw alle voorstellingen van Mme Duse en
+tusschen de koulissen zag ik hoe deze "naieve
+reus" geheel in haar spel opging, terwijl zijn
+droomerige blauwe oogen elk van haar bewegingen
+met gespannen aandacht volgden.</p>
+
+<p>Na afloop der voorstelling zond ik hem een
+portret van La Duse en reeds den volgenden
+morgen ontving ik onderstaand schrijven.<span class='pagenum'><a name="Page_176" id="Page_176">[Pg 176]</a></span></p>
+
+<div class="blockquot"><p>Orange, N. Y. March 20, 1896.</p>
+
+<p>Dear Sir.</p>
+
+<p>I beg to advise you that the Photograph of
+Madame Duse came safely to hand for which I
+am very thankful. I enclose you herewith my
+photograph for your self and will be very glad
+to have you come out and see me. I am very
+glad to hear that Mme Duse is going to visit
+my laboratory.</p>
+
+<p>
+Yours truly,<br />
+<i>Thos. A. Edison.</i><br />
+</p></div>
+
+<p>Orange Park ligt aan de overzijde van den
+Hudson. Daar te midden van de eeuwenoude
+boomen, die zijn groote werkplaats beschaduwen,
+zijn die wonderen gewrocht, die ons dagelijksch
+leven als het ware hebben herschapen.</p>
+
+<p>Edison ontving ons hartelijk, eenvoudig. Hij
+liet ons zijn instrumenten zien, als gold het de
+kennismaking met een simpel stuk speelgoed,
+zonder den minsten ophef of vertoon. Als groote
+gunst verzocht hij Mme Duse haar verliefde
+smartkreten uit het vijfde bedrijf van "la Dame
+aux Cam&eacute;lias" aan &eacute;&eacute;n zijner phonograafplaten
+toe te vertrouwen.</p>
+
+<p>Een handdruk v&oacute;&oacute;r zij heenging, aldus namen<span class='pagenum'><a name="Page_177" id="Page_177">[Pg 177]</a></span>
+die twee geniale kunstenaars voor goed afscheid
+van elkander om zich met nieuwen moed te
+wijden aan de verheffing van het menschdom.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Niettegenstaande de onderlinge naijver tusschen
+New-York, Boston en Philadelphia zijn deze
+steden het eens in haar verachting voor Chicago.
+Een klassieke anecdote is hier het bewijs van.</p>
+
+<p>&mdash;Eigenaardig toch, merkte een inwoner van
+Chicago op. Bij ons worden de kamers der
+hoogste verdiepingen steeds het eerst verhuurd.</p>
+
+<p>&mdash;Verwondert U dat, luidde het antwoord
+van iemand uit New-York. Mij niet, want het is
+bekend genoeg, dat jullie altijd zoover mogelijk
+van elkaar verwijderd trachten te blijven.</p>
+
+<p>Daar elke groote stad in de Vereenigde Staten
+haar eigenaardig cachet draagt, valt het den bezoeker
+van Boston steeds op, hoe vormelijk en
+correct de inwoners van Boston zich gedragen.
+Boston is dan ook de meest aristocratische stad
+van het vaste land, het middelpunt van kunsten
+en wetenschappen. De inwoners gaan prat er op af
+te stammen van de helden der onafhankelijkheid.
+Zag <em class="gh3">Benjamin Franklin</em> in dit Athene
+van het Noorden niet het levenslicht? Toch zijn
+de straten van Boston verre van fraai, en twee<span class='pagenum'><a name="Page_178" id="Page_178">[Pg 178]</a></span>
+vergeten begraafplaatsen ontsieren de voornaamste
+wijk, de Fremont Street.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Niettegenstaande de grootste artiesten, aangelokt
+door de hooge "cachets" den Amerikanen
+van hun kunst hebben laten genieten, ondanks
+het feit, dat de Vereenigde Staten zeer groote
+kunstenaars hebben voortgebracht, staat de vertolking
+der diverse kunstwerken daar steeds op
+een zeer laag peil.</p>
+
+<p>New-York heeft twee vaste gezelschappen,
+waarvan die van <em class="gh3">Daly</em> de bekendste is, welke
+troep te Parijs in den Vaudeville-Schouwburg
+eenige voorstellingen van <em class="gh3">Shakespeare's</em>
+"Getemde Feeks" is komen geven. De overige
+tooneel-, opera- en concert-combinaties missen
+elke homogeniteit. Geen spoor van een duurzaam
+ensemble, van een hecht samenspel valt
+er, in welke hoofdstad ook, aan te wijzen. Alles
+is gebaseerd op het z.g. "stersysteem", het donkere
+punt in het tooneel- en muziekleven van
+de Vereenigde Staten.</p>
+
+<p>De grootste instelling te New-York, het "Metropolitan
+Opera House", dat terecht een wereldreputatie
+geniet en waar men voor een stalles
+plaats minstens een pond te betalen heeft, geeft<span class='pagenum'><a name="Page_179" id="Page_179">[Pg 179]</a></span>
+tweemaal per week een gala voorstelling met
+een "ster", waarbij het entree dan verdubbeld
+wordt. Zoo'n "ster", hoe schitterend ook bij
+stem, kan moeilijk alleen een voorstelling dragen.
+Steeds heeft men met hetzelfde euvel te kampen.
+Er is geen &eacute;&eacute;nheid. Of de andere solisten zijn
+minderwaardig, &ograve;f de koren zijn te zwak en
+zingen valsch. De "mise en sc&egrave;ne" lijkt eenvoudig
+op niets. (Dit is tegenwoordig heel wat
+verbeterd) en wat het orkest betreft, men merkt
+aan het spel der solisten dat zij hun vak verstaan,
+doch zelden wordt er voldoende gerepeteerd en
+de totaal indruk is al even bedroevend.</p>
+
+<p>Wie en wat men in Amerika mist? Een man
+van smaak, &eacute;&eacute;n met een ijzeren wil, een regisseur,
+die van "wanten" weet, in het kort: een artistieke
+leiding.<span class='pagenum'><a name="Page_180" id="Page_180">[Pg 180]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Louis_Bouwmeester" id="Louis_Bouwmeester"></a>Louis Bouwmeester.</h2>
+
+
+<p>Mijn vriend <em class="gh3">Boucher</em>, de bekende "soci&eacute;taire"
+der Com&eacute;die Fran&ccedil;aise voelde zich na een
+15-jarigen tooneeldienst te vermoeid om langer
+aan het Huis van Moli&egrave;re verbonden te blijven.
+Reeds lang te voren had hij met mij over zijn
+afscheidsvoorstelling zitten spreken en naar een
+nummer, "clou" gezocht, die aan het programma
+een bijzonder "cachet" zou geven.</p>
+
+<p>Daar ik bij een vorig bezoek te Amsterdam
+in gesprek met Holland's grootsten tooneelspeler
+te weten was gekomen, hoe begeerig <em class="gh3">Louis
+Bouwmeester</em> was het oordeel van een
+Parijsch publiek over zijn machtige kunst te
+vernemen, viel mij op eens in, dat dit een schitterende
+gelegenheid zou zijn om mijn grooten
+landgenoot een dienst te bewijzen en tegelijkertijd
+Boucher aan een trekpleister te helpen, zooals
+nog nimmer te Parijs vertoond was. Een<span class='pagenum'><a name="Page_181" id="Page_181">[Pg 181]</a></span>
+Hollandsch acteur in het "Th&eacute;&acirc;ter Fran&ccedil;ais",
+optredende in zijn eigen taal.</p>
+
+<p>Boucher, geheel meester over het programma,
+hoewel zelden buitenlandsche elementen bij zoo'n
+gelegenheid hun medewerking verleenen, had
+daar eerst wel ooren naar. Hij kende Bouwmeester
+persoonlijk niet, had van <em class="gh3">Got-</em> en <em class="gh3">Mounet-Sully</em>
+echter met grooten lof over hem
+hooren spreken, doch oordeelde het optreden
+van een Hollandsch acteur, hoe beroemd in eigen
+land, van weinig aantrekkingskracht voor het
+Parijsche publiek, vooral wanneer hij een of
+ander dramatisch gedicht of monoloog in een
+vreemde taal zou voordragen.</p>
+
+<p>Natuurlijk gaf ik mijn plan niet terstond op
+en daar ik in ieder geval moest weten of Bouwmeester
+midden in het seizoen van het "Nederlandsch
+Tooneel" vrijaf zou kunnen krijgen, de
+afscheidsvoorstelling zou nl. kort na de Kerstdagen
+van 1900 plaats vinden, stelde ik mij
+schriftelijk in verbinding met den directeur-g&eacute;rant
+van den Stadsschouwburg, den heer <em class="gh3">van
+Korlaar</em>. Plotseling kwam ik op het id&eacute;e
+Bouwmeester in z'n schitterrol "Shylock" bij de
+Parijzenaars te introduceeren, omgeven door de
+artiesten van zijn eigen troep, die in brokstukken<span class='pagenum'><a name="Page_182" id="Page_182">[Pg 182]</a></span>
+van <em class="gh3">Shakespeare's</em> meesterwerk dus
+als 't ware een afgesloten geheel konden vertoonen.</p>
+
+<p>Dit denkbeeld liet mij niet meer los. Boucher
+wist ik thans geheel voor mijn plan te winnen,
+vooral toen ik hem meedeelde, dat de geheele
+Hollandsche kolonie te Parijs zou kunnen opdagen
+en daar het Nederl. Tooneel het praedicaat
+"Koninklijk" voert, zouden wij aan de pers
+volgend "communiqu&eacute;" kunnen zenden:</p>
+
+<p>"Les com&eacute;diens de la Reine de Hollande pr&ecirc;teront
+leurs secours dans "Shylock, le Marchand
+de Venise", trag&eacute;die de W. Shakespeare,"
+en dan "en vedette" de naam van Louis Bouwmeester!...</p>
+
+<p>Toen ik daarop naar Amsterdam kon seinen,
+dat de Nederl. gezant te Parijs, Jhr. Ridder <em class="gh3">de
+Stuers</em> zich eveneens voor dit kunstevenement
+interesseerde en den Raad van Beheer met de
+Hollandsche artiesten in zijn salon aan de Fransche
+collega's hoopte te kunnen voorstellen, waren
+alle bezwaren als met een tooverslag uit den weg
+geruimd en begaven zich de Hollandsche tooneelspelers
+op Vrijdag 27 Dec. op reis. Reeds
+hadden de Parijzenaars kennis kunnen maken
+met den "Shylock" van <em class="gh3">Novelli</em>, den grooten<span class='pagenum'><a name="Page_183" id="Page_183">[Pg 183]</a></span>
+Italiaanschen acteur, geen wonder dat de belangstelling
+hoog gespannen was en er voor
+niet minder dan 22.000 francs aan plaatsen waren
+genomen.</p>
+
+<p>De voorstelling, die schitterend slaagde werd
+bijgewoond door den Minister van Schoone
+Kunsten, den heer <em class="gh3">Leygues</em>, die na afloop
+den Nederlandschen gezant verzocht Louis Bouwmeester
+mee te deelen, dat hij hem de palmen
+van "Officier d'Acad&eacute;mie" verleende. Voorwaar
+een onderscheiding op het slagveld gewonnen!<span class='pagenum'><a name="Page_184" id="Page_184">[Pg 184]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Reisherinnering_aan_Havana" id="Reisherinnering_aan_Havana"></a>Reisherinnering aan Havana.</h2>
+
+
+<p>Niets is interessanter dan een groote sigarenfabriek
+te Havana te bezoeken.</p>
+
+<p>In Europa meent men algemeen dat elk bekend
+merk het eigendom is van den fabrikant. Toch
+is dat niet zoo. "Henry Clay", "Bock", "Corona",
+"Cubanas" en een twintigtal andere merken behooren
+aan &eacute;&eacute;n groote Amerikaansche tabaktrust.
+De benaming en hun handelswaarde verschillen,
+de tabak is echter steeds dezelfde. Alleen de
+firma's <em class="gh3">Upmann</em> en <em class="gh3">Rodriguez Argu&ecirc;lles</em>
+("Romeo y Julietta") en nog drie of vier andere
+maken geen deel van deze trust uit, werken voor
+eigen rekening en hebben een eigen plantage.</p>
+
+<p>Het salaris der werklieden dat door de trust
+uitbetaald wordt, varieert tusschen de 10 &agrave; 200
+dollar per 1000 sigaren, dit verschil zit hem voornamelijk
+in vorm, grootte en kwaliteit der sigaren.
+De trust levert dagelijksch 4 &agrave; 5 honderd duizend<span class='pagenum'><a name="Page_185" id="Page_185">[Pg 185]</a></span>
+sigaren, waarvan zij jaarlijks niet minder dan
+120 &agrave; 150 millioen exporteert.</p>
+
+<p>De minimale verkoopprijs is 180, de maximale
+7500 frs. per mil. Het huis Rodriguez Argu&ecirc;lles
+alleen exporteert reeds 20 &agrave; 24 millioen sigaren,
+merk "Romeo y Julietta". Het exportcijfer van
+Upmann stemt daarmee overeen.</p>
+
+<p>Het fabriceeren dezer sigaren is een ongezond
+bedrijf en de tuberculose is dan ook epidemisch
+zoowel onder de arbeiders als arbeidsters. De
+vrouwen doen niets dan de bladen bereiden,
+sorteeren en emballeeren, de mannen maken uitsluitend
+de sigaren. Zij zitten per 200, soms wel
+300 in groote ruime lokalen, waar lucht en licht
+vrij binnenstroomen. Midden in elke zaal staat
+hoog verheven een leuningstoel voor den voorlezer.
+Deze wordt door de kameraden hiervoor
+betaald en leest hardop 's morgens de kranten,
+'s middags &eacute;&eacute;n of anderen roman of novelle.</p>
+
+<p>Toen ik de fabriek van Upmann bezocht, was
+men bezig den roman van <em class="gh3">Pierre Decourcelle</em>
+"Les deux Gosses" voor te lezen.</p>
+
+<p>Deze manier van hardop voorlezen belet het
+spreken onderling, waardoor de werklieden hun
+geheele aandacht aan hun bezigheden kunnen
+wijden.<span class='pagenum'><a name="Page_186" id="Page_186">[Pg 186]</a></span></p>
+
+<p>De misvormde sigaren, dat zijn de slecht gerolde,
+de te groote of te kleine worden onder
+de werklui verdeeld, die ze voor een kleinigheid
+aan de bezoekers afstaan. Ook de patroons zijn
+zeer scheutig met het schenken van de uitstekende
+"puros" aan iedereen, die hun magazijnen
+komt bezoeken, alleen de inboorlingen worden
+terecht geweerd. Zoo worden jaarlijks aan de
+vreemdelingen gratis in elke fabriek duizenden
+rondgedeeld, natuurlijk met het oog op de reclame
+van het merk.</p>
+
+<p>Toen mijn vrouw, mijn zoontje en ik met de
+Albingia van de "Nord Deutsche Lloyd" van
+Cuba weer naar Europa stoomden, waren wij
+de eenige passagiers, die te H&acirc;vre aan wal stapten,
+alle anderen gingen door naar Hamburg.</p>
+
+<p>Men bracht onze koffers in de douaneloods,
+waar zij ingeklaard moesten worden. Dit vooruitzicht
+bezorgde mij een angstig oogenblik, want
+ik had niet minder dan duizend Havanna's meegebracht.</p>
+
+<p>Het beste was nog maar ze openlijk aan te
+geven, toen mij het volgende inviel.</p>
+
+<p>Op de vraag van den chef of ik sigaren bij
+mij had, antwoordde ik kalm: Jawel en dat is
+heel dom van mij.<span class='pagenum'><a name="Page_187" id="Page_187">[Pg 187]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Hoezoo?</p>
+
+<p>&mdash;Ze zijn niet voor mij, want ik rook niet.</p>
+
+<p>Ze zijn bestemd als geschenk voor den minister
+en nu had ik veel beter gedaan Zijn Excellentie
+ze direkt van uit Havana aan het Ministerie te
+zenden.</p>
+
+<p>&mdash;Zeker, want dat zou u niets gekost hebben.</p>
+
+<p>&mdash;Daarom juist.</p>
+
+<p>&mdash;Kent u den minister goed?</p>
+
+<p>&mdash;Heel goed. Hij is een vriend van me.</p>
+
+<p>De chef aarzelt een oogenblik, dan haalt hij
+zijn naamkaartje te voorschijn, geeft het mij en
+zegt:</p>
+
+<p>&mdash;Hier is mijn kaartje. U wilt wel bij gelegenheid
+aan mij denken. Wat uw sigaren betreft,
+u kunt beschouwen, dat u ze inderdaad direkt
+langs den diplomatieken weg verzonden hebt.</p>
+
+<p>Zonder mijn koffers te openen, teekende de
+chef ze met een kruis en ik kon ongemoeid de
+reis naar Parijs voortzetten.</p>
+
+<p>Nog steeds denk ik aan dezen goedgeloovigen
+chef, maar of het hem baten zal, betwijfel ik
+sterk.<span class='pagenum'><a name="Page_188" id="Page_188">[Pg 188]</a></span></p>
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="Charles_Lebargy" id="Charles_Lebargy"></a>Charles Lebargy.</h2>
+
+
+<p>Van dezen beroemden ex-soci&eacute;taire van de
+Com&eacute;die Fran&ccedil;aise te Parijs, wel het meest bekend
+om de steeds wisselende keur en vorm
+van zijn fraaie dassen, die hij gewoon was te
+lanceeren, wordt de volgende anecdote verteld.</p>
+
+<p>Op een goeden dag komt een acteur uit de
+provincie, voorzien van de beste aanbevelingen
+zich aan het woonhuis van Lebargy in de Rue
+du Cirque aanmelden, met het verzoek om zijn
+voorspraak voor een engagement aan het Theater
+Fran&ccedil;ais.</p>
+
+<p>&mdash;Reken niet op mij, waarde vriend, want ik
+zou je al terstond moeten teleurstellen. Er is bij
+ons zelfs geen plaats voor de "premiers prix"
+van het Conservatoire, wier engagement verplicht
+is. Er zijn er bij ons te veel. U hebt eerste rollen
+in de provincie gespeeld en nu wilt U daarmee
+ook te Parijs succes hebben, dat zou bij ons,<span class='pagenum'><a name="Page_189" id="Page_189">[Pg 189]</a></span>
+gesteld dat u aangenomen werd, immers niet gaan.</p>
+
+<p>Probeert u het liever eens bij <em class="gh3">Sarah Bernhardt</em>,
+bij <em class="gh3">Hertz</em> en <em class="gh3">Coquelin</em> met aanbeveling
+van den schrijver, in wiens stukken u in
+de provincies met succes optrad, dat is het
+eenige wat ik er op weet.</p>
+
+<p>&mdash;Dan rest mij niets anders dan afscheid te
+nemen!</p>
+
+<p>&mdash;Inderdaad, doch &agrave; propos, wat draagt u
+daar voor een vreemd soort das!</p>
+
+<p>&mdash;Dat is een gloednieuwe, die ik te Montpellier
+gekocht heb, v&oacute;&oacute;r ik op reis ging.</p>
+
+<p>&mdash;Dacht ik het niet! U moet die das zoo
+spoedig mogelijk afdoen, daarmee zult u nergens
+hier slagen.</p>
+
+<p>Met&eacute;&eacute;n opent Lebargy een kast, haalt er een
+doos uit en na eenig zoeken toont hij den verbaasden
+acteur een felkleurige bonte das.</p>
+
+<p>&mdash;La cravate c'est l'homme, le noeud c'est
+l'artiste! Aan mijn dassen dank ik een groot deel
+van mijn succes. De keuze van een das is het
+criterium van den goeden smaak hier te Parijs,
+denk daar w&egrave;l om.</p>
+
+<p>Hierop knoopt Lebargy hem de das om, trekt
+en plooit net zoo lang, tot hij over zijn werk
+tevreden is en houdt hem tenslotte een spiegel voor.<span class='pagenum'><a name="Page_190" id="Page_190">[Pg 190]</a></span></p>
+
+<p>De overgelukkige acteur weet niet hoe hij
+Lebargy bedanken moet.</p>
+
+<p>&mdash;U bent me volstrekt geen dank schuldig,
+onder confraters zijn we dat niet gewoon, maar
+wel twaalf francs vijftig, want dat is de prijs.</p>
+
+<p>Niettegenstaande onze vriend met zijn das van
+drie francs vijftig wel zoo ingenomen was, dorst
+hij uit vrees Lebargy te beleedigen niets tegen
+zeggen en betaalde gelaten voor een oude das
+het vierdubbele van wat hij te Montpellier voor
+een gloednieuwe had moeten besteden.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+
+<p>Als bewijs dat Lebargy zijn waren aard niet
+verloochende, dient volgende anecdote.</p>
+
+<p>Mijn secretaris <em class="gh3">Simonot</em> maakte in den winter
+van 1896 met Lebargy en Mlle <em class="gh3">Dorziat</em>
+een tourn&eacute;e door Oostenrijk en Roemeni&euml;. Ik zelf
+kon het gezelschap van Mme <em class="gh3">Duse</em> niet in den
+steek laten, zoodat de leiding geheel op Simonet
+berustte. Telkens moest ik van hem hooren, dat
+hij niet uitkwam en dat de kosten door hem beraamd
+niet toereikend waren. Wat was het geval.</p>
+
+<p>Elken avond na afloop der voorstelling riep
+Lebargy mijn secretaris bij zich en noodigde hem
+dan uit plaats in zijn rijtuig te nemen, doch zoodra
+het op betalen aankwam, scheen hij niet<span class='pagenum'><a name="Page_191" id="Page_191">[Pg 191]</a></span>
+voldoende bij zich te hebben en was Simonot genoodzaakt
+met den koetsier af te rekenen. Ook
+gebeurde het vaak dat Simonot vroegtijdig bij
+de kassa aanwezig moest zijn v&oacute;&oacute;r het openen
+van den schouwburg en geen tijd had te dineeren.
+Hij haalde zijn schade dan na afloop der voorstelling
+in en gewoonlijk vergezelde Lebargy hem
+naar het restaurant.</p>
+
+<p>Met de noodige variaties speelden zich dan de
+volgende tooneeltjes af.</p>
+
+<p>Nadat de "ober" de spijskaart had gebracht
+en zijn boekje te voorschijn haalde om de "plats"
+te noteeren, antwoordde Lebargy geregeld:</p>
+
+<p>&mdash;Ik houd meneer maar wat gezelschap, want
+ik ben niet gewoon 's avonds laat zooveel te eten.</p>
+
+<p>Een omelet wordt opgebracht. Nauwelijks heeft
+Simonot zijn mes er in gezet of Lebargy roept
+den kelner.</p>
+
+<p>&mdash;Zeg, vriend, breng me eens vlug een couvert.</p>
+
+<p>&mdash;Wenscht meneer dan toch te soupeeren?</p>
+
+<p>&mdash;Dank je, doe echter wat ik je vraag.</p>
+
+<p>Zoodra hij zijn bord en servies ontvangen heeft.</p>
+
+<p>&mdash;Je permitteert, die omelet ziet er zoo smakelijk
+uit, ik wil er wel een stukje van mee eten.</p>
+
+<p>Na de omelet komt de beurt aan de lamsc&ocirc;telet
+met gebakken aardappeltjes.<span class='pagenum'><a name="Page_192" id="Page_192">[Pg 192]</a></span></p>
+
+<p>&mdash;Het is gek, honger heb ik niet, maar die
+c&ocirc;telet ruikt zoo lekker....</p>
+
+<p>Bij elk gerecht, de zelfde geschiedenis. Zelfs
+van de kaas en de vruchten ligt weldra de helft
+op Lebargy's bord.</p>
+
+<p>Zeg, Simonot, nu we zoo heerlijk gegeten
+hebben, kan je me wel een sigaar en een kop
+koffie offreeren. Ik heb je nu al zoo lang gezelschap
+gehouden!... Je weet, zoodra ik een avond
+vrij ben, inviteer ik je te dineeren.</p>
+
+<p>Dat dit diner lang op zich liet wachten, behoeft
+na het bovenstaande wel geen betoog.<span class='pagenum'><a name="Page_193" id="Page_193">[Pg 193]</a></span></p>
+
+
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2><a name="EEN_NIEUWE_ONDERNEMING" id="EEN_NIEUWE_ONDERNEMING"></a>EEN NIEUWE ONDERNEMING</h2>
+
+<p>
+DE MEULENHOFF-EDITIE
+WIL EEN GOED BOEK IN
+EEN GOED KLEED GEVEN
+VOOR WEINIG GELD
+</p>
+
+
+<p>De boeken zijn alle in degelijke, keurige cartonnage
+met ge&iuml;llustreerd omslag verkrijgbaar.
+Tegen zeer geringe prijsverhooging zijn de werken
+der MEULENHOFF-EDITIE ook verkrijgbaar in
+smaakvollen prachtband met goudsnede.</p>
+
+<p>Voor een zeer billijken prijs ontvangt men
+een goed boek, <b>goed</b> van inhoud en <b>goed</b> van
+uiterlijk. In de Meulenhoff-Editie worden boeken
+opgenomen van onze eerste schrijvers op elk gebied.
+Onze boeken zijn niet ernstig en geleerd; het zijn
+boeken voor <i>ieder</i>, zij vormen een bibliotheek voor</p>
+
+<div class="blockquot"><p><b>huiskamer</b> en <b>salon</b>.</p></div>
+
+<p>Wij laten hier achter de titels volgen, die
+reeds verschenen zijn.<span class='pagenum'><a name="Page_194" id="Page_194">[Pg 194]</a></span></p>
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+
+<h2>DE MEULENHOFF-EDITIE</h2>
+
+<p>No. 1. DE POLITIE-SPION.</p>
+<p>Roman uit den tijd van de Revolutie in
+Rusland, door Maxim Gorki      <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+<p><span style="margin-left: 3em;">(Uitverkocht).</span></p>
+
+
+<p>No. 2. SARAH BERNHARDT.</p>
+
+<p>Gedenkschriften door haar zelf geschreven.&mdash;Jeugd.&mdash;Eerste
+Tooneeljaren.
+2e druk. (6e-10e duizendtal)      <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Een zeer ter lezing aanbevolen prettig
+geschreven boek, deze gedenkschriften
+zijn als de schrijfster zelf, opgewekt,
+dartel, geestig, vol leven en beweging.</b></p>
+
+<p><b>J. H. R&ouml;ssing, in het N. v. d. Dag.</b></p>
+
+
+<p>No. 3. HET HUWELIJK VAN EEFKE BRI&Euml;ST.</p>
+<p>Roman door Th. Fontane. 2e druk     <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Effi Briest is psychologisch stellig zijn
+beste roman. Het is het verhaal van
+een huwelijk tusschen een ouderen volkomen
+gerijpten man en een "blutjunge"
+vrouw.</b></p>
+
+<p><b>Elsevier's Maandschrift.</b></p>
+
+
+<p>No. 4. NAPOLEON. Opkomst en Grootheid.</p>
+
+<p>Met vele illustrati&euml;n, door H. P. Geerke.
+2e druk. (6e-10e duizendtal).<span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+<p><b>Een degelijk, boeiend boek over Napoleon,
+keurig uitgegeven en rijk ge&iuml;llustreerd.</b></p>
+
+<p><b><span class='pagenum'><a name="Page_195" id="Page_195">[Pg 195]</a></span>Utr. Dagblad.</b></p>
+
+
+<p>No. 5. WALLIJ.</p>
+
+<p>De Roman van een Kelnerin, door
+Edw. Stilgebauer 2e druk     <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>De auteur van "G&ouml;tz Krafft" geeft hier
+een eenvoudig en treffend verhaal, onopgesmukt
+en daardoor overtuigend.
+Het banale geval is niet banaal of
+eenzijdig behandeld. Een mooi boek.</b>
+</p>
+<p><b>De Avondpost.</b></p>
+
+
+<p>No. 6. DE FRAAIE COMEDIE.</p>
+
+<p>Een Haagsch Verhaal, door Henri van
+Booven   <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>In dit boek vindt men een prachtige
+zelf-analyse en een leuke bespotting
+van burgerlijk Den Haag.</b></p>
+
+<p><b>G. v. Hulzen.</b></p>
+
+
+<p>No. 7. SARAH BERNHARDT.</p>
+
+<p>Gedenkschriften door haar zelf geschreven.&mdash;Na
+den oorlog.&mdash;Sarah Bernhardt als "Ster" <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Heel interessant is dit boek. Men kan
+dankbaar zijn voor deze uitgaaf. Een
+boek dat er in zal gaan.</b></p>
+
+<p><b>Het Vaderland.</b></p>
+
+
+<p>No. 8. LIEFDE, door Bj&ouml;rnstjerne Bj&ouml;rnson.</p>
+
+<p>Uit het Noorsch door Cl. Bienfait <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Met vreugde hebben wij dit meesterwerk
+van den eeuwig-jeugdigen Noor
+gelezen, met een blij oog voor het vele
+zonnige, het fijn typeerende, echt dichterlijke
+en zacht harmonische in dit
+verhaal van prachtig en sterk uit
+Noorschen bodem verrezen menschen.</b></p>
+
+<p><span class='pagenum'><a name="Page_196" id="Page_196">[Pg 196]</a></span><b>De Hofstad.</b>
+No. 9. DE VAL VAN NAPOLEON,</p>
+
+<p>door A. Kielland en H. P. Geerke. Ge&iuml;llustreerd
+<span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Een boeiende beschrijving, met vele
+illustraties, die zeker met genoegen
+gelezen zal worden.</b></p>
+
+<p><b>Algemeen Handelsblad.</b>
+</p>
+
+<p>No. 10. ALS HET IJZER GESMEED WORDT.</p>
+
+<p>Roman door Clara Viebig<span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Deze roman is als een monumentaal
+gebouw, dat door zijn grootsche eenheid
+imponeert en liefde opwekt tot
+het waarachtig schoone. Het is wel een
+zeer bizonder talent, dat zulk een
+kunstwerk heeft gewrocht. Een bizonder
+mooi boek.</b></p>
+
+<p><b>N. Arnh. Courant.</b></p>
+
+
+<p>No. 11. RICHARD WAGNER.</p>
+
+<p>Zijn leven en werken, door J. Hartog.
+Rijk ge&iuml;llustreerd <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Een keurig uitgevoerd prachtwerk, met
+rijken inhoud, dat zich prettig laat
+lezen, en velen&mdash;ook om den zeer
+lagen prijs&mdash;hoogst welkom zal zijn.
+De schrijver geeft hier een zuiver, onpartijdig
+oordeel. Een welverdiend
+succes zal het boek wachten.</b>
+</p>
+<p><b>C. v. d. Linden, (in de Muziekbode).</b></p>
+
+
+<p>No. 12. KIPPEVEER of Het geschaakte Meisje.</p>
+
+<p>Roman door Cosinus, 415 bladzijden.</p>
+<p><span class='pagenum'><a name="Page_197" id="Page_197">[Pg 197]</a></span>Deel I. 5e druk<span style="margin-left: 3em;">f 0.85</span></p>
+<p>No. 13. KIPPEVEER of Het geschaakte Meisje.</p>
+
+<p>Roman door Cosinus, 420 bladzijden.
+Deel II. 5e druk<span style="margin-left: 3em;">f 0.85</span></p>
+
+<p><b>Deze beroemd geworden, ALLERVERMAKELIJKSTE
+roman zal ongetwijfeld
+in den nieuwen vorm weder vele lezers
+vinden. Aardige illustraties van Raemaekers.</b>
+</p>
+<p><b>Nieuws v. d. Dag.</b></p>
+
+
+<p>No. 14. GALERIJ van beroemde Fransche Tooneelspelers.</p>
+<p>Hun intiem leven, anecdotisch
+beschreven, door J. H. van der Hoeven,
+met vele illustraties<span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span>
+</p>
+<p><b>Een kostelijke bundel, luchtig geschreven
+kantteekeningen van meer of minder
+piquante gedenkschriften. Het is een
+keurige uitgaaf, ook naar het uiterlijk.</b></p>
+
+<p><b>F. Lapidoth in de Nieuwe Crt.</b></p>
+
+
+<p>No. 15. MONNA VANNA,</p>
+
+<p>door M. Maeterlink, vertaling van Frans
+Mijnssen, met 1 portret. 4e druk <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span>
+</p>
+<p><b>De meesterlijke vertaling van Frans
+Mijnssen in een nieuw aantrekkelijk
+gewaad. (De bekende Meulenhoff-Editie).</b>
+</p>
+<p><b>Avondpost.</b>
+</p>
+
+<p>No. 16. HET HEKSENLIED,
+</p>
+<p>door Von Wildenbruch, op maat overgezet
+voor de muziek van Max Schillings
+door Fr. Pauwels <span style="margin-left: 3em;">f 0.45</span>
+</p>
+<p><b>Een handige uitgaaf van het beroemde
+"Heksenlied" in goede bewerking, en
+in maat overgezet voor de muziek van
+Max Schillings.</b></p>
+
+<p><span class='pagenum'><a name="Page_198" id="Page_198">[Pg 198]</a></span><b>Utr. Dagblad.</b></p>
+
+
+<p>No. 17. EEN VROUWENBIECHT.</p>
+
+<p>Oorspronkelijke roman door G. van
+Hulzen<span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Het goede in dit boek is de voortreffelijke
+psychische uitbeelding, en vooral,
+dat de overgave van deze vrouw zelfsprekend
+is geworden.</b></p>
+
+<p><b>De Groene Amsterdammer.</b>
+</p>
+
+<p>No. 18. MARIE ANTOINETTE.</p>
+
+<p>Jeugd.&mdash;Eerste jaren der Revolutie,
+door Cl. Tschudi. Naar de oorspronkelijke
+Noorsche uitgaaf door J. Clant
+van der Mijll Piepers. Met vele illustraties
+<span style="margin-left: 3em;">f 0.85</span></p>
+
+<p><b>Een aanbevelenswaardig boek; levendig
+is hier de geschiedenis van de ongelukkige
+koningin beschreven; men leest
+het boek als een diep tragische roman.</b>
+</p>
+<p><b>Opr. Haarl. Courant.</b></p>
+
+
+<p>No. 19. DRIE SPELEN VAN RECHT.</p>
+
+<p>De jonggehuwden; Een handschoen;
+Leonarda door Bj&ouml;rnstjerne Bj&ouml;rnson.<span style="margin-left: 3em;">f 0.85</span></p>
+
+<p><b>De bekende, in korten tijd populair
+geworden Meulenhoff-Editie, brengt
+een verdienstelijke uitgaaf van Bj&ouml;rnson's
+dramatische werken waarin de
+gelijkheid van man en vrouw behandeld
+wordt wat betreft het peil van zedelijkheid,
+recht en maatschappelijk optreden.</b></p>
+
+<p><span class='pagenum'><a name="Page_199" id="Page_199">[Pg 199]</a></span><b>Alg. Bibl.</b></p>
+
+
+<p>No. 20. MARIE ANTOINETTE EN DE REVOLUTIE,</p>
+<p>door Cl. Tschudi. Naar de oorspronkelijke
+Noorsche uitgaaf door J.
+Clant van der Mijll Piepers. Met vele
+illustraties. 469 bladz. <span style="margin-left: 3em;">f 0.95</span></p>
+
+<p><b>Dit boek toont ons het leven van de
+arme Koningin op haar lijdenspad naar
+het treurige einde.</b></p>
+
+<p><b>De schokkende gebeurtenissen der
+Fransche Revolutie met al haar verschrikkingen
+ziet men hier levendig, en
+getrouw aan de historische feiten,
+wedergegeven. Het geheel is in onderhoudenden,
+boeienden trant verteld.</b></p>
+
+
+<p>No. 21. HALFBLOED. Een huwelijk in de tropen.
+</p>
+<p>Roman door A. Perrin. Vertaald door
+D. Jacobson<span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Een goed doorgewerkte roman; de
+strijd tusschen liefde en bijgeloof van
+de indische vrouw is goed weergegeven.</b></p>
+
+
+<p>No. 22. NA HET DERDE KIND.</p>
+
+<p>Roman door H. von M&uuml;hlau, vertaald
+door Anna van Gogh-Kaulbach  <span style="margin-left: 3em;">f 0.75</span></p>
+
+<p><b>Was het derde kind gewenscht?</b>
+</p>
+<p><b>Mag men deze vraag zelfs opwerpen?</b></p>
+
+<p><b>Ziedaar een stukje sociale questie waarover
+deze roman handelt, en die in den
+tegenwoordigen tijd aller belangstelling
+<span class='pagenum'><a name="Page_200" id="Page_200">[Pg 200]</a></span>zal wekken.</b>
+</p>
+
+<p>No. 23. VERLOVING EN HUWELIJK IN VROEGER TIJDEN,</p>
+<p>door Prof. dr. L. Knappert.
+Rijk ge&iuml;llustreerd <span style="margin-left: 3em;">f 0.95</span></p>
+
+<p><b>Een historisch overzicht met vele bizonderheden
+over "hoe men elkaar
+vroeger vond en kreeg."</b></p>
+
+<p><b>Interessant ge&iuml;llustreerd.</b></p>
+
+
+<p>No. 24. DE OORLOG. </p>
+<p>Ge&iuml;llustreerde Geschiedenis
+van den Wereldoorlog, door H. P.
+Geerke en G. A. Brands.</p>
+
+<p>Deel I. Rijk ge&iuml;llustreerd <span style="margin-left: 3em;">f 0.95</span></p>
+
+<p><b>Een interessant boek, dat met zijn vele
+illustraties en documenten een blijvende
+herinnering aan dezen oorlog vormt.
+"Een en ander geeft aan het boekje
+een eigenaardig cachet. De heer Meulenhoff
+heeft voor een fraaie uitvoering
+gezorgd. 't Is eigenlijk onnoodig dit te
+zeggen. Men kent zijn "Editie's".</b></p>
+
+<p><b>Prov. Overijss. en Zwoll. Courant.</b>
+</p>
+
+<p>No. 25. OPGANG. </p>
+<p>De Roman van een vrouwenleven.
+Oorspronkelijke roman door Anna
+van Gogh Kaulbach    <span style="margin-left: 3em;">f 0.95</span></p>
+
+<p>In extra fraaien band <span style="margin-left: 3em;">f 1.20</span></p>
+
+<p><b>"Opgang is de roman van een slachtoffer
+der tweedracht in een huwelijk.
+Het is de ellende, door dit laatste veroorzaakt,
+die Anna van Gogh-Kaulbach
+ons duidelijk voor oogen wil
+stellen, en ze slaagt daarin volkomen".</b></p>
+
+<p><span class='pagenum'><a name="Page_201" id="Page_201">[Pg 201]</a></span><b>De Haagsche Vrouwenkronik.</b></p>
+
+
+<p>No. 26. "DE WAPENS N&Ecirc;ER."</p>
+
+<p>Roman van Bertha v. Suttner.</p>
+
+<p>Deel I  <span style="margin-left: 3em;">f 0.85</span></p>
+
+<p><b>"Hoe goed heeft deze vrouw opgemerkt,
+wat heeft zij van veel, dat ons nog
+altijd met wilde verbazing vervult, de
+alledaagsche, onschuldig schijnende oorzaken
+aangetoond."</b></p>
+
+<p><b>De Telegraaf.</b></p>
+
+
+<p>No. 27. "DE WAPENS N&Ecirc;ER."</p>
+
+<p>Roman van Bertha v. Suttner.</p>
+
+<p>Deel II<span style="margin-left: 3em;">f 0.85</span></p>
+
+<p><b>"Dit boek, dat den oorlog van 1866
+en 1870 schildert, herleeft thans. Heele
+citaten waren aan te halen, woordelijk
+op de toestanden van thans toepasselijk.</b></p>
+
+<p><b>Utrechtsch Prov. Sted. Dagblad.</b></p>
+
+<p><b>De bekende letterkundige Peter Rosegger
+zegt van dit boek:</b></p>
+
+<p>"Toen ik gedurende een mooien stemmingsvollen
+herfstdag in de boschrijke streken
+van Kriegslach vertoefde, las ik "De Wapens
+neer!" van Bertha von Suttner. Ik
+las het boek in twee dagen uit, en die
+twee dagen blijven steeds een gebeurtenis
+in mijn leven. Toen ik het boek be&euml;indigd
+had, had ik slechts &eacute;&eacute;n wensch, namelijk
+dat het boek in alle talen vertaald, en in
+alle bibliotheken opgenomen zou worden.
+Evenals er vereenigingen bestaan voor
+de verspreiding van den bijbel, zoo moesten
+er ook vereenigingen bestaan voor de
+verspreiding van dit boek. Het is een
+merkwaardig, een goed boek, dat door
+iedereen gelezen moet worden."</p><p><span class='pagenum'><a name="Page_202" id="Page_202">[Pg 202]</a></span>
+</p>
+
+
+<hr style="width: 65%;" />
+<h2>WAT ONZE LETTERKUNDIGEN VAN DE
+MEULENHOFF-EDITIE ZEGGEN.</h2>
+
+
+<p><b>IS. QUERIDO</b> zegt van de Meulenhoff-Editie:</p>
+
+<p>Een alleraardigste uitgaaf, keurig gedrukt
+in prettig formaat, die heel wat goeds en
+interessants brengt.</p>
+
+<p><b>J. REDDINGIUS</b> zegt:</p>
+
+<p>Goed en voortreffelijk, een nieuwe onderneming
+die aller steun verdient.</p>
+
+<p><b>J. H. R&ouml;SSING</b> zegt:</p>
+
+<p>Een aardige, prettige uitgaaf, <b>goede</b> boeken,
+<b>goed</b> gedrukt op <b>goed</b> papier.</p>
+
+<p><b>G. VAN HULZEN</b> zegt:</p>
+
+<p><i>Hoe voortr&eacute;ffelijk zijn al deze goedkoope
+Meulenhoff-deeltjes naar inhoud en uiterlijk
+en hoe aardig staan ze in de kamer, met die
+effen gegreinde roode bandjes, goud gedrukt:
+ik ben er waarlijk zeer mee ingenomen.</i></p>
+
+<p><b>INA BOUDIER-BAKKER</b> zegt:</p>
+
+<p>Een mooie, sympathieke uitgaaf.</p>
+
+<p><b>HENRI VAN BOOVEN</b> zegt:</p>
+
+<p>Aardige deeltjes, prettig formaat en uitstekend
+uitgegeven.</p>
+
+
+<p><b>ANNA VAN GOGH-KAULBACH</b> zegt:</p>
+
+<p>Een mooie onderneming, het uiterlijk is
+keurig; met genoegen nam ik kennis van
+de reeds verschenen deelen.</p>
+
+
+<p>&nbsp;</p>
+<p>&nbsp;</p>
+<hr class="full" />
+<p>***END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ACHTER DE SCHERMEN***</p>
+<p>******* This file should be named 30592-h.txt or 30592-h.zip *******</p>
+<p>This and all associated files of various formats will be found in:<br />
+<a href="http://www.gutenberg.org/dirs/3/0/5/9/30592">http://www.gutenberg.org/3/0/5/9/30592</a></p>
+<p>Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.</p>
+
+<p>Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.</p>
+
+
+
+<pre>
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+<a href="http://www.gutenberg.org/license">http://www.gutenberg.org/license)</a>.
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS,' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at http://www.gutenberg.org/fundraising/pglaf.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at http://www.gutenberg.org/about/contact
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit http://www.gutenberg.org/fundraising/pglaf
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including checks, online payments and credit card donations.
+To donate, please visit: http://www.gutenberg.org/fundraising/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+Each eBook is in a subdirectory of the same number as the eBook's
+eBook number, often in several formats including plain vanilla ASCII,
+compressed (zipped), HTML and others.
+
+Corrected EDITIONS of our eBooks replace the old file and take over
+the old filename and etext number.  The replaced older file is renamed.
+VERSIONS based on separate sources are treated as new eBooks receiving
+new filenames and etext numbers.
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+<a href="http://www.gutenberg.org">http://www.gutenberg.org</a>
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
+
+EBooks posted prior to November 2003, with eBook numbers BELOW #10000,
+are filed in directories based on their release date.  If you want to
+download any of these eBooks directly, rather than using the regular
+search system you may utilize the following addresses and just
+download by the etext year.
+
+<a href="http://www.gutenberg.org/dirs/etext06/">http://www.gutenberg.org/dirs/etext06/</a>
+
+    (Or /etext 05, 04, 03, 02, 01, 00, 99,
+     98, 97, 96, 95, 94, 93, 92, 92, 91 or 90)
+
+EBooks posted since November 2003, with etext numbers OVER #10000, are
+filed in a different way.  The year of a release date is no longer part
+of the directory path.  The path is based on the etext number (which is
+identical to the filename).  The path to the file is made up of single
+digits corresponding to all but the last digit in the filename.  For
+example an eBook of filename 10234 would be found at:
+
+http://www.gutenberg.org/dirs/1/0/2/3/10234
+
+or filename 24689 would be found at:
+http://www.gutenberg.org/dirs/2/4/6/8/24689
+
+An alternative method of locating eBooks:
+<a href="http://www.gutenberg.org/dirs/GUTINDEX.ALL">http://www.gutenberg.org/dirs/GUTINDEX.ALL</a>
+
+*** END: FULL LICENSE ***
+</pre>
+</body>
+</html>
diff --git a/30592-h/images/cover.jpg b/30592-h/images/cover.jpg
new file mode 100644
index 0000000..04ad4fe
--- /dev/null
+++ b/30592-h/images/cover.jpg
diff --git a/30592-h/images/portret.jpg b/30592-h/images/portret.jpg
new file mode 100644
index 0000000..53272d6
--- /dev/null
+++ b/30592-h/images/portret.jpg
diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt
new file mode 100644
index 0000000..6312041
--- /dev/null
+++ b/LICENSE.txt
@@ -0,0 +1,11 @@
+This eBook, including all associated images, markup, improvements,
+metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be
+in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES.
+
+Procedures for determining public domain status are described in
+the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org.
+
+No investigation has been made concerning possible copyrights in
+jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize
+this eBook outside of the United States should confirm copyright
+status under the laws that apply to them.
diff --git a/README.md b/README.md
new file mode 100644
index 0000000..a74dc09
--- /dev/null
+++ b/README.md
@@ -0,0 +1,2 @@
+Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for
+eBook #30592 (https://www.gutenberg.org/ebooks/30592)