diff options
Diffstat (limited to '29526-8.txt')
| -rw-r--r-- | 29526-8.txt | 1275 |
1 files changed, 1275 insertions, 0 deletions
diff --git a/29526-8.txt b/29526-8.txt new file mode 100644 index 0000000..0b77340 --- /dev/null +++ b/29526-8.txt @@ -0,0 +1,1275 @@ +The Project Gutenberg EBook of Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen, by +Aletta Henriette Jacobs + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen + +Author: Aletta Henriette Jacobs + +Release Date: July 27, 2009 [EBook #29526] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VROUWENKIESRECHT--SKANDINAVISCHE *** + + + + +Produced by the Online Distributed Proofreading Team at +https://www.pgdp.net/ + + + + + + + + + + Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. + + + Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen. + + + Door + + Dr. Aletta H. Jacobs. + + + (Overgedrukt uit "Land en Volk" en bijgewerkt tot November 1911). + + + + + + + +VROUWENKIESRECHT IN DE SCANDINAVISCHE LANDEN. + +I. INLEIDING. + + +Langzamerhand zijn wij er aan gewend geraakt, dat de vrouwen aan +het openbare leven deelnemen en in allerlei ambten en beroepen, +die vroeger alleen door mannen weiden uitgeoefend, zich een eerlijke +broodwinning en een eervolle positie hebben weten te verwerven. Dat +een vrouw even goed als een man dokter, tandarts, leerares, advocaat, +plantkundige, enz. kan zijn, niemand trekt het meer in twijfel; +de feiten hebben reeds bewezen, dat zij in alle beroepen, die zij +tot dusverre heeft weten te veroveren, eene eigen en misschien ook +eigenaardige plaats inneemt, die vroeger onbezet was gebleven en van +welk gemis de maatschappij toen de verkeerde gevolgen moet hebben +ondervonden. Het succes, dat de meeste vrouwen in haar beroep hebben, +is wel een bewijs, hoe noodig en nuttig zij zijn en de dezer dagen +door mij gehoorde verzuchting van een tandarts, dat zijne vrouwelijke +collega's zich maar behoeven te vestigen om onmiddellijk een stroom +patiënten te zien opkomen, terwijl de heeren-tandartsen soms jaren +moeten wachten, eer zij eenige naam en patiënten hebben verworven, +zegt, ons in dit opzicht genoeg. De vrees, die vroeger algemeen +gekoesterd werd, dat vrouwen, door het uitoefenen van betrekkingen, +die men, dom en ondoordacht, alleen voor mannen geschikt achtte, +tot mannen zouden worden, is langzamerhand, nu men de feiten voor +zich ziet, verdwenen. + +'t Zou toch ook al te dwaas zijn, dat eene vrouw hare hoofdharen +zou verliezen, of een snor en, baard zou krijgen, haar stembanden en +bekken van vorm zouden veranderen, alleen omdat zij wat meer en ander +werk doet dan "men" voor haar geschikt acht. Nu lacht ieder om zoo'n +veronderstelling, die toch vroeger door zeer wetenschappelijke +mannen als een gevolg van het booze drijven der vrouwen om +universiteiten te willen bezoeken en daar zich te willen bekwamen +voor een wetenschappelijk beroep, als mogelijk en waarschijnlijk +werd voorgesteld. Thans maakt men alleen nog de tegenwerping "niet +uiterlijk, maar innerlijk zal de vrouw van wezen veranderen als zij +haar huis verlaat en aan het openbare leven deelneemt." + +Dit valt niet te loochenen, maar is het te betreuren? Zou het +meisje van voorheen nog een passende kameraad voor den man van heden +zijn? Het hedendaagsche meisje, dat geleerd heeft in eigen onderhoud +te voorzien, dat vergaderingen bezoekt om haar kennis te verrijken, +dat men kan vinden in onze openbare bibliotheken, op de banken van +herhalingsscholen en andere inrichtingen van onderwijs, dat vaak met +en naast den jongeling werkt en studeert, is niet meer gelijk aan +het meisje van een halve eeuw geleden, dat met een handwerkje voor +het venster zat te droomen, hoopvol wachtend op den man, die haar met +zijn hart en hand een werkkring kwam aanbieden. Maar wie durft beweren, +dat het hedendaagsche meisje minder aantrekkelijk is geworden voor den +hedendaagschen man, kent den waren toestand niet. Want immers ook de +mannen zijn veranderd en zij, die met hun tijd hebben medegeleefd, +verwachten van hunne vrouwen iets anders dan onze grootvaders van +onze grootmoeders. Dat de ouderwetsche vrouwen van het type van +een halve eeuw geleden over 't algemeen voor den man met den dag +onaantrekkelijker worden, dat ondervindt de ouderwetsche vader met +eenige huwbare dochters maar al te zeer. De zekerste weg om een man +voor hen te vinden is, ze een vak te laten leeren en er nieuwerwetsche, +in eigen onderhoud voorziende vrouwen van te maken. + +Wij raken langzamerhand aan zulke nieuwe toestanden gewend. Wanneer +zij verkeerd waren, zouden wij er spoedig de nadeelige gevolgen van +ondervinden en dan zouden zij van zelf weder te niet gaan. Dat zij +blijven bestaan en in omvang toenemen, is een bewijs, dat zij voor +de maatschappij goed zijn en in den tijdgeest passen. Alle bezwaren, +die zich vroeger bij het schrikbeeld; "een zelfstandige vrouw" aan +ons opdrongen, blijken spookbeelden te zijn in het licht der feiten; +zij vonden hun oorsprong in dom vooroordeel en behoudzucht. + +In dat stadium verkeert nu nog bij velen het vrouwenkiesrecht. Men +is zoo bang, dat vrouwen door het zwart maken van een stip op het +stembriefje heelemaal van de wijs zullen raken en totaal van wezen +zullen veranderen. Met hand en tand verzet men zich tegen de spoedige +totstandkoming van eene hervorming, die toch komen moet, die niet is +tegen te houden, omdat zij ligt in de lijn, waarin de maatschappij +zich voortbeweegt, de steeds toenemende democratiseering van den +staat. Met het tegen vrouwenkiesrecht aangevoerde onweerlegbare +argument, "dat mannen mannen en vrouwen vrouwen zijn" hebben Lord +Cromer en Austin Chamberlain zich doen kennen als Engelands grootste +denkers van dezen tijd en heeft onze landgenoot en geestverwant, +de heer Hans, getoond, in denkkracht voor deze groote geesten niet +onder te doen. Dat de vrouwen het kiesrecht juist vragen, omdat zij +vrouwen zijn en willen blijven en zich aanmatigen beter dan de mannen +te weten, welke werkzaamheden voor haar aard en aanleg het best passen; +dat zij, juist omdat zij vrouwen zijn en anders dan mannen, meenen te +moeten medewerken in het bestier van de huishouding van den staat, wil +die huishouding geschikt gemaakt worden voor een gezonde samenleving +van mannen, vrouwen en kinderen, dat is een kleinigheid, die zulke +groote geesten over het hoofd hebben gezien. Maar als men geen ander +argument kan vinden, als alle bezwaren die tegen vrouwenkiesrecht +zijn aangevoerd, zoodra zij kalm besproken worden, als sneeuw voor +de zon verdwijnen, dan grijpt men naar een argument, dat in al zijn +eenvoud aantoont, dat er tegen de invoering van vrouwenkiesrecht geen +argumenten zijn aan te voeren. + +Indien men zonder vrees voor tegenspraak gerust kan zeggen, dat de +landen, waar de democratie het verst gevorderd is, vooraan staan +in ontwikkeling en beschaving, dan nemen de Scandinavische volken +het hoogste cultuurstandpunt in van de Europeesche Staten. In alle +landen van Scandinavië bestaat naast een algemeen mannenkiesrecht +vrouwenkiesrecht in een of anderen vorm. Als wij eens nagaan, hoe daar +deze nieuwigheid werkt, wat de vrouwen met haar politieke rechten tot +stand brengen en hoe zij die rechten gebruiken, dan kan dat mogelijk +medewerken om de vreesachtigen bij ons wat kalmer te stemmen omtrent +deze hervorming en hen misschien er nog toe brengen van tegenstanders +voorstanders te worden. + + + + + +II. FINLAND. + + +Om met Finland te beginnen; dat ongelukkige land met zijne sympathieke, +vrijheidlievende bevolking, staat onder Rusland's heerschappij. + +Als dat volk vrij was, niet bij elken wiekslag door Rusland's ijzeren +arm belet werd te stijgen, zou het spoedig de grootste hoogte in +volksontwikkeling bereiken. + +Toen in 1905, na de vreedzaam volbrachte revolutie, Finland een deel +van zijne onafhankelijkheid van Rusland teruggewonnen had, kwamen de +hoofdpersonen van de verschillende politieke partijen bijeen om te +beraadslagen over de wijze waarop de Volksvertegenwoordiging gekozen +zou worden. Met meerderheid van stemmen werd besloten, dat er zou zijn +een enkelvoudige, slechts uit één Kamer bestaande vertegenwoordiging, +gekozen door alle personen boven de 21 jaren, zonder onderscheid +van geslacht. + +Na deze uitspraak zaten Finlands vrouwen niet stil. Om de tegenstemmers +en wankelmoedigen nog te winnen, belegden zij in de hoofdstad van het +Rijk vele openbare vergaderingen, waar vrouwen uit het geheele land +als afgevaardigden tegenwoordig waren en waar de eisch der vrouwen +besproken en in moties aan het eind der vergadering aangenomen +werd. Deze motie luidde: dat kiesrecht en verkiesbaarheid aan alle +vrouwen boven 21 jaren, gehuwd en ongehuwd, volgens het beginsel van +algemeen, gelijk en rechtstreeks stemrecht worde toegekend. + +In Finlands Grondwet, die eindelijk op 29 Mei 1906 door den Czaar van +Rusland werd goedgekeurd, was ten slotte opgenomen: "dat kiesgerechtigd +zijn alle mannen en vrouwen boven de 24 jaren; uitgesloten zijn alleen: +soldaten; wegens zwakke geestvermogens onder voogdij staanden; zij die +om andere reden dan armoede hunne belasting niet hebben betaald; zij +die in de laatste drie jaren niet als Finsch burger staan ingeschreven; +bewoners van werkhuizen en armhuizen; misdadigers; bankroetiers +(voor een bepaalden tijd) en zij, die zich bij verkiezingen hebben +schuldig gemaakt aan oneerlijke praktijken. Allen, die het recht +van kiezen hebben, zijn ook verkiesbaar". Verder werd er evenredige +vertegenwoordiging ingevoerd. + +Hoe de vrouwen hunne plotseling verkregen politieke rechten hebben +opgevat, blijkt duidelijk uit het feit, dat zij reeds twee weken na +die overwinning over het geheele Rijk cursussen georganiseerd hadden +om de vrouwen met de nieuwe wet en de evenredige vertegenwoordiging +op de hoogte te brengen en vooral ook om in de vrouwen het gevoel +van de groote verantwoordelijkheid te wekken, die aan nieuwe rechten +verbonden is. + +Deze cursussen, waarvan er 130 in drie maanden tijds gehouden werden, +maakte men zoo populair en aantrekkelijk mogelijk. De vrouwen van +alle klassen in de maatschappij en van elke politieke richting kwamen +daar bijeen. Meestal zalen vol. Dan werd eerst op eenige avonden het +voornaamste uit de Grondwet uitgelegd en onderling besproken en het +evenredige kiesrecht op een bord aanschouwelijk voorgesteld. Daarna +kondigde de presidente aan, dat er den volgenden keer een denkbeeldige +verkiezing zou plaats hebben. De leden van verschillende richtingen +zonden te voren hunne denkbeeldige candidaten A. B. C. enz. in. Na +de opening der vergadering stelde de presidente het eerst de +partijagitatie en stemmenwerving aan de orde. Zij die candidaten +hadden ingezonden kwamen dan een voor een op het podium om hunne +candidaten aan te bevelen. Het publiek lachte, juichte de spreekster +toe of gaf teekenen van afkeuring, net zooals het in werkelijkheid op +zulke vergaderingen geschiedt. Dan werd een half uur gepauseerd om +gelegenheid te geven tot stemmen werven en daarna had de verkiezing +plaats. Elk bracht haar stembiljet ingevuld bij het bestuur in. Na +de telling der stembriefjes werd weder aanschouwelijk voorgesteld, +hoe bij evenredige vertegenwoordiging een meerderheid wordt verkregen. + +Den geheelen winter 1906/07 werden verder overal vergaderingen belegd +om de voornaamste punten van de verschillende partijprogramma's +te bespreken. + +Hoe dichter de verkiezingsdag naderde, destemeer begonnen de +verschillende vrouwen zich bij de bestaande politieke partijen in +te deelen. De meeste dier partijen hadden naast hunne sprekers +ook spreeksters aangesteld om door het geheele land leden te +werven. Soms reisden spreker en spreekster samen en sprak de +vrouw over het alkoholvraagstuk, kinderbescherming, openbare +zedelijkheid, huwelijkswet enz., terwijl de man de andere punten van +het partijprogram besprak. Zulke vergaderingen werden bijna steeds +door een even groot aantal vrouwen als mannen bijgewoond en, zoo zegt +de verslaggever: "men kon het den vrouwen van het gezicht aflezen, +dat de gedachte, dat zij daar zaten, niet als bloote toeschouwers +maar met evenveel recht als de mannen, haar met trots vervulde". + +Op 15 en 16 Maart 1907 hadden eindelijk voor het eerst de verkiezingen +onder de nieuwe wet plaats. Overal hadden de afdeelingsbesturen van +de verschillende partijen bekend gemaakt, dat er zich vrouwen bij +de stembureaux beschikbaar hadden gesteld om op de babies te passen +in geval moeders met het kleintje op den arm aan de stembus mochten +komen. Ook waren er vrouwen, die tijdelijk de huismoeders willen +vervangen, wanneer die om in huis zijnde zieken of om andere reden +het huis niet onbeheerd konden laten. + +Van den eigenlijken verkiezingsdag vermeldt de verslaggever: "Het +was eigenlijk om te lachen voor allen, die zich herinnerden welke +verschrikkelijke dingen er door de tegenstanders voorspeld waren +geworden, zoo kalm en als een van zelf sprekende zaak als mannen en +vrouwen te zamen naar de stembus gingen. Onder de wachtende scharen +werden dikwijls de meest huiselijke zaken besproken. Ook hoorde men +soms nog een bange echtgenoot zijne vrouw wijze lessen uitdeelen, +hoe zij het biljet moest invullen en vooral geen naam er onder zetten +enz. Ook zag ik een jongen man, van nog geen 24 jaar, zijn oude +grootmoeder ondersteunen en naar het stembureau brengen. Huismoeders, +dienstmeisjes, voorname dames en arbeidsters, allen stonden met +de mannen-kiezers bedaard te wachten, tot hun beurt van stemmen +gekomen was. Van beleedigende uitingen tegenover de vrouwen was +nergens sprake". + +Bij den uitslag der verkiezing bleek, dat in alle steden de vrouwen +in grooter getale naar de stembus waren gegaan dan de mannen, doch +op het platteland viel het omgekeerde te constateeren, zoodat over +het geheele land door mannen en vrouwen % gewijze ongeveer gelijk +gestemd is geworden. Verder waren er op de 200 afgevaardigden 19 +vrouwen gekozen, over de verschillende politieke partijen verdeeld. + +Zonder eenige bijzondere aandacht te trekken namen deze eerste +Europeesche vrouwen parlementsleden in Mei 1907 hare zetels in het +Finsche Parlement in. In alle afdeelingen tot onderzoek van ingekomen +voorstellen werden onmiddellijk een of meer vrouwen benoemd, zoo +ook in het "Talmans Konferens" (comité bestaande uit voorzitters +van verschillende afdeelingscomité's). In deze laatste nam Lucina +Hagman zitting, de vrouw, die in Finland zooveel voor co-educatie +heeft gedaan en aan het hoofd staat van een door haar zelf gesticht +gymnasium voor jongens en meisjes. + +In samenwerking met de politieke partijen waartoe zij behooren, +werden door die vrouwen wetten voorgesteld, maar ook door vele van +haar werden nog afzonderlijke voorstellen ingediend. + +Op 31 Mei schrijft Alexandra Gripenberg, een der vrouwelijke +parlementsleden: + +"Ik schrijf u gedurende een pauze in de zitting. Wij hebben juist +gedebatteerd over de zegelbelasting en zijn nu begonnen aan de +jachtwet. Gisteren hebben wij met ons zessen vrouwen ons eerste +wetsvoorstel ingediend omtrent huwelijksgoederenrecht. Vandaag heb +ik een voorstel mede onderteekend, door andere vrouwen ingediend +omtrent het recht der moeders op hare kinderen en dan nog een om den +verantwoordelijkheidsleeftijd van meisjes te verhoogen. Ik vrees, +dat wij voorloopig in de Afdeelingen nog weinig kunnen doen, wij +moeten eerst grondig kennis opdoen van de aldaar in behandeling +komende onderwerpen; maar al leerende zullen wij er ons vooreerst +toe bepalen, dat ook daar voor de belangen der vrouwen en kinderen +gewaakt wordt. Ik zit in het Comité voor Wetten en de andere vrouw +hierin is een sociaal-democrate. In dit comité komen voorstellen in, +die dikwijls betrekking hebben op wijzigingen in wetten betreffende +vrouwen. Wij tweeën kunnen dus in ons comité zeer nuttig zijn". + +Over het geheel waren er in den eersten zittingsduur 26 voorstellen +afzonderlijk door vrouwen ingediend, op één na allen betrekking +hebbende op vrouwen en kinderen of van ethische strekking. Opmerkelijk +was, dat de vrouwen in zedelijkheidskwesties meestal samen gingen, +maar bij andere belangrijke vraagstukken stemden met de mannen van de +partij, waartoe zij behoorden. Nog slechts drie van de door vrouwen +ingediende en aangenomen voorstellen waren behandeld, toen de Czaar +in Maart 1908 het Finsche Parlement ontbond en de nieuwe verkiezingen +tot 1 Juli 1908 uitstelde. + +De drie aangenomen voorstellen hadden ten doel, het eerste +om van regeeringswege te zorgen, dat overal op het platteland +geëxamineerde vroedvrouwen werden aangesteld, het tweede om kook- +en huishoudscholen in elk dorp te vestigen, zoodat de meisjes uit +de volksklasse goede huisvrouwen konden worden, en het derde om +den verantwoordelijkheidsleeftijd van meisjes van 15 op 17 jaren +te brengen. + +Het ingediende voorstel om de voogdij van den man over zijne vrouw op +te heffen, en dat om de gehuwde vrouw het recht van beheer over eigen +vermogen te laten, waren in behandeling, toen van Rusland plotseling +de boodschap kwam, dat de Kamer ontbonden en alle parlementaire arbeid +gestaakt moest worden. + +1 Juli 1908 kozen de Finnen een nieuw parlement. De deelname +der vrouwen was nog grooter dan den eersten keer en 25 van haar +werden als afgevaardigden verkozen. Slechts kort was dit parlement +bijeen. Twee belangrijke punten waren afgedaan. Het kiesrecht voor +de gemeenteraden was geregeld en bepaald, dat elk burger boven de 21 +jaren kiesrecht zou hebben en verkiesbaar zijn. De Czaar verleende +echter geen sanctie aan dit besluit. Het tweede punt, toekennen van +stukken grond in erfpacht voor 50 jaren, werd wel goedgekeurd. + +Toen de voorzitter der Kamer op 16 Febr. 1909 de zitting opende +en met eenige moedige woorden uitdrukking gaf aan het gevoel dat de +Finsche bevolking bezielde over den druk en verderfelijken invloed van +Rusland's Ministerraad, had dit tengevolge, dat de Czaar opnieuw het +parlement ontbond en de Russische Ministerraad een wet uitvaardigde, +waarbij "alle aangenomen voorstellen door een Volksvertegenwoordiging, +die binnentijds ontbonden wordt, van geene waarde worden verklaard". + +Sedert de invoering van de Finsche grondwet, hebben er nu vijf +verkiezingen plaats gehad. De aantallen gekozen vrouwen waren resp. 19, +25, 21, 17 en 14. Deze vermindering is zuiver toevallig, zegt het +vr. parlementslid Tekla Hultin, en enkel aan persoonlijke redenen +toe te schrijven. + +Het is te begrijpen dat onder de bedreiging met verlies van +onafhankelijkheid ook de vrouwen van Finland zich meer voelen als +Finnen dan als vrouwen en zij met de mannen samen nu eerst willen +werken om van Rusland's druk verlost te worden, alvorens zij eigen +rechten op den voorgrond zullen schuiven. In het in Mei 1909 gekozen +parlement hadden 21 vrouwen zitting, doch zij dienden vooreerst nog +geen voorstellen in voor verbetering van eigen toestand. Wel heeft +de "Vereeniging tot behartiging van de rechten der vrouw" eenige +kant en klare voorstellen liggen om echtgenooten gelijke rechten te +geven op hunne kinderen en op het beheer hunner goederen en om den +toestand te verbeteren van kinderen buiten huwelijk geboren, maar zij +zullen wachten met de indiening tot betere tijden komen. Ook andere +vereenigingen hebben wetswijzigingen gereed gemaakt, voornamelijk +met het doel om duidelijk aan te toonen, dat de vrouwen niet met de +bestaande toestanden tevreden zijn, maar dat zij met oordeel weten +te schiften, wat op een gegeven moment voor het land van de meeste +waarde is. + +In 1909 was in het Finsche parlement aan de orde "wettelijke +bescherming van fabrieksarbeiders". Deze wet bevat een punt voor de +fabrieksarbeiders van het grootste belang, het verbod van nachtarbeid +voor vrouwen. + +Op voorstel van de fabrieksinspectrice en lid van het parlement +Mej. Vera Hjelt is er een grondig onderzoek ingesteld, welke +gevolgen zoo'n verbod voor de vrouwen te beteekenen heeft en wat de +schaduwzijden van nachtarbeid speciaal voor vrouwen zijn. Al de 21 +vrouwenleden van het parlement, onder wie er waren van elke politieke +richting, hadden zich vereenigd om te zorgen, dat de belangen der +fabriekarbeidsters niet door misplaatste sentimenteele overwegingen +geschaad en zij uit hare broodwinning gestooten werden. + +1910 was een weinig vruchtbaar jaar voor de wetgeving door de +herhaalde ontbinding van den Landdag en de bedreiging met verlies +van onafhankelijkheid. + +Door tegenstanders van vrouwenkiesrecht, die zich dikwijls niet +de moeite geven een grondig onderzoek in te stellen, is reeds de +opmerking gemaakt, "dat de vrouwen van Finland in die vier jaren, +dat zij zitting hebben in 's lands raadzaal, toch nog niet veel tot +stand hebben gebracht", maar men ziet er volledige samenwerking van +mannen en vrouwen in de partijen. Zoo bijv. zijn de wetsvoorstellen +tegen alkoholische dranken, voor leerplicht, vrijheid van drukpers, +arbeidswetten en staatsburgerschap der joden door mannen en vrouwen +samen ingediend. Zij die de gebeurtenissen in dat ongelukkig, doch +belangwekkend land volgen en de vrouwenbeweging in Finland bestudeeren, +zullen ongetwijfeld tot de overtuiging komen, dat door de invoering +van vrouwenkiesrecht aldaar het gemeenschapsgevoel in de vrouwen +vergroot werd, dat er meer belangstelling gekomen is in de groote +sociale vraagstukken, dat bij de vrouwen verantwoordelijkheidsgevoel +voor maatschappelijke misstanden gewekt is en dat samenwerking van +man en vrouw op elk gebied, ook in staatkundige lichamen, alleen +goeds en geen kwaads kan tengevolge hebben. Thans beheerscht echter +de dreigende annexatie alles in den Finschen Landdag. + + + + + +III. ZWEDEN. + + +In Zweden is men nog niet zoover als in Finland. Wel is waar bezitten +daar de vrouwen sedert 1862 het kiesrecht voor de Gemeenteraden, +doch zij waren tot 1910 zelf niet verkiesbaar. Ook was dit recht +alleen gegund aan ongehuwden en weduwen en zat dan nog aan een +vrij hoogen census vast. Eerst in 1902 konden de voorstanders van +vrouwenkiesrecht erin slagen een organisatie, met het uitsluitend doel, +"gelijke politieke rechten voor mannen en vrouwen te verkrijgen", +tot stand te brengen. + +Toen in 1884 mr. Borg, een lid van het parlement, een wetsvoorstel +indiende om den vrouwen kiesrecht te geven en ze verkiesbaar te +stellen voor alle wetgevende en wetsuitvoerende lichamen, stond hij +vrijwel alleen en werd in de Kamer met een schaterlach ontvangen en +door de pers gerediculiseerd. + +Mr. Lindhagen, de tegenwoordige burgemeester van Stockholm, kwam in +1892 op nieuw met een dergelijk voorstel, en ofschoon het met een +verpletterende meerderheid viel, werd er toch eenige oogenblikken +aandacht aan geschonken en ook de nieuwsbladen spraken er zakelijk +over. Toch duurde het nog tien jaren vóór dat de vrouwen inzagen dat +zij zelf aan het werk moesten tijgen en dat zij zich moesten vereenigen +met het uitsluitende doel "politieke gelijkstelling van man en vrouw." + +Het was juist in den tijd dat mr. Lindhagen voor den tweeden keer een +voorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht bij het Zweedsche parlement +indiende, in April 1902, dat de vrouwen van Stockholm en Göteborg +gereed kwamen en de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht stichtten. + +De eerste daad dezer Vereeniging was een door 5641 vrouwen onderteekend +adres bij de Regeering in te dienen om het voorstel Lindhagen te +steunen. Het voorstel viel met 111 tegen 64 st. Ook in 1904 diende +Lindhagen weer een zelfde voorstel in, dat toen 93 stemmen verwierf. In +1905 waagde hij het nog eens doch weder zonder succes. + +Ondertusschen was de Vereeniging voor vrouwenkiesrecht onverdroten +aan den arbeid geweest om de vrouwen door het geheele land wakker +te schudden. Het aantal leden en afdeelingen groeide met den +dag. In 1906, toen een krachtige liberale Regeering de teugels +van het bewind in handen kreeg en een voorstel tot uitbreiding van +mannenkiesrecht aan de orde stelde, hoopten ook de vrouwen succes +te hebben. Vergaderingen werden in allerijl belegd, overal moties +aangenomen en in minder dan een week waren er 30 verzoekschriften +voor invoering van Vrouwenkiesrecht bij de regeering ingediend. Van +vier partijen ontvingen de vrouwen steun, die elk een amendement, +vrouwenkiesrecht beoogende, op de regeeringsvoorstellen indienden. + +Het geheele regeeringsvoorstel viel en alleen werd aangenomen, met 127 +tegen 100 stemmen, dat er een commissie zou worden benoemd, die een +enquête zou instellen, in hoever vrouwenkiesrecht voor Zweden noodig +en nuttig was. Door dit echec moest de liberale regeering heengaan. + +Het opvolgend conservatieve Kabinet werd onmiddellijk door een +deputatie uit de vrouwenkiesrecht-vereeniging met de eischen der +vrouwen op de hoogte gesteld. Evenzoo de oude Koning Oscar. Echter +zonder direct gevolg. Toen werd in Febr. 1907 een monsteradres, +geteekend door 142000 vrouwen, bij de Tweede Kamer ingediend. Ook deze +poging faalde, doch had ten gevolge dat een der leden van de liberale +partij inlichtingen vroeg omtrent de resultaten van het onderzoek, +verkregen door de ingestelde commissie. Uit het korte antwoord kwam +toch duidelijk uit, dat de resultaten voor de vrouwen gunstig waren. + +Kort daarna diende de regeering zelf een voorstel in om den vrouwen op +dezelfde voorwaarden als de mannen het kiesrecht voor de gemeenteraden +te geven en hen ook voor alle functiën in die Raden verkiesbaar te +stellen. Dit voorstel werd met groote meerderheid in Eerste en Tweede +Kamer aangenomen en is in 1910 in werking getreden. + +Nu begonnen de vrouwen hulp te krijgen van de mannen. Vele Kamerleden +boden aan om met de vrouwen door het land op vergaderingen te +spreken om het vrouwenkiesrecht populair te maken. Evenals de +sociaal-democraten reeds een jaar vroeger hadden gedaan namen nu ook +alle liberale partijgroepen vrouwenkiesrecht als eerste punt in hun +partijprogram op. Als oppositiepartij konden zij nu gemakkelijk een +wetsvoorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht indienen en weldra +kwamen dan ook van de sociaal-democraten, de Werkliedenverbonders, de +Lindhagengroep en andere liberalen zulke voorstellen in. Het bestuur +van de Ver. v. vrouwenkiesrecht werd uitgenoodigd de vergaderingen bij +te wonen waar deze Kamergroepen onderling de voorstellen bespraken, +die ingekomen waren. Het kon dikwijls nuttige wenken geven. + +Ook door een club uit de Eerste Kamer werd het bestuur uitgenoodigd +tot een samenkomst. + +De Ver. voor Vrouwenkiesrecht meende toen goed te doen om in Stockholm +een openbare vergadering te beleggen, waarvoor alle leden van Eerste +en Tweede Kamer een speciale uitnoodiging ontvingen en waar door de +leidsters der vrouwenkiesrechtvereeniging het vraagstuk nogmaals van +alle kanten zou worden toegelicht. Vele Kamerleden maakten van deze +uitnoodiging gebruik en veel van hetgeen zij daar hoorden, werd twee +dagen later bij een debat over vrouwenkiesrecht in de Eerste Kamer +schitterend aangewend. + +Desniettegenstaande werden alle ingediende voorstellen 2 Mei 1908 +verworpen. + +De vrouwenkiesrechtvereeniging was ondertusschen gegroeid tot +142 afdeelingen met 11000 leden en hiermede meende het bestuur +krachtig genoeg te zijn om op de komende algemeene verkiezing grooten +invloed uit te oefenen. Met groote meerderheid was in de vereeniging +uitgemaakt, dat er momenteel geen dringerder nationale belangen in +Zweden bestonden dan de invoering van vrouwenkiesrecht, en dat daarom +de vrouwen dit belang nu nummer één moesten zetten. Men besloot +een schrijven te richten tot alle politieke partijen, waarin werd +meegedeeld, dat de vrouwen, ieder in eigen partij, bij de verkiezing +wilden medewerken, indien die partij alleen candidaten wilde stellen, +die vóór vrouwenkiesrecht waren. Weigerde de partij zich daartoe +te verbinden, dan zou die partij zelfs door eigen vrouwelijke +partijgenooten en door alle vrouwen te zamen worden tegengewerkt. + +Verder werd door de vrouwen getracht overal in de besturen van +geestverwante kiesvereenigingen opgenomen te worden. Op alle +kiezersvergaderingen zouden zij tegenwoordig zijn en door vragen de +goedgezinde candidaten dwingen zich openlijk voor de kiezers uit te +spreken en door debat de tegenstanders te bestrijden. + +Ook nam men zich voor zeer ostentatief de herkiezing te verhinderen van +uitgesproken tegenstanders, zoodat duidelijk zou uitkomen, dat hun val +een gevolg was van het optreden der vrouwen. Door strooibiljetten zou +men het groote publiek bewerken en waar in een district alle candidaten +voorstanders waren, zou men zich van elke inmenging onthouden. + +Nauwelijks was dit besluit door de pers publiek gemaakt of door +sociaal-democraten en liberalen werden de vrouwen uitgenoodigd om +over vrouwenkiesrecht in hunne afgelegen afdeelingen te komen spreken +en werd haar aangeboden vrije reis- en verblijfkosten en zoo noodig +een kleine vergoeding. Den geheelen zomer van 1908 reisden de vrouwen +door het geheele land om op vergaderingen door de politieke partijen +uitgeschreven over vrouwenkiesrecht te spreken. Het gevolg was, +dat in het najaar bij de Rijksdagverkiezing een groote meerderheid +voorstanders voor vrouwenkiesrecht verkozen werd en dat de groote +tegenstanders uit de oude Kamer overal verslagen werden, en reeds +bij eerste stemming vielen. + +In Maart 1909 werd eerst door een der liberale partijen en direct +daaropvolgend door de sociaal-democratische Kamerclub een voorstel +ten gunste van vrouwenkiesrecht ingediend, dat in het eind van April +in behandeling werd genomen en direct, zonder een enkel woord van +tegenspraak, met algemeene stemmen werd aangenomen. Ook de Koning had +zich verklaard vóór aanneming. Doch de Eerste Kamer, nog uit de oude +conservatieve leden bestaande, verwierp het. + +Op 31 Dec. 1910 telde de Zweedsche Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht +174 afdeelingen, waaraan nog steeds nieuwe worden toegevoegd tengevolge +van de groote uitbreiding der beweging door het kongres van den +Wereldbond te Stockholm, dat in Juni gehouden is. + +Op de jaarvergadering 10 Jan. 1910 te Jönköping gehouden, toonde +de juriste Fru Anna Wicksell aan, dat de nieuwe belastingwet in de +praktijk aan alle gehuwde vrouwen het kiesrecht toekende, als zij maar +een eigen jaarlijksch inkomen van 10 Kr. (op sommige plaatsen slechts 1 +Kr.) bezitten. De beide Kamers hebben die opvatting der wet bevestigd +en verklaard, dat zij bij het aannemen der wet deze konsequentie ook +bedoeld hadden. Nu de vrouwen dus het aktief en passief kiesrecht voor +de gemeenteraden bezitten, hebben zij ook invloed op de samenstelling +der Eerste Kamer, en dien zullen zij niet ongebruikt laten. Reeds +in 1910 is daar het aantal voorstanders van het Vrouwenkiesrecht +belangrijk toegenomen en als de geheele Eerste Kamer volgens de nieuwe +kieswet (met evenredige vertegenwoordiging) zal zijn samengesteld, zal +daar de taaie tegenstand tegen het burgerrecht der vrouw gebroken zijn. + +Verleden jaar (1910) zijn er in 't geheel 37 vrouwen van verschillende +partijen in de gemeenteraden gekozen, die daar haar ambt wel zoodanig +zullen vervullen, dat de perzik naar meer zal smaken. + +De belofte van een enquête omtrent het vrouwenkiesrecht in andere +landen waarmede de regeering zich vooreerst van de zaak af hoopte te +maken, moest intusschen vervuld worden, en in Maart 1911 verscheen +een dik boek van prof. Reuterskiöld, dat een verzameling bevat van +regeeringsvoorstellen en debatten vóór- en tegen het vrouwenkiesrecht +in vele landen en een herdruk van de aan de Fransche Kamer door +Buisson verstrekte gegevens, maar geen ander advies dan dit: "als +de vrouwen zich tot een "machtsfaktor" hebben weten te verheffen, +dan moet men haar het kiesrecht geven." + +Na deze enquête kwam het Wereldbondkongres te Stockholm en nu is men +midden in de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Zooveel is zeker, +dat het in Zweden niet veel jaren meer duren zal, voor de vrouwen er +de zoo nuttige medezeggenschap in het staatsbestuur bezitten. + + + + + +IV. NOORWEGEN. + + +In Noorwegen bezitten de vrouwen het langst kiesrecht en +verkiesbaarheid voor de Gemeenteraden, zoodat van daar reeds over +de resultaten van haar zitting nemen in deze lichamen gesproken kan +worden. Dat deze resultaten gunstig zijn, spreekt het meest hieruit, +dat de Regeering in Noorwegen geen bezwaar heeft gezien in 1907 het +kiesrecht en de verkiesbaarheid voor alle staatslichamen aan een +groot deel der vrouwen te geven. + +In 1885 werd in Christiania voor het eerst een locale +vrouwenkiesrecht-vereeniging gesticht, die eerst 12 jaren daarna een +Nationale vereeniging werd. Ondertusschen waren in 1886 reeds twee +voorstellen omtrent Vrouwenkiesrecht in het Parlement behandeld en +verworpen, terwijl in 1893 een dergelijk voorstel wel een meerderheid +van 58 stemmen verwierf, doch niet de vereischte 2/3 meerderheid +haalde. + +In 1901, toen een voorstel door tien leden van de Storthing +ingediend, om het gemeentekiesrecht voor mannen algemeen te maken, +in behandeling kwam, zond de vrouwenkiesrechtvereeniging een verzoek +in om dit recht tegelijkertijd aan de vrouwen te verleenen. 25 Mei +1901 werd dit verzoek ingewilligd, doch het gemeentelijk kiesrecht +voor de vrouw werd alleen verleend aan belastingbetalende en met een +belastingbetalend man gehuwde vrouwen, terwijl voor de mannen een +algemeen kiesrecht gold. In 1902 hadden de gemeenteraadsverkiezingen +onder de nieuwe wet voor het eerst plaats en de vrouwen beijverden +zich om onder de beperkende bepalingen, waaronder zij alleen mochten +kiezen, toch nog zooveel mogelijk vrouwen aan de verkiezingen te +doen deelnemen en in de gemeenteraden verkozen te krijgen. In alle +steden namen dooreengerekend 90% van de kiesgerechtigde vrouwen deel, +in een enkele stad zelfs 100%. Op het platteland was de deelneming +aanmerkelijk minder, dikwijls een gevolg van den grooten afstand der +stembureaux. In het geheel werden 98 vrouwen in de verschillende +gemeenteraden verkozen en bovendien nog 60 plaatsvervangende +leden. Tegenover deze 98 vrouwen waren er 12330 mannen-raadsleden. + +Wat hebben dit gering aantal vrouwen kunnen tot stand brengen, +wat uitsluitend mag worden aangemerkt als een gevolg van haar +optreden? Natuurlijk hebben zij met de mannen-leden voor vele +verbeteringen samengewerkt, doch waar zij alleen op de bres stonden +was het steeds om te zorgen voor de belangen van vrouwen, kinderen, +armen en misdeelden. Uit de groote lijst stippen wij slechts enkele +dingen aan. Zoo diende in Christiania Elisa Heyerdahl een voorstel in +om pandjeshuishouders te verbieden goederen aan te nemen van kinderen +beneden 15 jaren. Met de aanneming van dit voorstel werd een einde +gemaakt aan het zenden van kinderen, soms nog onder de zes jaren, om +goederen in beleening te geven, die maar al te dikwijls van diefstal +afkomstig waren. + +Een ander voorstel, dat ook aangenomen werd, beoogde om opkoopers +en daarmede gelijkstaanden te verbieden met kinderen handel te +drijven. Als onderwijzeres aan een armenschool wist voorstelster +bij ondervinding, dat kinderen door zulke lieden tot diefstallen +werden aangespoord, waarna zij hun de gestolen goederen voor eenige +snoepcenten afkochten. Door hare heldere voordracht, met tal van +voorbeelden aangevuld, smaakte zij de voldoening dat niet alleen in +Christiania, doch na onderzoek in alle stedelijke gemeenteraden zulk +een verbod werd ingevoerd. Ook wist zij er door te krijgen, dat aan +kinderen beneden 15 jaren verboden werd te rooken en dat verkoop van +tabak en sigaren aan zulke kinderen strafbaar werd gesteld. + +In Drammen wisten de vrouwen-raadsleden o. a. een verbod uitgevaardigd +te krijgen, waarbij verboden werd om meisjes beneden 18 jaar aan boord +van schepen, die in de haven liggen, toe te laten om boodschappen +te verrichten, waschgoed te brengen of iets dergelijks. Het was +n.l. bekend dat zulke meisjes daar door werkgevers onder voorwendsels +naar toe gestuurd en voor onzedelijke handelingen gebruikt werden. De +vrouwen zorgden er ook voor, dat gelijktijdig een som op de begrooting +werd uitgetrokken om een inspectrice aan te stellen, die aan de kaden +met de zorg voor naleving dier verordening werd belast. + +Ook zorgden zij er voor, dat er in Drammen van gemeentewege goede +crêches werden tot stand gebracht, waar de moeders die uit werken +gaan de kleine kinderen met gerustheid kunnen brengen. In alle +ietwat grootere steden wisten de vrouwen er door te krijgen, dat +een deskundig controleur werd aangesteld om toezicht te houden op +den verkoop der voornaamste voedingsmiddelen, melk, vleesch, visch, +brood enz. In weerwil van de bewering der Gezondheidscommissie, +dat zulk een toezicht onnoodig was, een bewering die zij in een +breedvoerig prae-advies bij den Raad indienden, wisten de vrouwen, +sterk door eigen ondervinding, toch het pleit te winnen en kwam de +aangestelde controleur weldra tot de afschuwelijkste ontdekkingen. + +Het is niet mogelijk in een kort bestek alle maatregelen op te sommen, +die op initiatief der vrouwen-raadsleden werden genomen. Deze enkele +mogen tot bewijs dienen in welke richting zij in de gemeenteraden +werken en dat ook in Noorwegen de samenwerking van man en vrouw in de +stadsregeering geen nadeel, doch alleen voordeel kan opleveren. Dat de +mannen in Noorwegen dit beseffen, blijkt uit de woorden, waarmede de +Burgemeester van Christiania een deputatie Engelsche gemeenteraadsleden +toesprak, bij hun bezoek aan Noorwegen. Hij zeide o. a.: "De Noorsche +Regeering heeft twee en een half jaar geleden den vrouwen kiesrecht +en verkiesbaarheid verleend voor de gemeenteraden. Zij was daarmede de +eerste in Europa. Ik kan u verzekeren, en dit is het éénstemmig oordeel +van al mijne ambtgenooten, dat wij niets dan lof kunnen uitspreken voor +de belangstelling, die de vrouwen voor de gemeentebelangen aan den dag +leggen en de verstandige wijze waarop zij aan ons werk deelnemen. Ik +neem daarom de vrijheid onze gasten opmerkzaam te maken op het nut, +dat er voor de gemeenten in gelegen is, wanneer vrouwen zitting hebben +in den Raad en ik spreek den wensch uit, dat uw bezoek aan Noorwegen +tengevolge moge hebben, dat ook in Engeland de vrouwen binnenkort +lid van de Gemeenteraden zullen worden". (In Engeland verkregen de +vrouwen dit recht een jaar daarna). + +Een onmiddellijk gevolg van het werk der vrouwen in de Noorweegsche +Gemeenteraden was hare benoembaar-verklaring tot leden van de +jury. Hoe zij daar de haar opgelegde taak volbrengen, blijkt uit +hetgeen een radicaal blad onlangs in een leadingartikel schreef. "De +groote waarde en beteekenis van het feit, dat vrouwen als Gezworenen +worden toegelaten, treedt het meest naar voren in onaangename en +pijnlijke aangelegenheden. In alle gevallen, waarin moeilijkheden +tusschen man en vrouw gerezen zijn, heeft het vrouwelijk inzicht, +de vrouwelijke rechtvaardigheidszin, er toe geleid, dat er een hoogst +verstandig, uiterst rechtvaardig vonnis over schuld en onschuld kon +worden uitgesproken." + +Sedert 1902 hebben twee nieuwe gemeenteraadsverkiezingen plaats +gehad en is het aantal vrouwelijke gemeenteraadsleden en juryleden +telkens toegenomen. + +In 1907 werden 11.134 mannen en 224 vrouwen tot raadsleden gekozen +en in 1910 11.716 mannen en 379 vrouwen. Het aantal kiesdistrikten, +waar geen vrouwen hebben deelgenomen aan de stemming was in 1907 nog +186, in 1910 nog maar 55. + +Dat onder deze omstandigheden de vrouwen in Noorwegen 14 Juni 1907 ook +het kiesrecht en de verkiesbaarheid voor het Parlement kregen is te +begrijpen. De Nationale vereeniging voor Vrouwenkiesrecht had in 1906 +een voorstel ingediend om aan vrouwen op dezelfde voorwaarden als aan +mannen ook de politieke rechten te verleenen en terzelfdertijd zond +eene andere vrouwenvereeniging een verzoek in, om den vrouwen het +politieke kiesrecht te verleenen op dezelfde voorwaarden als waarop +zij het kiesrecht voor de Gemeenteraden bezitten. + +Beide voorstellen werden door verschillende politieke partijen +gesteund. Den grootsten steun ondervonden de vrouwen echter van +Prof. Stang, den leider der conservatieve partij in Noorwegen. Hij +hielp de vrouwen in elk opzicht met raad en daad en toen het +eerste voorstel "gelijke politieke rechten voor man en vrouw" +(de mannen bezitten sedert 1898 algemeen kiesrecht in Noorwegen), +met 43 tegen 73 stemmen viel, was het zijn gloedvolle rede, die vele +wankelmoedige tegenstemmers van hunne dwaling overtuigde, zoodat het +tweede voorstel "vrouwenkiesrecht op de voorwaarden, waarop zij ook +het gemeentekiesrecht uitoefenen" met 96 stemmen voor en 25 tegen +werd aangenomen. + +Door dit besluit zijn nu ongeveer 300.000 Noorsche vrouwen politiek +ontvoogd, terwijl er nog ongeveer 200.000 het kiesrecht missen. De +vrouwen geven echter den strijd niet op, alvorens er in Noorwegen, +evenals in Finland, gelijke politieke rechten voor mannen en vrouwen +verkregen zijn. + +Dat de Noorweegsche Regeering overtuigd is met deze daad goed werk +te hebben verricht lijdt geen twijfel. Op verzoek zond zij officieele +Regeeringsvertegenwoordigsters naar de Congressen van den Wereldbond +voor Vrouwenkiesrecht te Amsterdam, Londen en Stockholm om daar namens +de Regeering te spreken. + +In de verkiezingen voor het Storting in 1909 hebben van de +779.847 kiesgerechtigden 490.246 mannen en 162.928 vrouwen hun stem +uitgebracht. Er zijn geen vrouwen verkozen, alleen is Mej. Anna Rogstad +tot Plaatsvervangend Afgevaardigde gekozen, in welke hoedanigheid +zij dezen zomer veertien dagen zitting gehad heeft. Door kollega's +en publiek is zij zeer welwillend ontvangen, maar het trekken van +besluiten omtrent de vrouwen in parlementen is door haar korte +zittingstijd en haar stemmen vóór de oorlogsbegrooting zooals haar +partij dat meebracht, volstrekt niet gewettigd. + +Toen het ministerie Knudsen wegens de wet op de watervallen plaats +moest maken voor het ministerie Konow, meende men, dat er vooreerst +geen verdere uitbreiding voor het vrouwenkiesrecht te wachten was. Toch +kwam in Mei 1910 het gemeentekiesrecht voor alle vrouwen tot stand, +en dat feit gepaard met de schitterende ontvangst, die de Presidente +van den Wereldbond te Kristiania vond, deed de vrouwen een beter +uitslag hopen, dan zij 10 Aug. 1911 kregen. Met 47 stemmen vóór en +73 tegen viel toen het voorstel om alle volwassen vrouwen stem te +geven voor de parlementsverkiezingen zoo goed als zij die hebben +voor gemeenteverkiezingen. + +Intusschen begrijpt men wel, dat het niet lang kan duren voor in +Noorwegen de politieke gelijkstelling van mannen en vrouwen zal +zijn ingevoerd. + + + + + +V. DENEMARKEN. + + +Denemarken, het dichtst bij ons liggende land, waarvan de bevolking +in geaardheid ook het meest met de onze overeenkomt, is het laatst +en het achterlijkst der Scandinavische landen in het verleenen van +kiesrecht aan de vrouw. + +In 1888 begonnen de vrouwen daar het eerst te werken voor kiesrecht, +doch eerst in 1899 konden zij voor dat doel een organisatie tot stand +brengen, die echter uitsluitend voor kiesrecht en verkiesbaarheid +voor de gemeenteraden werkte. Eerst in 1904, na de totstandkoming +van den Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht, zagen de Deensche vrouwen +in, dat zij de eischen wat verder moesten uitstrekken. Zij togen +met moed en ijver aan den arbeid en noodigden den Wereldbond uit, +zijn eerste groote Congres in 1906 in Kopenhagen te komen houden om +de vrouwen wakker te schudden en hen te bewegen tot het groote doel +"politieke gelijkstelling van man en vrouw" mede te werken. + +Het congres van den Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht werd in Augustus +1906 te Kopenhagen gehouden en het heeft voor Denemarken in het +algemeen en voor de Deensche vrouwen in het bijzonder, meer gedaan +dan men er van verwacht had. Niet alleen toch schudde het de vrouwen +wakker, maar het overtuigde ook vele mannen benevens de Deensche pers, +dat het streven der vrouwen, om directen invloed te verkrijgen in +alle staatslichamen, het geheele land zal ten goede komen. + +Herhaaldelijk werden op dat Congres bekende politieke figuren gezien, +die de besprekingen volgden en door het gehoorde, onvervalschte +voorstanders van invoering van vrouwenkiesrecht werden. De pers, die +aanvankelijk de Congressisten met spotbladen ontvangen had, veranderde +gaandeweg van toon en eindigde met zich unaniem te verklaren vóór +deze hervorming. + +Met dezen ondergrond was het gemakkelijk in den winter 1907/08, toen +een voorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht en verkiesbaarheid +voor gemeenteraden het Lagerhuis bereikte, er een meerderheid voor te +winnen. De geheele pers hielp daartoe krachtig mede. In Maart 1907 +werd dit voorstel in behandeling genomen en zoowel in het Folketing +(Tweede Kamer) als in het Landsting werd het aangenomen en 20 April +1908 tot wet verheven. + +In Maart 1909 namen de vrouwen voor het eerst in Denemarken actief aan +de gemeenteraadsverkiezingen deel. Haar stemrecht is aan een census +gebonden. Slechts 62% vrouwen zijn stemgerechtigd, terwijl 75% der +mannen dit recht bezitten. In aanmerking genomen dat de vrouwen van +Denemarken nog maar kort geleden begonnen zich te organiseeren en voor +politieke rechten te strijden, kan de deelneming der vrouwen aan deze +verkiezingen alleszins bevredigend geacht worden. In de steden namen +ongeveer 70% der kiesgerechtigde vrouwen aan de verkiezingen deel, +op het platteland veel minder, zoodat de deelneming over het geheele +land tot 50% moet worden teruggebracht. + +In het geheel werden er in 85 van de 1206 gemeenten vrouwen +in de gemeenteraden gekozen, ten getale van 127. Van deze +vrouwen-gemeenteraadsleden zijn 84 gehuwd, 5 weduwen en 38 ongehuwd. + +In Kopenhagen werden 7 vrouwen verkozen, die 1 April 1909 voor het +eerst in den Raad zitting namen. Bij de opening der Vergadering +werden zij door den Voorzitter begroet met de volgende woorden: "Het +is een historische gebeurtenis, het is een revolutie, op de meest +vredelievende wijze tot stand gebracht, dat vrouwen zitting nemen +in deze Raadzaal, daartoe gekozen door mannen en vrouwen van eigen +richting. De ijverige deelneming der vrouwen aan de verkiezingen en het +feit, dat zij zich onmiddellijk volgens hare politieke overtuiging bij +de partijen indeelden, is een bewijs dat zij rijp zijn voor het haar +geschonken recht ..... in elk geval rijper dan de mannen in Denemarken +ten allen tijden waren, op het oogenblik, dat zij voor het eerst aan +de verkiezingen deelnamen en verkiesbaar werden gesteld. Ik ben nooit +bang geweest, dat de deelneming der vrouwen aan de regeering van +Stad of Land, den vooruitgang een halve eeuw lang zou tegenhouden, +zooals er in 's Lands vergaderzaal tegen aangevoerd werd. Het zal +integendeel spoedig blijken, dat een steeds toenemende vooruitgang +in naastenliefde, in waar liberalisme, en die soort menschenliefde, +welke zijn wortel vindt in het moederlijk gevoel, er het gevolg van +zullen zijn. Het is mijn diepgevoelde, waarachtige meening, dat de +goede wijze waarop de vrouwen hier en in het geheele land aan de +verkiezingen hebben deelgenomen, den krachtigsten stoot zal blijken +te geven aan een spoedige geheele politieke gelijkstelling van mannen +en vrouwen. + +Welkom in deze Raadzaal! Moge de nieuwe Raad nu in samenwerking van +mannen en vrouwen de welvaart van onze schoone stad sneller en beter +weten te bevorderen dan tot heden het geval was". + +De 127 vrouwelijke gemeenteraadsleden kwijten zich zeer goed van +haar taak. Zij zitten in menige kommissie voor ziekenverpleging, +kinderverzorging, armenzorg, schoolcommissies enz. Vaak wordt in zulke +kommissies ook door een vrouw het voorzitterschap waargenomen. Men +verwacht, dat bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 1913 nog +veel meer vrouwen zullen verkozen worden. + +De invoering van het kiesrecht der vrouwen voor het parlement, +Folketing en Landsting, vindt bijval in alle partijen. Zij is slechts +afgestuit op de samenkoppeling van deze hervorming met de verlaging van +den kiezersleeftijd, het toelaten van huisbedienden tot de stembus en +verandering der kiesdistrikten. Bovendien is het recht van de kroon +tot benoeming van 12 onafzetbare Kamerleden een technisch bezwaar +tegen grondwetsherziening. + +Hoe lang nog? Dat is juist in Denemarken al bizonder moeilijk te +voorspellen. De beide nationale vereenigingen voor vrouwenkiesrecht +met elk ongeveer 11.000 leden laten niets onbeproefd om den voortgang +der zaak te bespoedigen. + +Zou het voorbeeld van de vier Scandinavische landen in ons land niet +spoedig navolging verdienen? + + +Dr. Aletta H. Jacobs. + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische +landen, by Aletta Henriette Jacobs + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VROUWENKIESRECHT--SKANDINAVISCHE *** + +***** This file should be named 29526-8.txt or 29526-8.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/2/9/5/2/29526/ + +Produced by the Online Distributed Proofreading Team at +https://www.pgdp.net/ + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. |