initial commit of ebook 29526HEADmain

12 files changed, 3370 insertions, 0 deletions

diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes
new file mode 100644
index 0000000..6833f05
--- /dev/null
+++ b/.gitattributes
@@ -0,0 +1,3 @@
+* text=auto
+*.txt text
+*.md text
diff --git a/29526-8.txt b/29526-8.txt
new file mode 100644
index 0000000..0b77340
--- /dev/null
+++ b/29526-8.txt
@@ -0,0 +1,1275 @@
+The Project Gutenberg EBook of Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen, by 
+Aletta Henriette Jacobs
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen
+
+Author: Aletta Henriette Jacobs
+
+Release Date: July 27, 2009 [EBook #29526]
+
+Language: Dutch
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VROUWENKIESRECHT--SKANDINAVISCHE ***
+
+
+
+
+Produced by the Online Distributed Proofreading Team at
+https://www.pgdp.net/
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+                   Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.
+
+
+             Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen.
+
+
+                                  Door
+
+                         Dr. Aletta H. Jacobs.
+
+
+   (Overgedrukt uit "Land en Volk" en bijgewerkt tot November 1911).
+
+
+
+
+
+
+
+VROUWENKIESRECHT IN DE SCANDINAVISCHE LANDEN.
+
+I. INLEIDING.
+
+
+Langzamerhand zijn wij er aan gewend geraakt, dat de vrouwen aan
+het openbare leven deelnemen en in allerlei ambten en beroepen,
+die vroeger alleen door mannen weiden uitgeoefend, zich een eerlijke
+broodwinning en een eervolle positie hebben weten te verwerven. Dat
+een vrouw even goed als een man dokter, tandarts, leerares, advocaat,
+plantkundige, enz. kan zijn, niemand trekt het meer in twijfel;
+de feiten hebben reeds bewezen, dat zij in alle beroepen, die zij
+tot dusverre heeft weten te veroveren, eene eigen en misschien ook
+eigenaardige plaats inneemt, die vroeger onbezet was gebleven en van
+welk gemis de maatschappij toen de verkeerde gevolgen moet hebben
+ondervonden. Het succes, dat de meeste vrouwen in haar beroep hebben,
+is wel een bewijs, hoe noodig en nuttig zij zijn en de dezer dagen
+door mij gehoorde verzuchting van een tandarts, dat zijne vrouwelijke
+collega's zich maar behoeven te vestigen om onmiddellijk een stroom
+patiënten te zien opkomen, terwijl de heeren-tandartsen soms jaren
+moeten wachten, eer zij eenige naam en patiënten hebben verworven,
+zegt, ons in dit opzicht genoeg. De vrees, die vroeger algemeen
+gekoesterd werd, dat vrouwen, door het uitoefenen van betrekkingen,
+die men, dom en ondoordacht, alleen voor mannen geschikt achtte,
+tot mannen zouden worden, is langzamerhand, nu men de feiten voor
+zich ziet, verdwenen.
+
+'t Zou toch ook al te dwaas zijn, dat eene vrouw hare hoofdharen
+zou verliezen, of een snor en, baard zou krijgen, haar stembanden en
+bekken van vorm zouden veranderen, alleen omdat zij wat meer en ander
+werk doet dan "men" voor haar geschikt acht. Nu lacht ieder om zoo'n
+veronderstelling, die toch vroeger door zeer wetenschappelijke
+mannen als een gevolg van het booze drijven der vrouwen om
+universiteiten te willen bezoeken en daar zich te willen bekwamen
+voor een wetenschappelijk beroep, als mogelijk en waarschijnlijk
+werd voorgesteld. Thans maakt men alleen nog de tegenwerping "niet
+uiterlijk, maar innerlijk zal de vrouw van wezen veranderen als zij
+haar huis verlaat en aan het openbare leven deelneemt."
+
+Dit valt niet te loochenen, maar is het te betreuren? Zou het
+meisje van voorheen nog een passende kameraad voor den man van heden
+zijn? Het hedendaagsche meisje, dat geleerd heeft in eigen onderhoud
+te voorzien, dat vergaderingen bezoekt om haar kennis te verrijken,
+dat men kan vinden in onze openbare bibliotheken, op de banken van
+herhalingsscholen en andere inrichtingen van onderwijs, dat vaak met
+en naast den jongeling werkt en studeert, is niet meer gelijk aan
+het meisje van een halve eeuw geleden, dat met een handwerkje voor
+het venster zat te droomen, hoopvol wachtend op den man, die haar met
+zijn hart en hand een werkkring kwam aanbieden. Maar wie durft beweren,
+dat het hedendaagsche meisje minder aantrekkelijk is geworden voor den
+hedendaagschen man, kent den waren toestand niet. Want immers ook de
+mannen zijn veranderd en zij, die met hun tijd hebben medegeleefd,
+verwachten van hunne vrouwen iets anders dan onze grootvaders van
+onze grootmoeders. Dat de ouderwetsche vrouwen van het type van
+een halve eeuw geleden over 't algemeen voor den man met den dag
+onaantrekkelijker worden, dat ondervindt de ouderwetsche vader met
+eenige huwbare dochters maar al te zeer. De zekerste weg om een man
+voor hen te vinden is, ze een vak te laten leeren en er nieuwerwetsche,
+in eigen onderhoud voorziende vrouwen van te maken.
+
+Wij raken langzamerhand aan zulke nieuwe toestanden gewend. Wanneer
+zij verkeerd waren, zouden wij er spoedig de nadeelige gevolgen van
+ondervinden en dan zouden zij van zelf weder te niet gaan. Dat zij
+blijven bestaan en in omvang toenemen, is een bewijs, dat zij voor
+de maatschappij goed zijn en in den tijdgeest passen. Alle bezwaren,
+die zich vroeger bij het schrikbeeld; "een zelfstandige vrouw" aan
+ons opdrongen, blijken spookbeelden te zijn in het licht der feiten;
+zij vonden hun oorsprong in dom vooroordeel en behoudzucht.
+
+In dat stadium verkeert nu nog bij velen het vrouwenkiesrecht. Men
+is zoo bang, dat vrouwen door het zwart maken van een stip op het
+stembriefje heelemaal van de wijs zullen raken en totaal van wezen
+zullen veranderen. Met hand en tand verzet men zich tegen de spoedige
+totstandkoming van eene hervorming, die toch komen moet, die niet is
+tegen te houden, omdat zij ligt in de lijn, waarin de maatschappij
+zich voortbeweegt, de steeds toenemende democratiseering van den
+staat. Met het tegen vrouwenkiesrecht aangevoerde onweerlegbare
+argument, "dat mannen mannen en vrouwen vrouwen zijn" hebben Lord
+Cromer en Austin Chamberlain zich doen kennen als Engelands grootste
+denkers van dezen tijd en heeft onze landgenoot en geestverwant,
+de heer Hans, getoond, in denkkracht voor deze groote geesten niet
+onder te doen. Dat de vrouwen het kiesrecht juist vragen, omdat zij
+vrouwen zijn en willen blijven en zich aanmatigen beter dan de mannen
+te weten, welke werkzaamheden voor haar aard en aanleg het best passen;
+dat zij, juist omdat zij vrouwen zijn en anders dan mannen, meenen te
+moeten medewerken in het bestier van de huishouding van den staat, wil
+die huishouding geschikt gemaakt worden voor een gezonde samenleving
+van mannen, vrouwen en kinderen, dat is een kleinigheid, die zulke
+groote geesten over het hoofd hebben gezien. Maar als men geen ander
+argument kan vinden, als alle bezwaren die tegen vrouwenkiesrecht
+zijn aangevoerd, zoodra zij kalm besproken worden, als sneeuw voor
+de zon verdwijnen, dan grijpt men naar een argument, dat in al zijn
+eenvoud aantoont, dat er tegen de invoering van vrouwenkiesrecht geen
+argumenten zijn aan te voeren.
+
+Indien men zonder vrees voor tegenspraak gerust kan zeggen, dat de
+landen, waar de democratie het verst gevorderd is, vooraan staan
+in ontwikkeling en beschaving, dan nemen de Scandinavische volken
+het hoogste cultuurstandpunt in van de Europeesche Staten. In alle
+landen van Scandinavië bestaat naast een algemeen mannenkiesrecht
+vrouwenkiesrecht in een of anderen vorm. Als wij eens nagaan, hoe daar
+deze nieuwigheid werkt, wat de vrouwen met haar politieke rechten tot
+stand brengen en hoe zij die rechten gebruiken, dan kan dat mogelijk
+medewerken om de vreesachtigen bij ons wat kalmer te stemmen omtrent
+deze hervorming en hen misschien er nog toe brengen van tegenstanders
+voorstanders te worden.
+
+
+
+
+
+II. FINLAND.
+
+
+Om met Finland te beginnen; dat ongelukkige land met zijne sympathieke,
+vrijheidlievende bevolking, staat onder Rusland's heerschappij.
+
+Als dat volk vrij was, niet bij elken wiekslag door Rusland's ijzeren
+arm belet werd te stijgen, zou het spoedig de grootste hoogte in
+volksontwikkeling bereiken.
+
+Toen in 1905, na de vreedzaam volbrachte revolutie, Finland een deel
+van zijne onafhankelijkheid van Rusland teruggewonnen had, kwamen de
+hoofdpersonen van de verschillende politieke partijen bijeen om te
+beraadslagen over de wijze waarop de Volksvertegenwoordiging gekozen
+zou worden. Met meerderheid van stemmen werd besloten, dat er zou zijn
+een enkelvoudige, slechts uit één Kamer bestaande vertegenwoordiging,
+gekozen door alle personen boven de 21 jaren, zonder onderscheid
+van geslacht.
+
+Na deze uitspraak zaten Finlands vrouwen niet stil. Om de tegenstemmers
+en wankelmoedigen nog te winnen, belegden zij in de hoofdstad van het
+Rijk vele openbare vergaderingen, waar vrouwen uit het geheele land
+als afgevaardigden tegenwoordig waren en waar de eisch der vrouwen
+besproken en in moties aan het eind der vergadering aangenomen
+werd. Deze motie luidde: dat kiesrecht en verkiesbaarheid aan alle
+vrouwen boven 21 jaren, gehuwd en ongehuwd, volgens het beginsel van
+algemeen, gelijk en rechtstreeks stemrecht worde toegekend.
+
+In Finlands Grondwet, die eindelijk op 29 Mei 1906 door den Czaar van
+Rusland werd goedgekeurd, was ten slotte opgenomen: "dat kiesgerechtigd
+zijn alle mannen en vrouwen boven de 24 jaren; uitgesloten zijn alleen:
+soldaten; wegens zwakke geestvermogens onder voogdij staanden; zij die
+om andere reden dan armoede hunne belasting niet hebben betaald; zij
+die in de laatste drie jaren niet als Finsch burger staan ingeschreven;
+bewoners van werkhuizen en armhuizen; misdadigers; bankroetiers
+(voor een bepaalden tijd) en zij, die zich bij verkiezingen hebben
+schuldig gemaakt aan oneerlijke praktijken. Allen, die het recht
+van kiezen hebben, zijn ook verkiesbaar". Verder werd er evenredige
+vertegenwoordiging ingevoerd.
+
+Hoe de vrouwen hunne plotseling verkregen politieke rechten hebben
+opgevat, blijkt duidelijk uit het feit, dat zij reeds twee weken na
+die overwinning over het geheele Rijk cursussen georganiseerd hadden
+om de vrouwen met de nieuwe wet en de evenredige vertegenwoordiging
+op de hoogte te brengen en vooral ook om in de vrouwen het gevoel
+van de groote verantwoordelijkheid te wekken, die aan nieuwe rechten
+verbonden is.
+
+Deze cursussen, waarvan er 130 in drie maanden tijds gehouden werden,
+maakte men zoo populair en aantrekkelijk mogelijk. De vrouwen van
+alle klassen in de maatschappij en van elke politieke richting kwamen
+daar bijeen. Meestal zalen vol. Dan werd eerst op eenige avonden het
+voornaamste uit de Grondwet uitgelegd en onderling besproken en het
+evenredige kiesrecht op een bord aanschouwelijk voorgesteld. Daarna
+kondigde de presidente aan, dat er den volgenden keer een denkbeeldige
+verkiezing zou plaats hebben. De leden van verschillende richtingen
+zonden te voren hunne denkbeeldige candidaten A. B. C. enz. in. Na
+de opening der vergadering stelde de presidente het eerst de
+partijagitatie en stemmenwerving aan de orde. Zij die candidaten
+hadden ingezonden kwamen dan een voor een op het podium om hunne
+candidaten aan te bevelen. Het publiek lachte, juichte de spreekster
+toe of gaf teekenen van afkeuring, net zooals het in werkelijkheid op
+zulke vergaderingen geschiedt. Dan werd een half uur gepauseerd om
+gelegenheid te geven tot stemmen werven en daarna had de verkiezing
+plaats. Elk bracht haar stembiljet ingevuld bij het bestuur in. Na
+de telling der stembriefjes werd weder aanschouwelijk voorgesteld,
+hoe bij evenredige vertegenwoordiging een meerderheid wordt verkregen.
+
+Den geheelen winter 1906/07 werden verder overal vergaderingen belegd
+om de voornaamste punten van de verschillende partijprogramma's
+te bespreken.
+
+Hoe dichter de verkiezingsdag naderde, destemeer begonnen de
+verschillende vrouwen zich bij de bestaande politieke partijen in
+te deelen. De meeste dier partijen hadden naast hunne sprekers
+ook spreeksters aangesteld om door het geheele land leden te
+werven. Soms reisden spreker en spreekster samen en sprak de
+vrouw over het alkoholvraagstuk, kinderbescherming, openbare
+zedelijkheid, huwelijkswet enz., terwijl de man de andere punten van
+het partijprogram besprak. Zulke vergaderingen werden bijna steeds
+door een even groot aantal vrouwen als mannen bijgewoond en, zoo zegt
+de verslaggever: "men kon het den vrouwen van het gezicht aflezen,
+dat de gedachte, dat zij daar zaten, niet als bloote toeschouwers
+maar met evenveel recht als de mannen, haar met trots vervulde".
+
+Op 15 en 16 Maart 1907 hadden eindelijk voor het eerst de verkiezingen
+onder de nieuwe wet plaats. Overal hadden de afdeelingsbesturen van
+de verschillende partijen bekend gemaakt, dat er zich vrouwen bij
+de stembureaux beschikbaar hadden gesteld om op de babies te passen
+in geval moeders met het kleintje op den arm aan de stembus mochten
+komen. Ook waren er vrouwen, die tijdelijk de huismoeders willen
+vervangen, wanneer die om in huis zijnde zieken of om andere reden
+het huis niet onbeheerd konden laten.
+
+Van den eigenlijken verkiezingsdag vermeldt de verslaggever: "Het
+was eigenlijk om te lachen voor allen, die zich herinnerden welke
+verschrikkelijke dingen er door de tegenstanders voorspeld waren
+geworden, zoo kalm en als een van zelf sprekende zaak als mannen en
+vrouwen te zamen naar de stembus gingen. Onder de wachtende scharen
+werden dikwijls de meest huiselijke zaken besproken. Ook hoorde men
+soms nog een bange echtgenoot zijne vrouw wijze lessen uitdeelen,
+hoe zij het biljet moest invullen en vooral geen naam er onder zetten
+enz. Ook zag ik een jongen man, van nog geen 24 jaar, zijn oude
+grootmoeder ondersteunen en naar het stembureau brengen. Huismoeders,
+dienstmeisjes, voorname dames en arbeidsters, allen stonden met
+de mannen-kiezers bedaard te wachten, tot hun beurt van stemmen
+gekomen was. Van beleedigende uitingen tegenover de vrouwen was
+nergens sprake".
+
+Bij den uitslag der verkiezing bleek, dat in alle steden de vrouwen
+in grooter getale naar de stembus waren gegaan dan de mannen, doch
+op het platteland viel het omgekeerde te constateeren, zoodat over
+het geheele land door mannen en vrouwen % gewijze ongeveer gelijk
+gestemd is geworden. Verder waren er op de 200 afgevaardigden 19
+vrouwen gekozen, over de verschillende politieke partijen verdeeld.
+
+Zonder eenige bijzondere aandacht te trekken namen deze eerste
+Europeesche vrouwen parlementsleden in Mei 1907 hare zetels in het
+Finsche Parlement in. In alle afdeelingen tot onderzoek van ingekomen
+voorstellen werden onmiddellijk een of meer vrouwen benoemd, zoo
+ook in het "Talmans Konferens" (comité bestaande uit voorzitters
+van verschillende afdeelingscomité's). In deze laatste nam Lucina
+Hagman zitting, de vrouw, die in Finland zooveel voor co-educatie
+heeft gedaan en aan het hoofd staat van een door haar zelf gesticht
+gymnasium voor jongens en meisjes.
+
+In samenwerking met de politieke partijen waartoe zij behooren,
+werden door die vrouwen wetten voorgesteld, maar ook door vele van
+haar werden nog afzonderlijke voorstellen ingediend.
+
+Op 31 Mei schrijft Alexandra Gripenberg, een der vrouwelijke
+parlementsleden:
+
+"Ik schrijf u gedurende een pauze in de zitting. Wij hebben juist
+gedebatteerd over de zegelbelasting en zijn nu begonnen aan de
+jachtwet. Gisteren hebben wij met ons zessen vrouwen ons eerste
+wetsvoorstel ingediend omtrent huwelijksgoederenrecht. Vandaag heb
+ik een voorstel mede onderteekend, door andere vrouwen ingediend
+omtrent het recht der moeders op hare kinderen en dan nog een om den
+verantwoordelijkheidsleeftijd van meisjes te verhoogen. Ik vrees,
+dat wij voorloopig in de Afdeelingen nog weinig kunnen doen, wij
+moeten eerst grondig kennis opdoen van de aldaar in behandeling
+komende onderwerpen; maar al leerende zullen wij er ons vooreerst
+toe bepalen, dat ook daar voor de belangen der vrouwen en kinderen
+gewaakt wordt. Ik zit in het Comité voor Wetten en de andere vrouw
+hierin is een sociaal-democrate. In dit comité komen voorstellen in,
+die dikwijls betrekking hebben op wijzigingen in wetten betreffende
+vrouwen. Wij tweeën kunnen dus in ons comité zeer nuttig zijn".
+
+Over het geheel waren er in den eersten zittingsduur 26 voorstellen
+afzonderlijk door vrouwen ingediend, op één na allen betrekking
+hebbende op vrouwen en kinderen of van ethische strekking. Opmerkelijk
+was, dat de vrouwen in zedelijkheidskwesties meestal samen gingen,
+maar bij andere belangrijke vraagstukken stemden met de mannen van de
+partij, waartoe zij behoorden. Nog slechts drie van de door vrouwen
+ingediende en aangenomen voorstellen waren behandeld, toen de Czaar
+in Maart 1908 het Finsche Parlement ontbond en de nieuwe verkiezingen
+tot 1 Juli 1908 uitstelde.
+
+De drie aangenomen voorstellen hadden ten doel, het eerste
+om van regeeringswege te zorgen, dat overal op het platteland
+geëxamineerde vroedvrouwen werden aangesteld, het tweede om kook-
+en huishoudscholen in elk dorp te vestigen, zoodat de meisjes uit
+de volksklasse goede huisvrouwen konden worden, en het derde om
+den verantwoordelijkheidsleeftijd van meisjes van 15 op 17 jaren
+te brengen.
+
+Het ingediende voorstel om de voogdij van den man over zijne vrouw op
+te heffen, en dat om de gehuwde vrouw het recht van beheer over eigen
+vermogen te laten, waren in behandeling, toen van Rusland plotseling
+de boodschap kwam, dat de Kamer ontbonden en alle parlementaire arbeid
+gestaakt moest worden.
+
+1 Juli 1908 kozen de Finnen een nieuw parlement. De deelname
+der vrouwen was nog grooter dan den eersten keer en 25 van haar
+werden als afgevaardigden verkozen. Slechts kort was dit parlement
+bijeen. Twee belangrijke punten waren afgedaan. Het kiesrecht voor
+de gemeenteraden was geregeld en bepaald, dat elk burger boven de 21
+jaren kiesrecht zou hebben en verkiesbaar zijn. De Czaar verleende
+echter geen sanctie aan dit besluit. Het tweede punt, toekennen van
+stukken grond in erfpacht voor 50 jaren, werd wel goedgekeurd.
+
+Toen de voorzitter der Kamer op 16 Febr. 1909 de zitting opende
+en met eenige moedige woorden uitdrukking gaf aan het gevoel dat de
+Finsche bevolking bezielde over den druk en verderfelijken invloed van
+Rusland's Ministerraad, had dit tengevolge, dat de Czaar opnieuw het
+parlement ontbond en de Russische Ministerraad een wet uitvaardigde,
+waarbij "alle aangenomen voorstellen door een Volksvertegenwoordiging,
+die binnentijds ontbonden wordt, van geene waarde worden verklaard".
+
+Sedert de invoering van de Finsche grondwet, hebben er nu vijf
+verkiezingen plaats gehad. De aantallen gekozen vrouwen waren resp. 19,
+25, 21, 17 en 14. Deze vermindering is zuiver toevallig, zegt het
+vr. parlementslid Tekla Hultin, en enkel aan persoonlijke redenen
+toe te schrijven.
+
+Het is te begrijpen dat onder de bedreiging met verlies van
+onafhankelijkheid ook de vrouwen van Finland zich meer voelen als
+Finnen dan als vrouwen en zij met de mannen samen nu eerst willen
+werken om van Rusland's druk verlost te worden, alvorens zij eigen
+rechten op den voorgrond zullen schuiven. In het in Mei 1909 gekozen
+parlement hadden 21 vrouwen zitting, doch zij dienden vooreerst nog
+geen voorstellen in voor verbetering van eigen toestand. Wel heeft
+de "Vereeniging tot behartiging van de rechten der vrouw" eenige
+kant en klare voorstellen liggen om echtgenooten gelijke rechten te
+geven op hunne kinderen en op het beheer hunner goederen en om den
+toestand te verbeteren van kinderen buiten huwelijk geboren, maar zij
+zullen wachten met de indiening tot betere tijden komen. Ook andere
+vereenigingen hebben wetswijzigingen gereed gemaakt, voornamelijk
+met het doel om duidelijk aan te toonen, dat de vrouwen niet met de
+bestaande toestanden tevreden zijn, maar dat zij met oordeel weten
+te schiften, wat op een gegeven moment voor het land van de meeste
+waarde is.
+
+In 1909 was in het Finsche parlement aan de orde "wettelijke
+bescherming van fabrieksarbeiders". Deze wet bevat een punt voor de
+fabrieksarbeiders van het grootste belang, het verbod van nachtarbeid
+voor vrouwen.
+
+Op voorstel van de fabrieksinspectrice en lid van het parlement
+Mej. Vera Hjelt is er een grondig onderzoek ingesteld, welke
+gevolgen zoo'n verbod voor de vrouwen te beteekenen heeft en wat de
+schaduwzijden van nachtarbeid speciaal voor vrouwen zijn. Al de 21
+vrouwenleden van het parlement, onder wie er waren van elke politieke
+richting, hadden zich vereenigd om te zorgen, dat de belangen der
+fabriekarbeidsters niet door misplaatste sentimenteele overwegingen
+geschaad en zij uit hare broodwinning gestooten werden.
+
+1910 was een weinig vruchtbaar jaar voor de wetgeving door de
+herhaalde ontbinding van den Landdag en de bedreiging met verlies
+van onafhankelijkheid.
+
+Door tegenstanders van vrouwenkiesrecht, die zich dikwijls niet
+de moeite geven een grondig onderzoek in te stellen, is reeds de
+opmerking gemaakt, "dat de vrouwen van Finland in die vier jaren,
+dat zij zitting hebben in 's lands raadzaal, toch nog niet veel tot
+stand hebben gebracht", maar men ziet er volledige samenwerking van
+mannen en vrouwen in de partijen. Zoo bijv. zijn de wetsvoorstellen
+tegen alkoholische dranken, voor leerplicht, vrijheid van drukpers,
+arbeidswetten en staatsburgerschap der joden door mannen en vrouwen
+samen ingediend. Zij die de gebeurtenissen in dat ongelukkig, doch
+belangwekkend land volgen en de vrouwenbeweging in Finland bestudeeren,
+zullen ongetwijfeld tot de overtuiging komen, dat door de invoering
+van vrouwenkiesrecht aldaar het gemeenschapsgevoel in de vrouwen
+vergroot werd, dat er meer belangstelling gekomen is in de groote
+sociale vraagstukken, dat bij de vrouwen verantwoordelijkheidsgevoel
+voor maatschappelijke misstanden gewekt is en dat samenwerking van
+man en vrouw op elk gebied, ook in staatkundige lichamen, alleen
+goeds en geen kwaads kan tengevolge hebben. Thans beheerscht echter
+de dreigende annexatie alles in den Finschen Landdag.
+
+
+
+
+
+III. ZWEDEN.
+
+
+In Zweden is men nog niet zoover als in Finland. Wel is waar bezitten
+daar de vrouwen sedert 1862 het kiesrecht voor de Gemeenteraden,
+doch zij waren tot 1910 zelf niet verkiesbaar. Ook was dit recht
+alleen gegund aan ongehuwden en weduwen en zat dan nog aan een
+vrij hoogen census vast. Eerst in 1902 konden de voorstanders van
+vrouwenkiesrecht erin slagen een organisatie, met het uitsluitend doel,
+"gelijke politieke rechten voor mannen en vrouwen te verkrijgen",
+tot stand te brengen.
+
+Toen in 1884 mr. Borg, een lid van het parlement, een wetsvoorstel
+indiende om den vrouwen kiesrecht te geven en ze verkiesbaar te
+stellen voor alle wetgevende en wetsuitvoerende lichamen, stond hij
+vrijwel alleen en werd in de Kamer met een schaterlach ontvangen en
+door de pers gerediculiseerd.
+
+Mr. Lindhagen, de tegenwoordige burgemeester van Stockholm, kwam in
+1892 op nieuw met een dergelijk voorstel, en ofschoon het met een
+verpletterende meerderheid viel, werd er toch eenige oogenblikken
+aandacht aan geschonken en ook de nieuwsbladen spraken er zakelijk
+over. Toch duurde het nog tien jaren vóór dat de vrouwen inzagen dat
+zij zelf aan het werk moesten tijgen en dat zij zich moesten vereenigen
+met het uitsluitende doel "politieke gelijkstelling van man en vrouw."
+
+Het was juist in den tijd dat mr. Lindhagen voor den tweeden keer een
+voorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht bij het Zweedsche parlement
+indiende, in April 1902, dat de vrouwen van Stockholm en Göteborg
+gereed kwamen en de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht stichtten.
+
+De eerste daad dezer Vereeniging was een door 5641 vrouwen onderteekend
+adres bij de Regeering in te dienen om het voorstel Lindhagen te
+steunen. Het voorstel viel met 111 tegen 64 st. Ook in 1904 diende
+Lindhagen weer een zelfde voorstel in, dat toen 93 stemmen verwierf. In
+1905 waagde hij het nog eens doch weder zonder succes.
+
+Ondertusschen was de Vereeniging voor vrouwenkiesrecht onverdroten
+aan den arbeid geweest om de vrouwen door het geheele land wakker
+te schudden. Het aantal leden en afdeelingen groeide met den
+dag. In 1906, toen een krachtige liberale Regeering de teugels
+van het bewind in handen kreeg en een voorstel tot uitbreiding van
+mannenkiesrecht aan de orde stelde, hoopten ook de vrouwen succes
+te hebben. Vergaderingen werden in allerijl belegd, overal moties
+aangenomen en in minder dan een week waren er 30 verzoekschriften
+voor invoering van Vrouwenkiesrecht bij de regeering ingediend. Van
+vier partijen ontvingen de vrouwen steun, die elk een amendement,
+vrouwenkiesrecht beoogende, op de regeeringsvoorstellen indienden.
+
+Het geheele regeeringsvoorstel viel en alleen werd aangenomen, met 127
+tegen 100 stemmen, dat er een commissie zou worden benoemd, die een
+enquête zou instellen, in hoever vrouwenkiesrecht voor Zweden noodig
+en nuttig was. Door dit echec moest de liberale regeering heengaan.
+
+Het opvolgend conservatieve Kabinet werd onmiddellijk door een
+deputatie uit de vrouwenkiesrecht-vereeniging met de eischen der
+vrouwen op de hoogte gesteld. Evenzoo de oude Koning Oscar. Echter
+zonder direct gevolg. Toen werd in Febr. 1907 een monsteradres,
+geteekend door 142000 vrouwen, bij de Tweede Kamer ingediend. Ook deze
+poging faalde, doch had ten gevolge dat een der leden van de liberale
+partij inlichtingen vroeg omtrent de resultaten van het onderzoek,
+verkregen door de ingestelde commissie. Uit het korte antwoord kwam
+toch duidelijk uit, dat de resultaten voor de vrouwen gunstig waren.
+
+Kort daarna diende de regeering zelf een voorstel in om den vrouwen op
+dezelfde voorwaarden als de mannen het kiesrecht voor de gemeenteraden
+te geven en hen ook voor alle functiën in die Raden verkiesbaar te
+stellen. Dit voorstel werd met groote meerderheid in Eerste en Tweede
+Kamer aangenomen en is in 1910 in werking getreden.
+
+Nu begonnen de vrouwen hulp te krijgen van de mannen. Vele Kamerleden
+boden aan om met de vrouwen door het land op vergaderingen te
+spreken om het vrouwenkiesrecht populair te maken. Evenals de
+sociaal-democraten reeds een jaar vroeger hadden gedaan namen nu ook
+alle liberale partijgroepen vrouwenkiesrecht als eerste punt in hun
+partijprogram op. Als oppositiepartij konden zij nu gemakkelijk een
+wetsvoorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht indienen en weldra
+kwamen dan ook van de sociaal-democraten, de Werkliedenverbonders, de
+Lindhagengroep en andere liberalen zulke voorstellen in. Het bestuur
+van de Ver. v. vrouwenkiesrecht werd uitgenoodigd de vergaderingen bij
+te wonen waar deze Kamergroepen onderling de voorstellen bespraken,
+die ingekomen waren. Het kon dikwijls nuttige wenken geven.
+
+Ook door een club uit de Eerste Kamer werd het bestuur uitgenoodigd
+tot een samenkomst.
+
+De Ver. voor Vrouwenkiesrecht meende toen goed te doen om in Stockholm
+een openbare vergadering te beleggen, waarvoor alle leden van Eerste
+en Tweede Kamer een speciale uitnoodiging ontvingen en waar door de
+leidsters der vrouwenkiesrechtvereeniging het vraagstuk nogmaals van
+alle kanten zou worden toegelicht. Vele Kamerleden maakten van deze
+uitnoodiging gebruik en veel van hetgeen zij daar hoorden, werd twee
+dagen later bij een debat over vrouwenkiesrecht in de Eerste Kamer
+schitterend aangewend.
+
+Desniettegenstaande werden alle ingediende voorstellen 2 Mei 1908
+verworpen.
+
+De vrouwenkiesrechtvereeniging was ondertusschen gegroeid tot
+142 afdeelingen met 11000 leden en hiermede meende het bestuur
+krachtig genoeg te zijn om op de komende algemeene verkiezing grooten
+invloed uit te oefenen. Met groote meerderheid was in de vereeniging
+uitgemaakt, dat er momenteel geen dringerder nationale belangen in
+Zweden bestonden dan de invoering van vrouwenkiesrecht, en dat daarom
+de vrouwen dit belang nu nummer één moesten zetten. Men besloot
+een schrijven te richten tot alle politieke partijen, waarin werd
+meegedeeld, dat de vrouwen, ieder in eigen partij, bij de verkiezing
+wilden medewerken, indien die partij alleen candidaten wilde stellen,
+die vóór vrouwenkiesrecht waren. Weigerde de partij zich daartoe
+te verbinden, dan zou die partij zelfs door eigen vrouwelijke
+partijgenooten en door alle vrouwen te zamen worden tegengewerkt.
+
+Verder werd door de vrouwen getracht overal in de besturen van
+geestverwante kiesvereenigingen opgenomen te worden. Op alle
+kiezersvergaderingen zouden zij tegenwoordig zijn en door vragen de
+goedgezinde candidaten dwingen zich openlijk voor de kiezers uit te
+spreken en door debat de tegenstanders te bestrijden.
+
+Ook nam men zich voor zeer ostentatief de herkiezing te verhinderen van
+uitgesproken tegenstanders, zoodat duidelijk zou uitkomen, dat hun val
+een gevolg was van het optreden der vrouwen. Door strooibiljetten zou
+men het groote publiek bewerken en waar in een district alle candidaten
+voorstanders waren, zou men zich van elke inmenging onthouden.
+
+Nauwelijks was dit besluit door de pers publiek gemaakt of door
+sociaal-democraten en liberalen werden de vrouwen uitgenoodigd om
+over vrouwenkiesrecht in hunne afgelegen afdeelingen te komen spreken
+en werd haar aangeboden vrije reis- en verblijfkosten en zoo noodig
+een kleine vergoeding. Den geheelen zomer van 1908 reisden de vrouwen
+door het geheele land om op vergaderingen door de politieke partijen
+uitgeschreven over vrouwenkiesrecht te spreken. Het gevolg was,
+dat in het najaar bij de Rijksdagverkiezing een groote meerderheid
+voorstanders voor vrouwenkiesrecht verkozen werd en dat de groote
+tegenstanders uit de oude Kamer overal verslagen werden, en reeds
+bij eerste stemming vielen.
+
+In Maart 1909 werd eerst door een der liberale partijen en direct
+daaropvolgend door de sociaal-democratische Kamerclub een voorstel
+ten gunste van vrouwenkiesrecht ingediend, dat in het eind van April
+in behandeling werd genomen en direct, zonder een enkel woord van
+tegenspraak, met algemeene stemmen werd aangenomen. Ook de Koning had
+zich verklaard vóór aanneming. Doch de Eerste Kamer, nog uit de oude
+conservatieve leden bestaande, verwierp het.
+
+Op 31 Dec. 1910 telde de Zweedsche Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
+174 afdeelingen, waaraan nog steeds nieuwe worden toegevoegd tengevolge
+van de groote uitbreiding der beweging door het kongres van den
+Wereldbond te Stockholm, dat in Juni gehouden is.
+
+Op de jaarvergadering 10 Jan. 1910 te Jönköping gehouden, toonde
+de juriste Fru Anna Wicksell aan, dat de nieuwe belastingwet in de
+praktijk aan alle gehuwde vrouwen het kiesrecht toekende, als zij maar
+een eigen jaarlijksch inkomen van 10 Kr. (op sommige plaatsen slechts 1
+Kr.) bezitten. De beide Kamers hebben die opvatting der wet bevestigd
+en verklaard, dat zij bij het aannemen der wet deze konsequentie ook
+bedoeld hadden. Nu de vrouwen dus het aktief en passief kiesrecht voor
+de gemeenteraden bezitten, hebben zij ook invloed op de samenstelling
+der Eerste Kamer, en dien zullen zij niet ongebruikt laten. Reeds
+in 1910 is daar het aantal voorstanders van het Vrouwenkiesrecht
+belangrijk toegenomen en als de geheele Eerste Kamer volgens de nieuwe
+kieswet (met evenredige vertegenwoordiging) zal zijn samengesteld, zal
+daar de taaie tegenstand tegen het burgerrecht der vrouw gebroken zijn.
+
+Verleden jaar (1910) zijn er in 't geheel 37 vrouwen van verschillende
+partijen in de gemeenteraden gekozen, die daar haar ambt wel zoodanig
+zullen vervullen, dat de perzik naar meer zal smaken.
+
+De belofte van een enquête omtrent het vrouwenkiesrecht in andere
+landen waarmede de regeering zich vooreerst van de zaak af hoopte te
+maken, moest intusschen vervuld worden, en in Maart 1911 verscheen
+een dik boek van prof. Reuterskiöld, dat een verzameling bevat van
+regeeringsvoorstellen en debatten vóór- en tegen het vrouwenkiesrecht
+in vele landen en een herdruk van de aan de Fransche Kamer door
+Buisson verstrekte gegevens, maar geen ander advies dan dit: "als
+de vrouwen zich tot een "machtsfaktor" hebben weten te verheffen,
+dan moet men haar het kiesrecht geven."
+
+Na deze enquête kwam het Wereldbondkongres te Stockholm en nu is men
+midden in de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Zooveel is zeker,
+dat het in Zweden niet veel jaren meer duren zal, voor de vrouwen er
+de zoo nuttige medezeggenschap in het staatsbestuur bezitten.
+
+
+
+
+
+IV. NOORWEGEN.
+
+
+In Noorwegen bezitten de vrouwen het langst kiesrecht en
+verkiesbaarheid voor de Gemeenteraden, zoodat van daar reeds over
+de resultaten van haar zitting nemen in deze lichamen gesproken kan
+worden. Dat deze resultaten gunstig zijn, spreekt het meest hieruit,
+dat de Regeering in Noorwegen geen bezwaar heeft gezien in 1907 het
+kiesrecht en de verkiesbaarheid voor alle staatslichamen aan een
+groot deel der vrouwen te geven.
+
+In 1885 werd in Christiania voor het eerst een locale
+vrouwenkiesrecht-vereeniging gesticht, die eerst 12 jaren daarna een
+Nationale vereeniging werd. Ondertusschen waren in 1886 reeds twee
+voorstellen omtrent Vrouwenkiesrecht in het Parlement behandeld en
+verworpen, terwijl in 1893 een dergelijk voorstel wel een meerderheid
+van 58 stemmen verwierf, doch niet de vereischte 2/3 meerderheid
+haalde.
+
+In 1901, toen een voorstel door tien leden van de Storthing
+ingediend, om het gemeentekiesrecht voor mannen algemeen te maken,
+in behandeling kwam, zond de vrouwenkiesrechtvereeniging een verzoek
+in om dit recht tegelijkertijd aan de vrouwen te verleenen. 25 Mei
+1901 werd dit verzoek ingewilligd, doch het gemeentelijk kiesrecht
+voor de vrouw werd alleen verleend aan belastingbetalende en met een
+belastingbetalend man gehuwde vrouwen, terwijl voor de mannen een
+algemeen kiesrecht gold. In 1902 hadden de gemeenteraadsverkiezingen
+onder de nieuwe wet voor het eerst plaats en de vrouwen beijverden
+zich om onder de beperkende bepalingen, waaronder zij alleen mochten
+kiezen, toch nog zooveel mogelijk vrouwen aan de verkiezingen te
+doen deelnemen en in de gemeenteraden verkozen te krijgen. In alle
+steden namen dooreengerekend 90% van de kiesgerechtigde vrouwen deel,
+in een enkele stad zelfs 100%. Op het platteland was de deelneming
+aanmerkelijk minder, dikwijls een gevolg van den grooten afstand der
+stembureaux. In het geheel werden 98 vrouwen in de verschillende
+gemeenteraden verkozen en bovendien nog 60 plaatsvervangende
+leden. Tegenover deze 98 vrouwen waren er 12330 mannen-raadsleden.
+
+Wat hebben dit gering aantal vrouwen kunnen tot stand brengen,
+wat uitsluitend mag worden aangemerkt als een gevolg van haar
+optreden? Natuurlijk hebben zij met de mannen-leden voor vele
+verbeteringen samengewerkt, doch waar zij alleen op de bres stonden
+was het steeds om te zorgen voor de belangen van vrouwen, kinderen,
+armen en misdeelden. Uit de groote lijst stippen wij slechts enkele
+dingen aan. Zoo diende in Christiania Elisa Heyerdahl een voorstel in
+om pandjeshuishouders te verbieden goederen aan te nemen van kinderen
+beneden 15 jaren. Met de aanneming van dit voorstel werd een einde
+gemaakt aan het zenden van kinderen, soms nog onder de zes jaren, om
+goederen in beleening te geven, die maar al te dikwijls van diefstal
+afkomstig waren.
+
+Een ander voorstel, dat ook aangenomen werd, beoogde om opkoopers
+en daarmede gelijkstaanden te verbieden met kinderen handel te
+drijven. Als onderwijzeres aan een armenschool wist voorstelster
+bij ondervinding, dat kinderen door zulke lieden tot diefstallen
+werden aangespoord, waarna zij hun de gestolen goederen voor eenige
+snoepcenten afkochten. Door hare heldere voordracht, met tal van
+voorbeelden aangevuld, smaakte zij de voldoening dat niet alleen in
+Christiania, doch na onderzoek in alle stedelijke gemeenteraden zulk
+een verbod werd ingevoerd. Ook wist zij er door te krijgen, dat aan
+kinderen beneden 15 jaren verboden werd te rooken en dat verkoop van
+tabak en sigaren aan zulke kinderen strafbaar werd gesteld.
+
+In Drammen wisten de vrouwen-raadsleden o. a. een verbod uitgevaardigd
+te krijgen, waarbij verboden werd om meisjes beneden 18 jaar aan boord
+van schepen, die in de haven liggen, toe te laten om boodschappen
+te verrichten, waschgoed te brengen of iets dergelijks. Het was
+n.l. bekend dat zulke meisjes daar door werkgevers onder voorwendsels
+naar toe gestuurd en voor onzedelijke handelingen gebruikt werden. De
+vrouwen zorgden er ook voor, dat gelijktijdig een som op de begrooting
+werd uitgetrokken om een inspectrice aan te stellen, die aan de kaden
+met de zorg voor naleving dier verordening werd belast.
+
+Ook zorgden zij er voor, dat er in Drammen van gemeentewege goede
+crêches werden tot stand gebracht, waar de moeders die uit werken
+gaan de kleine kinderen met gerustheid kunnen brengen. In alle
+ietwat grootere steden wisten de vrouwen er door te krijgen, dat
+een deskundig controleur werd aangesteld om toezicht te houden op
+den verkoop der voornaamste voedingsmiddelen, melk, vleesch, visch,
+brood enz. In weerwil van de bewering der Gezondheidscommissie,
+dat zulk een toezicht onnoodig was, een bewering die zij in een
+breedvoerig prae-advies bij den Raad indienden, wisten de vrouwen,
+sterk door eigen ondervinding, toch het pleit te winnen en kwam de
+aangestelde controleur weldra tot de afschuwelijkste ontdekkingen.
+
+Het is niet mogelijk in een kort bestek alle maatregelen op te sommen,
+die op initiatief der vrouwen-raadsleden werden genomen. Deze enkele
+mogen tot bewijs dienen in welke richting zij in de gemeenteraden
+werken en dat ook in Noorwegen de samenwerking van man en vrouw in de
+stadsregeering geen nadeel, doch alleen voordeel kan opleveren. Dat de
+mannen in Noorwegen dit beseffen, blijkt uit de woorden, waarmede de
+Burgemeester van Christiania een deputatie Engelsche gemeenteraadsleden
+toesprak, bij hun bezoek aan Noorwegen. Hij zeide o. a.: "De Noorsche
+Regeering heeft twee en een half jaar geleden den vrouwen kiesrecht
+en verkiesbaarheid verleend voor de gemeenteraden. Zij was daarmede de
+eerste in Europa. Ik kan u verzekeren, en dit is het éénstemmig oordeel
+van al mijne ambtgenooten, dat wij niets dan lof kunnen uitspreken voor
+de belangstelling, die de vrouwen voor de gemeentebelangen aan den dag
+leggen en de verstandige wijze waarop zij aan ons werk deelnemen. Ik
+neem daarom de vrijheid onze gasten opmerkzaam te maken op het nut,
+dat er voor de gemeenten in gelegen is, wanneer vrouwen zitting hebben
+in den Raad en ik spreek den wensch uit, dat uw bezoek aan Noorwegen
+tengevolge moge hebben, dat ook in Engeland de vrouwen binnenkort
+lid van de Gemeenteraden zullen worden". (In Engeland verkregen de
+vrouwen dit recht een jaar daarna).
+
+Een onmiddellijk gevolg van het werk der vrouwen in de Noorweegsche
+Gemeenteraden was hare benoembaar-verklaring tot leden van de
+jury. Hoe zij daar de haar opgelegde taak volbrengen, blijkt uit
+hetgeen een radicaal blad onlangs in een leadingartikel schreef. "De
+groote waarde en beteekenis van het feit, dat vrouwen als Gezworenen
+worden toegelaten, treedt het meest naar voren in onaangename en
+pijnlijke aangelegenheden. In alle gevallen, waarin moeilijkheden
+tusschen man en vrouw gerezen zijn, heeft het vrouwelijk inzicht,
+de vrouwelijke rechtvaardigheidszin, er toe geleid, dat er een hoogst
+verstandig, uiterst rechtvaardig vonnis over schuld en onschuld kon
+worden uitgesproken."
+
+Sedert 1902 hebben twee nieuwe gemeenteraadsverkiezingen plaats
+gehad en is het aantal vrouwelijke gemeenteraadsleden en juryleden
+telkens toegenomen.
+
+In 1907 werden 11.134 mannen en 224 vrouwen tot raadsleden gekozen
+en in 1910 11.716 mannen en 379 vrouwen. Het aantal kiesdistrikten,
+waar geen vrouwen hebben deelgenomen aan de stemming was in 1907 nog
+186, in 1910 nog maar 55.
+
+Dat onder deze omstandigheden de vrouwen in Noorwegen 14 Juni 1907 ook
+het kiesrecht en de verkiesbaarheid voor het Parlement kregen is te
+begrijpen. De Nationale vereeniging voor Vrouwenkiesrecht had in 1906
+een voorstel ingediend om aan vrouwen op dezelfde voorwaarden als aan
+mannen ook de politieke rechten te verleenen en terzelfdertijd zond
+eene andere vrouwenvereeniging een verzoek in, om den vrouwen het
+politieke kiesrecht te verleenen op dezelfde voorwaarden als waarop
+zij het kiesrecht voor de Gemeenteraden bezitten.
+
+Beide voorstellen werden door verschillende politieke partijen
+gesteund. Den grootsten steun ondervonden de vrouwen echter van
+Prof. Stang, den leider der conservatieve partij in Noorwegen. Hij
+hielp de vrouwen in elk opzicht met raad en daad en toen het
+eerste voorstel "gelijke politieke rechten voor man en vrouw"
+(de mannen bezitten sedert 1898 algemeen kiesrecht in Noorwegen),
+met 43 tegen 73 stemmen viel, was het zijn gloedvolle rede, die vele
+wankelmoedige tegenstemmers van hunne dwaling overtuigde, zoodat het
+tweede voorstel "vrouwenkiesrecht op de voorwaarden, waarop zij ook
+het gemeentekiesrecht uitoefenen" met 96 stemmen voor en 25 tegen
+werd aangenomen.
+
+Door dit besluit zijn nu ongeveer 300.000 Noorsche vrouwen politiek
+ontvoogd, terwijl er nog ongeveer 200.000 het kiesrecht missen. De
+vrouwen geven echter den strijd niet op, alvorens er in Noorwegen,
+evenals in Finland, gelijke politieke rechten voor mannen en vrouwen
+verkregen zijn.
+
+Dat de Noorweegsche Regeering overtuigd is met deze daad goed werk
+te hebben verricht lijdt geen twijfel. Op verzoek zond zij officieele
+Regeeringsvertegenwoordigsters naar de Congressen van den Wereldbond
+voor Vrouwenkiesrecht te Amsterdam, Londen en Stockholm om daar namens
+de Regeering te spreken.
+
+In de verkiezingen voor het Storting in 1909 hebben van de
+779.847 kiesgerechtigden 490.246 mannen en 162.928 vrouwen hun stem
+uitgebracht. Er zijn geen vrouwen verkozen, alleen is Mej. Anna Rogstad
+tot Plaatsvervangend Afgevaardigde gekozen, in welke hoedanigheid
+zij dezen zomer veertien dagen zitting gehad heeft. Door kollega's
+en publiek is zij zeer welwillend ontvangen, maar het trekken van
+besluiten omtrent de vrouwen in parlementen is door haar korte
+zittingstijd en haar stemmen vóór de oorlogsbegrooting zooals haar
+partij dat meebracht, volstrekt niet gewettigd.
+
+Toen het ministerie Knudsen wegens de wet op de watervallen plaats
+moest maken voor het ministerie Konow, meende men, dat er vooreerst
+geen verdere uitbreiding voor het vrouwenkiesrecht te wachten was. Toch
+kwam in Mei 1910 het gemeentekiesrecht voor alle vrouwen tot stand,
+en dat feit gepaard met de schitterende ontvangst, die de Presidente
+van den Wereldbond te Kristiania vond, deed de vrouwen een beter
+uitslag hopen, dan zij 10 Aug. 1911 kregen. Met 47 stemmen vóór en
+73 tegen viel toen het voorstel om alle volwassen vrouwen stem te
+geven voor de parlementsverkiezingen zoo goed als zij die hebben
+voor gemeenteverkiezingen.
+
+Intusschen begrijpt men wel, dat het niet lang kan duren voor in
+Noorwegen de politieke gelijkstelling van mannen en vrouwen zal
+zijn ingevoerd.
+
+
+
+
+
+V. DENEMARKEN.
+
+
+Denemarken, het dichtst bij ons liggende land, waarvan de bevolking
+in geaardheid ook het meest met de onze overeenkomt, is het laatst
+en het achterlijkst der Scandinavische landen in het verleenen van
+kiesrecht aan de vrouw.
+
+In 1888 begonnen de vrouwen daar het eerst te werken voor kiesrecht,
+doch eerst in 1899 konden zij voor dat doel een organisatie tot stand
+brengen, die echter uitsluitend voor kiesrecht en verkiesbaarheid
+voor de gemeenteraden werkte. Eerst in 1904, na de totstandkoming
+van den Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht, zagen de Deensche vrouwen
+in, dat zij de eischen wat verder moesten uitstrekken. Zij togen
+met moed en ijver aan den arbeid en noodigden den Wereldbond uit,
+zijn eerste groote Congres in 1906 in Kopenhagen te komen houden om
+de vrouwen wakker te schudden en hen te bewegen tot het groote doel
+"politieke gelijkstelling van man en vrouw" mede te werken.
+
+Het congres van den Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht werd in Augustus
+1906 te Kopenhagen gehouden en het heeft voor Denemarken in het
+algemeen en voor de Deensche vrouwen in het bijzonder, meer gedaan
+dan men er van verwacht had. Niet alleen toch schudde het de vrouwen
+wakker, maar het overtuigde ook vele mannen benevens de Deensche pers,
+dat het streven der vrouwen, om directen invloed te verkrijgen in
+alle staatslichamen, het geheele land zal ten goede komen.
+
+Herhaaldelijk werden op dat Congres bekende politieke figuren gezien,
+die de besprekingen volgden en door het gehoorde, onvervalschte
+voorstanders van invoering van vrouwenkiesrecht werden. De pers, die
+aanvankelijk de Congressisten met spotbladen ontvangen had, veranderde
+gaandeweg van toon en eindigde met zich unaniem te verklaren vóór
+deze hervorming.
+
+Met dezen ondergrond was het gemakkelijk in den winter 1907/08, toen
+een voorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht en verkiesbaarheid
+voor gemeenteraden het Lagerhuis bereikte, er een meerderheid voor te
+winnen. De geheele pers hielp daartoe krachtig mede. In Maart 1907
+werd dit voorstel in behandeling genomen en zoowel in het Folketing
+(Tweede Kamer) als in het Landsting werd het aangenomen en 20 April
+1908 tot wet verheven.
+
+In Maart 1909 namen de vrouwen voor het eerst in Denemarken actief aan
+de gemeenteraadsverkiezingen deel. Haar stemrecht is aan een census
+gebonden. Slechts 62% vrouwen zijn stemgerechtigd, terwijl 75% der
+mannen dit recht bezitten. In aanmerking genomen dat de vrouwen van
+Denemarken nog maar kort geleden begonnen zich te organiseeren en voor
+politieke rechten te strijden, kan de deelneming der vrouwen aan deze
+verkiezingen alleszins bevredigend geacht worden. In de steden namen
+ongeveer 70% der kiesgerechtigde vrouwen aan de verkiezingen deel,
+op het platteland veel minder, zoodat de deelneming over het geheele
+land tot 50% moet worden teruggebracht.
+
+In het geheel werden er in 85 van de 1206 gemeenten vrouwen
+in de gemeenteraden gekozen, ten getale van 127. Van deze
+vrouwen-gemeenteraadsleden zijn 84 gehuwd, 5 weduwen en 38 ongehuwd.
+
+In Kopenhagen werden 7 vrouwen verkozen, die 1 April 1909 voor het
+eerst in den Raad zitting namen. Bij de opening der Vergadering
+werden zij door den Voorzitter begroet met de volgende woorden: "Het
+is een historische gebeurtenis, het is een revolutie, op de meest
+vredelievende wijze tot stand gebracht, dat vrouwen zitting nemen
+in deze Raadzaal, daartoe gekozen door mannen en vrouwen van eigen
+richting. De ijverige deelneming der vrouwen aan de verkiezingen en het
+feit, dat zij zich onmiddellijk volgens hare politieke overtuiging bij
+de partijen indeelden, is een bewijs dat zij rijp zijn voor het haar
+geschonken recht ..... in elk geval rijper dan de mannen in Denemarken
+ten allen tijden waren, op het oogenblik, dat zij voor het eerst aan
+de verkiezingen deelnamen en verkiesbaar werden gesteld. Ik ben nooit
+bang geweest, dat de deelneming der vrouwen aan de regeering van
+Stad of Land, den vooruitgang een halve eeuw lang zou tegenhouden,
+zooals er in 's Lands vergaderzaal tegen aangevoerd werd. Het zal
+integendeel spoedig blijken, dat een steeds toenemende vooruitgang
+in naastenliefde, in waar liberalisme, en die soort menschenliefde,
+welke zijn wortel vindt in het moederlijk gevoel, er het gevolg van
+zullen zijn. Het is mijn diepgevoelde, waarachtige meening, dat de
+goede wijze waarop de vrouwen hier en in het geheele land aan de
+verkiezingen hebben deelgenomen, den krachtigsten stoot zal blijken
+te geven aan een spoedige geheele politieke gelijkstelling van mannen
+en vrouwen.
+
+Welkom in deze Raadzaal! Moge de nieuwe Raad nu in samenwerking van
+mannen en vrouwen de welvaart van onze schoone stad sneller en beter
+weten te bevorderen dan tot heden het geval was".
+
+De 127 vrouwelijke gemeenteraadsleden kwijten zich zeer goed van
+haar taak. Zij zitten in menige kommissie voor ziekenverpleging,
+kinderverzorging, armenzorg, schoolcommissies enz. Vaak wordt in zulke
+kommissies ook door een vrouw het voorzitterschap waargenomen. Men
+verwacht, dat bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 1913 nog
+veel meer vrouwen zullen verkozen worden.
+
+De invoering van het kiesrecht der vrouwen voor het parlement,
+Folketing en Landsting, vindt bijval in alle partijen. Zij is slechts
+afgestuit op de samenkoppeling van deze hervorming met de verlaging van
+den kiezersleeftijd, het toelaten van huisbedienden tot de stembus en
+verandering der kiesdistrikten. Bovendien is het recht van de kroon
+tot benoeming van 12 onafzetbare Kamerleden een technisch bezwaar
+tegen grondwetsherziening.
+
+Hoe lang nog? Dat is juist in Denemarken al bizonder moeilijk te
+voorspellen. De beide nationale vereenigingen voor vrouwenkiesrecht
+met elk ongeveer 11.000 leden laten niets onbeproefd om den voortgang
+der zaak te bespoedigen.
+
+Zou het voorbeeld van de vier Scandinavische landen in ons land niet
+spoedig navolging verdienen?
+
+
+Dr. Aletta H. Jacobs.
+
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische
+landen, by Aletta Henriette Jacobs
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VROUWENKIESRECHT--SKANDINAVISCHE ***
+
+***** This file should be named 29526-8.txt or 29526-8.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        https://www.gutenberg.org/2/9/5/2/29526/
+
+Produced by the Online Distributed Proofreading Team at
+https://www.pgdp.net/
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+https://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at https://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit https://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including including checks, online payments and credit card
+donations.  To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     https://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
diff --git a/29526-8.zip b/29526-8.zip
new file mode 100644
index 0000000..9d01c14
--- /dev/null
+++ b/29526-8.zip
diff --git a/29526-h.zip b/29526-h.zip
new file mode 100644
index 0000000..287e3c1
--- /dev/null
+++ b/29526-h.zip
diff --git a/29526-h/29526-h.htm b/29526-h/29526-h.htm
new file mode 100644
index 0000000..44c9fb6
--- /dev/null
+++ b/29526-h/29526-h.htm
@@ -0,0 +1,2079 @@
+<!DOCTYPE html
+PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"
+"http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd">
+<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source, using XSLT. If you find any mistakes, please edit the XML source. -->
+<html lang="nl-1900">
+<head>
+<meta name="generator" content="HTML Tidy, see www.w3.org">
+<meta http-equiv="Content-Type" content=
+"text/html; charset=ISO-8859-1">
+<title>Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen</title>
+<link rel="schema.DC" href=
+"http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/">
+<meta name="author" content="Aletta H. Jacobs">
+<meta name="DC.Creator" content="Aletta H. Jacobs">
+<meta name="DC.Title" content=
+"Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen">
+<meta name="DC.Date" content="#####">
+<meta name="DC.Language" content="nl-1900">
+<style type="text/css">
+ /* Standard CSS stylesheet */
+body
+{
+ font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif;
+ margin: 1.58em 16%;
+ text-align: left;
+}
+.titlePage
+{
+ border: #DDDDDD 2px solid;
+ margin: 3em 0% 7em 0%;
+ padding: 5em 10% 6em 10%;
+}
+h1.docTitle
+{
+ font-size:1.6em;
+ line-height:2em;
+}
+h2.byline
+{
+ font-size:1.1em;
+ font-weight:normal;
+ line-height:1.44em;
+}
+span.docAuthor
+{
+ font-size:1.2em;
+ font-weight:bold;
+}
+h2.docImprint
+{
+ font-size:1.2em;
+ font-weight:normal;
+}
+.transcribernote
+{
+ background-color:#DDE;
+ border:black 1px dotted;
+ color:#000;
+ font-family:sans-serif;
+ font-size:80%;
+ margin:2em 5%;
+ padding:1em;
+}
+.advertisment
+{
+ background-color:#FFFEE0;
+ border:black 1px dotted;
+ color:#000;
+ margin:2em 5%;
+ padding:1em;
+}
+.div0
+{
+ padding-top: 5.6em;
+}
+.div1
+{
+ padding-top: 4.8em;
+}
+.index
+{
+ font-size: 80%;
+}
+.div2
+{
+ padding-top: 3.6em;
+}
+.div3, .div4, .div5
+{
+ padding-top: 2.4em;
+}
+.footnotes .body,
+.footnotes .div1
+{
+ padding: 0;
+}
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, pseudoh4
+{
+ clear: both;
+ font-style: normal;
+ text-transform: none;
+}
+h3, .pseudoh3
+{
+ font-size:1.2em;
+ line-height:1.2em;
+}
+h3.label
+{
+ font-size:1em;
+ line-height:1.2em;
+ margin-bottom:0;
+}
+h4, pseudoh4
+{
+ font-size:1em;
+ line-height:1.2em;
+}
+h4.lghead
+{
+ margin-left:10%;
+ margin-right:10%;
+}
+.alignleft
+{
+ text-align:left;
+}
+.alignright
+{
+ text-align:right;
+}
+.alignblock
+{
+ text-align:justify;
+}
+p.tb, hr.tb
+{
+ margin-top: 1.6em;
+ margin-bottom: 1.6em;
+ margin-left: auto;
+ margin-right: auto;
+ text-align: center;
+}
+p.poetry
+{
+ margin:0 10% 1.58em;
+}
+span.hemistich /* invisible text to achieve visual effect of hemistich indentation. */
+{
+ color: white;
+}
+p.line
+{
+ margin:0 10%;
+}
+p.argument, p.note, p.tocArgument
+{
+ font-size:0.9em;
+ line-height:1.2em;
+ text-indent:0;
+}
+p.argument, p.tocArgument
+{
+ margin:1.58em 10%;
+}
+p.tocChapter
+{
+ margin:1.58em 0%;
+}
+p.tocSection
+{
+ margin:0.7em 5%;
+}
+div.epigraph
+{
+ font-size:0.9em;
+ line-height:1.2em;
+ width: 60%;
+ margin-left: auto;
+}
+div.epigraph span.bibl
+{
+ display: block;
+ text-align: right;
+}
+.epigraph .poem
+{
+ margin-left: 0;
+}
+.epigraph .line
+{
+ margin-left: 0;
+ text-indent: 0;
+}
+.trailer
+{
+ clear: both;
+ padding-top: 2.4em;
+ padding-bottom: 1.6em;
+}
+.floatLeft
+{
+ float:left;
+ margin:10px 10px 10px 0;
+}
+.floatRight
+{
+ float:right;
+ margin:10px 0 10px 10px;
+}
+p.figureHead
+{
+ font-size:100%;
+ text-align:center;
+}
+.figure p
+{
+ font-size:80%;
+ margin-top:0;
+ text-align:center;
+}
+p.smallprint,li.smallprint
+{
+ color:#666666;
+ font-size:80%;
+}
+span.parnum
+{
+ font-weight: bold;
+}
+.leftnote
+{
+ font-size:0.8em;
+ height:0;
+ left:1%;
+ line-height:1.2em;
+ position:absolute;
+ text-indent:0;
+ width:14%;
+}
+.pagenum
+{
+ display:inline;
+ font-size:70%;
+ font-style:normal;
+ margin:0;
+ padding:0;
+ position:absolute;
+ right:1%;
+ text-align:right;
+}
+a.noteref, a.pseudonoteref
+{
+ font-size: 80%;
+ text-decoration: none;
+ vertical-align: 0.25em;
+}
+.red
+{
+ color: red;
+}
+.displayfootnote
+{
+ display: none;
+}
+div.footnotes
+{
+ margin-top: 1em;
+ padding: 0;
+}
+hr.fnsep
+{
+ margin-left: 0;
+ margin-right: 0;
+ text-align: left;
+ width: 25%;
+}
+p.footnote
+{
+ font-size: 80%;
+ margin-bottom: 0.5em;
+ margin-top: 0.5em;
+}
+p.footnote .label
+{
+ float: left;
+ text-align:left;
+ width:2em;
+}
+.footnotes td, .footnotes th, .footnotes .tablecaption
+{
+ font-size: 80%;
+}
+.centertable
+{
+ /* center the table */
+ margin: 0px auto;
+}
+.poem
+{
+ margin-left:5%;
+ position:relative;
+ text-align:left;
+ width:90%;
+}
+.poem h4
+{
+ font-weight:normal;
+ margin-left:5em;
+}
+.poem .linenum
+{
+ color:#777;
+ font-size:90%;
+ left:-2.5em;
+ margin:0;
+ position:absolute;
+ text-align:center;
+ text-indent:0;
+ top:auto;
+ width:1.75em;
+}
+.versenum
+{
+ font-weight:bold;
+}
+/* right aligned page number in table of contents */
+.tocPagenum, .flushright
+{
+ position: absolute;
+ right: 16%;
+ top: auto;
+}
+.footnotes .line
+{
+ font-size:80%;
+ margin:0 5%;
+}
+.poem .i0
+{
+ display:block;
+ margin-left:2em;
+}
+.poem .i1
+{
+ display:block;
+ margin-left:3em;
+}
+.poem .i2
+{
+ display:block;
+ margin-left:4em;
+}
+.poem .i3
+{
+ display:block;
+ margin-left:5em;
+}
+.poem .i4
+{
+ display:block;
+ margin-left:6em;
+}
+.poem .i5
+{
+ display:block;
+ margin-left:7em;
+}
+.poem .i6
+{
+ display:block;
+ margin-left:8em;
+}
+.poem .i7
+{
+ display:block;
+ margin-left:9em;
+}
+.poem .i8
+{
+ display:block;
+ margin-left:10em;
+}
+.poem .i9
+{
+ display:block;
+ margin-left:11em;
+}
+span.corr
+{
+ border-bottom:1px dotted red;
+}
+span.abbr
+{
+ border-bottom:1px dotted gray;
+}
+span.measure
+{
+ border-bottom:1px dotted green;
+}
+.letterspaced
+{
+ letter-spacing:0.2em;
+}
+.smallcaps
+{
+ font-variant:small-caps;
+}
+.caps
+{
+ text-transform:uppercase;
+}
+.fraktur
+{
+ font-family: 'Walbaum-Fraktur';
+}
+.rm
+{
+ font-style: normal;
+}
+hr
+{
+ clear:both;
+ height:1px;
+ margin-left:auto;
+ margin-right:auto;
+ margin-top:1em;
+ text-align:center;
+ width:45%;
+}
+h2.docImprint,h1.docTitle,h2.byline,h2.docTitle,.aligncenter,div.figure
+{
+ text-align:center;
+}
+h1,h2
+{
+ font-size:1.44em;
+ line-height:1.5em;
+}
+h1.label,h2.label
+{
+ font-size:1.2em;
+ line-height:1.2em;
+ margin-bottom:0;
+}
+h5,h6
+{
+ font-size:1em;
+ font-style:italic;
+ line-height:1em;
+}
+p,p.initial
+{
+ text-indent:0;
+}
+p.firstlinecaps:first-line
+{
+ text-transform: uppercase;
+}
+p.dropcap:first-letter
+{
+ float: left;
+ clear: left;
+ margin: 0em 0.05em 0 0;
+ padding: 0px;
+ line-height: 0.8em;
+ font-size: 420%;
+ vertical-align:super;
+}
+.poem
+{
+ padding: .5em 0% .5em 0%;
+}
+p.quote,div.blockquote,div.argument
+{
+ font-size:0.9em;
+ line-height:1.2em;
+ margin:1.58em 5%;
+}
+.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden
+{
+ text-decoration:none;
+}
+ul { list-style-type: disc; }
+ol { list-style-type: decimal; }
+ol.AL { list-style-type: lower-alpha; }
+ol.AU { list-style-type: upper-alpha; }
+ol.RU { list-style-type: upper-roman; }
+ol.RL { list-style-type: lower-roman; }
+.lsdisc { list-style-type: disc; }
+.lsoff { list-style-type: none; }
+.castlist, .castitem { list-style-type: none; }
+.pglink
+{
+ background: url(images/book.png) center right no-repeat;
+ padding-right: 18px;
+}
+.catlink
+{
+ background: url(images/card.png) center right no-repeat;
+ padding-right: 17px;
+}
+.exlink
+{
+ background: url(images/external.png) center right no-repeat;
+ padding-right: 13px;
+}
+.pglink:hover
+{
+ background-color: #DCFFDC;
+}
+.catlink:hover
+{
+ background-color: #FFFFDC;
+}
+.exlink:hover
+{
+ background-color: #FFDCDC;
+}
+ /* Supplement CSS stylesheet "style/arctic.css.xml
+ " */
+body
+{
+ background: #FFFFFF;
+ font-family: "Times New Roman", Times, serif;
+}
+body, a.hidden
+{
+ color: black;
+}
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, .pseudoh4
+{
+ color: #001FA4;
+ font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif;
+}
+p.byline
+{
+ font-style: italic;
+ margin-bottom: 2em;
+}
+.figureHead, .noteref, .pseudonoteref, span.leftnote, p.legend, .versenum, .stage
+{
+ color: #001FA4;
+}
+.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a
+{
+ color: #AAAAAA;
+}
+a.hidden:hover, a.noteref:hover
+{
+ color: red;
+}
+p.dropcap:first-letter
+{
+ color: #001FA4;
+ font-weight: bold;
+}
+sub, sup
+{
+ line-height: 0;
+}
+ /* Standard Aural CSS stylesheet */
+.pagenum, .linenum
+{
+ speak: none;
+}
+</style>
+</head>
+<body>
+
+
+<pre>
+
+The Project Gutenberg EBook of Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen, by 
+Aletta Henriette Jacobs
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen
+
+Author: Aletta Henriette Jacobs
+
+Release Date: July 27, 2009 [EBook #29526]
+
+Language: Dutch
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VROUWENKIESRECHT--SKANDINAVISCHE ***
+
+
+
+
+Produced by the Online Distributed Proofreading Team at
+https://www.pgdp.net/
+
+
+
+
+
+
+</pre>
+
+<div class="front">
+<div class="div1"><span class="pagenum"> [<a href=
+"#toc">Inhoud</a>]</span>
+
+<div class="figure"><img border="0" src="images/titlepage.gif" alt=
+"Oorspronkelijke titelpagina." width="540" height="720"></div>
+</div>
+
+<div class="titlePage">
+<h2 class="docImprint">Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.</h2>
+
+<h1 class="docTitle">Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische landen.</h1>
+
+<h2 class="byline">Door <span class="docAuthor">Dr. Aletta H.
+Jacobs.</span></h2>
+
+<h2 class="docImprint">(Overgedrukt uit &ldquo;Land en Volk&rdquo; en
+bijgewerkt tot November 1911).</h2>
+</div>
+</div>
+
+<div class="body"><span class="pagenum">[<a id="pb1" href=
+"#pb1">1</a>]</span>
+<div id="xd0e89" class="div1"><span class="pagenum"> [<a href=
+"#toc">Inhoud</a>]</span>
+
+<h2 class="super">Vrouwenkiesrecht in de Scandinavische Landen.</h2>
+
+<h2 class="normal">I. Inleiding.</h2>
+
+<p>Langzamerhand zijn wij er aan gewend geraakt, dat de vrouwen aan het
+openbare leven deelnemen en in allerlei ambten en beroepen, die vroeger
+alleen door mannen weiden uitgeoefend, zich een eerlijke broodwinning
+en een eervolle positie hebben weten te verwerven. Dat een vrouw even
+goed als een man dokter, tandarts, leerares, advocaat, plantkundige,
+enz. kan zijn, niemand trekt het meer in twijfel; de feiten hebben
+reeds bewezen, dat zij in alle beroepen, die zij tot dusverre heeft
+weten te veroveren, eene eigen en misschien ook eigenaardige plaats
+inneemt, die vroeger onbezet was gebleven en van welk gemis de
+maatschappij toen de verkeerde gevolgen moet hebben ondervonden. Het
+succes, dat de meeste vrouwen in haar beroep hebben, is wel een bewijs,
+hoe noodig en nuttig zij zijn en de dezer dagen door mij gehoorde <span
+class="corr" id="xd0e96" title="Bron: verzuchtig">verzuchting</span>
+van een tandarts, dat zijne vrouwelijke <span class="corr" id="xd0e99"
+title="Bron: collegaas">collega&rsquo;s</span> zich maar behoeven te
+vestigen om onmiddellijk een stroom pati&euml;nten te zien opkomen,
+terwijl de heeren-tandartsen <span class="pagenum">[<a id="pb2" href=
+"#pb2">2</a>]</span>soms jaren moeten wachten, eer zij eenige naam en
+pati&euml;nten hebben verworven, zegt, ons in dit opzicht genoeg. De
+vrees, die vroeger algemeen gekoesterd werd, dat vrouwen, door het
+uitoefenen van betrekkingen, die men, dom en ondoordacht, alleen voor
+mannen geschikt achtte, tot mannen zouden worden, is langzamerhand, nu
+men de feiten voor zich ziet, verdwenen.</p>
+
+<p>&rsquo;t Zou toch ook al te dwaas zijn, dat eene vrouw hare
+hoofdharen zou verliezen, of een snor en, baard zou krijgen, haar
+stembanden en bekken van vorm zouden veranderen, alleen omdat zij wat
+meer en ander werk doet dan &ldquo;men&rdquo; voor haar geschikt acht.
+Nu lacht ieder om zoo&rsquo;n veronderstelling, die toch vroeger door
+zeer wetenschappelijke mannen als een gevolg van het booze drijven der
+vrouwen om universiteiten te willen bezoeken en daar zich te willen
+bekwamen voor een wetenschappelijk beroep, als mogelijk en
+waarschijnlijk werd voorgesteld. Thans maakt men alleen nog de
+tegenwerping &ldquo;niet uiterlijk, maar innerlijk zal de vrouw van
+wezen veranderen als zij haar huis verlaat en aan het openbare leven
+deelneemt.&rdquo;</p>
+
+<p>Dit valt niet te loochenen, maar is het te betreuren? Zou het meisje
+van voorheen nog een passende kameraad voor den man van heden zijn? Het
+hedendaagsche meisje, dat geleerd heeft in eigen onderhoud te voorzien,
+dat <span class="pagenum">[<a id="pb3" href=
+"#pb3">3</a>]</span>vergaderingen bezoekt om haar kennis te verrijken,
+dat men kan vinden in onze openbare bibliotheken, op de banken van
+herhalingsscholen en andere inrichtingen van onderwijs, dat vaak met en
+naast den jongeling werkt en studeert, is niet meer gelijk aan het
+meisje van een halve eeuw geleden, dat met een handwerkje voor het
+venster zat te droomen, hoopvol wachtend op den man, die haar met zijn
+hart en hand een werkkring kwam aanbieden. Maar wie durft beweren, dat
+het hedendaagsche meisje minder aantrekkelijk is geworden voor den
+hedendaagschen man, kent den waren toestand niet. Want immers ook de
+mannen zijn veranderd en zij, die met hun tijd hebben medegeleefd,
+verwachten van hunne vrouwen iets anders dan onze grootvaders van onze
+grootmoeders. Dat de ouderwetsche vrouwen van het type van een halve
+eeuw geleden over &rsquo;t algemeen voor den man met den dag
+onaantrekkelijker worden, dat ondervindt de ouderwetsche vader met
+eenige huwbare dochters maar al te zeer. De zekerste weg om een man
+voor hen te vinden is, ze een vak te laten leeren en er nieuwerwetsche,
+in eigen onderhoud voorziende vrouwen van te maken.</p>
+
+<p>Wij raken langzamerhand aan zulke nieuwe toestanden gewend. Wanneer
+zij verkeerd waren, zouden wij er <span class="pagenum">[<a id="pb4"
+href="#pb4">4</a>]</span>spoedig de nadeelige gevolgen van ondervinden
+en dan zouden zij van zelf weder te niet gaan. Dat zij blijven bestaan
+en in omvang toenemen, is een bewijs, dat zij voor de <span class=
+"corr" id="xd0e114" title="Bron: maatsshappij">maatschappij</span> goed
+zijn en in den tijdgeest passen. Alle bezwaren, die zich vroeger bij
+het schrikbeeld; &ldquo;een zelfstandige vrouw&rdquo; aan ons
+opdrongen, blijken spookbeelden te zijn in het licht der feiten; zij
+vonden hun oorsprong in dom vooroordeel en behoudzucht.</p>
+
+<p>In dat stadium verkeert nu nog bij velen het vrouwenkiesrecht. Men
+is zoo bang, dat vrouwen door het zwart maken van een stip op het
+stembriefje heelemaal van de wijs zullen raken en totaal van wezen
+zullen veranderen. Met hand en tand verzet men zich tegen de spoedige
+totstandkoming van eene hervorming, die toch komen moet, die niet is
+tegen te houden, omdat zij ligt in de lijn, waarin de maatschappij zich
+voortbeweegt, de steeds toenemende democratiseering van den staat. Met
+het tegen vrouwenkiesrecht aangevoerde onweerlegbare argument,
+&ldquo;dat mannen mannen en vrouwen vrouwen zijn&rdquo; hebben Lord
+Cromer en Austin Chamberlain zich doen kennen als Engelands grootste
+denkers van dezen tijd en heeft onze landgenoot en geestverwant, de
+heer Hans, getoond, in denkkracht voor deze groote geesten niet onder
+te doen. Dat de vrouwen het kiesrecht juist vragen, <span class=
+"pagenum">[<a id="pb5" href="#pb5">5</a>]</span>omdat zij vrouwen zijn
+en willen blijven en zich aanmatigen beter dan de mannen te weten,
+welke werkzaamheden voor haar aard en aanleg het best passen; dat zij,
+juist omdat zij vrouwen zijn en anders dan mannen, meenen te moeten
+medewerken in het bestier van de huishouding van den staat, wil die
+huishouding geschikt gemaakt worden voor een gezonde samenleving van
+mannen, vrouwen en <span class="corr" id="xd0e121" title="Bron:
+kinderan">kinderen</span>, dat is een kleinigheid, die zulke groote
+geesten over het hoofd hebben gezien. Maar als men geen ander argument
+kan vinden, als alle bezwaren die tegen vrouwenkiesrecht zijn
+aangevoerd, zoodra zij kalm besproken worden, als sneeuw voor de zon
+verdwijnen, dan grijpt men naar een argument, dat in al zijn eenvoud
+aantoont, dat er tegen de invoering van vrouwenkiesrecht geen
+argumenten zijn aan te voeren.</p>
+
+<p>Indien men zonder vrees voor tegenspraak gerust kan zeggen, dat de
+landen, waar de democratie het verst gevorderd is, vooraan staan in
+ontwikkeling en beschaving, dan nemen de Scandinavische volken het
+hoogste cultuurstandpunt in van de Europeesche Staten. In alle landen
+van Scandinavi&euml; bestaat naast een algemeen mannenkiesrecht
+vrouwenkiesrecht in een of anderen vorm. Als wij eens nagaan, hoe daar
+deze nieuwigheid werkt, wat de vrouwen met haar politieke rechten tot
+stand brengen <span class="pagenum">[<a id="pb6" href=
+"#pb6">6</a>]</span>en hoe zij die rechten gebruiken, dan kan dat
+mogelijk medewerken om de vreesachtigen bij ons wat kalmer te stemmen
+omtrent deze hervorming en hen misschien er nog toe brengen van
+tegenstanders voorstanders te worden.</p>
+</div>
+
+<div id="xd0e128" class="div1"><span class="pagenum"> [<a href=
+"#toc">Inhoud</a>]</span>
+
+<h2 class="normal">II. Finland.</h2>
+
+<p>Om met Finland te beginnen; dat ongelukkige land met zijne
+sympathieke, vrijheidlievende bevolking, staat onder Rusland&rsquo;s
+heerschappij.</p>
+
+<p>Als dat volk vrij was, niet bij elken wiekslag door Rusland&rsquo;s
+ijzeren arm belet werd te stijgen, zou het spoedig de grootste hoogte
+in volksontwikkeling bereiken.</p>
+
+<p>Toen in 1905, na de vreedzaam volbrachte revolutie, Finland een deel
+van zijne onafhankelijkheid van Rusland teruggewonnen had, kwamen de
+hoofdpersonen van de verschillende politieke partijen bijeen om te
+beraadslagen over de wijze waarop de Volksvertegenwoordiging gekozen
+zou worden. Met meerderheid van stemmen werd besloten, dat er zou zijn
+een enkelvoudige, slechts uit &eacute;&eacute;n Kamer bestaande
+vertegenwoordiging, gekozen door alle personen boven de 21 jaren, <i>
+zonder onderscheid van geslacht</i>.</p>
+
+<p>Na deze uitspraak zaten Finlands vrouwen niet stil. <span class=
+"pagenum">[<a id="pb7" href="#pb7">7</a>]</span>Om de tegenstemmers en
+wankelmoedigen nog te winnen, belegden zij in de hoofdstad van het Rijk
+vele openbare vergaderingen, waar vrouwen uit het geheele land als
+afgevaardigden tegenwoordig waren en waar de eisch der vrouwen
+besproken en in moties aan het eind der vergadering aangenomen werd.
+Deze motie luidde: dat kiesrecht en verkiesbaarheid aan alle vrouwen
+boven 21 jaren, gehuwd en ongehuwd, volgens het beginsel van algemeen,
+gelijk en rechtstreeks stemrecht worde toegekend.</p>
+
+<p>In Finlands Grondwet, die eindelijk op 29 Mei 1906 door den Czaar
+van Rusland werd goedgekeurd, was ten slotte opgenomen: &ldquo;dat
+kiesgerechtigd zijn alle mannen en vrouwen boven de 24 jaren;
+uitgesloten zijn alleen: soldaten; wegens zwakke geestvermogens onder
+voogdij staanden; zij die <i>om andere reden dan armoede</i> hunne
+belasting niet hebben betaald; zij die in de laatste drie jaren niet
+als Finsch burger staan ingeschreven; bewoners van werkhuizen en
+armhuizen; misdadigers; bankroetiers (voor een bepaalden tijd) en zij,
+die zich bij verkiezingen hebben schuldig gemaakt aan oneerlijke
+praktijken. Allen, die het recht van kiezen hebben, zijn ook
+verkiesbaar&rdquo;. Verder werd er evenredige vertegenwoordiging
+ingevoerd.</p>
+
+<p>Hoe de vrouwen hunne plotseling verkregen politieke <span class=
+"pagenum">[<a id="pb8" href="#pb8">8</a>]</span>rechten hebben opgevat,
+blijkt duidelijk uit het feit, dat zij reeds twee weken na die
+overwinning over het geheele Rijk cursussen georganiseerd hadden om de
+vrouwen met de nieuwe wet en de evenredige vertegenwoordiging op de
+hoogte te brengen en vooral ook om in de vrouwen het gevoel van de
+groote verantwoordelijkheid te wekken, die aan nieuwe rechten verbonden
+is.</p>
+
+<p>Deze cursussen, waarvan er 130 in drie maanden tijds gehouden
+werden, maakte men zoo populair en aantrekkelijk mogelijk. De vrouwen
+van alle klassen in de maatschappij en van elke politieke richting
+kwamen daar bijeen. Meestal zalen vol. Dan werd eerst op eenige avonden
+het voornaamste uit de Grondwet uitgelegd en onderling besproken en het
+evenredige kiesrecht op een bord aanschouwelijk voorgesteld. Daarna
+kondigde de presidente aan, dat er den volgenden keer een denkbeeldige
+verkiezing zou plaats hebben. De leden van verschillende richtingen
+zonden te voren hunne denkbeeldige <span class="corr" id="xd0e155"
+title="Bron: candinaten">candidaten</span> A. B. C. enz. in. Na de
+opening der vergadering stelde de presidente het eerst de
+partijagitatie en stemmenwerving aan de orde. Zij die candidaten hadden
+ingezonden kwamen dan een voor een op het podium om hunne candidaten
+aan te bevelen. Het publiek lachte, juichte de spreekster toe of gaf
+teekenen van afkeuring, <span class="pagenum">[<a id="pb9" href=
+"#pb9">9</a>]</span>net zooals het in werkelijkheid op zulke
+vergaderingen geschiedt. Dan werd een half uur gepauseerd om
+gelegenheid te geven tot stemmen werven en daarna had de verkiezing
+plaats. Elk bracht haar stembiljet ingevuld bij het bestuur in. Na de
+telling der stembriefjes werd weder aanschouwelijk voorgesteld, hoe bij
+evenredige vertegenwoordiging een meerderheid wordt verkregen.</p>
+
+<p>Den geheelen winter 1906/07 werden verder overal vergaderingen
+belegd om de voornaamste punten van de verschillende
+partijprogramma&rsquo;s te bespreken.</p>
+
+<p>Hoe dichter de verkiezingsdag naderde, destemeer begonnen de
+verschillende vrouwen zich bij de bestaande politieke partijen in te
+deelen. De meeste dier partijen hadden naast hunne sprekers ook
+spreeksters aangesteld om door het geheele land leden te werven. Soms
+reisden spreker en spreekster samen en sprak de vrouw over het
+alkoholvraagstuk, kinderbescherming, openbare zedelijkheid,
+huwelijkswet enz., terwijl de man de andere punten van het
+partijprogram besprak. Zulke vergaderingen werden bijna steeds door een
+even groot aantal vrouwen als mannen bijgewoond en, zoo zegt de
+verslaggever: &ldquo;men kon het den vrouwen van het gezicht aflezen,
+dat de gedachte, dat zij daar zaten, niet als bloote toeschouwers maar
+met evenveel recht als de mannen, haar met trots vervulde&rdquo;. <span
+class="pagenum">[<a id="pb10" href="#pb10">10</a>]</span></p>
+
+<p>Op 15 en 16 Maart 1907 hadden eindelijk voor het eerst de
+verkiezingen onder de nieuwe wet plaats. Overal hadden de
+afdeelingsbesturen van de verschillende partijen bekend gemaakt, dat er
+zich vrouwen bij de stembureaux beschikbaar hadden gesteld om op de
+babies te passen in geval moeders met het kleintje op den arm aan de
+stembus mochten komen. Ook waren er vrouwen, die tijdelijk de
+huismoeders willen vervangen, wanneer die om in huis zijnde zieken of
+om andere reden het huis niet onbeheerd konden laten.</p>
+
+<p>Van den eigenlijken verkiezingsdag vermeldt de verslaggever:
+&ldquo;Het was eigenlijk om te lachen voor allen, die zich herinnerden
+welke verschrikkelijke dingen er door de tegenstanders voorspeld waren
+geworden, zoo kalm en als een van zelf sprekende zaak als mannen en
+vrouwen te zamen naar de stembus gingen. Onder de wachtende scharen
+werden dikwijls de meest huiselijke zaken besproken. Ook hoorde men
+soms nog een bange echtgenoot zijne vrouw wijze lessen uitdeelen, hoe
+zij het biljet moest invullen en vooral geen naam er onder zetten enz.
+Ook zag ik een jongen man, van nog geen 24 jaar, zijn oude grootmoeder
+ondersteunen en naar het stembureau brengen. Huismoeders,
+dienstmeisjes, voorname dames en arbeidsters, allen stonden met de
+mannen-kiezers bedaard te <span class="pagenum">[<a id="pb11" href=
+"#pb11">11</a>]</span>wachten, tot hun beurt van stemmen gekomen was.
+Van beleedigende uitingen tegenover de vrouwen was nergens
+sprake&rdquo;.</p>
+
+<p>Bij den uitslag der verkiezing bleek, dat in alle steden de vrouwen
+in grooter getale naar de stembus waren gegaan dan de mannen, doch op
+het platteland viel het omgekeerde te constateeren, zoodat over het
+geheele land door mannen en vrouwen % gewijze ongeveer gelijk gestemd
+is geworden. Verder waren er op de 200 afgevaardigden 19 vrouwen
+gekozen, over de verschillende politieke partijen verdeeld.</p>
+
+<p>Zonder eenige bijzondere aandacht te trekken namen deze eerste
+Europeesche vrouwen parlementsleden in Mei 1907 hare zetels in het
+Finsche Parlement in. In alle afdeelingen tot onderzoek van ingekomen
+voorstellen werden onmiddellijk een of meer vrouwen benoemd, zoo ook in
+het &ldquo;Talmans Konferens&rdquo; (comit&eacute; bestaande uit
+voorzitters van verschillende afdeelingscomit&eacute;&rsquo;s). In deze
+laatste nam Lucina Hagman zitting, de vrouw, die in Finland zooveel
+voor co-educatie heeft gedaan en aan het hoofd staat van een door haar
+zelf gesticht gymnasium voor jongens en meisjes.</p>
+
+<p>In samenwerking met de politieke partijen waartoe zij behooren,
+werden door die vrouwen wetten voorgesteld, <span class="pagenum">[<a
+id="pb12" href="#pb12">12</a>]</span>maar ook door vele van haar werden
+nog afzonderlijke voorstellen ingediend.</p>
+
+<p>Op 31 Mei schrijft Alexandra Gripenberg, een der vrouwelijke
+parlementsleden:</p>
+
+<p>&ldquo;Ik schrijf u gedurende een pauze in de zitting. Wij hebben
+juist gedebatteerd over de zegelbelasting en zijn nu begonnen aan de
+jachtwet. Gisteren hebben wij met ons zessen vrouwen ons eerste
+wetsvoorstel ingediend omtrent huwelijksgoederenrecht. Vandaag heb ik
+een voorstel mede onderteekend, door andere vrouwen ingediend omtrent
+het recht der moeders op hare kinderen en dan nog een om den
+verantwoordelijkheidsleeftijd van meisjes te verhoogen. Ik vrees, dat
+wij voorloopig in de Afdeelingen nog weinig kunnen doen, wij moeten
+eerst grondig kennis opdoen van de aldaar in behandeling komende
+onderwerpen; maar al leerende zullen wij er ons vooreerst toe bepalen,
+dat ook daar voor de belangen der vrouwen en kinderen gewaakt wordt. Ik
+zit in het Comit&eacute; voor Wetten en de andere vrouw hierin is een
+sociaal-democrate. In dit comit&eacute; komen voorstellen in, die
+dikwijls betrekking hebben op wijzigingen in wetten betreffende
+vrouwen. Wij twee&euml;n kunnen dus in ons comit&eacute; zeer nuttig
+zijn&rdquo;.</p>
+
+<p>Over het geheel waren er in den eersten zittingsduur <span class=
+"pagenum">[<a id="pb13" href="#pb13">13</a>]</span>26 voorstellen
+afzonderlijk door vrouwen ingediend, op &eacute;&eacute;n na allen
+betrekking hebbende op vrouwen en kinderen of van ethische strekking.
+Opmerkelijk was, dat de vrouwen in zedelijkheidskwesties meestal samen
+gingen, maar bij andere belangrijke vraagstukken stemden met de mannen
+van de partij, waartoe zij behoorden. Nog slechts drie van de door
+vrouwen ingediende en aangenomen voorstellen waren behandeld, toen de
+Czaar in Maart 1908 het Finsche Parlement ontbond en de nieuwe
+verkiezingen tot 1 Juli 1908 uitstelde.</p>
+
+<p>De drie aangenomen voorstellen hadden ten doel, het eerste om van
+regeeringswege te zorgen, dat overal op het platteland
+ge&euml;xamineerde vroedvrouwen werden aangesteld, het tweede om kook-
+en huishoudscholen in elk dorp te vestigen, zoodat de meisjes uit de
+volksklasse goede huisvrouwen konden worden, en het derde om den
+verantwoordelijkheidsleeftijd van meisjes van 15 op 17 jaren te
+brengen.</p>
+
+<p>Het ingediende voorstel om de voogdij van den man over zijne vrouw
+op te heffen, en dat om de gehuwde vrouw het recht van beheer over
+eigen vermogen te laten, waren in behandeling, toen van Rusland
+plotseling de boodschap kwam, dat de Kamer ontbonden en alle
+parlementaire arbeid gestaakt moest worden. <span class="pagenum">[<a
+id="pb14" href="#pb14">14</a>]</span></p>
+
+<p>1 Juli 1908 kozen de Finnen een nieuw parlement. De deelname der
+vrouwen was nog grooter dan den eersten keer en 25 van haar werden als
+afgevaardigden verkozen. Slechts kort was dit parlement bijeen. Twee
+belangrijke punten waren afgedaan. Het kiesrecht voor de gemeenteraden
+was geregeld en bepaald, dat elk burger boven de 21 jaren kiesrecht zou
+hebben en verkiesbaar zijn. De Czaar verleende echter geen sanctie aan
+dit besluit. <span class="corr" id="xd0e194" title="Bron: Hat">
+Het</span> tweede punt, toekennen van stukken grond in erfpacht voor 50
+jaren, werd wel goedgekeurd.</p>
+
+<p>Toen de voorzitter der Kamer op 16 Febr. 1909 de zitting opende en
+met eenige moedige woorden uitdrukking gaf aan het gevoel dat de
+Finsche bevolking bezielde over den druk en verderfelijken invloed van
+Rusland&rsquo;s Ministerraad, had dit tengevolge, dat de Czaar opnieuw
+het parlement ontbond en de Russische Ministerraad een wet
+uitvaardigde, waarbij &ldquo;alle aangenomen voorstellen door een
+Volksvertegenwoordiging, die binnentijds ontbonden wordt, van geene
+waarde worden verklaard&rdquo;.</p>
+
+<p>Sedert de invoering van de Finsche grondwet, hebben er nu vijf
+verkiezingen plaats gehad. De aantallen gekozen vrouwen waren resp. 19,
+25, 21, 17 en 14. Deze vermindering is zuiver toevallig, zegt het vr.
+parlementslid Tekla Hultin, en enkel aan persoonlijke redenen toe te
+schrijven. <span class="pagenum">[<a id="pb15" href=
+"#pb15">15</a>]</span></p>
+
+<p>Het is te begrijpen dat onder de bedreiging met verlies van
+onafhankelijkheid ook de vrouwen van Finland zich meer voelen als
+Finnen dan als vrouwen en zij met de mannen samen nu eerst willen
+werken om van Rusland&rsquo;s druk verlost te worden, alvorens zij
+eigen rechten op den voorgrond zullen schuiven. In het in Mei 1909
+gekozen parlement hadden 21 vrouwen zitting, doch zij dienden vooreerst
+nog geen voorstellen in voor verbetering van eigen toestand. Wel heeft
+de &ldquo;Vereeniging tot behartiging van de rechten der vrouw&rdquo;
+eenige kant en klare voorstellen liggen om echtgenooten gelijke rechten
+te geven op hunne kinderen en op het beheer hunner goederen en om den
+toestand te verbeteren van kinderen buiten huwelijk geboren, maar zij
+zullen wachten met de indiening tot betere tijden komen. Ook andere
+vereenigingen hebben wetswijzigingen gereed gemaakt, voornamelijk met
+het doel om duidelijk aan te toonen, dat de vrouwen niet met de
+bestaande toestanden tevreden zijn, maar dat zij met oordeel weten te
+schiften, wat op een gegeven moment voor het land van de meeste waarde
+is.</p>
+
+<p>In 1909 was in het Finsche parlement aan de orde &ldquo;wettelijke
+bescherming van fabrieksarbeiders&rdquo;. Deze wet bevat een punt voor
+de fabrieksarbeiders van het grootste belang, het verbod van
+nachtarbeid voor vrouwen. <span class="pagenum">[<a id="pb16" href=
+"#pb16">16</a>]</span></p>
+
+<p>Op voorstel van de fabrieksinspectrice en lid van het parlement Mej.
+Vera Hjelt is er een grondig onderzoek ingesteld, welke gevolgen
+zoo&rsquo;n verbod voor de vrouwen te beteekenen heeft en wat de
+schaduwzijden van nachtarbeid speciaal voor vrouwen zijn. Al de 21
+vrouwenleden van het parlement, onder wie er waren van elke politieke
+richting, hadden zich vereenigd om te zorgen, dat de belangen der
+fabriekarbeidsters niet door misplaatste sentimenteele overwegingen
+geschaad en zij uit hare broodwinning gestooten werden.</p>
+
+<p>1910 was een weinig vruchtbaar jaar voor de wetgeving door de
+herhaalde ontbinding van den Landdag en de bedreiging met verlies van
+onafhankelijkheid.</p>
+
+<p>Door tegenstanders van vrouwenkiesrecht, die zich dikwijls niet de
+moeite geven een grondig onderzoek in te stellen, is reeds de opmerking
+gemaakt, &ldquo;dat de vrouwen van Finland in die vier jaren, dat zij
+zitting hebben in &rsquo;s lands raadzaal, toch nog niet veel tot stand
+hebben gebracht&rdquo;, maar men ziet er volledige samenwerking van
+mannen en vrouwen in de partijen. Zoo bijv. zijn de wetsvoorstellen
+tegen alkoholische dranken, voor leerplicht, vrijheid van drukpers,
+arbeidswetten en staatsburgerschap der joden door mannen en vrouwen
+samen ingediend. Zij die de gebeurtenissen in dat ongelukkig, <span
+class="pagenum">[<a id="pb17" href="#pb17">17</a>]</span>doch
+belangwekkend land volgen en de vrouwenbeweging in Finland bestudeeren,
+zullen ongetwijfeld tot de overtuiging komen, dat door de invoering van
+vrouwenkiesrecht aldaar het gemeenschapsgevoel in de vrouwen vergroot
+werd, dat er meer belangstelling gekomen is in de groote sociale
+vraagstukken, dat bij de vrouwen verantwoordelijkheidsgevoel voor
+maatschappelijke misstanden gewekt is en dat samenwerking van man en
+vrouw op elk gebied, ook in staatkundige lichamen, alleen goeds en geen
+kwaads kan tengevolge hebben. Thans beheerscht echter de dreigende
+annexatie alles in den Finschen Landdag.</p>
+</div>
+
+<div id="xd0e215" class="div1"><span class="pagenum"> [<a href=
+"#toc">Inhoud</a>]</span>
+
+<h2 class="normal">III. Zweden.</h2>
+
+<p>In Zweden is men nog niet zoover als in Finland. Wel is waar
+bezitten daar de vrouwen sedert 1862 het kiesrecht voor de
+Gemeenteraden, doch zij waren tot 1910 zelf niet verkiesbaar. Ook was
+dit recht alleen gegund aan ongehuwden en weduwen en zat dan nog aan
+een vrij hoogen census vast. Eerst in 1902 konden de voorstanders van
+vrouwenkiesrecht erin slagen een organisatie, met het uitsluitend doel,
+&ldquo;gelijke politieke rechten voor mannen en vrouwen te
+verkrijgen&rdquo;, tot stand te brengen.</p>
+
+<p>Toen in 1884 mr. Borg, een lid van het parlement, <span class=
+"pagenum">[<a id="pb18" href="#pb18">18</a>]</span>een wetsvoorstel
+indiende om den vrouwen kiesrecht te geven en ze verkiesbaar te stellen
+voor alle wetgevende en wetsuitvoerende lichamen, stond hij vrijwel
+alleen en werd in de Kamer met een schaterlach ontvangen en door de
+pers gerediculiseerd.</p>
+
+<p>Mr. Lindhagen, de tegenwoordige burgemeester van Stockholm, kwam in
+1892 op nieuw met een dergelijk voorstel, en ofschoon het met een
+verpletterende meerderheid viel, werd er toch eenige oogenblikken
+aandacht aan geschonken en ook de nieuwsbladen spraken er zakelijk
+over. Toch duurde het nog tien jaren v&oacute;&oacute;r dat de vrouwen
+inzagen dat zij zelf aan het werk moesten tijgen en dat zij zich
+moesten vereenigen met het uitsluitende doel &ldquo;politieke
+gelijkstelling van man en vrouw.&rdquo;</p>
+
+<p>Het was juist in den tijd dat mr. Lindhagen voor den tweeden keer
+een voorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht bij het Zweedsche
+parlement indiende, in April 1902, dat de vrouwen van Stockholm en
+G&ouml;teborg gereed kwamen en de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
+stichtten.</p>
+
+<p>De eerste daad dezer Vereeniging was een door 5641 vrouwen
+onderteekend adres bij de Regeering in te dienen om het voorstel
+Lindhagen te steunen. Het voorstel viel met 111 tegen 64 st. Ook in
+1904 diende Lindhagen weer een zelfde voorstel in, dat toen 93 stemmen
+verwierf. <span class="pagenum">[<a id="pb19" href=
+"#pb19">19</a>]</span>In 1905 waagde hij het nog eens doch weder zonder
+succes.</p>
+
+<p>Ondertusschen was de Vereeniging voor vrouwenkiesrecht onverdroten
+aan den arbeid geweest om de vrouwen door het geheele land wakker te
+schudden. Het aantal leden en afdeelingen groeide met den dag. In 1906,
+toen een krachtige liberale Regeering de teugels van het bewind in
+handen kreeg en een voorstel tot uitbreiding van mannenkiesrecht aan de
+orde stelde, hoopten ook de vrouwen succes te hebben. Vergaderingen
+werden in allerijl belegd, overal moties aangenomen en in minder dan
+een week waren er 30 verzoekschriften voor invoering van
+Vrouwenkiesrecht bij de regeering ingediend. Van vier partijen
+ontvingen de vrouwen steun, die elk een amendement, vrouwenkiesrecht
+beoogende, op de regeeringsvoorstellen indienden.</p>
+
+<p>Het geheele regeeringsvoorstel viel en alleen werd aangenomen, met
+127 tegen 100 stemmen, dat er een commissie zou worden benoemd, die een
+<span class="corr" id="xd0e236" title="Bron: enquete">
+enqu&ecirc;te</span> zou instellen, in hoever vrouwenkiesrecht voor
+Zweden noodig en nuttig was. Door dit echec moest de liberale regeering
+heengaan.</p>
+
+<p>Het opvolgend conservatieve Kabinet werd onmiddellijk door een
+deputatie uit de vrouwenkiesrecht-vereeniging met de eischen der
+vrouwen op de hoogte gesteld. Evenzoo <span class="pagenum">[<a id=
+"pb20" href="#pb20">20</a>]</span>de oude Koning Oscar. Echter zonder
+direct gevolg. Toen werd in Febr. 1907 een monsteradres, geteekend door
+142000 vrouwen, bij de Tweede Kamer ingediend. Ook deze poging faalde,
+doch had ten gevolge dat een der leden van de liberale partij
+inlichtingen vroeg omtrent de resultaten van het onderzoek, verkregen
+door de ingestelde commissie. Uit het korte antwoord kwam toch
+duidelijk uit, dat de resultaten voor de vrouwen gunstig waren.</p>
+
+<p>Kort daarna diende de regeering zelf een voorstel in om den vrouwen
+op dezelfde voorwaarden als de mannen het kiesrecht voor de
+gemeenteraden te geven en hen ook voor alle <span class="corr" id=
+"xd0e245" title="Bron: functien">functi&euml;n</span> in die Raden
+verkiesbaar te stellen. Dit voorstel werd met groote meerderheid in
+Eerste en Tweede Kamer aangenomen en is in 1910 in werking
+getreden.</p>
+
+<p>Nu begonnen de vrouwen hulp te krijgen van de mannen. Vele
+Kamerleden boden aan om met de vrouwen door het land op vergaderingen
+te spreken om het vrouwenkiesrecht populair te maken. Evenals de
+sociaal-democraten reeds een jaar vroeger hadden gedaan namen nu ook
+alle liberale partijgroepen vrouwenkiesrecht als eerste punt in hun
+partijprogram op. Als oppositiepartij konden zij nu gemakkelijk een
+wetsvoorstel tot invoering <span class="pagenum">[<a id="pb21" href=
+"#pb21">21</a>]</span>van vrouwenkiesrecht indienen en weldra kwamen
+dan ook van de sociaal-democraten, de Werkliedenverbonders, de
+Lindhagengroep en andere liberalen zulke voorstellen in. Het bestuur
+van de Ver. v. vrouwenkiesrecht werd uitgenoodigd de vergaderingen bij
+te wonen waar deze Kamergroepen onderling de voorstellen bespraken, die
+ingekomen waren. Het kon dikwijls nuttige wenken geven.</p>
+
+<p>Ook door een club uit de Eerste Kamer werd het bestuur uitgenoodigd
+tot een samenkomst.</p>
+
+<p>De Ver. voor Vrouwenkiesrecht meende toen goed te doen om in
+Stockholm een openbare vergadering te beleggen, waarvoor alle leden van
+Eerste en Tweede Kamer een speciale uitnoodiging ontvingen en waar door
+de leidsters der vrouwenkiesrechtvereeniging het vraagstuk nogmaals van
+alle kanten zou worden toegelicht. Vele Kamerleden maakten van deze
+uitnoodiging gebruik en veel van hetgeen zij daar hoorden, werd twee
+dagen later bij een debat over vrouwenkiesrecht in de Eerste Kamer
+schitterend aangewend.</p>
+
+<p>Desniettegenstaande werden alle ingediende voorstellen 2 Mei 1908
+verworpen.</p>
+
+<p>De vrouwenkiesrechtvereeniging was ondertusschen gegroeid tot 142
+afdeelingen met 11000 leden en hiermede meende het bestuur krachtig
+genoeg te zijn om op de <span class="pagenum">[<a id="pb22" href=
+"#pb22">22</a>]</span>komende algemeene verkiezing grooten invloed uit
+te oefenen. Met groote meerderheid was in de vereeniging uitgemaakt,
+dat er momenteel geen dringerder nationale belangen in <span class=
+"corr" id="xd0e262" title="Bron: Zweeden">Zweden</span> bestonden dan
+de invoering van vrouwenkiesrecht, en dat daarom de vrouwen dit belang
+nu nummer &eacute;&eacute;n moesten zetten. Men besloot een schrijven
+te richten tot alle politieke partijen, waarin werd meegedeeld, dat de
+vrouwen, ieder in eigen partij, bij de verkiezing wilden medewerken,
+indien die partij alleen candidaten wilde stellen, die
+v&oacute;&oacute;r vrouwenkiesrecht waren. Weigerde de partij zich
+daartoe te verbinden, dan zou die partij zelfs door eigen vrouwelijke
+partijgenooten en door alle vrouwen te zamen worden tegengewerkt.</p>
+
+<p>Verder werd door de vrouwen getracht overal in de besturen van
+geestverwante kiesvereenigingen opgenomen te worden. Op alle
+kiezersvergaderingen zouden zij tegenwoordig zijn en door vragen de
+goedgezinde candidaten dwingen zich openlijk voor de kiezers uit te
+spreken en door debat de tegenstanders te bestrijden.</p>
+
+<p>Ook nam men zich voor zeer <span class="corr" id="xd0e269" title=
+"Bron: ostenatief">ostentatief</span> de herkiezing te verhinderen van
+uitgesproken tegenstanders, zoodat duidelijk zou uitkomen, dat hun val
+een gevolg was van het optreden der vrouwen. Door strooibiljetten zou
+men het groote publiek bewerken en waar in een district <span class=
+"pagenum">[<a id="pb23" href="#pb23">23</a>]</span>alle candidaten
+voorstanders waren, zou men zich van elke inmenging onthouden.</p>
+
+<p>Nauwelijks was dit besluit door de pers publiek gemaakt of door
+sociaal-democraten en liberalen werden de vrouwen uitgenoodigd om over
+vrouwenkiesrecht in hunne afgelegen afdeelingen te komen spreken en
+werd haar aangeboden vrije reis- en verblijfkosten en zoo noodig een
+kleine vergoeding. Den geheelen zomer van 1908 reisden de vrouwen door
+het geheele land om op vergaderingen door de politieke partijen
+uitgeschreven over vrouwenkiesrecht te spreken. Het gevolg was, dat in
+het najaar bij de Rijksdagverkiezing een groote meerderheid
+voorstanders voor vrouwenkiesrecht verkozen werd en dat de groote
+tegenstanders uit de oude Kamer overal verslagen werden, en reeds bij
+eerste stemming vielen.</p>
+
+<p>In Maart 1909 werd eerst door een der liberale partijen en direct
+daaropvolgend door de sociaal-democratische Kamerclub een voorstel ten
+gunste van vrouwenkiesrecht ingediend, dat in het eind van April in
+behandeling werd genomen en direct, zonder een enkel woord van
+tegenspraak, met algemeene stemmen werd aangenomen. Ook de Koning had
+zich verklaard v&oacute;&oacute;r aanneming. Doch de Eerste Kamer, nog
+uit de oude conservatieve leden bestaande, verwierp het. <span class=
+"pagenum">[<a id="pb24" href="#pb24">24</a>]</span></p>
+
+<p>Op 31 Dec. 1910 telde de Zweedsche Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
+174 afdeelingen, waaraan nog steeds nieuwe worden toegevoegd tengevolge
+van de groote uitbreiding der beweging door het kongres van den
+Wereldbond te Stockholm, dat in Juni gehouden is.</p>
+
+<p>Op de jaarvergadering 10 Jan. 1910 te J&ouml;nk&ouml;ping gehouden,
+toonde de juriste Fru Anna Wicksell aan, dat de nieuwe belastingwet in
+de praktijk aan alle gehuwde vrouwen het kiesrecht toekende, als zij
+maar een eigen jaarlijksch inkomen van 10 Kr. (op sommige plaatsen
+slechts 1 Kr.) bezitten. De beide Kamers hebben die opvatting der wet
+bevestigd en verklaard, dat zij bij het aannemen der wet deze
+konsequentie ook bedoeld hadden. Nu de vrouwen dus het aktief en
+passief kiesrecht voor de gemeenteraden bezitten, hebben zij ook
+invloed op de samenstelling der Eerste Kamer, en dien zullen zij niet
+ongebruikt laten. Reeds in 1910 is daar het aantal voorstanders van het
+Vrouwenkiesrecht belangrijk toegenomen en als de geheele Eerste Kamer
+volgens de nieuwe kieswet (met evenredige vertegenwoordiging) zal zijn
+samengesteld, zal daar de taaie tegenstand tegen het burgerrecht der
+vrouw gebroken zijn.</p>
+
+<p>Verleden jaar (1910) zijn er in &rsquo;t geheel 37 vrouwen van
+verschillende partijen in de gemeenteraden gekozen, <span class=
+"pagenum">[<a id="pb25" href="#pb25">25</a>]</span>die daar haar ambt
+wel zoodanig zullen vervullen, dat de perzik naar meer zal smaken.</p>
+
+<p>De belofte van een enqu&ecirc;te omtrent het vrouwenkiesrecht in
+andere landen waarmede de regeering zich vooreerst van de zaak af
+hoopte te maken, moest intusschen vervuld worden, en in Maart 1911
+verscheen een dik boek van prof. Reuterski&ouml;ld, dat een verzameling
+bevat van regeeringsvoorstellen en debatten v&oacute;&oacute;r- en
+tegen het vrouwenkiesrecht in vele landen en een herdruk van de aan de
+Fransche Kamer door Buisson verstrekte gegevens, maar geen ander advies
+dan dit: <span class="corr" id="xd0e289" title="Niet in bron">
+&ldquo;</span>als de vrouwen zich tot een &ldquo;machtsfaktor&rdquo;
+hebben weten te verheffen, dan moet men haar het kiesrecht
+geven.&rdquo;</p>
+
+<p>Na deze enqu&ecirc;te kwam het Wereldbondkongres te Stockholm en nu
+is men midden in de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Zooveel is
+zeker, dat het in Zweden niet veel jaren meer duren zal, voor de
+vrouwen er de zoo nuttige medezeggenschap in het staatsbestuur
+bezitten. <span class="pagenum">[<a id="pb26" href=
+"#pb26">26</a>]</span></p>
+</div>
+
+<div id="xd0e295" class="div1"><span class="pagenum"> [<a href=
+"#toc">Inhoud</a>]</span>
+
+<h2 class="normal">IV. Noorwegen.</h2>
+
+<p>In <i>Noorwegen</i> bezitten de vrouwen het langst kiesrecht en
+verkiesbaarheid voor de Gemeenteraden, zoodat van daar reeds over de
+resultaten van haar zitting nemen in deze lichamen gesproken kan
+worden. Dat deze resultaten gunstig zijn, spreekt het meest hieruit,
+dat de Regeering in Noorwegen geen bezwaar heeft gezien in 1907 het
+kiesrecht en de verkiesbaarheid voor alle staatslichamen aan een groot
+deel der vrouwen te geven.</p>
+
+<p>In 1885 werd in Christiania voor het eerst een locale
+vrouwenkiesrecht-vereeniging gesticht, die eerst 12 jaren daarna een
+Nationale vereeniging werd. Ondertusschen waren in 1886 reeds twee
+voorstellen omtrent Vrouwenkiesrecht in het Parlement behandeld en
+verworpen, terwijl in 1893 een dergelijk voorstel wel een meerderheid
+van 58 stemmen verwierf, doch niet de vereischte &#8532; meerderheid
+haalde.</p>
+
+<p>In 1901, toen een voorstel door tien leden van de Storthing
+ingediend, om het gemeentekiesrecht voor mannen algemeen te maken, in
+behandeling kwam, zond de vrouwenkiesrechtvereeniging een verzoek in om
+dit recht tegelijkertijd aan de vrouwen te verleenen. 25 Mei 1901 werd
+dit verzoek ingewilligd, doch het gemeentelijk <span class="pagenum">
+[<a id="pb27" href="#pb27">27</a>]</span>kiesrecht voor de vrouw werd
+alleen verleend aan belastingbetalende en met een belastingbetalend man
+gehuwde vrouwen, terwijl voor de mannen een algemeen kiesrecht gold. In
+1902 hadden de gemeenteraadsverkiezingen onder de nieuwe wet voor het
+eerst plaats en de vrouwen beijverden zich om onder de beperkende
+bepalingen, waaronder zij alleen mochten kiezen, toch nog zooveel
+mogelijk vrouwen aan de verkiezingen te doen deelnemen en in de
+gemeenteraden verkozen te krijgen. In alle steden namen dooreengerekend
+90% van de kiesgerechtigde vrouwen deel, in een enkele stad zelfs 100%.
+Op het platteland was de deelneming aanmerkelijk minder, dikwijls een
+gevolg van den grooten afstand der stembureaux. In het geheel werden 98
+vrouwen in de verschillende gemeenteraden verkozen en bovendien nog 60
+plaatsvervangende leden. Tegenover deze 98 vrouwen waren er 12330
+mannen-raadsleden.</p>
+
+<p>Wat hebben dit gering aantal vrouwen kunnen tot stand brengen, wat
+uitsluitend mag worden aangemerkt als een gevolg van haar optreden?
+Natuurlijk hebben zij met de mannen-leden voor vele verbeteringen
+samengewerkt, doch waar zij alleen op de bres stonden was het steeds om
+te zorgen voor de belangen van vrouwen, kinderen, armen en misdeelden.
+Uit de groote lijst <span class="pagenum">[<a id="pb28" href=
+"#pb28">28</a>]</span>stippen wij slechts enkele dingen aan. Zoo diende
+in Christiania Elisa Heyerdahl een voorstel in om pandjeshuishouders te
+verbieden goederen aan te nemen van kinderen beneden 15 jaren. Met de
+aanneming van dit voorstel werd een einde gemaakt aan het zenden van
+kinderen, soms nog onder de zes jaren, om goederen in beleening te
+geven, die maar al te dikwijls van diefstal afkomstig waren.</p>
+
+<p>Een ander voorstel, dat ook aangenomen werd, beoogde om opkoopers en
+daarmede gelijkstaanden te verbieden met kinderen handel te drijven.
+Als onderwijzeres aan een armenschool wist voorstelster bij
+ondervinding, dat kinderen door zulke lieden tot diefstallen werden
+aangespoord, waarna zij hun de gestolen goederen voor eenige
+snoepcenten afkochten. Door hare heldere voordracht, met tal van
+voorbeelden aangevuld, smaakte zij de voldoening dat niet alleen in
+Christiania, doch na onderzoek in alle stedelijke gemeenteraden zulk
+een verbod werd ingevoerd. Ook wist zij er door te krijgen, dat aan
+kinderen beneden 15 jaren verboden werd te rooken en dat verkoop van
+tabak en sigaren aan zulke kinderen strafbaar werd gesteld.</p>
+
+<p>In Drammen wisten de vrouwen-raadsleden o. a. een verbod
+uitgevaardigd te krijgen, waarbij verboden werd <span class="pagenum">
+[<a id="pb29" href="#pb29">29</a>]</span>om meisjes beneden 18 jaar aan
+boord van schepen, die in de haven liggen, toe te laten om boodschappen
+te verrichten, waschgoed te brengen of iets dergelijks. Het was n.l.
+bekend dat zulke meisjes daar door werkgevers onder voorwendsels naar
+toe gestuurd en voor onzedelijke handelingen gebruikt werden. De
+vrouwen zorgden er ook voor, dat gelijktijdig een som op de begrooting
+werd uitgetrokken om een inspectrice aan te stellen, die aan de kaden
+met de zorg voor naleving dier verordening werd belast.</p>
+
+<p>Ook zorgden zij er voor, dat er in Drammen van <i>gemeentewege</i>
+goede cr&ecirc;ches werden tot stand gebracht, waar de moeders die uit
+werken gaan de kleine kinderen met gerustheid kunnen brengen. In alle
+ietwat grootere steden wisten de vrouwen er door te krijgen, dat een
+deskundig controleur werd aangesteld om toezicht te houden op den
+verkoop der voornaamste voedingsmiddelen, melk, vleesch, visch, brood
+enz. In weerwil van de bewering der Gezondheidscommissie, dat zulk een
+toezicht onnoodig was, een bewering die zij in een breedvoerig
+prae-advies bij den Raad indienden, wisten de vrouwen, sterk door eigen
+ondervinding, toch het pleit te winnen en kwam de aangestelde
+controleur weldra tot de afschuwelijkste ontdekkingen. <span class=
+"pagenum">[<a id="pb30" href="#pb30">30</a>]</span></p>
+
+<p>Het is niet mogelijk in een kort bestek alle maatregelen op te
+sommen, die op initiatief der vrouwen-raadsleden werden genomen. Deze
+enkele mogen tot bewijs dienen in welke richting zij in de
+gemeenteraden werken en dat ook in Noorwegen de samenwerking van man en
+vrouw in de stadsregeering geen nadeel, doch alleen voordeel kan
+opleveren. Dat de mannen in Noorwegen dit beseffen, blijkt uit de
+woorden, waarmede de Burgemeester van Christiania een deputatie
+Engelsche gemeenteraadsleden toesprak, bij hun bezoek aan Noorwegen.
+Hij zeide o. a.: &ldquo;De Noorsche Regeering heeft twee en een half
+jaar geleden den vrouwen kiesrecht en verkiesbaarheid verleend voor de
+gemeenteraden. Zij was daarmede de eerste in Europa. Ik kan u
+verzekeren, en dit is het &eacute;&eacute;nstemmig oordeel van al mijne
+ambtgenooten, dat wij niets dan lof kunnen uitspreken voor de
+belangstelling, die de vrouwen voor de gemeentebelangen aan den dag
+leggen en de verstandige wijze waarop zij aan ons werk deelnemen. Ik
+neem daarom de vrijheid onze gasten opmerkzaam te maken op het nut, dat
+er voor de gemeenten in gelegen is, wanneer vrouwen zitting hebben in
+den Raad en ik spreek den wensch uit, dat uw bezoek aan Noorwegen
+tengevolge moge hebben, dat ook in Engeland de vrouwen binnenkort lid
+van de Gemeenteraden <span class="pagenum">[<a id="pb31" href=
+"#pb31">31</a>]</span>zullen worden&rdquo;. (In Engeland verkregen de
+vrouwen dit recht een jaar daarna).</p>
+
+<p>Een onmiddellijk gevolg van het werk der vrouwen in de Noorweegsche
+Gemeenteraden was hare benoembaar-verklaring tot leden van de jury. Hoe
+zij daar de haar opgelegde taak volbrengen, blijkt uit hetgeen een
+radicaal blad onlangs in een leadingartikel schreef. &ldquo;De groote
+waarde en beteekenis van het feit, dat vrouwen als Gezworenen worden
+toegelaten, treedt het meest naar voren in onaangename en pijnlijke
+aangelegenheden. In alle gevallen, waarin moeilijkheden tusschen man en
+vrouw gerezen zijn, heeft het vrouwelijk inzicht, de vrouwelijke
+rechtvaardigheidszin, er toe geleid, dat er een hoogst verstandig,
+uiterst rechtvaardig vonnis over schuld en onschuld kon worden
+uitgesproken.&rdquo;</p>
+
+<p>Sedert 1902 hebben twee nieuwe gemeenteraadsverkiezingen plaats
+gehad en is het aantal vrouwelijke gemeenteraadsleden en juryleden
+telkens toegenomen.</p>
+
+<p>In 1907 werden 11.134 mannen en 224 vrouwen tot raadsleden gekozen
+en in 1910 11.716 mannen en 379 vrouwen. Het aantal kiesdistrikten,
+waar geen vrouwen hebben deelgenomen aan de stemming was in 1907 nog
+186, in 1910 nog maar 55.</p>
+
+<p>Dat onder deze omstandigheden de vrouwen in Noorwegen <span class=
+"pagenum">[<a id="pb32" href="#pb32">32</a>]</span>14 Juni 1907 ook het
+kiesrecht en de verkiesbaarheid voor het Parlement kregen is te
+begrijpen. De Nationale vereeniging voor Vrouwenkiesrecht had in 1906
+een voorstel ingediend om aan vrouwen op dezelfde voorwaarden als aan
+mannen ook de politieke rechten te verleenen en terzelfdertijd zond
+eene andere vrouwenvereeniging een verzoek in, om den vrouwen het
+politieke kiesrecht te verleenen op dezelfde voorwaarden als waarop zij
+het kiesrecht voor de Gemeenteraden bezitten.</p>
+
+<p>Beide voorstellen werden door verschillende politieke partijen
+gesteund. Den grootsten steun ondervonden de vrouwen echter van Prof.
+Stang, den leider der conservatieve partij in Noorwegen. Hij hielp de
+vrouwen in elk opzicht met raad en daad en toen het eerste voorstel
+&ldquo;gelijke politieke rechten voor man en vrouw&rdquo; (de mannen
+bezitten sedert 1898 algemeen kiesrecht in Noorwegen), met 43 tegen 73
+stemmen viel, was het zijn gloedvolle rede, die vele wankelmoedige
+tegenstemmers van hunne dwaling overtuigde, zoodat het tweede voorstel
+&ldquo;vrouwenkiesrecht op de voorwaarden, waarop zij ook het
+gemeentekiesrecht uitoefenen&rdquo; met 96 stemmen voor en 25 tegen
+werd aangenomen.</p>
+
+<p>Door dit besluit zijn nu ongeveer 300.000 Noorsche vrouwen politiek
+ontvoogd, terwijl er nog ongeveer <span class="pagenum">[<a id="pb33"
+href="#pb33">33</a>]</span>200.000 het kiesrecht missen. De vrouwen
+geven echter den strijd niet op, alvorens er in Noorwegen, evenals in
+Finland, gelijke politieke rechten voor mannen en vrouwen verkregen
+zijn.</p>
+
+<p>Dat de Noorweegsche Regeering overtuigd is met deze daad goed werk
+te hebben verricht lijdt geen twijfel. Op verzoek zond zij officieele
+Regeeringsvertegenwoordigsters naar de Congressen van den Wereldbond
+voor Vrouwenkiesrecht te Amsterdam, Londen en Stockholm om daar namens
+de Regeering te spreken.</p>
+
+<p>In de verkiezingen voor het Storting in 1909 hebben van de 779.847
+kiesgerechtigden 490.246 mannen en 162.928 vrouwen hun stem
+uitgebracht. Er zijn geen vrouwen verkozen, alleen is Mej. Anna Rogstad
+tot Plaatsvervangend Afgevaardigde gekozen, in welke hoedanigheid zij
+dezen zomer veertien dagen zitting gehad heeft. Door kollega&rsquo;s en
+publiek is zij zeer welwillend ontvangen, maar het trekken van
+besluiten omtrent de vrouwen in parlementen is door haar korte
+zittingstijd en haar stemmen v&oacute;&oacute;r de oorlogsbegrooting
+zooals haar partij dat meebracht, volstrekt niet gewettigd.</p>
+
+<p>Toen het ministerie Knudsen wegens de wet op de watervallen plaats
+moest maken voor het ministerie Konow, meende men, dat er vooreerst
+geen verdere <span class="pagenum">[<a id="pb34" href=
+"#pb34">34</a>]</span>uitbreiding voor het vrouwenkiesrecht te wachten
+was. Toch kwam in Mei 1910 het gemeentekiesrecht voor alle vrouwen tot
+stand, en dat feit gepaard met de schitterende ontvangst, die de
+Presidente van den Wereldbond te Kristiania vond, deed de vrouwen een
+beter uitslag hopen, dan zij 10 Aug. 1911 kregen. Met 47 stemmen
+v&oacute;&oacute;r en 73 tegen viel toen het voorstel om alle volwassen
+vrouwen stem te geven voor de parlementsverkiezingen zoo goed als zij
+die hebben voor gemeenteverkiezingen.</p>
+
+<p>Intusschen begrijpt men wel, dat het niet lang kan duren voor in
+Noorwegen de politieke gelijkstelling van mannen en vrouwen zal zijn
+ingevoerd. <span class="pagenum">[<a id="pb35" href=
+"#pb35">35</a>]</span></p>
+</div>
+
+<div id="xd0e356" class="div1"><span class="pagenum"> [<a href=
+"#toc">Inhoud</a>]</span>
+
+<h2 class="normal">V. Denemarken.</h2>
+
+<p><i>Denemarken</i>, het dichtst bij ons liggende land, waarvan de
+bevolking in geaardheid ook het meest met de onze overeenkomt, is het
+laatst en het achterlijkst der Scandinavische landen in het verleenen
+van kiesrecht aan de vrouw.</p>
+
+<p>In 1888 begonnen de vrouwen daar het eerst te werken voor kiesrecht,
+doch eerst in 1899 konden zij voor dat doel een organisatie tot stand
+brengen, die echter uitsluitend voor kiesrecht en verkiesbaarheid voor
+de gemeenteraden werkte. Eerst in 1904, na de totstandkoming van den
+Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht, zagen de Deensche vrouwen in, dat zij
+de eischen wat verder moesten uitstrekken. Zij togen met moed en ijver
+aan den arbeid en noodigden den Wereldbond uit, zijn eerste groote
+Congres in 1906 in Kopenhagen te komen houden om de vrouwen wakker te
+schudden en hen te bewegen tot het groote doel &ldquo;politieke
+gelijkstelling van man en vrouw&rdquo; mede te werken.</p>
+
+<p>Het congres van den Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht werd in
+Augustus 1906 te Kopenhagen gehouden en het heeft voor Denemarken in
+het algemeen en voor de Deensche vrouwen in het bijzonder, meer gedaan
+dan <span class="pagenum">[<a id="pb36" href="#pb36">36</a>]</span>men
+er van verwacht had. Niet alleen toch schudde het de vrouwen wakker,
+maar het overtuigde ook vele mannen benevens de Deensche pers, dat het
+streven der vrouwen, om directen invloed te verkrijgen in alle
+staatslichamen, het geheele land zal ten goede komen.</p>
+
+<p>Herhaaldelijk werden op dat Congres bekende politieke figuren
+gezien, die de besprekingen volgden en door het gehoorde, onvervalschte
+voorstanders van invoering van vrouwenkiesrecht werden. De pers, die
+aanvankelijk de Congressisten met spotbladen ontvangen had, veranderde
+gaandeweg van toon en eindigde met zich unaniem te verklaren
+v&oacute;&oacute;r deze hervorming.</p>
+
+<p>Met dezen ondergrond was het gemakkelijk in den winter 1907/08, toen
+een voorstel tot invoering van vrouwenkiesrecht en verkiesbaarheid voor
+gemeenteraden het Lagerhuis bereikte, <span class="corr" id="xd0e373"
+title="Bron: or">er</span> een meerderheid voor te winnen. De geheele
+pers hielp daartoe krachtig mede. In Maart 1907 werd dit voorstel in
+behandeling genomen en zoowel in het Folketing (Tweede Kamer) als in
+het Landsting werd het aangenomen en 20 April 1908 tot wet
+verheven.</p>
+
+<p>In Maart 1909 namen de vrouwen voor het eerst in Denemarken actief
+aan de gemeenteraadsverkiezingen deel. Haar stemrecht is aan een census
+gebonden. Slechts <span class="pagenum">[<a id="pb37" href=
+"#pb37">37</a>]</span>62% vrouwen zijn stemgerechtigd, terwijl 75% der
+mannen dit recht bezitten. In aanmerking genomen dat de vrouwen van
+Denemarken nog maar kort geleden begonnen zich te organiseeren en voor
+politieke rechten te strijden, kan de deelneming der vrouwen aan deze
+verkiezingen alleszins bevredigend geacht worden. In de steden namen
+ongeveer 70% der kiesgerechtigde vrouwen aan de verkiezingen deel, op
+het platteland veel minder, zoodat de deelneming over het geheele land
+tot 50% moet worden teruggebracht.</p>
+
+<p>In het geheel werden er in 85 van de 1206 gemeenten vrouwen in de
+gemeenteraden gekozen, ten getale van 127. Van deze
+vrouwen-gemeenteraadsleden zijn 84 gehuwd, 5 weduwen en 38
+ongehuwd.</p>
+
+<p>In Kopenhagen werden 7 vrouwen verkozen, die 1 April 1909 voor het
+eerst in den Raad zitting namen. Bij de opening der Vergadering werden
+zij door den Voorzitter begroet met de volgende woorden: &ldquo;Het is
+een historische gebeurtenis, het is een revolutie, op de meest
+vredelievende wijze tot stand gebracht, dat vrouwen zitting nemen in
+deze Raadzaal, daartoe gekozen door mannen en vrouwen van eigen
+richting. De ijverige deelneming der vrouwen aan de verkiezingen en het
+feit, dat zij zich onmiddellijk volgens hare politieke overtuiging bij
+de <span class="pagenum">[<a id="pb38" href=
+"#pb38">38</a>]</span>partijen indeelden, is een bewijs dat zij rijp
+zijn voor het haar geschonken recht ..... in elk geval rijper dan de
+mannen in Denemarken ten allen tijden waren, op het oogenblik, dat zij
+voor het eerst aan de verkiezingen deelnamen en verkiesbaar werden
+gesteld. Ik ben nooit bang geweest, dat de deelneming der vrouwen aan
+de regeering van Stad of Land, den vooruitgang een halve eeuw lang zou
+tegenhouden, zooals er in &rsquo;s Lands vergaderzaal tegen aangevoerd
+werd. Het zal integendeel spoedig blijken, dat een steeds toenemende
+vooruitgang in naastenliefde, in waar liberalisme, en die soort
+menschenliefde, welke zijn wortel vindt in het moederlijk gevoel, er
+het gevolg van zullen zijn. Het is mijn diepgevoelde, waarachtige
+meening, dat de goede wijze waarop de vrouwen hier en in het geheele
+land aan de verkiezingen hebben deelgenomen, den krachtigsten stoot zal
+blijken te geven aan een spoedige geheele politieke gelijkstelling van
+mannen en vrouwen.</p>
+
+<p>Welkom in deze Raadzaal! Moge de nieuwe Raad nu in samenwerking van
+mannen en vrouwen de welvaart van onze schoone stad sneller en beter
+weten te bevorderen dan tot heden het geval was&rdquo;.</p>
+
+<p>De 127 vrouwelijke gemeenteraadsleden kwijten zich zeer goed van
+haar taak. Zij zitten in menige kommissie <span class="pagenum">[<a id=
+"pb39" href="#pb39">39</a>]</span>voor ziekenverpleging,
+kinderverzorging, armenzorg, schoolcommissies enz. Vaak wordt in zulke
+kommissies ook door een vrouw het voorzitterschap waargenomen. Men
+verwacht, dat bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 1913 nog
+veel meer vrouwen zullen verkozen worden.</p>
+
+<p>De invoering van het kiesrecht der vrouwen voor het parlement,
+Folketing en Landsting, vindt bijval in alle partijen. Zij is slechts
+afgestuit op de samenkoppeling van deze hervorming met de verlaging van
+den kiezersleeftijd, het toelaten van huisbedienden tot de stembus en
+verandering der kiesdistrikten. Bovendien is het recht van de kroon tot
+benoeming van 12 onafzetbare Kamerleden een technisch bezwaar tegen
+grondwetsherziening.</p>
+
+<p>Hoe lang nog? Dat is juist in Denemarken al bizonder moeilijk te
+voorspellen. De beide nationale vereenigingen voor vrouwenkiesrecht met
+elk ongeveer 11.000 leden laten niets onbeproefd om den voortgang der
+zaak te bespoedigen.</p>
+
+<p>Zou het voorbeeld van de vier Scandinavische landen in ons land niet
+spoedig navolging verdienen?</p>
+
+<p>Dr. <span class="smallcaps">Aletta H. Jacobs</span>.</p>
+</div>
+</div>
+
+<div class="back">
+<div class="div1"><span class="pagenum"> [<a href=
+"#toc">Inhoud</a>]</span>
+
+<div class="figure"><img border="0" src="images/printerslogo.gif" alt=
+"Drukkersembleem met tekst: F. van Rossen Electr. Boekdrukkerij Amsterdam"
+ width="368" height="64"></div>
+
+<div class="div1" id="toc">
+<h2 class="normal">Inhoudsopgave</h2>
+
+<ul>
+<li><a href="#xd0e89">I. Inleiding.</a></li>
+
+<li><a href="#xd0e128">II. Finland.</a></li>
+
+<li><a href="#xd0e215">III. Zweden.</a></li>
+
+<li><a href="#xd0e295">IV. Noorwegen.</a></li>
+
+<li><a href="#xd0e356">V. Denemarken.</a></li>
+</ul>
+</div>
+
+<div class="transcribernote">
+<h2>Colofon</h2>
+
+<h3>Beschikbaarheid</h3>
+
+<p>Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met
+vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het
+kopi&euml;ren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de
+Project Gutenberg Licentie bij dit eBoek of on-line op <a class=
+"exlink" title="Externe link" href="https://www.gutenberg.org/">
+www.gutenberg.org</a>.</p>
+
+<p>Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctie
+team op <a class="exlink" title="Externe link" href=
+"https://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.</p>
+
+<h3>Codering</h3>
+
+<p>Dit bestand is in een verouderde spelling. Er is geen poging gedaan
+de tekst te moderniseren. Afgebroken woorden aan het einde van de regel
+zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn
+gecorrigeerd. Dergelijke correcties zijn gemarkeerd met het
+corr-element.</p>
+
+<p>Hoewel in het origineel laag liggende aanhalingstekens openen
+gebruikt, zijn deze in dit bestand gecodeerd met &ldquo;. Geneste
+dubbele aanhalingstekens zijn stilzwijgend veranderd in enkele
+aanhalingstekens.</p>
+
+<h3>Documentgeschiedenis</h3>
+
+<ol class="lsoff">
+<li>2009-07-27 Begonnen.</li>
+</ol>
+
+<h3>Externe Referenties</h3>
+
+<p>Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn
+dat deze links voor u niet werken.</p>
+
+<h3>Verbeteringen</h3>
+
+<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p>
+
+<table width="75%" summary="Overzicht van verbeteringen aangebracht in
+de tekst.">
+<tr>
+<th>Bladzijde</th>
+<th>Bron</th>
+<th>Verbetering</th>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e96">1</a></td>
+<td width="40%">verzuchtig</td>
+<td width="40%">verzuchting</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e99">1</a></td>
+<td width="40%">collegaas</td>
+<td width="40%">collega&rsquo;s</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e114">4</a></td>
+<td width="40%">maatsshappij</td>
+<td width="40%">maatschappij</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e121">5</a></td>
+<td width="40%">kinderan</td>
+<td width="40%">kinderen</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e155">8</a></td>
+<td width="40%">candinaten</td>
+<td width="40%">candidaten</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e194">14</a></td>
+<td width="40%">Hat</td>
+<td width="40%">Het</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e236">19</a></td>
+<td width="40%">enquete</td>
+<td width="40%">enqu&ecirc;te</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e245">20</a></td>
+<td width="40%">functien</td>
+<td width="40%">functi&euml;n</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e262">22</a></td>
+<td width="40%">Zweeden</td>
+<td width="40%">Zweden</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e269">22</a></td>
+<td width="40%">ostenatief</td>
+<td width="40%">ostentatief</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e289">25</a></td>
+<td width="40%">[<i>Niet in bron</i>]</td>
+<td width="40%">&ldquo;</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e373">36</a></td>
+<td width="40%">or</td>
+<td width="40%">er</td>
+</tr>
+</table>
+</div>
+</div>
+</div>
+
+
+
+
+
+
+
+<pre>
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Vrouwenkiesrecht in de Skandinavische
+landen, by Aletta Henriette Jacobs
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VROUWENKIESRECHT--SKANDINAVISCHE ***
+
+***** This file should be named 29526-h.htm or 29526-h.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        https://www.gutenberg.org/2/9/5/2/29526/
+
+Produced by the Online Distributed Proofreading Team at
+https://www.pgdp.net/
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+https://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at https://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit https://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including including checks, online payments and credit card
+donations.  To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     https://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
+
+
+</pre>
+
+</body>
+</html>
+
diff --git a/29526-h/images/book.png b/29526-h/images/book.png
new file mode 100644
index 0000000..963d165
--- /dev/null
+++ b/29526-h/images/book.png
diff --git a/29526-h/images/card.png b/29526-h/images/card.png
new file mode 100644
index 0000000..69f4fd4
--- /dev/null
+++ b/29526-h/images/card.png
diff --git a/29526-h/images/external.png b/29526-h/images/external.png
new file mode 100644
index 0000000..ba4f205
--- /dev/null
+++ b/29526-h/images/external.png
diff --git a/29526-h/images/printerslogo.gif b/29526-h/images/printerslogo.gif
new file mode 100644
index 0000000..377e788
--- /dev/null
+++ b/29526-h/images/printerslogo.gif
diff --git a/29526-h/images/titlepage.gif b/29526-h/images/titlepage.gif
new file mode 100644
index 0000000..0eea64b
--- /dev/null
+++ b/29526-h/images/titlepage.gif
diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt
new file mode 100644
index 0000000..6312041
--- /dev/null
+++ b/LICENSE.txt
@@ -0,0 +1,11 @@
+This eBook, including all associated images, markup, improvements,
+metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be
+in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES.
+
+Procedures for determining public domain status are described in
+the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org.
+
+No investigation has been made concerning possible copyrights in
+jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize
+this eBook outside of the United States should confirm copyright
+status under the laws that apply to them.
diff --git a/README.md b/README.md
new file mode 100644
index 0000000..48c2f8d
--- /dev/null
+++ b/README.md
@@ -0,0 +1,2 @@
+Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for
+eBook #29526 (https://www.gutenberg.org/ebooks/29526)