diff options
Diffstat (limited to '27914-h')
| -rw-r--r-- | 27914-h/27914-h.htm | 2124 | ||||
| -rw-r--r-- | 27914-h/images/p2407.jpg | bin | 0 -> 138857 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 27914-h/images/p2415.jpg | bin | 0 -> 113436 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 27914-h/images/p2417.jpg | bin | 0 -> 135318 bytes |
4 files changed, 2124 insertions, 0 deletions
diff --git a/27914-h/27914-h.htm b/27914-h/27914-h.htm new file mode 100644 index 0000000..c392cf8 --- /dev/null +++ b/27914-h/27914-h.htm @@ -0,0 +1,2124 @@ + +<!DOCTYPE html +PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd"> + +<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source, using XSLT. If you find any mistakes, please edit the XML source. --> +<html lang="nl-1900"> +<head> +<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=ISO-8859-1"> + +<title>Het Leven der Dieren</title> +<link rel="schema.DC" href="http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/"> +<meta name="author" content="A. E. Brehm"> +<meta name="DC.Creator" content="A. E. Brehm"> +<meta name="DC.Title" content="Het Leven der Dieren"> +<meta name="DC.Date" content="#####"> +<meta name="DC.Language" content="nl-1900"><style type="text/css"> +/* Standard CSS stylesheet */ + + + +body +{ +font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif; +margin: 1.58em 16%; +text-align: left; +} + +.titlePage +{ +border: #DDDDDD 2px solid; +margin: 3em 0% 7em 0%; +padding: 5em 10% 6em 10%; +} + +h1.docTitle +{ +font-size:1.6em; +line-height:2em; +} + +h2.byline +{ +font-size:1.1em; +font-weight:normal; +line-height:1.44em; +} + +span.docAuthor +{ +font-size:1.2em; +font-weight:bold; +} + +h2.docImprint +{ +font-size:1.2em; +font-weight:normal; +} + +.transcribernote +{ +background-color:#DDE; +border:black 1px dotted; +color:#000; +font-family:sans-serif; +font-size:80%; +margin:2em 5%; +padding:1em; +} + +.div0 +{ +padding-top: 5.6em; +} + +.div1 +{ +padding-top: 4.8em; +} + +.index +{ +font-size: 80%; +} + +.div2 +{ +padding-top: 3.6em; +} + +.div3, .div4, .div5 +{ +padding-top: 2.4em; +} + +.footnotes .body, +.footnotes .div1 +{ +padding: 0; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, pseudoh4 +{ +clear: both; +font-style: normal; +text-transform: none; +} + +h3, .pseudoh3 +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +} + +h3.label +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} + +h4, pseudoh4 +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +} + +h4.lghead +{ +margin-left:10%; +margin-right:10%; + +} + +.alignleft +{ +text-align:left; +} + +.alignright +{ +text-align:right; +} + +.alignblock +{ +text-align:justify; +} + +p.tb, hr.tb +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +text-align: center; +} + +p.poetry +{ +margin:0 10% 1.58em; +} + +span.hemistich /* invisible text to achieve visual effect of hemistich indentation. */ +{ +color: white; +} + +p.line +{ +margin:0 10%; +} + +p.argument, p.note, p.tocArgument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +text-indent:0; +} + +p.argument, p.tocArgument +{ +margin:1.58em 10%; +} + +p.tocChapter +{ +margin:1.58em 0%; +} + +p.tocSection +{ +margin:0.7em 5%; +} + + +div.epigraph +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +width: 60%; +margin-left: auto; +} + +.epigraph .bibl +{ +text-align: right; +} + +.epigraph .poem +{ +margin-left: 0; +} + +.epigraph .line +{ +margin-left: 0; +text-indent: 0; +} + +.trailer +{ +clear: both; +padding-top: 2.4em; +padding-bottom: 1.6em; +} + +.floatLeft +{ +float:left; +margin:10px 10px 10px 0; +} + +.floatRight +{ +float:right; +margin:10px 0 10px 10px; +} + +p.figureHead +{ +font-size:100%; +text-align:center; +} + +.figure p +{ +font-size:80%; +margin-top:0; +text-align:center; +} + +p.smallprint,li.smallprint +{ +color:#666666; +font-size:80%; +} + +span.parnum +{ +font-weight: bold; +} + +.leftnote +{ +font-size:0.8em; +height:0; +left:1%; +line-height:1.2em; +position:absolute; +text-indent:0; +width:14%; +} + +.pagenum +{ +display:inline; +font-size:70%; +font-style:normal; +margin:0; +padding:0; +position:absolute; +right:1%; +text-align:right; +} + +a.noteref, a.pseudonoteref +{ +font-size: 80%; +text-decoration: none; +vertical-align: 0.25em; +} + + +.red +{ +color: red; +} + +.displayfootnote +{ +display: none; +} + +div.footnotes +{ +margin-top: 1em; +padding: 0; +} + +hr.fnsep +{ +margin-left: 0; +margin-right: 0; +text-align: left; +width: 25%; +} + +p.footnote +{ +font-size: 80%; +margin-bottom: 0.5em; +margin-top: 0.5em; +} + +p.footnote .label +{ +float: left; +text-align:left; +width:2em; +} + +.footnotes td, .footnotes th, .footnotes .tablecaption +{ +font-size: 80%; +} + +.centertable +{ +/* center the table */ +margin: 0px auto; +} + +.poem +{ +margin-left:5%; +position:relative; +text-align:left; +width:90%; +} + +.poem h4 +{ +font-weight:normal; +margin-left:5em; +} + +.poem .linenum +{ +color:#777; +font-size:90%; +left:-2.5em; +margin:0; +position:absolute; +text-align:center; +text-indent:0; +top:auto; +width:1.75em; +} + +.versenum +{ +font-weight:bold; +} + +/* right aligned page number in table of contents */ +.tocPagenum, .flushright +{ +position: absolute; +right: 16%; +top: auto; +} + +.footnotes .line +{ +font-size:80%; +margin:0 5%; +} + +.poem .i0 +{ +display:block; +margin-left:2em; +} + +.poem .i1 +{ +display:block; +margin-left:3em; +} + +.poem .i2 +{ +display:block; +margin-left:4em; +} + +.poem .i3 +{ +display:block; +margin-left:5em; +} + +.poem .i4 +{ +display:block; +margin-left:6em; +} + +.poem .i5 +{ +display:block; +margin-left:7em; +} + +.poem .i6 +{ +display:block; +margin-left:8em; +} + +.poem .i7 +{ +display:block; +margin-left:9em; +} + +.poem .i8 +{ +display:block; +margin-left:10em; +} + +.poem .i9 +{ +display:block; +margin-left:11em; +} + +span.corr +{ +border-bottom:1px dotted red; +} + +span.abbr +{ +border-bottom:1px dotted gray; +} + +span.measure +{ +border-bottom:1px dotted green; +} + +.letterspaced +{ +letter-spacing:0.2em; +} + +.smallcaps +{ +font-variant:small-caps; +} + + +.caps +{ +text-transform:uppercase; +} + +.fraktur +{ +font-family: 'Walbaum-Fraktur'; +} + +.rm +{ +font-style: normal; +} + +hr +{ +clear:both; +height:1px; +margin-left:auto; +margin-right:auto; +margin-top:1em; +text-align:center; +width:45%; +} + +h2.docImprint,h1.docTitle,h2.byline,h2.docTitle,.aligncenter,div.figure +{ +text-align:center; +} + +h1,h2 +{ +font-size:1.44em; +line-height:1.5em; +} + +h1.label,h2.label +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} + +h5,h6 +{ +font-size:1em; +font-style:italic; +line-height:1em; +} + +p,p.initial +{ +text-indent:0; +} + +p.firstlinecaps:first-line +{ +text-transform: uppercase; +} + +p.dropcap:first-letter +{ +float: left; +clear: left; +margin: 0em 0.05em 0 0; +padding: 0px; +line-height: 0.8em; +font-size: 420%; +vertical-align:super; +} + +.poem +{ +padding: .5em 0% .5em 0%; +} + +p.quote,div.blockquote,div.argument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +margin:1.58em 5%; +} + +.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden +{ +text-decoration:none; +} + + +ul { list-style-type: disc; } +ol { list-style-type: decimal; } +ol.AL { list-style-type: lower-alpha; } +ol.AU { list-style-type: upper-alpha; } +ol.RU { list-style-type: upper-roman; } +ol.RL { list-style-type: lower-roman; } +.lsdisc { list-style-type: disc; } +.lsoff { list-style-type: none; } + +.castlist, .castitem { list-style-type: none; } + + + + + +/* Supplement CSS stylesheet "style/arctic.css.xml +" */ + + + +body +{ +background: #FFFFFF; +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +} + +body, a.hidden +{ +color: black; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, .pseudoh4 +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} + +p.byline +{ +font-style: italic; +margin-bottom: 2em; +} + +.figureHead, .noteref, .pseudonoteref, span.leftnote, p.legend, .versenum, .stage +{ +color: #001FA4; +} + +.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a +{ +color: #AAAAAA; +} + +a.hidden:hover, a.noteref:hover +{ +color: red; +} + +p.dropcap:first-letter +{ +color: #001FA4; +font-weight: bold; +} + +sub, sup +{ +line-height: 0; +} + + + +</style></head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of Het Leven der Dieren, by A. E. Brehm + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Het Leven der Dieren + Deel 2, Hoofdstuk 05: De Ralvogels; Hoofdstuk 06: De Kraanvogels + +Author: A. E. Brehm + +Release Date: January 28, 2009 [EBook #27914] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN DER DIEREN *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ + + + + + + +</pre> + + +<div class="body"><span class="pagenum">[<a id="xd0e77" href="#xd0e77">404</a>]</span><div class="div1"> +<h2 class="normal">Vijfde Orde.</h2> +<h2 class="normal">De Ralvogels (<span class="letterspaced">Phalaridornithes</span>). +</h2> +<p>In vele opzichten herinneren de <span class="letterspaced">Ralvogels</span> aan de Hoenderen, in enkele aan de Kranen. “Nestvlieders” als gene, hebben zij, evenals deze, “waadpooten”, d.z. pooten, +waarvan niet slechts de loop, maar ook een deel van ’t onderbeen naakt is. De andere eigenschappen, die zij gemeen hebben, +zullen genoemd worden bij de beschrijving van de kenmerken der familiën. Van deze bevat de orde er vier, verdeeld over twee +groepen: de <span class="letterspaced">Moerashoenderen</span> (<i lang="la-x-bio">Fulicariae</i>) en de <span class="letterspaced">Hoenrallen</span> (<i lang="la-x-bio">Hemipodii</i>), die gezamenlijk één onderorde (<i lang="la-x-bio">Ralliformes</i>) vormen. Tot de eerste groep behoort, behalve de soortenrijke familie der <span class="letterspaced">Ralachtigen</span> (<i lang="la-x-bio">Rallidae</i>) ook de soortenarme familie der <span class="letterspaced">Koetfuuten</span> (<i lang="la-x-bio">Heliornithidae</i>); de tweede groep omvat de kleine familiën van de <span class="letterspaced">Steltrallen</span> (<i lang="la-x-bio">Mesitidae</i>) en van de <span class="letterspaced">Snipkwartels</span> (<i lang="la-x-bio">Turnicidae</i>). +</p> +<p class="tb"></p><p> + +</p> +<p>De snavel van de <span class="letterspaced">Ralachtigen</span> <i lang="la-x-bio">(Rallidae</i>) is meestal middelmatig lang; de hoogte overtreft de breedte; de zachte huid, die den snavelwortel bekleedt, omsluit de smalle, +in lange neusgroeven<span class="corr" id="xd0e140" title="Bron: ,"></span> gelegen neusgaten, en neemt naar de spits in hardheid toe. De vleugels en de staart zijn kort, gene afgerond, deze uit 12, +meestal zachte pennen samengesteld; de bovendekveeren zijn niet verlengd. De middelmatig lange loop draagt lange teenen en +klauwen; de achterteen is goed ontwikkeld en rust over zijn geheele op den grond, daar hij op gelijke hoogte met de voorteenen +aan den loop is gehecht. + +</p> +<p>De Ralachtigen leven bij en in moerassen of andere stilstaande wateren van kleine waterdieren, zaden en andere plantaardige +stoffen; zij nestelen bij het water in het riet en leggen 3 à 12 eieren. De jongen zijn bij het verlaten van het ei met dons +bekleed en in staat om zich zelf te redden. + +</p> +<p>De Ralachtigen bewonen een zeer uitgestrekt gebied; vele geslachten van deze familie zijn kosmopolitisch, verscheidene soorten +over de halve wereld verbreid. Sommige, op afgelegen eilanden wonende soorten hebben het vermogen om te vliegen verloren. +Dit geldt van de nog levende <i lang="la-x-bio">Gallinula nesiotis</i> (het Waterhoentje van Tristan d’Acunha) en <i lang="la-x-bio">Notornis Mantelli</i> (een Nieuw-Zeelandsche Vogel ter grootte van een Gans), voorts van verscheidene uitgestorven vormen, o.a. <i lang="la-x-bio">Notornis coerulescens</i> (die op Réunion) en <i lang="la-x-bio">Notornis alba</i> (die op Norfolk-eiland en Lord-Howe’s-eiland bij Nieuw-Zeeland geleefd heeft), ook van <i lang="la-x-bio">Leguatia gigantea</i> (een witte Vogel, zoo hoog als een Struis, die tot aan het einde der 17e eeuw op Mauritius gevonden werd). + +</p> +<p>Ruim 150 soorten van Ralachtigen zijn bekend; deze worden verdeeld over twee onderfamiliën: de <span class="letterspaced">Waterhoenderen</span> (<i lang="la-x-bio">Gallinulinae</i>, met ongeveer 40) en de <span class="letterspaced">Echte Rallen</span> (<i lang="la-x-bio">Rallinae</i>, met ongeveer 110 soorten). +</p> +<p class="tb"></p><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Waterhoenderen</span> (<i lang="la-x-bio">Gallinulinae</i>) zijn kenbaar aan de naakte voorhoofdsplaat achter den korten, meestal krachtigen, hoogen, dikken, op den rug gebogen snavel. +De kop is groot, de hals middelmatig lang, de romp forsch; de voeten zijn stevig en middelmatig hoog, de teenen zeer lang +en vrij of aan de zijden met vliezige lobben bezet, de vleugels en de staart zeer kort; zij hebben een goed gevuld, zacht, +waterdicht, meestal effenkleurig vederenkleed. + +</p> +<p>Alle soorten van deze onderfamilie bewonen meren, die rijk zijn aan rietachtige waterplanten, groote moerassen en broeklanden, +plassen en met planten begroeide rivier-oevers; met uitzondering van de Koeten leven zij altijd bij en in zoetwater; zij bewegen +zich veel in het riet en nog meer op den met planten bedekten waterspiegel, zijn in het loopen minder ervaren dan de Rallen, +overtreffen deze echter door hun geschiktheid voor ’t zwemmen en duiken, maar hebben, evenals zij, een plompe, onvaste en +vermoeiende wijze van vliegen. Ook zij zijn niet zeer verdraagzaam, maar verdedigen met moed en vol ijverzucht het door hen +gekozen gebied tegen indringers van hun soort en ook wel tegen andere Vogels. Kleine Vogels vallen zij met moordzuchtige bedoelingen +aan; voor jonge nestvogels zijn zij zeer gevaarlijk. Daarentegen zijn het mannetje en het wijfje zeer aan elkander en aan +hun kroost gehecht. Hun kunsteloos, van riet en andere waterplanten gebouwd nest wordt altijd in of althans in de nabijheid +van het riet gebouwd, dikwijls zóó, dat het op den waterspiegel rust. Het broedsel bestaat uit 4 à 12 eieren, welker gladde +schaal gevlekt en gestippeld is. De jongen komen met een zeer sierlijk, donker gekleurd dons bekleed ter wereld. Na den broedtijd +verlaten ouden en jongen gemeenschappelijk hun vaderland en begeven zich naar zuidelijkere of in een ander opzicht gunstiger +gelegen gewesten. + +</p> +<p>Daar het voedsel van de Waterhoenderen grootendeels uit plantaardige stoffen bestaat, kunnen alle soorten gemakkelijk in de +kooi gevoed en hier jaren lang in ’t leven gehouden worden; men kan ze leeren vrij uit en in de kooi te gaan, zonder dat zij +pogingen doen om te ontvluchten; zij volgen hun verzorger op den voet en worden alleen hierdoor lastig, dat zij, althans de +grootste soorten, jonge huisvogels overvallen en dooden. + +</p> +<p>Dit wild, hoewel minder smakelijk dan dat van <span class="pagenum">[<a id="xd0e191" href="#xd0e191">405</a>]</span>andere moeras- en watervogels, geeft toch na behoorlijke toebereiding een bruikbaar gerecht. Ook door de schade, die enkele +soorten aanrichten in oorden, waar zij zeer veelvuldig zijn, wordt haar vervolging door den mensch gerechtvaardigd. Bovendien +hebben deze Vogels veel te lijden van roofdieren, vooral van Valken, hoewel zij door behendig te duiken en zich in ’t riet +te verbergen dikwijls aan hunne vijanden weten te ontkomen. +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>Teenen, die met breede, gelobde zwemvliezen omzoomd zijn, komen voor bij de <span class="letterspaced">Koeten</span> (<i lang="la-x-bio">Fulica</i>) en onderscheiden haar van alle andere Ralvogels (behalve de Koetfuuten). Haar romp is krachtig en zijdelings weinig samengedrukt; +de rechte, hooge snavel is korter dan de kop en met een groote, gezwollen voorhoofdsplaat verbonden; de zijdelings samengedrukte +staart is zeer kort en onder de dekveeren verborgen, het vederenkleed zeer dicht. +</p> +<p class="tb"></p><p> + +</p> +<p>Een algemeen bekende vertegenwoordiger van dit geslacht is de <span class="letterspaced">Meerkoet</span>, in Friesland <span class="letterspaced">Meerkol</span>, in ’t Friesch <span class="letterspaced">Markol</span>, bij Oirschot <span class="letterspaced">Meerkoot</span>, in Cadzand <span class="letterspaced">Marolle</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Fulica atra</i>). Het vederenkleed is bij de oude Vogels nagenoeg effen leikleurig zwart, op den kop en den hals donkerder, op de borst en +de buik lichter dan op den rug. Het oog is lichtrood, de snavel met de voorhoofdsplaat schitterend wit; de voet is groenachtig, +langs den voorrand met gele tint, overigens en op de teenen loodkleurig. De jongen zijn grootendeels zwartachtig olijfbruin, +van de keel tot op den krop witachtig. Het donskleed bestaat op den bovenkop uit roode, op alle overige lichaamsdeelen uit +zwarte, wolachtige veeren. Totale lengte 47, staartlengte 8 cM. + +</p> +<p>In Europa en Middel-Azië komt de Meerkoet overal voor, bovendien treft men haar ’s winters in geheel Afrika, Zuid-Azië en +Australië aan. Bij ons broedt zij overal op meren, plassen, poelen, veenputten, enz.; vroeger was zij echter op vele plaatsen +talrijker dan thans; in het najaar zag men haar dikwijls in groote menigte op het IJ; nog treft men haar in dit seizoen in +onze groote wateren aan. Toch mijdt zij in den regel zoowel de zee, als de stroomen en rivieren; het liefst vestigt zij zich +bij meren en plassen, welker oevers met riet en dergelijke hooge planten begroeid zijn. In den winter bewoont zij de strandmeren +en waterrijke moerassen van Zuid-Europa, Noord- en Middel-Afrika en maakt geen onderscheid tusschen zoet en zout water. De +Meerkoeten verschijnen hier te lande in de lente, zoodra sneeuw en ijs gesmolten zijn, soms vroeger, soms later (gewoonlijk +in Maart of April), blijven gedurende den geheelen zomer in dezelfde streek, beginnen in den herfst te zwerven, vereenigen +zich, in tegenstelling met hare verwanten, tot talrijke zwermen op groote watervlakten, trekken in October en November naar +het zuiden en overwinteren op plaatsen, waar zij open water vinden, soms zelfs in Middel-Europa. + +</p> +<p>Zooals hare zwemvoeten doen vermoeden, beweegt de Meerkoet zich bij voorkeur op het water. Toch betreedt zij niet zelden het +land, vooral in de middaguren om hier uit te rusten en hare veeren in orde te brengen. Zij loopt op den vlakken grond tamelijk +goed, hoe ongeschikt hare bewegingsorganen voor dit doel ook schijnen; zij zwemt echter veel vaker en langer. Hare voeten +zijn uitmuntende roeiwerktuigen, want, wat er aan de breedte van het zwemvlies ontbreekt, wordt door de lengte der teenen +geheel vergoed. In het duiken wedijvert zij met vele Zwemvogels; zij daalt tot een aanzienlijke diepte af en roeit met behulp +van hare vleugels een groot eind weegs onder water verder. Zij vliegt iets beter dan het Waterhoentje, maar altijd toch tamelijk +slecht; zij maakt daarom slechts zelden van hare vleugels gebruik en geeft zich, voordat zij opvliegt, een zekere snelheid, +door fladderend over het water te loopen en met de voeten zoo krachtig tegen het water te slaan, dat men het geplas op grooten +afstand kan hooren. Haar stem is een doordringend, als “köw” of “kuuw” klinkend geluid, dat bij drift twee of driemaal snel +herhaald wordt en dan wel eenigszins gelijkt op het geblaf van een hondje; bovendien hoort men van haar een korten, harden +op “piets” gelijkenden toon en soms een dof geknetter. + +</p> +<p>In aard verschilt zij in vele opzichten van het verwante Waterhoentje; zij is even weinig schuw, maar toch voorzichtig en +houdt zich lang op den achtergrond, voordat zij gemeenzaam wordt, leert de menschen kennen en onderscheiden, vestigt zich +daarom niet zelden in de onmiddellijke nabijheid van woningen, vooral van molens, hoewel zij over ’t algemeen de nabijheid +van den mensch meer vermijdt dan haar genoemde verwant. Gedurende den broedtijd bewoont ieder paar een bepaald gebied, waar +het geen anderen duldt; onmiddellijk daarna vereenigen de gezinnen zich tot gezelschappen, die langzamerhand aangroeien tot +ontzaglijke zwermen; in de winterkwartieren zijn de meren, die het meeste voedsel opleveren, soms over een werkelijk onafzienbare +uitgestrektheid met deze Vogels bedekt. Ook hier zien deze gezelschappen niet gaarne andere Zwemvogels bij zich en trachten +vooral de Eenden weg te jagen. + +</p> +<p>Waterinsecten in alle levenstijdperken, Wormen, kleine Schaaldieren en allerlei plantaardige stoffen, die de Meerkoet van +den waterspiegel afzoekt of van den bodem opduikt, vormen haar voedsel. + +</p> +<p>Overal waar de Meerkoet een kleinen vijver tot woonplaats heeft gekozen, begint zij na haar terugkomst een nest te bouwen. +Dit bevindt zich in den regel aan den waterkant in of bij het riet; het rust dikwijls op omgeknikte riethalmen of andere stengels, +maar niet minder vaak op den waterspiegel. Omstreeks het midden van Mei bevat het 7 à 15 groote eieren met stevige en fijne, +glanzige schaal, die op het licht leemkleurig gelen of bleek geelbruinen grond zeer fijn met donker aschgrauwe, donker- en +zwartbruine stippeltjes en vlekken geteekend zijn. 20 of 21 dagen later komen de jongen uit den dop, die zich, zoodra zij +droog geworden zijn, te water begeven. + +</p> +<p>Hoewel het vleesch van de Meerkoet nog slechter smaakt dan dat van het Waterhoentje, wordt zij op sommige plaatsen toch ijverig +gejaagd. + +</p> +<p>Om de Meerkoet in gevangenschap te houden, moet men haar een grooten waterbak of een vijver als woonplaats kunnen aanwijzen. +In dit geval leveren haar voortdurende bedrijvigheid zoowel als haar strijdlust en moed bij ontmoetingen met andere Vogels +een aardig schouwspel op. Als men haar niet stoort, zal zij zich hier ook voortplanten en kan men dus de levenswijze van de +aardige kuikentjes zonder moeite nagaan. +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Waterhoentjes</span> (<i lang="la-x-bio">Gallinula</i>) verschillen van de Meerkoeten vooral door het gemis van zwemvliezen aan de lange, met een breeden zool voorziene teenen. +De snavel loopt naar achteren in een voorhoofdsplaat <span class="pagenum">[<a id="xd0e249" href="#xd0e249">406</a>]</span>uit, is eveneens recht, zijdelings samengedrukt en kegelvormig, doch langer en aan den zijrand met fijne tandjes voorzien. + +</p> +<p class="tb"></p><p> + +</p> +<p>Het gewone <span class="letterspaced">Waterhoentje</span>, in Friesland <span class="letterspaced">Riethennetje</span>, in ’t Friesch <span class="letterspaced">Reithoantje</span> en <span class="letterspaced">Reithintje</span> genaamd (<i lang="la-x-bio">Gallinula chloropus</i>), heeft ondanks zijn eenvoudig kleed een zeer bevallig voorkomen. De mantel en de benedenrug zijn donker olijfbruin, de overige +veeren donker leikleurig; de veeren van de zijden van den romp zijn op de buitenvlag wit, de achterbuik is wit gemarmerd; +van de onderdekveeren van den staart zijn de middelste zwart, de overige wit. Het oog heeft om de pupil eerst een gelen, daarna +een zwartachtig grijzen en eindelijk van buiten een rooden ring. De snavel is groengeel; bij de volwassen Vogels heeft de +voorhoofdsplaat een fraaie, hoogroode kleur. De lichtgroene voet heeft boven het spronggewricht een rooden band. Totale lengte +31, staartlengte 6 cM. De jongen hebben een valere, meer olijfbruine kleur, wit gemarmerde onderdeelen en grijsbruine oogen. + + +</p> +<p>Ons Waterhoentje wordt in nagenoeg alle werelddeelen aangetroffen; de standvastig overervende kleurafwijkingen, die in verschillende +landen voorkomen, geven geen aanleiding tot de onderscheiding van soorten. In Europa is het, behalve in het hooge Noorden, +overal gemeen. Bij ons (en in Duitschland) is het een trekvogel, die in April (of reeds in het laatst van Maart) komt, dikwijls +tot in October blijft en er zelfs enkel overwintert. Zij trekken waarschijnlijk bij paren en leggen vermoedelijk de reis grootendeels +te voet af. In de lente komen het mannetje en het wijfje gewoonlijk in denzelfden nacht op de broedplaats terug. + +</p> +<p>De meest geliefde verblijfplaats van het Waterhoentje is een kleine vijver vol kroos en dergelijke geheel of gedeeltelijk +drijvende waterplanten, langs den rand met riet en zeggen begroeid of althans door struikgewas gedekt. Ieder paartje is er +op gesteld een plas voor zich alleen te bezitten; groote watervlakken worden door verscheidene paartjes bewoond; ieder heeft +zijn eigen gebied en duldt geen overschrijding van de grenzen. Strijdlustige mannetjes uit naburige plassen brengen elkander +soms een bezoek; de uitslag van den hieruit voortvloeienden twist is steeds het terugdrijven van den brutalen indringer, daar +het wijfje haar echtgenoot te hulp komt. + +</p> +<p><span class="smallcaps">Liebe</span> zegt: “Gelijk de Zwaan als zinnebeeld van fiere majesteit kan gelden, is het Waterhoentje voor ons een toonbeeld van lieftallige +bedrijvigheid. Gemakkelijk herkent men het aan zijn rood voorhoofd te midden van de andere Watervogels. Slechts weinige van +deze toonen grootere talenten. Zeer behendig duikt het, of fladdert tusschen de riethalmen rond. Over dag rust het licht op +den waterspiegel, met opgewipt staartje, vlug en bevallig, bijna als een Meeuw, rondzwemmend tusschen de bladen van plompen +en kikkerbeet, nu eens naar rechts, dan weer naar links grijpend ter verkrijging van een klein, voor ons onzichtbaar voorwerp, +af en toe een bosje hoornblad of duizendblad van den bodem opduikend en daarna aan den waterspiegel zoekend naar de hierin +aanwezige Schelpdieren en Waterinsecten. Des avonds en des nachts klimt het gaarne bij het riet omhoog, met de lange teenen +drie of vier stengels te gelijk omvattend; het doet dit bijna zonder gedruisch. In den paartijd bestijgt het vaak de stompen +der knotwilgen, die den vijver omgeven, en houdt zich hier uren lang bezig. Als het opgeschrikt wordt, loopt het fladderend +over de drijvende bladen van de waterplanten weg, of duikt, zoodat het uit den vijver verdwenen schijnt.” + +</p> +<p>Bijzonder goed verstaat het de kunst om zich te verbergen. Zelfs op een plaats, waar slechts eenige langstengelige waterplanten +zijn, weet het zoo goed weg te kruipen, dat men het niet kan vinden. Als men voorzichtig bij een hoogen vijverdam opkruipt, +waarachter de Waterhoentjes zich in ’t open water ophouden, en plotseling boven op de kruin van den dijk springt, duiken de +verschrikte Vogels onmiddellijk onder en laten zich niet weder zien. Met aandacht langs de oppervlakte van het water turend, +ziet men dikwijls op een afstand van slechts weinige schreden, het blad van een waterlelie of plomp een weinig oprijzen en +daaronder het zwarte oog van het Waterhoentje verschijnen, dat, zonder zich te bewegen, den bladsteel omvat houdt en, door +het blad beschut, slechts een deel van den kop boven den waterspiegel opheft. Als men de proef vaak herhaalt, zal men ook +de zachte beweging van het blad waarnemen, langs welks steel het hoentje naar boven klautert, en het juiste oogenblik kunnen +treffen, waarin het de bladschijf voorzichtig optilt. + +</p> +<p>De stem van het Waterhoentje is luid en krachtig. Zijn loktoon klinkt als “terr terr”, het waarschuwend sein als “ker tet +tet”, of, indien het voor de jongen bestemd is, zacht als “koerr koerr”. Bovendien laat het een scherp gekras hooren of een +sterk, als “kuurk” klinkend geluid, dat vrees schijnt uit te drukken; gedurende het trekken hoort men van dezen Vogel een +helder en ver schallend “kek kek”. + +</p> +<p>Het nest rust gewoonlijk op geknikte halmen en bladen van waterplanten of tusschen verscheidene planten op den waterspiegel, +zeldzamer op een iets droger plekje te midden van het rietveld. Gaarne gebruikt de Vogel stukjes hout, planken, eendenhuisjes +en dergelijke op het water drijvende voorwerpen als grondslag voor zijn nest. Met het bouwen houden beide echtgenooten zich +bezig; soms geschiedt dit met eenige zorg, meestal echter slordig. + +</p> +<p>Het Waterhoentjes-gezin levert een aangenaam schouwspel op. De jongen zwemmen naast en achter de ouden, begeerig uitziende +naar de Insecten of Wormen, die voor hen gevangen worden en die zij zoo snel mogelijk in ontvangst nemen. Na weinige dagen +hebben zij geleerd zelf hun voedsel te zoeken, hoewel de ouden hen ook dan nog leiden, waarschuwen en beschermen. Bij het +eerste waarschuwende geluid verbergen zij zich onmiddellijk. Na verloop van een paar weken redden zij zich zelf, zoodat de +ouden toebereidselen kunnen maken voor een tweede broedsel. Als ook deze jongen het ei verlaten hebben en op den waterspiegel +verschijnen, wordt het schouwspel nog aantrekkelijker. De meer dan halfwassen jongen van het eerste broedsel bejegenen hun +pasgeboren broers en zusters vriendelijk en voorkomend, voorzien hen met voedsel, dat zij hun in den bek stoppen of voor hen +neerleggen, kortom, zij geven hun dezelfde bewijzen van liefde, als zij vroeger van hunne ouders ondervonden, en als deze +thans nog aan de jongste leden van het gezin betoonen. + +</p> +<p>Hoewel het Waterhoentje zijn voedsel meer aan de dieren- dan aan de plantenwereld ontleent en hoofdzakelijk allerlei Insecten, +Kevers, Waterjuffers, Eéndagsvliegen, Waterwantsen, Waterslakken enz. verslindt, kan het toch gemakkelijk in de kooi gehouden +en aan eenvoudig voedsel gewend worden. Het schikt zich weldra in zijn lot, sluit vriendschap met zijn verzorger en wordt +bijna even tam als een Purperkoet. +<span class="pagenum">[<a id="xd0e288" href="#xd0e288">407</a>]</span></p> +<p>Bij ons wordt op het Waterhoentje geen jacht gemaakt, omdat zijn vleesch een grondige smaak heeft; in Zuid-Europa echter wordt +het even onmeedoogend vervolgd als zijne verwanten. +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>Een zeer groote voorhoofdsplaat kenmerkt de <span class="letterspaced">Purperkoeten</span> (<i lang="la-x-bio">Porphyrio</i>). In Europa broedt één soort van dit geslacht. De oude Grieken en Romeinen hielden bij hunne tempels tamme Purperkoeten, +die als ’t ware onder de bescherming van de goden stonden. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p2407.jpg" alt="Blauwe Purperkoet (Porphyrio hyacinthinus). ¼ v.d. ware grootte." width="706" height="720"><p class="figureHead"><span class="letterspaced">Blauwe Purperkoet</span> (<i lang="la-x-bio">Porphyrio hyacinthinus</i>). ¼ v.d. ware grootte. +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Blauwe Purperkoet</span> (<i lang="la-x-bio">Porphyrio hyacinthinus</i>) heeft het aangezicht en den voorhals fraai turkooisblauw, de achterkop, den nek, het onderlijf en de schenkels donker indigoblauw; +de onderborst, de rug, de vleugeldekveeren en de slagpennen zijn helderder indigoblauw; de stuit is wit. Het oog is lichtrood, +door een smallen, gelen ring omgeven, de snavel en de voorhoofdsplaat zijn prachtig hoog rood, de voet is roodachtig geel. +Totale lengte 47, staartlengte 10 cM. + +</p> +<p>Deze soort bewoont de moerassige en waterrijke gewesten van Italië (vooral Sicilië, ook Sardinië), Spanje, Portugal, Zuid-Rusland, +Noordwest-Afrika en Palestina, maar dwaalt niet zelden af naar Noord-Italië en Zuid-Frankrijk (Provence en Dauphiné). Herhaaldelijk +heeft men haar ook in Groot-Britannië en éénmaal in Zuid-Duitschland waargenomen. Tenzij de winter zeer streng is, blijven +deze Vogels het geheele jaar in het land waar zij broeden. + +</p> +<p>De Purperkoet, die in Oost-Afrika de vorige vervangt, is het even groote <span class="letterspaced">Sultanshoen</span>, de <span class="letterspaced">Dickme</span> der Arabieren (<i lang="la-x-bio">Porphyrio smaragdonotus</i>). Deze soort, kenbaar aan den donkergroenen mantel, trekt in den herfst naar ’t zuiden en is enkele malen naar Sardinië en +Zuid-Frankrijk afgedwaald. + +</p> +<p>Zeer zelden wordt Europa (Spanje, Italië) bezocht door de over geheel Afrika verbreide, aan de bovenzijde deels zwarte, deels +bruinachtig groene, aan de onderzijde grootendeels blauwe, 27 cM. lange <span class="letterspaced">Dwergpurperkoet</span> (<i lang="la-x-bio">Porphyrio Alleni</i>). + +</p> +<p>Alle Purperkoeten bewonen bij voorkeur moerassen in de buurt van graanvelden, dikwijls ook de rijstvelden zelve, die, zooals +bekend is, voortdurend onder water worden gehouden en dus echte moerassen zijn. Dit geldt o.a. ook van de Purperkoeten der +Soenda-eilanden (<i lang="la-x-bio">Porphyrio indicus</i>). Door hunne gewoonten herinneren zij het meest aan onze Waterhoentjes; zij hebben echter een fierder houding en een statiger +gang. Evenals deze zijn zij in staat om half fladderend, half loopend over een beweeglijke laag van drijvende planten te rennen. +Zij kunnen zeer goed zwemmen, en gaan, evenals het Waterhoentje, dikwijls en gaarne te water. Zij maken ongaarne van hunne +vleugels gebruik; zij fladderen een eindweegs onbeholpen voort en keeren dan schielijk naar den grond terug. + +</p> +<p>Gedurende een deel van ’t jaar eten de Purperkoeten uitsluitend plantaardige stoffen, n.l. jonge spruitjes van granen of andere +gewassen, bladen en verschillende zaden, bij voorkeur rijst; gedurende den broedtijd echter zoeken zij de nesten op van de +in ’t moeras broedende Vogels, ook van die, welke sterker zijn dan zij, en plunderen deze. Als Roofvogels loeren de gevangen +Purperkoeten op de Musschen, die uit haar etensbakje komen snoepen; als Katten liggen zij voor muizengaten op den loer. Een +enkele houw met haar krachtigen snavel is voldoende voor het dooden van het slachtoffer; dit wordt vervolgens met den poot +opgepakt en vastgehouden, met den snavel verscheurd en de stukken met den poot naar den snavel gebracht. Visschen eten zij +gaarne. + +</p> +<p>Alle Purperkoeten laten zich gemakkelijk temmen, wennen spoedig aan allerlei voer en aan hare huisgenooten, leven in vrede +met de Hoenderen, voor zoover <span class="pagenum">[<a id="xd0e349" href="#xd0e349">408</a>]</span>deze volwassen zijn, zwerven, als men haar meer vrijheid laat, in hof en tuin of op de straat rond, komen in de kamer, bedelen +aan tafel en worden een sieraad van het hoenderperk, waar zij bij behoorlijke verzorging vele jaren blijven leven en zich +ook voortplanten. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Het voorhoofd van de <span class="letterspaced">Echte Rallen</span> (<i lang="la-x-bio">Rallinae</i>) is niet naakt, zooals dat der Waterhoenderen, maar bevederd. Deze onderfamilie, welker leden over de geheele aarde verbreid +voorkomen, bevat sierlijke moerasvogels, met hoogen, zijdelings sterk samengedrukten romp, middelmatig langen hals en kleinen +kop; de snavel is verschillend van vorm, zijdelings samengedrukt, zelden langer dan de kop; de voeten hebben een langen loop +en lange voorteenen; de achterteen is steeds aanwezig; de vleugels zijn tamelijk kort en afgerond en reiken in rust niet tot +aan de afgeronde spits van den langen, uit 12 pennen samengestelden staart; het vederenkleed is goed voorzien, hoewel dicht +tegen het lichaam aanliggend. + +</p> +<p>De Rallen zijn wereldburgers; zij bewonen moerassige of althans vochtige gewesten, eenige vestigen zich in echte broeklanden +of in plassen en meren, die rijk zijn aan rietachtige waterplanten, andere op weiden en graanvelden, enkele zelf in bosschen. +Zij leiden een verborgen leven, vertoonen zich zoo weinig mogelijk en maken alleen in geval van grooten nood van hunne vleugels +gebruik; meesterlijk hebben zij er trouwens slag van zich tusschen de planten van het door hen bewoonde gebied te verbergen. +Alle zijn uitmuntende loopers, enkele zwemmen vrij goed, sommige kunnen zelfs duiken; zonder uitzondering vliegen zij echter +slecht. Opmerkelijk is hun luide, in de meeste gevallen zeer eigenaardige stem, die zij in de avond- en morgenuren, maar dan +soms lang achtereen zonder ophouden, laten hooren. Hunne zintuigen zijn goed, hunne geestvermogens voldoende ontwikkeld, hunne +eigenschappen aantrekkelijk. Slechts weinige soorten leven gezellig, enkele vereenigen zich echter soms buiten den broedtijd +tot kleine vluchten, die lang gemeenschappelijk op dezelfde plaatsen verblijf houden en zich ook wel gezamenlijk op reis begeven. +Met Vogels, die niet tot hun soort behooren, of met andere dieren hebben zij geen verkeer. Hun voedsel ontleenen zij zoowel +aan de plantenwereld als aan het dierenrijk. Zij gebruiken veel zaden, maar voeden zich ook gaarne, en voor een tijd zelfs +uitsluitend, met Insecten en hunne larven, met Slakken en Wormen, met eieren van andere Vogels of zelfs met jonge vogeltjes, +die het nest nog niet kunnen verlaten. De grootste soorten van de familie zijn echte roofvogels, die zelfs volwassene, kleine +Gewervelde Dieren overmeesteren. Het nest wordt dicht bij het water, dikwijls er op, in biezen, riet en andere waterplanten +gebouwd; het is tamelijk goed gevlochten, zoodat het water er niet in doordringen kan en bevat in de lente (in verschillende +klimaten dus op ongelijke tijden) 3 à 12 eieren; deze zijn op bleeken grond donkerder gevlekt en gestippeld; zij worden door +beide ouders uitgebroed. De met een wollig dons bedekte jongen zijn echte Nestvlieders en daarom uiterst moeielijk waar te +nemen; men weet echter, dat zij zeer spoedig zichzelf kunnen redden en dat hunne ouders soms nog tweemaal broeden. Voor de +jacht op Rallen is een goede Speurhond noodig; slechts nu en dan worden zij geschoten, hoewel het vleesch van verscheidene +soorten zeer smakelijk is. Een grooter genoegen bereiden zij ons in de kooi; zij moeten echter, om goed te gedijen, een ruime +woning hebben en met zorg behandeld worden. +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>Op mooie avonden in de maand Mei hoort men bij weiden en akkers velerwege een zonderling, ratelend geluid, dat op het strijken +met een houtje langs de tanden van een kam gelijkt. Het weerklinkt met weinige tusschenpoozen tot laat in den nacht en van +vroeg in den morgen tot na het opgaan van de zon; zelden blijft het op dezelfde plaats, maar komt binnen bepaalde grenzen +nu eens van hier, dan weer van daar. De Vogel, die dit geratel voortbrengt, is een vertegenwoordiger van het geslacht der +<span class="letterspaced">Veldrallen</span> (<i lang="la-x-bio">Crex</i>); het is de <span class="letterspaced">Kwartelkoning</span>, <span class="letterspaced">Wachtelkoning</span>, <span class="letterspaced">Sprit</span>, <span class="letterspaced">Spriet</span> of <span class="letterspaced">Schriek</span>, in Groningen <span class="letterspaced">Peerdsneers</span>, in ’t Friesch <span class="letterspaced">Taepert</span>, in Limburg <span class="letterspaced">Bamptscher</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Crex pratensis</i>). Hem kenmerken de hooge, zijdelings sterk samengedrukte romp, de middelmatig lange hals en de tamelijk groote kop; de dikke, +zijdelings samengedrukte, <span class="corr" id="xd0e400" title="Bron: fiauw">flauw</span> gebogen snavel is korter dan de kop en op den rug gekield; de voet is middelmatig lang en bijna tot op het spronggewricht +bevederd; in de bolle vleugels is de tweede handpen de langste; de staart is zeer kort en bijna geheel verborgen onder de +dekveeren. Het gladde, maar niet bijzonder dichte vederenkleed is op de bovendeelen geelachtig olijfbruin met groote, bruinzwarte +vlekken (de vleugels zijn echter roestkleurig), op de onderdeelen licht rosbruin, welke tint op de keel en den bek witachtig +wordt en op de zijden van den romp door witachtige dwarsbanden afgebroken is. In den zomer zweemt de kleur van kop en hals +naar grijs. Het oog is lichtbruin, de snavel roodachtig bruingrijs, de poot loodkleurig grijs. Totale lengte 29, staartlengte +2 cM. + +</p> +<p>De Kwartelkoning is over Noord-Europa (tot 68° N.B.) en een groot deel van Middel-Azië verbreid. Zuid-Europa bezoekt hij geregeld +op den trek, maar broedt er, naar het schijnt, slechts bij uitzondering; zijn winterreis strekt zich, naar mij gebleken is, +tot in Middel-Afrika uit. Het volk meent, dat hij de Kwartels aanvoert en regeert; ook de Grieksche jagers beweren stokstijf, +dat bij iedere vlucht Kwartels zich als aanvoerder een Kwartelkoning bevindt. Het is niet bekend, hoe het volk tot deze meening +gekomen is, daar onze Vogel in aard volstrekt niet op den Kwartel gelijkt en niet eens in denzelfden tijd als deze trekt. +Hij komt bij ons eerst in het midden van Mei aan en verlaat ons in September, terwijl andere meer noordelijk broedende exemplaren +nog later (in October) bij ons doortrekken; hierdoor zijn zij in den herfst talrijker dan in andere tijden van ’t jaar. Hij +reist ’s nachts en legt waarschijnlijk het grootste deel van den weg te voet af. + +</p> +<p>De Kwartelkoning bewoont het liefst vruchtbare vlakten, zonder evenwel het heuvelland te vermijden, vestigt zich bij voorkeur +op weiden, die door korenvelden omgeven of in hun nabijheid gelegen zijn, houdt echter evenmin van zeer vochtige als van zeer +droge terreinen en schijnt dikwijls lang te moeten zoeken, voordat hij de rechte verblijfplaats vindt. Na afloop van den hooitijd +begeeft hij zich in ’t koren en als dit geoogst wordt, in het kreupelhout; dit doet hij echter niet, voordat de zicht en de +zeis hem er toe dwingen. + +</p> +<p>Ook hij is meer nacht- dan dagvogel; gedurende den warmsten tijd van den dag zwijgt hij althans, terwijl hij zich, met uitzondering +van de uren omstreeks middernacht, den geheelen nacht door laat hooren. Hij <span class="pagenum">[<a id="xd0e409" href="#xd0e409">409</a>]</span>loopt <span class="corr" id="xd0e411" title="Bron: buitenwoon">buitengewoon</span> snel, met omlaag gehouden kop, ingetrokken hals en horizontalen romp; bij iederen stap knikt hij met den kop. Zijn ongemeen +smal lichaam stelt hem in staat om overal gemakkelijk doorheen te dringen en zelfs, daar waar geen paden zijn, snel door het +dichte gras te loopen. Hij vliegt snel, rechtuit, met slap afhangende pooten, dicht bij den grond langs en slechts over korten +afstand; men kan hem moeielijk doen opvliegen. + +</p> +<p>Ondanks zijn lief en aardig voorkomen is hij jegens soortgenooten en zwakkere dieren zeer onvriendelijk. Ook hij leeft van +roof en is waarschijnlijk een van de ergste plunderaars van nesten. Reeds <span class="smallcaps">Naumann</span> heeft bij gevangen Kwartelkoningen opgemerkt, dat zij bijtlustig en heerschzuchtig zijn; hij zag ook, dat zij kleine Zangers +of Vinkachtige Vogels met den snavel mishandelden, of zelfs doodbeten en daarna de hersenen opvraten; zelfs vond hij bij hun +etensbakje Muizen, die zij gegrepen en gedood hadden. In alle overige opzichten is de Kwartelkoning zeer aanbevelenswaardig +voor de kooi; hij is een van de grappigste en gezelligste Vogels, die men houden kan. + +</p> +<p>Onmiddellijk na de terugkomst in het vaderland begint het paar aan de voortplanting te denken; bijna onophoudelijk hoort men +dan het geroep “errp errp errp” of “knerrp knerrp”. Het minnekoozen gaat gepaard met een teeder “kju kjo klè”, zoowel van +het mannetje als van het wijfje. Het nest wordt gebouwd, als het gras hoog genoeg is opgeschoten, in vele jaren derhalve niet +vóór het einde van Juni. In dit opzicht gelijkt de Spriet op den Kwartel, vandaar het oude en zeer juiste volkrijmpje: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“In de maand van Mei +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Leggen alle Vogels hun ei, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Behalve de Kwartel en de Spriet, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Die leggen in de Meimaand niet.”</span></p> +</div> +<p>Op een droge plek te midden van hun gebied, krabben zij een kuiltje in den grond en bekleeden dit op kunstelooze wijze met +droge grashalmen, grasbladen, mos en fijne wortels. Het aantal eieren wisselt in de meeste gevallen af van 7 tot 9, maar kan +tot 12 klimmen. Deze zijn betrekkelijk groot, van een fraaien eivorm, met stevige, fijnkorrelige, gladde, glanzige schaal, +die op geelachtigen of groenachtig witten grond met fijne geelachtig roode of lichtroode, roodbruine en aschkleurig blauwe +vlekken meer of minder overvloedig bezaaid is. Het wijfje broedt gedurende 3 weken zoo ijverig, dat zij zich soms met de hand +van het nest laat opnemen, niet eens voor de zeis vlucht en dikwijls het slachtoffer wordt van haar trouw. De jongen zijn +met zwart, wollig dons bekleed, loopen spoedig uit het nest, worden door de moeder bijeengehouden, antwoorden piepend op haar +geroep, verzamelen zich dikwijls onder hare vleugels, stuiven uiteen, wanneer zij overrompeld worden, sluipen als Muizen over +den grond en hebben zich in een oogwenk zoo behendig verborgen, dat het veel moeite kost hen te vinden. + +</p> +<p>Bij ons en in Duitschland wordt de Kwartelkoning soms toevallig met andere Vogels gevangen; in Spanje en Griekenland wordt +hij veelvuldiger geschoten en geregeld op de markt gebracht, omdat men hem onder de smakelijkste soorten van wild rekent. + +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>Van de Veldrallen onderscheiden de <span class="letterspaced">Moerasrallen</span> (<i lang="la-x-bio">Porzana</i> of <i lang="la-x-bio">Ortygometra</i>) zich hoofdzakelijk door den minder hoogen, slankeren snavel en de grootere lengte van de teenen (de achterteen is half zoo +lang als de loop). 3 van de 24 soorten van dit geslacht zijn inheemsch. + +</p> +<p>Het <span class="letterspaced"><span class="corr" id="xd0e450" title="Bron: Porseleinhoentje">Porceleinhoentje</span></span> (<i lang="la-x-bio">Porzana marmorata</i>) is op de bovenzijde olijfbruin en hier (behalve op de slag- en stuurpennen), met talrijke, fijne, witte, dikwijls zwartgezoomde +stippels en strepen en met zwarte schaftvlekken voorzien, op de onderzijde grijs (van witachtig tot leikleurig), de stuit +en de onderdekveeren van den staart zijn donker roestgeel, de onderdekveeren van den vleugel met zwarte en witte banden. Het +oog is donker roodbruin, de snavel aan den wortel oranjerood, overigens tot aan de vuilgeelachtige spits citroengeel, de voet +geelachtig groen. In het herfstkleed heeft olijfbruin de overhand en zijn de witte stippels minder fraai; deze komen daarentegen +in het jeugdkleed sterker uit; het nestkleed is zwart. Totale lengte 21, staartlengte 6 cM. + +</p> +<p>Geheel Europa, Middel- en Noord-Azië vormen het broedgebied van het Porceleinhoentje, dat in den winter Zuid-Europa, Noord- +en Middel-Afrika en Zuid-Azië bewoont. Het komt bij ons in April aan en vertrekt in September of October. Vele exemplaren +trachten hier te overwinteren, maar vinden daarbij meestal den dood. Des zomers houdt het bij voorkeur verblijf op natte, +met vele sloten doorsnedene, met riet en zeggen begroeide weiden, bijna even gaarne in echte moerassen of broeklanden, nooit +echter op open watervlakten. Beschut door het hooge gras leidt het hier een eenzaam en verborgen leven. Over dag beweegt het +zich weinig, tegen den avond wordt het wakker; gedurende den geheelen nacht is het aan den arbeid. In levenswijze en gewoonten +komt het veel met den Kwartelkoning overeen. Slechts in één opzicht schijnt het zijn verwant ver te overtreffen: het zwemt +en duikt uitmuntend. Zijn loktoon is een wel luid klinkend, maar meer kwiekend dan fluitend geluid; bij ’t minnekozen hoort +men van ’t mannetje en wijfje een kort “oeïet”, te vergelijken met het geluid, dat een vallende waterdruppel in een vollen +waterbak veroorzaakt, bij angst een kwakend geschreeuw. Daar het op zijn onvergelijkelijke bekwaamheid in het wegschuilen +vertrouwt, is het volstrekt niet schuw, maar laat den Hond of den mensch dikwijls zoo nabij komen, dat zoowel deze als gene +het pakken kan. Het laat zich gemakkelijk temmen en wordt dan zeer gehecht aan zijn verzorger. Het nest, dat los en grof gevlochten +wordt van riet en zegge-bladen, terwijl biezen, grashalmen en andere fijnere stoffen het van binnen bekleeden, staat geregeld +op een weinig toegankelijke, dikwijls aan alle zijden door water omringde, op geenerlei wijze in ’t oog vallende plaats. Tegen +het einde van Mei of het begin van Juni bevat het 9 à 12 eieren, welke op die van het Waterhoentje gelijken, doch kleiner +zijn. Alle zorgen voor het kroost komen voor de moeder op, die na drie weken gebroed te hebben met hare jongen het nest verlaat. + + +</p> +<p>Nog bevalliger en lieftalliger dan het Porceleinhoentje, maar bij ons veel zeldzamer, zijn zijne beide verwanten; het <span class="letterspaced">Kleine Waterhoentje</span> (<i lang="la-x-bio">Porzana parva</i>) en het <span class="letterspaced">Kleinste Waterhoentje</span> (<i lang="la-x-bio">Porzana pygmaea</i>). Het eerstgenoemde is aan de bovenzijde olijfbruin, op het midden van den rug bijna zwart, met weinige, wijd uiteenstaande, +witte vlekken; het aangezicht, de hals, de borst en de buik zijn aschgrauw en ongevlekt, de onderdekveeren van den staart +wit met donkergrijze banden of vlekken, die van den vleugel zwartachtig grijs; het oog is vuurrood, de snavel aan den wortel +rood, in ’t midden groen, aan de spits geel; de pooten zijn groen. Totale lengte 20, <span class="pagenum">[<a id="xd0e472" href="#xd0e472">410</a>]</span>staartlengte 5 cM. Het bewoont van Zuid-Skandinavië af geheel Middel- en Zuid-Europa, zoo ook Middel-Azië van den Oeral tot +Sind; op den trek bezoekt het de verder zuidwaarts gelegen landen tot aan Kaap de Goede Hoop. Bij ons werd het slechts enkele +malen waargenomen (Zwartsluis, Bergen-op-Zoom; broedend bij ’s Hertogenbosch en Rotterdam) (<span class="smallcaps">Albarda</span>). + +</p> +<p>Het <span class="letterspaced">Kleinste Waterhoentje</span>, dat ongeveer hetzelfde verbreidingsgebied heeft als zijn iets grootere verwant, onderscheidt zich van deze, doordat de veeren +van de bovendeelen zwart zijn met olijfbruinen zoom, terwijl in dit zwart weder witte vlekken ingesloten zijn; de grauwe kleur +van de onderdeelen is op den buik donkerder en met witte dwarsbanden doorsneden. De snavel is groen, de voet lichtrood. Totale +lengte 19, staartlengte 15 cM. Bij ons is het vrij zeldzaam (Overijsel, Noord- en Zuid-Holland en <span class="corr" id="xd0e482" title="Bron: Noord-brabant">Noordbrabant</span>); bij Vlijmen werd het broedend aangetroffen. + +</p> +<p>In levenswijze komen deze beide soorten onderling en met het Porceleinhoentje in hoofdzaken overeen; zij houden zich echter +niet zoo sterk op den achtergrond, maar vertoonen zich soms op een werkelijk uitdagende wijze. “Soms”, zegt <span class="smallcaps">Naumann</span>, “komt het Kleine Waterhoentje, wanneer het menschen bij of op het water druk hoort spreken, uit zijn schuilplaats te voorschijn, +gaat gewoonlijk aan den waterkant, op een drijvend blad staan en begroet de bezoekers met zijn schelle stem.” Dit geluid klinkt +als “kiek kiek kiek.” +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Waterral</span>, in Zuid-Holland, <span class="letterspaced">Fluitje</span> en <span class="letterspaced">Waterkipje</span>, in Groningen <span class="letterspaced">Zijdehoentje</span> of <span class="letterspaced">Fluweelhoentje</span>, in Limburg <span class="letterspaced">Waterscher</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Rallus aquaticus</i>), is kenbaar aan den rechten of flauw gebogen, zijdelings samengedrukten snavel, die langer is dan de kop, de bolle, korte, +stompe vleugels met zachte slagpennen, den zeer korten, onder de dekveeren verborgen staart en het zeer goed gevulde, waterdichte +vederenkleed. De bovendeelen van het oude mannetje zijn op gelen grond zwart gevlekt; de zijden van den kop en de onderdeelen +zijn aschkleurig blauwgrijs, in de flanken met zwarte en witte banden, de buik en de stuit roestkleurig grijsgeel, de slagpennen +dof bruinzwart, de stuurpennen zwart met olijfbruinen zoom. Het oog is vuil lichtrood, de bovensnavel op den rug bruingrijs, +aan den rand menierood evenals de ondersnavel, de voet bruinachtig groen. Totale lengte 29, staartlengte 6 cM. + +</p> +<p>Noord en Middel Europa benevens Middel-Azië, oostwaarts tot bij den Amoer, zijn het vaderland van de Waterral. Zuid-Europa +en Noord-Afrika benevens Indië bezoekt hij op den trek; reeds in Egypte behoort hij echter tot de zeldzame wintervogels. + +</p> +<p>De Rallen houden verblijf in ongastvrije moerassen, die door den mensch slechts ongaarne bezocht worden, natte wildernissen, +waar het water en de weeke grond onder een dicht plantendek verborgen en ten deele met kreupelhout begroeid zijn; dikwijls +vestigen zij zich in plassen vol riet en biezen, die in of bij wouden liggen, in met elzen begroeid broekland en in wilgenkreupelhout, +dat met veel riet en hooge grassen afwisselt, veel moeras en water bevat of doorsneden is met rietsloten. Ook op den trek +rusten zij steeds op plaatsen, waar zij zich goed verbergen kunnen in bosschen, hagen, stallen enz. Zij bewonen ons vaderland +van Maart tot October en zijn hier in den herfst zeer gemeen; bij invallenden vorst worden zij dikwijls in stallen, schuren +enz. gevangen. Enkele overwinteren hier. Broedend werden zij waargenomen in Friesland, Groningen, Zuid-Holland en Noordbrabant +(<span class="smallcaps">Albarda</span>). + +</p> +<p>De Waterral, is meer nacht- dan dagvogel en in de schemering het meest opgewekt. Over dag houdt hij zich stil; waarschijnlijk +slaapt hij dan, althans gedurende een deel van den tijd. In levenswijze komt hij met de kleine Moerasrallen overeen. Hij heeft +een sierlijken, en vluggen gang; over vloeibaar slik en voorwerpen, waaronder hij niet kan wegkruipen, zooals drijvende bladen +en stengels en een dichte laag van takjes op den grond, rent hij snel en luchtig heen; even behendig sluipt hij door nauwe +ruimten tusschen dicht bijeengroeiende moerasplanten. Hierbij komt de smalheid van zijn lichaam hem uitstekend te pas; zelfs +in het dichte rietveld stoot hij bijna nooit ergens tegen aan, zoodat de door hem gevolgde weg nooit door de beweging der +halmen verraden wordt. Ieder die den op deze wijze vluchtenden Vogel toevallig verrast, zal allicht meenen, dat hij een Rat +heeft zien loopen. Het zwemmen kost hem weinig moeite; op bevallige wijze beweegt hij zich door ’t water, zelfs wanneer dit +niet volstrekt noodig is; de diepste gedeelten van het moeras, waar zijne pooten den grond niet meer raken, vermijdt hij niet, +wel echter meer uitgestrekte, opene watervlakten. + +</p> +<p>Hij vliegt slecht, moet zich hiervoor zeer inspannen en sterk met de vleugels slaan, blijft altijd laag bij den grond en gaat +nooit ver in één vlucht. Zijn gewone loktoon, die men vooral ’s avonds hoort, is een scherp, fluitend geluid, dat op het gedruisch +van een snel door de lucht bewogen takje gelijkt, en door “woeïet” het best voorgesteld wordt. Gedurende het vliegen, vooral +op den trek, hoort men van hem een hoogen, snijdenden, maar aangenamen, als “kriek” of “kriep” klinkenden toon. + +</p> +<p>Gevangen Rallen wennen spoedig aan het verlies van hun vrijheid en aan de kooi. Wel is waar trachten zij zich in ’t eerst +voortdurend te verbergen; na verloop van korten tijd worden zij echter gemeenzamer en ten slotte zoo tam, dat zij hun verzorger +het voedsel uit de hand nemen en zelfs toelaten, dat men hen streelt. Een Ral, die door een arts te Saalfeld getemd was, liep +zijn meester binnenshuis als een Hond na, lette op al zijne bewegingen en kroop des winters bij hem onder de dekens om zich +hier te verwarmen. + +</p> +<p>In vrijen toestand voedt de Ral zich hoofdzakelijk met Insecten en hunne larven, Wormen en Weekdieren, later ook met zaden, +vooral van grassen en van verschillende waterplanten. Waarschijnlijk eet hij even gaarne vogeleieren als zijne naaste verwanten. + + +</p> +<p>Het nest, een los vlechtwerk van droge rietbladen, biezen en grashalmen, heeft den vorm van een diepen nap; het is zeer goed +verborgen in het dichte gras of riet en moeielijk te vinden, hoewel de ouden door hun avondmuziek de plaats waar zij nestelen, +aanduiden. Gewoonlijk komt het voor aan den rand van een sloot, soms in het wilgenkreupelhout, soms ook wel tusschen minder +dicht bijeengroeiende rietgrassen, zeer zelden in het gras, als dit eenigszins kort is. Het nest bevat 6 à 10, soms nog meer +eieren, die op lichtgelen of groenachtigen grond, vrij spaarzaam met violette en aschgrauwe ondervlekken en roodachtige of +kaneelbruine bovenvlekken geteekend zijn. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Koetfuuten</span> (<i lang="la-x-bio">Heliornitidae</i>) vormen een familie, die uit een vijftal in Zuid-Amerika, en Indië (Malakka en Sumatra) levende soorten bestaat. Zij zijn +zoo groot als Duiven of Eenden. Hun priemvormige <span class="pagenum">[<a id="xd0e542" href="#xd0e542">411</a>]</span>snavel loopt niet uit in een voorhoofdsplaat en is zoo lang als de kop. De hals is lang, de romp langwerpig; de tamelijk korte +en afgeronde vleugels reiken weinig verder dan den wortel van den tamelijk korten staart; de voet heeft een korten loop; de +voorteenen zijn, evenals bij de Meerkoeten, met gelobde zwemvliezen omzoomd. Meesttijds houden zij zich zwemmend aan de oppervlakte +van stilstaand water en rivieren op, waar zij zich voeden met waterinsecten en zaden van waterplanten. Om ze te verkrijgen +moeten zij vaak den kop en den hals onderdompelen. Zeer zelden duiken zij geheel onder. Bij dreigend gevaar begeven zij zich +meestal aan land, hetzij vliegend of loopend, om zich in de struiken te verbergen. De jongen, die onbevederd het ei verlaten, +houden zich aanvankelijk met den snavel onder de vleugels van de moeder vast, gaan later op haar rug zitten en blijven hier, +terwijl de moeder zich verbergt, hetwelk zij in ’t eerste geval aan land, in ’t laatste onder water doet. Vrij algemeen is +in Suriname en Brazilië de <span class="letterspaced">Picapare</span> (<i lang="la-x-bio">Heliornis Surinamensis</i>). +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De op Madagascar levende <span class="letterspaced">Steltrallen</span> (<i lang="la-x-bio">Mesitidae</i>) hebben de grootte van Lijsters en herinneren door hun levenswijze eenigszins aan Waterspreeuwen. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Snipkwartels</span> (<i lang="la-x-bio">Turnicidae</i>), die men vroeger bij de Hoendervogels rekende, worden thans als een familie van de Ralvogels beschouwd. Het zijn sierlijke +Vogels, die aan Patrijzen of Kwartels herinneren. Men onderscheidt ongeveer 24 soorten, die zich kenmerken door geringe grootte, +een slanken romp en een middelmatig langen, dunnen, rechten, zijdelings samengedrukten snavel, welks rug bij de spits zwak +gekromd is; de loop is onbevederd, de achterteen ontbreekt meestal, de korte voorteenen zijn aan den wortel door spanvliezen +vereenigd; de vleugels zijn middelmatig lang en afgerond; de korte, uit 10 à 12 zwakke pennen bestaande staart is bijna geheel +onder de dekveeren verborgen. + +</p> +<p>De Snipkwartels zijn over alle werelddeelen van het Oostelijk Halfrond verbreid, maar ontbreken geheel in Amerika. Australië +is, naar het schijnt, hun hoofdkwartier: hier leven meer soorten dan in alle overige werelddeelen te zamen genomen; zij bewonen +niet slechts alle tot dusver onderzochte gedeelten van Nieuw-Holland en Tasmanië, maar ook de eilanden dicht bij de kust. +Enkele soorten komen zoowel in het oosten als in het westen van het vasteland voor, andere hebben een zeer beperkt gebied. +Hier zoowel als elders vestigen zij zich in vlakten en op steenachtige, dicht met struiken en grassen begroeide dalwanden +en hellingen. Hun levenswijze is echter zoo verborgen, dat men ze buiten den broedtijd slechts bij toeval ontmoet, tenzij +men ze opzoekt. Door bewegingswijze, aard en gewoonten onderscheiden ze zich aanmerkelijk van de Kwartels en komen eerder +met de Strandloopers en Pluvieren overeen. Zoo lang mogelijk trachten zij zich in hunne grasbosschen te verschuilen, stijgen +dicht voor de voeten van hem, die hun rust verstoort, tot geringe hoogte op, vliegen rechtuit en pijlsnel ongeveer 100 M. +ver en zetten zich plotseling weer op den grond neer. + +</p> +<p>In den voortplantingstijd strijden zij met hunne soortgenooten op leven en dood; zonderlingerwijze doen dit niet slechts de +mannetjes, maar ook de wijfjes, die hare echtgenooten aanmerkelijk in grootte overtreffen en, naar het schijnt, bij sommige +soorten de eenige kampvechters zijn. Wegens hun buitengewonen strijdlust worden de Snipkwartels door de Aziaten sedert overouden +tijd in de kooi gehouden en voor kampspelen gebruikt. Zelfs oud gevangen exemplaren geraken licht aan het verlies van hun +vrijheid gewoon. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De eenige Europeesche soort, die de Spanjaarden <span class="letterspaced">Torillo</span>, de Arabieren <span class="letterspaced">Semmana</span> noemen (<i lang="la-x-bio">Turnix sylvatica</i>), is een van de grootste leden der familie. Het mannetje is 15, het wijfje 19 cM. lang; staartlengte bij beide 4 cM. In kleur +verschillen zij niet van elkander. + +</p> +<p>Het verbreidingsgebied van dezen nog weinig bekenden Vogel reikt in Noord-Afrika tot aan de grenzen van Egypte en den Senegal, +misschien nog verder zuidwaarts; bovendien strekt het zich uit over Spanje en Sicilië. Naar men zegt, komt hij ook niet zelden +voor in ’t zuiden van Frankrijk; één exemplaar werd in Oxfordshire gedood. Daar dit dier zeer verborgen leeft en moeilijk +te vinden is, kan men niet licht oordeelen over zijn veelvuldigheid of zeldzaamheid in een gewest. Als woonplaats kiest de +Torillo bij voorkeur woeste, met dwergpalmen dicht bedekte landstreken, zoowel in de onmiddellijke nabijheid van de zeekust +als meer binnenslands of bij het gebergte; soortgelijke oorden bewoont hij in Afrika. Insecten en zaden, beide ongeveer in +dezelfde mate, maken zijn voedsel uit. + +</p> +<p>Het nest, een met droog gras (of in ’t geheel niet) gevoerd kuiltje in den grond, is in het gras of in het struikgewas zoo +goed verborgen, dat men het slechts zelden vindt. Het bevat 4 of 5 eieren. Het mannetje en het wijfje lossen elkander bij +het broeden af; als het wijfje gedood wordt, neemt het mannetje de taak van de moeder over. Evenals de meeste Ralvogels, loopen +de jongen uit het nest weg, zoodra zij droog geworden zijn; evenals hunne verwanten, worden zij aanvankelijk met de teederste +zorg door de beide ouders gehoed en door een zacht “kroe” bijeengeroepen. Behalve dit geluid hoort men van hen vooral in de +morgen- en avondschemering een hoogst eigenaardig, zwaar, dreunend geraas, dat met het brullen van den Roerdomp vergeleken +wordt, maar veel zwakker en zachter is. + +</p> +<p>De beroemdste soort is die, welke op de Soenda-eilanden bij wedkampen dienst doet en op Sumatra <span class="letterspaced">Poejoe</span> heet (<i lang="la-x-bio">Turnix pugnax</i>). Deze Vogels zijn niet zeldzaam, leven eenzaam, op bouwland, dikwijls in de nabijheid van bewoonde plaatsen. Ze worden door +de inlanders in strikken gevangen en in kooien gehouden. Alleen de wijfjes worden voor den strijd opgekweekt; zij zijn grooter, +sterker en moediger dan de mannetjes. Daarom heet, volgens <span class="smallcaps">Raffles</span>, een Maleier, die onder de pantoffel zit, een “poejoe”. + + + +<span class="pagenum">[<a id="xd0e602" href="#xd0e602">412</a>]</span></p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="normal">Zesde Orde.</h2> +<h2 class="normal">De Kraanvogels (<span class="letterspaced">Geranornithes</span>). +</h2> +<p>De Kraanvogels houden het midden tusschen de drie orden van de Ralvogels, Pluviervogels en Stootvogels. Zij vormen slechts +één onderorde (<i lang="la-x-bio">Gruiformes</i>), die twee groepen van familiën omvat. Tot de eerste groep—de <span class="letterspaced">Kraanvogels</span> i.e.z. (<i lang="la-x-bio">Grues</i>)—behooren de familiën der <span class="letterspaced">Kraanachtigen</span> (<i lang="la-x-bio">Gruidae</i>), der <span class="letterspaced">Trompettervogels</span> (<i lang="la-x-bio">Psophiidae</i>) en der <span class="letterspaced">Slangenkranen</span> (<i lang="la-x-bio">Dicholophidae</i>). Tot de tweede groep—de <span class="letterspaced">Zonnevogels</span> (<i lang="la-x-bio">Eurypygae</i>),—behooren de <span class="letterspaced">Zonnerallen</span> (<i lang="la-x-bio">Eurypygidae</i>), de <span class="letterspaced">Ralkranen</span> (<i lang="la-x-bio">Rhinochetidae</i>) en de <span class="letterspaced">Oerkranen</span> (<i lang="la-x-bio">Apornidae</i>). +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De 16 soorten van de familie der <span class="letterspaced">Kraanachtigen</span> (<i lang="la-x-bio">Gruidae</i>) vormen één geslacht—de <span class="letterspaced">Kranen</span> (<i lang="la-x-bio">Grus</i>)—en zijn over drie ondergeslachten verdeeld. Zij hebben een betrekkelijk langen, bijna rolvormigen, krachtigen, zijdelings +niet samengedrukten romp, een langen, dunnen hals en een kleinen, fraai gevormden kop. De middelmatig dikke, rechte snavel, +welks hoogte de breedte een weinig overtreft, is iets langer of weinig korter dan de kop; de bovensnavel heeft een afgeronden +rug en een scherpe spits; de huid, die de snavel bekleedt, is aan de wortelhelft zacht, aan de spits echter hard. De bevedering +van de zeer lange, krachtige pooten houdt ver boven het spronggewricht op; de voet bestaat uit een langen loop en vier teenen; +de korte achterteen is zoo hoog aangehecht, dat hij bij ’t gaan den grond slechts met de spits aanraakt; de buitenste en de +middelste voorteen zijn verbonden door een dik spanvlies, dat zich tot aan het eerste gewricht uitstrekt; de klauwen zijn +kort, flauw gebogen en stompkantig. In de groote, lange, breede vleugels is de derde handpen de langste; de laatste schouderveeren +zijn langer dan alle overige vleugelveeren, soms sikkelvormig gebogen, in ’t algemeen door een eigenaardigen vorm gekenmerkt. +De tamelijk korte, afgeronde staart bevat 12 pennen. De kleine veeren, hoewel overvloedig, zijn stijf en liggen dicht tegen +het lichaam aan; zij laten dikwijls een deel van den kop en van den hals onbedekt of zijn hier veranderd in fraaie pronkveeren; +bij enkele zijn zij ook aan den voorhals lang en smal. Het mannetje en het wijfje zijn nagenoeg gelijk van kleur, doch ongelijk +van grootte. De jongen verkrijgen na het eerste ruien een kleed, gelijkende op dat der ouden; alleen de pronkveeren hebben +dan nog niet den definitieven vorm. + +</p> +<p>De Kranen bewonen alle faunistische rijken, behalve het Zuid-Amerikaansche. Ieder werelddeel heeft zijn eigenaardige soorten. +Azië de meeste. Zij houden zich op in uitgestrekte moerassen, bij voorkeur, naar het schijnt, in die, welke aan bouwland grenzen, +daar zij hun voedsel zoowel in het moeras als op den akker zoeken. Zij hebben een statigen, doch bevalligen gang, maken gaarne +sierlijke, op danspassen gelijkende sprongen en nemen steeds een zekere deftigheid in acht; zij waden door tamelijk diep water +en kunnen ook zwemmen; zij vliegen met gemak en fraai, dikwijls zwevend en groote kringen beschrijvend, meestal hoog boven +den grond; de hals en de pooten worden daarbij recht uitgestrekt. Zij hebben een luide, doordringende stem en in verband hiermede +meestal een buitengewoon lange luchtpijp; deze loopt met een groote kronkeling door een holte in den breeden kam van het borstbeen. +Zij zijn schrander en verstandig, gewoonlijk ook vroolijk en speelsch, maar tevens strijdlustig en zelfs moordzuchtig; jegens +hunne soortgenooten toonen zij zich buitengewoon gezellig; ook nemen zij gaarne leden van andere soorten van Kranen in hun +kring op; om andere dieren bekommeren zij zich weinig of niet, of trachten hen te overheerschen, wanneer zij zich met hen +inlaten. Hoewel zij van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat in de weer zijn, worden aan het opzoeken van ’t voedsel slechts +weinige morgenuren besteed, het overige deel van den dag is aan het gezellig samenzijn gewijd. Gedurende hun herfstreis, die +zich tot aan de keerkringslanden uitstrekt, trekken zij nagenoeg zonder oponthoud voort, over dag zoowel als ’s nachts; in +merkwaardig korten tijd wordt het doel van hun tocht bereikt. + +</p> +<p>Hoewel alle Kranen af en toe ook Insecten en Wormen oppikken, kleine Amphibiën of Visschen verslinden en soms een vogelnest +uitplunderen, beschouwen zij toch, naar ’t schijnt, dierlijk voedsel eenvoudig als een versnapering. Allerlei zaden, vooral +granen, bovendien knoppen, jonge spruitjes, wortels en knollen maken hun eigenlijk voedsel uit. + +</p> +<p>Zij nestelen in lage of althans moerassige gewesten, en broeden op twee langwerpig ronde eieren, die op groenachtigen grond +bruin gevlekt zijn. Het mannetje en het wijfje broeden om beurten; beide brengen voedsel aan de jongen gedurende hun verblijf +in het nest; waarschijnlijk duurt dit slechts kort en moet men de Kranen eer als nestvlieders dan als nestblijvers aanmerken. + + +</p> +<p>De Kranen hebben weinig vijanden. De mensch vervolgt ze hier en daar om hun vleesch, of neemt de jongen uit het nest om ze +groot te brengen. Zij <span class="pagenum">[<a id="xd0e688" href="#xd0e688">413</a>]</span>wennen licht aan de gevangenschap, sluiten met hun verzorger een innigen vriendschapsbond en verschaffen hem genoegen door +hunne sierlijke bewegingen, hun lieftalligen aard en hun verwonderlijke schranderheid. Het is niet moeielijk hen er aan te +gewennen vrij uit<span class="corr" id="xd0e690" title="Bron: -"></span> en in te vliegen; ook telen zij in de gevangenschap voort. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Kraan</span>, veelal <span class="letterspaced">Kraanvogel</span>, in Limburg <span class="letterspaced">Koenekraan</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Grus <span class="corr" id="xd0e707" title="Bron: commnis">communis</span></i> of <i lang="la-x-bio">Grus cinerea</i>), is de eenige soort van zijn geslacht, die ons land op den doortrek bezoekt, meestal in October en November, soms ook in +’t voorjaar (Februari tot Mei). De hoofdkleur der volwassen Vogels is fraai aschgrauw; wit zijn echter de wangen en de zijden +van den hals; zwart de teugels, de keel en een groot deel van den onderhals, een groote vlek in den nek, de handpennen en +de spitsen der achterste armpennen (die sikkelvormig verlengd en grootendeels losbaardig zijn). Het voorhoofd en de kruin +zijn met zwarte, haarvormige veeren bekleed, het achterhoofd is nagenoeg kaal en rood. De oogen zijn bloedrood; de snavel +is grijsgroen, maar de wortel van den ondersnavel heeft in ’t voorjaar een roodachtige tint; de pooten zijn zwartachtig. Totale +lengte 140, staartlengte 21 cM. + +</p> +<p>Een breede gordel van de Oude Wereld, van het oosten van Middel-Siberië tot Skandinavië en van de lage toendra tot op de breedte +van Middel-Europa is het broedgebied van den Kraan; uit Siberië trekt hij door China tot Siam en Indië, uit Europa tot Middel- +en West-Afrika. In Duitschland nestelt hij waarschijnlijk niet anders dan ten oosten van de Elbe. + +</p> +<p>De in Oost-Azië voorkomende prachtige <span class="letterspaced">Witte Kraan</span> (<i lang="la-x-bio">Grus leucogeranos</i>) werd eenige malen in Europa geschoten. Met uitzondering van de zwarte stuurpennen is hij schitterend wit, de naakte kop +bloedrood, het oog lichtgeel, de snavel lichtrood, de poot licht-karmozijnrood. Hij is 120 cM. lang. In Japan en China wordt +deze Vogel in hooge eer gehouden; men ziet hem op Japansche schilderijen, veelal op takken van sparreboomen zittend, dikwijls +afgebeeld. + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Antigone-kraan</span> (<i lang="la-x-bio">Grus Antigone</i>) uit Trans-Baikalië, die soms in de steppen van Zuid-Rusland geschoten wordt en dus tot de Europeesche Vogels behoort, onderscheidt +zich van onzen Kraan door het grootere naakte kopveld en den afgeronden staart. +</p> +<p class="tb"></p><p> + +</p> +<p>Vaker dan door de beide laatstgenoemde soorten wordt ons werelddeel bezocht door de buitengewoon sierlijke <span class="letterspaced">Juffer van Numidië</span> [<i lang="la-x-bio">Grus (Anthropoides) virgo</i>], die in de steppen van Middel-Azië thuis behoort en naar Zuid-Indië, Middel- en Zuid-Afrika trekt. Zij onderscheidt zich +van hare reeds beschreven verwanten door den korten en ronden snavel, den geheel bevederden, van achteren met twee lange pluimen +versierden kop; behalve de veeren van den onderhals zijn ook de bovendekveeren van den vleugel verlengd; zij zijn niet losbaardig +of gekroesd, maar steken eenvoudig ver voorbij de overige uit. Haar vederenkleed is bijzonder fijn en grootendeels licht loodkleurig +grijs, de voorhals met zijne afhangende pronkveeren is donkerzwart, de kuifveeren zijn zuiver wit, de slagpennen grauwzwart. +Het oog is hoog karmijnrood, de snavel aan den wortel vuilgroen, bij de spits hoornkleurig, de snavelspits zelf lichtrood, +de poot zwart. Zij is 85 cM. lang. + +</p> +<p>Bij zwermen verschijnt onze Kraan in October in Soedan en vestigt zich hier op groote, boven den waterspiegel uitstekende +zandbanken in de rivieren. In Indië komt hij ter zelfder tijd in aanzienlijken getale en bewoont dan soortgelijke plekken. +In Duitschland ziet men in ’t begin van October en tegen het einde van Maart geregeld talrijke vluchten van Kranen, die zich +in den regel streng houden aan hun zichtbare, wigvormige rangorde; de hoogte, waarop zij trekken, is zeer verschillend. “Ik +heb ze,” schrijft <span class="smallcaps">Altum</span>, “niet slechts bij nevelachtig weer, maar eens ook bij volkomen heldere lucht zeer laag, ongeveer 50 M. boven den grond zien +trekken; in enkele gevallen daarentegen vliegen zij zoo hoog, dat men een zakverrekijker moet gebruiken, om ze te herkennen. +Hooge gebergten trachten zij op hun tocht te vermijden. Opmerkelijk is het, dat zij bij ons, in Munster, een nagenoeg west-oostelijke +of oost-westelijke richting volgen in plaats van een noord-zuidelijke of zuid-noordelijke; in andere gewesten wijzigen zij +echter hun koers.” Wanneer de zwerm in wanorde geraakt, o.a. door een schot, beschrijven de Vogels kringen en vormen een verwarden +hoop. “Meermalen rusten zij onderweg, doch niet op vast bepaalde plaatsen; allen, die een rustenden Kraanvogelzwerm zagen, +waren steeds zeer verrast over dit hun geheel onbekende verschijnsel. Deze opmerking geldt echter slechts voor Munsterland. +Men weet, dat zij in vele kuststreken en eilanden van de Middellandsche Zee in grooten getale neerstrijken.” In vroegere jaren +werden zij in Nederland op den trek veel meer algemeen aangetroffen dan thans, intusschen merkt men ze nog jaarlijks in de +groote heidevelden van Gelderland en Noordbrabant rustende op (<span class="smallcaps">Schlegel</span>). In enkele jaren worden zij echter ook hier te lande in grooten getale waargenomen, o.a. in October 1889 in Overijsel en +Gelderland. “De vrij sterke zuidoostelijke wind, welke in die dagen heerschte over een groot deel van Europa, heeft vermoedelijk +deze Vogels op hun reis naar ’t zuiden eenigszins van de gewone richting doen afwijken en hen doen dralen deze voort te zetten” +(<span class="smallcaps">Albarda</span>). + +</p> +<p>Voordat zij hun reis naar ’t zuiden aanvangen, komen zij, evenals de Ooievaars, op bepaalde plaatsen bijeen. Zoolang hun verblijf +in den vreemde duurt, blijven zij steeds tot talrijke zwermen vereenigd, waarin zij ook leden van verwante soorten opnemen. +Met hen vliegen zij gemeenschappelijk iederen morgen naar de velden om hun voedsel te zoeken, keeren in de voormiddaguren +terug; overigens blijven zij den geheelen dag en nacht op de eilanden in de rivieren en houden zich van tijd tot tijd bezig +met het schoonmaken en ordenen van hunne veeren; daar zij in dit seizoen ruien, is deze zorgvuldigheid noodig. In zwermen +verlaten zij hunne winterkwartieren en nog vereenigd komen zij in ’t moederland terug; hier echter splitsen de legers zich +allengs in kleinere troepen en deze in paren; ieder paar vestigt zich in een oord, dat met het oog op de voortplanting goed +gekozen is en aanmerkelijk verschilt van hun verblijfplaats gedurende den winter. In Indië of in Soedan is de Kraan een strandvogel; +in het noorden van Europa of Azië wordt hij een volslagen moerasvogel. Hij bewoont hier de groote moerassen van de vlakte +en de toendra, waar hij als broedplaats een plek uitkiest, die met laag sekgras of riet begroeid is, maar toch een vrij uitzicht +toelaat. Van hier vliegt hij uit om de akkers te bezoeken, die hem nu en gedurende den zomer voedsel moeten verschaffen. + +</p> +<p>Alle bewegingen van den Kraan zijn fraai en getuigen van een meer dan gewone begaafdheid. Flink van afmetingen en samenstel, +behendig, scherpzinnig en verstandig als hij is, dragen al zijne handelingen den stempel van een door groote talenten gerechtvaardigd +zelfvertrouwen. Met lichten, sierlijken, maar toch statigen <span class="pagenum">[<a id="xd0e756" href="#xd0e756">414</a>]</span>tred stapt hij voort, gewoonlijk bedaard en fier loopend, slechts in tijd van nood haastig rennend; zonder inspanning verheft +hij zich met één of twee sprongen boven den bodem; weinige, ver uitgestrekte slagen met de krachtige vleugels brengen hem +op de vereischte hoogte, gestadig en zonder overhaasting, maar toch met flinke vaart, den hals naar voren, de pooten achterwaarts +strekkend, vliegt hij regelrecht op het bepaalde doel af. Toch ziet men dezen Vogel zich niet zelden vermaken met vroolijke +sprongen, dartele gebaren, zonderlinge standen en echte danspassen, waarbij hij met de vleugels slaat, buigingen maakt, zich +telkens omdraait en met den snavel steentjes en stokjes omhoog werpt. Ook kan hij met weinig merkbare vleugelslagen gedurende +geruimen tijd om een zelfde punt prachtige kringen beschrijven. Werkelijk bewonderenswaardig is zijn schranderheid. In uiterst +korten tijd heeft hij zich op de hoogte gesteld van den stand van zaken en in verband hiermede zijn levenswijze ingericht. +Zonder schuw te zijn, is hij toch buitengewoon voorzichtig en laat zich niet licht in de val lokken. Nooit verliest hij de +zorg voor zijn veiligheid uit het oog; ieder gezelschap zet wachten uit, die nauwgezet hun taak vervullen; het zal nooit terugkeeren +naar een plaats, waar het verontrust werd, zonder vooraf verspieders uit te zenden. + +</p> +<p>Eigenlijk leert men den Kraan nooit naar behooren kennen, zoolang hij in vrijheid verkeert; men moet hem in gevangen toestand +nagegaan hebben, om over hem te kunnen oordeelen. Zoo voorzichtig hij den mensch ontwijkt, terwijl hij vrij is, zoo innig +geraakt de tamme Kraan aan zijn meester gehecht. Met uitzondering van de schranderste Papegaaien, is er geen enkele Vogel, +die op gelijke wijze als hij met den mensch verkeert, diens gebaren leert begrijpen en zich zoo goed verstaanbaar en verdienstelijk +weet te maken. Hij beschouwt zijn meester niet eenvoudig als verzorger, maar ook als vriend en beijvert zich dit te toonen. +Gemakkelijker dan iedere andere Vogel geraakt hij gewoon aan het erf, aan het huis van zijn heer, leert hier elke kamer, elke +ruimte kennen, den tijd bepalen en de verhouding beoordeelen waarin andere menschen of dieren tot zijn gastheer staan. Hij +toont een bewonderenswaardig begrip van orde, duldt geen twist onder het pluimvee, hoedt het vee, zonder dat zulks hem gelast +wordt, als een goed afgerichte Hond, straft door berispend geschreeuw of gevoelige snavelbeten en beloont door vriendelijke +gebaren, buigingen en danspassen. Hij sluit vriendschap met menschen, die hem genegenheid betoonen en zoekt hun gezelschap; +hij duldt echter geen beleediging en toont maanden, ja zelfs jaren lang wrok over een ongepaste bejegening. Gezelligheid schijnt +voor hem een behoefte te zijn; hij is echter keurig op zijn gezelschap. De echtgenooten zijn elkander onveranderlijk getrouw; +voor hunne kinderen gevoelen zij de warmste genegenheid; aan soort-, geslachts- en familiegenooten betoonen deze Vogels een +zekere hoogachting. Toch komt het voor, dat Kranen uit minnenijd gedurende den trek of bij andere samenkomsten toornig op +elkander worden en vol woede strijden. Men heeft in diergaarden meer dan eens een bitteren haat opgemerkt tusschen Kranen +van verschillende soorten; soms heeft de een den anderen gedood. Toch behooren zulke gebeurtenissen tot de uitzonderingen, +want eigenlijk zijn de Kranen wel plaagziek en moedig, maar niet boosaardig, valsch en arglistig. Hun stem is zeer luid, gewoonlijk +een schetterend, soms juichend, soms ratelend klinkend “groe” of “koer”; in moerassen of op open plekken in het woud brengen +zij ook een geluid voort, waardoor iemand, die het voor de eerste maal hoort, verschrikt kan worden, omdat het dikwijls veel +gelijkt op een vreeselijk hulpgeschreeuw. + +</p> +<p>Onze Kraan eet graan en zaden, grassprietjes en landbouwplanten, vooral graag erwten; soms eet hij vruchten of pikt Wormen +en Insecten op, vooral Kevers, Sprinkhanen, Krekels en Libellen; af en toe vangt hij een Kikvorsch of een andere Amphibie. +In de gevangenschap geraakt de Kraan aan de meest verschillende voedingstoffen gewoon. + +</p> +<p>Onmiddellijk na zijn aankomst in het vaderland neemt het Kraanvogelpaar bezit van het moeras, waarin het van plan is te broeden +en duldt binnen een zekeren kring geen tweede paar, hoewel het iederen voorbijtrekkenden zwerm met luid geschreeuw begroet. +Eerst als de moerassen groener worden en de struiken in ’t blad komen, beginnen de beide Vogels een nest te bouwen. Veel moeite +besteden zij hieraan niet: dorre rijsjes worden op een eilandje, een sekgraspol, een platgetrapten struik of een andere verhevenheid +bijeengebracht, droge halmen en rietbladen, cypergrassen, biezen en grassen in meer of minder groote hoeveelheid hier opgestapeld +en het midden van den hoop een weinig uitgehold. In dit kuiltje legt het wijfje 2 groote, langwerpige eieren met dikke, grof +korrelige, bijna glanslooze schaal; deze vertoont op grijsachtig groenen, bruinachtigen of lichtgroenen grond een teekening, +die uit grijze en roodachtig grijze ondervlekken, met roodbruine en donkerbruine bovenvlekken, stippels en krullen bestaat, +doch overigens sterk varieert. Het mannetje en het wijfje broeden om beurten en verdedigen hun kroost tegen een naderenden +vijand; zij doen dit gezamenlijk, wanneer diegene, welke niet broedt, maar de wacht houdt op het oogenblik van den aanval, +dezen niet alleen kan afslaan. Zij hebben er merkwaardig goed slag van om zich gedurende den broedtijd aan het oog van den +waarnemer te onttrekken en de plaats waar zij nestelen, niet te verraden. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p2415.jpg" alt="1) Juffer van Numidië (Grus virgo) 2) Kroonkraan (Grus pavonina)." width="720" height="464"><p class="figureHead">1) <span class="letterspaced">Juffer van Numidië</span> (<i lang="la-x-bio">Grus virgo</i>) 2) <span class="letterspaced">Kroonkraan</span> (<i lang="la-x-bio">Grus pavonina</i>). +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Men komt niet verder dan tot het bloote vermoeden,” zegt <span class="smallcaps">Naumann</span>, “dat deze door zijn groote in ’t oog vallende Vogel ergens in het moeras zijn nest moet hebben; de plaats waar het gelegen +is, weet hij steeds te verbergen; bij het gaan naar het nest neemt hij reeds op grooten afstand een gebogen houding aan en +blijft voortdurend gedekt tusschen struiken en hooge kruiden: bij ’t naderen van een rustverstoorder sluipt hij op even geheimzinnige +wijze weg; zichtbaar wordt hij eerst, als hij ver van het nest in het open moeras opvliegt; soms, wanneer het geraas niet +al te dichtbij komt, verlaat hij het nest in ’t geheel niet. Niet minder moeielijk is het bereiken van het nest door het diepe +moeras heen, wanneer een gelukkig toeval tot de ontdekking van het plekje heeft geleid.” Bovendien maakt de Kraan zich in +dezen tijd op een eigenaardige wijze onkenbaar. “Eens,” verhaalt <span class="smallcaps">E. von <span class="corr" id="xd0e788" title="Bron: Homeijer">Homeyer</span></span>, “lag ik in een veilige hinderlaag naast een moeras, dat door een paar Kranen bewoond werd en keek naar de bevallige bewegingen +van de beide schrandere Vogels, toen het wijfje, dat geen bespieders in haar nabijheid vermoedde, met terzijdestelling van +de schroomvalligheid van haar soort en van haar sekse, haar toilet begon te verfraaien. Zij nam een zekere hoeveelheid slijk +in haar snavel en bestreek zich hiermede den rug en de vleugeldekveeren, zoodat deze deelen van haar kleed de fraaie, blauwachtig +aschgrauwe kleur verloren en een doffe, aardachtig grijsbruine tint aannamen. Uit liefde voor de wetenschap schoot ik het +fraaie dier en vond de veeren van het bovenlijf zoo volkomen doordrongen met kleurstof, dat <span class="pagenum">[<a id="xd0e791" href="#xd0e791">416</a>]</span>het mij onmogelijk was deze door de zorgvuldigste wassching te verwijderen; misschien had het speeksel er toe medegewerkt +om haar zoo innig met de veeren te verbinden. Hierdoor was in een oogenblik de verklaring verkregen van een verschijnsel, +dat ik jaren lang te vergeefs had trachten op te helderen: de eigenaardige kleur van den Kraan gedurende den broedtijd. Alleen +in dezen tijd merkt men de bedoelde verkleuring op; de veeren, die de verkleurde bij het ruien vervangen, hebben het gewone +uitzicht; op het kleed van geen der uit het noorden komende Kranen, die door Duitschland trekken, treft men roestplekken aan, +omdat zij hunne kleine veeren reeds gewisseld hebben.” Door het scheikundige onderzoek werd deze verklaring in alle opzichten +bevestigd. +</p> +<p class="tb"></p><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Kroonkraan</span> [<i lang="la-x-bio">Grus (Balearica) pavonina</i>], heeft tot kenmerken een krachtigen romp, een middelmatig langen hals, een grooten kop, een middelmatig langen, kegelvormigen +snavel, een langen loop en een goed gevuld vederenkleed. Het voorste gedeelte van de kruin wordt ingenomen door een fluweelachtige +pluim; de kroon op den achterkop bestaat uit borstelvormige, over hun geheele lengte schroefsgewijs gekronkelde, naar boven +in alle richtingen uiteenwijkende draden; de veeren van hals en voorborst zijn verlengd, de bovendekveeren van den vleugel +losbaardig, de dikke, gezwollen wangen en de keel naakt. De hoofdkleur van het kleed is zwart, de kroon goudgeel met zwart +gemengd; de vleugeldekveeren zijn zuiver wit, de eerste schouderveeren roestkleurig bruin, de laatste goudgeel. Het oog is +wit, het bovenste deel van de wang licht vleeschkleurig, het onderste deel hoogrood, de snavel zwart, aan de spits witachtig, +de voet zwartachtig grijs. Gedurende het leven vertoonen de veeren een blauwachtig waas, waardoor deze een grijsachtige tint +verkrijgen. Totale lengte 99, staartlengte 22 cM. + +</p> +<p>Het vaderland van dezen Vogel in Middel-Afrika wordt naar ’t noorden begrensd door den parallelcirkel van 16° N.B., oostwaarts +en westwaarts door den Oceaan. In Zuid-Afrika wordt hij door een nauw verwante soort vervangen. Hier bewonen deze Vogels bij +paren of troepen de met kreupelhout bedekte, lage rivieroevers of de niet zeer dicht begroeide wouden; zij begeven zich echter +dagelijks naar de eilanden in den stroom om hier te drinken en te dansen. Gedurende den regentijd ontmoet men ze bij paren, +in andere tijden van het jaar in troepen, die soms uit meer dan 100 stuks bestaan. Deze zwermen voegen zich ook wel bij de +in Soedan overwinterende scharen van Gewone Kranen en Juffers van Numidië. + +</p> +<p>De Kroonkraan gaat rechtop met weinig gekromden rug en omhooggerichte kroon. In den regel gaat hij langzaam; beangst zijnde +kan hij echter zoo snel loopen, dat een mensch zich zeer moet inspannen om hem in te halen. Vóór het opvliegen rent hij met +geopende vleugels een eind weegs over den grond voort en verheft zich eerst daarna in de lucht. Hij vliegt langzaam: de vleugelslagen +zijn afgemeten, de hals wordt ver vooruitgestoken, de kroon naar achteren neergelegd. Juist bij ’t vliegen vertoont de Kroonkraan +zich in zijn volle pracht, omdat zijne beide hoofdkleuren, zwart en wit, dan het best uitkomen. Wie hem eens gezien heeft, +kan hem niet met een anderen moerasvogel verwarren. Ook gedurende het loopen levert de Kroonkraan een aantrekkelijk schouwspel +op, vooral wanneer hij zich over een groene vlakte of tusschen groene struiken beweegt. Hoogst eigenaardig zijn de danspassen, +die bij hem steeds als een bewijs van opgewondenheid gelden. Kroonkranen, die zich op een zandige vlakte bevinden, beginnen +te dansen, zoodra een ongewoon verschijnsel hun aandacht trekt, zoodra een hunner het groote gezelschap ontmoet, enz. De danser +springt niet zelden 1 M. boven den grond, opent intusschen de vleugels een weinig en zet de voeten dansend neer, niet altijd +beide te gelijk, maar soms den eenen na den anderen. + +</p> +<p>De klank van zijn luide stem wordt door zijn Arabischen naam “<span class="letterspaced">Rharnoek</span>” tamelijk juist nagebootst; zij is in het woud op een afstand van 2 KM. hoorbaar. + +</p> +<p>Zijn voedsel bestaat bijna uitsluitend uit zaden van velerlei planten, vooral van grassen, uitsluitend uit doerra of Kaffergierst, +zoodra dit graan rijp is; bovendien eet hij boomknoppen, jonge grassprietjes, vruchten en Insecten, bij uitzondering misschien +ook schelpdieren en kleine Visschen; hij toont echter niet, dat hem iets ontbreekt, wanneer hij dit voedsel moet missen. + +</p> +<p>Reeds sedert lang wordt deze fraaie en opzichtige Vogel door de bewoners van West-Afrika getemd en bijgevolg ook dikwijls +naar Europa gebracht. Met Hoenderen en met andere moerasvogels leeft hij in zeer goede harmonie; zijn meester verwelkomt hij +nu en dan met vroolijke dansen. In de diergaarden trekken de Kroonkranen sterk de aandacht van de toeschouwers, omdat zij +in den regel beginnen te dansen, als zij muziek hooren. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De <span class="letterspaced">Trompettervogels</span> (<i lang="la-x-bio">Psophiidae</i>), die de tweede familie van de orde der Kraanvogels vormen, hebben een gewelfden snavel, die korter is dan de kop, hooge +pooten, welker lange loop van voren en van achteren met half-ringvormige schilden bekleed is en 4 korte teenen draagt: de +buitenste en de middelste voorteen zijn aan hun oorsprong door een kort spanvlies verbonden, de zeer korte achterteen raakt +slechts met den top den grond aan. De vleugels zijn kort en gewelfd, de schouderveeren veelal verlengd, breed en losbaardig, +evenals de veeren van ’t achterste deel van den rug, die over den korten staart heenhangen; het vederenkleed is over ’t geheel +uit groote veeren samengesteld, aan den kop en den hals fluweelachtig, aan de onderzijde donzig. +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>Bij den <span class="letterspaced">Agami</span> (<i lang="la-x-bio">Psophia crepitans</i>) zijn de kop, de hals, de bovenrug, de vleugels, de benedenborst, de buik en de stuit zwart, de veeren van de vleugelbocht +purperzwart met blauwen of groenachtigen weerschijn, de okselveeren in de jeugd olijfbruin, bij de volwassenen lood- of zilverkleurig +grijs, de onderhals en de bovenborst staalblauw met metaalachtigen weerschijn. Het oog is roodbruin, de naakte ring om het +oog vleeschkleurig, de snavel groenachtig wit, de voet geelachtig vleeschkleurig. Totale lengte 52, staartlengte 3 cM. + +</p> +<p>De Agami bewoont Zuid-Amerika ten Noorden van den Amazonenstroom (ook Suriname); aan gene zijde van den reusachtigen stroom +wordt hij door verwanten vervangen. Hij houdt zich uitsluitend in de wouden op, hier echter overal en in talrijke scharen, +die uit 100 à 200 stuks bestaan. Deze troepen loopen, zoolang zij niet gestoord worden, langzaam en statig rond en vermaken +zich met vroolijke en potsierlijke sprongen; zij kunnen echter zeer snel loopen <span class="pagenum">[<a id="xd0e838" href="#xd0e838">417</a>]</span>en zijn eigenlijk tot geen andere beweging in staat, daar hun vliegvermogen gering is. Als zij verschrikt worden, laten zij +hun zonderlinge stem weerklinken: eerst een schelle, woeste kreet, daarna een dof, trommelend gedruisch, dat met gesloten +snavel voortgebracht wordt, een minuut lang aanhoudt, meer en meer verzwakt en daarom van steeds grooteren afstand schijnt +te komen, maar niet onaangenaam klinkt; hierop volgt een pauze van weinige minuten, waarna het schreeuwen en het buikspreken +herhaald wordt. Te recht wordt dit vreemdsoortig geluid aan den eigenaardigen vorm van de luchtpijp toegeschreven. Deze is +daar, waar zij in de borstkas doordringt, vernauwd en staat aan weerszijden met twee vliezige, halfbolvormige zakken in gemeenschap, +waarvan de rechter, die de grootste is, uit drie of vier kamers bestaat. + +</p> +<p>Als voedsel gebruikt hij vruchten en zaden. De jongen geven de voorkeur aan Wormen en Insecten; de ouden kunnen aan het eten +van allerlei soorten van graan en brood gewend worden. Men vindt den Agami in alle nederzettingen van Indianen in een toestand +van volkomen vrijheid, gewoonlijk als bewaker en beheerscher van het overige pluimvee. Hij leert de menschen, die zich met +hem bemoeien, onderscheiden en liefhebben, gehoorzaamt aan de roepstem van zijn meester, volgt hem als een Hond, gaat voor +hem uit of danst met vroolijke sprongen om hem heen, toont groote blijdschap, als zijn gebieder na langdurige afwezigheid +weder terugkomt en is ijverzuchtig op andere dieren, die met hem in de gunst van zijn heer deelen. Een Agami in den Acclimatisatie-tuin +te Parijs voerde een troep Hoenderen aan, alsof hij hun meester was, riep hen bij zich en klokte. Naar men verhaalt, bewaken +deze Vogels soms, evenals de Kranen, de schapenkudden in de weide. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p2417.jpg" alt="Agami (Psophia crepitans). ¼ v.d. ware grootte." width="720" height="650"><p class="figureHead"><span class="letterspaced">Agami</span> (<i lang="la-x-bio">Psophia crepitans</i>). ¼ v.d. ware grootte. +</p> +</div><p> + +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De 2 leden van de derde familie—de <span class="letterspaced">Slangenkranen</span> (<i lang="la-x-bio">Dicholophidae</i>)—herinneren in sommige opzichten aan den Secretaris en werden daarom vroeger met dezen in dezelfde familie vereenigd. Hun +snavel is iets korter dan de kop, slank, bij den wortel recht, bij de spits gebogen en haakvormig, niet ongelijk aan een langwerpigen +roofvogelsnavel; zij staan zeer hoog op de pooten; deze zijn ver boven het spronggewricht onbevederd en hebben een langen +loop; de korte teenen zijn gewapend met dikke, sterk gekromde en spitse klauwen, welke eveneens aan die van een Roofvogel +herinneren. De vleugels zijn kort, maar hard en krachtig, in rust door de verlengde schouderveeren aan den bovenrand bedekt; +de uit 10 pennen bestaande staart is lang en sterk afgerond; de veeren van het voorhoofd zijn tot een rechtopstaande kuif +verlengd, de korte, eironde neusgaten in een borstelig bevederde neusgroeve gelegen. +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>Het vederenkleed van den <span class="letterspaced">Seriema</span> (<i lang="la-x-bio">Dicholophus cristatus</i>) is grijs, met fijne, lichte en donkere, dwars gerichte zigzagvormige golflijnen geteekend; de verlengde veeren van kop en +hals zijn zwartbruin, de slagpennen bruin, op de binnenvlag met witachtige dwarsbanden afwisselend, de handpennen ook wit +aan den top. Het oog is licht zwavelgeel, de teugel grijsachtig vleeschkleurig, de naakte ring om het oog blauwachtig, de +snavel koraalrood, de voet van voren roodachtig bruin, aan de zijden steenrood. Totale lengte 82, staartlengte 31 cM. + +</p> +<p>De Seriema is over een groot deel van Zuid-Amerika verbreid en bewoont de groote, open velden of Campos van het binnenland +van Brazilië, waar, op zacht glooiende, met gras begroeide hoogten of vlakten, enkele struiken voorkomen. Deze Vogels leven +bij paren of zijn, na den broedtijd, tot familiën van 3 of 4 stuks vereenigd; alleen dan krijgt men hen echter te zien, wanneer +zij zich niet in ’t gras verbergen kunnen. Hun kleur komt hen in de dorre steppen zeer goed te <span class="pagenum">[<a id="xd0e874" href="#xd0e874">418</a>]</span>pas. Zoodra zij gedruisch hooren, bukken zij zich, heffen slechts nu en dan den kop een weinig op en loopen vervolgens snel +tusschen de halmen weg, zonder zich bloot te geven. Ook hun Argentinische verwant, de <span class="letterspaced">Tsjoenja</span>, laat zich vaker hooren dan zien. In de vrije natuur zoowel als in de kooi hoort men dikwijls hun luide, ver klinkende stem, +die volgens sommige berichten op het keffen of blaffen van een jongen Hond gelijkt, volgens <span class="smallcaps">Homeyer</span> echter met het gekrijsch van Roofvogels overeenkomt. + +</p> +<p>Hun voedsel bestaat voornamelijk uit de Insecten van de Campos, hoewel zij ook vele Slangen, Hagedissen en dergelijke dieren +verslinden. Zij worden daarom door de Brazilianen hooggeacht; het is bij de wet verboden hen te dooden. Hoewel hun vleesch +wit is en even goed smaakt als dat van Hoenderen, worden zij slechts zelden gejaagd. Dit kan het best geschieden door ze te +paard in den draf te vervolgen en niet uit het oog te verliezen; want, als zij aanhoudend in een grooten kring worden nagezet +en hun steeds de vlucht in de struiken wordt belet, worden zij ten slotte zoo afgemat, dat het mogelijk is hen met den lazo +of met de hand te vangen. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De familie van de <span class="letterspaced">Zonnerallen</span> (<i lang="la-x-bio">Eurypygidae</i>) bestaat uit twee zeer eigenaardige Zuid-Amerikaansche Vogels. Zij kenmerken zich door een geringe grootte, een slanken romp, +een tamelijk langen, dunnen hals, een reigerachtigen kop, een langen, rechten, dikken, harden en spitsen, zijdelings samengedrukten, +op den rug flauw gewelfden snavel, hooge, slanke voeten met tamelijk goed ontwikkelden achterteen, zeer breede, groote vleugels, +een uit groote, breede veeren samengestelden staart en een overvloedig, los aanliggend, zeer bont gekleurd vederenkleed. +</p> +<p class="tb">*</p><p> + +</p> +<p>Over het leven van den <span class="letterspaced">Zonneral</span> (<i lang="la-x-bio">Eurypyga helias</i>) in de vrije natuur heeft men eerst door de berichten van reizigers uit den laatsten tijd eenige kennis gekregen; met hun +levenswijze in de gevangenschap is men in de diergaarden te Londen en te Amsterdam bekend geworden. Deze Vogel, die niet geheel +ten onrechte met een grooten, bevederden Vlinder vergeleken werd, leeft in het noordelijk deel van Zuid-Amerika, van Guyana +tot Peru en van Ecuador tot aan de provincie Goyaz in Middel-Brazilië, aan de zeekust of aan rivieroevers; vooral is hij veelvuldig +aan den Orinoko, den Amazonenstroom en de rivieren van Guyana. Het sierlijke, grijs, geel, groen, zwart, wit en bruin gekleurde +vederenkleed maakt de Zonneral tot een der fraaiste bewoners van deze aan prachtige Vogels zoo rijke gewesten. Vooral wanneer +hij zijne vleugels en staart als een Kalkoen uitspreidt en in de zonnestralen laat spiegelen en schitteren, ziet hij er bekoorlijk +uit. Hij komt in de wouden op zonnige plaatsen, meer bepaaldelijk echter aan de oevers van rivieren voor, meestal alleen, +zeldzamer paarsgewijs. Zijn voedsel bestaat uit Vliegen en andere Insecten, die hij zoo behendig vervolgt, dat zij hem zelden +ontkomen. Hij moet gemakkelijk te temmen zijn, daar men hem in alle nederzettingen van Indianen en ook in de woonplaatsen +der in zijn vaderland gevestigde Europeanen getemd aantreft; hij wordt hier als huisdier zeer geschat. Aan den Amazonenstroom +noemt men hem <span class="letterspaced">Pavaone</span> (“Pauw”) en roept hem ook bij dezen naam; hij volgt zijn meester als een hondje. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De familie der <span class="letterspaced">Ralkranen</span> (<i lang="la-x-bio">Rhinochetidae</i>) omvat slechts één tot Nieuw-Caledonië beperkte soort—de <span class="letterspaced">Kagoe</span> (<i lang="la-x-bio">Rhinochetus jubatus</i>). Deze Vogel herinnert, wat het uiterlijk betreft, zoowel aan de Reigers als aan de Rallen en de Pluvieren, door zijn lichaamsbouw +is hij het naast verwant aan de Zonnerallen. De snavel is even lang als de kop en zwak gekromd; de loop langer dan de middelste +voorteen; de staart kort en afgerond. Het losse vederenkleed is van boven blauwachtig aschkleurig, van onderen licht roestbruin, +de slagpennen zijn zwart, de stuurpennen grijs met roodbruine spitsen; borstelvormige veeren hangen over de kokervormige neusgaten +heen; de achterkop is met een kuif versierd. Hij voedt zich met Slakken en Insecten en is ongeveer 65 cM. lang. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Tot de familie van de <span class="letterspaced">Oerkranen</span> (<i lang="la-x-bio">Aptornithidae</i>) rekent men eenige uitgestorven soorten die Nieuw-Zeeland bewoonden. In grootte evenaarden zij de reeds genoemde <i lang="la-x-bio">Dinornis</i>-soorten waarmede zij ook door de uiterst geringe ontwikkeling der geheel onbruikbare voorste ledematen overeenstemden. + + + + + +</p> +</div> +</div> +<div class="back"> +<div class="transcribernote"> +<h2>Colofon</h2> +<h3>Beschikbaarheid</h3> +<p>Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het +kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de Project Gutenberg Licentie bij dit eBoek of on-line op <a href="https://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>. + +</p> +<p lang="en">This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give +it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at <a href="https://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>. + +</p> +<h3>Codering</h3> +<p>Dit bestand is in de oude spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren. Afgebroken woorden aan het einde van +de regel zijn hersteld. + +</p> +<p>Hoewel in dit werk laag liggende aanhalingstekens openen worden gebruikt, zijn deze gecodeerd met “. Geneste dubbele aanhalingstekens +zijn stilzwijgend veranderd in enkele aanhalingstekens. + +</p> +<p>Merk op dat de Latijnse namen in dit boek in veel gevallen kunnen afwijken van de moderne zoölogische naamgeving. + +</p> +<h3>Documentgeschiedenis</h3> +<ol class="lsoff"> +<li>2008-12-16 begonnen.</li> +</ol> +<h3>Externe Referenties</h3> +<p>Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.</p> +<h3>Verbeteringen</h3> +<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p> +<table width="75%"> +<tr> +<th>Bladzijde</th> +<th>Bron</th> +<th>Verbetering</th> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e140">404</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e400">408</a></td> +<td width="40%">fiauw</td> +<td width="40%">flauw</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e411">409</a></td> +<td width="40%">buitenwoon</td> +<td width="40%">buitengewoon</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e450">409</a></td> +<td width="40%">Porseleinhoentje</td> +<td width="40%">Porceleinhoentje</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e482">410</a></td> +<td width="40%">Noord-brabant</td> +<td width="40%">Noordbrabant</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e690">413</a></td> +<td width="40%">-</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e707">413</a></td> +<td width="40%">commnis</td> +<td width="40%">communis</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a class="pageref" href="#xd0e788">414</a></td> +<td width="40%">Homeijer</td> +<td width="40%">Homeyer</td> +</tr> +</table> +</div> +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Het Leven der Dieren, by A. E. Brehm + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN DER DIEREN *** + +***** This file should be named 27914-h.htm or 27914-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/2/7/9/1/27914/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/27914-h/images/p2407.jpg b/27914-h/images/p2407.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f7e1626 --- /dev/null +++ b/27914-h/images/p2407.jpg diff --git a/27914-h/images/p2415.jpg b/27914-h/images/p2415.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..0b2da82 --- /dev/null +++ b/27914-h/images/p2415.jpg diff --git a/27914-h/images/p2417.jpg b/27914-h/images/p2417.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9641f08 --- /dev/null +++ b/27914-h/images/p2417.jpg |
