49 files changed, 3764 insertions, 0 deletions

diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes
new file mode 100644
index 0000000..6833f05
--- /dev/null
+++ b/.gitattributes
@@ -0,0 +1,3 @@
+* text=auto
+*.txt text
+*.md text
diff --git a/25343-8.txt b/25343-8.txt
new file mode 100644
index 0000000..5cff995
--- /dev/null
+++ b/25343-8.txt
@@ -0,0 +1,1686 @@
+The Project Gutenberg EBook of Onderweg in Tunis, by B. Chantre
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Onderweg in Tunis
+       De Aarde en haar Volken, 1909
+
+Author: B. Chantre
+
+Release Date: May 5, 2008 [EBook #25343]
+
+Language: Dutch
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ONDERWEG IN TUNIS ***
+
+
+
+
+Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
+Proofreading Team at https://www.pgdp.net/
+
+
+
+
+
+
+
+
+ONDERWEG IN TUNIS.
+
+Naar het Fransch van Mevr. B. Chantre.
+
+
+    I.--Aankomst te Tunis.--De tegenwoordige stad.--Bezoek aan den
+    heer Roy te Dar el-Bey.--Een zitting van het mohammedaansche
+    gerechtshof.--De Belvédère.--Vertrek naar Soesa.--De stad,
+    haar catacomben.--El Djem.--Sfax.--De olijvenboschjes;
+    de sponscultuur.--Middagmaal bij den kaïd.--Op weg naar
+    Gabes.--Reeks van kleine ongevallen.--De oase.--Einde van
+    het feest.--Onder de palmen.
+
+
+Het was volkomen donker, toen wij den 5den Maart te Tunis aankwamen,
+zoodat wij het schouwspel misten, dat het binnenvaren van het schip
+in de haven oplevert, terwijl de landing zelf er minder vlug door
+ging. Bij het aan wal gaan waren we blij, onze uitstekende vrienden,
+den heer en mevrouw Alapetite op de kade te vinden, wier hartelijke
+ontvangst ons deed vergeten, wat de overtocht bij koud weer en een
+onstuimige zee voor onaangenaams had gehad. Ze brengen ons vlug per
+rijtuig naar het Residentshuis, waar ze ons op de vriendelijkste
+manier gastvrijheid bewijzen.
+
+Al is de afstand van Tunis over zee slechts twee-en-dertig uren
+en al krijgt men tallooze verhalen te hooren van bezoekers, die
+tegenwoordig door Tunesië dwalen, toch wil men wel eens graag met
+eigen oogen een land zien, waarvan men zich nog kan verbeelden,
+dat men het ontdekt. En zoo, in afwachting van ons vertrek naar
+Zuid-Tunis en Tripolis, waarheen de heer Chantre zich moet begeven,
+om een anthropologische zending te vervullen, hem opgedragen door
+den minister van openbaar onderwijs, gebruik ik mijn tijd met het
+bekijken van de stad. Het is mijn eerste kennismaking met dit hoekje
+van Afrika, onder welks hemel onze vlag wappert als een getuige van
+het werk des vredes, dat Frankrijk er heeft ondernomen en dat veel
+goeds er in het leven zal roepen.
+
+Van jaar tot jaar is de hoofdstad van ons protectoraat vervormd
+en is ze mooier geworden, en het is geen overdrijving, als men
+zegt, dat ze in volle vaart is op de baan harer ontwikkeling. De
+eigenlijke europeesche stad, waarvan de wijken zich uitbreiden aan
+den voet van de arabische, ziet er met haar welgebouwde huizen, haar
+electrische trams, haar squares en mooie winkels allervriendelijkst
+uit. Het prachtige Post- en Telegraafkantoor, de groote scholen
+voor uitgebreid onderwijs aan jongens en meisjes maken de stad
+niets minder aantrekkelijk en bewijzen, dat de bevolking drukke
+zaken doet en ijverig de studie voorstaat. Als men door de breede
+straten loopt, waar de équipages, de automobielen, de inlandsche
+wagentjes, de huurrijtuigen met dichtgesloten gordijntjes, waarin de
+mohammedaansche dames uitrijden, voor de blikken der voorbijgangers
+verborgen, de verschillende ruiters en rijdieren elkander opvolgen,
+en als men den blik slaat op de prachtige hooge huizen, zou men zich
+nog te Marseille wanen, waarvan Tunis, als het ware, de voortzetting
+is op den anderen oever van de Middellandsche Zee. Een trouw bezoeker
+van de Cannebière zou zich volstrekt niet misplaatst voelen op het
+terras van een der café's aan de Avenue de France.
+
+Maar voor den toerist ligt niet daar de grootste aantrekkelijkheid van
+Tunis. Toen ik per electrische tram mij naar de kasba begaf, om met
+één blik de inlandsche stad te overzien, was ik verrast over het echt
+oostersche tooneel, dat zich aan mij voordeed. En langen tijd bleef ik
+kijken naar het Witte Tunis, dat mij schooner leek, dan ik had durven
+droomen, ondanks wat ik herhaalde malen had gehoord over den goeden
+staat, waarin het was bewaard gebleven. Gebouwd op heuvels met zachte
+helling, op zekeren afstand van het meer, vormen de witte huizen met
+platte daken een schitterend geheel, doorsneden door grillige, smalle
+straatjes en afgebroken door koepels en sierlijke minarets met slanke
+lijnen. Komt men in de stad, dan wordt men getroffen door de treffende
+tegenstelling, die er bestaat tusschen de drukke levendigheid in de
+koopluistraatjes en de soeks of bazars, en de kloosterlijke stilte, die
+als in een doode stad overal elders heerscht, een tegenstelling, die
+zich voordoet in alle mohammedaansche steden. Tevergeefs ondervraagt
+de toerist met zijn blikken de blinde en stomme huizen. Het blijven
+raadsels en ze verbergen angstvallig voor profane oogen achter hun
+vensterlooze muren het geheim van het familieleven der bewoners.
+
+Ons eerste bezoek geldt den heer Roy, secretaris van de tunesische
+regeering, van wien bekend is, welke rol hij heeft gespeeld in Tunis
+in de jaren, die aan de bezetting vooraf gingen. De heer Roy heeft
+steeds met onze residenten-generaal meegewerkt sedert de instelling
+van het Protectoraat. Hij is de deken van alle fransche ambtenaren,
+en niemand beter dan hij kent de geheimen der taal en de geestelijke
+gesteldheid der inboorlingen. Men mag gerust zeggen, dat niets hem
+vreemd is wat de belangen van Tunis betreft. Het is een land, dat
+hij tot het zijne heeft gemaakt, dat hij lief heeft als zijn tweede
+vaderland en waaraan hij zijn leven, dat is al zijn arbeidskracht,
+heeft gewijd. Zijn kantoren bevinden zich te Dar el-bey. Dat paleis
+is tegenwoordig zelden in gebruik bij den Bey, die het grootste deel
+van het jaar in het Marsapaleis woont. Hij komt er alleen eenmaal per
+week, om met den eersten minister te werken, aanwezig te zijn bij de
+aanhechting van het zegel op de vastgestelde decreten en de stukken
+te onderteekenen, die gereed gemaakt zijn door de rechterlijke macht
+te Dar el-bey, terwijl hij dan tevens de hulde in ontvangst neemt,
+die zijn onderdanen hem brengen, en aalmoezen uitdeelt.
+
+Onder het geleide van den heer Roy, die ons tot een bezoek aan het
+paleis in staat stelt, bewonderen we eerst het mooie binnenplein,
+geplaveid met zwart en wit marmer, versierd met bogen, die door
+sierlijke zuilen worden gedragen, en wandelen daarna door de vertrekken
+van den Bey. Die kamers en suite, groote en kleine zalen, waar men
+binnen komt, door nu eens een paar trapjes op te gaan en dan weer
+eenige treden af te dalen, naar het grillige spel van den bouwtrant
+der arabische huizen, zijn alle meer of minder weelderig versierd
+met tegels en fijne arabesken en ook met dat edele stucwerk, waarin
+van ouds de Tunesiërs hebben uitgemunt. Het mooie gaat er echter
+wel een weinig af door de tegenstelling met europeesche meubels van
+ontwijfelbare smakeloosheid.
+
+Uit de kamer van den Bey, door welker vensters hij door een
+vernuftige inrichting van de houten tralies, zonder gezien te worden,
+kan waarnemen wat er op straat en in de winkels der kooplieden
+gebeurt, gaan we naar de eetzaal en de raadzaal, die wondermooi
+zijn versierd. En altijd door nauwe gangen, langs tallooze trappen,
+komen we boven in dit enorme paleis op terrassen of platte daken,
+waar we plotseling door het licht worden verblind, om daarna van het
+hooge punt het uitzicht te genieten.
+
+Bij het verlaten van Dar el-bey, onder de bekoring nog van ons bezoek
+aan den beminnelijken heer Roy, gaan we door de wijk de Medina,
+het hart der inlandsche stad. Op enkele kleine verschillen na in
+kleeding en manieren der menschen, zou men zich kunnen verbeelden
+in Konstantinopel of het oude Kaïro te wezen. De winkeltjes van
+groenten, gebak, kruidenierswaren zijn in alle mohammedaansche steden
+bijna gelijk, en overal ook ziet men dezelfde straattooneelen, het
+martelaarschap van de zachtaardige ezeltjes, die met harde woorden en
+slagen worden overladen door hun geleiders zonder dat ze weten waarom,
+en het gebrom der altijd ontevreden kameelen.
+
+Het is overbodig, nog eens weer voor de zooveelste maal de winkels
+te beschrijven van de borduurders, de kleermakers, de zadelmakers en
+reukwerkverkoopers, die overal en altijd aan elkander gelijk zijn in
+oostersche landen en enkel een weinig verschillen in rijkdom. Het
+is prettiger, op goed geluk te dwalen door dit heerlijke Medina
+met de straten, als daar zijn de Vrouwenstraat, de Schatkiststraat,
+de Katstraat, de Hondenstraat, de Negerstraat, en in hun petiterige
+werkplaatsen de veelsoortige handwerkslieden aan het werk te zien,
+ernstig, waardig en onverstoorbaar onder de oogen van nieuwsgierige
+wandelaars.
+
+Vooral des morgens zijn de straten en de soeks in de arabische stad
+druk en woelig. In de menigte vormen de Europeanen maar een zeer kleine
+minderheid, terwijl men er alle typen in herkent uit Noord-Afrika,
+van den Marokkaan af tot de zonen der woestijn van Tripolis, waarbij
+dan nog de Soedaneezen zich voegen met hun tint, zwart als ebbenhout.
+
+Wij komen aan het gerechtshof, waar het schilderachtige binnenplein
+bezet is door de eischers en beklaagden en hun advocaten, om dan naar
+de gehoorzaal te gaan. De aanblik daarvan is alleen de reis naar Tunis
+waard. Dat men zich voorstelle een zaal van noorschen bouwtrant en van
+kleine afmetingen, hoog en wit, tot de halve hoogte behangen met een
+groene stof, en langs welker randen een breede divan is aangebracht,
+die in het midden afgebroken wordt door een prachtigen troon, die
+van den Bey.
+
+Al de rechtsprekende personen zijn rijk gekleed in gewaden van zachte
+kleuren, lichtgroen, bleekgeel, mauve, vieux rose, zooals zeer coquette
+vrouwen het zich voor haar geliefdste japonnen zouden droomen. De
+sjeik el islam en de kadi dragen den grooten tulband van smetteloos
+witte kleur, waarop een sluier van cachemire is bevestigd, die aan den
+kant is vastgestrikt, gelijk de gewoonte was bij de oude khans. Als
+men hen zoo ziet zitten, met de beenen onder zich gevouwen, leunend
+tegen den divan, ernstig en waardig met hun sneeuwwitte baarden,
+den amberen rozenkrans in de hand, meent men zich verplaatst in een
+zaal van het paleis van Haroen al Raschid.
+
+De open ruimte in de gerechtszaal is voorzien van banken en stoelen,
+waarop de inboorlingen en hun advocaten plaats nemen. Er moet uitspraak
+gedaan worden over de meest uiteenloopende zaken. Onze beminnelijke
+gids, een jong Tunesiër, Si Ali Abdul Wahah, tolk aan de rechtbank,
+legt ons enkele uit. Een paar processen, op erfenissen betrekking
+hebbend, loopen al jaren. Niet enkel bij ons in Frankrijk werkt de
+justitie langzaam! Andere worden in de loopende zitting dadelijk
+door den kadi uitgemaakt. Een arme, havelooze sukkel met een burnoes
+vol gaten, die hij angstvallig tegen zijn naakte beenen drukt, komt
+nader. Hij beklaagt zich, o ironie van het lot, over zijn vrouw, die
+van hem rijker kleederen eischt, dan hij haar kan verschaffen. Een
+andere man, niet minder somber en ongelukkig, verhaalt aan de rechters,
+dat zijn vrouw, een zure, kijvende natuur, geen vrede kan houden met
+haar buren en hem tot voortdurende verhuizingen noodzaakt. Daarop
+antwoord de kadi: "Doe wat je vrouw wenscht. Ga weer verhuizen."
+
+Wij wachten het einde van de zitting af, om tegenwoordig te zijn
+bij het vertrek van de hooge dignitarissen der mohammedaansche
+geestelijkheid. Pas zijn ze verschenen op den drempel van de deur,
+of de menigte van cliënten en advocaten, die onder de bogen zijn
+blijven staan op de binnenplaats, maken eerbiedig hun buiging. Ieder
+tracht, naderbij te komen en de hand te kussen of het kleed van de
+schoone grijsaards. Met vluggen tred en glimlachend met een levendigen
+oogopslag bestijgen ze hun muilezels en zijn snel uit het gezicht in
+den doolhof der bochtige straten.
+
+Er is geen prettiger wandeling en geen kalmer dan naar de Bélvedère,
+dat prachtige Bois de Boulogne van Tunis. Deze nog kort geleden in
+het leven geroepen gelegenheid is onwaardeerbaar in een stad als
+Tunis, die niet zeer begunstigd is uit het oogpunt van groen en
+tuinen. Gelegen op de hellingen van een vrij hoogen heuvel, heeft
+de stad mooie, slingerende rijwegen, terwijl er voor de voetgangers
+smallere paden zijn en heerlijke lanen, waar schaduw en koelte
+verkwikking schenken. Op den top van den heuvel is een verbazend
+uitgestrekt plateau, waar het uitzicht het mooiste panorama van
+Tunis en de omstreken te genieten geeft. In het zuiden ziet men de
+lijn van den Zaghoean en den Ressas met den karakteristieken top van
+den Boe-Korneïn; in het Oosten speurt de blik het spiegelende meer
+en de heuvels van Carthago; in het Noorden strekt zich een veld van
+olijfboomen uit en in het Westen verrijst het Bardo, de Manoeba.
+
+Wij keerden dikwijls terug naar die Bélvedère, in welks groen twee
+juweeltjes van arabische architectuur verscholen lagen. Het eene,
+Mida genoemd, is een klein gebouw, een reinigingszaaltje aan den
+ingang der moskee, die in een van de dijken van Tunis dreigde in
+puin te vallen. Dank zij het initiatief van het secretariaat-generaal
+van de tunesische regeering, en met de ondersteuning van den Dienst
+der Oudheden, is het gebouwtje weer opgetrokken, steen voor steen,
+en nu in een uitgezocht schoone omgeving. Diezelfde groote zorg voor
+de inlandsche kunst heeft in dergelijke omstandigheden een sierlijk
+gebouw, een Koeba, laten overbrengen naar een beter terrein; het was
+een kiosk uit den tuin van Hamoeda bey uit het eind der achttiende
+eeuw. De koepels en opengewerkte stucversiering en heel de inrichting
+maken van het gebouw een heerlijk rustplaatsje, waar men den tijd
+kan verdroomen en waar men een prachtig uitzicht heeft, terwijl men
+de zuivere lucht inademt, vol met de geuren van mimosa's.
+
+De Tunesiërs schijnen de bekoring van de Bélvedère wel op prijs
+te stellen. Ze wandelen er druk, en in het lentegroen vormen hun
+kleurrijke gewaden van mauve en rood, hemelsblauw en saffraangeel
+een aardige afwisseling. Maar men zou tevergeefs zoeken naar de
+traditioneele spookvrouwen in lichte sluiers, die met haar slepende
+gewaden in kwijnende gratie dergelijke plaatsen aan den oever van
+den Bosporus belangwekkend maken. Hier bestaat de vrouw niet. Men
+zou best kunnen gelooven, dat ze er heelemaal niet zijn!
+
+Den 15den Maart zeggen wij Tunis voor eenigen tijd vaarwel. De
+heer Alapetite is zoo vriendelijk, ons wel te willen meenemen op de
+eerste officiëele tournée, die hij gaat maken in het Zuiden van het
+Regentschap. Van daar zal de heer Chantre Tripolitanië bereiken, waar
+hij de anthropologische studiën gaat voortzetten, die hij vroeger al
+heeft gedaan over de volken van West-Azië en Egypte. Wij zullen per
+spoor naar Soesa terug keeren, waar we ons weer zullen aansluiten bij
+den Resident-generaal, die per auto vertrekt in gezelschap van den heer
+en mevrouw André Siegfried, de heeren Buellet, prefect van Aveyron,
+Gabriel Puaux kabinetschef van den Resident-generaal, en kapitein Roux,
+zijn ordonnans. Op die wijze winnen wij een vermoeienden dag uit,
+want er ligt een verblijf te Kairoean in opgesloten.
+
+Bij den langzamen gang van den trein kunnen we het landschap op ons
+gemak waarnemen, dat door den spoorweg wordt doorsneden. Het is een der
+best bebouwde streken van Tunis. Ze omvat de groote domeinen Potinville
+en Enfida, welker belangrijkheid overal bekend zijn. De dorpen zijn
+schaarsch in vergelijking van de bebouwde oppervlakte. Buiten de groote
+goederen, waar de modernste cultuurmethoden worden toegepast, brengen
+de korenvelden, op inlandsche manier bewerkt, dat is met de antieke
+houten ploeg, slechts magere oogsten voort, die nog problematieker
+worden door het gemis aan water, dat het heele land in ontwikkeling
+tegen houdt. Maar de dorheid van den tunesischen grond gaat in de
+lente schuil onder een frisch tapijt van groen en bloemen.
+
+Naarmate men Soesa nadert, wordt het veld al rijker bezet met
+olijfboomen. De zon gaat onder in een grootsch wolkentooneel, dat
+boven de toppen van den Zaghoean hangt. In de stille rust van den
+voorjaarsavond, die uitgespreid ligt over de olijfboschjes en de door
+cactussen omsloten velden, komen we in de hoofdstad van de Sahel aan,
+het oude Hadrumetum, dat als een witte meeuw sierlijk aan het strand
+der zee ligt.
+
+Na onze bagage in het hotel te hebben gelaten, haasten we ons naar
+den heer Alapetite, die ons aan het Contrôlegebouw wacht, om te
+middagmalen. Daar er een panne zich had voorgedaan al gauw na het
+vertrek met de automobiel, moest de Resident-generaal zijn reisplan al
+op den eersten dag wijzigen. Slechts een deel van zijn geïnviteerden
+zijn naar Kairoean gegaan.
+
+Onze vrienden, die dezen morgen reeds in de vroegte per auto uit Tunis
+zijn vertrokken, verlangen naar rust. Toen het eten was afgeloopen,
+namen we spoedig afscheid van den Resident en van den heer en mevrouw
+Dianons. Op weg naar ons hotel liepen we door het slapende Soesa,
+gelijk aan een witte necropool en gingen door stille straten,
+uitkomend aan zee, waarop we in de verte de lichtjes der schepen
+konden onderscheiden. De maan wierp haar stroomen van bleek licht
+over de terrassen, en we sliepen in met het heerlijke gezicht nog
+voor oogen van dat bekoorlijk nachtelijk tooneel.
+
+De gekanteelde muren van Soesa worden beschouwd als een der mooiste
+staaltjes van sarraceensche krijgskundige bouwkunst. De versterkingen
+zijn nog onveranderd gebleven en hebben den vorm van een langen
+rechthoek. Sierlijke torens steken eruit op en trekken op bepaalde
+afstanden de aandacht. In de binnenstad dalen de straten naar de zee
+af en zijn dicht opeen gebouwd, juist als in Tunis, met welke stad
+Soesa veel overeenkomst vertoont. Hier en daar verrijzen minarets;
+overal ziet men palmboomen en boven de trotsche stad aanschouwt men de
+terrassen van de Kasba en haar torens, waardoor aan de afstammelinge
+van het oude Hadrumetum een schoonheid wordt gegeven, die haar tot
+iets heel bijzonders maakt.
+
+De europeesche wijk ligt als in Tunis tusschen de wallen en de
+zee. Het is er vooral door de nabijheid der haven steeds zeer
+druk. Mooie huizen, hotels, winkels, café's wijzen er op een gestadige
+ontwikkeling. Een onschatbare dienst is aan de stad bewezen door de
+instelling eener waterleiding. Een niet minder te waardeeren weldaad
+dan het water, de zindelijkheid der straten, trekt de aandacht zoowel
+te Soesa als te Tunis. De boven- en de benedenstad, de inlandsche
+straatjes en de groote verkeerswegen, alles ziet er zindelijk uit,
+een feit, dat zoo iets ongewoons is in mohammedaansche landen, waar
+de straten ophoopingen van vuil zijn, dat men er wel eer voor moet
+brengen aan het fransche bestuur.
+
+Terwijl de Resident zijn officiëele recepties houdt in het
+Contrôlegebouw, wandelen wij door de straten en de soeks. Er heerscht
+overal in de inlandsche wijken de grootste levendigheid. Men gaat
+er door steegjes en langs trappen, en komt van het helderste licht
+plotseling te midden van de duisternis der overdekte bazars of
+soeks. Daar vindt men enkel de gewone voortbrengselen van dagelijksch
+gebruik. De eenige tak van industrie van beteekenis is die van
+olie en zeep. Het is bekend, dat de olijfboschjes van de Sahel de
+belangrijkste zijn uit het Regentschap, en die welke onder de contrôle
+van Soesa staan, zijn zeer uitgestrekt. De olijven worden behandeld in
+de fabrieken, waarvan men de hooge schoorsteenen zich ziet verheffen
+in de voorsteden aan de zee.
+
+Na een vluchtig bezoek aan het Museum, dat een overvloed heeft
+van archeologische rijkdommen uit de phoenicische, romeinsche en
+byzantijnsche periode en verzameld in de omstreken, bereiken wij tegen
+den middag in den heeten zonneschijn het Gebouw der civiele contrôle,
+dat we nog maar terloops hebben gezien bij onze aankomst gisteren. Het
+sierlijke gebouw, het oude Dar el-bey, staat op een pleintje met
+zwart en wit plaveisel, van waar men een mooi uitzicht op de zee heeft.
+
+Toen het ontbijt was afgeloopen, gingen we onder leiding van den abt
+Laynaud in het gevolg van den Resident-generaal naar de catacomben,
+door een merkwaardige reeks van opgravingen onlangs aan het licht
+gebracht. Het zijn de eerste en eenige, die in Tunis bekend zijn
+en ze zullen voortaan een aantrekkelijkheid te meer vormen voor den
+bezoeker van de hoofdstad van de Sahel. Aan kolonel Vincent van het
+vierde regiment tirailleurs komt de eer der ontdekking toe. Dr. Carton,
+wiens naam is verbonden aan alles, wat op de oudheidkunde van Tunis
+betrekking heeft. Geholpen door de Oudheidkundige Vereeniging van
+Soesa en met machtiging van den Directeur der Antiquiteiten, besloot
+deze de zaak tot op den grond te vervolgen en het mogelijk bestaan
+van catacomben nauwkeurig na te gaan. Hij werd bij zijn onderzoek
+geholpen door den abt Laynaud en kolonel Calley de Saint-Paul, die
+arbeiders te zijner beschikking stelde voor de opgravingen.
+
+Met een lantaarn gewapend, opende de heer Laynaud den optocht door
+de donkere gangen. Achter onzen geleider liepen we in een lange rij
+door de prachtig opgeruimde gangen van deze christelijke doodenstad,
+waarvan de wanden over de geheele lengte verschillende verdiepingen van
+"loculi" vertoonen, netjes op een rij zonder ruimteverlies. Evenals
+te Rome zijn de graven in den vorm van langwerpige nissen in den
+rotswand uitgehold en met steenen afgesloten.
+
+Zijn lantaarn in de hoogte houdend, brengt de heer Laynaud de
+belangwekkende opschriften onder onze aandacht, de geschilderde
+emblemata ook, die op de loculi dus niet zijn gegraveerd. Wat die
+opschriften van de catacomben van Hadrumentum kenschetst, is de
+soberheid en de eentonigheid ervan. De aanwijzing van den dag en de
+maand, nooit die van het jaar, gaat gewoonlijk aan den naam vooraf,
+zonder voornamen en met de formule "in pace". De hier begraven
+Christenen waren arm. Men is er dan ook wel ver van de sarcophagen en
+fresco's uit Rome. In den steeds onontwarbaarder wordenden doolhof
+van gangen, waar nu en dan de vreemde helderheid binnenvalt van
+een uitkijkje, drongen wij al dieper door, aangemoedigd door het
+geestdriftig woord van onzen gids. Eerst nadat we hem hartelijk hadden
+bedankt voor den interessanten tocht naar de dooden, bereikten we
+den uitgang en het daglicht.
+
+Sedert het automobilisme, dat de maat voor de afstanden heeft
+gewijzigd, durft men haast niet meer zeggen, dat men een verre
+reis doet, zelfs niet in zuidelijk Tunis. Hoe het zij, of we nu een
+reis doen of maar een uitstapje, het komt mij piquant voor, na onze
+eindelooze tochten te paard door Russisch Armenië en Klein-Azië, na
+onze langzame vaarten op den Nijl, nu eens dit hoekje van Noord-Afrika
+te bezoeken in het snelle tempo van de automobiel.
+
+Den 16den Maart verlieten wij om één uur in den namiddag Soesa en daar
+rolden we al spoedig over den weg naar Sfax, die de vergelijking kan
+doorstaan met onze beste rijwegen in Frankrijk. Het land werd al gauw
+dor en verlaten. Eenige kudden schapen en kameelen tusschen de weinige
+doears verlevendigden den weg. Toch weet men, dat deze streek vroeger
+met woningen overdekt was en dat in de nabijheid op de plaats zelve,
+van El Djem, dat we nu naderen, de romeinsche stad Thysdrus stond, een
+der rijkste steden van Noord-Afrika. De invallen, die successievelijk
+het land hebben verwoest, hebben tevens de vernietiging meegebracht
+van alle aanplantingen, olijven, graansoorten en vruchtboomen en van
+de bewonderenswaardige besproeiingswerken, die de Romeinen er hadden
+aangelegd. Waterleidingen, thermen en een circus zijn teruggevonden. De
+nomaden hebben hun zwarte tenten opgericht en hebben hun kudden laten
+grazen op de ruïnen, waarvan men de mozaïeken gaat bewonderen in het
+Museum te Soesa; zij, die van roof leven, bijna zonder behoeften zijn
+en halve wilden, huizen op de terreinen die de korenschuur van Rome
+werden genoemd.
+
+Toen wij het kolossale amphitheater bereikten, hoorden we de klanken
+van doedelzakken en tamboerijns. Weldra verschenen de kaïd van
+Soeassi's, de khalief van El Djem en de notabelen van het land,
+om den Resident te begroeten. De rijtuigen komen slechts langzaam
+vooruit door een dichte menigte inboorlingen in burnoes, opgehoopt
+in de straten van El Djem. We kwamen uit op een groote, open ruimte,
+waar ons een onverwacht schouwspel wachtte. Onder de stralen van een
+schitterende zon vormden ruiters, in een halven kring gerangschikt
+en gezeten op prachtig opgetuigde paarden, een wonderschoone haag. Ze
+hielden banieren van gele en groene zijde in de hand, die klapperden in
+den wind, terwijl de luide muziek zich te goed deed aan een uitvoering
+van de Marseillaise in ongewone mineurtonen. De Resident moest den
+kaïd beloven, op den terugweg langer te El Djem te vertoeven; dan
+zouden de ruiters hem op een prachtige fantasia vergasten, met een
+ontvoering van de bruid.
+
+Nadat we den tol onzer bewondering hadden betaald aan het amphitheater,
+een der grootste van de heele romeinsche wereld, trokken we door het
+dorp, het stofkleurige, waar alleen cactussen schenen te groeien. De
+heele bevolking liep uit, om de gasten te zien. Hier en daar keek een
+jonge vrouw of een jong meisje even door een half openstaande deur
+en liet een frisch, bruin gezichtje zien, zij eveneens nieuwsgierig,
+om den Sidi el Oezir, den heer minister, te aanschouwen op gevaar af,
+door haar man of haar vader te worden vermoord.
+
+Weer rolden de automobielen te midden der wijde uitgestrektheden
+van struikgewas, in weideland herschapen. Het landschap blijft
+gelijk, tot Sfax toe. Maar in de buurt van die plaats vertoonen zich
+olijvenboschjes, de beroemde boschjes, die niet enkel de glorie zijn
+van de Sahel, maar ook de rijkdom van de vlakte van Sfax. En tuinen
+volgen elkander op, tuinen, omsloten door muren of cactusheggen en
+gevuld met vruchtboomen van allerlei soort, terwijl er moestuinen
+zijn als bij de nadering van een groote stad. Men passeert een aantal
+kleine zomerverblijven, waar de rijke lieden van Sfax in den zomer
+wat schaduw komen zoeken en zeelucht komen inademen. Te midden van
+dien weelderigen gordel van tuinen ligt Sfax, de grootste stad van
+het Regentschap na Tunis. De levendigheid in de nabijheid zou al
+voldoende zijn, om haar belangrijkheid in het licht te stellen. Als
+alle versterkte steden van Tunis, heeft de plaats een gekanteelden
+muur met torens en bastions, veel gelijkende op een middeleeuwsche
+vesting. Het is avond als de auto's er aankomen en er door breede,
+goed verlichte straten rijden. Wij laten den Resident weer aan het
+Contrôlegebouw achter, waar hem de heer en mevrouw Theller wachten,
+en waar wij ons bij hem zullen voegen voor het diner, nadat we ons
+van onze bagage hebben ontdaan in het hotel.
+
+Het is algemeen bekend, hoe Sfax zich in den laatsten tijd heeft
+ontwikkeld en hoe die vooruitgang dagteekent van de exploitatie
+der phosfaatlagen van Metlawi. Het laden van de phosfaten geeft een
+voortdurende drukte in de haven. De opbrengst aan olijfolie is een
+tweede element van welvaart geworden. Ook drijft Sfax handel in vijgen,
+amandelen, sponzen, droge visch, versche vruchten, groenten, alfagras,
+zoodat zij wel haar naam verdient van tweede stad van het Regentschap.
+
+De nieuwe stad, die zich buiten de vestingwerken heeft ontwikkeld
+langs de zee, heeft een prachtig aanzien gekregen door de manier,
+waarop ze in grootschen stijl is gebouwd, iets eenigs in Tunis. De
+straten en lanen zijn omzoomd met palmen; de openbare gebouwen en
+de particuliere huizen met terrasvormige daken verheffen overal
+hun schitterend witte gevels. Misschien is het jammer, dat men te
+uitsluitend palmen heeft geplant met verwaarloozing van alle andere
+boomen, want nu zal er zoo weinig schaduw te vinden zijn in die breede,
+elkaar rechthoekig snijdende straten.
+
+Een woeligheid als in een bijenkorf heerscht des morgens in de
+soeks. Joden en Mohammedanen, de laatste met groene tulbanden, loopen
+haastig en druk door de zonnige straatjes, waar moskeeën hun koepels
+en minarets verheffen.
+
+Aan de haven woonden we het inladen der phosfaten bij en daarna
+geleidde men ons naar het stadhuis en den gemeentelijken schouwburg,
+twee mooie gebouwen, die nog niet lang geleden werden opgetrokken. De
+grootste weelde bij de inwendige versiering van het stadhuis bestaat
+uit de prachtige romeinsche mozaïeken, in de buurt gevonden, waarmee
+men de gelukkige gedachte heeft gehad, de wanden te bekleeden en een
+paar zalen te bevloeren.
+
+Na het ontbijt brachten we per auto een bezoek aan het
+olijvenbosch. Allen die in Sfax komen, bewonderen dat bosch. De
+geregelde aanplanting, die een zeer groote ruimte beslaat, zeventien
+boomen ongeveer op de hectare, en het voortdurend onderhoud hebben
+de cultuur tot den hoogsten graad van volmaking gebracht. De lieden
+van Sfax hebben aldus opnieuw verwezenlijkt en dat wel na een plan,
+door de regeering ontworpen en dat den vroegeren directeur van den
+landbouw, den heer Paul Bourde, tot groote eer strekt, datgene,
+wat ten tijde der Romeinen den rijkdom uitmaakte van dit gedeelte
+van Tunis. Toen lagen hier veel steden en dorpen, waarvan men zich
+de welvaart en den bloei op geen andere wijze kan verklaren dan door
+de teelt van olijven en vruchtboomen.
+
+Het district van Sfax is een der minst begunstigde uit het oogpunt
+van de watervoorziening. Het regent er zelden en de grond is daarom
+weinig geschikt voor den graanbouw. Maar daar hij licht en goed
+doorlaatbaar is, zijn de olijfboomen ver uit elkander geplant, opdat
+ze alle kunnen profiteeren van de vochtigheid van den ondergrond over
+een groote uitgestrektheid.
+
+Wij rijden door de groote vlakten, beplant met olijvenboschjes aan de
+zee. Het lijken parken, zoo prachtig worden ze onderhouden, en ze laten
+ver achter zich al wat men in dit genre in Europa kan zien. Gedurende
+het eerste zestal jaren kweekt men in die aanplantingen afwisselend
+rogge, gerst en boonen. Alles is reeds gezegd in de quaestie der
+olijven te Sfax. Maar wat men niet genoeg bewonderen kan, noch dikwijls
+genoeg herhalen, dat is, dat deze graad van volmaking verkregen is
+door een volkomen inlandsche werkwijze en dat de moderne wetenschap
+er niets heeft bij te voegen of op af te dingen. De menschen te Sfax
+hebben dus een hoog denkbeeld gegeven van hun liefde tot den arbeid,
+maar tevens een bewijs van hun speciale geschiktheid voor den landbouw.
+
+Als men officiëel en per auto reist, is men eraan gehouden, alles
+te zien en met groote snelheid. Na het bezien van de grootste
+aanplantingen volgde een bescheidener cultuur, die echter toch zeer
+origineel en interessant was, de sponscultuur.
+
+Uit de automobiel stapten we in een groote boot, die in de haven
+op den Resident-generaal wachtte, en onder het geleide van den
+kapitein der haven bereikte ons gezelschap het ruime sop, want het
+biologisch station lag nog 1500 meter van daar. Ten allen tijde
+hebben de tunesische kusten sponzen voortgebracht, en Sfax is het
+middelpunt van den handel. Eertijds hadden de Sicilianen bijna alleen
+het monopolie van die vangst of inzameling; maar tegenwoordig wordt ze
+ook beoefend door Arabieren en Franschen. Maar men heeft waargenomen,
+dat de rijkdom van de sponsbanken aan het verminderen is en dat de
+moeilijke inzameling al minder en minder winstgevend werd. Vandaar het
+idee, om de diepten weer te bevolken en om, zoo mogelijk, kweekplaatsen
+voor sponzen aan te leggen, zooals voor de oesters geschiedt. Daarom
+heeft professor Dubois van de universiteit te Lyon er bij de regeering
+van Tunis op aangedrongen, om in volle zee, even buiten de haven van
+Sfax, een laboratorium in het leven te roepen voor de biologie der
+zeedieren. Het wordt bestuurd door den heer Allemand Martin. Wij deden
+het kleine op palen gebouwde stationnetje aan, waar alles erop wijst,
+dat men met een plek van werk en waarneming te doen heeft. Het is
+op de bestudeering van de levensvoorwaarden der sponzen ingericht en
+op het nagaan van hun wijze van vermenigvuldiging. Die geschiedt op
+twee verschillende manieren, door splitsing en door het uitzaaien van
+larven. Na te hebben geconstateerd, dat er door deeling bevredigende
+resultaten werden verkregen, sloegen wij weer den weg naar de haven
+in, gelukkig, dat dit bezoek aan de sponzen ons tegelijkertijd een
+aangenaam en te kort zeetochtje heeft verschaft op het heerlijke uur,
+waarop het eenige schouwspel van den zonsondergang in een apotheose
+van purper het oog verrukt.
+
+Er was dien avond een groot diner bij den kaïd van Sfax, Si Sadok
+Djeloeli. Zijn dienaren kwamen aan het civiele Contrôlegebouw den
+Resident-generaal en zijn genoodigden afhalen. Ze droegen groote glazen
+lantaarns, zooals in het geheele Oosten in gebruik zijn, en gingen voor
+ons uit door de straatjes van de arabische wijk, onder een prachtige
+sterrenlucht. De kaïd wachtte den minister op eenigen afstand van zijn
+woning af en leidde den ambtenaar op statige manier naar zijn huis. Si
+Sadok Djeloeli is een der bekendste persoonlijkheden van Sfax en een
+der sympathiekste. Hij liet ons door een zaal gaan, waar muzikanten
+veel rumoer maakten. Er wachtten danseressen op divans het einde van
+den maaltijd af, om daarna een uitvoering van haar kunst te geven. Dat
+beloofde ons een aantrekkelijken avond met veel locale kleur.
+
+In de eetzaal was een tafel aangericht, geheel op
+europeesche wijze. Vóór iederen gast stonden veel glazen en
+een champagnebeker. Menu's beloofden ons in het Fransch echt
+inlandsche gerechten. Tegenover den Resident-generaal nam de heer
+des huizes plaats, gedrapeerd in zijn zwaren burnoes van witte
+wol. Hij was een aristocratische grijsaardsverschijning, vol fijne
+vriendelijkheid. Ongelukkig sprak hij geen Fransch.
+
+Ik zou Brillat-Savarin in eigen persoon moeten zijn, om dit
+arabisch menu naar eisch te beschrijven. Want de keuken van die
+voorname arabische huizen is iets zeer geleerds en samengestelds. De
+toebereiding van de spijzen duurt lang en vereischt de medewerking van
+verscheiden familiën, om een maaltijd op tafel te brengen als dien van
+den bedoelden avond. Na de tapiocasoep waren er gebakken eieren in
+korst, kippen met groenten en een lamsgebraad met amandelen. Daarna
+kwam een sappige en heerlijke koes-koes, gekruid op de manier, die
+een arabisch gehemelte streelt, maar die voor het onze pernicieus
+is. Een honigtaart met amandelen wekte een storm van bewondering
+en ingenomenheid onder de gasten en was een groot succes, ofschoon
+ze, geloof ik, de oorzaak was van een paar ongesteldheden, die het
+noodzakelijk gevolg schijnen te zijn van een oostersch feest. Daarna
+was het de beurt van de vruchten, van de zoetigheden en bonbons,
+die wonderlijke vormen en namen hadden; en daar er aan alles in
+deze wereld een einde komt, stond de kaïd, na nog een laatste glas
+champagne te hebben geledigd, van tafel op en leidde ons naar den
+salon, waar de koffie en likeuren werden gepresenteerd geheel naar
+franschen trant. Dat was ook het preludium voor de dansen, waaraan de
+mooie meisjes met de beschilderde gezichten zich nu gingen wijden,
+gekleed in schitterende satijnen pantalons, geborduurde lijfjes
+en veel gouden en zilveren versierselen. De tegenwoordigheid van
+dames ontstemde haar een weinig en ze bromden een oogenblik, maar de
+uitlokkende roepstem van het orkest deed de moedigste het sein geven,
+en met den klassieken zijden doek in de hand, golfde ze heen en voerde
+dien leelijken danse du ventre uit, die voor de meeste oosterlingen
+het toppunt van kunst vertegenwoordigt. Na den dans van de derde
+almee namen wij afscheid van den kaïd en bereikten onze respectieve
+logeerplaatsen, onder het geleide van groote lantaarns.
+
+18 Maart.--Vandaag glijden we naar Gabes. Het is een tocht van 135
+kilometers over een mooien weg, die zijn kronkelingen legt door een
+eenzaam landschap, alleen verlevendigd door een paar doears en hun
+kudden schapen en kameelen. Alle lentebloemen leggen kleur op de
+steppe en veel brem schittert ons tegen. Ongelukkig was deze etappe
+bestemd, om niet zonder ongelukken af te loopen. Een zwarte reeks
+pannes begon halfweg Gabes, wat den heer Alapetite noodzaakte, ons
+achter te laten met den heer en mevrouw Siegfried. De waterbekkens,
+die langs den weg waren te vinden en die wij tot nu toe slechts met
+een half oog hadden aangekeken, werden van toen af voor ons van het
+hoogste belang, want we gingen van het eene naar het ander en putten
+er water uit, dat onze motor noodig had voor zijn onleschbaren dorst.
+
+Behalve dat wij nu niet tegenwoordig konden zijn bij de receptie van
+den Resident-generaal, moesten we ook afstand doen van het tweede
+ontbijt. De zon brandde vreeselijk op den vollen middag, en deed ons
+gevoelen, dat het klimaat van Zuid-Tunis gunstiger is voor de kruin van
+de dadelpalmen dan voor die van arme automobilisten, die met pannes
+sukkelen. Eindelijk tegen vier uur in den namiddag wenkten ons op
+aanmoedigende manier de palmen der oase. Met horten en stooten bereiken
+we het Contrôlegebouw, waar ons een versterkend collation wachtte,
+bereid door de goede zorgen van mevrouw Livet. Het was maar een kort
+oponthoud, want we willen genieten van de laatste teekenen van de
+officiëele receptie, in de oase door den kaïd der streek georganiseerd.
+
+Rijtuigen brachten er ons vlug heen. Maar pas waren we de wegen van de
+oase opgereden, of daar deed zich het wonderschoone schouwspel van de
+bloeiende vruchtboomen aan ons voor. Onder den koepel, door de hooge
+dadelpalmen gevormd, en op het zachtgroene tapijt van korensoorten
+op den grond, is het een ware jubel van bloeiende boomen; amandels,
+abrikozen en perziken verheffen hun rose en witte kruinen naast
+vijgeboomen, granaatboomen en bananen en werpen een licht schijnsel
+onder het hoogere groen. De tegenstelling is groot voor reizigers,
+die sedert het verlaten van de stad Tunis niet veel anders hebben
+gezien dan grijze olijven en doornachtige cactussen, en ze is wel
+geschikt om ons sterk te boeien.
+
+De wijnstok slingert als een liane zijn forsche takken tot in den
+top der hoogste dadelpalmen. Overal is stroomend water, met bekwame
+hand geleid in duizenden kleine beekjes, en verrukt, bereiken wij den
+waterval van Chenini, waar tegenover de kaïd van Gabes, Si Mohammed
+ben Khalifa een groote arabische tent heeft laten oprichten. Als we een
+uur te voren waren gekomen, zouden we tegenwoordig zijn geweest bij de
+ontvangst van den Resident, we zouden zijn toespraak hebben gehoord,
+en de kaïds en voorname inboorlingen hebben gezien in hun schitterende
+gewaden. Thans is de tent ledig. Wij stappen er door over de mollige
+tapijten van heldere kleuren, die op den grond zijn uitgespreid, en
+nemen plaats met het gezicht naar de schuimende wateren van de cascade.
+
+Enkele notabelen, die achtergebleven waren, om de laatkomers te
+ontvangen, nemen vriendelijk de honneurs van het buffet waar, dat
+op lage tafels is aangerecht, en nog goed is voorzien van bonbons
+en inlandsch gebak. We gebruiken koffie en proeven van den lagmi of
+palmwijn, die flauw en sterk gesuikerd smaakt. Maar wij willen liever
+voortmaken, om onzen tocht te vervolgen en nog eenige oogenblikken te
+genieten van den bekoorlijken aanblik der oase. Te midden van dezen
+afrikaanschen plantengroei waartusschen alles te bewonderen valt,
+wat onze lente zoo heerlijk maakt, spelen de stralen der ondergaande
+zon. Van purper tot mauve zijn de luchten getint en eindelijk nemen
+ze dat zachtrose schijnsel aan, dat even een vreemd licht over de
+omgeving werpt en dan spoedig in het nachtelijk duister overgaat.
+
+
+
+
+    II.--Te Medenine.--Bezoek van den
+    Resident-generaal.--Fantasia.--De ksar.--Terugkeer naar
+    Gabes.--Een beetje anthropologie.--Bezoek aan het heilige
+    Kairoean.--Uitstapje naar Kef en Maktar.--Dolmens en
+    romeinsche ruïnen.--Van Kef naar Doegga en naar Tunis per
+    automobiel.--Afscheid van de doode steden van Tunis.
+
+
+19 Maart.--Over het weglint, dat ter lengte van 80 kilometer
+Gabes met Medenine verbindt, glijdt vlug de auto, ten spijt van
+grimmige kameelen. Een oponthoud bij de kleine oase van Mahred
+wordt noodzakelijk door den aanblik van een bevallige Rebekka,
+die er langzaam haar kruik van antieken vorm vult. Het is een
+allerbekoorlijkst tooneel onder de palmen, en het mooie meisje met
+de gazellenoogen en de zware zilveren versierselen, is niet al te
+onvriendelijk. Maar het verschijnen van een jongen man, broeder of
+echtgenoot, noopt haar, snel te vluchten met haar kruik, en plotseling
+is het bijbelsch vizioen verdwenen.
+
+Wij reden over golvende plateaux over een uitstekenden weg. De
+schoone Matmama-keten sluit den horizon af ten zuiden van een
+blauwachtige lijn. Het is heerlijk weer en de lucht is vol geur van
+lentebloemen. De weg gaat door de wadi Metamer. Naarmate we de ksar
+naderden, werd de streek droger en droger. Aan den rand van een ware
+steenwoestijn daagde op eens van achter een terreinplooi een wolk
+van in burnoes gehulde ruiters. Ten getale van vijf- tot zeshonderd
+waren ze gekomen van 200 kilometer in het rond, met hun kaïds, om
+den Resident te begroeten. Woeste kreten en geweerschoten worden
+gehoord. De steigerende paarden doen de steenen onder hun hoeven
+opspringen. Het meest verbaast de plotselingheid van het opgevoerde
+tooneel, dat door de gesteldheid van den bodem totaal voor onze oogen
+verborgen was gebleven. De fantasia omgaf de automobielen, die hun
+gang hebben vertraagd, en de ruiters, staande in de stijgbeugels,
+klieven de ruimte, werpen hun geweren in de lucht en vangen ze in de
+vlucht op, bijna rakelings aan de rijtuigen. Zoo komen wij te Medenine
+in een atmosfeer vol van kruitdamp en stof, onder een brandende zon,
+als verdronken in die zee van hijgende menschen en met schuim bespatte
+paarden.
+
+De officiëele receptie begon dadelijk. De kaïds in groot tenue
+komen bij beurten den Resident hun welkomstgroet brengen en hem de
+verzekering geven van hun gevoelens van trouw aan Frankrijk. Men
+is hier op militair terrein. Medenine is de hoofdplaats van het
+commando. De grens van Tripolis is niet ver af, en de stammen in de
+buurt zijn nog al woelig.
+
+Na het défilé der inlandsche hoofden en militaire autoriteiten begaf
+zich de officiëele stoet voor het ontbijt naar de woning van commandant
+Donau. En in dit verloren hoekje van het Zuiden van het Regentschap,
+een echte tunesische Sahara, in dit trieste en verre afrikaansche
+garnizoen, begroeten wij elkander met waar genoegen rondom een tafel,
+waar fransche harten eenstemmig kloppen. De vroolijke en energieke
+officieren maakten van den maaltijd een onvergetelijk uurtje. Het
+zal een der beste herinneringen blijven van de vele, die we van dezen
+tocht meenemen.
+
+De clou van het maal was een mesjoeï. Gebraden door den op dit
+stuk bekwaamsten ruiter, op een plank uitgestrekt, en gedragen
+door twee mannen, houdt het schaap een triomfantelijken intocht,
+in gouden glans en druipend van het vet. En om ons te houden aan
+de plaatselijke gebruiken, nemen wij met de vingers stukken af van
+het apetijtelijke vleesch. Na in het salon van den commandant de
+koffie te hebben gebruikt, begaven we ons naar de club, waar een
+massa boeken en tijdschriften voor de officieren hun ballingschap
+dragelijk kunnen maken.
+
+Het kamp is gelegen op een heuvel tegenover die andere hoogte,
+waar de ksar op ligt, die het doel van ons uitstapje is. De ksar in
+Zuid-Tunis is het type van een dorp van zeer bijzonderen aard. Het is
+een opeenhooping van gebouwtjes, die eigenlijk op rijen geplaatste
+gewelven zijn in verscheiden verdiepingen en wel een weinig aan
+bijenkorven doen denken. Die vele meters lange gewelven zijn meestal
+niet hooger dan anderhalven of twee meter. Aan den kant van het veld
+is er geen enkele opening. De deuren gaan alle aan een binnenplaats
+open, en daar er geen spoor is van een trap, om de hooger gelegen
+verdiepingen te bereiken, staat men in den aanvang verbluft tegenover
+die zonderlinge gebouwen. Maar dan bemerkt men, dat vooruitspringende
+steenen langs den gevel de treden zijn van een trap, waarlijk al te
+verheven en luchtig, en dat men er op moet klimmen, door zich met
+handen en voeten te steunen.
+
+De overwelfde verdiepingen zijn niet anders dan korenschuren,
+waar de bewoners vroeger hun oogsten borgen van een geheel jaar
+en van allerlei soort, en waar ze die in veiligheid brachten voor
+roovers. Te Medenine zijn die voorraadschuren talrijk en hebben
+soms vijf verdiepingen. De inboorlingen, die nog al eens moeten
+kampeeren in de buurt om hun troepen, lieten de bewaking van het
+dorp aan enkele gewapende personen over, die in geval van onraad de
+oorlogstrommel roerden, om de bewoners op te roepen. Tegenwoordig, nu
+er veiligheid heerscht in het Zuiden, hebben die voorzorgsmaatregelen
+hun beteekenis verloren, en de overwelfde torens vallen in puin. De
+oogsten worden thans bewaard in silo's in den grond, die van binnen
+met stroo zijn bekleed. Elke stam heeft zijn silo's bij elkander in
+zoogenaamde retba's, toevertrouwd aan inlandsche bewakers, die een
+bepaald percent van het geënsileerde ontvangen.
+
+De weg gaat niet verder dan Medenine, en dit garnizoen is het eindpunt
+van onze reis per automobiel. Maar eer we afscheid nemen van de
+officieren, moeten wij uit handen van den beminnelijken commandant
+Donau in ontvangst nemen de ridderorde van den Cafard van Medenine,
+een eereteeken, dat enkel wordt geschonken aan diegenen, die den grond
+van den ksar hebben gedrukt, en dat onder geen enkele omstandigheid
+aan iemand anders wordt vereerd.
+
+De heer Chantre bleef te Medenine met zijn tolk Saïd ben el-Haoessine,
+secretaris van het bureau van inlandsche zaken, die te zijner
+beschikking is gesteld, om in deze streek tot Tatahoeïne en Doeïret
+de anthropometrische studiën der Berberstammen voort te zetten en
+van de Arabieren, die er zich gevestigd hebben en er als nomaden
+leven. Dat zijn bij voorbeeld de stammen van de Werghama's, de
+Oederna's en der troglodieten, die zuivere Berbers zijn gebleven,
+als de Matmati's. Daarna gaat hij naar Tripolis.
+
+Het was reeds volslagen nacht, toen wij bij het civiele Contrôlegebouw
+van Gabes aankwamen, vermoeid, maar verrukt van den mooien dag. En
+ondanks het schaap van den vroegen morgen deden we groote eer aan een
+sappig maal van gazellenvleesch, door mevrouw Livet voor ons bereid.
+
+20 Maart.--Er zijn in Zuid-Tunis drie groepen oasen. De groep van den
+Djerid, die de lekkerste dadels oplevert, vooral die van Tozeur; dan
+de groep van Nefzaoea, en die van Gabes. Deze palmentuin, die dadels
+van middelmatige qualiteit geeft, omvat drie voorname dorpen, Menzel
+op den rechteroever van de wadi, Djara en Chenini op den linkeroever,
+zonder nog enkele kleine gehuchtjes mee te rekenen. De aanwezigheid
+van water heeft ten allen tijde van deze streek een vruchtbaar en
+bewoond land gemaakt. Uit voorhistorische tijden zijn er talrijke
+overblijfselen te vinden uit het steentijdperk. De Romeinen hadden
+er een bloeiende kolonie, en vóór dien tijd hadden de Phoeniciërs er
+een van hun voornaamste handelsplaatsen gevestigd. Men heeft te Gabes
+waterwerken aangetroffen, die tot de hoogste oudheid opklimmen. De
+materialen van het antieke Tacape hebben gediend bij den bouw van
+de beide tegenwoordige dorpen. Op het oogenblik van de aankomst der
+Franschen werd Menzel, omdat het weerstand had geboden, gebombardeerd
+en de markt werd naar Djara overgebracht.
+
+Tegenwoordig wordt de waterhoeveelheid in de oase op zeer regelmatige
+wijze verdeeld. Ongelukkig maakt de vochtigheid het verblijf er
+ongezond. Zij veroorzaakt moeraskoorts, en dat zelfde bosch van
+palmen, dat aan de plaats zulk een bekoorlijk aanzien geeft voor
+den toevalligen toerist, is noodlottig voor diegenen, die er moeten
+wonen en werken. De bevolking lijdt in haar geheel min of meer aan die
+koortsen. Terwijl wij den loop der wadi volgen, die over een zandige
+bedding stroomt, tusschen hooge oevers van zand en die helder, maar
+ongelukkig geen drinkbaar water bevat, merken we op, met hoeveel zorg
+de oase bebouwd is en hoe ze is verdeeld in kleine of groote perceelen
+en doorsneden door een oneindig aantal paden. Bruggen van stammen
+van palmen zijn overal geworpen over de wadi en haar zijtakken. Er
+heerscht veel leven en beweging onder de palmen. Telkens ontmoet men
+kleine ezels, beladen met manden met gras, kameelen, rossig van tint,
+met hun minachtende bovenlip en allerlei voetgangers en schilderachtige
+ruiters. Er loopen halfnaakte kinderen achter ons aan met bouquetjes
+wilde bloemen, die ze ons aanbieden.
+
+De tooneelen aan den oever van de wadi zijn juist dezelfde, als
+die men aan de oevers van den Nijl aanschouwt. Vrouwen, inlandsche
+en negerinnen, in lange, zwarte kleeren, die van voren open zijn,
+komen water halen in haar kruiken of wel, hurkend aan het water,
+wasschen ze haar linnen al babbelend en onder het gerinkel van de
+zilveren armbanden. Die sterke aantrekking, die de oase uitoefent,
+alsook de nabijheid van de Matmata's en van Medenine, verklaren hoe
+het komt, dat er in dezen tijd van het jaar zooveel toeristen zijn
+en ook het groote aantal automobielen, die zich op den weg bewegen
+en dagelijks in de beide bescheiden hotels van Gabes meer bezoekers
+aanbrengen dan er kunnen geborgen worden.
+
+Des middags déjeûneerden wij aan het Contrôlegebouw en daarna
+vertrokken de Resident-generaal en zijn medereizigers, om rechtstreeks
+naar Tunis terug te keeren.
+
+27 Maart.--Dank zij de anthropologie en door den welwillenden steun
+van den kaïd Si Mohammed ben Khalifa kan ik reeds een paar dagen
+in de mohammedaansche interieurs binnenkomen en van dichtbij het
+huiselijk leven gadeslaan van de tunesische dorpelingen. Ik heb al
+een reeks soedaneesche vrouwen gemeten, die in de alfawerkplaatsen
+worden gebruikt. Ze komen voor het meerendeel uit Bornoe en
+Baghirmi. Ze herinneren zich, dat ze als kinderen door karavanen
+zijn weggevoerd naar Tripoli, waar ze denkelijk als slavinnen
+zijn verkocht. Tegenwoordig stellen de sjeik van Menzel en die van
+Djara hun vrouwenverblijven wagenwijd voor mij open, aldus een goed
+voorbeeld gevend aan hun volk. Bij die bezoeken werd ik vergezeld
+door de vriendelijke mevrouw Livet en door een jong joodsch meisje,
+dat als tolk optrad.
+
+In de dorpen en in de steden is het type van de woningen hetzelfde. Het
+familieleven is geconcentreerd op het binnenplein, waar alle vertrekken
+op uitkomen. Men verbaast zich over het groote aantal personen, die
+kunnen leven in die terrasvormig opgestapelde cubussen, vooral als de
+heer des huizes rijk is en verscheiden vrouwen heeft. De getrouwde
+zoons en dochters blijven vaak bij hun ouders wonen. In dat geval
+verplicht het gebruik de jonge vrouwen, zich nooit te vertoonen
+aan haar schoonvader of haar schoonbroeders, ten minste gedurende de
+eerste tijden van haar huwelijk, zoodat ze veroordeeld zijn, ook tehuis
+steeds gesluierd te wezen en zich in haar meestal donkere kamers op
+te sluiten. In een familie van dezen aard kan het gebeuren, dat de
+laatste vrouw van den vader jonger is dan de echtgenoote van den zoon.
+
+Bij elk van onze metingsbezoeken werden mevrouw Livet en ik op het
+vriendelijkst ontvangen. De heer des huizes stelt ons zijn vrouwen
+voor, voert ons daarna in zijn salon, en daar worden ons koffie,
+champagne, koeken en melk gepresenteerd. Daar wij al die heerlijkheden
+nauwelijks aanraakten, gebruikten de aanwezige mannen, bloedverwanten,
+vrienden of buren, opgeroepen ter eere van ons bezoek, dat een echt
+evenement was, zonder omslag wat er nog in onze kopjes en onze glazen
+was overgebleven. Daarna werden wij aan de vrouwen overgelaten. In
+welgestelde familiën hebben ze ieder een vrij goede kamer met een
+getralied venster. De meubileering, die in hoofdzaak bestaat uit
+een groot bed, tapijten en koffers, is overal bijna gelijk, omdat
+de Koran voorschrijft, dat alle vrouwen een gelijk aandeel hebben
+in den rijkdom van den man en in zijn gunstbewijzen. De dochters en
+schoondochters van het huis zijn veel minder goed gelogeerd. Ze wonen
+vaak in kleine kamertjes, zonder licht en zonder lucht.
+
+Daar ze van mijn komst verwittigd waren, hadden zich de vrouwen
+getooid met haar rijkste kleeding en al haar sieraden. De moeder of
+de grootmoeder, als die nog in leven is, van den heer des huizes,
+ontvingen ons met een gemakkelijkheid en wellevendheid, waarvan
+men niet zou vermoeden, dat die vreesachtige en beschroomde jonge
+vrouwen er ooit toe in staat zouden zijn, en die ontwikkeld worden
+door den diepen eerbied voor de ouders en voor den ouderdom in het
+algemeen. Na de gebruikelijke begroetingen begeleidden ze ons, daar
+ze het doel van ons bezoek kenden en zich niet jong genoeg vonden,
+om zich te leenen tot grapjes als het meten en photografeeren, naar
+de verschillende vertrekken der jongere vrouwen. In die donkere
+hokjes, waar het oog eerst niets kon onderscheiden, en waarvan de
+toegang is afgesloten door een tapijt als portière, is het aardig,
+eindelijk te onderscheiden een vrouwelijke figuur, op haar hurken
+gezeten, een jonge, elegante vrouw, in het halve licht schitterend
+door haar juweelen als een afgodsbeeld, maar een beeld, vol leven
+en bekoorlijk door een innemenden glimlach. Die jonge vrouwen van
+vijftien tot twintig jaar en die, als ze zeer zorgvuldig verborgen
+worden gehouden, altijd heel jong zijn, hebben niet zelden een kindje
+in de armen. De kennis is snel gemaakt.
+
+Wij bewonderen de zware edelgesteenten, die ze op de borst dragen en
+die soms de draperieën van de kleeding tegen de amberkleurige huid
+vasthouden. De kleeding van de Tunesische van het land is donker
+van kleur en herinnert sterk aan die van de Bedoeïenen en in het
+algemeen der arabische nomadenvrouwen. De rijken dragen een mutsje
+van muntstukken, een erfstuk vaak van het voorgeslacht en waarover
+een sluier hangt van geborduurd katoen van heldere kleur, dien ze
+zeer behendig over het gezicht weten te trekken bij het minste onraad.
+
+De vrouwen vertoonen een vast type. Ze zijn van gemiddelde lengte,
+goed gebouwd en sterk getatoeëerd. Het voorhoofd, de kin, de wangen,
+de punt van den neus zijn versierd met stipjes en blauwe sterren. Haar
+handen, ook getatoeëerd en roodgekleurd met henné, zijn mooi. Veel
+zilveren ringen, als armbanden zoo groot, hangen in haar ooren. Om
+te beletten, dat het oor uitscheurt, bevestigen ze de versiering
+in haar vlechten. Het haar, van een glanzig zwart, is dik en kort,
+zooals het gebruik voorschrijft, verdeeld in een oneindig aantal
+kleine vlechtjes. Men mag gerust beweren, dat aldus getooid, die jonge
+tunesische vrouwen opmerkelijk zijn door haar elegantie, die in het
+geheel niet door dikte wordt benadeeld als bij de joodsche vrouwen.
+
+Wij hebben Gabes en het Hotel de l'Oasis ver achter ons gelaten
+en we hebben er gebibberd, zoo koud waren de nachten nog in dit
+jaargetijde, ofschoon overal palmen hun kruinen opsteken, als getuigen
+van een klimaat als van de Sahara. En langs denzelfden weg, over Sfax
+en Soesa, zijn we nu te Kairoean, de heilige plaats, aangekomen;
+Kairoean, een der poorten van het paradijs, eenzaam te midden van
+de steppe gelegen. Het is wel een versterkte plaats van den Islam,
+die men onder de oogen heeft, met de dubbele muren met kanteelen, de
+moskeeën, de zaoeia's en kobba's, de laatste graven van priesters of
+heiligen. Zooals bekend is, was de universiteit van Kairoean vroeger
+beroemd. De stad der waterleidingen, der pelgrimstochten, doet zich
+in schitterende witheid voor in een land zonder water en zonder groen,
+waar men kerkhoven vindt in plaats van bebouwde velden.
+
+De Christenen schijnen er niet veel plaats in te nemen, en het kost
+moeite te gelooven, dat er werkelijk voor toevallige passanten een
+hotel is, zelfs een Splendid Hotel, in de stad van Sidi Okba. Wij
+namen een gids, om ons rond te leiden door den doolhof van de heilige
+stad. Kairoean is de eenige stad van Tunis, waar de toegang van de
+heilige gebouwen aan de Christenen veroorloofd wordt met een machtiging
+van den civielen controleur.
+
+Onder zooveel minarets en koepelkerken moeten we een keus doen. We
+gaan eerst naar de Groote Moskee. Er zijn niet minder dan zeventien
+dubbele, evenwijdige beuken en vierhonderd zuilen, die afkomstig zijn
+van antieke gebouwen uit Soesa, Monastir en andere plaatsen. Na dat
+alles te hebben bewonderd op rechtmatige wijze, gaan we naar de zaoeia
+van Aboe Zema of Sidi Caheb. We beklimmen de hooge minaret langs een
+eindelooze trap, die door den sierlijken vierkanten toren loopt. Op den
+top aangekomen, konden wij over Kairoean den blik laten weiden en waar
+hij zich heen wendde, overal was de aanblik dezelfde. Buiten de stad,
+in de stad, het waren niets anders dan tempels, graven, kloosters,
+moskeeën. We richtten toen onze schreden naar een zonderlinge moskee,
+met een aantal koepels, maar waarvan het inwendige niet belangrijk was.
+
+Onze jonge gids leidde ons handig rond. Hij sprak uitstekend
+Fransch. Maar hij heeft stellig een idée fixe, want hij sleept ons mee
+door doodsche en onbeduidende straatjes en bekent ten laatste, dat hij
+ons zijn jonge vrouw wou laten zien. Deze, zonder twijfel gewend aan
+dat soort van bezoeken, zat op een laag bankje en weefde een tapijt
+van allerleelijkste kleur. Ze was groot, lenig, zeer goed gekleed in
+wijde broek; mooi ondanks de tatoeëeringen en de boven de oogen door
+een dikke zwarte lijn verbonden wenkbrauwen. Haar mooie handen, met
+henné gekleurd, droegen groote ringen, en zilveren armbanden omsloten
+de fijne polsen. In het kort, ze scheen daar precies neergezet, om
+aan de reizigers te laten zien, dat niettegenstaande haar schijnbare
+afwezigheid de schoone sekse toch wel te Kairoean bestaat en er goed
+vertegenwoordigd is. Wij zouden zelfs dit landvrouwtje te deftig
+vinden, als haar echtgenoot ons niet den sleutel had gegeven van
+het geheim. Ze waren beiden op de wereldtentoonstelling geweest te
+Parijs in 1900, en dus waren we in de tegenwoordigheid van een der
+meest geëmancipeerde huishoudingen van geheel Tunesië.
+
+In haast sloegen we weer den weg naar de soeks in, langs de hooge
+gekanteelde muren. Maar de straten werden leeger; de winkeltjes
+zijn gesloten en van grendels voorzien, en de kooplui zijn naar hun
+woningen gegaan in ver verwijderde wijken. Een groote troosteloosheid
+breidt zich over de stad uit, die nog slechts eenige oogenblikken
+geleden zoo druk was en nu in het roode licht der ondergaande zon als
+uitgestorven scheen. Die indruk werd nog versterkt door den aanblik
+van kameelkaravanen, stappend met groote, trage schreden, en die ons
+voorbijschoven als schimmen in de schemering door de zware poorten
+der stad. Het werd koeler, en wij moesten terugkeeren. Spoedig zal het
+uur der jakhalzen gekomen zijn, dat ook het uur is van de Aïssaoea's,
+die ons in de zaoeia van Sidi ben Aïssa, hun patroon, het schouwspel
+zouden laten genieten van den waanzin der dwepers.
+
+Het deed goed, het daglicht en de zon terug te zien na de afschuwelijke
+tooneelen van dien avond. Buiten was den volgenden dag alles weer
+leven en beweging. De burnoes verdringen elkander in de straten,
+en de aanblik van Kairoean als mohammedaansche stad is eenig in zijn
+soort. Nomaden, meest Zla's, bewogen zich door de soeks in grooten
+getale. Die gearabiseerde Berbers met hun fiere houding hebben
+hun kampen in de vlakte in de nabijheid. Wat de markt aangaat, die
+moet even goed voorzien zijn als die van Tunis. Ze is beroemd om de
+geborduurde leerwerken, het gedreven koper en de tapijten. Die laatste
+industrie, oudtijds algemeen bekend, is ongelukkig achteruitgegaan,
+sedert men, om de goedkoopheid, voor het verven der wol stoffen is gaan
+gebruiken, met aniline bereid. Er zijn in den laatsten tijd pogingen
+in het werk gesteld, door het secretariaat-generaal van de regeering,
+om de fabricatie van die tapijten aan te moedigen, die gemaakt zijn
+van wol, geverfd met plantaardige kleuren en met cochenille. Het is
+te wenschen, dat die pogingen van de ververs deze weelde-industrie
+te Kairoean zullen doen herleven, al wordt er geen goedkoope waar
+door geleverd. De tapijten uit Klein-Azië doorleven een dergelijke
+crisis. Alleen Perzië handhaaft zijn traditie, vooral door de strenge
+voorschriften, die de anilineverfstoffen verbieden. Na den geheelen
+morgen door de stad te hebben gedwaald tusschen de versterkte muren, na
+zonder verveling de mooie poorten te hebben bewonderd, wier sierlijke
+bogen een der edelste kenmerken zijn van de arabische bouwkunst,
+namen wij den trein naar Tunis, waar we op tijd terug wilden zijn,
+om de feesten van Karthago bij te wonen.
+
+24 April.--Daar zijn we opnieuw op weg naar Kef en Maktar, waar de
+heer Chantre, uit Tripolitanië terug, de nomadische stammen gaat
+bestudeeren, als de Drids, de Oeled Ayar, de Oeled Aoen, die hier
+vrij talrijk zijn. Wij stapten vroeg in den trein, er ons gelaten in
+schikkend, dat we negen uren zouden noodig hebben, om 200 kilometer af
+te leggen. We zijn hier in een land, dat zeer veel verschilt van het
+oostelijke en veel groener en vriendelijker is dan de Sahel. Rechts
+en links is de horizon omgeven door heuvels met mooie lijnen, en
+zoo ver het oog reikt, aanschouwen we weiden, waar talrijke kudden
+grazen. Men zou botanist moeten wezen, om de flora te beschrijven,
+die in dit seizoen overal ontluikt en het oog bekoort. Onze trein
+glijdt over een tapijt van bloemen voort, over groote gele margrieten,
+papavers, gele tulpen, roode klavers, brem, en uit het portier geleund,
+zien we de eenzame plateaux voorbijschuiven, waarvan de armoede nu
+zich verbergt onder het vachtje van groen en bloemen. Links verheft
+de Zaghoean zijn imposante massa. De lange reeksen van waterleidingen,
+die nu en dan zich vertoonen, welsprekende getuigen van de wonderlijke
+beschaving der Romeinen, voerden eertijds de wateren van deze bergen
+naar Karthago.
+
+Voorbij Gaffoer verschijnen goede korenvelden, waartusschen doears
+liggen, die door de veldarbeiders uit de streek worden bewoond. Na een
+lange opeenvolging van weiden en plateaux komen we aan de Kef, als een
+arendsnest aan de rots gehecht. Aan den contrôlepost werden we zeer
+vriendelijk ontvangen door den heer en mevrouw Prat. Uit de verte bood
+het antieke Sicca Venerea een woest en schilderachtig gezicht. Van
+dichtbij leek het somber door het diepe verval. De huizen smolten
+samen met de rotsen van dezelfde grijze kleur. Van het schitterend
+verleden der heilige stad, van haar beroemden tempel, gewijd aan de
+karthaagsche Venus is, helaas, niets dan de herinnering overgebleven.
+
+De tegenwoordige inlandsche stad munt noch door zindelijkheid uit,
+noch door den goeden staat der woningen, die integendeel bijna in
+puin vallen. Door hellende straten en steeds trappen volgend, komt
+men boven op de rots, die de Kasba draagt. Moskeeën en een zaoeia
+verbreken op gelukkige manier de grijze eentonigheid van het geheel,
+waar de muzelmansche zorgeloosheid uit blijkt. Daarentegen rust
+het oog met genoegen op de nieuwe europeesche wijk, die zich flink
+ontwikkelt. Ze ligt aan den voet der rots aan een mooien cornicheweg,
+en de huizen met roode daken bewijzen, dat men hier op de hoogte
+tusschen 700 en 800 meter een langen en strengen winter moet verduren.
+
+Stukken van zuilen en beelden, waterréservoirs, een mooie bron, die
+al sedert de verre oudheid opgevangen werd en die waarschijnlijk de
+oorzaak was van de keus dezer plek, om er een stad te bouwen; de ruïnen
+van een amphitheater en van een schouwburg; resten van een vesting
+zijn nog overblijfselen van de punische en romeinsche beschaving. Uit
+den byzantijnschen tijd bezit de Kef de ruïnen van de basiliek van
+den H. Petrus, gebouwd van de materialen van een romeinschen tempel,
+en waarvan zijbeuken nu nog als kerk worden gebruikt; een andere
+christelijke basiliek, waarvan de Mohammedanen hun groote moskee
+hebben gemaakt, en eindelijk is er nog een minder belangrijke kerk
+buiten de stad, op korten afstand, in noordelijke richting.
+
+Men kan de strategische beteekenis van het oude Sicca Venerea, door
+Augustus tot een bloeiende kolonie gemaakt, inzien, als men op de
+prachtige vestingwallen rondom zich van den Cornicheweg een horizon
+omvat van vlakten en bergen, zich voortzettend tot Algerië. Terwijl
+wij onder het wandelen het prachtige panorama bewonderen, dat droevig
+stemt niettemin, hoorden wij muziek en zagen een groep inboorlingen
+in de buurt geschaard staan. Aan den voet van een vervallen trap,
+waarop in volle waardigheid de maraboet stond van de kef, Si
+Kaddoer el-Mizoeni, het hoofd van de broederschap der Quadria's,
+zoo verspreid in de muzelmansche wereld, gaven pelgrims, die gekomen
+waren, om hem te zien, een fantasia, waar zijn kleinzoons aan deel
+namen. Wij woonden, zonder het te willen, een familiefeest bij,
+vol onverwachte verrassingen en kleur, en wel verre van als vreemden
+te worden behandeld of als indringers, werden wij door Si Kaddoer,
+de held van het feest, uitgenoodigd, naast hem plaats te nemen. Hij
+was een prachtige grijsaard met trotsche houding, gedrapeerd in
+zijn burnoes als een antiek beeld. Er werden  ons stoelen gebracht,
+die ongelukkig even wankel waren als de trap; onder het gebruik
+van een goed kop koffie woonden wij de oefeningen bij met paarden,
+begeleid door een eentonige, oorverdoovende muziek. Te midden van
+de opeenhooping van stof en bouwvallen, tegenover den wijden horizon
+van bergen en vlakten, die zich voor ons ontrolde in de schitterende
+zon, was de aanblik van die onwetende menigte, godsdienstig tot het
+dweepzieke toe en hulde bewijzend aan een ouden maraboet, die zich
+sterk bewust was van zijn prestige, een tooneel vol belangrijkheid
+voor den toeschouwer en gestempeld met het kenmerk der echte poëzie.
+
+25 April.--Si Ahmet Sakkat, de kaïd van Kef, heeft de goedheid
+gehad, zijn beste rijtuig te onzer beschikking te stellen evenals
+zijn paarden, om van Sers naar Vaktar te gaan. Te Sers ontbijten
+wij in den bordj van de remonte, waar we mooie hengsten bewonderen,
+waaronder een van het zuiverste bloed. Van daar gingen we, terwijl
+de paarden uitrustten, door een moerassige vlakte tot een doear van
+Drid. Die half-nomaden, die er ellendig uitzien, houden zich in deze
+streek vooral met paardenteelt bezig. De vrouwen, aan het wasschen
+van linnen in een plas, werden verschrikt bij mijn aankomst. Ik
+photografeerde ze en ging niet heen, zonder zeer vriendschappelijke
+groeten met haar te hebben gewisseld.
+
+Tusschen Sers en Maktar liggen 35 kilometer. Vaarwel goede wegen! In
+afwachting van den tijd, dat deze goed zal worden, hotst men over
+hoogten en laagten en door modderplassen, wat zeer vermoeiend is. Van
+tijd tot tijd stappen we uit, om de paarden op adem te laten komen. De
+atmosfeer was uiterst helder en de velden staan weer vol bloemen. Wij
+plukten een handvol gele tulpen en wandelden te voet naar een groep
+dolmens, die al uit de verte waren aangewezen en lang bekend zijn,
+maar binnenkort zal er niets meer van zijn overgebleven ten gevolge
+van de stelselmatige verwoesting, die de mensch erop uitoefent en
+door de invloeden van het weêr.
+
+Om vijf uur kwamen wij te Maktar ter hoogte van 950 meter. We
+begaven ons naar het contrôlegebouw, dat gebouwd is op de manier van
+een versterkte bordj. De heer en mevrouw Barué ontvingen ons zeer
+vriendelijk. Ze brachten ons naar een kamer, waar een helder vuurtje
+brandde, en we traden met genoegen nader, want op deze hoogte wordt
+het koud, als de avond is gevallen.
+
+De tuinen van Maktar, rijk aan vruchtboomen en de romeinsche ruïnen,
+die dadelijk bij aankomst de aandacht trekken, getuigen van een
+vruchtbaar en voorheen bloeiend land. Als dorp beteekent de plaats
+tegenwoordig niets. Maar aan de ligging tusschen het grondgebied
+van de Oeled Aoen, dat van de Oeled Ayar en dat van Kesra, dus van
+de drie bevolkingsgroepen, waarover de controleur is aangesteld,
+heeft Maktar het te danken, dat het als hoofdplaats is gekozen. De
+markt brengt er eens in de week een groot aantal inboorlingen te zamen.
+
+Een wandeling in de schemering door de velden laat ons een land zien,
+vol belangwekkende dingen. Wij passeeren een triomfboog van Trajanus;
+mausoleeën en de dolmens, die resten zijn van een barbaarschen tijd
+en in welker nabijheid de romeinsche bouwwerken verrezen. Ruïnen
+van antieke woningen waren overal te zien. In de avondlucht,
+die volkomen helder was, tooiden zich de bergen met gouden licht,
+en Maktar scheen juist op de plaats te liggen, die geschikt was,
+om in die uitgestrekte velden te midden van het bergachtige land,
+in het goede seizoen de menschen uit de vlakte, waar warmte en koorts
+heerschen, aan te trekken.
+
+26 April.--Marktdag. Het groote open plein, waar zich de kudden
+vereenigen en waar kooplieden en koopers samenkomen, is overdekt
+met een dichte menigte in burnoes, een luidruchtige en bewegelijke
+massa. Men meent twisten bij te wonen in plaats van een vreedzamen
+koop. Men hoort tusschen de woorden en de vele medeklinkers het
+geblaat der lammeren en geiten, het geknor der kameelen, terwijl de
+lucht niet is om in te ademen door het vele stof, door al die bloote
+voeten opgejaagd. Aan het contrôlegebouw heeft de heer Chantre het druk
+met meten en photografeeren van een aantal Oeled Aoen en Oeled Ayar,
+die op de markt inkoopen waren komen doen en die niet verwachtten,
+de formaliteiten te moeten doorstaan van een anthropometrischen dienst.
+
+26 April.--Er was dien dag op den Kef een groote fantasia ter eere
+van den Resident-generaal en mevrouw Alapetite, die per auto waren
+aangekomen, vergezeld door kapitein en mevrouw Roux. Na het bezoek
+aan de stad, de scholen, de hospitalen en de Kasba zijn ze gaan
+zitten op het terras van het huis, om de dansen van rijk opgetuigde
+paarden bij te wonen, bereden door sierlijke ruiters, gedrapeerd
+naar arabische mode. De toeschouwers in burnoes vormden een haag,
+om zoodoende ook aan het feest deel te nemen. De zadeldekken van
+blauwe en roode en gele zijde schitterden in de zon. De gratie van
+de ruiters is onbeschrijfelijk. De burnoes wordt op den rit om het
+middel aangehaald en is opgeslagen, zoodat kleederen van prachtige
+tinten te zien komen. Wat zijn het kunstenaars en wat zijn ze zeker
+van hun effect! Alles is bestudeerd. Tot zelfs die manier, om zich
+het benedengedeelte van het gezicht te omhullen, draagt bij tot hun
+impassibele houding en hun trots van sarraceensche ruiters. Terwijl de
+fluiten en de derboeka's lawaai maken, spelen de paarden, die door de
+ridders om zoo te zeggen in de hooge school worden vertoond, met de
+grappenmakers, die aan hun voeten in het zand rollen. Van tijd tot
+tijd ruikt de lucht naar kruitdamp door de fantasia's in galop met
+geweerschoten, die voorbijvliegen, een onmisbaar tijdverdrijf bij
+zulke feestelijkheden. Eindelijk roepen de zangers en muzikanten om
+strijd de zegeningen des hemels in over Sidi el Oezir en zijn gezin,
+en het schouwspel wordt gevolgd door de officiëele recepties.
+
+27 April.--Vertrek per automobiel naar Doegga. De Resident-generaal en
+mevrouw Alapetite waren zoo vriendelijk, ons mee te nemen terug naar
+Tunis. Het was schitterend mooi weêr. We gleden door de morgenlucht
+in de koelte en legden snel den afstand af, die de Kef van Doegga
+scheidt. Men moest het rijtuig in de schaduw laten staan van een
+olijvenboschje, en wij gingen de ruïnen zien, die men bereikt langs
+een steil pad in gezelschap van den controleur van Teboersoek,
+die den Resident-generaal te gemoet was gereisd. Muilezels droegen
+het ontbijt en andere dieren werden in gereedheid gehouden voor de
+minst moedigen. Maar het was zulk mooi weêr, dat ieder vol moed was
+en liever wilde wandelen.
+
+Doegga, het oude Thugga, is beroemd als een der romeinsche steden,
+die het meest intact zijn gebleven in Tunesië. De moderne plaats
+ligt aan den voet der ruïnen, die veel belangrijker zijn dan men in
+het verlaten land zou verwachten. Het is een chaos van woningen,
+tempels, zuilen, door methodische opgravingen tegenwoordig aan
+het licht gebracht. Boven alles het Kapitool, die best bewaarde
+korinthische tempel in Tunis met zijn sierlijken voorgevel en de
+ranke, gegroefde zuilen. De verhoudingen van dit gebouw zijn zoo
+harmonieus, dat men den blik er niet kan afhouden. De lichte kleur
+van het marmer en het rijke beeldhouwwerk verhoogen de schoonheid. In
+de brandende middagzon liepen wij door de bouwvallen, die we later
+nauwkeurig zullen opnemen, en gaan nu naar een schaduwplekje zoeken,
+om te ontbijten. Door de goede zorgen van den controleur, den heer
+Giltaire, en van de bewoners van het dorp, waren tafels en stoelen
+spoedig klaar gezet in een eeuwenoud olijvenbosch. De frissche lucht
+en het loopen hadden ons eetlust gegeven, en we deden vroolijk eer
+aan het déjeûner, waarbij de gebraden snippen een verbazend succes
+hadden, evenals een zekere wijn van Saint-Joseph van Tibar, waarmee
+dit landelijk festijn werd opgeluisterd.
+
+Na een heerlijk moorsch kop koffie te hebben gebruikt, gevoelden we ons
+in staat, om in de volle zon den chaos van ruïnen te bestijgen, die
+zich aan ons voordeed. Van den tempel van het Kapitool, die aan zijn
+geboortestad werd aangeboden door een burger van Doegga, Marcius Simp,
+ex Regillianus, gingen we naar den tempel van Saturnus, dan naar dien
+van Coelestis, ook geschonken door edelmoedige burgers, die begeerig
+waren, hun stad een geschenk ter verfraaiing aan te bieden. Het is een
+opmerkelijk feit, dat die wedstrijd in mildheid en edelmoedigheid de
+notabelen van die oude afrikaansche steden dreef, om maar altijd hun
+eigen stad wel te doen en haar mooier te maken, door op hun kosten
+naar de mate van hun vermogen nu eens een tempel, dan een schouwburg
+of een hippodroom te laten bouwen. Bescheidener beurzen richtten
+een fontein op of wel een triomfboog. Dat particulier initiatief
+van de Romeinen wordt tegenwoordig nagevolgd door de Amerikanen,
+de dollarveroveraars. Maar het is, helaas, zeldzaam in onze oude
+westelijke wereld, waar zooveel steden er behoefte aan zouden hebben,
+met wat ostentatie te worden bemind door sommige hunner kinderen.
+
+Een der andere het best bewaarde bouwwerken van Doegga is het
+theater. Het onderscheidt zich door elegante proporties en door de
+sierlijkheid van de omgeving en men is van bewondering vervuld, als
+men het gebouw binnentreedt. De vijf-en-twintig rijen trappen van
+den halven cirkel zijn bijna alle onbeschadigd. Het rijk versierde
+tooneel, het met mozaïeken bevloerde orkest zouden gemakkelijk in
+hun oorspronkelijke gedaante te herstellen zijn, en de schouwspelen,
+die er zouden kunnen worden gegeven, zouden een machtige aantrekking
+uitoefenen tegenover het verrukkelijke panorama van het dal der
+wadi Khalled, dat in de verte wordt afgesloten door een lijn van
+blauwe bergen.
+
+Een dergelijke overvloed van monumenten en hun weelde toonen, hoe rijk
+en welvarend de bevolking van dat romeinsche Afrika was, en als men
+bedenkt, dat al die rijkdommen door den landbouw waren voortgebracht,
+kan men zich er een denkbeeld van maken, hoeveel zorg er besteed
+werd aan die thans onbebouwde of verwaarloosde gronden. Maar over
+dat onderwerp zou men nooit uitgepraat raken. Het Tunesië van den
+tegenwoordigen tijd moet zich voor den geest roepen het Tunesië
+uit den romeinschen tijd, om het zooveel mogelijk na te volgen,
+zonder te mogen hopen, nog in langen tijd te herstellen wat eeuwen
+van stelselmatig werken hadden kunnen bereiken.
+
+Gelukkig is er bij de nomaden de neiging op te merken, om zich
+blijvend hier of daar te vestigen, en zij zijn met hun kudden en
+hun zwervend leven de grootste vijanden van den landbouw. Een
+andere interessante evolutie valt er te waardeeren, namelijk
+onder de overige inboorlingen. Ze planten boomen op veel punten,
+om zich den particulieren eigendom te verzekeren van den grond,
+waarop ze wonen. Ondanks al, wat er nog te doen overblijft, heeft
+Frankrijk reeds een heldenstuk verricht in dit land, en men mag
+dat wel erkennen. De spoorlijnen, die de vroeger ver van elkander
+verwijderde punten onderling verbinden, en die plaatsen toegankelijk
+maken, die bezwaarlijk te bereiken waren, zijn een van de weldaden;
+dan het wegennet, dat het Regentschap doorsnijdt met wegen, die in alle
+opzichten de vergelijking kunnen doorstaan met die in Frankrijk, en
+de fransche wegen behooren tot de beste van de wereld. Verder hebben
+de kolonisten er ijverig gewerkt en hebben er groote onontgonnen
+terreinen overdekt met graanvelden, wijngaarden en olijfbosschen,
+zoodat ze aan het mohammedaansche Tunis zoo niet den rijkdom uit
+den romeinschen tijd, dan toch een gezond leven hebben geschonken,
+een opbloei van zuiver europeesch krachtbetoon.
+
+Na een laatsten blik te hebben geslagen op den chaos van ruïnen
+van Doegga en op zijn sierlijk Kapitool, gaan we weer terug naar
+de vlakte en de zee, en passeeren dorpen, die nog versierd zijn met
+guirlanden van bladeren en bloemen, door de bewoners aan hun huizen
+en op de straat aangebracht ter eere van het bezoek, dat hun de
+Resident-generaal twee dagen geleden bracht. Daar is Aïn-Toega. Het
+verrijst dichtbij de overblijfselen van een belangrijke stad, die
+een gemeente werd bij het begin van de derde eeuw. Een byzantijnsch
+fort neemt het midden van die ruïnen in. Basreliëfs en opdrachten aan
+Saturnus, gevonden op de plaats van deze stad, geven er blijk van, dat
+er een heiligdom was, aan dien god gewijd. Wij begroeten de Medjerda,
+die overvloedig water heeft, de eenige groote rivier van Tunis. We
+betreden nu een der best bebouwde gedeelten van het Regentschap.
+
+In den nacht vliegt de auto over de wegen, monster, dat geen afstanden
+kent.
+
+Daarginds slaapt het antieke Karthago onder de sterren, en over de
+ruïnen zweeft de herinnering aan den wreeden Moloch en aan Tanit, de
+groote godin. Men zou nog lang willen blijven in deze zuivere lucht
+op den eenzamen weg, om te droomen over het wonderlijke verleden,
+dat in dit hoekje van Afrika werd afgespeeld, maar daar zijn we al
+in Tunis. De stad schittert ons tegen met haar electrisch licht. De
+stoomfluiten grommen in de haven. Vaarwel doode steden, waarvan het
+archaïsch voorkomen nog leeft voor de oogen van den toerist. In
+een reuzensprong van den geest hervinden we ons, niet zonder een
+melancholiek gevoel op den drempel van onze eeuw van verlichting
+en drukte.
+
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Onderweg in Tunis, by B. Chantre
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ONDERWEG IN TUNIS ***
+
+***** This file should be named 25343-8.txt or 25343-8.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        https://www.gutenberg.org/2/5/3/4/25343/
+
+Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
+Proofreading Team at https://www.pgdp.net/
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+https://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at https://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit https://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including including checks, online payments and credit card
+donations.  To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     https://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
diff --git a/25343-8.zip b/25343-8.zip
new file mode 100644
index 0000000..bed42c4
--- /dev/null
+++ b/25343-8.zip
diff --git a/25343-h.zip b/25343-h.zip
new file mode 100644
index 0000000..02b1165
--- /dev/null
+++ b/25343-h.zip
diff --git a/25343-h/25343-h.htm b/25343-h/25343-h.htm
new file mode 100644
index 0000000..083c534
--- /dev/null
+++ b/25343-h/25343-h.htm
@@ -0,0 +1,2062 @@
+
+<!DOCTYPE html
+PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd">
+
+<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source, using XSLT. If you find any mistakes, please edit the XML source. -->
+<html lang="nl-1900">
+<head>
+<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=ISO-8859-1">
+
+<title>Onderweg in Tunis</title>
+<link rel="schema.DC" href="http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/">
+<meta name="author" content="B. Chantre">
+<meta name="DC.Creator" content="B. Chantre">
+<meta name="DC.Title" content="Onderweg in Tunis">
+<meta name="DC.Date" content="####">
+<meta name="DC.Language" content="nl-1900"><style type="text/css">
+/* Standard CSS stylesheet */
+
+
+
+body
+{
+font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif;
+margin: 1.58em 16%;
+text-align: left;
+}
+
+.titlePage
+{
+border: #DDDDDD 2px solid;
+margin: 3em 0% 7em 0%;
+padding: 5em 10% 6em 10%;
+}
+
+h1.docTitle
+{
+font-size:1.6em;
+line-height:2em;
+}
+
+h2.byline
+{
+font-size:1.1em;
+font-weight:normal;
+line-height:1.44em;
+}
+
+span.docAuthor
+{
+font-size:1.2em;
+font-weight:bold;
+}
+
+h2.docImprint
+{
+font-size:1.2em;
+font-weight:normal;
+}
+
+.transcribernote
+{
+background-color:#DDE;
+border:black 1px dotted;
+color:#000;
+font-family:sans-serif;
+font-size:80%;
+margin:2em 5%;
+padding:1em;
+}
+
+.div0
+{
+padding-top: 5.6em;
+}
+
+.div1
+{
+padding-top: 4.8em;
+}
+
+.index
+{
+font-size: 80%;
+}
+
+.div2
+{
+padding-top: 3.6em;
+}
+
+.div3, .div4, .div5
+{
+padding-top: 2.4em;
+}
+
+.footnotes .body,
+.footnotes .div1
+{
+padding: 0;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5, h6
+{
+clear: both;
+font-style: normal;
+text-transform: none;
+}
+
+h3
+{
+font-size:1.2em;
+line-height:1.2em;
+}
+
+h3.label
+{
+font-size:1em;
+line-height:1.2em;
+margin-bottom:0;
+}
+
+h4
+{
+font-size:1em;
+line-height:1.2em;
+}
+
+h4.lghead
+{
+margin-left:10%;
+margin-right:10%;
+
+}
+
+.alignleft
+{
+text-align:left;
+}
+
+.alignright
+{
+text-align:right;
+}
+
+.alignblock
+{
+text-align:justify;
+}
+
+p.tb, hr.tb
+{
+margin-top: 1.6em;
+margin-bottom: 1.6em;
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+text-align: center;
+}
+
+p.poetry
+{
+margin:0 10% 1.58em;
+}
+
+p.line
+{
+margin:0 10%;
+}
+
+p.argument, p.note, p.tocArgument
+{
+font-size:0.9em;
+line-height:1.2em;
+text-indent:0;
+}
+
+p.argument, p.tocArgument
+{
+margin:1.58em 10%;
+}
+
+p.tocChapter
+{
+margin:1.58em 0%;
+}
+
+p.tocSection
+{
+margin:0.7em 5%;
+}
+
+
+div.epigraph
+{
+font-size:0.9em;
+line-height:1.2em;
+width: 60%;
+margin-left: auto;
+}
+
+.epigraph .bibl
+{
+text-align: right;
+}
+
+.epigraph .poem
+{
+margin-left: 0;
+}
+
+.epigraph .line
+{
+margin-left: 0;
+text-indent: 0;
+}
+
+.trailer
+{
+clear: both;
+padding-top: 2.4em;
+padding-bottom: 1.6em;
+}
+
+.floatLeft
+{
+float:left;
+margin:10px 10px 10px 0;
+}
+
+.floatRight
+{
+float:right;
+margin:10px 0 10px 10px;
+}
+
+p.figureHead
+{
+font-size:100%;
+text-align:center;
+}
+
+.figure p
+{
+font-size:80%;
+margin-top:0;
+text-align:center;
+}
+
+p.smallprint,li.smallprint
+{
+color:#666666;
+font-size:80%;
+}
+
+span.parnum
+{
+font-weight: bold;
+}
+
+.leftnote
+{
+font-size:0.8em;
+height:0;
+left:1%;
+line-height:1.2em;
+position:absolute;
+text-indent:0;
+width:14%;
+}
+
+.pagenum
+{
+display:inline;
+font-size:70%;
+font-style:normal;
+margin:0;
+padding:0;
+position:absolute;
+right:1%;
+text-align:right;
+}
+
+a.noteref
+{
+font-size: 80%;
+text-decoration: none;
+vertical-align: 0.25em;
+}
+
+
+.red
+{
+color: red;
+}
+
+.displayfootnote
+{
+display: none;
+}
+
+div.footnotes
+{
+margin-top: 1em;
+padding: 0;
+}
+
+hr.fnsep
+{
+margin-left: 0;
+margin-right: 0;
+text-align: left;
+width: 25%;
+}
+
+p.footnote
+{
+font-size: 80%;
+margin-bottom: 0.5em;
+margin-top: 0.5em;
+}
+
+p.footnote .label
+{
+float: left;
+text-align:left;
+width:2em;
+}
+
+.footnotes td, .footnotes th, .footnotes .tablecaption
+{
+font-size: 80%;
+}
+
+
+.poem
+{
+margin-left:5%;
+position:relative;
+text-align:left;
+width:90%;
+}
+
+.poem h4
+{
+font-weight:normal;
+margin-left:5em;
+}
+
+.poem .linenum
+{
+color:#777;
+font-size:90%;
+left:-2.5em;
+margin:0;
+position:absolute;
+text-align:center;
+text-indent:0;
+top:auto;
+width:1.75em;
+}
+
+.versenum
+{
+font-weight:bold;
+}
+
+/* right aligned page number in table of contents */
+.tocPagenum, .flushright
+{
+position: absolute;
+right: 16%;
+top: auto;
+}
+
+.footnotes .line
+{
+font-size:80%;
+margin:0 5%;
+}
+
+.poem .i0
+{
+display:block;
+margin-left:2em;
+}
+
+.poem .i1
+{
+display:block;
+margin-left:3em;
+}
+
+.poem .i2
+{
+display:block;
+margin-left:4em;
+}
+
+.poem .i3
+{
+display:block;
+margin-left:5em;
+}
+
+.poem .i4
+{
+display:block;
+margin-left:6em;
+}
+
+.poem .i5
+{
+display:block;
+margin-left:7em;
+}
+
+.poem .i6
+{
+display:block;
+margin-left:8em;
+}
+
+.poem .i7
+{
+display:block;
+margin-left:9em;
+}
+
+.poem .i8
+{
+display:block;
+margin-left:10em;
+}
+
+.poem .i9
+{
+display:block;
+margin-left:11em;
+}
+
+span.corr
+{
+border-bottom:1px dotted red;
+}
+
+span.abbr
+{
+border-bottom:1px dotted gray;
+}
+
+span.measure
+{
+border-bottom:1px dotted green;
+}
+
+.letterspaced
+{
+letter-spacing:0.2em;
+}
+
+.smallcaps
+{
+font-variant:small-caps;
+}
+
+
+.caps
+{
+text-transform:uppercase;
+}
+
+.fraktur
+{
+font-family: 'Walbaum-Fraktur';
+}
+
+hr
+{
+clear:both;
+height:1px;
+margin-left:auto;
+margin-right:auto;
+margin-top:1em;
+text-align:center;
+width:45%;
+}
+
+h2.docImprint,h1.docTitle,h2.byline,h2.docTitle,.aligncenter,div.figure
+{
+text-align:center;
+}
+
+h1,h2
+{
+font-size:1.44em;
+line-height:1.5em;
+}
+
+h1.label,h2.label
+{
+font-size:1.2em;
+line-height:1.2em;
+margin-bottom:0;
+}
+
+h5,h6
+{
+font-size:1em;
+font-style:italic;
+line-height:1em;
+}
+
+p,p.initial
+{
+text-indent:0;
+}
+
+p.firstlinecaps:first-line
+{
+text-transform: uppercase;
+}
+
+p.dropcap:first-letter
+{
+float: left;
+clear: left;
+margin: 0em 0.05em 0 0;
+padding: 0px;
+line-height: 0.8em;
+font-size: 420%;
+vertical-align:super;
+}
+
+.poem
+{
+padding: .5em 0% .5em 0%;
+}
+
+p.quote,div.blockquote,div.argument
+{
+font-size:0.9em;
+line-height:1.2em;
+margin:1.58em 5%;
+}
+
+.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden
+{
+text-decoration:none;
+}
+
+
+ul { list-style-type: disc; }
+ol { list-style-type: decimal; }
+ol.AL { list-style-type: lower-alpha; }
+ol.AU { list-style-type: upper-alpha; }
+ol.RU { list-style-type: upper-roman; }
+ol.RL { list-style-type: lower-roman; }
+.lsoff { list-style-type: none; }
+
+.castlist, .castitem { list-style-type: none; }
+
+
+
+
+
+/* Supplement CSS stylesheet "style/arctic.css.xml
+" */
+
+
+
+body
+{
+background: #FFFFFF;
+font-family: "Times New Roman", Times, serif;
+}
+
+body, a.hidden
+{
+color: black;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5, h6
+{
+color: #001FA4;
+font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif;
+}
+
+p.byline
+{
+font-style: italic;
+margin-bottom: 2em;
+}
+
+.figureHead, .noteref, span.leftnote, p.legend, .versenum, .stage
+{
+color: #001FA4;
+}
+
+.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a
+{
+color: #AAAAAA;
+}
+
+a.hidden:hover, a.noteref:hover
+{
+color: red;
+}
+
+p.dropcap:first-letter
+{
+color: #001FA4;
+font-weight: bold;
+}
+
+
+
+</style></head>
+<body>
+
+
+<pre>
+
+The Project Gutenberg EBook of Onderweg in Tunis, by B. Chantre
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Onderweg in Tunis
+       De Aarde en haar Volken, 1909
+
+Author: B. Chantre
+
+Release Date: May 5, 2008 [EBook #25343]
+
+Language: Dutch
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ONDERWEG IN TUNIS ***
+
+
+
+
+Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
+Proofreading Team at https://www.pgdp.net/
+
+
+
+
+
+
+</pre>
+
+
+<div class="body"><a id="d0e83"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e83">313</a>]</span><div class="div1">
+<h2 class="normal">Onderweg in Tunis.</h2>
+<p class="byline">Naar het Fransch van Mevr. <span class="smallcaps">B. Chantre</span>.
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p1909-313-1.jpg" alt="Tunis, dat jaar op jaar mooier wordt." width="720" height="419"><p class="figureHead">Tunis, dat jaar op jaar mooier wordt.</p>
+</div><p>
+
+
+
+</p>
+<div class="div2">
+<div class="argument">
+<p>I.&#8212;Aankomst te Tunis.&#8212;De tegenwoordige stad.&#8212;Bezoek aan den heer Roy te Dar el-Bey.&#8212;Een zitting van het mohammedaansche gerechtshof.&#8212;De
+Belv&eacute;d&egrave;re.&#8212;Vertrek naar Soesa.&#8212;De stad, haar catacomben.&#8212;El Djem.&#8212;Sfax.&#8212;De olijvenboschjes; de sponscultuur.&#8212;Middagmaal bij
+den ka&iuml;d.&#8212;Op weg naar Gabes.&#8212;Reeks van kleine ongevallen.&#8212;De oase.&#8212;Einde van het feest.&#8212;Onder de palmen.
+</p>
+</div>
+<p></p>
+<div class="figure floatLeft" style="width: 318px"><img border="0" src="images/p1909-313-2.jpg" alt="Vrouw uit Zuid-Tunis." width="318" height="409"><p class="figureHead">Vrouw uit Zuid-Tunis.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Het was volkomen donker, toen wij den 5<sup>den</sup> Maart te Tunis aankwamen, zoodat wij het schouwspel misten, dat het binnenvaren van het schip in de haven oplevert, terwijl
+de landing zelf er minder vlug door ging. Bij het aan wal gaan waren we blij, onze uitstekende vrienden, den heer en mevrouw
+Alapetite op de kade te vinden, wier hartelijke ontvangst ons deed vergeten, wat de overtocht bij koud weer en een onstuimige
+zee voor onaangenaams had gehad. Ze brengen ons vlug per rijtuig naar het Residentshuis, waar ze ons op de vriendelijkste
+manier gastvrijheid bewijzen.
+
+</p>
+<p>Al is de afstand van Tunis over zee slechts twee-en-dertig uren en al krijgt men tallooze verhalen te hooren van bezoekers,
+die tegenwoordig door Tunesi&euml; dwalen, toch wil men wel eens graag met eigen oogen een land zien, waarvan men zich nog kan
+verbeelden, dat men het ontdekt. En zoo, in afwachting van ons vertrek naar Zuid-Tunis en Tripolis, waarheen de heer Chantre
+zich moet begeven, om een anthropologische zending te vervullen, hem opgedragen door den minister van openbaar onderwijs,
+gebruik ik mijn tijd met het bekijken van de stad. Het is mijn eerste kennismaking met dit hoekje van Afrika, onder welks
+hemel onze vlag wappert als een getuige van het werk des vredes, dat Frankrijk er heeft ondernomen en dat veel goeds er in
+het leven zal roepen.
+
+</p>
+<p>Van jaar tot jaar is de hoofdstad van ons protectoraat vervormd en is ze mooier geworden, en het is geen overdrijving, als
+men zegt, dat ze in volle vaart is op de baan harer ontwikkeling. De eigenlijke europeesche stad, waarvan de wijken zich uitbreiden
+aan den voet van de arabische, ziet er met haar welgebouwde huizen, haar electrische trams, haar squares en mooie winkels
+allervriendelijkst uit. Het prachtige Post- en Telegraafkantoor, de groote scholen voor uitgebreid onderwijs aan jongens en
+meisjes <a id="d0e115"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e115">314</a>]</span>maken de stad niets minder aantrekkelijk en bewijzen, dat de bevolking drukke zaken doet en ijverig de studie voorstaat. Als
+men door de breede straten loopt, waar de &eacute;quipages, de automobielen, de inlandsche wagentjes, de huurrijtuigen met dichtgesloten
+gordijntjes, waarin de mohammedaansche dames uitrijden, voor de blikken der voorbijgangers verborgen, de verschillende ruiters
+en rijdieren elkander opvolgen, en als men den blik slaat op de prachtige hooge huizen, zou men zich nog te Marseille wanen,
+waarvan Tunis, als het ware, de voortzetting is op den anderen oever van de Middellandsche Zee. Een trouw bezoeker van de
+Cannebi&egrave;re zou zich volstrekt niet misplaatst voelen op het terras van een der caf&eacute;&#8217;s aan de Avenue de France.
+
+</p>
+<p>Maar voor den toerist ligt niet daar de grootste aantrekkelijkheid van Tunis. Toen ik per electrische tram mij naar de kasba
+begaf, om met &eacute;&eacute;n blik de inlandsche stad te overzien, was ik verrast over het echt oostersche tooneel, dat zich aan mij voordeed.
+En langen tijd bleef ik kijken naar het Witte Tunis, dat mij schooner leek, dan ik had durven droomen, ondanks wat ik herhaalde
+malen had gehoord over den goeden staat, waarin het was bewaard gebleven. Gebouwd op heuvels met zachte helling, op zekeren
+afstand van het meer, vormen de witte huizen met platte daken een schitterend geheel, doorsneden door grillige, smalle straatjes
+en afgebroken door koepels en sierlijke minarets met slanke lijnen. Komt men in de stad, dan wordt men getroffen door de treffende
+tegenstelling, die er bestaat tusschen de drukke levendigheid in de koopluistraatjes en de soeks of bazars, en de kloosterlijke
+stilte, die als in een doode stad overal elders heerscht, een tegenstelling, die zich voordoet in alle mohammedaansche steden.
+Tevergeefs ondervraagt de toerist met zijn blikken de blinde en stomme huizen. Het blijven raadsels en ze verbergen angstvallig
+voor profane oogen achter hun vensterlooze muren het geheim van het familieleven der bewoners.
+
+</p>
+<p>Ons eerste bezoek geldt den heer Roy, secretaris van de tunesische regeering, van wien bekend is, welke rol hij heeft gespeeld
+in Tunis in de jaren, die aan de bezetting vooraf gingen. De heer Roy heeft steeds met onze residenten-generaal meegewerkt
+sedert de instelling van het Protectoraat. Hij is de deken van alle fransche ambtenaren, en niemand beter dan hij kent de
+geheimen der taal en de geestelijke gesteldheid der inboorlingen. Men mag gerust zeggen, dat niets hem vreemd is wat de belangen
+van Tunis betreft. Het is een land, dat hij tot het zijne heeft gemaakt, dat hij lief heeft als zijn tweede vaderland en waaraan
+hij zijn leven, dat is al zijn arbeidskracht, heeft gewijd. Zijn kantoren bevinden zich te Dar el-bey. Dat paleis is tegenwoordig
+zelden in gebruik bij den Bey, die het grootste deel van het jaar in het Marsapaleis woont. Hij komt er alleen eenmaal per
+week, om met den eersten minister te werken, aanwezig te zijn bij de aanhechting van het zegel op de vastgestelde decreten
+en de stukken te onderteekenen, die gereed gemaakt zijn door de rechterlijke macht te Dar el-bey, terwijl hij dan tevens de
+hulde in ontvangst neemt, die zijn onderdanen hem brengen, en aalmoezen uitdeelt.
+
+</p>
+<p>Onder het geleide van den heer Roy, die ons tot een bezoek aan het paleis in staat stelt, bewonderen we eerst het mooie binnenplein,
+geplaveid met zwart en wit marmer, versierd met bogen, die door sierlijke zuilen worden gedragen, en wandelen daarna door
+de vertrekken van den Bey. Die kamers en suite, groote en kleine zalen, waar men binnen komt, door nu eens een paar trapjes
+op te gaan en dan weer eenige treden af te dalen, naar het grillige spel van den bouwtrant der arabische huizen, zijn alle
+meer of minder weelderig versierd met tegels en fijne arabesken en ook met dat edele stucwerk, waarin van ouds de Tunesi&euml;rs
+hebben uitgemunt. Het mooie gaat er echter wel een weinig af door de tegenstelling met europeesche meubels van ontwijfelbare
+smakeloosheid.
+
+</p>
+<p>Uit de kamer van den Bey, door welker vensters hij door een vernuftige inrichting van de houten tralies, zonder gezien te
+worden, kan waarnemen wat er op straat en in de winkels der kooplieden gebeurt, gaan we naar de eetzaal en de raadzaal, die
+wondermooi zijn versierd. En altijd door nauwe gangen, langs tallooze trappen, komen we boven in dit enorme paleis op terrassen
+of platte daken, waar we plotseling door het licht worden verblind, om daarna van het hooge punt het uitzicht te genieten.
+
+
+</p>
+<p>Bij het verlaten van Dar el-bey, onder de bekoring nog van ons bezoek aan den beminnelijken heer Roy, gaan we door de wijk
+de Medina, het hart der inlandsche stad. Op enkele kleine verschillen na in kleeding en manieren der menschen, zou men zich
+kunnen verbeelden in Konstantinopel of het oude Ka&iuml;ro te wezen. De winkeltjes van groenten, gebak, kruidenierswaren zijn in
+alle mohammedaansche steden bijna gelijk, en overal ook ziet men dezelfde straattooneelen, het martelaarschap van de zachtaardige
+ezeltjes, die met harde woorden en slagen worden overladen door hun geleiders zonder dat ze weten waarom, en het gebrom der
+altijd ontevreden kameelen.
+
+</p>
+<p>Het is overbodig, nog eens weer voor de zooveelste maal de winkels te beschrijven van de borduurders, de kleermakers, de zadelmakers
+en reukwerkverkoopers, die overal en altijd aan elkander gelijk zijn in oostersche landen en enkel een weinig verschillen
+in rijkdom. Het is prettiger, op goed geluk te dwalen door dit heerlijke Medina met de straten, als daar zijn de Vrouwenstraat,
+de Schatkiststraat, de Katstraat, de Hondenstraat, de Negerstraat, en in hun petiterige werkplaatsen de veelsoortige handwerkslieden
+aan het werk te zien, ernstig, waardig en onverstoorbaar onder de oogen van nieuwsgierige wandelaars.
+
+</p>
+<p>Vooral des morgens zijn de straten en de soeks in de arabische stad druk en woelig. In de menigte vormen de Europeanen maar
+een zeer kleine minderheid, terwijl men er alle typen in herkent uit Noord-Afrika, van den Marokkaan af tot de zonen der woestijn
+van Tripolis, waarbij dan nog de Soedaneezen zich voegen met hun tint, zwart als ebbenhout.
+
+</p>
+<p>Wij komen aan het gerechtshof, waar het schilderachtige binnenplein bezet is door de eischers en beklaagden en hun advocaten,
+om dan naar de gehoorzaal te gaan. De aanblik daarvan is alleen de reis naar Tunis waard. Dat men zich voorstelle een zaal
+van noorschen bouwtrant en van kleine afmetingen, hoog en wit, tot de halve hoogte behangen <a id="d0e133"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e133">315</a>]</span>met een groene stof, en langs welker randen een breede divan is aangebracht, die in het midden afgebroken wordt door een prachtigen
+troon, die van den Bey.
+
+</p>
+<p>Al de rechtsprekende personen zijn rijk gekleed in gewaden van zachte kleuren, lichtgroen, bleekgeel, mauve, vieux rose, zooals
+zeer coquette vrouwen het zich voor haar geliefdste japonnen zouden droomen. De sjeik el islam en de kadi dragen den grooten
+tulband van smetteloos witte kleur, waarop een sluier van cachemire is bevestigd, die aan den kant is vastgestrikt, gelijk
+de gewoonte was bij de oude khans. Als men hen zoo ziet zitten, met de beenen onder zich gevouwen, leunend tegen den divan,
+ernstig en waardig met hun sneeuwwitte baarden, den amberen rozenkrans in de hand, meent men zich verplaatst in een zaal van
+het paleis van Haroen al Raschid.
+
+</p>
+<p>De open ruimte in de gerechtszaal is voorzien van banken en stoelen, waarop de inboorlingen en hun advocaten plaats nemen.
+Er moet uitspraak gedaan worden over de meest uiteenloopende zaken. Onze beminnelijke gids, een jong Tunesi&euml;r, Si Ali Abdul
+Wahah, tolk aan de rechtbank, legt ons enkele uit. Een paar processen, op erfenissen betrekking hebbend, loopen al jaren.
+Niet enkel bij ons in <span id="d0e139" class="corr" title="Bron: Franrijk">Frankrijk</span> werkt de justitie langzaam! Andere worden in de loopende zitting dadelijk door den kadi uitgemaakt. Een arme, havelooze sukkel
+met een burnoes vol gaten, die hij angstvallig tegen zijn naakte beenen drukt, komt nader. Hij beklaagt zich, o ironie van
+het lot, over zijn vrouw, die van hem rijker kleederen eischt, dan hij haar kan verschaffen. Een andere man, niet minder somber
+en ongelukkig, verhaalt aan de rechters, dat zijn vrouw, een zure, kijvende natuur, geen vrede kan houden met haar buren en
+hem tot voortdurende verhuizingen noodzaakt. Daarop antwoord de kadi: &#8220;Doe wat je vrouw wenscht. Ga weer verhuizen.&#8221;
+
+</p>
+<p>Wij wachten het einde van de zitting af, om tegenwoordig te zijn bij het vertrek van de hooge dignitarissen der <span id="d0e144" class="corr" title="Bron: mohamedaansche">mohammedaansche</span> geestelijkheid. Pas zijn ze verschenen op den drempel van de deur, of de menigte van cli&euml;nten en advocaten, die onder de
+bogen zijn blijven staan op de binnenplaats, maken eerbiedig hun buiging. Ieder tracht, naderbij te komen en de hand te kussen
+of het kleed van de schoone grijsaards. Met vluggen tred en glimlachend met een levendigen oogopslag bestijgen ze hun muilezels
+en zijn snel uit het gezicht in den doolhof der bochtige straten.
+
+</p>
+<p>Er is geen prettiger wandeling en geen kalmer dan naar de B&eacute;lved&egrave;re, dat prachtige Bois de Boulogne van Tunis. Deze nog kort
+geleden in het leven geroepen gelegenheid is onwaardeerbaar in een stad als Tunis, die niet zeer begunstigd is uit het oogpunt
+van groen en tuinen. Gelegen op de hellingen van een vrij hoogen heuvel, heeft de stad mooie, slingerende rijwegen, terwijl
+er voor de voetgangers smallere paden zijn en heerlijke lanen, waar schaduw en koelte verkwikking schenken. Op den top van
+den heuvel is een verbazend uitgestrekt plateau, waar het uitzicht het mooiste panorama van Tunis en de omstreken te genieten
+geeft. In het zuiden ziet men de lijn van den Zaghoean en den Ressas met den karakteristieken top van den Boe-Korne&iuml;n; in
+het Oosten speurt de blik het spiegelende meer en de heuvels van Carthago; in het Noorden strekt zich een veld van olijfboomen
+uit en in het Westen verrijst het Bardo, de Manoeba.
+
+</p>
+<p>Wij keerden dikwijls terug naar die B&eacute;lved&egrave;re, in welks groen twee juweeltjes van arabische architectuur verscholen lagen.
+Het eene, Mida genoemd, is een klein gebouw, een reinigingszaaltje aan den ingang der moskee, die in een van de dijken van
+Tunis dreigde in puin te vallen. Dank zij het initiatief van het secretariaat-generaal van de tunesische regeering, en met
+de ondersteuning van den Dienst der Oudheden, is het gebouwtje weer opgetrokken, steen voor steen, en nu in een uitgezocht
+schoone omgeving. Diezelfde groote zorg voor de inlandsche kunst heeft in dergelijke omstandigheden een sierlijk gebouw, een
+Koeba, laten overbrengen naar een beter terrein; het was een kiosk uit den tuin van Hamoeda bey uit het eind der achttiende
+eeuw. De koepels en opengewerkte stucversiering en heel de inrichting maken van het gebouw een heerlijk rustplaatsje, waar
+men den tijd kan verdroomen en waar men een prachtig uitzicht heeft, terwijl men de zuivere lucht inademt, vol met de geuren
+van mimosa&#8217;s.
+
+</p>
+<p>De Tunesi&euml;rs schijnen de bekoring van de B&eacute;lved&egrave;re wel op prijs te stellen. Ze wandelen er druk, en in het lentegroen vormen
+hun kleurrijke gewaden van mauve en rood, hemelsblauw en saffraangeel een aardige afwisseling. Maar men zou tevergeefs zoeken
+naar de traditioneele spookvrouwen in lichte sluiers, die met haar slepende gewaden in kwijnende gratie dergelijke plaatsen
+aan den oever van den Bosporus belangwekkend maken. Hier bestaat de vrouw niet. Men zou best kunnen gelooven, dat ze er heelemaal
+niet zijn!
+
+</p>
+<p>Den 15den Maart zeggen wij Tunis voor eenigen tijd vaarwel. De heer Alapetite is zoo vriendelijk, ons wel te willen meenemen
+op de eerste offici&euml;ele tourn&eacute;e, die hij gaat maken in het Zuiden van het Regentschap. Van daar zal de heer Chantre Tripolitani&euml;
+bereiken, waar hij de anthropologische studi&euml;n gaat voortzetten, die hij vroeger al heeft gedaan over de volken van West-Azi&euml;
+en Egypte. Wij zullen per spoor naar Soesa terug keeren, waar we ons weer zullen aansluiten bij den Resident-generaal, die
+per auto vertrekt in gezelschap van den heer en mevrouw Andr&eacute; Siegfried, de heeren Buellet, prefect van Aveyron, Gabriel Puaux
+kabinetschef van den Resident-generaal, en kapitein Roux, zijn ordonnans. Op die wijze winnen wij een vermoeienden dag uit,
+want er ligt een verblijf te Kairoean in opgesloten.
+
+</p>
+<p>Bij den langzamen gang van den trein kunnen we het landschap op ons gemak waarnemen, dat door den spoorweg wordt doorsneden.
+Het is een der best bebouwde streken van Tunis. Ze omvat de groote domeinen Potinville en Enfida, welker belangrijkheid overal
+bekend zijn. De dorpen zijn schaarsch in vergelijking van de bebouwde oppervlakte. Buiten de groote goederen, waar de modernste
+cultuurmethoden worden toegepast, brengen de korenvelden, op inlandsche manier bewerkt, dat is met de antieke houten ploeg,
+slechts magere oogsten voort, die nog problematieker worden door het gemis aan water, dat het <a id="d0e157"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e157">316</a>]</span>heele land in ontwikkeling tegen houdt. Maar de dorheid van den tunesischen grond gaat in de lente schuil onder een frisch
+tapijt van groen en bloemen.
+
+</p>
+<p>Naarmate men Soesa nadert, wordt het veld al rijker bezet met olijfboomen. De zon gaat onder in een grootsch wolkentooneel,
+dat boven de toppen van den Zaghoean hangt. In de stille rust van den voorjaarsavond, die uitgespreid ligt over de olijfboschjes
+en de door cactussen omsloten velden, komen we in de hoofdstad van de Sahel aan, het oude Hadrumetum, dat als een witte meeuw
+sierlijk aan het strand der zee ligt.
+
+</p>
+<p>Na onze bagage in het hotel te hebben gelaten, haasten we ons naar den heer Alapetite, die ons aan het Contr&ocirc;legebouw wacht,
+om te middagmalen. Daar er een panne zich had voorgedaan al gauw na het vertrek met de automobiel, moest de Resident-generaal
+zijn reisplan al op den eersten dag wijzigen. Slechts een deel van zijn ge&iuml;nviteerden zijn naar Kairoean gegaan.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p1909-316.jpg" alt="Amphitheater van El-Djem." width="720" height="255"><p class="figureHead">Amphitheater van El-Djem.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Onze vrienden, die dezen morgen reeds in de vroegte per auto uit Tunis zijn vertrokken, verlangen naar rust. Toen het eten
+was afgeloopen, namen we spoedig afscheid van den Resident en van den heer en mevrouw Dianons. Op weg naar ons hotel liepen
+we door het slapende Soesa, gelijk aan een witte necropool en gingen door stille straten, uitkomend aan zee, waarop we in
+de verte de lichtjes der schepen konden onderscheiden. De maan wierp haar stroomen van bleek licht over de terrassen, en we
+sliepen in met het heerlijke gezicht nog voor oogen van dat bekoorlijk nachtelijk tooneel.
+
+</p>
+<p>De gekanteelde muren van Soesa worden beschouwd als een der mooiste staaltjes van sarraceensche krijgskundige bouwkunst. De
+versterkingen zijn nog onveranderd gebleven en hebben den vorm van een langen rechthoek. Sierlijke torens steken eruit op
+en trekken op bepaalde afstanden de aandacht. In de binnenstad dalen de straten naar de zee af en zijn dicht opeen gebouwd,
+juist als in Tunis, met welke stad Soesa veel overeenkomst vertoont. Hier en daar verrijzen minarets; overal ziet men palmboomen
+en boven de trotsche stad aanschouwt men de terrassen van de Kasba en haar torens, waardoor aan de afstammelinge van het oude
+Hadrumetum een schoonheid wordt gegeven, die haar tot iets heel bijzonders maakt.
+
+</p>
+<p>De europeesche wijk ligt als in Tunis tusschen de wallen en de zee. Het is er vooral door de nabijheid der haven steeds zeer
+druk. Mooie huizen, hotels, winkels, caf&eacute;&#8217;s wijzen er op een gestadige ontwikkeling. Een onschatbare dienst is aan de stad
+bewezen door de instelling eener waterleiding. Een niet minder te waardeeren weldaad dan het water, de zindelijkheid der straten,
+trekt de aandacht zoowel te Soesa als te Tunis. De boven- en de benedenstad, de inlandsche straatjes en de groote verkeerswegen,
+alles ziet er zindelijk uit, een feit, dat zoo iets ongewoons is in mohammedaansche landen, waar de straten ophoopingen van
+vuil zijn, dat men er wel eer voor moet brengen aan het fransche bestuur.
+
+</p>
+<p>Terwijl de Resident zijn offici&euml;ele recepties houdt in het Contr&ocirc;legebouw, wandelen wij door de straten en de soeks. Er heerscht
+overal in de inlandsche wijken de grootste levendigheid. Men gaat er door steegjes en langs trappen, en komt van het helderste
+licht plotseling te midden van de duisternis der overdekte bazars of soeks. Daar vindt men enkel de gewone voortbrengselen
+van dagelijksch gebruik. De eenige tak van industrie van beteekenis is die van olie en zeep. Het is bekend, dat de olijfboschjes
+van de Sahel de belangrijkste zijn uit het Regentschap, en die welke onder de contr&ocirc;le van Soesa staan, zijn zeer uitgestrekt.
+De olijven worden behandeld in de fabrieken, waarvan men de hooge schoorsteenen zich ziet verheffen in de voorsteden aan de
+zee.
+
+</p>
+<p>Na een vluchtig bezoek aan het Museum, dat een overvloed heeft van archeologische rijkdommen uit de phoenicische, romeinsche
+en byzantijnsche periode en verzameld in de omstreken, bereiken wij tegen den middag in den heeten zonneschijn het Gebouw
+der civiele contr&ocirc;le, dat we nog maar terloops hebben gezien bij onze aankomst gisteren. Het sierlijke gebouw, het oude Dar
+el-bey, staat op een pleintje met zwart en wit plaveisel, van waar men een mooi uitzicht op de zee heeft.
+
+</p>
+<p>Toen het ontbijt was afgeloopen, gingen we onder leiding van den abt Laynaud in het gevolg van den <span id="d0e180" class="corr" title="Bron: resident-generaal">Resident-generaal</span> naar de catacomben, door een merkwaardige reeks van opgravingen onlangs aan het licht gebracht. Het zijn de eerste en eenige,
+die in Tunis <a id="d0e183"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e183">317</a>]</span>bekend zijn en ze zullen voortaan een aantrekkelijkheid te meer vormen voor den bezoeker van de hoofdstad van de Sahel. Aan
+kolonel Vincent van het vierde regiment tirailleurs komt de eer der ontdekking toe. Dr. Carton, wiens naam is verbonden aan
+alles, wat op de oudheidkunde van Tunis betrekking heeft. Geholpen door de Oudheidkundige Vereeniging van Soesa en met machtiging
+van den Directeur der Antiquiteiten, besloot deze de zaak tot op den grond te vervolgen en het mogelijk bestaan van catacomben
+nauwkeurig na te gaan. Hij werd bij zijn onderzoek geholpen door den abt Laynaud en kolonel Calley de Saint-Paul, die arbeiders
+te zijner beschikking stelde voor de opgravingen.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure floatLeft" style="width: 473px"><img border="0" src="images/p1909-317-1.jpg" alt="Type uit Nefzaoea." width="473" height="638"><p class="figureHead">Type uit Nefzaoea.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Met een lantaarn gewapend, opende de heer Laynaud den optocht door de donkere gangen. Achter onzen geleider liepen we in een
+lange rij door de prachtig opgeruimde gangen van deze christelijke doodenstad, waarvan de wanden over de geheele lengte verschillende
+verdiepingen van &#8220;loculi&#8221; vertoonen, netjes op een rij zonder ruimteverlies. Evenals te Rome zijn de graven in den vorm van
+langwerpige nissen in den rotswand uitgehold en met steenen afgesloten.
+
+</p>
+<p>Zijn lantaarn in de hoogte houdend, brengt de heer Laynaud de belangwekkende opschriften onder onze aandacht, de geschilderde
+emblemata ook, die op de loculi dus niet zijn gegraveerd. Wat die opschriften van de catacomben van Hadrumentum kenschetst,
+is de soberheid en de eentonigheid ervan. De aanwijzing van den dag en de maand, nooit die van het jaar, gaat gewoonlijk aan
+den naam vooraf, zonder voornamen en met de formule &#8220;in pace&#8221;. De hier begraven Christenen waren arm. Men is er dan ook wel
+ver van de sarcophagen en fresco&#8217;s uit Rome. In den steeds onontwarbaarder wordenden doolhof van gangen, waar nu en dan de
+vreemde helderheid binnenvalt van een uitkijkje, drongen wij al dieper door, aangemoedigd door het geestdriftig woord van
+onzen gids. Eerst nadat we hem hartelijk hadden bedankt voor den interessanten tocht naar de dooden, bereikten we den uitgang
+en het daglicht.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure floatRight" style="width: 475px"><img border="0" src="images/p1909-317-2.jpg" alt="Type uit Wargla." width="475" height="638"><p class="figureHead">Type uit Wargla.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Sedert het automobilisme, dat de maat voor de afstanden heeft gewijzigd, durft men haast niet meer zeggen, dat men een verre
+reis doet, zelfs niet in zuidelijk Tunis. Hoe het zij, of we nu een reis doen of maar een uitstapje, het komt mij piquant
+voor, na onze eindelooze tochten te paard door Russisch Armeni&euml; en Klein-Azi&euml;, na onze langzame vaarten op den Nijl, nu eens
+dit hoekje van Noord-Afrika te bezoeken in het snelle tempo van de automobiel.
+
+</p>
+<p>Den 16den Maart verlieten wij om &eacute;&eacute;n uur in den namiddag Soesa en daar rolden we al spoedig over den weg naar Sfax, die de
+vergelijking kan doorstaan met onze beste rijwegen in Frankrijk. Het land werd al gauw dor en verlaten. Eenige kudden schapen
+en kameelen tusschen de weinige doears verlevendigden <a id="d0e203"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e203">318</a>]</span>den weg. Toch weet men, dat deze streek vroeger met woningen overdekt was en dat in de nabijheid op de plaats zelve, van El
+Djem, dat we nu naderen, de romeinsche stad Thysdrus stond, een der rijkste steden van Noord-Afrika. De invallen, die successievelijk
+het land hebben verwoest, hebben tevens de vernietiging meegebracht van alle aanplantingen, olijven, graansoorten en vruchtboomen
+en van de bewonderenswaardige besproeiingswerken, die de Romeinen er hadden aangelegd. Waterleidingen, thermen en een circus
+zijn teruggevonden. De nomaden hebben hun zwarte tenten opgericht en hebben hun kudden laten grazen op de ru&iuml;nen, waarvan
+men de moza&iuml;eken gaat bewonderen in het Museum te Soesa; zij, die van roof leven, bijna zonder behoeften zijn en halve wilden,
+huizen op de terreinen die de korenschuur van Rome werden genoemd.
+
+</p>
+<p>Toen wij het kolossale amphitheater bereikten, hoorden we de klanken van doedelzakken en tamboerijns. Weldra verschenen de
+ka&iuml;d van Soeassi&#8217;s, de khalief van El Djem en de notabelen van het land, om den Resident te begroeten. De rijtuigen komen
+slechts langzaam vooruit door een dichte menigte inboorlingen in burnoes, opgehoopt in de straten van El Djem. We kwamen uit
+op een groote, open ruimte, waar ons een onverwacht schouwspel wachtte. Onder de stralen van een schitterende zon vormden
+ruiters, in een halven kring gerangschikt en gezeten op prachtig opgetuigde paarden, een wonderschoone haag. Ze hielden banieren
+van gele en groene zijde in de hand, die klapperden in den wind, terwijl de luide muziek zich te goed deed aan een uitvoering
+van de Marseillaise in ongewone mineurtonen. De Resident moest den ka&iuml;d beloven, op den terugweg langer te El Djem te vertoeven;
+dan zouden de ruiters hem op een prachtige fantasia vergasten, met een ontvoering van de bruid.
+
+</p>
+<p>Nadat we den tol onzer bewondering hadden betaald aan het amphitheater, een der grootste van de heele romeinsche wereld, trokken
+we door het dorp, het stofkleurige, waar alleen cactussen schenen te groeien. De heele bevolking liep uit, om de gasten te
+zien. Hier en daar keek een jonge vrouw of een jong meisje even door een half openstaande deur en liet een frisch, bruin gezichtje
+zien, zij eveneens nieuwsgierig, om den Sidi el Oezir, den heer minister, te aanschouwen op gevaar af, door haar man of haar
+vader te worden vermoord.
+
+</p>
+<p>Weer rolden de automobielen te midden der wijde uitgestrektheden van struikgewas, in weideland herschapen. Het landschap blijft
+gelijk, tot Sfax toe. Maar in de buurt van die plaats vertoonen zich olijvenboschjes, de beroemde boschjes, die niet enkel
+de glorie zijn van de Sahel, maar ook de rijkdom van de vlakte van Sfax. En tuinen volgen elkander op, tuinen, omsloten door
+muren of cactusheggen en gevuld met vruchtboomen van allerlei soort, terwijl er moestuinen zijn als bij de nadering van een
+groote stad. Men passeert een aantal kleine zomerverblijven, waar de rijke lieden van Sfax in den zomer wat schaduw komen
+zoeken en zeelucht komen inademen. Te midden van dien weelderigen gordel van tuinen ligt Sfax, de grootste stad van het Regentschap
+na Tunis. De levendigheid in de nabijheid zou al voldoende zijn, om haar belangrijkheid in het licht te stellen. Als alle
+versterkte steden van Tunis, heeft de plaats een gekanteelden muur met torens en bastions, veel gelijkende op een middeleeuwsche
+vesting. Het is avond als de auto&#8217;s er aankomen en er door breede, goed verlichte straten rijden. Wij laten den Resident weer
+aan het Contr&ocirc;legebouw achter, waar hem de heer en mevrouw Theller wachten, en waar wij ons bij hem zullen voegen voor het
+diner, nadat we ons van onze bagage hebben ontdaan in het hotel.
+
+</p>
+<p>Het is algemeen bekend, hoe Sfax zich in den laatsten tijd heeft ontwikkeld en hoe die vooruitgang dagteekent van de exploitatie
+der phosfaatlagen van Metlawi. Het laden van de phosfaten geeft een voortdurende drukte in de haven. De opbrengst aan olijfolie
+is een tweede element van welvaart geworden. Ook drijft Sfax handel in vijgen, amandelen, sponzen, droge visch, versche vruchten,
+groenten, alfagras, zoodat zij wel haar naam verdient van tweede stad van het Regentschap.
+
+</p>
+<p>De nieuwe stad, die zich buiten de vestingwerken heeft ontwikkeld langs de zee, heeft een prachtig aanzien gekregen door de
+manier, waarop ze in grootschen stijl is gebouwd, iets eenigs in Tunis. De straten en lanen zijn omzoomd met palmen; de openbare
+gebouwen en de particuliere huizen met terrasvormige daken verheffen overal hun schitterend witte gevels. Misschien is het
+jammer, dat men te uitsluitend palmen heeft geplant met verwaarloozing van alle andere boomen, want nu zal er zoo weinig schaduw
+te vinden zijn in die breede, elkaar rechthoekig snijdende straten.
+
+</p>
+<p>Een woeligheid als in een bijenkorf heerscht des morgens in de soeks. Joden en Mohammedanen, de laatste met groene tulbanden,
+loopen haastig en druk door de zonnige straatjes, waar moskee&euml;n hun koepels en minarets verheffen.
+
+</p>
+<p>Aan de haven woonden we het inladen der phosfaten bij en daarna geleidde men ons naar het stadhuis en den gemeentelijken schouwburg,
+twee mooie gebouwen, die nog niet lang geleden werden opgetrokken. De grootste weelde bij de inwendige versiering van het
+stadhuis bestaat uit de prachtige romeinsche moza&iuml;eken, in de buurt gevonden, waarmee men de gelukkige gedachte heeft gehad,
+de wanden te bekleeden en een paar zalen te bevloeren.
+
+</p>
+<p>Na het ontbijt brachten we per auto een bezoek aan het olijvenbosch. Allen die in Sfax komen, bewonderen dat bosch. De geregelde
+aanplanting, die een zeer groote ruimte beslaat, zeventien boomen ongeveer op de hectare, en het voortdurend onderhoud hebben
+de cultuur tot den hoogsten graad van volmaking gebracht. De lieden van Sfax hebben aldus opnieuw verwezenlijkt en dat wel
+na een plan, door de regeering ontworpen en dat den vroegeren directeur van den landbouw, den heer Paul Bourde, tot groote
+eer strekt, datgene, wat ten tijde der Romeinen den rijkdom uitmaakte van dit gedeelte van Tunis. Toen lagen hier veel steden
+en dorpen, waarvan men zich de welvaart en den bloei op geen andere wijze kan verklaren dan door de teelt van olijven en vruchtboomen.
+
+
+</p>
+<p>Het district van Sfax is een der minst begunstigde uit het oogpunt van de watervoorziening. Het regent <a id="d0e223"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e223">319</a>]</span>er zelden en de grond is daarom weinig geschikt voor den graanbouw. Maar daar hij licht en goed doorlaatbaar is, zijn de olijfboomen
+ver uit elkander geplant, opdat ze alle kunnen profiteeren van de vochtigheid van den ondergrond over een groote uitgestrektheid.
+
+
+</p>
+<p>Wij rijden door de groote vlakten, beplant met olijvenboschjes aan de zee. Het lijken parken, zoo prachtig worden ze onderhouden,
+en ze laten ver achter zich al wat men in dit genre in Europa kan zien. Gedurende het eerste zestal jaren kweekt men in die
+aanplantingen afwisselend rogge, gerst en boonen. Alles is reeds gezegd in de quaestie der olijven te Sfax. Maar wat men niet
+genoeg bewonderen kan, noch dikwijls genoeg herhalen, dat is, dat deze graad van volmaking verkregen is door een volkomen
+inlandsche werkwijze en dat de moderne wetenschap er niets heeft bij te voegen of op af te dingen. De menschen te Sfax hebben
+dus een hoog denkbeeld gegeven van hun liefde tot den arbeid, maar tevens een bewijs van hun speciale geschiktheid voor den
+landbouw.
+
+</p>
+<p>Als men offici&euml;el en per auto reist, is men eraan gehouden, alles te zien en met groote snelheid. Na het bezien van de grootste
+aanplantingen volgde een bescheidener cultuur, die echter toch zeer origineel en interessant was, de sponscultuur.
+
+</p>
+<p>Uit de automobiel stapten we in een groote boot, die in de haven op den Resident-generaal wachtte, en onder het geleide van
+den kapitein der haven bereikte ons gezelschap het ruime sop, want het biologisch station lag nog 1500 meter van daar. Ten
+allen tijde hebben de tunesische kusten sponzen voortgebracht, en Sfax is het middelpunt van den handel. Eertijds hadden de
+Sicilianen bijna alleen het monopolie van die vangst of inzameling; maar tegenwoordig wordt ze ook beoefend door Arabieren
+en Franschen. Maar men heeft waargenomen, dat de rijkdom van de sponsbanken aan het verminderen is en dat de moeilijke inzameling
+al minder en minder winstgevend werd. Vandaar het idee, om de diepten weer te bevolken en om, zoo mogelijk, kweekplaatsen
+voor sponzen aan te leggen, zooals voor de oesters geschiedt. Daarom heeft professor Dubois van de universiteit te Lyon er
+bij de regeering van Tunis op aangedrongen, om in volle zee, even buiten de haven van Sfax, een laboratorium in het leven
+te roepen voor de biologie der zeedieren. Het wordt bestuurd door den heer Allemand Martin. Wij deden het kleine op palen
+gebouwde stationnetje aan, waar alles erop wijst, dat men met een plek van werk en waarneming te doen heeft. Het is op de
+bestudeering van de levensvoorwaarden der sponzen ingericht en op het nagaan van hun wijze van vermenigvuldiging. Die geschiedt
+op twee verschillende manieren, door splitsing en door het uitzaaien van larven. Na te hebben geconstateerd, dat er door deeling
+bevredigende resultaten werden verkregen, sloegen wij weer den weg naar de haven in, gelukkig, dat dit bezoek aan de sponzen
+ons tegelijkertijd een aangenaam en te kort zeetochtje heeft verschaft op het heerlijke uur, waarop het eenige schouwspel
+van den zonsondergang in een apotheose van purper het oog verrukt.
+
+</p>
+<p>Er was dien avond een groot diner bij den ka&iuml;d van Sfax, Si Sadok Djeloeli. Zijn dienaren kwamen aan het civiele Contr&ocirc;legebouw
+den Resident-generaal en zijn genoodigden afhalen. Ze droegen groote glazen lantaarns, zooals in het geheele Oosten in gebruik
+zijn, en gingen voor ons uit door de straatjes van de arabische wijk, onder een prachtige sterrenlucht. De ka&iuml;d wachtte den
+minister op eenigen afstand van zijn woning af en leidde den ambtenaar op statige manier naar zijn huis. Si Sadok Djeloeli
+is een der bekendste persoonlijkheden van Sfax en een der sympathiekste. Hij liet ons door een zaal gaan, waar muzikanten
+veel rumoer maakten. Er wachtten danseressen op divans het einde van den maaltijd af, om daarna een uitvoering van haar kunst
+te geven. Dat beloofde ons een aantrekkelijken avond met veel locale kleur.
+
+</p>
+<p>In de eetzaal was een tafel aangericht, geheel op europeesche wijze. V&oacute;&oacute;r iederen gast stonden veel glazen en een champagnebeker.
+Menu&#8217;s beloofden ons in het Fransch echt inlandsche gerechten. Tegenover den Resident-generaal nam de heer des huizes plaats,
+gedrapeerd in zijn zwaren burnoes van witte wol. Hij was een aristocratische grijsaardsverschijning, vol fijne vriendelijkheid.
+Ongelukkig sprak hij geen Fransch.
+
+</p>
+<p>Ik zou Brillat-Savarin in eigen persoon moeten zijn, om dit arabisch menu naar eisch te beschrijven. Want de keuken van die
+voorname arabische huizen is iets zeer geleerds en samengestelds. De toebereiding van de spijzen duurt lang en vereischt de
+medewerking van verscheiden famili&euml;n, om een maaltijd op tafel te brengen als dien van den bedoelden avond. Na de tapiocasoep
+waren er gebakken eieren in korst, kippen met groenten en een lamsgebraad met amandelen. Daarna kwam een sappige en heerlijke
+koes-koes, gekruid op de manier, die een arabisch gehemelte streelt, maar die voor het onze pernicieus is. Een honigtaart
+met amandelen wekte een storm van bewondering en ingenomenheid onder de gasten en was een groot succes, ofschoon ze, geloof
+ik, de oorzaak was van een paar ongesteldheden, die het noodzakelijk gevolg schijnen te zijn van een oostersch feest. Daarna
+was het de beurt van de vruchten, van de zoetigheden en bonbons, die wonderlijke vormen en namen hadden; en daar er aan alles
+in deze wereld een einde komt, stond de ka&iuml;d, na nog een laatste glas champagne te hebben geledigd, van tafel op en leidde
+ons naar den salon, waar de koffie en likeuren werden gepresenteerd geheel naar franschen trant. Dat was ook het preludium
+voor de dansen, waaraan de mooie meisjes met de beschilderde gezichten zich nu gingen wijden, gekleed in schitterende satijnen
+pantalons, geborduurde lijfjes en veel gouden en zilveren versierselen. De tegenwoordigheid van dames ontstemde haar een weinig
+en ze bromden een oogenblik, maar de uitlokkende roepstem van het orkest deed de moedigste het sein geven, en met den klassieken
+zijden doek in de hand, golfde ze heen en voerde dien leelijken danse du ventre uit, die voor de meeste oosterlingen het toppunt
+van kunst vertegenwoordigt. Na den dans van de derde almee namen wij afscheid van den ka&iuml;d en bereikten onze respectieve logeerplaatsen,
+onder het geleide van groote lantaarns.
+<a id="d0e237"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e237">320</a>]</span></p>
+<p>18 Maart.&#8212;Vandaag glijden we naar Gabes. Het is een tocht van 135 kilometers over een mooien weg, die zijn kronkelingen legt
+door een eenzaam landschap, alleen verlevendigd door een paar doears en hun kudden schapen en kameelen. Alle lentebloemen
+leggen kleur op de steppe en veel brem schittert ons tegen. Ongelukkig was deze etappe bestemd, om niet zonder ongelukken
+af te loopen. Een zwarte reeks pannes begon halfweg Gabes, wat den heer Alapetite noodzaakte, ons achter te laten met den
+heer en mevrouw Siegfried. De waterbekkens, die langs den weg waren te vinden en die wij tot nu toe slechts met een half oog
+hadden aangekeken, werden van toen af voor ons van het hoogste belang, want we gingen van het eene naar het ander en putten
+er water uit, dat onze motor noodig had voor zijn onleschbaren dorst.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p1909-320-2.jpg" alt="Winkels onder bogen te Gabes." width="557" height="382"><p class="figureHead">Winkels onder bogen te Gabes.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Behalve dat wij nu niet tegenwoordig konden zijn bij de receptie van den Resident-generaal, moesten we ook afstand doen van
+het tweede ontbijt. De zon brandde vreeselijk op den vollen middag, en deed ons gevoelen, dat het klimaat van Zuid-Tunis gunstiger
+is voor de kruin van de dadelpalmen dan voor die van arme automobilisten, die met pannes sukkelen. Eindelijk tegen vier uur
+in den namiddag wenkten ons op aanmoedigende manier de palmen der oase. Met horten en stooten bereiken we het Contr&ocirc;legebouw,
+waar ons een versterkend collation wachtte, bereid door de goede zorgen van mevrouw Livet. Het was maar een kort oponthoud,
+want we willen genieten van de laatste teekenen van de offici&euml;ele receptie, in de oase door den ka&iuml;d der streek georganiseerd.
+
+
+</p>
+<p>Rijtuigen brachten er ons vlug heen. Maar pas waren we de wegen van de oase opgereden, of daar deed zich het wonderschoone
+schouwspel van de bloeiende vruchtboomen aan ons voor. Onder den koepel, door de hooge dadelpalmen gevormd, en op het zachtgroene
+tapijt van korensoorten op den grond, is het een ware jubel van bloeiende boomen; amandels, abrikozen en perziken verheffen
+hun rose en witte kruinen naast vijgeboomen, granaatboomen en bananen en werpen een licht schijnsel onder het hoogere groen.
+De tegenstelling is groot voor reizigers, die sedert het verlaten van de stad Tunis niet veel anders hebben gezien dan grijze
+olijven en doornachtige cactussen, en ze is wel geschikt om ons sterk te boeien.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p1909-320-1.jpg" alt="V&oacute;&oacute;r een inlandsch huis te Gabes." width="554" height="378"><p class="figureHead">V&oacute;&oacute;r een inlandsch huis te Gabes.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>De wijnstok slingert als een liane zijn forsche takken tot in den top der hoogste dadelpalmen. Overal is stroomend water,
+met bekwame hand geleid in duizenden kleine beekjes, en verrukt, bereiken wij den waterval van Chenini, waar tegenover de
+ka&iuml;d van Gabes, Si Mohammed ben Khalifa een groote arabische tent heeft laten oprichten. Als we een uur te voren waren gekomen,
+zouden we tegenwoordig zijn geweest bij de ontvangst van den Resident, we zouden zijn toespraak hebben gehoord, en de ka&iuml;ds
+en voorname inboorlingen hebben gezien in hun schitterende gewaden. Thans is de tent ledig. Wij stappen er door over de mollige
+tapijten van heldere kleuren, die op den grond zijn uitgespreid, en nemen plaats met het gezicht naar de schuimende wateren
+van de cascade.
+
+</p>
+<p>Enkele notabelen, die achtergebleven waren, om de laatkomers te ontvangen, nemen vriendelijk de honneurs van het buffet waar,
+dat op lage tafels is aangerecht, en nog goed is voorzien van bonbons en inlandsch gebak. We gebruiken koffie en proeven van
+den lagmi of palmwijn, die flauw en sterk gesuikerd smaakt. Maar wij willen liever voortmaken, om onzen tocht te vervolgen
+en nog eenige oogenblikken te genieten <span id="d0e258" class="corr" title="Bron: en "></span>van den bekoorlijken aanblik der oase. Te midden van dezen afrikaanschen plantengroei waartusschen alles te bewonderen valt,
+wat onze lente zoo heerlijk maakt, spelen de stralen der ondergaande zon. Van purper tot mauve zijn de luchten getint en eindelijk
+nemen ze dat zachtrose schijnsel aan, dat even een vreemd licht over de omgeving werpt en dan spoedig in het nachtelijk duister
+overgaat.
+
+<a id="d0e260"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e260">321</a>]</span></p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p1909-321.jpg" alt="Inboorlingen op de weekmarkt te Maktar." width="720" height="372"><p class="figureHead">Inboorlingen op de weekmarkt te Maktar.</p>
+</div><p>
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<div class="argument">
+<p>II.&#8212;Te Medenine.&#8212;Bezoek van den Resident-generaal.&#8212;Fantasia.&#8212;De ksar.&#8212;Terugkeer naar Gabes.&#8212;Een beetje anthropologie.&#8212;Bezoek
+aan het heilige Kairoean.&#8212;Uitstapje naar Kef en Maktar.&#8212;Dolmens en romeinsche ru&iuml;nen.&#8212;Van Kef naar Doegga en naar Tunis per
+automobiel.&#8212;Afscheid van de doode steden van Tunis.
+</p>
+</div>
+<p>19 Maart.&#8212;Over het weglint, dat ter lengte van 80 kilometer Gabes met Medenine verbindt, glijdt vlug de auto, ten spijt van
+grimmige kameelen. Een oponthoud bij de kleine oase van Mahred wordt noodzakelijk door den aanblik van een bevallige Rebekka,
+die er langzaam haar kruik van antieken vorm vult. Het is een allerbekoorlijkst tooneel onder de palmen, en het mooie meisje
+met de gazellenoogen en de zware zilveren versierselen, is niet al te onvriendelijk. Maar het verschijnen van een jongen man,
+broeder of echtgenoot, noopt haar, snel te vluchten met haar kruik, en plotseling is het bijbelsch vizioen verdwenen.
+
+</p>
+<p>Wij reden over golvende plateaux over een uitstekenden weg. De schoone Matmama-keten sluit den horizon af ten zuiden van een
+blauwachtige lijn. Het is heerlijk weer en de lucht is vol geur van lentebloemen. De weg gaat door de wadi Metamer. Naarmate
+we de ksar naderden, werd de streek droger en droger. Aan den rand van een ware steenwoestijn daagde op eens van achter een
+terreinplooi een wolk van in burnoes gehulde ruiters. Ten getale van vijf- tot zeshonderd waren ze gekomen van 200 kilometer
+in het rond, met hun ka&iuml;ds, om den Resident te begroeten. Woeste kreten en geweerschoten worden gehoord. De steigerende paarden
+doen de steenen onder hun hoeven opspringen. Het meest verbaast de plotselingheid van het opgevoerde tooneel, dat door de
+gesteldheid van den bodem totaal voor onze oogen verborgen was gebleven. De fantasia omgaf de automobielen, die hun gang hebben
+vertraagd, en de ruiters, staande in de stijgbeugels, klieven de ruimte, werpen hun geweren in de lucht en vangen ze in de
+vlucht op, bijna rakelings aan de rijtuigen. Zoo komen wij te Medenine in een atmosfeer vol van kruitdamp en stof, onder een
+brandende zon, als verdronken in die zee van hijgende menschen en met schuim bespatte paarden.
+
+</p>
+<p>De offici&euml;ele receptie begon dadelijk. De ka&iuml;ds in groot tenue komen bij beurten den Resident hun welkomstgroet brengen en
+hem de verzekering geven van hun gevoelens van trouw aan Frankrijk. Men is hier op militair terrein. Medenine is de hoofdplaats
+van het commando. De grens van Tripolis is niet ver af, en de stammen in de buurt zijn nog al woelig.
+
+</p>
+<p>Na het d&eacute;fil&eacute; der inlandsche hoofden en militaire autoriteiten begaf zich de offici&euml;ele stoet voor het ontbijt naar de woning
+van commandant Donau. En in dit verloren hoekje van het Zuiden van het Regentschap, een echte tunesische Sahara, in dit trieste
+en verre afrikaansche garnizoen, begroeten wij elkander met waar genoegen rondom een tafel, waar fransche harten eenstemmig
+kloppen. De vroolijke en energieke officieren maakten van den maaltijd een onvergetelijk uurtje. Het zal een der beste herinneringen
+blijven van de vele, die we van dezen tocht meenemen.
+
+</p>
+<p>De clou van het maal was een mesjoe&iuml;. Gebraden door den op dit stuk bekwaamsten ruiter, op een plank uitgestrekt, en gedragen
+door twee mannen, houdt het schaap een triomfantelijken intocht, in gouden glans en druipend van het vet. En om ons te houden
+aan de plaatselijke gebruiken, nemen wij met de vingers stukken af van het apetijtelijke vleesch. Na in het salon van den
+commandant de koffie te hebben gebruikt, begaven we ons naar de club, waar een massa boeken en tijdschriften voor de officieren
+hun ballingschap dragelijk kunnen maken.
+
+</p>
+<p>Het kamp is gelegen op een heuvel tegenover die andere hoogte, waar de ksar op ligt, die het doel van ons uitstapje is. De
+ksar in Zuid-Tunis is het type van een dorp van zeer bijzonderen aard. Het is een opeenhooping van gebouwtjes, die eigenlijk
+op <a id="d0e282"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e282">322</a>]</span>rijen geplaatste gewelven zijn in verscheiden verdiepingen en wel een weinig aan bijenkorven doen denken. Die vele meters
+lange gewelven zijn meestal niet hooger dan anderhalven of twee meter. Aan den kant van het veld is er geen enkele opening.
+De deuren gaan alle aan een binnenplaats open, en daar er geen spoor is van een trap, om de hooger gelegen verdiepingen te
+bereiken, staat men in den aanvang verbluft tegenover die zonderlinge gebouwen. Maar dan bemerkt men, dat vooruitspringende
+steenen langs den gevel de treden zijn van een trap, waarlijk al te verheven en luchtig, en dat men er op moet klimmen, door
+zich met handen en voeten te steunen.
+
+</p>
+<p>De overwelfde verdiepingen zijn niet anders dan korenschuren, waar de bewoners vroeger hun oogsten borgen van een geheel jaar
+en van allerlei soort, en waar ze die in veiligheid brachten voor roovers. Te Medenine zijn die voorraadschuren talrijk en
+hebben soms vijf verdiepingen. De inboorlingen, die nog al eens moeten kampeeren in de buurt om hun troepen, lieten de bewaking
+van het dorp aan enkele gewapende personen over, die in geval van onraad de oorlogstrommel roerden, om de bewoners op te roepen.
+Tegenwoordig, nu er veiligheid heerscht in het Zuiden, hebben die voorzorgsmaatregelen hun beteekenis verloren, en de overwelfde
+torens vallen in puin. De oogsten worden thans bewaard in silo&#8217;s in den grond, die van binnen met stroo zijn bekleed. Elke
+stam heeft zijn silo&#8217;s bij elkander in zoogenaamde retba&#8217;s, toevertrouwd aan inlandsche bewakers, die een bepaald percent
+van het ge&euml;nsileerde ontvangen.
+
+</p>
+<p>De weg gaat niet verder dan Medenine, en dit garnizoen is het eindpunt van onze reis per automobiel. Maar eer we afscheid
+nemen van de officieren, moeten wij uit handen van den beminnelijken commandant Donau in ontvangst nemen de ridderorde van
+den Cafard van Medenine, een eereteeken, dat enkel wordt geschonken aan diegenen, die den grond van den ksar hebben gedrukt,
+en dat onder geen enkele omstandigheid aan iemand anders wordt vereerd.
+
+</p>
+<p>De heer Chantre bleef te Medenine met zijn tolk Sa&iuml;d ben el-Haoessine, secretaris van het bureau van inlandsche zaken, die
+te zijner beschikking is gesteld, om in deze streek tot Tatahoe&iuml;ne en Doe&iuml;ret de anthropometrische studi&euml;n der Berberstammen
+voort te zetten en van de Arabieren, die er zich gevestigd hebben en er als nomaden leven. Dat zijn bij voorbeeld de stammen
+van de Werghama&#8217;s, de Oederna&#8217;s en der troglodieten, die zuivere Berbers zijn gebleven, als de Matmati&#8217;s. Daarna gaat hij
+naar Tripolis.
+
+</p>
+<p>Het was reeds volslagen nacht, toen wij bij het civiele Contr&ocirc;legebouw van Gabes aankwamen, vermoeid, maar verrukt van den
+mooien dag. En ondanks het schaap van den vroegen morgen deden we groote eer aan een sappig maal van gazellenvleesch, door
+mevrouw Livet voor ons bereid.
+
+</p>
+<p>20 Maart.&#8212;Er zijn in Zuid-Tunis drie groepen oasen. De groep van den Djerid, die de lekkerste dadels oplevert, vooral die
+van Tozeur; dan de groep van Nefzaoea, en die van Gabes. Deze palmentuin, die dadels van middelmatige qualiteit geeft, omvat
+drie voorname dorpen, Menzel op den rechteroever van de wadi, Djara en Chenini op den linkeroever, zonder nog enkele kleine
+gehuchtjes mee te rekenen. De aanwezigheid van water heeft ten allen tijde van deze streek een vruchtbaar en bewoond land
+gemaakt. Uit voorhistorische tijden zijn er talrijke overblijfselen te vinden uit het steentijdperk. De Romeinen hadden er
+een bloeiende kolonie, en v&oacute;&oacute;r dien tijd hadden de <span id="d0e294" class="corr" title="Bron: Phoeniciers">Phoenici&euml;rs</span> er een van hun voornaamste handelsplaatsen gevestigd. Men heeft te Gabes waterwerken aangetroffen, die tot de hoogste oudheid
+opklimmen. De materialen van het antieke Tacape hebben gediend bij den bouw van de beide tegenwoordige dorpen. Op het oogenblik
+van de aankomst der Franschen werd Menzel, omdat het weerstand had geboden, gebombardeerd en de markt werd naar Djara overgebracht.
+
+</p>
+<p>Tegenwoordig wordt de waterhoeveelheid in de oase op zeer regelmatige wijze verdeeld. Ongelukkig maakt de vochtigheid het
+verblijf er ongezond. Zij veroorzaakt moeraskoorts, en dat zelfde bosch van palmen, dat aan de plaats zulk een bekoorlijk
+aanzien geeft voor den toevalligen toerist, is noodlottig voor diegenen, die er moeten wonen en werken. De bevolking lijdt
+in haar geheel min of meer aan die koortsen. Terwijl wij den loop der wadi volgen, die over een zandige bedding stroomt, tusschen
+hooge oevers van zand en die helder, maar ongelukkig geen drinkbaar water bevat, merken we op, met hoeveel zorg de oase bebouwd
+is en hoe ze is verdeeld in kleine of groote perceelen en doorsneden door een oneindig aantal paden. Bruggen van stammen van
+palmen zijn overal geworpen over de wadi en haar zijtakken. Er heerscht veel leven en beweging onder de palmen. Telkens ontmoet
+men kleine ezels, beladen met manden met gras, kameelen, rossig van tint, met hun minachtende bovenlip en allerlei voetgangers
+en schilderachtige ruiters. Er loopen halfnaakte kinderen achter ons aan met bouquetjes wilde bloemen, die ze ons aanbieden.
+
+
+</p>
+<p>De tooneelen aan den oever van de wadi zijn juist dezelfde, als die men aan de oevers van den Nijl aanschouwt. Vrouwen, inlandsche
+en negerinnen, in lange, zwarte kleeren, die van voren open zijn, komen water halen in haar kruiken of wel, hurkend aan het
+water, wasschen ze haar linnen al babbelend en onder het gerinkel van de zilveren armbanden. Die sterke aantrekking, die de
+oase uitoefent, alsook de nabijheid van de Matmata&#8217;s en van Medenine, verklaren hoe het komt, dat er in dezen tijd van het
+jaar zooveel toeristen zijn en ook het groote aantal automobielen, die zich op den weg bewegen en dagelijks in de beide bescheiden
+hotels van Gabes meer bezoekers aanbrengen dan er kunnen geborgen worden.
+
+</p>
+<p>Des middags d&eacute;je&ucirc;neerden wij aan het Contr&ocirc;legebouw en daarna vertrokken de Resident-generaal en zijn medereizigers, om rechtstreeks
+naar Tunis terug te keeren.
+
+</p>
+<p>27 Maart.&#8212;Dank zij de anthropologie en door den welwillenden steun van den ka&iuml;d Si Mohammed ben Khalifa kan ik reeds een paar
+dagen in de mohammedaansche interieurs binnenkomen en van dichtbij het huiselijk leven gadeslaan van de tunesische dorpelingen.
+Ik heb al een reeks soedaneesche vrouwen gemeten, die in de alfawerkplaatsen worden gebruikt. Ze komen voor het meerendeel
+uit Bornoe en Baghirmi. Ze herinneren zich, dat ze als kinderen door karavanen <a id="d0e305"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e305">323</a>]</span>zijn weggevoerd naar Tripoli, waar ze denkelijk als slavinnen zijn verkocht. Tegenwoordig stellen de sjeik van Menzel en die
+van Djara hun vrouwenverblijven wagenwijd voor mij open, aldus een goed voorbeeld gevend aan hun volk. Bij die bezoeken werd
+ik vergezeld door de vriendelijke mevrouw Livet en door een jong joodsch meisje, dat als tolk optrad.
+
+</p>
+<p>In de dorpen en in de steden is het type van de woningen hetzelfde. Het familieleven is geconcentreerd op het binnenplein,
+waar alle vertrekken op uitkomen. Men verbaast zich over het groote aantal personen, die kunnen leven in die terrasvormig
+opgestapelde cubussen, vooral als de heer des huizes rijk is en verscheiden vrouwen heeft. De getrouwde zoons en dochters
+blijven vaak bij hun ouders wonen. In dat geval verplicht het gebruik de jonge vrouwen, zich nooit te vertoonen aan haar schoonvader
+of haar schoonbroeders, ten minste gedurende de eerste tijden van haar huwelijk, zoodat ze veroordeeld zijn, ook tehuis steeds
+gesluierd te wezen en zich in haar meestal donkere kamers op te sluiten. In een familie van dezen aard kan het gebeuren, dat
+de laatste vrouw van den vader jonger is dan de echtgenoote van den zoon.
+
+</p>
+<p>Bij elk van onze metingsbezoeken werden mevrouw Livet en ik op het vriendelijkst ontvangen. De heer des huizes stelt ons zijn
+vrouwen voor, voert ons daarna in zijn salon, en daar worden ons koffie, champagne, koeken en melk gepresenteerd. Daar wij
+al die heerlijkheden nauwelijks aanraakten, gebruikten de aanwezige mannen, bloedverwanten, vrienden of buren, opgeroepen
+ter eere van ons bezoek, dat een echt evenement was, zonder omslag wat er nog in onze kopjes en onze glazen was overgebleven.
+Daarna werden wij aan de vrouwen overgelaten. In welgestelde famili&euml;n hebben ze ieder een vrij goede kamer met een getralied
+venster. De meubileering, die in hoofdzaak bestaat uit een groot bed, tapijten en koffers, is overal bijna gelijk, omdat de
+Koran voorschrijft, dat alle vrouwen een gelijk aandeel hebben in den rijkdom van den man en in zijn gunstbewijzen. De dochters
+en schoondochters van het huis zijn veel minder goed gelogeerd. Ze wonen vaak in kleine kamertjes, zonder licht en zonder
+lucht.
+
+</p>
+<p>Daar ze van mijn komst verwittigd waren, hadden zich de vrouwen getooid met haar rijkste kleeding en al haar sieraden. De
+moeder of de grootmoeder, als die nog in leven is, van den heer des huizes, ontvingen ons met een gemakkelijkheid en wellevendheid,
+waarvan men niet zou vermoeden, dat die vreesachtige en beschroomde jonge vrouwen er ooit toe in staat zouden zijn, en die
+ontwikkeld worden door den diepen eerbied voor de ouders en voor den ouderdom in het algemeen. Na de gebruikelijke begroetingen
+begeleidden ze ons, daar ze het doel van ons bezoek kenden en zich niet jong genoeg vonden, om zich te leenen tot grapjes
+als het meten en photografeeren, naar de verschillende vertrekken der jongere vrouwen. In die donkere hokjes, waar het oog
+eerst niets kon onderscheiden, en waarvan de toegang is afgesloten door een tapijt als porti&egrave;re, is het aardig, eindelijk
+te onderscheiden een vrouwelijke figuur, op haar hurken gezeten, een jonge, elegante vrouw, in het halve licht schitterend
+door haar juweelen als een afgodsbeeld, maar een beeld, vol leven en bekoorlijk door een innemenden glimlach. Die jonge vrouwen
+van vijftien tot twintig jaar en die, als ze zeer zorgvuldig verborgen worden gehouden, altijd heel jong zijn, hebben niet
+zelden een kindje in de armen. De kennis is snel gemaakt.
+
+</p>
+<p>Wij bewonderen de zware edelgesteenten, die ze op de borst dragen en die soms de draperie&euml;n van de kleeding tegen de amberkleurige
+huid vasthouden. De kleeding van de Tunesische van het land is donker van kleur en herinnert sterk aan die van de Bedoe&iuml;enen
+en in het algemeen der arabische nomadenvrouwen. De rijken dragen een mutsje van muntstukken, een erfstuk vaak van het voorgeslacht
+en waarover een sluier hangt van geborduurd katoen van heldere kleur, dien ze zeer behendig over het gezicht weten te trekken
+bij het minste onraad.
+
+</p>
+<p>De vrouwen vertoonen een vast type. Ze zijn van gemiddelde lengte, goed gebouwd en sterk getatoe&euml;erd. Het voorhoofd, de kin,
+de wangen, de punt van den neus zijn versierd met stipjes en blauwe sterren. Haar handen, ook getatoe&euml;erd en roodgekleurd
+met henn&eacute;, zijn mooi. Veel zilveren ringen, als armbanden zoo groot, hangen in haar ooren. Om te beletten, dat het oor uitscheurt,
+bevestigen ze de versiering in haar vlechten. Het haar, van een glanzig zwart, is dik en kort, zooals het gebruik voorschrijft,
+verdeeld in een oneindig aantal kleine vlechtjes. Men mag gerust beweren, dat aldus getooid, die jonge tunesische vrouwen
+opmerkelijk zijn door haar elegantie, die in het geheel niet door dikte wordt benadeeld als bij de joodsche vrouwen.
+
+</p>
+<p>Wij hebben Gabes en het Hotel de l&#8217;Oasis ver achter ons gelaten en we hebben er gebibberd, zoo koud waren de nachten nog in
+dit jaargetijde, ofschoon overal palmen hun kruinen opsteken, als getuigen van een klimaat als van de Sahara. En langs denzelfden
+weg, over Sfax en Soesa, zijn we nu te Kairoean, de heilige plaats, aangekomen; Kairoean, een der poorten van het paradijs,
+eenzaam te midden van de steppe gelegen. Het is wel een versterkte plaats van den Islam, die men onder de oogen heeft, met
+de dubbele muren met kanteelen, de moskee&euml;n, de zaoeia&#8217;s en kobba&#8217;s, de laatste graven van priesters of heiligen. Zooals bekend
+is, was de universiteit van Kairoean vroeger beroemd. De stad der waterleidingen, der pelgrimstochten, doet zich in schitterende
+witheid voor in een land zonder water en zonder groen, waar men kerkhoven vindt in plaats van bebouwde velden.
+
+</p>
+<p>De Christenen schijnen er niet veel plaats in te nemen, en het kost moeite te gelooven, dat er werkelijk voor toevallige passanten
+een hotel is, zelfs een Splendid Hotel, in de stad van Sidi Okba. Wij namen een gids, om ons rond te leiden door den doolhof
+van de heilige stad. Kairoean is de eenige stad van Tunis, waar de toegang van de heilige gebouwen aan de Christenen veroorloofd
+wordt met een machtiging van den civielen controleur.
+
+</p>
+<p>Onder zooveel minarets en koepelkerken moeten we een keus doen. We gaan eerst naar de Groote Moskee. Er zijn niet minder dan
+zeventien dubbele, evenwijdige beuken en vierhonderd zuilen, die afkomstig zijn van antieke gebouwen uit Soesa, Monastir en
+andere plaatsen. Na dat alles te hebben bewonderd <a id="d0e323"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e323">324</a>]</span>op rechtmatige wijze, gaan we naar de zaoeia van Aboe Zema of Sidi Caheb. We beklimmen de hooge minaret langs een eindelooze
+trap, die door den sierlijken vierkanten toren loopt. Op den top aangekomen, konden wij over Kairoean den blik laten weiden
+en waar hij zich heen wendde, overal was de aanblik dezelfde. Buiten de stad, in de stad, het waren niets anders dan tempels,
+graven, kloosters, moskee&euml;n. We richtten toen onze schreden naar een zonderlinge moskee, met een aantal koepels, maar waarvan
+het inwendige niet belangrijk was.
+
+</p>
+<p>Onze jonge gids leidde ons handig rond. Hij sprak uitstekend Fransch. Maar hij heeft stellig een id&eacute;e fixe, want hij sleept
+ons mee door doodsche en onbeduidende straatjes en bekent ten laatste, dat hij ons zijn jonge vrouw wou laten zien. Deze,
+zonder twijfel gewend aan dat soort van bezoeken, zat op een laag bankje en weefde een tapijt van allerleelijkste kleur. Ze
+was groot, lenig, zeer goed gekleed in wijde broek; mooi ondanks de tatoe&euml;eringen en de boven de oogen door een dikke zwarte
+lijn verbonden wenkbrauwen. Haar mooie handen, met henn&eacute; gekleurd, droegen groote ringen, en zilveren armbanden omsloten de
+fijne polsen. In het kort, ze scheen daar precies neergezet, om aan de reizigers te laten zien, dat niettegenstaande haar
+schijnbare afwezigheid de schoone sekse toch wel te Kairoean bestaat en er goed vertegenwoordigd is. Wij zouden zelfs dit
+landvrouwtje te deftig vinden, als haar echtgenoot ons niet den sleutel had gegeven van het geheim. Ze waren beiden op de
+wereldtentoonstelling geweest te Parijs in 1900, en dus waren we in de tegenwoordigheid van een der meest ge&euml;mancipeerde huishoudingen
+van geheel Tunesi&euml;.
+
+</p>
+<p>In haast sloegen we weer den weg naar de soeks in, langs de hooge gekanteelde muren. Maar de straten werden leeger; de winkeltjes
+zijn gesloten en van grendels voorzien, en de kooplui zijn naar hun woningen gegaan in ver verwijderde wijken. Een groote
+troosteloosheid breidt zich over de stad uit, die nog slechts eenige oogenblikken geleden zoo druk was en nu in het roode
+licht der ondergaande zon als uitgestorven scheen. Die indruk werd nog versterkt door den aanblik van kameelkaravanen, stappend
+met groote, trage schreden, en die ons voorbijschoven als schimmen in de schemering door de zware poorten der stad. Het werd
+koeler, en wij moesten terugkeeren. Spoedig zal het uur der jakhalzen gekomen zijn, dat ook het uur is van de A&iuml;ssaoea&#8217;s,
+die ons in de zaoeia van Sidi ben A&iuml;ssa, hun patroon, het schouwspel zouden laten genieten van den waanzin der dwepers.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure floatRight" style="width: 295px"><img border="0" src="images/p1909-324.jpg" alt="Romeinsche ru&iuml;ne te Maktar." width="295" height="405"><p class="figureHead">Romeinsche ru&iuml;ne te Maktar.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Het deed goed, het daglicht en de zon terug te zien na de afschuwelijke tooneelen van dien avond. Buiten was den volgenden
+dag alles weer leven en beweging. De burnoes verdringen elkander in de straten, en de aanblik van Kairoean als mohammedaansche
+stad is eenig in zijn soort. Nomaden, meest Zla&#8217;s, bewogen zich door de soeks in grooten getale. Die gearabiseerde Berbers
+met hun fiere houding hebben hun kampen in de vlakte in de nabijheid. Wat de markt aangaat, die moet even goed voorzien zijn
+als die van Tunis. Ze is beroemd om de geborduurde leerwerken, het gedreven koper en de tapijten. Die laatste industrie, oudtijds
+algemeen bekend, is ongelukkig achteruitgegaan, sedert men, om de goedkoopheid, voor het verven der wol stoffen is gaan gebruiken,
+met aniline bereid. Er zijn in den laatsten tijd pogingen in het werk gesteld, door het secretariaat-generaal van de regeering,
+om de fabricatie van die tapijten aan te moedigen, die gemaakt zijn van wol, geverfd met plantaardige kleuren en met cochenille.
+Het is te wenschen, dat die pogingen van de ververs deze weelde-industrie te Kairoean zullen doen herleven, al wordt er geen
+goedkoope waar door geleverd. De tapijten uit Klein-Azi&euml; doorleven een dergelijke crisis. Alleen Perzi&euml; handhaaft zijn traditie,
+vooral door de strenge voorschriften, die de anilineverfstoffen verbieden. Na den geheelen morgen door de stad te hebben gedwaald
+tusschen de versterkte muren, na zonder verveling de mooie poorten te hebben bewonderd, wier sierlijke bogen een der edelste
+kenmerken zijn van de arabische bouwkunst, namen wij den trein naar Tunis, waar we op tijd terug wilden zijn, om de feesten
+van Karthago bij te wonen.
+
+</p>
+<p>24 April.&#8212;Daar zijn we opnieuw op weg naar Kef en Maktar, waar de heer Chantre, uit Tripolitani&euml; terug, de nomadische stammen
+gaat bestudeeren, als de Drids, de Oeled Ayar, de Oeled Aoen, die hier vrij talrijk zijn. Wij stapten vroeg in den trein,
+er ons gelaten in schikkend, dat we negen uren zouden noodig hebben, om 200 kilometer af te leggen. We zijn hier in een land,
+dat zeer veel verschilt van het oostelijke en veel groener en vriendelijker is dan de Sahel. Rechts en links is de horizon
+omgeven door heuvels met mooie lijnen, en zoo ver het oog reikt, aanschouwen we weiden, waar talrijke kudden grazen. Men zou
+botanist moeten wezen, om de flora te beschrijven, die in dit seizoen overal ontluikt en het oog bekoort. Onze trein glijdt
+over een tapijt van bloemen voort, over groote gele margrieten, papavers, gele tulpen, roode klavers, brem, en uit het portier
+geleund, zien we de eenzame plateaux voorbijschuiven, waarvan de armoede nu zich verbergt onder het vachtje van groen en bloemen.
+Links verheft de Zaghoean zijn imposante massa. De lange reeksen van waterleidingen, die nu en dan zich vertoonen, welsprekende
+getuigen van de wonderlijke beschaving der Romeinen, voerden eertijds de wateren van deze bergen naar Karthago.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p1909-325.jpg" alt="Inlandsche in haar toilet voor de stad." width="475" height="720"><p class="figureHead">Inlandsche in haar toilet voor de stad.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Voorbij Gaffoer verschijnen goede korenvelden, <a id="d0e345"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e345">326</a>]</span>waartusschen doears liggen, die door de veldarbeiders uit de streek worden bewoond. Na een lange opeenvolging van weiden en
+plateaux komen we aan de Kef, als een arendsnest aan de rots gehecht. Aan den contr&ocirc;lepost werden we zeer vriendelijk ontvangen
+door den heer en mevrouw Prat. Uit de verte bood het antieke Sicca Venerea een woest en schilderachtig gezicht. Van dichtbij
+leek het somber door het diepe verval. De huizen smolten samen met de rotsen van dezelfde grijze kleur. Van het schitterend
+verleden der heilige stad, van haar beroemden tempel, gewijd aan de karthaagsche Venus is, helaas, niets dan de herinnering
+overgebleven.
+
+</p>
+<p>De tegenwoordige inlandsche stad munt noch door zindelijkheid uit, noch door den goeden staat der woningen, die integendeel
+bijna in puin vallen. Door hellende straten en steeds trappen volgend, komt men boven op de rots, die de Kasba draagt. Moskee&euml;n
+en een zaoeia verbreken op gelukkige manier de grijze eentonigheid van het geheel, waar de muzelmansche zorgeloosheid uit
+blijkt. Daarentegen rust het oog met genoegen op de nieuwe europeesche wijk, die zich flink ontwikkelt. Ze ligt aan den voet
+der rots aan een mooien cornicheweg, en de huizen met roode daken bewijzen, dat men hier op de hoogte tusschen 700 en 800
+meter een langen en strengen winter moet verduren.
+
+</p>
+<p>Stukken van zuilen en beelden, waterr&eacute;servoirs, een mooie bron, die al sedert de verre oudheid opgevangen werd en die waarschijnlijk
+de oorzaak was van de keus dezer plek, om er een stad te bouwen; de ru&iuml;nen van een amphitheater en van een schouwburg; resten
+van een vesting zijn nog overblijfselen van de punische en romeinsche beschaving. Uit den byzantijnschen tijd bezit de Kef
+de ru&iuml;nen van de basiliek van den H. Petrus, gebouwd van de materialen van een romeinschen tempel, en waarvan zijbeuken nu
+nog als kerk worden gebruikt; een andere christelijke basiliek, waarvan de Mohammedanen hun groote moskee hebben gemaakt,
+en eindelijk is er nog een minder belangrijke kerk buiten de stad, op korten afstand, in noordelijke richting.
+
+</p>
+<p>Men kan de strategische beteekenis van het oude Sicca Venerea, door Augustus tot een bloeiende kolonie gemaakt, inzien, als
+men op de prachtige vestingwallen rondom zich van den Cornicheweg een horizon omvat van vlakten en bergen, zich voortzettend
+tot Algeri&euml;. Terwijl wij onder het wandelen het prachtige panorama bewonderen, dat droevig stemt niettemin, hoorden wij muziek
+en zagen een groep inboorlingen in de buurt geschaard staan. Aan den voet van een vervallen trap, waarop in volle waardigheid
+de maraboet stond van de kef, Si Kaddoer el-Mizoeni, het hoofd van de broederschap der Quadria&#8217;s, zoo verspreid in de muzelmansche
+wereld, gaven pelgrims, die gekomen waren, om hem te zien, een fantasia, waar zijn kleinzoons aan deel namen. Wij woonden,
+zonder het te willen, een familiefeest bij, vol onverwachte verrassingen en kleur, en wel verre van als vreemden te worden
+behandeld of als indringers, werden wij door Si Kaddoer, de held van het feest, uitgenoodigd, naast hem plaats te nemen. Hij
+was een prachtige grijsaard met trotsche houding, gedrapeerd in zijn burnoes als een antiek beeld. Er werden ons stoelen
+gebracht, die ongelukkig even wankel waren als de trap; onder het gebruik van een goed kop koffie woonden wij de oefeningen
+bij met paarden, begeleid door een eentonige, oorverdoovende muziek. Te midden van de opeenhooping van stof en bouwvallen,
+tegenover den wijden horizon van bergen en vlakten, die zich voor ons ontrolde in de schitterende zon, was de aanblik van
+die onwetende menigte, godsdienstig tot het dweepzieke toe en hulde bewijzend aan een ouden maraboet, die zich sterk bewust
+was van zijn prestige, een tooneel vol belangrijkheid voor den toeschouwer en gestempeld met het kenmerk der echte po&euml;zie.
+
+
+</p>
+<p>25 April.&#8212;Si Ahmet Sakkat, de ka&iuml;d van Kef, heeft de goedheid gehad, zijn beste rijtuig te onzer beschikking te stellen evenals
+zijn paarden, om van Sers naar Vaktar te gaan. Te Sers ontbijten wij in den bordj van de remonte, waar we mooie hengsten bewonderen,
+waaronder een van het zuiverste bloed. Van daar gingen we, terwijl de paarden uitrustten, door een moerassige vlakte tot een
+doear van Drid. Die half-nomaden, die er ellendig uitzien, houden zich in deze streek vooral met paardenteelt bezig. De vrouwen,
+aan het wasschen van linnen in een plas, werden verschrikt bij mijn aankomst. Ik photografeerde ze en ging niet heen, zonder
+zeer vriendschappelijke groeten met haar te hebben gewisseld.
+
+</p>
+<p>Tusschen Sers en Maktar liggen 35 kilometer. Vaarwel goede wegen! In afwachting van den tijd, dat deze goed zal worden, hotst
+men over hoogten en laagten en door modderplassen, wat zeer vermoeiend is. Van tijd tot tijd stappen we uit, om de paarden
+op adem te laten komen. De atmosfeer was uiterst helder en de velden staan weer vol bloemen. Wij plukten een handvol gele
+tulpen en wandelden te voet naar een groep dolmens, die al uit de verte waren aangewezen en lang bekend zijn, maar binnenkort
+zal er niets meer van zijn overgebleven ten gevolge van de stelselmatige verwoesting, die de mensch erop uitoefent en door
+de invloeden van het we&ecirc;r.
+
+</p>
+<p>Om vijf uur kwamen wij te Maktar ter hoogte van 950 meter. We begaven ons naar het contr&ocirc;legebouw, dat gebouwd is op de manier
+van een versterkte bordj. De heer en mevrouw Baru&eacute; ontvingen ons zeer vriendelijk. Ze brachten ons naar een kamer, waar een
+helder vuurtje brandde, en we traden met genoegen nader, want op deze hoogte wordt het koud, als de avond is gevallen.
+
+</p>
+<p>De tuinen van Maktar, rijk aan vruchtboomen en de romeinsche ru&iuml;nen, die dadelijk bij aankomst de aandacht trekken, getuigen
+van een vruchtbaar en voorheen bloeiend land. Als dorp beteekent de plaats tegenwoordig niets. Maar aan de ligging tusschen
+het grondgebied van de Oeled Aoen, dat van de Oeled Ayar en dat van Kesra, dus van de drie bevolkingsgroepen, waarover de
+controleur is aangesteld, heeft Maktar het te danken, dat het als hoofdplaats is gekozen. De markt brengt er eens in de week
+een groot aantal inboorlingen te zamen.
+
+</p>
+<p>Een wandeling in de schemering door de velden laat ons een land zien, vol belangwekkende dingen. Wij passeeren een triomfboog
+van Trajanus; mausolee&euml;n en de dolmens, die resten zijn van een barbaarschen <a id="d0e363"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e363">327</a>]</span>tijd en in welker nabijheid de romeinsche bouwwerken verrezen. Ru&iuml;nen van antieke woningen waren overal te zien. In de avondlucht,
+die volkomen helder was, tooiden zich de bergen met gouden licht, en Maktar scheen juist op de plaats te liggen, die geschikt
+was, om in die uitgestrekte velden te midden van het bergachtige land, in het goede seizoen de menschen uit de vlakte, waar
+warmte en koorts heerschen, aan te trekken.
+
+</p>
+<p>26 April.&#8212;Marktdag. Het groote open plein, waar zich de kudden vereenigen en waar kooplieden en koopers samenkomen, is overdekt
+met een dichte menigte in burnoes, een luidruchtige en bewegelijke massa. Men meent twisten bij te wonen in plaats van een
+vreedzamen koop. Men hoort tusschen de woorden en de vele medeklinkers het geblaat der lammeren en geiten, het geknor der
+kameelen, terwijl de lucht niet is om in te ademen door het vele stof, door al die bloote voeten opgejaagd. Aan het contr&ocirc;legebouw
+heeft de heer Chantre het druk met meten en photografeeren van een aantal Oeled Aoen en Oeled Ayar, die op de markt inkoopen
+waren komen doen en die niet verwachtten, de formaliteiten te moeten doorstaan van een anthropometrischen dienst.
+
+</p>
+<p>26 April.&#8212;Er was dien dag op den Kef een groote fantasia ter eere van den Resident-generaal en mevrouw Alapetite, die per
+auto waren aangekomen, vergezeld door kapitein en mevrouw Roux. Na het bezoek aan de stad, de scholen, de hospitalen en de
+Kasba zijn ze gaan zitten op het terras van het huis, om de dansen van rijk opgetuigde paarden bij te wonen, bereden door
+sierlijke ruiters, gedrapeerd naar arabische mode. De toeschouwers in burnoes vormden een haag, om zoodoende ook aan het feest
+deel te nemen. De zadeldekken van blauwe en roode en gele zijde schitterden in de zon. De gratie van de ruiters is onbeschrijfelijk.
+De burnoes wordt op den rit om het middel aangehaald en is opgeslagen, zoodat kleederen van prachtige tinten te zien komen.
+Wat zijn het kunstenaars en wat zijn ze zeker van hun effect! Alles is bestudeerd. Tot zelfs die manier, om zich het benedengedeelte
+van het gezicht te omhullen, draagt bij tot hun impassibele houding en hun trots van sarraceensche ruiters. Terwijl de fluiten
+en de derboeka&#8217;s lawaai maken, spelen de paarden, die door de ridders om zoo te zeggen in de hooge school worden vertoond,
+met de grappenmakers, die aan hun voeten in het zand rollen. Van tijd tot tijd ruikt de lucht naar kruitdamp door de fantasia&#8217;s
+in galop met geweerschoten, die voorbijvliegen, een onmisbaar tijdverdrijf bij zulke feestelijkheden. Eindelijk roepen de
+zangers en muzikanten om strijd de zegeningen des hemels in over Sidi el Oezir en zijn gezin, en het schouwspel wordt gevolgd
+door de offici&euml;ele recepties.
+
+</p>
+<p>27 April.&#8212;Vertrek per automobiel naar Doegga. De Resident-generaal en mevrouw Alapetite waren zoo vriendelijk, ons mee te
+nemen terug naar Tunis. Het was schitterend mooi we&ecirc;r. We gleden door de morgenlucht in de koelte en legden snel den afstand
+af, die de Kef van Doegga scheidt. Men moest het rijtuig in de schaduw laten staan van een olijvenboschje, en wij gingen de
+ru&iuml;nen zien, die men bereikt langs een steil pad in gezelschap van den controleur van Teboersoek, die den Resident-generaal
+te gemoet was gereisd. Muilezels droegen het ontbijt en andere dieren werden in gereedheid gehouden voor de minst moedigen.
+Maar het was zulk mooi we&ecirc;r, dat ieder vol moed was en liever wilde wandelen.
+
+</p>
+<p>Doegga, het oude Thugga, is beroemd als een der romeinsche steden, die het meest intact zijn gebleven in Tunesi&euml;. De moderne
+plaats ligt aan den voet der ru&iuml;nen, die veel belangrijker zijn dan men in het verlaten land zou verwachten. Het is een chaos
+van woningen, tempels, zuilen, door methodische opgravingen tegenwoordig aan het licht gebracht. Boven alles het Kapitool,
+die best bewaarde korinthische tempel in Tunis met zijn sierlijken voorgevel en de ranke, gegroefde zuilen. De verhoudingen
+van dit gebouw zijn zoo harmonieus, dat men den blik er niet kan afhouden. De lichte kleur van het marmer en het rijke beeldhouwwerk
+verhoogen de schoonheid. In de brandende middagzon liepen wij door de bouwvallen, die we later nauwkeurig zullen opnemen,
+en gaan nu naar een schaduwplekje zoeken, om te ontbijten. Door de goede zorgen van den controleur, den heer Giltaire, en
+van de bewoners van het dorp, waren tafels en stoelen spoedig klaar gezet in een eeuwenoud olijvenbosch. De frissche lucht
+en het loopen hadden ons eetlust gegeven, en we deden vroolijk eer aan het d&eacute;je&ucirc;ner, waarbij de gebraden snippen een verbazend
+succes hadden, evenals een zekere wijn van Saint-Joseph van Tibar, waarmee dit landelijk festijn werd opgeluisterd.
+
+</p>
+<p>Na een heerlijk moorsch kop koffie te hebben gebruikt, gevoelden we ons in staat, om in de volle zon den chaos van ru&iuml;nen
+te bestijgen, die zich aan ons voordeed. Van den tempel van het Kapitool, die aan zijn geboortestad werd aangeboden door een
+burger van Doegga, Marcius Simp, ex Regillianus, gingen we naar den tempel van Saturnus, dan naar dien van Coelestis, ook
+geschonken door edelmoedige burgers, die begeerig waren, hun stad een geschenk ter verfraaiing aan te bieden. Het is een opmerkelijk
+feit, dat die wedstrijd in mildheid en edelmoedigheid de notabelen van die oude afrikaansche steden dreef, om maar altijd
+hun eigen stad wel te doen en haar mooier te maken, door op hun kosten naar de mate van hun vermogen nu eens een tempel, dan
+een schouwburg of een hippodroom te laten bouwen. Bescheidener beurzen richtten een fontein op of wel een triomfboog. Dat
+particulier initiatief van de Romeinen wordt tegenwoordig nagevolgd door de Amerikanen, de dollarveroveraars. Maar het is,
+helaas, zeldzaam in onze oude westelijke wereld, waar zooveel steden er behoefte aan zouden hebben, met wat ostentatie te
+worden bemind door sommige hunner kinderen.
+
+</p>
+<p>Een der andere het best bewaarde bouwwerken van Doegga is het theater. Het onderscheidt zich door elegante proporties en door
+de sierlijkheid van de omgeving en men is van bewondering vervuld, als men het gebouw binnentreedt. De vijf-en-twintig rijen
+trappen van den halven cirkel zijn bijna alle onbeschadigd. Het rijk versierde tooneel, het met moza&iuml;eken bevloerde orkest
+zouden gemakkelijk in hun oorspronkelijke gedaante te herstellen zijn, en de schouwspelen, die er zouden kunnen worden gegeven,
+zouden een machtige aantrekking uitoefenen tegenover het verrukkelijke panorama van het dal der wadi <a id="d0e377"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e377">328</a>]</span>Khalled, dat in de verte wordt afgesloten door een lijn van blauwe bergen.
+
+</p>
+<p>Een dergelijke overvloed van monumenten en hun weelde toonen, hoe rijk en welvarend de bevolking van dat romeinsche Afrika
+was, en als men bedenkt, dat al die rijkdommen door den landbouw waren voortgebracht, kan men zich er een denkbeeld van maken,
+hoeveel zorg er besteed werd aan die thans onbebouwde of verwaarloosde gronden. Maar over dat onderwerp zou men nooit uitgepraat
+raken. Het Tunesi&euml; van den tegenwoordigen tijd moet zich voor den geest roepen het Tunesi&euml; uit den romeinschen tijd, om het
+zooveel mogelijk na te volgen, zonder te mogen hopen, nog in langen tijd te herstellen wat eeuwen van stelselmatig werken
+hadden kunnen bereiken.
+
+</p>
+<p>Gelukkig is er bij de nomaden de neiging op te merken, om zich blijvend hier of daar te vestigen, en zij zijn met hun kudden
+en hun zwervend leven de grootste vijanden van den landbouw. Een andere interessante evolutie valt er te waardeeren, namelijk
+onder de overige inboorlingen. Ze planten boomen op veel punten, om zich den particulieren eigendom te verzekeren van den
+grond, waarop ze wonen. Ondanks al, wat er nog te doen overblijft, heeft Frankrijk reeds een heldenstuk verricht in dit land,
+en men mag dat wel erkennen. De spoorlijnen, die de vroeger ver van elkander verwijderde punten onderling verbinden, en die
+plaatsen toegankelijk maken, die bezwaarlijk te bereiken waren, zijn een van de weldaden; dan het wegennet, dat het Regentschap
+doorsnijdt met wegen, die in alle opzichten de vergelijking kunnen doorstaan met die in Frankrijk, en de fransche wegen behooren
+tot de beste van de wereld. Verder hebben de kolonisten er ijverig gewerkt en hebben er groote onontgonnen terreinen overdekt
+met graanvelden, wijngaarden en olijfbosschen, zoodat ze aan het mohammedaansche Tunis zoo niet den rijkdom uit den romeinschen
+tijd, dan toch een gezond leven hebben geschonken, een opbloei van zuiver europeesch krachtbetoon.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p1909-328.jpg" alt="In de oase van Gabes." width="697" height="510"><p class="figureHead">In de oase van Gabes.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Na een laatsten blik te hebben geslagen op den chaos van ru&iuml;nen van Doegga en op zijn sierlijk Kapitool, gaan we weer terug
+naar de vlakte en de zee, en passeeren dorpen, die nog versierd zijn met guirlanden van bladeren en bloemen, door de bewoners
+aan hun huizen en op de straat aangebracht ter eere van het bezoek, dat hun de Resident-generaal twee dagen geleden bracht.
+Daar is A&iuml;n-Toega. Het verrijst dichtbij de overblijfselen van een belangrijke stad, die een gemeente werd bij het begin van
+de derde eeuw. Een byzantijnsch fort neemt het midden van die ru&iuml;nen in. Basreli&euml;fs en opdrachten aan Saturnus, gevonden op
+de plaats van deze stad, geven er blijk van, dat er een heiligdom was, aan dien god gewijd. Wij begroeten de Medjerda, die
+overvloedig water heeft, de eenige groote rivier van Tunis. We betreden nu een der best bebouwde gedeelten van het Regentschap.
+
+
+</p>
+<p>In den nacht vliegt de auto over de wegen, monster, dat geen afstanden kent.
+
+</p>
+<p>Daarginds slaapt het antieke Karthago onder de sterren, en over de ru&iuml;nen zweeft de herinnering aan den wreeden Moloch en
+aan Tanit, de groote godin. Men zou nog lang willen blijven in deze zuivere lucht op den eenzamen weg, om te droomen over
+het wonderlijke verleden, dat in dit hoekje van Afrika werd afgespeeld, maar daar zijn we al in Tunis. De stad schittert ons
+tegen met haar electrisch licht. De stoomfluiten grommen in de haven. Vaarwel doode steden, waarvan het archa&iuml;sch voorkomen
+nog leeft voor de oogen van den toerist. In een reuzensprong van den geest hervinden we ons, niet zonder een melancholiek
+gevoel op den drempel van onze eeuw van verlichting en drukte.
+
+
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/o1909-328.gif" alt="Ornament." width="302" height="19"></div><p>
+
+
+</p>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div class="back">
+<div class="transcribernote">
+<h2>Colofon</h2>
+<h3>Beschikbaarheid</h3>
+<p>Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het
+kopi&euml;ren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de Project Gutenberg Licentie bij dit eBoek of on-line op <a href="https://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.
+
+</p>
+<p>Dit eBoek is geproduceerd door Jeroen Hellingman en het on-line gedistribueerd correctie team op <a href="https://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.
+
+</p>
+<p lang="en">This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give
+it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at <a href="https://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.
+
+</p>
+<p lang="en">This eBook is produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at <a href="https://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.
+
+</p>
+<h3>Codering</h3>
+<p>Dit bestand is in een verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren. Afgebroken woorden aan het einde
+van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn gecorrigeerd. Dergelijke correcties zijn
+gemarkeerd met het corr-element.
+
+</p>
+<p>Hoewel in het origineel laag liggende aanhalingstekens openen gebruikt, zijn deze in dit bestand gecodeerd met &#8220;. Geneste
+dubbele aanhalingstekens zijn stilzwijgend veranderd in enkele aanhalingstekens.
+
+</p>
+<h3>Documentgeschiedenis</h3>
+<ol class="lsoff">
+<li>2008-05-05 begonnen.
+
+</li>
+</ol>
+<h3>Verbeteringen</h3>
+<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p>
+<table width="75%">
+<tr>
+<th>Plaats</th>
+<th>Bron</th>
+<th>Verbetering</th>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#d0e139">Bladzijde 315</a></td>
+<td width="40%">Franrijk</td>
+<td width="40%">Frankrijk</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#d0e144">Bladzijde 315</a></td>
+<td width="40%">mohamedaansche</td>
+<td width="40%">mohammedaansche</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#d0e180">Bladzijde 316</a></td>
+<td width="40%">resident-generaal</td>
+<td width="40%">Resident-generaal</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#d0e258">Bladzijde 320</a></td>
+<td width="40%">en </td>
+<td width="40%">
+[<i>Verwijderd</i>]
+
+</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#d0e294">Bladzijde 322</a></td>
+<td width="40%">Phoeniciers</td>
+<td width="40%">Phoenici&euml;rs</td>
+</tr>
+</table>
+</div>
+</div>
+
+
+
+
+
+
+
+<pre>
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Onderweg in Tunis, by B. Chantre
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ONDERWEG IN TUNIS ***
+
+***** This file should be named 25343-h.htm or 25343-h.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        https://www.gutenberg.org/2/5/3/4/25343/
+
+Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
+Proofreading Team at https://www.pgdp.net/
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+https://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at https://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit https://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including including checks, online payments and credit card
+donations.  To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     https://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
+
+
+</pre>
+
+</body>
+</html>
diff --git a/25343-h/images/o1909-328.gif b/25343-h/images/o1909-328.gif
new file mode 100644
index 0000000..945a2b0
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/o1909-328.gif
diff --git a/25343-h/images/p1909-313-1.jpg b/25343-h/images/p1909-313-1.jpg
new file mode 100644
index 0000000..083bc10
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-313-1.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-313-2.jpg b/25343-h/images/p1909-313-2.jpg
new file mode 100644
index 0000000..563f168
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-313-2.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-316.jpg b/25343-h/images/p1909-316.jpg
new file mode 100644
index 0000000..00b559b
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-316.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-317-1.jpg b/25343-h/images/p1909-317-1.jpg
new file mode 100644
index 0000000..08534a6
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-317-1.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-317-2.jpg b/25343-h/images/p1909-317-2.jpg
new file mode 100644
index 0000000..10b91d5
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-317-2.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-320-1.jpg b/25343-h/images/p1909-320-1.jpg
new file mode 100644
index 0000000..1eae81f
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-320-1.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-320-2.jpg b/25343-h/images/p1909-320-2.jpg
new file mode 100644
index 0000000..c92af86
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-320-2.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-321.jpg b/25343-h/images/p1909-321.jpg
new file mode 100644
index 0000000..af203ed
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-321.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-324.jpg b/25343-h/images/p1909-324.jpg
new file mode 100644
index 0000000..bd52e4c
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-324.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-325.jpg b/25343-h/images/p1909-325.jpg
new file mode 100644
index 0000000..74d1cdf
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-325.jpg
diff --git a/25343-h/images/p1909-328.jpg b/25343-h/images/p1909-328.jpg
new file mode 100644
index 0000000..ff716c9
--- /dev/null
+++ b/25343-h/images/p1909-328.jpg
diff --git a/25343-page-images/p0313_image.png b/25343-page-images/p0313_image.png
new file mode 100644
index 0000000..49a87e4
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0313_image.png
diff --git a/25343-page-images/p0313a.png b/25343-page-images/p0313a.png
new file mode 100644
index 0000000..7e63131
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0313a.png
diff --git a/25343-page-images/p0313b.png b/25343-page-images/p0313b.png
new file mode 100644
index 0000000..8455a3e
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0313b.png
diff --git a/25343-page-images/p0314a.png b/25343-page-images/p0314a.png
new file mode 100644
index 0000000..4ab8413
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0314a.png
diff --git a/25343-page-images/p0314b.png b/25343-page-images/p0314b.png
new file mode 100644
index 0000000..6badc5b
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0314b.png
diff --git a/25343-page-images/p0315a.png b/25343-page-images/p0315a.png
new file mode 100644
index 0000000..b2ec812
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0315a.png
diff --git a/25343-page-images/p0315b.png b/25343-page-images/p0315b.png
new file mode 100644
index 0000000..460d3d4
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0315b.png
diff --git a/25343-page-images/p0316.png b/25343-page-images/p0316.png
new file mode 100644
index 0000000..e4b9a89
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0316.png
diff --git a/25343-page-images/p0317a.png b/25343-page-images/p0317a.png
new file mode 100644
index 0000000..0106578
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0317a.png
diff --git a/25343-page-images/p0317b.png b/25343-page-images/p0317b.png
new file mode 100644
index 0000000..b4ba2df
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0317b.png
diff --git a/25343-page-images/p0318a.png b/25343-page-images/p0318a.png
new file mode 100644
index 0000000..62d63cf
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0318a.png
diff --git a/25343-page-images/p0318b.png b/25343-page-images/p0318b.png
new file mode 100644
index 0000000..2395be8
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0318b.png
diff --git a/25343-page-images/p0319a.png b/25343-page-images/p0319a.png
new file mode 100644
index 0000000..1a9bcb4
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0319a.png
diff --git a/25343-page-images/p0319b.png b/25343-page-images/p0319b.png
new file mode 100644
index 0000000..e859a34
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0319b.png
diff --git a/25343-page-images/p0320a.png b/25343-page-images/p0320a.png
new file mode 100644
index 0000000..c66ffb0
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0320a.png
diff --git a/25343-page-images/p0320b.png b/25343-page-images/p0320b.png
new file mode 100644
index 0000000..c4c41a9
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0320b.png
diff --git a/25343-page-images/p0321_image.png b/25343-page-images/p0321_image.png
new file mode 100644
index 0000000..806d079
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0321_image.png
diff --git a/25343-page-images/p0321a.png b/25343-page-images/p0321a.png
new file mode 100644
index 0000000..71a6877
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0321a.png
diff --git a/25343-page-images/p0321b.png b/25343-page-images/p0321b.png
new file mode 100644
index 0000000..e8e90db
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0321b.png
diff --git a/25343-page-images/p0322a.png b/25343-page-images/p0322a.png
new file mode 100644
index 0000000..5c18f86
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0322a.png
diff --git a/25343-page-images/p0322b.png b/25343-page-images/p0322b.png
new file mode 100644
index 0000000..39f5873
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0322b.png
diff --git a/25343-page-images/p0323a.png b/25343-page-images/p0323a.png
new file mode 100644
index 0000000..bc66020
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0323a.png
diff --git a/25343-page-images/p0323b.png b/25343-page-images/p0323b.png
new file mode 100644
index 0000000..2e2f648
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0323b.png
diff --git a/25343-page-images/p0324.png b/25343-page-images/p0324.png
new file mode 100644
index 0000000..be679e7
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0324.png
diff --git a/25343-page-images/p0325.png b/25343-page-images/p0325.png
new file mode 100644
index 0000000..6787748
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0325.png
diff --git a/25343-page-images/p0326a.png b/25343-page-images/p0326a.png
new file mode 100644
index 0000000..47138df
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0326a.png
diff --git a/25343-page-images/p0326b.png b/25343-page-images/p0326b.png
new file mode 100644
index 0000000..6ed756f
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0326b.png
diff --git a/25343-page-images/p0327a.png b/25343-page-images/p0327a.png
new file mode 100644
index 0000000..28d6151
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0327a.png
diff --git a/25343-page-images/p0327b.png b/25343-page-images/p0327b.png
new file mode 100644
index 0000000..89ed5ff
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0327b.png
diff --git a/25343-page-images/p0328.png b/25343-page-images/p0328.png
new file mode 100644
index 0000000..23507e5
--- /dev/null
+++ b/25343-page-images/p0328.png
diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt
new file mode 100644
index 0000000..6312041
--- /dev/null
+++ b/LICENSE.txt
@@ -0,0 +1,11 @@
+This eBook, including all associated images, markup, improvements,
+metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be
+in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES.
+
+Procedures for determining public domain status are described in
+the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org.
+
+No investigation has been made concerning possible copyrights in
+jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize
+this eBook outside of the United States should confirm copyright
+status under the laws that apply to them.
diff --git a/README.md b/README.md
new file mode 100644
index 0000000..c9a8aff
--- /dev/null
+++ b/README.md
@@ -0,0 +1,2 @@
+Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for
+eBook #25343 (https://www.gutenberg.org/ebooks/25343)