diff options
| author | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-15 02:15:53 -0700 |
|---|---|---|
| committer | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-15 02:15:53 -0700 |
| commit | 0bb6f5b5392627e52dead847c990405ce1dddf99 (patch) | |
| tree | 16c599e1888e7efc4e6e606e1fbe6693df636b31 /25138-h | |
Diffstat (limited to '25138-h')
| -rw-r--r-- | 25138-h/25138-h.htm | 23097 |
1 files changed, 23097 insertions, 0 deletions
diff --git a/25138-h/25138-h.htm b/25138-h/25138-h.htm new file mode 100644 index 0000000..24c398c --- /dev/null +++ b/25138-h/25138-h.htm @@ -0,0 +1,23097 @@ + +<!DOCTYPE html +PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd"> + +<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source, using XSLT. If you find any mistakes, please edit the XML source. --> +<html lang="nl-1900"> +<head> +<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=ISO-8859-1"> + +<title>Dokter Helmond en zijn vrouw</title> +<link rel="schema.DC" href="http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/"> +<meta name="author" content="J. J. Cremer"> +<meta name="DC.Creator" content="J. J. Cremer"> +<meta name="DC.Title" content="Dokter Helmond en zijn vrouw"> +<meta name="DC.Date" content="#####"> +<meta name="DC.Language" content="nl-1900"><style type="text/css"> +/* Standard CSS stylesheet */ + + + +body +{ +font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif; +margin: 1.58em 16%; +text-align: left; +} + +.titlePage +{ +border: #DDDDDD 2px solid; +margin: 3em 0% 7em 0%; +padding: 5em 10% 6em 10%; +} + +h1.docTitle +{ +font-size:1.6em; +line-height:2em; +} + +h2.byline +{ +font-size:1.1em; +font-weight:normal; +line-height:1.44em; +} + +span.docAuthor +{ +font-size:1.2em; +font-weight:bold; +} + +h2.docImprint +{ +font-size:1.2em; +font-weight:normal; +} + +.transcribernote +{ +background-color:#DDE; +border:black 1px dotted; +color:#000; +font-family:sans-serif; +font-size:80%; +margin:2em 5%; +padding:1em; +} + +.div0 +{ +padding-top: 5.6em; +} + +.div1 +{ +padding-top: 4.8em; +} + +.index +{ +font-size: 80%; +} + +.div2 +{ +padding-top: 3.6em; +} + +.div3, .div4, .div5 +{ +padding-top: 2.4em; +} + +.footnotes .body, +.footnotes .div1 +{ +padding: 0; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6 +{ +clear: both; +font-style: normal; +text-transform: none; +} + +h3 +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +} + +h3.label +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} + +h4 +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +} + +h4.lghead +{ +margin-left:10%; +margin-right:10%; + +} + +.alignleft +{ +text-align:left; +} + +.alignright +{ +text-align:right; +} + +.alignblock +{ +text-align:justify; +} + +p.tb, hr.tb +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +text-align: center; +} + +p.poetry +{ +margin:0 10% 1.58em; +} + +p.line +{ +margin:0 10%; +} + +p.argument, p.note, p.tocArgument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +text-indent:0; +} + +p.argument, p.tocArgument +{ +margin:1.58em 10%; +} + +p.tocChapter +{ +margin:1.58em 0%; +} + +p.tocSection +{ +margin:0.7em 5%; +} + + +div.epigraph +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +width: 60%; +margin-left: auto; +} + +.epigraph .bibl +{ +text-align: right; +} + +.epigraph .poem +{ +margin-left: 0; +} + +.epigraph .line +{ +margin-left: 0; +text-indent: 0; +} + +.trailer +{ +clear: both; +padding-top: 2.4em; +padding-bottom: 1.6em; +} + +.floatLeft +{ +float:left; +margin:10px 10px 10px 0; +} + +.floatRight +{ +float:right; +margin:10px 0 10px 10px; +} + +p.figureHead +{ +font-size:100%; +text-align:center; +} + +.figure p +{ +font-size:80%; +margin-top:0; +text-align:center; +} + +p.smallprint,li.smallprint +{ +color:#666666; +font-size:80%; +} + +span.parnum +{ +font-weight: bold; +} + +.leftnote +{ +font-size:0.8em; +height:0; +left:1%; +line-height:1.2em; +position:absolute; +text-indent:0; +width:14%; +} + +.pagenum +{ +display:inline; +font-size:70%; +font-style:normal; +margin:0; +padding:0; +position:absolute; +right:1%; +text-align:right; +} + +a.noteref +{ +font-size: 80%; +text-decoration: none; +vertical-align: 0.25em; +} + + +.red +{ +color: red; +} + +.displayfootnote +{ +display: none; +} + +div.footnotes +{ +margin-top: 1em; +padding: 0; +} + +hr.fnsep +{ +margin-left: 0; +margin-right: 0; +text-align: left; +width: 25%; +} + +p.footnote +{ +font-size: 80%; +margin-bottom: 0.5em; +margin-top: 0.5em; +} + +p.footnote .label +{ +float: left; +text-align:left; +width:2em; +} + +.footnotes td, .footnotes th, .footnotes .tablecaption +{ +font-size: 80%; +} + + +.poem +{ +margin-left:5%; +position:relative; +text-align:left; +width:90%; +} + +.poem h4 +{ +font-weight:normal; +margin-left:5em; +} + +.poem .linenum +{ +color:#777; +font-size:90%; +left:-2.5em; +margin:0; +position:absolute; +text-align:center; +text-indent:0; +top:auto; +width:1.75em; +} + +.versenum +{ +font-weight:bold; +} + +/* right aligned page number in table of contents */ +.tocPagenum, .flushright +{ +position: absolute; +right: 16%; +top: auto; +} + +.footnotes .line +{ +font-size:80%; +margin:0 5%; +} + +.poem .i0 +{ +display:block; +margin-left:2em; +} + +.poem .i1 +{ +display:block; +margin-left:3em; +} + +.poem .i2 +{ +display:block; +margin-left:4em; +} + +.poem .i3 +{ +display:block; +margin-left:5em; +} + +.poem .i4 +{ +display:block; +margin-left:6em; +} + +.poem .i5 +{ +display:block; +margin-left:7em; +} + +.poem .i6 +{ +display:block; +margin-left:8em; +} + +.poem .i7 +{ +display:block; +margin-left:9em; +} + +.poem .i8 +{ +display:block; +margin-left:10em; +} + +.poem .i9 +{ +display:block; +margin-left:11em; +} + +span.corr +{ +border-bottom:1px dotted red; +} + +span.abbr +{ +border-bottom:1px dotted gray; +} + +span.measure +{ +border-bottom:1px dotted green; +} + +.letterspaced +{ +letter-spacing:0.2em; +} + +.smallcaps +{ +font-variant:small-caps; +} + + +.caps +{ +text-transform:uppercase; +} + +.fraktur +{ +font-family: 'Walbaum-Fraktur'; +} + +hr +{ +clear:both; +height:1px; +margin-left:auto; +margin-right:auto; +margin-top:1em; +text-align:center; +width:45%; +} + +h2.docImprint,h1.docTitle,h2.byline,h2.docTitle,.aligncenter,div.figure +{ +text-align:center; +} + +h1,h2 +{ +font-size:1.44em; +line-height:1.5em; +} + +h1.label,h2.label +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} + +h5,h6 +{ +font-size:1em; +font-style:italic; +line-height:1em; +} + +p,p.initial +{ +text-indent:0; +} + +p.firstlinecaps:first-line +{ +text-transform: uppercase; +} + +p.dropcap:first-letter +{ +float: left; +clear: left; +margin: 0em 0.05em 0 0; +padding: 0px; +line-height: 0.8em; +font-size: 420%; +vertical-align:super; +} + +.poem +{ +padding: .5em 0% .5em 0%; +} + +p.quote,div.blockquote,div.argument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +margin:1.58em 5%; +} + +.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden +{ +text-decoration:none; +} + + +ul { list-style-type: disc; } +ol { list-style-type: decimal; } +ol.AL { list-style-type: lower-alpha; } +ol.AU { list-style-type: upper-alpha; } +ol.RU { list-style-type: upper-roman; } +ol.RL { list-style-type: lower-roman; } +.lsoff { list-style-type: none; } + +.castlist, .castitem { list-style-type: none; } + + + + + +/* Supplement CSS stylesheet "style/arctic.css.xml +" */ + + + +body +{ +background: #FFFFFF; +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +} + +body, a.hidden +{ +color: black; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6 +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} + +p.byline +{ +font-style: italic; +margin-bottom: 2em; +} + +.figureHead, .noteref, span.leftnote, p.legend, .versenum, .stage +{ +color: #001FA4; +} + +.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a +{ +color: #AAAAAA; +} + +a.hidden:hover, a.noteref:hover +{ +color: red; +} + +p.dropcap:first-letter +{ +color: #001FA4; +font-weight: bold; +} + + + +</style></head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of Dokter Helmond en zijn vrouw, by J. J. Cremer + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Dokter Helmond en zijn vrouw + +Author: J. J. Cremer + +Commentator: Jan ten Brink + +Release Date: April 22, 2008 [EBook #25138] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DOKTER HELMOND EN ZIJN VROUW *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ + + + + + + +</pre> + + +<div class="front"> +<div class="titlePage"> +<h1 class="docTitle">Dokter Helmond en zijn vrouw</h1> +<h2 class="byline">Door +<br> +<span class="docAuthor">J. J. Cremer</span> + +</h2> +<h2 class="docImprint">Achtste Druk +<br> +A. W. Sijthoff’s Uitgeversmij—Leiden. +</h2> +</div><a id="d0e98"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e98">1</a>]</span><div class="div1"> +<h2 class="normal">Jacob Jan Cremer.</h2> +<h2 class="sub">1 September 1827–5 Juni 1880.</h2> +<p>Toen <span class="letterspaced">Cremer</span> nog leefde, was er soms in de gehoorzalen van onze groote en kleine steden een treffend tooneel te bespieden. + +</p> +<p>Dames en heeren uit de voornamere kringen, anders zeldzaam bij <span class="letterspaced">Nederlandsche</span> voordrachten, thans te laat gekomen, daar al de plaatsen reeds een uur te voren bezet waren, stonden zeer verlegen, maar +volkomen waardig, uit te zien naar de eene of andere open plek. Een stoel op de verhevenheid naast den spreker, was alles +wat overbleef. Eenvoudig, maar toch bewust van zijne kracht, trad <span class="letterspaced">Cremer</span> voorzichtig door de dichte rijen zijner hoorders. Zoodra hij begon, ving zijne overwinning aan. Hij greep onmiddellijk in +de gemoederen, sloeg terstond den juisten toon aan. Zijne klankvolle, met meesterlijke berekening ingehouden stem drong overal +door. Zijn geheel eenig talent van nabootsen sleepte zelfs den stugsten hoorder mee. + +</p> +<p>Welk een gloed in de voordracht, als hij den opgeblazen domtrotschen boer uit het “<span class="letterspaced">Pauweveerke</span>” in zijn sjees doet voorthollen over den weg; hoe zacht en teeder klinkt de stem van <span class="letterspaced">Kruuzemuntje</span>, als zij grootmoeder voorleest uit het sprookjesboek; welk eene schalkheid, als hij eene Overbetuwsche <span class="letterspaced">Romeo</span> en <span class="letterspaced">Julia</span> doet vrijen in den kersenboomgaard; welk eene kracht als hij den veerman <span class="letterspaced">Dorus Giesels</span> met zijne boot over de rivier laat <a id="d0e134"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e134">2</a>]</span>roeien bij opkomenden storm—dit alles maakte <span class="letterspaced">Cremer</span> tot den grootsten dramatischen kunstenaar van ons vaderland in den verhevensten zin van het woord. + + +</p> +<div class="div2"> +<h3 class="label">I.</h3> +<p><span class="letterspaced">Cremer</span>, in de schoone Geldersche dreven geboren (te Arnhem den 1<sup>sten</sup> September 1827), meestal vertoevende op den Oldenhoff, het buitengoed zijns vaders, bij Driel, kwam van zijn jeugd af in +aanraking met de Geldersche boerenwereld, die hij weldra—hij schreef zijne eerste dorpsvertelling op den Oldenhoff in 1850—met +zooveel meesterschap zou voorstellen. Het is algemeen bekend, dat hij begon met het schilderen van Geldersche bosschen, maar +spoedig boeide hem de Betuwsche menschenwereld oneindig meer dan de frissche Geldersche natuur. De rijkdom zijner waarnemingen +deed zich beter, deed zich krachtiger gelden op het papier dan op het doek, en zoo is <span class="letterspaced">Cremer</span> de algemeen beminde novellist en romanschrijver geworden, die aan het bloeiend tijdperk onzer Romantiek zooveel luister wist +bij te zetten. + +</p> +<p>Ik zal het genot door de lezing of door zijne voordracht der “<span class="letterspaced">Betuwsche Novellen</span>” mij herhaaldelijk geschonken, niet licht vergeten. Hoe dikwijls vergezelde ik hem, als hij zijne beide rijke Betuwsche boeren, +<span class="letterspaced">Meeuwsen</span> en diens zoon <span class="letterspaced">Gijs</span>, van hun dorp naar Amsterdam doet reizen om de Kermis te zien. Aardig vooral is de schildering der rampen van de twee gegoede +dorpers, die met allerlei slag van beleefde afzetters in aanraking komen. Het klagen van <span class="letterspaced">Meeuwsen</span>, wanneer hij met eene plaatskaart der eerste klasse in den tochtigen derde-klasse-waggon zijne verzuchtingen begint met<span id="d0e166" class="corr" title="Bron: .">:</span> “Slechte woar veur ’t geld!”—de openhartigheid van Gijs, als hij in den omnibus op de vraag van den conducteur: “Waarheen?”—grinnekend +antwoordt:—“Ik? Noar de Karmis, is ’t niet, voader?”—zijne kinderlijke dankbaarheid, als een knecht uit den Doelen hem zijn +reiszak afneemt en hij beweert, dat het <a id="d0e169"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e169">3</a>]</span>“veul te vrindelijk” is—de kluchtige naïeveteit van beiden, vader en zoon—als ze, in twee verschillende vertrekken opgesloten, +elkander toeroepen door het houten beschot: “Jong! woar zit ie? Wat zuwwe nou doen? Kom toch is hier?” en <span class="letterspaced">Gijs</span> antwoordt: “Mag dat voader?”—de verlegenheid van denzelfden <span class="letterspaced">Gijs</span>, die, als hij eten bestellen moet, een reiziger aanspreekt, welke hem het zelfstandignaamwoord “Ezel!” toesnauwt—al deze +en honderd andere kleine trekken zijn van eene verrassende comische kracht en getuigen tevens van zooveel fijne studie en +trouwe schildering der werkelijkheid, dat ze aan <span class="letterspaced">Cremers</span> arbeid eene schitterende toekomst waarborgen. + +</p> +<p>De “<span class="letterspaced">Betuwsche novellen</span>” leggen nog altijd het zwaarst gewicht in de weegschaal van des schrijvers roem. “<span class="letterspaced">Deine Meu</span>” “<span class="letterspaced">Oan ’t kleine revierke</span>”, “<span class="letterspaced">’t Pauweveerke</span>”, “<span class="letterspaced">’t Kriekende Kriekske</span>”, “<span class="letterspaced">Kruuzemuntje</span>”—vooral dit laatste verhaal, zoo voortreffelijk gespeeld bij de voordracht—blijven de immer groenende twijgen aan <span class="letterspaced">Cremers</span> lauwerkrans. Er was eenmaal gedurende eene vergadering der redactie van “<span class="letterspaced">de(n) Nederlandsche(n) Spectator</span>” een geleerde strijd over het nut en de wenschelijkheid van dialecten in novelle en roman. <span class="letterspaced">Bakhuizen van den Brink</span>, die in <span class="letterspaced">Cremers</span> “<span class="letterspaced">Oan ’t kleine revierke</span>” bladerde en las, legde het boekske weg met de ernstige verklaring, dat hij er een paar dagen uit zijn leven voor geven wilde, +mocht hij auteur worden van bladzijden als deze<a id="d0e215src" href="#d0e215" class="noteref">1</a>. + +</p> +<p>Allerliefst is de vertelling van “<span class="letterspaced">Kruuzemuntje</span>.” Dit aardig boerenkind wordt door <span class="letterspaced">Bol</span>, den veldwachter—den slimmerik, die een beetje te veel “klaart en rooje-jenevert” zegt de Burgemeester—beschuldigd, van appels +te hebben gestolen. Zeldzaam is een eenvoudig gegeven zoo geestig uitgewerkt. De aartsdomme Burgemeester, de handige Secretaris, +de plompe veldwachter, het onschuldige kind, vormen een aantrekkelijk tafereel, waarvan de indruk nog verhoogd wordt, als +men Grootmoeder en <span class="letterspaced">Arie</span>, <span class="letterspaced">Kruuzemuntjes</span> vader, heeft leeren kennen. +<a id="d0e238"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e238">4</a>]</span></p> +<p>Naast <span class="letterspaced">Cremers</span> dorpsvertellingen staan zijne novellen en romans uit het Nederlandsche stadsleven met eene eigenaardige strekking. <span class="letterspaced">Cremer</span> heeft evenals <span class="letterspaced">Charles Dickens</span> door zijne pen maatschappelijke hervormingen willen invoeren. <span class="letterspaced">Dickens</span> tuchtigde in “<span class="letterspaced">Nickleby</span>” den ellendigen staat der kostscholen in Yorkshire, in “<span class="letterspaced">Nelly</span>” (“<span class="letterspaced" lang="en">Old Curiosity Shop</span>”) en “<span class="letterspaced" lang="en">Hard Times</span>” het verschrikkelijke lot van fabrieksvrouwen en fabriekskinderen; in “<span class="letterspaced">Chuzzlewit</span>” de slavernij en de kwade praktijken der Yankees; in “<span class="letterspaced">Dombey</span>” den geldtrots; in “<span class="letterspaced">Copperfield</span>” de juridische knoeierijen van <span class="letterspaced" lang="en">Doctors Commons</span>; in “<span class="letterspaced" lang="en">Bleak House</span>” de nog grooter misbruiken van het kanselarijhof en de evangelisatie-dolheid van sommige domme Engelsche vrouwen; eindelijk +in “<span class="letterspaced" lang="en">Little Dorrit</span>” den tragen gang van het Engelsch staatsbestuur. + +</p> +<p>Zoo strafte <span class="letterspaced">Cremer</span> in zijne “<span class="letterspaced">Betuwsche novellen</span>” de zeven hoofdzonden telkens in het type van den eenen of anderen boer; zoo schrijft hij een pleidooi voor Frederiksoord +en de Maatschappij van Weldadigheid in zijn “<span class="letterspaced">Wouter Linge</span>”. <span class="letterspaced">Cremer</span> heeft Frederiksoord bezocht, hij heeft gezien hoe dringend daar behoefte is aan stoffelijke ondersteuning. De teekening der +geduldige liefde van <span class="letterspaced">Anna Linge</span> en <span class="letterspaced">Willem</span> is eene idylle met de strekking, om de aandacht te vestigen op eene instelling, wier voortreffelijkheid door onze landgenooten +niet altijd op den juisten prijs wordt geschat. Een vermogend en edelmoedig Nederlander te Batavia, las <span class="letterspaced">Cremers</span> “<span class="letterspaced">Wouter Linge</span>” en zond, onder omslag, een paar flinke bankpapiertjes naar Frederiksoord. Het feit is welsprekend en behoeft geene toelichting. + + +</p> +<p>In “<span class="letterspaced">Fabriekskinderen</span>” onderneemt hij een veldtocht tegen een groot onrecht in Nederland—de exploitatie van het kind door de ouders in de fabrieksteden; +“van ouwers”—als Juffrouw <span class="letterspaced">Baks</span> zegt—“die zuipen en luieren en d’r eigen onmondig vleesch voor den kost laten zorgen.” Met dit voortreffelijk kunstwerk had +<span class="letterspaced">Cremer</span> veel geluk. De wet <span class="letterspaced">Van Houten</span> zal ter zijner eer blijven getuigen, hoe een dichter, ondanks duizenden ongunstige omstandigheden van eigenaardig Nederlandsche +kleur, invloed oefende ten goede op de achtbare Nederlandsche wetgevende Macht. + +</p> +<p>In de grootere romans, die hij sedert 1867 begon te schrijven, <a id="d0e325"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e325">5</a>]</span>streeft hij naar een dergelijk doel. “<span class="letterspaced">Anna Rooze</span>” is een warm pleidooi tegen praeventieve inhechtenisneming, “<span class="letterspaced">Hanna de Freule</span>” behandelt werkstakingen en de sociale quaestie, “<span class="letterspaced">Tooneelspelers</span>” hekelen de vooroordeelen, in Nederland zeer ten onrechte tegen den stand en de personen van tooneelkunstenaars gekoesterd. + + + +</p> +</div> +<div class="div2"> +<h3 class="label">II.</h3> +<p>Het verdienstelijke, het ongemeene in <span class="letterspaced">Cremer</span> is, dat hij de goedheid van zijn hart op treffende wijze in zijn kunstwerk openbaart. <span class="letterspaced">Cremer</span> heeft zijne natuurgenooten lief en gevoelt een diep medelijden voor ieder verdrukt, of onrechtvaardig ter zijde gesteld schepsel. +Zijn warm hart voor al wat edel is en rechtvaardig, doet hem ijveren tegen elk onrecht, dat hij meent te ontdekken. In de +teekening van booze naturen is hij niet zoo gelukkig, als in de schildering van edele menschen; hij verstaat de kunst om nobele +karakters voor den schijn van eentonigheid te bewaren. + +</p> +<p>Het best zal men hem waardeeren, wanneer men een paar uitgelezen plaatsen uit zijne werken bijeenbrengt. + +</p> +<p>Onder de beste reken ik het volgende. + +</p> +<p>In de eerste plaats geef ik den aanhef van “<span class="letterspaced">Wiege-Mie</span>”, een der oudste en aantrekkelijkste der Overbetuwsche novellen: + +</p> +<p>“Hei je ’t neis uut ’t darp al geheurd?” vroeg de daglooner Peter Janssen aan zijne vrouw, die bezig was om voor haar vermoeiden +echtgenoot de avondpap op te zetten. “Hei je ’t al geheurd, Net, hoe miseroabel gauw de weduwvrouw van Cloas Hermsen hoar +man is noagestapt?” + +</p> +<p>“Wàt zei je!” riep de huismoeder verbaasd, terwijl ze den aarden schotel met pap op tafel zette. “Is manke Heintje dood? Wel +jong, jong, die twee hebben mekoar dan niet lang allinnig geloaten. Cloas is van de leinte gesturven en Heintje,—da’s nou +krek zes moanden loater! Jong, jong, ’t is veur Wiege-Mie ’en heel ding, woar mot ze noa toe? ze het niks, geen spier; neejen +en breien kan ze, moar da’s alles, en ik geleuf niet, dat ze ’t nog al te best duut.—Nou, <a id="d0e360"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e360">6</a>]</span>stil, bloagen!” vervolgde vrouw Janssen, hare vier spruiten toesprekende, die hunkerend de roggemeelpap zagen dampen; “Moeder +kan niet alles tegeliek! Hè’k nou ooit van m’n lêven! ze zal zoo um de vieftig zin gewêst en Wiege-Mie was met Sint-Jan achttien +joaren in ’t darp. Loawwe erst bidden, Peter, de kienders drammen en sjenken, da’k m’n iegen woorden niet heuren kan!” + +</p> +<p><span id="d0e363" class="corr" title="Bron: “"></span>Janssen nam het pijpje uit den mond, drukte de pet voor de oogen en vrouw Janssen gaf haar oudsten telg een duw, met een dreigenden +wenk, om de oogen dicht te doen. + +</p> +<p><span id="d0e366" class="corr" title="Bron: “"></span>Men bad.—Peter bad ernstig met een dankbaar hart. Willem, zijn buurman, had zulk heerlijk avondeten niet voor zijne vrouw +en kinderen. Zijn gebed was reeds geëindigd, maar, toen hij over den rand van zijne pet de wangen van zijne goede vrouw en +de kinderen beschouwde, toen deed hij de oogen weer dicht en zei nog eens: “Ik dank u, goede en groote God, amen!” + +</p> +<p>Behaagt hier de eenvoud in de kleine landelijke woning, scherper wordt de toon van den dichter, als hij in “<span class="letterspaced">Fabriekskinderen</span>” den rijken, edelmoedigen student tegenover het tienjarig straatjongetje zet, in den winternacht slapende op eene stoep gevonden. +De student redde het kind van doodvriezen, nam het in zijne armen naar zijne kamer en legde het in zijn ledikant. Met de uiterste +oplettendheid waakte de student voor zijn pleegzoon. Hij liet hem uitslapen, trok hem eene oude overjas aan en sloeg de mouwen +tot vrijmaking van de handjes, halverwege om. Daarna zet hij hem op de sofa van zijne studeerkamer en overlaadt hij hem met +krentenbroodjes en waterchocolade. De arme duivel van een fabrieksjongen zet groote oogen op: + +</p> +<p>—“Ben jij ’en prins?” klinkt het zachtkens van <span class="letterspaced">Sanders</span> lippen, en het jongske, wiens vrees na het kostelijk onthaal voor een groot deel was geweken, werpt een schuwen blik op zijn +gastheer, doch slaat de oogen ook aanstonds weer neer.—“Ik? wel nee!” lacht <span class="letterspaced">Willem</span>, uit zijn gemijmer ontwakende, “maar, als ik het was, zou je dan wel altijd bij zoo’n prins willen blijven?”—“Jawel” zegt +<span class="letterspaced">Sander</span>.—“Waarom?”—“Om ditte!”—zegt de jongen en likt nog langs den rand van den grooten chocoladekop. “Hadtje dit nooit geproefd?”—Het +ventje grinnikt, alsof hij wil zeggen: “Dat <a id="d0e384"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e384">7</a>]</span>kun je begrijpen.”—”’k Dacht eerst, dat het mosterd was,” zegt hij iets later.—“Mosterd?”—“Ja, die haalt moeder in een potje, +en ’s middags, als we van ’t febriek kommen, dan krijgen we aardappels met zoo’n beetje mosterd in ’t water.”—“Niets anders?”—“Ja, +soms wel een scheutje azijn. Vader en moeder eten spek, maar da’s gallig voor de kinders, zeit moeder.”—“Beesten!” roept <span class="letterspaced">Willem</span>.—Neen, <span class="letterspaced">Sander</span>, schrik maar zoo niet, dat geldt niet u of een van uws gelijken; hoor maar, hij vraagt u weer vriendelijk:—“En hoe heet je +vader?”—“Dat weet ik niet,” is het antwoord.—“Maar, jij, hoe heet jij?”—”<span class="letterspaced">Sander Zwarte</span>.”—“En wat doet je vader?”—“Hè, hè,” grinnikt de jongen: “moeder zeit zuipen.”—“Maar wat is hij dan van zijn ambacht?”—“Ambacht?” +grinnikt het kind.... daar had hij nooit van gehoord.—“Waar verdient hij zijn centen mee?”—“Dat doen wellui.”—“En hoe oud +benje al, ventje; benje al zeven?”—“Ikke,” zegt het jongske, “ikke ben tien.” + +</p> +<p>In de geheele letterkundige werkzaamheid van <span class="letterspaced">Cremer</span> is geen knapper, geen meesterlijker bladzijde te vinden, misschien wel naïever, teederder, roerender. + +</p> +<p>Zoo bijvoorbeeld, in “<span class="letterspaced">Anna Rooze</span>”, als hij de geschiedenis der Veluwsche boerendeerne, <span class="letterspaced">Hanneke Schoffels</span>, verhaalt. <i>Hanneke</i> wordt onschuldig van kindermoord beticht. De schijn is tegen haar. Evenwel is zij zich van een anderen misstap bewust, zoodat +ze, na een slapeloozen nacht, in den vroegen winter-uchtend voor haar stoel neerknielt en bidt: + +</p> +<p>“O Lieve Heere Jezus! wa’k oe verzuuken mag, loat ’t niet uutkommen, nee! Voader zal mi’en vluuken en Joost.... O, God! ik +zal wel tweemoalen Zundags noar de kerke goan; en van ’t loon uutlegge veur den arme, vier duite wêks, of ook wel ’n stuuver. +O Lieve Heere Jezus, ik was een kiende en....” + +</p> +<p>En ze was verleid door een Veluwschen schelm. + +</p> +<p>Zij wordt weggejaagd uit de pastorie, waar zij dient. Zij vlucht luid schreiend “noar moeders huus toe.” Daar valt een aandoenlijk +tafereel voor. De vader vreest het ergste, en stuift op. De moeder denkt alleen als een moeder kan denken. Zij verloochent +de innige liefde voor haar kind niet. +<a id="d0e417"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e417">8</a>]</span></p> +<p>Hanneke staat te klappertanden en vader ziet haar aan en herhaalt met krachtige stem zijne vraag: wat er dan was, dat haar +op dat late uur van ’t domineeshuis naar moeder joeg.—“Zie je dan niet Berend”—zegt de moeder—“dat ze hoast niet sprêken kan, +zoo kolde ze is—kom hier Hanneke; hier op de vuurploate. ’k Zeg, loat ze erst bekommen, eer ze proaten zal. God, kiend! oe +hande zin as’ steen.... Hier, goat er zitten; hier op mien stoel.”—Berend stelt zich in den weg. Hevig: “Ik vroag wàt, wàt, +wàt er is?”—“Man, wês toch wiezer, altied den driftkop! Oe kiend is dood van de kolde, da’s nommer een....” + +</p> +<p>Kan het moederhart treffelijker getuigen, dan met dit eenvoudige woord:—”<span class="letterspaced">Oe kiend is dood van de kolde, da’s nommer een.</span>”—Het is mogelijk, dat elders de zielkundige studie van meer ontwikkelde, en rijker aangelegde karakters een hooger kunsteffect +zal kunnen bereiken, maar mij boeit deze eenvoudige teekening, mij sleept dit kleine drama in eene Veluwsche boerenwoning +mee; ik ben er den edelen dichter dankbaar voor, en hoop, dat zulke bladzijden den letterkundigen naam van <span class="letterspaced">Cremer</span> in de toekomst zullen handhaven. + +</p> +<p>Dus voortgaande zou men eene vrij uitvoerige bloemlezing uit <span class="letterspaced">Cremers</span> novellen en romans kunnen verzamelen. De lezer zijner thans opnieuw uitgegeven werken zal deze poging gemakkelijk zelf kunnen +voortzetten. Ik wijs nog op enkele voortreffelijke bladzijden in “<span class="letterspaced">Anna Rooze</span>”—de heldin met haar vader, den zeeofficier, bij het graf der jong overleden moeder; de beschrijving van den storm, die uit +het Overmaassche zich verheft en Rotterdam teistert—alles voortreffelijk werk, evenals de teekening van de fabriek in “<span class="letterspaced">Hanna de freule</span>”, als <span class="letterspaced">Hein Pronk</span>, de stoker, nieuwe kolen in den vuurgloed werpt en het dreunend gerucht der werktuigen elk ander geluid onhoorbaar maakt. + + + + +</p> +</div> +<div class="div2"> +<h3 class="label">III.</h3> +<p>Stelt men de vraag, waardoor de arbeid van <span class="letterspaced">Cremer</span> zich onderscheidt, wat zijn naam zal doen leven voor het nageslacht, dan <a id="d0e450"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e450">9</a>]</span>behoort men te wijzen op zijne onmiskenbare verdienste als Nederlandsche <span class="letterspaced">dorpsnovellist</span>. + +</p> +<p><span class="letterspaced">Cremer</span> was niet de eerste, die de hand legde op de in onze eeuw zoo hartelijk geliefde stof—de dorpsvertelling. In 1844 had onze +<span class="letterspaced">Van Koetsveld</span> met zijne “<span class="letterspaced">Schetsen uit de Pastory te Mastland</span>” het eerst de aandacht voor het Zuid-Hollandsche dorpsleven gewonnen. En zelfs <span class="letterspaced">Van Koetsveld</span> was niet de allereerste, zijn boek verscheen eenige jaren na de “<span class="letterspaced">Camera Obscura</span>”, waarin reeds “<span class="letterspaced">’s Winters buiten</span>”, “<span class="letterspaced">Gerrit Witse</span>” met het dorp Van <span class="letterspaced">Claartje Donze</span>, en de “<span class="letterspaced">Nederlandsche Karakterschetsen</span><span id="d0e482" class="corr" title="Niet in bron">”</span> met “<span class="letterspaced">Teun, de(n) jager</span>” voorkomen. En reeds vroeger, 1821 en 1822, las men in de “<span class="letterspaced">Vaderlandsche Letteroefeningen</span>”: “<span class="letterspaced">Leven en wandelingen van Meester Maarten Vroeg</span>”, in 1826 te Haarlem in twee deelen uitgegeven. De Nederlandsche nieuwere dorpsvertelling begint dus met <span class="letterspaced">Jacob Vosmaer</span> en <span class="letterspaced">Van Koetsveld</span>. Want er is ook eene oudere, die in de 17<sup>de</sup> eeuw onder den titel van “<span class="letterspaced">Arcadia’s</span>” zeer veel werd gelezen. De moderne dorpsnovelle, zooals <span class="letterspaced">Cremer</span> die schreef, stamt eensdeels van <span class="letterspaced">J. H. Voss</span> (“<span class="letterspaced">Luize</span>”, 1784) en van <span class="letterspaced">Goethe</span> (“<span class="letterspaced" lang="de">Hermann und Dorothea</span>”, 1796), anderdeels van Sir <span class="letterspaced">Walter Scott</span>, die tafereelen teekende uit het leven der Hooglanden en der Orkney-eilanden. Omstreeks 1830 begint men in verschillende +landen de aandacht op kleine landstreken en dorpen te vestigen. De schildering van het onbekende, kleine, maar frissche dorpsleven +gaf afwisseling, na de reusachtige doeken der historische romanschrijvers, na de bonte tafereelen uit het high-life der groote +hoofdsteden van Europa. + +</p> +<p>Naast <span class="letterspaced">Walter Scott</span> komt aan Duitschland de eer toe de moderne dorpsvertelling het eerst te hebben voortgebracht. De bekende Zwitsersche paedagoog +<span class="letterspaced">Pestalozzi</span> begon met eene schildering van het boerenleven in zijn “<span class="letterspaced" lang="de">Lienhard und Gertrud</span>” (1781), een boek, bestemd het volk te leeren en te verheffen, evenals <span class="letterspaced">Zschokkes</span> “<span class="letterspaced" lang="de">Oswald, oder das Goldmacherdorf</span>” (1817), dat evenwel lager staat omdat het droger, gekunstelder is van toon. Eerst in 1836 gaf Albert Bitzius zijn “<span class="letterspaced" lang="de">Bauernspiegel oder Lebensgeschichte des Jeremias Gotthelf</span>” die alom grooten <a id="d0e544"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e544">10</a>]</span>opgang maakte en den schrijver zelfs als “den Shakspere van het dorpsleven” deed prijzen. Eenige jaren later kwam <span class="letterspaced">Gotthelf</span> met zijn “<span class="letterspaced" lang="de">Uli der Knecht</span>”—<span class="letterspaced">Bitzius</span> had zich den naam van zijn eersten held tot pseudoniem gekozen—welk boek aan een Nederlandschen dorpspredikant <span class="letterspaced">Van Schaik</span>, de gelegenheid gaf (1852), om er eene quasi-oorspronkelijke Drentsche geschiedenis “<span class="letterspaced">Geert</span>” uit saam te stellen. + +</p> +<p>Na <span class="letterspaced">Gotthelf</span> oogste <span class="letterspaced">Berthold Auerbach</span> de schoonste lauweren met zijne dorpsschetsen uit het Zwabische leven, <span class="letterspaced">Immermann</span> met zijne Westfaalsche tafereelen, eindelijk gunden beiden den schepter aan <span class="letterspaced">Fritz Reuter</span>, den schepper der Voor-Pommersche en Mecklenburgsche dorpsgeschiedenissen. Deze specialiseering der stof kwam steeds meer +in zwang, zoodat <span class="letterspaced">Klaas Groth</span> de dichter van het Ditmarsche volksleven, <span class="letterspaced">Moritz Jókai</span> de gevierde novellist van de Magyaarsche boeren, <span class="letterspaced">Sacher-Masoch</span> de geschiedschrijver der Karpatische bergbevolking werd. Russische boeren werden door <span class="letterspaced">Tourguénief</span> en <span class="letterspaced">Tolstoi</span> behandeld, voor Elzas-Lotharingen traden <span class="letterspaced">Erckmann-Chatrian</span>, voor de Vlaamsche dorpen <span class="letterspaced">Hendrik Conscience</span>, <span class="letterspaced">Sleeckx</span> en de gezusters <span class="letterspaced">Loveling</span> op. + +</p> +<p>Niet het minst vloeide uit het jonge Amerika stof voor deze afdeeling der romantische litteratuur. Daar was het frissche natuurleven, +de nog onbeschreven schoonheid van tropische planten en bosschenweelde te waardeeren, daar vormde zich eene rij van novellendichters, +die weldra blijvenden roem in de oude wereld zouden winnen. ’t Eerst kwam <span class="letterspaced">Friedrich Gerstäcker</span>, om weldra overtroffen te worden door zijn geheimzinnigen landsman, <span class="letterspaced">Charles Sealsfield</span>, die eigenlijk <span class="letterspaced">Karl Postl</span> heette, en sedert 1834 met zijne “<span class="letterspaced" lang="de">Trans-Atlantische Reise-Skizzen</span>” een grooten naam maakte. <span class="letterspaced">Gerstäcker</span> gaf den indruk van oppervlakkige stofferij, <span class="letterspaced">Sealsfield</span> schilderde de wording van een nieuwen staat, Texas, met onmiskenbare juistheid van waarneming en verblindend coloriet. Beiden +stonden in nauwe betrekking tot <span class="letterspaced">Fennimore Cooper</span>, die het eerst al de aantrekkelijke poëtische frischheid van de nieuwe wereld in zijne beroemde romans had geopenbaard. Ook +Fransche dichters betraden het Amerikaansch terrein. <span class="letterspaced">Gabriel Ferry</span> schilderde met opmerkelijk talent de Mexikaansche wildernissen, een <a id="d0e628"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e628">11</a>]</span>gebied ook betreden door den Ierschen Kapitein <span class="letterspaced">Mayne Reid</span>, die zich berucht maakte door de vermetelheid zijner “onjuistheden.” <span class="letterspaced">Gustave Aimard</span> werd de lieveling der nieuwsgierige jongelingschap, <span class="letterspaced">Xavier Marmier</span> schonk eenige Egyptische en Noordsche natuurtafereelen, terwijl <span class="letterspaced">Jules Verne</span> een ongehoorden bijval verwierf door de geheele stof der natuurwetenschap op meesterlijke wijze in romantischen vorm te gieten. + + +</p> +<p>De Amerikanen gingen op den ingeslagen weg voort. Wat <span class="letterspaced">Sealsfield</span> voor Texas gedaan had, deed <span class="letterspaced">Bret Harte</span> voor Californië en <span class="letterspaced">Mark Twain</span> voor Nevada. Beide jongere schrijvers trokken terstond de algemeene aandacht, omdat zij geheel onbekende typen van menschen, +geheel onbekende zeden ten tooneele brachten. Juist dit verlangen onzer eeuw naar het nieuwe, naar zedenschilderingen, en +teekeningen van verborgen of weinig bezochte plekjes uit de oude of nieuwe wereld, heeft den naam van de meeste der genoemde +kunstenaars beroemd gemaakt. De Nederlandsche dominee <span class="letterspaced">Van Schaik</span>—reeds genoemd als kopiïst van <span class="letterspaced">Gotthelf</span>—poogde later een West-Indischen roman te schrijven. + +</p> +<p>Het onbetwistbaar meesterschap van <span class="letterspaced">Multatuli</span> in zijn éénigen kolonialen roman, de onderhoudende Oost-Indische verhalen van <span class="letterspaced">Ritter</span>, <span class="letterspaced">Van Hoëvell</span>, <span class="letterspaced">Van Rees</span>, <span class="letterspaced">Groneman</span>, <span class="letterspaced">Perelaer</span>, mevrouw <span class="letterspaced">Frank</span> en <span class="letterspaced">Annie Foore</span> stelden <span class="letterspaced">Van Schaik</span> in de schaduw. Maar meer nog werd hij overtroffen, toen <span class="letterspaced">Cremer</span> zijne <span class="letterspaced">Over-Betuwsche</span> en <span class="letterspaced">Veluwsche</span> schetsen begon te schrijven. <span class="letterspaced">Cremer</span> maakte een school van schrijvers, die hem allen met meer of minder talent navolgden: <span class="letterspaced">Van Duinen</span> (<span class="letterspaced">Thineus</span>), met Groningsche, <span class="letterspaced">Lesturgeon</span> met Drentsche, <span class="letterspaced">Beunke</span> met Zeeuwsche, <span class="letterspaced">Heeren</span> met Overijselsche, <span class="letterspaced">Hollidee</span> met Noord-Brabantsche en <span class="letterspaced">Seipgens</span> met Limburgsche zedenschilderingen. + +</p> +<p><span class="letterspaced">Cremer</span> werd voor Nederland in betrekking tot de Betuwe, wat <span class="letterspaced">Fritz Reuter</span> voor Duitschland in betrekking tot Mecklenburg en Voor-Pommeren geworden is. <span class="letterspaced">Cremer</span> neemt in de geschiedenis onzer letteren de plaats in dier talentvolle kunstenaars, welke elders eene bijzondere zijde van +het volksleven <span class="letterspaced">het eerst</span> hebben beschreven. <span class="letterspaced">Moritz Jókai</span> deed voor het Magyaarsche landleven, <span class="letterspaced">Auerbach</span> voor de Schwartzwälder boeren, <span class="letterspaced">Gotthelf</span> voor de <a id="d0e743"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e743">12</a>]</span>Zwitsersche, wat <span class="letterspaced">Cremer</span> voor onze goedhartige naïeve Betuwers deed. En daarom bekleedt <span class="letterspaced">Cremer</span> een geheel eigenaardigen rang als Geldersch dorpsverteller, hooger dan als romanschrijver, dan als dramatisch auteur. Mocht +men willen aanmerken, dat <span class="letterspaced">Cremer</span> zich bijzonder op het vak van miniatuurschildering heeft toegelegd in afwijking van de breede epische manier door <span class="letterspaced">Reuter</span> en <span class="letterspaced">Auerbach</span> gevolgd, dan stem ik dit gaarne toe, onder voorwaarde, dat men tevens erkenne, hoe beider wijze van opvatting en schildering +hare eigenaardige, talentvolle aantrekkelijkheid bezit, hoe <span class="letterspaced">Cremer</span> daarom aanspraak heeft op de dankbaarheid van het geheele Nederlandsche volk. + + +</p> +<p>Dr. JAN TEN BRINK. + + + +</p> +</div> +<div class="footnotes"> +<hr class="fnsep"> +<p class="footnote"><span class="label"><a id="d0e215" href="#d0e215src" class="noteref">1</a></span> Het eerst medegedeeld door A.L.H. <span class="letterspaced">Ising</span>, in “<span class="letterspaced">de(n) Nederlandsche(n) Spectator</span>” van 1880, n°. 24. +</p> +</div> +</div> +</div> +<div class="body"><a id="d0e766"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e766">1</a>]</span><div class="div1"> +<h2 class="super">DOKTER HELMOND EN ZIJN VROUW.</h2> +<h2 class="label">EERSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Aan het eind van een kleinen stadstuin, nabij een ouderwetsch poortje in den tuinmuur, staat een prachtig bloeiende roode +meidoorn. + +</p> +<p>En zie, terwijl hij met een stroom van geuren den hof vervult, staat daar in zijn vriendelijk lommer een minnend paar, dat, +dicht aaneengesloten, zeer zachtjes fluistert. + +</p> +<p>Wat ze spreken zou slechts de meidoorn kunnen verstaan,—maar immers een meidoorn heeft geen ooren. + +</p> +<p>“Ja liefste Eva, morgen zal het zijn! Morgen! en dan voor altijd aan elkaar verbonden!” + +</p> +<p>“Mijn August, ik kan het haast niet gelooven. Soms moet ik mij geweld doen om te begrijpen dat ik werkelijk al morgen mevrouw +Helmond zal heeten, en dat jij dan in allen ernst, en niet meer alleen uit een aardigheid, mij je <span class="letterspaced">wijfje</span> zult noemen.—Mijn beste August!” + +</p> +<p>Een roodborstje in den meidoorn tjilpt met zoet geluid, en als hij van het eene takje op het andere springt, dan vallen de +kleine roode bloempjes, die al loszitten, op de hoofden en schouders van een gelukkig bruidspaar. + +</p> +<p>“Wij zullen gelukkig zijn mijn Eva.” + +</p> +<p>“Ja August, altijd!” + +</p> +<p>“Omdat we elkander oprecht liefhebben, en niets dan de innigste liefde ons tot elkander bracht.” + +</p> +<p>“O August, hoe verachtelijk zijn ze, die een huwelijk sluiten met het oog op fortuin of stand.” + +</p> +<p>“Verachtelijk?—Niet altijd. ’t Is dikwijls <span class="letterspaced">noodig</span> dat het verstand de liefde beheerscht. De man, wiens middelen niet voldoende zijn om een gezin te onderhouden, doet wèl zich +een vrouw te kiezen, die mede eenig vermogen bezit.” + +</p> +<p>Eva, terwijl zij haar hoofd aan zijn schouder vlijt: + +</p> +<p>“Mijn lieve dokter heeft zich zulk een vrouw niet gekozen.” +<a id="d0e804"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e804">2</a>]</span></p> +<p>“Bezit zijn wijfje dan niet alles wat hem gelukkig kan maken?” + +</p> +<p>“En hier heeft de man genoeg om in het noodige te voorzien.” + +</p> +<p>“Het vrouwtje zal met hem deelen ’tgeen hij bezit, en méér zal ze niet verlangen.” + +</p> +<p>“Nee zeker niet.”—Hem schalks in de oogen ziende: “Maar we zullen het toch zoo kwaad niet hebben, is ’t wel mijn beste?” + +</p> +<p>“Zeker niet: een kalm en eenvoudig, maar ook een extra genoeglijk leventje. We zullen huiselijk en tevreden zijn.” + +</p> +<p>“Toch beginnen we met Parijs! O August, wanneer ik zoo denk dat we overmorgen om dezen tijd al samen in die heerlijke stad +zullen zitten, als mijnheer en mevrouw Helmond Van Romphuizen—ja, waarom niet Van Romphuizen—daar komen we immers vandaan?—o, +als ik dááraan denk dan krijg ik zoo iets alsof ik zal vliegen. Parijs, ’t was altijd mijn illusie: ’t is m’n idole!—Och, +je bent toch een beste man. Ja zeker, om zoo van je Hartz af te stappen en me Parijs te gunnen. ’t Is overheerlijk!” + +</p> +<p>“Goed kind, wat zou ik niet voor je overhebben! Van ’t reizen zal toch later zoo gauw niet meer komen, en zou ik dan nu mijn +zin hebben gevolgd!” + +</p> +<p>“We zullen er eens braaf pret maken niewaar? Want juist, als we hier in de deftigheid terugkomen, dan moeten we er heel lang +op teren.—Maar zeker, als jij nu veel liever naar dien Hartz waart gegaan dan had ik het óók goedgevonden, heusch....” + +</p> +<p>“Wij zullen altijd hetzelfde willen, niewaar mijn wijfje?” + +</p> +<p>“Ja zeker August.” + +</p> +<p>“En bij verschil van meening....?” + +</p> +<p>“Och, die zal er niet zijn.—Nee zeker niet!” + +</p> +<p>“Hij was er toch al een paar maal in ons engagement; ja zelfs in de heerlijke bruidsdagen.” + +</p> +<p>“Verschil van meening, nu ja, in kleinigheden; toch nooit als het iets belangrijks gold.”—Met een blosje: “We waren het immers +wel eens dat we onzen gelukkigsten dag niet nog een halfjaar zouden uitstellen, volgens den raad van den generaal. En dan, +over het koopen van het groote huis op de markt, daar heb ik toch in ’t geheel niet meer over gesproken, is ’t wel lieve? +Maar à propos, ben je ’t niet met me eens dat we in de kerk het Deventers tapijt en niet het rooje karpet moeten hebben? Pa +heeft het karpet besteld, maar....” + +</p> +<p>“Laat het dan zoo blijven, beste kind; wat doet het er toe.” + +</p> +<p>“Nee lieveling, het doet er zeker niet toe, maar me dunkt, je zult toch ook bekennen dat het oude rooje karpet, waar letterlijk +Jan en alleman op trouwt, geen kleed is voor dokter Helmond; een eigen neef van den generaal! Mij zelve laat ik er buiten, +maar het karpet waar bijvoorbeeld pas acht dagen geleden Elsje Van Buren de naaister met haar Piet den turfboer op stond, +je moet me niet kwalijk nemen, dat is toch wat al te min.—Zeg, zul jij in ’t voorbijgaan dus even aan koster Bik zeggen dat +ie het Deventer tapijt moet nemen? ’t Kost drie gulden meer, maar ’t is toch wat erg kleingeestig om bij zulk een eenige gelegenheid +op een driegulden te zien.” +<a id="d0e837"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e837">3</a>]</span></p> +<p>“Och ja, wat dàt betreft; ’t is mij om ’t even.—Je pa zal het toch niet kwalijk nemen?” + +</p> +<p>“Wel nee August, als wij het betalen; guns nee.—Och, je bent toch de liefste man die er leeft; alles heb je voor me over, +alles zou je voor me inschikken.” + +</p> +<p>“’t Is immers de afspraak mijn dierbaar vrouwtje—vrouwtje op morgen hé?—dat we alles voor elkaar zullen overhebben en inschikken; +en, als er verschil van meening mocht komen, dat dàn het gezond verstand steeds in kalmte zal uitspraak doen?” + +</p> +<p>“Och, dat spreekt immers vanzelf mijn August.—Maar waarlijk je bent me haast te ernstig vandaag.” + +</p> +<p>“Een weinig ernst kan geen kwaad in oogenblikken dat we elkander voor ’t laatst zien en omhelzen als bruid en bruigom.” + +</p> +<p>“Ja, ’t is wel inschikkelijk van me dat ik mijn lieven man den laatsten middag en avond van onzen bruidstijd zoo geheel wil +afstaan. De generaal is goed en best, en je houdt misschien niet zonder reden veel van hem, maar zijn uitnoodiging is toch +heel vreemd.—Zoo’n laatste middag en avond!” + +</p> +<p>“Best wijfje, beknor mijn ouden pleegvader niet. Hij kan natuurlijk niet meer gevoelen zooals minnende harten het doen; maar +zijn stelregel: ’t bruin geeft het licht aan de schilderij, past hij waarschijnlijk ook toe op het heerlijke feest dat we +morgen zullen vieren. De kleine scheiding dezen dag, en ons weerzien op het uur dat ons voor altijd verbinden zal”—hij klemt +haar vaster aan zijn borst—“die scheiding zal ons dat welkome uur misschien nog in verrukter stemming doen genieten, en den +indruk er van nog sterker maken.—Lieve Eva!” + +</p> +<p>“Mijn August!” + +</p> +<p>“Goed kind, dus vaarwel voor ’t laatst, voor ’t laatst als het voorwerp mijner wenschen.... voor ’t laatst als Eva Armelo.”—Terwijl +hij haar met gevoel in de schoone oogen ziet: “Eva, hier onder den meidoorn heb ik je ’t eerst gezien. Weet je ’t nog? je +zat aan den anderen kant op de groene tuinbank. Je waart bleek en lijdend. En nu....” + +</p> +<p>“Mijn lieve <span class="letterspaced">dokter</span>!” + +</p> +<p>“Genezen ja, Goddank, geheel en al. Maar Eva, op dit plekje, dat mij altijd heilig zal blijven, laten we hier voor ’t oog +eener scheppende Majesteit, bij de pracht Zijner werken, in schooner tempel dan waarin we het morgen zullen doen, onzen eed +van trouw en liefde herhalen. Eva, wij zullen elkander altijd liefhebben, niewaar? wij zullen één zijn totdat de dood....” + + +</p> +<p>“O, spreek van die sombere toekomst niet. Hoe! moet ik dan nóg eens herhalen wat ik al honderden malen uit de volheid van +mijn hart heb gezegd: Ja mijn August, met en voor je te leven dat zal mijn eenig geluk zijn. God weet het hoe ik je liefhad +schier van dat eerste oogenblik afaan.”—Eva’s schoone oogen blijven met zulk een innige teederheid op den vriend gericht, +dat de reinste verrukking zijn borst doorstroomt. Een teedere omhelzing volgt er op hare woorden. Toen was het oogenblik van +scheiden daar. +<a id="d0e865"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e865">4</a>]</span></p> +<p>August heeft, alvorens hij het verdere gedeelte van den laatsten bruidsdag bij zijn pleegvader gaat doorbrengen, nog eenige +patiënten te bezoeken, en later nog velerlei te doen en te regelen, ’t geen niet vreemd is voor een dokter die, ofschoon nog +jong, reeds een goede praktijk heeft en ze voor een groote veertien dagen aan een collega moet overlaten. + +</p> +<p>“Eva, mijn wijfje, <span class="letterspaced">tot morgen</span>!” + +</p> +<p>“Tot morgen August, mijn beste man! Wacht,”—en terwijl zij met haar fijne vingers een bloeiend takje van den meidoorn knakt +en afbreekt, steekt ze het den bruidegom in het knoopsgat: “Hier August, neem nog een bloem van den meidoorn mee. Hij heeft +ons zoo dikwijls te zamen gezien, ja, misschien wel beluisterd.” + +</p> +<p>“Als dat laatste waar was liefste, dan zou hij daareven wel heel veel goeds hebben gehoord.—Nu, zie eens hoe je mij hebt opgeschikt. +Als we ooit een herinneringsfeest van onzen bruidstijd of trouwdag vieren, dan moet een roode meidoorn de hoofdbloem zijn +in het feestbouquet. Tot morgen mijn lieve <span class="letterspaced">vrouwtje</span>, <span class="letterspaced">tot morgen</span>!” + +</p> +<p>“Tot morgen elf uur August; vaarwel!” + +</p> +<p>Een laatste zoen wordt er gegeven. August opent de deur van het tuinpoortje, maar voelt zich teruggehouden: + +</p> +<p>“August, ’t is waar ook: Pa heeft gezegd dat het orgel morgen bij ’t inkomen in de kerk niet noodig was; maar vinje dat niet +ijselijk schriel? Ik wed, als Donerie het wist dat ie ’t graag voor niemendal zou doen—zoo’n goeje jongen! Als ik hem in de +laatste dagen gezien had, dan zou ik ’t hem zeker gezegd hebben. Toe, zorg jij nu dat we ’t orgel erbij krijgen. ’t Is zonder +orgel niemendal plechtig en zoo ijselijk commun. Zulje, beste August?” + +</p> +<p>“Dus het karpet en ’t orgel?” + +</p> +<p>“Nee lieve; guns nee, niet het karpet maar ’t Deventer tapijt, en dan aan Donerie vragen of ie ons—voor de staatsie—beorgelen +wil. Bonjour!” + +</p> +<p>Terwijl dokter Helmond langs de achterzij van den tuinmuur door een der stilste straatjes van Romphuizen zijn weg kiest naar +een drukker gedeelte der stad, ziet hij nog eenige malen naar Eva om en beantwoordt haar zakdoekwuiven met handgroet en knikken.—Nu +verdwijnt hij om den hoek—en Eva trekt de tuindeur achter zich toe. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Baas Krul, is menheer Donerie thuis?” + +</p> +<p>De timmermansbaas laat de schaaf een oogenblik rusten en ziet den dokter bedenkelijk aan: + +</p> +<p>“Dat zou ’k je voor de vaste waarheid niet durven verassereeren dokter. Als ik ’em hoor op z’n porteviano, dan weet ik wel +dat ie thuis-is, maar anders.....” + +</p> +<p>Tot een jongen die aan ’t zagen was en nu den dokter staat aan te gapen: + +</p> +<p>“Gijs, is mijnheer Donerie boven?” + +</p> +<p>“Jawel baas; maar de juffrouw zei dat ie niet frisch was.” + +</p> +<p>“Nee, dat geloof ik ook niet; als ie frisch was dan zou je hem <a id="d0e911"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e911">5</a>]</span>wel hooren. ’t Is mooi als ie d’r op slaat, dokter, en ’t verameseert een mensch nog eens die ook al zijn zorg heeft in de +wereld.” + +</p> +<p>“’k Zal maar eens oploopen baas Krul.” + +</p> +<p>“Als menheer zoo vrijpostig wil wezen.” + +</p> +<p>Uit de werkplaats komt men met een zijdeur in de smalle gang van het huis. In ’t midden ervan bevindt zich een trap. Helmond +beklimt die, en op een donker portaaltje gekomen, klopt hij op de deur der voorkamer, die boven de werkplaats van Krul is. +Uit de tegenovergestelde richting van die, waaruit Helmond een antwoord verwacht, klinkt het: <span class="letterspaced">binnen</span>! ofschoon dof en uit de verte. De deur der achterkamer wordt nu door den bezoeker geopend, en Helmond treedt het slaapvertrek +van Donerie binnen. + +</p> +<p>“Bent u ziek menheer Donerie?” zegt Helmond met belangstelling: “Ik had er niets van gehoord.” + +</p> +<p>“Sedert een paar dagen was ik een weinig van streek dokter;” antwoordt de aangesprokene die zich in zijn ledikant heeft opgericht +en met de eene hand de gordijn terzijde houdt, terwijl hij met de andere zich langs het bleeke gelaat en vervolgens langs +de glanzig zwarte krulharen strijkt. + +</p> +<p>“Hebt u dokter Biermans al gehad menheer Donerie?” + +</p> +<p>“Nee dokter, pardon; ’t heeft niet zooveel te beteekenen. Als u me spreken wilt, wees dan zoo goed en ga naar de voorkamer; +in een paar minuten zal ik bij u zijn.” + +</p> +<p>“Toch niet, blijf rustig; ik had u maar heel even iets te vragen. ’t Zal u door uw ongesteldheid wel niet mogelijk zijn aan +mijn verzoek te voldoen; maar toch wil ik u de reden zeggen van mijn komst.—Nee nee, blijf rustig.—Zie, ik zit hier al.—U +weet waarschijnlijk menheer Donerie, dat ik morgen, als alles wèl gaat, in Hymens bootje zal stappen.” + +</p> +<p>Mijnheer Donerie wist het. + +</p> +<p>“Naar ik vernam, wordt de plechtigheid van een kerkelijke inzegening naar verkiezing àl of niet door orgelspel opgeluisterd. +Mijn aanstaande schoonvader scheen de zaak maar eenvoudig te willen behandelen, doch de meer belanghebbenden waren van een +ander oordeel, en dewijl mijn bruidje, evenals ik, het uitmuntend orgelspel van menheer Donerie zoo hoog waardeert, zoo had +ik op mij genomen om u te verzoeken ons morgen met uw schoon talent te willen van dienst zijn.” + +</p> +<p>Helmond heeft eerlijk zijn meening gezegd. Toch vreest hij dat zijn lof den schijn van vleierij heeft gehad: althans hij zag +dat een vluchtig rood het gelaat van den jonkman kleurde, en herneemt: + +</p> +<p>“De kunstenaar ondervindt doorgaans zooveel teleurstelling menheer Donerie, dat zijn ware vereerders inderdaad niet te angstig +met hun lof behoeven te zijn.” + +</p> +<p>Een pijnlijke glimlach speelde er om de lippen van den musicus. + +</p> +<p>—Teleurstelling! ja!.... + +</p> +<p>Helmond vervolgt: + +</p> +<p>“Meen echter niet dat ik u iets vriendelijks heb gezegd om u, inweerwil van uw ongesteldheid, tot het voldoen aan ons verzoek +<a id="d0e948"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e948">6</a>]</span>te bewegen. Nee menheer Donerie, ofschoon ik uw dokter niet ben, zoo moet ik u toch, in dit bijzonder geval, ten zeerste aanraden +om voor uw gezondheid te zorgen en niet uit te gaan voordat u collega Biermans hebt geraadpleegd—tenzij ge u al eerder beter +gevoelt.” + +</p> +<p>“Mijnheer Helmond, ik zou gaarne....” + +</p> +<p>“Ik ben er van overtuigd mijn beste menheer. Aan ’t verzoek van een oud-élève zou je zeker gaarne voldaan hebben; maar de +gezondheid is nommer één. Je bent zenuwachtig; dus kalm—kalm—Wij zullen ons ’t genot der orgelbegeleiding nu maar ontzeggen, +in de hoop dezen zomer gedurig een uwer schoone Woensdag-concerten te kunnen genieten. Van harte beterschap menheer Donerie, +adieu!” + +</p> +<p>“Zou mijnheer Helmond meester Daal niet willen vragen om morgen in mijn plaats te spelen?” + +</p> +<p>“Nee, dankje hartelijk menheer Donerie, daar zullen we nu niet aan denken: mijn bruidje stelde er wel hoogen prijs op dat +u het orgel bespelen zoudt, maar de zwevingen van den braven meester Daal zouden ons zeker wat al te veel aandoen!” + +</p> +<p>“Hoe gaarne ook, dokter.... u gevoelt zelf.... dat ik....” + +</p> +<p>“Geen woord meer mijnheer Donerie; van uw welwillendheid zijn we geheel overtuigd. Nogmaals beterschap. Tot weerziens!” + +</p> +<p>Helmond heeft den jonkman bij ’t opstaan even de hand gedrukt, en—denkend aan hetgeen hij verder te doen heeft, verlaat hij +de kamer. + +</p> +<p>Nadat de onverwachte bezoeker vertrokken is, blijft de jonge muziekmeester nog een geruimen tijd in de richting van de deur +staren. Droeve gedachten doorwoelen zijn kloppend hoofd. Een paar dikke tranen wellen er op in zijn schoone—nu eenigszins +fletsstaande oogen. Hij drukt er de handen voor; maar dan, na een kleine wijle, springt hij van zijn leger op; kleed zich +vluchtig; dompelt zijn hoofd eenige malen in het frissche water, en gaat eindelijk met haastigen tred het portaaltje over +naar de voorkamer.—In weinige oogenblikken heeft Herman Donerie nu een secretaire en een binnenkastje ervan geopend. Alsof +hij vreesde dat men hem bespieden zou, zoo ziet hij om zich heen: en ofschoon wel wetend dat zulks bijna onmogelijk is, en +dat men niet onaangemeld zal binnentreden, toch wordt de kamerdeur van binnen door hem op slot gedraaid, toch werpt hij een +blik door het venster op de woning aan de overzij der straat en laat hij de valgordijn naar beneden.—En nu—nu is hij dan <span class="letterspaced">zeker</span> dat niemand hem bespieden of overvallen zal. + +</p> +<p>Voor de secretaire gezeten, met de rechterhand zijn gloeiend hoofd ondersteunend, houdt hij in de linker- het photographie-portretje +van een veertien- a vijftienjarig meisje, en beschouwd het met strakken en diepweemoedigen blik. + +</p> +<p>—Lief vroolijk gezichtje! peinst Herman: Je zult het niet vermoeden dat je me ook nú nog met die heerlijke kijkers zoo schalks +in de oogen ziet. O Eva, Eva! waar zijn ze, die zonnige dagen, die <a id="d0e973"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e973">7</a>]</span>uren vol zaligheid!—Je zat toen naast me—jij op het ronde stoeltje midden voor de piano; ik aan je rechterzij met het gouden +potlood in de hand. Welk meisje van je leeftijd was er die het al spoedig zoover als jij had gebracht, en onder <span class="letterspaced">mijne</span> leiding!—Een dweper of droomer was ik nooit, maar als dan Mendelssohn’s “<span lang="de">Lieder ohne Worte</span>” door je lieve blanke vingers aan het instrument werden ontlokt, dan is het toch gebeurd lief kind, dat mij iets in de ziel +drong als een heimwee, als een zucht naar een onuitsprekelijk zalige toekomst; en—blijde was ik dan, Eva, dat je mij niet +kondt aanzien, omdat ik mij schaamde. Ja, want het gebeurde dan ook wel dat die beroering mijn oogen had vochtig gemaakt. +Maar een dweper of een droomer was ik toch niet!—Die prachtige zwarte lokken, wiegend om den kleinen blanken hals en afdalend +op den witten boezelaar! Ha! als ik mij soms vooroverboog om op het muziekblad iets aan te wijzen of duidelijk te maken, dan, +lief meisje, dan doortintelde somwijlen een ongekende verrukking mijn borst, want, onwillekeurig had dan mijn wang de trilling +van die zwarte lokken gevoeld. Eens, ja ééns heb ik met voordacht en zonder noodzaak op een <span lang="fr">point d’orgue</span> gewezen, alleen om nogmaals.... O, toen ben ik van mij zelven geschrikt, en toch dat oogenblik vergeet ik niet.—Maar stil, +waarom pijnig ik mij opnieuw? Bonst mijn hoofd niet reeds genoeg?—Ben ik niet waarlijk ziek en daardoor week en gevoelig? +Of zou die ongesteldheid haar oorzaak vinden in de zekerheid dat dat engelachtige wezen....? + +</p> +<p>Weer zit Herman Donerie met de beide handen voor de oogen gedrukt. Hoe meer het tijdstip nadert, waarin de vervulling van +zijn zielewensch een onmogelijkheid voor hem zal worden, hoe meer het oogenblik nabij komt, waarin Eva Armelo haar leven aan +dat van een ander zal verbinden—hoe zwarter ook zijn eigen toekomst hem voor den geest treedt, hoe zwakker de anders zoo kloeke +zes en twintigjarige jonkman zich gevoelt, en in oogenblikken als deze zich verwijt dat zijn wijsheid een dwaasheid geweest +is. + +</p> +<p>Ja, Eva Armelo was omtrent vijftien jaar oud, toen zij haar ouderlijke woning en Romphuizen ging verlaten om haar intrek bij +een tante in den Haag te nemen, teneinde er op de Koninklijke Muziekschool haar heerlijke stem en muzikaal talent verder te +oefenen en ontwikkelen. Twee of drie, misschien wel vier jaren zou Eva in den Haag blijven, zoo het althans niet wenschelijk +werd geacht om haar later nog eenigen tijd naar een Conservatoire te zenden. + +</p> +<p>Toen Eva haar geboorteplaats verliet, toen heeft ze van allen die ze liefhad heel hartelijk afscheid genomen. Ook haar Do-majeur—zoo +noemde ze haar talentvollen muziekmeester Donerie wel eens—ze heeft hem met dank voor zijn geduldig en uitstekend onderricht +een handdruk gegeven, en bovendien een der photographie-portretjes die in Romphuizen de herinnering aan de vroolijke Eva tot +haar terugkomst moesten bewaren. Maar ook zonder dat heerlijke aandenken—waarop ze aan de achterzij haar naam had geschreven, +zou Herman zijn liefste élève niet vergeten hebben. Voor <span class="letterspaced">dringende zaken</span> is hij gedurende haar afwezigheid eenige malen naar Neerlands <a id="d0e993"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e993">8</a>]</span>residentie gereisd, en heeft dan telkens bij Eva’s tante een bezoek gebracht teneinde “het nichtje eens ’t een en ander van +haar familie en vrienden te vertellen, en zich met de groeten voor allen te kunnen belasten.” + +</p> +<p>Dien laatsten keer, o wat hevigen strijd heeft hij toen moeten strijden om getrouw te blijven aan het vast genomen besluit +en zijn Eva van geen liefde te spreken aleer zij in Romphuizen zou zijn teruggekeerd. Eerst dan, wanneer zij door het geven +van zanglessen in haar geboorteplaats zou toonen dat ze zich gelukkig in zijn stand zou kunnen gevoelen, eerst dan mocht Donerie +het wagen zijn Eva te smeeken om het weinige, ’t welk hij haar met een hart vol reine liefde kon aanbieden, voor dit leven +met hem te deelen. + +</p> +<p>Ja, ’t heeft hem vooral dien laatsten keer een zwaren strijd gekost. + +</p> +<p>In den vollen bloei van haar jonkvrouwelijke schoonheid heeft hij haar weergezien. Ze was gekleed voor een avondpartij. Een +paar freules Lasure, die haar op de avonden van Toonkunst leerden kennen, en haar—vooral om haar lieve stem zeer en amitié +namen, hadden haar nu op een muziekpartij genoodigd, met beleefd verzoek: wat muziek te willen meebrengen. + +</p> +<p>Eva was als altijd zeer vriendelijk tegen haar voormaligen muziekmeester, maar sprak nu toch het meest over de partij, waarvoor +men haar met het rijtuig van den baron zou komen afhalen, en over jonker Eduard die een prachtige barytonstem had, en—zij +moest het eerlijk zeggen—allerinnemendst en niemendal trotsch was. + +</p> +<p>Nadat men weinige oogenblikken later een rijtuig voor tante’s woning had hooren stilhouden en de huisschel vernomen, trad +de bedoelde jonker de kamer binnen. Zonder de oude tante of Donerie zijn bijzondere aandacht waardig te keuren, noodigde hij +juffrouw “Van Armelo” beleefdelijk uit om de goedheid te willen hebben hem te volgen: Hij had zich op verzoek zijner zusters +zeer gaarne de eer gegeven om juffrouw “Van Armelo” in persoon te komen afhalen. + +</p> +<p>En Eva, neen, haar ouden stadgenoot had ze niet verloochend, maar ze heeft hem aan den jonker voorgesteld: als een jong vriend +van haar papa, als een groot muziekliefhebber met wien ze vroeger wel eens duo’s heeft gezongen en quatre-mains gespeeld. + + +</p> +<p>Toen Eva met den jonker is weggereden, neen, toen heeft Donerie bij de oude tante geen rust meer gehad. Een angstig vermoeden +is er opgerezen in zijne ziel. Indien men Eva misleidde.... die jonker, dat rijtuig! + +</p> +<p>Gode zij dank! hij had zich bedrogen. Aan de woning van den baron Lasure gekomen, heeft hij juffrouw Armelo nog even te spreken +gevraagd.—Goddank, zij was er! Met vragenden blik is ze hem in het spreekkamertje genaderd. O, ’t was wel zeer vriendelijk +van mijnheer Donerie, dat hij daarvoor nog eens aankwam; maar waarlijk, zij had niets bijzonders aan familie of bekenden te +zeggen. Hoe gaarne zou zij gezien hebben dat mijnheer Donerie hier ook van de partij had kunnen zijn; maar.... altemaal haute +volée.—Men was enorm lief voor haar. De gastheer heeft haar bij ’t binnenkomen <a id="d0e1011"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1011">9</a>]</span>een mooi bouquet gegeven, en jonker Eduard was de voorkomendheid zelf; zijne stem—o magnifique! Straks zouden ze nog een duo +samen zingen.—Mijnheer Donerie moest niet kwalijk nemen, maar men zou haar wachten.... Adieu, adieu!—Zóó wilde ze heengaan. +En toen.... Maar neen—neen! nu minder dan ooit mocht hij spreken. En Eva, de heerlijke Eva is naar het gezelschap teruggesneld, +en hij, die haar zoo teeder beminde, hij is den volgenden morgen in zeer droeve stemming opnieuw naar zijn werkkring en Eva’s +geboorteplaats vertrokken. + +</p> +<p>Twee maanden later—’t was in de eerste stormdagen van Maart, toen is Eva Armelo ziek en zwak in haar ouderlijke woning teruggekeerd. + + +</p> +<p>Drie weken te voren was het engagement van jonker Eduard Lasure met eene freule Leeuwenhuis publiek geworden. Eva was zeer +ziek; men vreesde dat het op een tering zou uitloopen. De middelen van dokter Biermans hebben haar niets gebaat. Sommige vrienden +drongen erop aan, dat men den <span class="letterspaced">jongen</span> dokter zou consulteeren; dokter Helmond was volgens velen zoo bijzonder knap; men zei van hem dat hij voor professor in de +wieg was gelegd.—Dokter Biermans vond het zeer goed dat men den jongen collega wilde raadplegen, indien men hem dan maar niet +kwalijk nam dat hij geen voet meer over den drempel zoude zetten. + +</p> +<p>’t Was zeer natuurlijk dat dokter Biermans er zoo over dacht; en Eva, die medelijden met den ouden man kreeg, zei, dat ze +genoeg vertrouwen in de kennis van dokter Biermans stelde, en dat mijnheer Helmond niet behoefde te komen. ’t Was haar inderdaad +onverschillig of zij beter werd of niet. Alles en iedereen was haar onverschillig geworden.... na dien slag, na dat ontwaken +uit den zoetsten droom. + +</p> +<p>Toch waren de menschen heel lief voor haar. Die Donerie, wat was hij goedaardig: wat deed hij alle moeite om haar genoegen +te doen. Soms vond zij hem lastig van vriendelijkheid. Wat ter wereld had ze aan die oude jaargangen van de <span lang="de">Illustrirte Zeitung</span>, of die “dood-oude schetsen” van A. V. H.—Alle pracht werken van Doré en zoo vele anderen had ze ruimschoots genoten in den +Haag bij de familie.... Die naam wilde haar echter niet van de lippen, en van den Haag sprak ze zelden of nooit. + +</p> +<p>Toen de ruwe Maart zijne grillige jongere zuster met een frisschen voorraad lentegroen zag naderen, toen meende men dat Eva +wat beter werd. Haar lustelooze onverschilligheid was niet zoo sterk meer als in den beginne. Op zekeren avond dat Donerie +weer een bezoek aan “haar ouders” bracht, sprak zij zelfs met eenige belangstelling over den naderenden zomer, over den muzikalen +toestand van Romphuizen, over Donerie’s lessen, over zijn eigen studie, en nam het aanbod gretig aan om hem een stuk van eigen +compositie te hooren spelen, een cavatine, die hij op den dag van haar terugkomst in Romphuizen gemaakt had. + +</p> +<p>In den nacht na dien avond lag Eva in een hevige koorts, en weinige dagen daarna besloot kapitein Armelo om dokter Helmond +<a id="d0e1031"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1031">10</a>]</span>inweerwil van Biermans’ bedreiging, bij zijn kind te ontbieden. Haar behoud ging hem boven de vriendschap van den ouden <span class="letterspaced">plattelandsheelmeester</span>. + +</p> +<p>En Helmond is gekomen. + +</p> +<p>En Eva is beter geworden; al spoedig, zeer spoedig. + +</p> +<p>En morgen!.... + +</p> +<p>—En <span class="letterspaced">morgen</span>!? herhaalt Donerie bijna overluid: morgen om dezen tijd dan is de bijl gevallen, die mijn leven voor altijd van het hare +scheidt. Dwaas die ik was! Waarom zweeg ik dan terwijl mijn hart gloeide van liefde, terwijl die liefde sterk genoeg zou geweest +zijn om haar geluk te verzekeren? Dwaas die ik was! Ik heb haar den tijd gelaten om zich te ontwikkelen in een richting, die +ik vreesde dat de zwakste zijde van haar anders zoo beminnelijk karakter worden kon. O, had ik haar reeds vroeg, <span class="letterspaced">zeer vroeg</span> een blik gegund in mijn hart! Had ik haar doen gevoelen dat zij haar waarachtig geluk zou hebben gevonden in den nederigen +stillen kring, waar ze zich aan mijn zij zou bewegen! Had ik haar gesproken van dien glans en grootheid der wereld die zoo +velen aanlokt, maar bij ’t nader aanschouwen of ’t grijpen ervan geen blijvende voldoening schenkt; had ik haar daarvan gesproken +in tegenstelling van den waren rijkdom, dien wij te zamen in onze heerlijke Kunst, in onze Liefde zouden bezeten hebben! Had +ik.... Zwijg dan dwaas! uw <span class="letterspaced">verstand</span> moest immers de overwinning behalen; zóo hadt ge in uw wijsheid besloten! Een meisje als Eva kon met u niet gelukkig zijn.... +of althans op den <span class="letterspaced">duur</span> niet gelukkig wezen; gij wist het vooruit.... welnu!.... + +</p> +<p>Onbestemde, maar meestal zeer droeve denkbeelden blijven het kloppende hoofd van den jongen muziekmeester vervullen. ’t Is +eindelijk alsof het rustiger wordt in zijn fel bewogen gemoed. + +</p> +<p>—Je hebt het zoo gewild Herman, denkt hij voort terwijl hij nogmaals het portretje beziet: Mor dan niet langer. Zij heeft +je dat bittere leed niet berokkend, dat lieve kind! Neen;—Hoe zou ze mij nog straks dat verzoek hebben gedaan wanneer zij +er iets van begrepen had. Neen Eva, kleine lieve Eva—<span class="letterspaced">mijn Eva van vijftien jaren</span>—zóó hard en gevoelloos zou je niet geweest zijn.—Goddank! ik ben ziek; dat zul je nu weten door je vriend, en begrijpen zul +je dus ook dat ik het schoonste oogenblik van je leven niet wijden kan door mijn kunst. <span class="letterspaced">Begrijpen</span>, ha! + +</p> +<p>—Moedig Herman! peinst hij nog voort na een oogenblik van pijnlijk hoofdschudden, terwijl zijn oog strakker op het aanvallige +meisjeskopje staart: moedig nu, dat gezichtje mag zóó niet langer door je beschouwd worden; dat schoone kind, het meisje dat +je altijd toelacht, het mag je zóó niet meer aanzien. Iets anders wekt die aanblik bij je op dan hij verwekken mag. Dat kind +is nu de bruid, ja haast de vrouw van een ander.—Moedig dan! verscheur dit blaadje karton opdat de aanblik ervan je hart niet +meer beroere, en schuldig doe staan voor ’t oog van God en je zedelijk gevoel. Weg met de beeltenis van dat schoone kind!—-Maar, +zij <span class="letterspaced">was</span> immers toch je élève! zij zelve gaf je dat blaadje.—Zie, haar naam staat <a id="d0e1071"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1071">11</a>]</span>daar—en onder den uwe.—O God! ben ik dan schuldig als ik de beeltenis van het vijftienjarige meisje een enkele maal bezie +met een kalmen blik, met de bee voor haar heil in het hart? Neen, ik kan het niet verscheuren, ik <span class="letterspaced">kan</span> het niet wegdoen. Mijn God, wat bonst weer dat hoofd. O Eva, Eva! als je wist wat ik lijd!.... + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">TWEEDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Dokter Helmond heeft intusschen nog een drietal patiënten bezocht, en aan koster Bik inplaats van het oude roode karpet, het +nieuwe Deventer tapijt voor de trouwplechtigheid besteld. Zijn laatste doctorale visite zal hij bij “den majoor” brengen, +want de majoor, ofschoon aan de beterhand, is toch de eenige patiënt van wiens ziekte hij nog voor weinige dagen vreesde dat +zij een leelijke hinderpaal voor het beraamde reisplan kon worden. + +</p> +<p>De zieke majoor zit op een weelderig gemeubileerde, zeer warm gestookte kamer, met een rooden Turkschen sjaal over een dicht +gesloten chamber-cloak, en een fraaie reisdeken over de beenen, in een voltaire bij het venster. + +</p> +<p>“Phu majoor, wat een hitte!” zegt Helmond bij ’t binnenkomen, en blijft op den drempel staan. + +</p> +<p>“Er in of er uit dokter, als je blieft!” roept de man met den sjaal: “je zet me op een tocht wie de drommel!” + +</p> +<p>“Ja, om u de waarheid te zeggen majoor, liever bleef ik er <span class="letterspaced">buiten</span> als het u om ’t even is.” + +</p> +<p>“Ben je razend dokter, zoo is het niet bedoeld. Maar je zet me op een vreeselijken tocht. Je hebt me aanbevolen om me vooral +te ontzien en warm binnenskamers te houden, en moet jij me nu zelf op apegapen zetten! Kom dokter, maak geen gekheid.—Herein +als je blieft?” + +</p> +<p>Helmond komt binnen; doet de deur achter zich dicht; gaat naar het venster ’t welk niet door den majoor werd ingenomen; schuift +het zoo hoog mogelijk op, en opent daarna de haarddeur terwijl hij de schuif een weinig verzet. Na een kernachtige rede van +den patiënt wordt deze eindelijk door zijn dokter overtuigd dat het zóó beter is. Het weer was immers buitengewoon zacht, +en de lucht op de kamer—ook ten gevolge van den walm der steenkolen—zeer onaangenaam en ongezond. + +</p> +<p>—Het consult is afgeloopen.—Met weinige woorden herinnert Helmond nu zijn patiënt dat hij morgen de gelukkige echtgenoot van +Eva Armelo hoopt te worden. + +</p> +<p>“Te henker ja, daar heb ik met m’n zieke karkas niet aan gedacht. Ei ei, gaat morgen de kogel door de kerk, ha ha! ’s-Lands +wijs, ’s-lands eer! Wel <span class="letterspaced">ja</span>, waarom niet! Mooie vrouw! charmant mooie vrouw, waarachtig!” +<a id="d0e1103"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1103">12</a>]</span></p> +<p>“Ik moest u dit alleen herinneren majoor, omdat ik nu een groote veertien dagen vanhuis denk te gaan.” + +</p> +<p>“Wat blief je, vanhuis? Op reis? Jij als dokter op reis? En wou je mij dan in den steek laten? Is mijn corpus je zóóveel waard +menheer de dokter? Weet je wel dat ik d...... hard ziek ben geweest?” + +</p> +<p>“Jawel, u is zeer, zeer....” + +</p> +<p>“Zeg maar dat ik het voor den dood heb weggehaald.” + +</p> +<p>“Tenminste....” + +</p> +<p>“Tenminste dat malle schaap van een juffrouw hieronder kwam me dien Zondag-avond heel christelijk overbrieven, dat je bij +’t heengaan zeer bedenkelijk de schouders hadt opgehaald.” + +</p> +<p>“Er was reden tot bezorgdheid, maar u is nu zóóveel beter majoor, dat ik gerust....” + +</p> +<p>“Gerust! jawel, welzeker: jij kunt gerust met je jonge vrouw aan den zwier gaan, dààr is geen gevaar bij; maar als ik hier +mocht instorten door kou vatten, door open ramen—ik zou dat raam nu maar dichtdoen, jawel, jawel; we zijn hier in ’t kikkerland +en niet in Oost-Indië... als je blieft....!” + +</p> +<p>“Het dient open te blijven totdat de atmosfeer hier wat zuiverder zal zijn. Wat uw vrees voor instorten betreft, daar is niet +veel grond voor, tenzij u excesses mocht doen die....” + +</p> +<p>“Ik ben geen kind menheer Helmond; maar je weet zoo goed als ik, dat een ongeluk in een klein hoekje zit. Dezen nacht voelde +ik hier.... zieje <span class="letterspaced">hier</span> zoo’n pijn, zoo’n bijzondere drukking, en ik kan je zeggen dat me ’t klamme zweet uitbrak, niet omdat ik bang ben voor pijn, +maar omdat... in verband zie je... en...” + +</p> +<p>“Die pijnlijke aandoening staat in geen het minste verband met de ziekte die gelukkig aan ’t wijken is; en ik ben er vrij +gerust op dat u bij mijn terugkomst weer geheel in orde zult zijn. Met de middelen, die ik u voorschreef, stilletjes voortgaan; +matig versterken, en.....” + +</p> +<p>“Ja, dat is nu allemaal tot je dienst; maar waarvoor heb ik een dokter als ie voor zijn plezier reisjes mag maken, en mijn +karkas in den steek laat? Nee, ik ben in ’t geheel niet beter. Van nacht bijvoorbeeld overviel me een benauwdheid, die zoo +iets te beteekenen had: ’t nachtlicht was uitgegaan; ’t was zoo donker als in de hel, en ’k dacht een oogenblik dat ik levend +in de kist lag...” + +</p> +<p>“Zeker een soort van nachtmerrie majoor. U hebt toen ’t licht weer aangestoken?” + +</p> +<p>“Natuurlijk!” + +</p> +<p>“En ’t ging toen beter nietwaar?” + +</p> +<p>“Dat is te zeggen toen kreeg ik die pijn. Wàt je me nu ook vertellen moogt, ik heb m’n gevoel; en als ik zoo iets wèèr kreeg +dan zou ik m’n dokter willen hebben, zelfs midden in den nacht, want de angst zou iemand...” + +</p> +<p>“U bent toch niet bang majoor?” + +</p> +<p>“Ik! te donder, wie zegt dat! Maar als je alleen ligt, je maakt je dan van die zwartgallige voorstellingen, zieje<span id="d0e1143" class="corr" title="Bron: .">,</span> in één woord....” + +</p> +<p>“Hoor eens majoor! met ’t oog op morgen moet ik mijn bezoek <a id="d0e1148"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1148">13</a>]</span>wat bekorten. U weet het: ’t is in dezen tijd een bijna algemeene gewoonte dat jonggetrouwden op reis gaan.” + +</p> +<p>“Juist, maar een dokter...” + +</p> +<p>“Een dokter die geen patiënten heeft wier toestand zijn bijzondere zorgen vereischt; die bovendien zijn praktijk—en voor korten +tijd—aan een collega kan overdoen, die dokter maakt van een recht gebruik, dat niemand hem zal betwisten, en het allerminst +de patiënt, die van een vrij ernstige ziekte herstellende is.” + +</p> +<p>“Zoodat ik dokter Helmond nog op den koop toe zou moeten bedanken voor de beleefdheid dat hij mijn korpus aan een ouden kwakzalver +endosseert. Ik zeg je dat ik me beroerd gevoel, heel beroerd; en als me in dien tusschentijd wat overkwam, jij zoudt het op +je geweten hebben; ja waarachtig!” Hij slaat met de vuist op de tafel. + +</p> +<p>“Er zal u niets overkomen majoor; tenminste als u je niet driftig maakt. U hebt me dikwijls gezegd—misschien zonder er veel +bij te denken—dat u “aan een beroerte zoudt heengaan.” Maar zóóveel is zeker, dat ik u—behalve een matig leven enzoovoorts +enzoovoorts, ten zeerste kalmte moet aanbevelen, of anders....” + +</p> +<p>“Wat! denkt jij òòk dat ik aanleg voor een be.... be.... roerte heb?—Ik!? Je hebt er altijd om gelachen....” + +</p> +<p>“In de sociëteit majoor.” + +</p> +<p>“Ja juist in de sociëteit.” + +</p> +<p>“Ik begreep dat het u te doen was om op dat punt een geruststellend advies van een uwer vrienden, misschien wel van uw dokter +uit te lokken. Mijnheer Kippelaan bleef dan ook zelden in gebreke met zijn: Kom majoor, ù een beroerte! je wordt honderd jaar +oud.” + +</p> +<p>“Maar zou je dan waarachtig denken dat ik....” + +</p> +<p>“Ik denk majoor, dat u méér vertrouwen in me stelt dan je me straks woudt toonen. Toen u er slecht aan toe waart, toen hebt +u gezegd: jij kunt me beter maken dokter; doe alles wat in je vermogen is, dan zal ik.... enfin, die belofte doet niets ter +zake. En nu—nù moet ik weer met <span class="letterspaced">zekerheid</span> bepalen dat u aan een beroerte....” + +</p> +<p>“Neen, ben je gek, dat moet je niet met <span class="letterspaced">zekerheid</span> bepalen, ik wilde....” + +</p> +<p>“Mijn besluit is eenvoudig: dat ik mij in het vertrouwen van den majoor mag verheugen; ongetwijfeld zal hij mij dus gaarne +een goede reis wenschen, indien ik hem verzeker, dat ik er geen het minste bezwaar in zie om hem voor een veertien dagen te +verlaten, vast overtuigd dat hij tegen dien tijd weer geheel en al beter zal zijn.” + +</p> +<p>“Zoo.... is er dan waarachtig geen kwaad bij? En die drukking hè? Kan die niet van invloed wezen op die ber....—Nee, in allen +ernst dokter, is daar met zekerheid iets van te zeggen? Zie, een beroerte vind ik nu juist het beroerdste wat er is. Je moet +niet denken dat ik bang voor nommer één ben, God beware! maar....” + +</p> +<p>“Hoor eens majoor, zeer zeker dragen we voor ’t meerendeel onzen laatsten vijand van kind afaan met ons. Voordat hij zich +echter vertoont, zou het een schermen in ’t blinde zijn om hem te willen <a id="d0e1184"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1184">14</a>]</span>bevechten, en kon men juist wel eens groot gevaar loopen hem door ontijdig wapengerammel wakker te maken. Weet u majoor, wat +de verstandige mensch alleen ten opzichte van dien vijand verplicht is? Mijns inziens moet hij zich oefenen om in den tijd +van nood de wapenen te kunnen hanteeren, hij moet <span class="letterspaced">geduld</span> leeren oefenen en <span class="letterspaced">zelfbeheersching</span>; terwijl hij alle vrees voor den dood—een ding, waar hij ten slotte toch niets van gevoelen zal—met kracht als lafhartig +moet zoeken te bestrijden. Tot weerziens majoor. Vooreerst nog trouw innemen, en binnen een paar dagen eens de lucht in. Vaarwel!” + + +</p> +<p>Helmond heeft al sprekend het raam weer dichtgeschoven en gaat nu heen. + +</p> +<p>De majoor hem naziende zegt, met een vuistslag op de tafel en een vloek als tusschenwerpsel: + +</p> +<p>“Wát! denk jij dat ik een wezel en bang voor den dood ben?” + +</p> +<p>Helmond omziende: + +</p> +<p>“De majoor heeft naar mijn opgedane ondervinding nog te veel levenslust om nu al naar den dood te <span class="letterspaced">verlangen</span>. Ik herhaal dat onthouding en kalmte hem ’t meest geraden zijn.” + +</p> +<p>“Ah! tourneer je het zoo. Nou, dat was je geraden. Je moet voor den d.... niet denken....” + +</p> +<p>Maar dokter Helmond is al vertrokken. + +</p> +<p>De majoor Kartenglimp blijft een oogenblik met zijn donkerbruine oogen naar de deur staren, en roept dan zoo luid hij kan +den vertrekkenden dokter terug. Dewijl Helmond niet verschijnt, grijpt hij de zilveren tafelschel, die voor hem staat, en +doet haar geweldig klinken. + +</p> +<p>Helmond komt niet terug. + +</p> +<p>Kartenglimp schelt nog eens, en sterker, en zeer langdurig. Eindelijk verschijnt juffrouw Ketel, zijn hospita. + +</p> +<p>“Zeg, loop jij wie den drommel den dokter na, en zeg hem dat ie hier komt.” + +</p> +<p>“Wel wel majoor, wat een leven en haast! De dokter is....” + +</p> +<p>“Roep ’em zeg ik je; ik moet ’em nog spreken.” + +</p> +<p>Juffrouw Ketel gehoorzaamt; althans zonder tegenspraak gaat ze naar beneden. Tien minuten later zegt ze aan haar dienstmeid—een +heldere deern van vijf en twintig à dertig jaren: + +</p> +<p><span id="d0e1224" class="corr" title="Niet in bron">“</span>Ga jij maar naar boven, en zeg dat je den dokter nageloopen maar nergens gezien hebt; en, dat ie ook niet thuis was.” + +</p> +<p>Mietje maakt een knipoogje en brengt de boodschap aan den majoor. + +</p> +<p>Na weinige seconden stond Kartenglimps gelaat in een geheel andere plooi dan toen de dokter vertrok. Mietje heeft hem vrij +knaphandig uit een aangewezen fleschje een goede dosis barnsteendroppels toegediend; straks heeft ze gezegd, dat ze “verachtig +naar beneden moest, want dat anders de juffer ’t in de mot zou krijgen;” en toen met een bijzondere vrijmoedigheid, terwijl +zij zich aan zijn arm onttrekt: “Ei, ik zie wel dat je aan de beterhand bent, maar nou mot ik naar beneden. Atjuus!” + +</p> +<p>Toen dokter Helmond haastig den weg naar zijn woning vervolgde <a id="d0e1233"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1233">15</a>]</span>om er, alvorens naar den generaal te gaan, nog ’t een en ander—ook voor zijn patiënten—te bezorgen, toen kwam hem bij ’t omslaan +van den hoek der Groote Kerk, een “jongmensch” van omstreeks veertig jaren met zeer magere beenen en grooten neus te gemoet, +die, met de beide handen naar hem uitgestrekt, al spoedig Helmonds hand omklemde en gedurende zijn gansche, tamelijk radvloeiende +en schelluidende toespraak, op ’t innigst er mee aan ’t karnen bleef. + +</p> +<p>“Fameus veel plezier dokter, je nog te ontmoeten. ’t Doet me almachtig veel genoegen dat je ’t zoo treft. Ja niewaar, je treft +het bijzonder. Alles wèl niewaar? Je meisje—je bruidje wil ik zeggen, en de familie, en de generaal, en dat heerlijke weer +niewaar? <span class="letterspaced" lang="en">Be sure</span> dokter, ik ben jaloersch op je; je hebt een engel van een meisje, van een bruidje wil ik zeggen; reëel ’t is een engel! Morgen, +enfin, hé? Ik benij je. Ja waarachtig, als jij het niet was dan zou ik je benijen. Ook in de kerk hé? ’t Zal zeker vol zijn. +Algemeene belangstelling; je hoort van niets anders.—’s-Middags op reis niewaar? Zeker naar Zwitserland? Ja ja, je zult het +niet aan de groote klok hangen. Nou, van harte—van harte hoorje, als je, soms iets hebt, in je absentie.... van harte hoorje, +van harte!” + +</p> +<p>“Dankje Kippelaan, ’k ben van je belangstelling en hulpvaardigheid ten volle overtuigd;” zegt Helmond terwijl hij zijn hand +uit de dansende klem zoekt los te werken: “Je neemt me niet kwalijk, maar ik heb nog zaken, en dus....” Wuivend met de bevrijde +hand: “Tot weerziens, adieu!” + +</p> +<p>“Och-kom, is die haast zoo groot?” herneemt Kippelaan terwijl hij met een snelle beweging Helmond in den weg treedt: “Vijf +minuutjes? toe, vijf minuutjes, daar kun je niet tegen hebben? Je bent hier vlak bij m’n huis. Eventjes inwippen hé? Staandvoets +een klein beetje parfait d’amour. <span class="letterspaced" lang="fr">Parfait d’amour</span> hé? Watblief? Dat kun je niet weigeren?” + +</p> +<p>“Nee Kippelaan; waarlijk....” + +</p> +<p>“Allemaal gekheid, dát kun je niet weigeren: Parfait d’amour!? Op de liefste!? Op morgen?” Hij vat Helmond onder den arm en +noodzaakt hem een paar schreden met hem voort te gaan. + +</p> +<p>“Stellig Kippelaan, ik heb geen tijd; ik hou je parfait d’amour te-goed. Je weet bovendien dat ik nooit....” + +</p> +<p>“<span lang="fr">C’est vrai! c’est juste!</span> Maar in m’n keldertje heb ik ook delicieuze pomerans. De majoor zegt dat je ze nergens zoo drinkt. A propos ’t gaat beter +hé? Ik kreeg tweemaal niet thuis. Een beroerte? Half verlamd hé? Zeg, ga je morgen naar Rotterdam, of zul je over Arnhem langs +den Rijn....? Naar Rotterdam hé....?—Jawel, já wel je moet nu even mee binnen.” + +</p> +<p>“Maar ik herhaal je nóg eens dat ik geen tijd heb. Oom wacht me tegen halfzes op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> met ’t eten. Je zult dus begrijpen....” + +</p> +<p>“Allemaal gekheid, ik hou je geen twee tellens op. Eventjes, eventjes maar. Je kunt dan, en passant, m’n nieuwe causeuse eens +zien. ’k Geef je te raaien. Je zult ze prachtig vinden. Tachtig gulden; massief parole d’h....” +<a id="d0e1265"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1265">16</a>]</span></p> +<p>Helmond brengt zijn hand, die opnieuw werd gekerkerd, niet zonder eenig geweld in vrijheid; maakt een afwerende beweging, +en zegt haastig: “Die kom ik later eens kijken;” en gaat dan zoo snel mogelijk naar den kant zijner woning. + +</p> +<p>Nog geen twee schreden ver, daar voelt hij zich bij het pand van zijn jas grijpen, en terzelfder tijd een looden druk op zijn +schouder. Weer is hij tot stilstaan gedwongen. Kippelaan mocht hem zóó niet laten vertrekken. Als Helmond dan volstrekt niet +binnen wil komen en in geen geval iets gebruiken, dan moest Kippelaan hem toch nog even de hand drukken, en—daar hadt je het +lieve leven weer gaande: Helmonds hand dubde nogmaals en sterker dan straks tusschen hemel en aarde: + +</p> +<p>—”....en Gods allerbesten zegen, hoorje.... en dat je die prachtige engel in alle opzichten.... en gelukkige reis hoor! Maar +als je morgen te Rotterdam logeert, ga dan niet in <span class="letterspaced">De Keizer van Marokko</span>, dat is afzetterij.—<span class="letterspaced">St.-Lucas</span>!—Ik zie je er al met je beien; delicieuze tafel.—’k Neem ’t je niets kwalijk dat je me niet op de partij van eergisteren +hebt gevraagd; heusch niet, niemendal, hoor! Je kondt al je vrienden niet vragen. En morgen in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>, dat begrijp ik ook best. Maar je ziet me in de kerk.... ’k Zal je een oogknipje geven.—Zeg, tóch een klein dropje....? Eén +<span class="letterspaced">heel</span> klein droppeltje pomerans?” + +</p> +<p>Vijf minuten later treedt dokter Helmond, die door een snelle beweging aan vriend Kippelaan is ontkomen, zijn eigen woning +binnen. + +</p> +<p>Het doktershuis is een kleine en lage, maar vriendelijke woning, gelegen aan den buitenkant van het stadje, welke buitenkant +door velen de wal of het walletje, door sommigen de singel genoemd wordt. + +</p> +<p>Het woonhuis met vier ramen in den gevel, een deur in ’t midden en een hoog zoldervenster boven die deur, moet ongetwijfeld +in de laatste dagen belangrijk zijn opgeknapt. Het witte pleister is zoo blank als verschgevallen sneeuw, terwijl de palissanderhoutkleurige +verf der voordeur en de lichtgele of witte tinten van kozijnen en lijstwerk, glimmen dat het een lust is. ’t Ligt daar heel +aardig dat kleine huis. Een zeer smal tuintje—of liever een paar smalle bloemperken met een klinkerpaadje in ’t midden, scheidt +het van den wal, die de geliefkoosde wandeling is der Romphuizers, en door fiksche ijpe en lindeboomen wordt overschaduwd. +Het eenige dat men jammer kan noemen is, dat men om in de woning van dokter Helmond te komen, drie trapjes in den wal naar +beneden moet. ’t Huis ligt van den wal gezien wel een weinig in de diepte, en mist ook daardoor voor een goed deel het fraaie +uitzicht op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> en de bosschen van Hoenderveld, ’tgeen men ten volle zou hebben indien het huis een voet of drie hooger lag. + +</p> +<p>Nochtans voor dokter is de ligging van zijn huis juist een zeer gewenschte. Zijn woning is de laatste van een—althans voor +het stadje—vrij drukke straat die op den wal uitkomt, en ofschoon nu de voorgevel iets te laag is om het fraaie uitzicht te +genieten, zoo geeft de rechter-zijmuur het voorrecht dat men door een tweede <a id="d0e1295"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1295">17</a>]</span>buitendeur zeer gemakkelijk en zonder den wal op te gaan erbinnen kan komen, terwijl bovendien de ramen in dien zijmuur het +gezicht op de straatpassage vergunnen. Wat inzonderheid die zijdeur bijna onmisbaar maakt, is de omstandigheid dat Helmond, +zooals dat in dorpen en kleine steden nog altijd gebruik is—zijn eigen apotheek houdt. Nevens die zijdeur dan, en alzoo in +het achterhuis, bevindt zich Helmonds apotheek. Wie dokter spreken of uit de apotheek iets hebben moet, komt in de Hoenderveldstraat +en niet aan de voordeur op den wal. ’t Is aan de klompen, die dikwijls in de straat voor het drempeltje staan, zeer duidelijk +te zien dat het doktershuis de zijdeur wel noodig had. + +</p> +<p>Helmond is van de straatzijde in zijn woning gekomen, en treedt aanstonds rechts de kleine apotheekkamer binnen. + +</p> +<p>“Is er niets geweest Thomas?” zegt Helmond tot een jonkman met blonde haren, die achter de toonbank aan ’t vouwen van poeders +is. + +</p> +<p>“Nee dokter, niemendal;” zegt de jongen terwijl hij merkbaar Helmonds blik zoekt te ontwijken. + +</p> +<p>“Niemand voor de apotheek Thomas?” + +</p> +<p>“Nee dokter, geen mensch....” + +</p> +<p>“’t Ruikt hier zoo sterk naar spiritus nitri....” + +</p> +<p>“Hé.... o ja, jawel dokter,” aarzelt Thomas en bukt zich om iets op te rapen dat er niet ligt: “ja ziet u, ik heb bij vergissing....” + + +</p> +<p>“Kun jij je vergissen Thomas?” + +</p> +<p>Thomas heft het blauwe oog tot hem op en zegt: + +</p> +<p>“Och dokter, moe was zoo.... Dokter zal wel begrijpen.” + +</p> +<p>“Zij is toch niet ongesteld?” + +</p> +<p>“Nee dokter, Goddank nee! Moe is heel wel, en den heelen morgen was zij bezig, maar.... wat zal ik u zeggen: Moe is dezer +dagen een beetje van haar stuk.—Ja, eigenlijk van haar stuk,” herhaalt de jongen terwijl hij de recepten inziet, die Helmond +uit zijn portefeuille genomen en hem stilzwijgend heeft toegereikt: “Och ja dokter, ’t kan moe zoo ineens overvallen dat ze.... +geen woord meer....” Thomas draait zich plotseling om; kijkt naar de medicijnflesschen, en potten omhoog; pakt er een, zet +hem met een zijdelingsche beweging op de toonbank en ziet weer naar de flesschen en potten, doch schijnbaar zonder te kunnen +vinden wat hij hebben moet. + +</p> +<p>Helmond vraagt niet verder. Een oogenblik later zegt hij: + +</p> +<p>“Thomas, ik reken er nu vast op dat je in mijn afwezigheid alles nauwkeurig volgens afspraak zult behandelen. Zoo dikwijls +collega Biermans hier mocht komen, zul je zeker beleefd en vriendelijk tegen hem zijn.” + +</p> +<p>“Alles wat ú verlangt dokter, dat doe ik met liefde; beleefd wil ik tegen dokter Biermans zijn, maar vriendelijk.....” + +</p> +<p>“Nu, je weet wat ik bedoel. Mocht er voor ’t overige soms ’t een of ander wezen waardoor mijn spoedige thuiskomst noodzakelijk +werd—ik bedoel een zeer ernstig ziektegeval met een bepaald verlangen naar mijn persoon, telegrafeer me dan, zooals gezegd +is <a id="d0e1329"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1329">18</a>]</span>terstond aan een der opgegeven adressen. Ik vertrouw echter Thomas, dat je dit niet dan in werkelijk hoogen nood zult doen.” + + +</p> +<p>“Dat spreekt immers vanzelf dokter. Alles zal zeker goed gaan. Ik.... ke....” + +</p> +<p>“Was er nog iets?” + +</p> +<p>“Nee dokter, nee; maar....” + +</p> +<p>“Beter vooruit gevraagd dan naderhand verlegen te zitten Thomas!” + +</p> +<p>“Nee dokter, toch niet, ’t was alleen....” + +</p> +<p>Helmond krijgt nogmaals het achterhoofd met de blonde haren van zijn provisor te zien. + +</p> +<p>Thomas tuurt opnieuw naar de etiquetten der potten en flesschen. + +</p> +<p>“En wát was er dan Thom?” + +</p> +<p>Na een oogenblik van stilte komt de provisor, niet zonder eenige zelfoverwinning den jongen patroon nabij, en zegt terwijl +hij hem met zijn blauwe oogen vriendelijk en trouwhartig ofschoon vluchtig aanziet: + +</p> +<p>“Dokter, moe en ik, we zouden zoo graag.... we dachten... we...” + +</p> +<p>“Je goede moeder heeft toch geen oogenblik gedacht dat ik zou heengaan zonder nog eens bij haar te komen! Maar mijn beste +jongen, ik kom immers van avond weer thuis en ga morgen niet vóór elven de deur uit. Wel zeer zeker moet ik je moeder nog +eens spreken.—Kom, ik wil haar maar aanstonds opzoeken.” + +</p> +<p>Uit de apotheek in de achter- of dwarsgang der woning teruggetreden, gaat Helmond links zijn spreekkamertje voorbij, en klopt +dan aan het eind van die korte gang op een deur. + +</p> +<p>Thomas is den patroon gevolgd, nadat hij even de binnenknip op de straatdeur heeft gedaan. + +</p> +<p>Nu Thomas in de woonkamer van zijn moeder komt, ziet hij hoe de goede vrouw den jongen dokter met een ongewone trilling van +het hoofd te gemoet gaat. + +</p> +<p>Zij geeft hem de hand; zegt eenige bijna onverstaanbare woorden, en barst dan eensklaps in een zenuwachtig snikken los. + +</p> +<p>“Stil moeder, stil! Foei, dat is nu weer kinderachtig. Wat moet dokter daar nu van maken! Als dokter niet wist dat je erg +zenuwachtig waart dan zou hij wel kunnen denken dat we ons niet verheugden in zijn geluk. Stil moedertje, stil!” + +</p> +<p>“Laat moeder maar eerst eens uithuilen Thom. De zenuwen willen zoomin gecommandeerd als beklaagd worden. Ik weet immers te +goed hoe je brave moeder zich in mijn geluk verheugt.” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake drukt Helmonds hand, en dan zich vermannend, zegt ze op bewogen toon: + +</p> +<p>“Daaraan heeft mijn weldoener nooit getwijfeld, dat weet ik zeker; maar.... er zijn oogenblikken....” + +</p> +<p>“Geef je moeder een glas water Thomas.—Ziezoo, drink maar eens ferm mevrouw. Flink zoo. En nu ook verder geen lange aanspraken +niewaar? ’t Is <span class="letterspaced">alles</span> uitmuntend goedgemeend, daarvan heb ik de doorslaandste bewijzen. Werd mijn slaap- en zitkamer gedurende de bruidsdagen niet +telkens als met frissche bloemen bezaaid, en wat meer zegt, heeft mijn lieve bruidje niet zelf er over geroepen <a id="d0e1374"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1374">19</a>]</span>zoo keurig als alles door mevrouw werd in orde gebracht? Zij verbeeldde zich dat ze verrukt zou zijn als we bij onze terugkomst, +de overgordijnen voor de glazen en alles geheel in orde zouden vinden.” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake heeft zich hersteld. Zij wischt zich de tranen uit de oogen, en zegt zacht op bewogen toon: + +</p> +<p>“Wat u aan de arme doktersweduwe en haar kind hebt gedaan, beste mijnheer Helmond, dat kan ik u nooit vergelden, maar....” + + +</p> +<p>“Och lieve mevrouw, daar moet u niet van spreken; wat ik deed geschiedde werkelijk het allermeest uit een welbegrepen eigenbelang.” + + +</p> +<p>“Het schoonste eigenbelang! Het was om de voldoening te smaken bedroefden te hebben getroost en welgedaan.” + +</p> +<p>“Mevrouw Van Hake, als twee menschen zich tegenover elkander gelijkelijk verplicht gevoelen, dan doen zij ’t best elkaar stilzwijgend +de hand te drukken, en die handdruk zegt dan mede genoeg voor de toekomst.” + +</p> +<p>“O u bent zoo goed mijnheer Helmond, maar juist de toekomst is het die mij met droeve gedachten vervult. Toen Van Hake na +al onze rampen en zijn langdurig ziekbed gestorven was, en u in zijn plaats als dokter te Romphuizen kwaamt, toen was het +uw liefde die.....” + +</p> +<p>“Beste mevrouw, waarvoor toch dat alles? Wij weten immers wel.....” + +</p> +<p>“Maar dokter, laat moeder nu toch alsjeblieft uitspreken. Moe wordt altijd zenuwachtig als men haar in de rede valt. Ga jij +je gang maar moedertjelief: je woudt zeggen dat dokter ons toen hier in huis heeft laten blijven, niewaar?” + +</p> +<p>“Ja kind, en ik zou van alles willen ophalen, en vooral hoe dokter je zelf zooveel heeft geleerd dat je zoo’n goed examen +als apotheker kondt doen; en van alles en alles wat hij meer deed om ons onze smart te verlichten, terwijl anderen....” + +</p> +<p>“Zoo’n pruik als Biermans bijvoorbeeld!” valt Thomas uit: “zoo’n schrok, die....” + +</p> +<p>“Hoor eens Thomas, het is me niet aangenaam om mij ten koste van een oud en achtenswaardig man te hooren verheffen. Biermans +heeft een zwaar huishouden en wilde zijn tweeden zoon immers zelf graag apotheker zien worden. En nu, ronduit gezegd beste +vrienden, het zou me plezier doen indien we het zonder meer woorden bij een handdruk konden laten. Mocht er echter iets zijn +dat mijn moederlijke vriendin voor de toekomst met zorg vervult, dan luister ik heel graag en met belangstelling; doch, raakt +het punten van huishoudelijken aard, zijn het woon- of—vergun mij het woord—zijn het telkens weer <span class="letterspaced">keuken</span>bezwaren, laat dan mijn verzekering mede uit naam van mijn lieve Eva, u voldoende zijn, dat het tot ons wezenlijk geluk zal +bijdragen indien alles tusschen ons blijft op den ouden voet—uitgezonderd die kleine menage-verandering, zooals ze u is voorgesteld.” + + +</p> +<p>“Och, dat u mij toch begrijpen woudt lieve dokter,” herneemt <a id="d0e1403"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1403">20</a>]</span>mevrouw Van Hake: “juist wat u met zooveel goedheid mijn woon- en keukenbezwaren noemt, ze zijn van zeer overwegenden aard. +Toen u als vrijgezel onze woning kocht, toen was het behoud der drie kamers in het achterhuis niet van zoo heel veel belang +voor u—daargelaten het geldelijk voordeel, dat er door u van zou zijn te trekken geweest.” + +</p> +<p>Vriendelijk maar toch eenigszins verstoord zegt Helmond: + +</p> +<p>“Voor die kamers had ik dan toch al uwe zorgen, al uw huishoudelijke bemoeiingen, niewaar?” + +</p> +<p>“Juist, mijn lieve mijnheer Helmond; maar gesteld eens dat die laatste opwogen tegen alles<span id="d0e1411" class="corr" title="Niet in bron">,</span> <span class="letterspaced">alles</span> wat u voor mij en mijn Thomas hebt gedaan, is dan de toekomst voor mij geen pijnlijke toekomst terwijl ik weet dat het eenige +wat ik u in ruil voor uwe weldaden kon geven, nu geheel moet ophouden? Met uw huwelijk dokter, neemt uw vrouwtje natuurlijk +het huishoudelijk beheer in handen. Zal zij in den aanvang misschien nog een enkele maal zoo vriendelijk wezen om de oudere +in jaren over ’t een of ander te raadplegen, allengs zal zij, geheel berekend voor hare taak, mij niet meer behoeven, en ik +in uw dienst geen nuttige hulp, maar steeds meer en meer een groote lastpost zijn.” + +</p> +<p>“Mevrouw Van Hake is nimmer in mijn <span class="letterspaced">dienst</span> geweest!” zegt Helmond half verdrietig: “en, als dat ooit door iemand als zoodanig is beschouwd, dan wordt het hoog tijd +dat daar een eind aan komt. Vergeef me lieve mevrouw, dat ik een oogenblik wat knorrig werd, maar ik acht u te hoog dan dat +ik u zóó over u zelve kan hooren spreken. Wilt u dat ik je even klaar en zuiver onze verhouding voor oogen stel, luister dan: +Toen ik indertijd aan oom Van Barneveld mijn wensch te kennen gaf, dat ik u en Thomas de achterkamers wilde doen behouden, +toen vond hij dat denkbeeld zoo aardig dat hij ’t huis voor mij kocht. De beleefdheid komt dus van oom, en uw blijven in die +kamers is alzoo een conditie voor mijn eigendomsrecht. U hebt <span class="letterspaced">recht</span>. Zie, dat is nommer één!” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake, terwijl ze een traan uit het oog wischt, schudt half glimlachend het hoofd. + +</p> +<p>“Nommer twee is: dat ik u veertig gulden in de maand betaal.” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake knikt als wil zij zeggen dat dit nu de hoofdquaestie wordt. + +</p> +<p>“Prompt,” vervolgt Helmond: “wat ik daarvoor al <span class="letterspaced">genoot</span> aan zorge en vriendschap, daarvan spreek ik niet meer; ik vraag nu eens heel zakelijk wat ik daarvoor genieten zal: Ten eerste +mevrouw, de geheele hulp van Thomas, ’t geen hoe langer hoe meer van beteekenis wordt, zoodat ik al gedacht heb of hij het +daarvoor wel lang meer zal volhouden.” + +</p> +<p>“Dokter,” valt Thomas in: “er is misschien in ’t heele land geen provisor die zóó betaald wordt; maar moeder staat er bij, +en God hoort het me zeggen: al moest ik dag en nacht om niemendal voor u werken, ziedaar, ik zou....” + +</p> +<p>“Hoor eens mijn beste Thomas, al meen je het nog zoo goed, nu spreek je in allen geval voor je beurt,” zegt Helmond en klopt +<a id="d0e1440"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1440">21</a>]</span>Thom op den schouder: “ik was aan mijn berekening: Ten eerste heb ik dan voor mijn veertig gulden de geheele hulp van Thomas, +en ten andere de volkomen overtuiging dat er onder mijn dak twee zielen wonen, op wier geheele liefde ik rekenen kan en aan +wie mijn gansche bezitting beter dan aan mij zelven is toevertrouwd. Voor die ellendige veertig gulden—indien ik dáár nog +van spreken moet—heb ik dan bovendien, bij mijn veelvuldige afwezigheid, voor mijn vrouwtje een lief en moederlijk gezelschap, +en voor mij zelven de zekerheid dat zij, wanneer ik vanhuis ben, ten allen tijde raad en hulp zal vinden en, wat er ook gebeure, +nooit verlaten is. Ik heb.... Maar genoeg, méér dan genoeg! Al wat ik daar ’t laatst in rekening durfde brengen is een “naar +ons toe rekenen” geweest. Alzoo resumeer ik, en, neem nu mijn woord als dat van een man die het eerlijk meent; wanneer u hier +blijft op den voet zooals ik ’t u heb voorgesteld, dan maakt u gebruik van uw recht, en handelt geheel naar den wensch van +mijn braven oom, die mij met dat doel dit huis heeft gegeven. Maar bovenal, u toont erdoor aan mijne—ja ik mag het zeggen, +ook aan Eva’s liefde, te gelooven, en tevens dat het u mede niet onverschillig is om den band onzer vriendschap door een gestadigen +omgang zoo mogelijk nog te versterken.” + +</p> +<p>“Och beste mijnheer Helmond, zooals u het voorstelt, ja.... maar.... Ach, men kan niet alles zoo uitspreken.” + +</p> +<p>“Geen maren meer goede mevrouw; ’t zal misschien noodig zijn dat ik u later mijn woorden eens duidelijker op schrift geef. +Wat geschreven staat, heeft dikwijls meer waarde ter overtuiging.” + +</p> +<p>Moeder en zoon hebben onder Helmonds laatste woorden teekenen van ja en neen gewisseld. + +</p> +<p>“Jawel moelief, jawel!—Niet....? Dan zal <span class="letterspaced">ik</span> het zeggen.” + +</p> +<p>“Nee Thomas, nee!” + +</p> +<p>“Jawel, jawel moe; dokter moet het weten. Ziet u dokter, moe tobt er maar over dat ú wel in alles en alles—ziet u.... maar....” + + +</p> +<p>“Och Thom, hoe kun je nu.... Dokter zal denken....” + +</p> +<p>“Nee moe, dokter zal het niet verkeerd opvatten. Ik.... wilde zeggen....” + +</p> +<p>“Komaan Thomas, wind er geen doekjes om. Misschien raad ik al aanstonds wat het wezen moet. Er is vrees misschien dat dokters +vrouwtje de zienswijze en gevoelens van haar man niet geheel zal deelen, en dat de tusschen ons bepaalde overeenkomst door +<span class="letterspaced">haar</span> minder wenschelijk wordt gekeurd.” + +</p> +<p>Thomas staart met groote oogen naar den grond terwijl hij verscheidene malen ter bevestiging met het hoofd knikt. Mevrouw +Van Hake heeft het gelaat van den spreker afgewend en fluistert: + +</p> +<p>“Och Thom, dat was het toch niet;.... tenminste....” + +</p> +<p>“’t Is goed dat men de zaken maar bij haar naam noemt mevrouw, want als dit werkelijk een punt van vrees bij u uitmaakt, dan +ben ik in staat om u volkomen gerust te stellen en van het tegendeel uwer vrees te overtuigen. In de eerste plaats heeft Eva +nadat zij u leerde kennen, mij gezegd dat ze u zoo <span class="letterspaced">heel lief</span> vond—ja het <a id="d0e1475"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1475">22</a>]</span>moet er nu uit—en dat ze hoopte recht veel van u te leeren. Bovendien waren het haar eigen woorden: ’t Is zoo’n gezellig idee +dat mevrouw Van Hake en haar zoon bij ons inwonen; wij zullen ze dikwijls zien, en als je mij zooveel alleen moet laten dan +zal de goede vrouw nog last van me krijgen.”—Is er nu meer noodig om u gerust te stellen en te doen gelooven dat de nabijheid +uwer moederlijke zorg en liefde ons geluk moet verhoogen, terwijl uw inwoning—ik herhaal het alweer—toch steeds als een <span class="letterspaced">recht</span> door u moet beschouwd worden?” + +</p> +<p>Ofschoon aangenaam door Helmonds woorden getroffen, zoo is de doktersweduwe nog geenszins overtuigd dat haar vrees voor de +toekomst zoo geheel zonder grond is. Nochtans, indien zij na de verklaring van haar weldoener daarvan blijk gaf, het zou al +zeer weinig kieschheid verraden, aangezien door haar vasthouden aan den twijfel, zoo al niet de oprechtheid van Eva’s karakter, +dan toch haar goed doorzicht in verdenking werd gebracht, ’tgeen den man die haar uit de volheid van zijn hart beminde, ja +schier aanbad, zeerzeker moest grieven. + +</p> +<p>Thomas echter heeft zich voorgesteld om de zaak geheel in ’t reine te brengen. Wat moeder verzwijgen wil, kan hij niet verkroppen. + + +</p> +<p>“Ja dokter,” valt hij uit: “’t is waar, juffrouw Armelo was ook heel vriendelijk en niemendal grootsch; maar....” + +</p> +<p>“Dacht je dat ze <span class="letterspaced">grootsch</span> was Thomas?” + +</p> +<p>“Foei Thom, hoe kun je zoo raar spreken.” + +</p> +<p>“Nee ziet u dokter, dat dacht ik niet, want ik zeg immers dat zij het niemendal is;” herneemt Thomas een weinig verlegen: +“Maar weet u waar moeder niet overheen kan.... Jawel moeder, laat me nou spreken, je tobt er over. Jawel! Zie dokter....” + + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake bevreesd dat Thomas door een onbedachtzaam woord haar edelen vriend nogmaals zal kwetsen, valt haar zoon +in de rede en vervolgt: + +</p> +<p>“Wat Thomas u zeggen wil komt eenvoudig hierop neer, menheer Helmond, dat ik vóór uw verklaring van daareven, een weinig grond +meende te hebben om te onderstellen dat uw lief bruidje ons inwonen op den duur minder aangenaam zou zijn. Toen zij den laatsten +keer met u hier was, toen zei ze—zonder er waarschijnlijk zelve zoo heel veel bij te denken: dat er van onze beide achterkamers +links, en uw beide voorkamers aan dezelfde zij van het huis, een prachtige suite zou kunnen gemaakt worden als men de muren +doorsloeg. Zie, beste menheer Helmond, nu Thomas mij tot spreken dwingt, nu moet ik eerlijk zeggen dat ik bij mij zelve dacht: +als de jonge mevrouw Helmond met zulk een verbouwingsdenkbeeld haar nieuwe woning betrekt, dan zou ik èn haar èn haar braven +man toch werkelijk tot grooten overlast wezen, en, met al mijn “<span class="letterspaced">recht</span>”, hen niet weinig in den weg staan. Dokter weet genoeg hoe menschen en plannen doorgaans geprikkeld worden, indien er zich +bezwaren opdoen die echter niet onoverkomelijk zijn.” + +</p> +<p>“Is dat nu alles, lieve mevrouw?” +<a id="d0e1504"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1504">23</a>]</span></p> +<p>“Och ja dokter, het was kinderachtig misschien.” + +</p> +<p>“Is er niemendal méér Thomas?” + +</p> +<p>“Nee—niewaar moe?—Moe was eigenlijk bang dat we u toch <span class="letterspaced">te veel</span> zouden zijn.” + +</p> +<p>Helmond vat de hand van zijn oude vriendin: + +</p> +<p>“Mevrouw, in herhalingen treed ik niet. Wat ik u zeide was alles waar en van harte gemeend. Maar luister nu: wanneer een jong +meisje haar aanstaande woning beziet, dan is het niet vreemd dat ze—in een tijd dat men schier geheel illusie is—zich nog +meer illusies schept. Toen mijn lieve Eva die opmerking maakte, toen moest ik in stilte om mijn aardig bouwmeestertje lachen. +’t Zou een mooie pijpenla worden die prachtige suite! Maar ik liet haar ’t genot van haar bouwkundige opinie, geheel overtuigd +dat zij aan zoo iets evenmin ernstig dacht als aan haar schertsend woord om in onzen <span class="letterspaced">voortuin</span> een goudvisch-vijver te doen graven. Eva heeft het zonder eenig nadenken of misschien zelfs—zooals dat laatste—gekscherend +gezegd. Zij was het volkomen met mij eens dat we aan onze flinke drie benedenkamers en één ruime bovenkamer met haar heerlijk +uitzicht, ruimschoots genoeg hebben; dat méér overdaad zou zijn, en ik houd mij dus overtuigd dat u in alle opzichten zonder +verdere schrikbeelden het jonggetrouwde paar in uwe of onze gezamenlijke woning zult kunnen ontvangen.” + +</p> +<p>Liefdetranen besproeien Helmonds hand. Thomas valt zijn moeder om den hals en fluistert: + +</p> +<p>“Zie moedertjelief, ik wist het wel!” En dan zachter, op geheimzinnigen toon: “Nu maar doen hê?” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake geeft haar jongen een toestemmenden wenk, en terwijl nu Thomas naar een hoektafeltje gaat en een zwartzijden +foulaard van een hoogopstaand voorwerp neemt, vermant zich de weduwe, en zegt met een aanduiding van het genoemde voorwerp: + + +</p> +<p>“Lieve dokter, niemand weet beter dan u hoever het vermogen van Van Hake’s weduwe reikt. Wat anderen u konden schenken, daartoe +was ik niet in staat; maar u aan te bieden wat ik nog behouden mocht en voor mij een hooge waarde heeft, dat is mij en mijn +jongen een wezenlijk genot en een behoefte van het hart. Neem den inktkoker met het zilveren Minerva-beeldje als een blijk +onzer warme liefde, beste dokter, en zoo dikwijls als gij de woorden op het voetstuk: “Aan Dr. J. Van Hake, den schranderen +Aesculaap,” zult lezen, lees er dan bij ’tgeen Thomas zelf er onder graveerde: “Van zijn weduwe en zoon aan Dr. A. Helmond, +den edelen menschenvriend.” + +</p> +<p>“Maar mevrouw! die prachtige inktkoker! die herinnering aan uw waardigen echtgenoot! het stuk dat ge vol weemoed wel eens +uw afgodsbeeld hebt genoemd; zou ik....?” + +</p> +<p>“Beken maar dokter, dat het heel goed is, wanneer men zich van zijn afgodsbeelden ontdoet. Och weerstreef ons niet. Iets anders +konden wij u niet schenken zonder dat het uw rechtmatig misnoegen zou hebben opgewekt.—Zie, het is ons nu zoo aangenaam te +weten, dat het stuk, waar Van Hake zoo innig gelukkig mee was, en waar <a id="d0e1533"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1533">24</a>]</span>hij in die vier laatste jaren vol rampspoed en ellende, ondanks onzen hoogen nood, niet van scheiden kon, dat het nu aan den +man behoort waarop hij, naast God, voor vrouw en kind zijn hoop had gebouwd, den mensch—zooals hij op zijn sterfbed zeide—die +ongetwijfeld als een trooster zou komen in onze droefenis.” + +</p> +<p>“Mevrouw Van Hake, ik dank je; ik dank je met een vol en bewogen gemoed! Over de waarde van uw geschenk spreek ik niet meer. +Dat u ’t mij geven woudt, het treft me diep.... zeer diep. Hoe zou ik het kunnen weigeren terwijl Thomas zelf onze namen erop +vereenigd heeft. Ja, welzeker, de Van Hakes en Helmonds zijn door onverbreekbare banden van vriendschap aan elkaar verbonden. +Nogmaals dank mevrouw.... hartelijk dank! Hier Thomas, verwerk jij dien handdruk nu eens tot een zoen voor je beste moeder.... +Of nee, nee Thomas, nog een handdruk voor <span class="letterspaced">jou</span>, maar den zoen dien mag ik haar zelf wel geven.” + +</p> +<p>En het was dokter Helmond alsof hij een eigen moeder omhelsde, en het was die weduwe alsof een oudste teerbeminde zoon haar +den zoen had gegeven. + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">DERDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Nadat Helmond nog ’t een en ander met het oog op morgen en de aanstaande reis heeft in orde gebracht, verlaat hij omstreeks +vijf uren zijn woning, teneinde vooral niet te laat bij den generaal op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te komen. + +</p> +<p>Nauwelijks is hij den wal ten einde- en links de kleine stadsbrug overgegaan—welke brug nog altijd den naam van Hoenderveldsche +poort draagt, ofschoon de poort sinds jaren verdween—ternauwernood betreedt hij den golvenden straatweg, die hem tot aan het +landgoed van den generaal wel heerlijke vergezichten maar weinig lommer zal bieden, of hij ziet bij de eerste kromming van +den weg een rijtuig van achter het frischgroene akkermaalshout te voorschijn komen, en bemerkt terstond dat het de tilbury +van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> is. + +</p> +<p>In weinige seconden was het rijtuig hem nabij gekomen. De grijze koetsier houdt den schimmel in, en terwijl hij Helmond zeer +militairement met de zweep salueert, zegt hij: + +</p> +<p>“Ik zal maar eventjes keeren menheer;” door welk wenden Helmond nu beter kan opmerken hoe, zoowel Willems zweep als het hoofdstel +van den schimmel, met kleine maar allerliefste bouquetjes versierd is. + +</p> +<p>Een oogenblik later zit Helmond naast den koetsier, en terwijl de schimmel in gestrekten draf den terugtocht naar de <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> aanvaardt, zegt Willem: +<a id="d0e1564"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1564">25</a>]</span></p> +<p>“Ik had orders van den generaal om precies tien minuten over vijven op den wal bij dokter vóór te zijn.” + +</p> +<p>“’t Maakt niet uit Willem. Ik wist niet dat oom mij zou laten halen, en ben maar opgestapt toen ik klaar was. Jongens, wat +heb je Zampa mooi opgesierd.” + +</p> +<p>“Dat is op order van juffrouw Coba menheer; de bouquetjes heeft zij gemaakt, en den baas gelast ze er aan te binden.” + +</p> +<p>“’t Is een lief en hartelijk meisje.” + +</p> +<p>“Ja menheer, dat zeggen we dikwijls; maar jammer dat ze zoo uit den aard slaat.” + +</p> +<p>“Hoe meen je?” + +</p> +<p>“Ik meen vanwegens d’r.... postuur zal ik maar zeggen.—Als je de juffrouw bij den generaal ziet dan zou je niet veronderstellen +dat ze een militairekind was. D’r zit zoo geen kommiesbrood in de juffrouw.” + +</p> +<p>“Als ik me goed herinner dan had tante ook een bleek en ziekelijk voorkomen; ’t staat me zoo flauw voor den geest.” + +</p> +<p>“Jawel precies dokter. Mevrouw’s portret dat boven ’t schrijfbureau van den generaal hangt is nog veel te rond en te mooi. +’t Was een braaf en zachtzinnig mensch, maar ziekelijk en bleek. Toen de kolonel haar op zijn acht en veertigste jaar tot +vrouw nam, toen dacht ik al dadelijk dat ze niet lang onder z’n kommando zou dienen. ’t Was jammer, een groot jaar nadat ik +haar met witte handschoenen had gereden, reed ik haar met zwarte. Nee, dan denk ik dat dokter d’r langer plezier van zal hebben.” + + +</p> +<p>“Tenminste mijn aanstaande is heel gezond Willem.” + +</p> +<p>“God geve dat menheer tot in lengte van dagen met haar gelukkig zal zijn.” Na een oogenblik stilte terwijl hij met de zweep +een paardenvlieg van schimmels hals heeft weggetikt: + +</p> +<p>“Als ik alles zoo bedenk dan zou ik u—met verlof—kunnen benijen dokter.” + +</p> +<p>“Ei zoo Willem?” + +</p> +<p>“Ja menheer, ik heb op mijn jaren bij den braven generaal alles wat m’n hart kan begeeren, en ik dank er God voor; maar toch—toch +wou ik dat ik van morgen afaan, voor een dag of wat in menheer z’n plaats was.” + +</p> +<p>De ernst, die er op het gelaat van den ouden krijgsman is te lezen en die zich mede in den toon van zijn stem heeft geopenbaard, +deed al spoedig den glimlach verdwijnen, die voor een oogenblik den gelukkigen bruidegom om de lippen speelde. + +</p> +<p>“En waarom benij je me Willem?” + +</p> +<p>“Naar ik in de keuken vernam zal menheer morgen met de jonge mevrouw naar Parijs gaan;” zegt de grijze snorrebaard terwijl +hij vluchtig van terzijde een vragenden blik op den dokter werpt. + +</p> +<p>“Als men het in de keuken zegt dan zal het wel waar zijn.” + +</p> +<p>“Menheer weet wel dat ik niet nieuwsgierig ben; maar ik spreek ervan omdat menheer als hij werkelijk naar Parijs gaat, een +gezicht zal zien, waar ik om zoo te spreken m’n laatste eindje leven voor zou overhebben.” +<a id="d0e1603"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1603">26</a>]</span></p> +<p>“Je bedoelt....?” + +</p> +<p>“Wat ik bedoel menheer? Wel, wat zou ik er anders willen zien dan de plaats waar de groote Keizer rust. Ja dokter, dat u met +de jonge mevrouw die plek met je eigen oogen zult bezichtigen, dat kan ik je benijen. Zie, ik was nog maar een jongen van +veertien jaar toen ik als pijper in dienst kwam, maar tweemaal heb ik hem toch gezien; op zijn paard, ons toewuivend met den +steek; en, zie dokter, dát vergeet je je leven niet!—Komaan Zampa, het hek in.” + +</p> +<p>“Als <span class="letterspaced">oom</span> er nog eens naar toe ging Willem.” + +</p> +<p>“’t Zal niet gebeuren menheer.—Ho Zampa!—Voorzichtig dokter.—Hoe laat verkiest u dat ik weer vóór kom?” + +</p> +<p>“Heeft oom gezegd dat je me ook zoudt terugrijden?” + +</p> +<p>“De generaal heeft me gelast u te halen en te brengen.” + +</p> +<p>“Dan om negen uur Willem.” + +</p> +<p>De grijze koetsier buigt, en salueert met de zweep. + +</p> +<p>’t Is een klein maar heerlijk gelegen landgoed, dat door den gepensioneerden generaal Van Barneveld als eigenaar wordt bewoond. +Van den straatweg ziet men langs den oprit—die om het breede middelgazon naar de woning voert, ter linker- en rechterzijde +prachtige boomen en sierlijke heestergroepen. + +</p> +<p>De woning op zichzelve is er een van die <span id="d0e1627" class="corr" title="Bron: solied">solide</span> gebouwde, zeer deftige en nochtans vriendelijke soort, waarin de tijdgeest echter niet veel behagen heeft. + +</p> +<p>Een deftig <span class="letterspaced">stadshuis</span> zou men zeggen. Behalve de onderwoning, is het twee verdiepingen hoog; acht ramen heeft het in den voorgevel, uitgenomen +nog de beide, even hooge, maar zeer smalle ramen der vestibule waartoe een fiksche deur met sierlijk lofwerk den toegang verleent, +nadat men eerst een vrij hooge en breede hardsteenen stoep heeft moeten beklimmen. + +</p> +<p>Den goeden naam, dien het landgoed met betrekking tot zijn ligging geniet, dankt het bovenal aan ’tgeen van de straatwegzijde +verborgen blijft. De achtergevel van het gebouw—naar het zuiden gekeerd—staat op de helling van den berg die aan het buitenverblijf +zijn naam schonk. Is men onder de zware takken van eiken en beuken ter weerszijden van het landhuis doorgegaan, dan ziet men—behalve +de bloemen aan zijn voet—het groen van heesters en boomtoppen die oprijzen uit de diepte. En tusschen die openingen door, +geniet men weder het prachtigst uitzicht over een heerlijk Geldersch landschap: ’twelk zich verliest in een dommelig verschiet, +en waardoor de grijze Rijn—nu eens blinkend in den glans van een doorvallend zonlicht en dan weder grauw gedekt door een voortjagende +wolkschaduw, zich voorspoedt naar het verre welbekende duin. + +</p> +<p>Vooral bij een stoombootvaart op den Rijn, levert het wit gepleisterde huis met zijn fraai uitgebouwde <span class="letterspaced">serre</span> aan de zuidzijde—zooals het daar in de hoogte telkens achter het geboomte wegschuilt—een recht vriendelijk pittoresken aanblik +op. Men zou dan aan wal willen stappen om te dolen in het bosch aan den voet van den berg, waar de klare beek over blanke +kiezels murmelt <a id="d0e1642"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1642">27</a>]</span>men zou de meestal steile paden van den fiks begroeiden <span class="letterspaced">Zonsberg</span> willen beklimmen, om eindelijk in dat hooggelegen landhuis—als het zoo wezen mocht—een weinig te kunnen uitrusten, met het +oog over den schoonen voorgrond in het heerlijke verschiet. + +</p> +<p>Voor het hoogopgeschoven raam van een ruim vertrek zit de generaal Van Barneveld in een gewonen leunstoel. De generaal is +een man van bijna zeventig jaren. Zijn zilverwitte haren en forsche grijze knevels verhoogen het mannelijk schoon van zijn +edel gelaat. Het hooge voorhoofd en de helderbruine oogen spreken van verstand en doorzicht, terwijl de eenigszins gebogen +neus en fijnbesneden mond, kloekheid van inborst verraden en reinen zin. + +</p> +<p>Opziende uit het boek waarin hij heeft gelezen, tuurt de generaal een wijle naar het schoone vergezicht, om echter al spoedig +een blik op de groote pendule te werpen, die zoo even halfzes heeft geslagen. Van Barneveld haalt zijn horloge te voorschijn +en ziet “dat de pendule niet in de war is”. De generaal is een man van de klok. Kleine zielen hebben dikwijls dezelfde accuraatheids-manie, +en ofschoon die accuratesse alzoo op zich zelve niet veel beteekent, zoo mag men er nu toch uit opmaken dat Van Barneveld +gedurende zijn militaire loopbaan zoomin in de lage als hoogere rangen, ooit naar zich wachten liet maar steeds op zijn post +was. + +</p> +<p>De generaal verlaat zijn zitplaats; loopt een paar malen de kamer op en neer; ziet nogmaals naar de pendule, en gaat dan de +kamer uit. + +</p> +<p>De breede gang, waarin hij gekomen is, vormt met de straks genoemde vestibule één geheel, en loopt tot aan den achtermuur +van het huis waar voorheen, aan den binnenkant, een gipsen Ceres de nis versierde. Sedert de generaal eigenaar van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> is geworden, werd de nis uitgebroken, en kwam er in haar plaats een glazen deur, die nu toegang geeft tot de reeds genoemde +zeer smaakvol uitgebouwde serre. + +</p> +<p>Wanneer men het landhuis binnentreedt ziet men alzoo aan ’t eind van de breede gang, door de glazen deur, in Van Barnevelds +zoogenaamden wintertuin, die met recht zijn lievelingsverblijf mag heeten. + +</p> +<p>Op hetzelfde oogenblik dat de generaal er nog even denkt binnen te gaan, omdat hij, in weerwil van het wachten, geen oogenblik +zijn goede stemming verliezen wil, komt August Helmond, gevolgd door Van Barnevelds dochter Jacoba, uit de groote zaal in +de gang, en drukt de eerste al spoedig den verrast opzienden oom de hand. + +</p> +<p>“Ahzoo, menheer de bruigom! Ik wist niet dat je al hier waart, en was bang dat Willem wat getreuzeld had. De knaap wordt oud.—Hij +heeft je immers gehaald?” + +</p> +<p>“Jawel, prompt zooals u besteld hadt oom. Ik dank u. De tilbury kwam mij even buiten Romphuizen tegen.” + +</p> +<p>“Hadt je niet begrepen dat ik je zou laten halen?” + +</p> +<p>“Nee oom.” + +</p> +<p>“Dat spijt me.” + +</p> +<p>“Omdat u zelden....” +<a id="d0e1674"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1674">28</a>]</span></p> +<p>“Ik zend geen rijtuig wanneer men van mijn beleefdheid gebruik maakt, maar wel wanneer men mij een beleefdheid bewijst. Ik +waardeer het dat je van middag woudt komen August. Is juffrouw Armelo en de familie welvarend?” + +</p> +<p>“Dank u oom. Ik moet u vriendelijk van haar en mijn aanstaande schoonouders groeten.” + +</p> +<p>De generaal maakt een beweging met de hand, ten teeken dat hij de <span id="d0e1681" class="corr" title="Bron: beleefdsformule">beleefdheidsformule</span> heeft gehoord. + +</p> +<p>“Wat dee jelui in de zaal Coba?” + +</p> +<p>“Pa, ik heb....” + +</p> +<p>“Coba heeft er mij een nieuw bewijs van haar liefde gegeven oom. Ze vertelde mij dat u ingevolge haar verzoek, wilt terugkomen +op uw besluit, en morgen na de trouwplechtigheid het déjeuner zult bijwonen, waarop de familie Armelo u had genoodigd. Coba +wilde mij dit goede nieuws mededeelen alvorens aan tafel te gaan.” + +</p> +<p>“Ei zoo ondeugende babbelaarster; moest het daarom over den tijd loopen!” + +</p> +<p>“Mijnheer, er is gediend;” zegt de huisknecht die uit de eetkamer in de gang komt en front maakt bij de deur. + +</p> +<p>“Goed Hendrik!”—In het Fransch vervolgt Van Barneveld tot den neef die hem een dankbaren blik had toegeworpen: “Toen Coba +mij deed gevoelen dat de familie Armelo mijn weigering aan een dwazen trots zou toeschrijven, toen heb ik fiat gezegd. Als +men mij maar vergunnen wil om niets anders dan het zeer gewone te gebruiken, en niet later dan om zes uur naar huis te gaan.—Convenieert +dat de familie?” + +</p> +<p>“U bedoelt oom?” + +</p> +<p>“Zoo’n déjeuner in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>?” antwoordt de generaal terwijl hij den jongelieden een wenk geeft om plaats te nemen. + +</p> +<p>Helmond kleurt vluchtig; aarzelt, en zegt dan: + +</p> +<p>“Ik heb die zaak met den ouden heer Armelo besproken en geschikt oom.” + +</p> +<p>“Ah.... zoo” zegt de generaal, en geeft te gelijk een teeken om te bidden. + +</p> +<p>Ofschoon Hendrik gedurende deze ceremonie in een zeer eerbiedige houding, met het oog op een der landschapvakken die de eetkamer +versieren, achter de tafel staat, zoo kan hij toch niet nalaten om eventjes onder de oogwimpers door, een blik op “zijn biddende +gasten” te werpen. + +</p> +<p>—’t Is om er akelig van te worden zooals die lieve juffrouw Coba er uitziet. Ja, als zij de mooie vriendelijke oogen, zooals +nu heeft gesloten, dan zou men haast zeggen dat daar een doode in biddende houding zat. De werkmeid heeft gezegd dat het geen +wonder is.—En, zou het werkelijk geen wonder wezen? Zou ze waarlijk hoe langer hoe bleeker worden omdat dokter Helmond morgen +met dat juffertje van den oud-kapitein Von Habenichts gaat trouwen?—Ja, die neef van den generaal is een knap mensch. Wat +een verschil van kleur met juffrouw Coba!—En juffrouw Coba’s postuurtje, och lieve hemel, denkt Hendrik terwijl hij nu weer +in de straks verlaten <a id="d0e1713"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1713">29</a>]</span>richting tuurt—schuinsrechts op het landschapvak met een herder en herderin onder een boom,—och lieve hemel, heel wat anders +dan die juffrouw daar met den saamgepersten boezem in het gele keurslijf. Zoo’n wurm! + +</p> +<p>De gewone diners op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> duren niet lang; in een half uur is gewoonlijk alles—van de soep tot den podding, afgeloopen. En, wanneer Hendrik het eenvoudige +dessert heeft opgebracht en voorgoed de kamer verlaat, dan wordt het gesprek, ’t welk gedurende het eten doorgaans in ’t Fransch +werd gevoerd, in ’t Nederlandsch voortgezet. + +</p> +<p>“Dus zul je veertien dagen uitblijven?” + +</p> +<p>“Ja oom, ’t kan nu zeer goed geschikt worden; en voor Parijs is veertien dagen niet te veel.” + +</p> +<p>“Ah, dus moest het tóch Parijs wezen.” + +</p> +<p>“We zijn daar nu zeer op gesteld oom.” + +</p> +<p>“Ik meende August, dat jij er minder op gesteld waart;” herneemt de generaal, en meer dan gewoonlijk is er in zijn stem iets +van den oud-militair te herkennen. + +</p> +<p>“Ik geloof pa, dat August’s bruidje er nog al heel veel zin in had. Ja, en dat kan ik mij best begrijpen, wanneer men er nooit +is geweest en zich zoo gezond en sterk gevoelt als juffrouw Eva; niewaar Helmond?” + +</p> +<p>August ziet zijn pleegzusje vriendelijk aan, en zegt tot den generaal: + +</p> +<p>“Toen ik bemerkte oom, dat Eva er zoo bijzonder op gesteld was, werd het ook <span class="letterspaced">mijn</span> wensch. Ik geloof dat u de eerste zult zijn om te erkennen, dat het tot de zeer verschoonbare inconsequenties behoort om +eigen lusten voor die van onze geliefden op te offeren.” + +</p> +<p>“Welzeker August.... Wil je nog wijn?” + +</p> +<p>“Dank u oom.” + +</p> +<p>Eenige minuten later wordt er gedankt. + +</p> +<p>Jacoba verlaat de eetkamer nadat ze een zoen op Van Barnevelds voorhoofd heeft gedrukt.—Hendrik die inmiddels is teruggekomen, +presenteert den generaal en diens neef de sigaren. Nadat de heeren hebben opgestoken en Van Barneveld den knecht heeft gelast +om het raam te openen, waardoor men evenals in de woonkamer het heerlijke vergezicht over den Rijn geniet, geeft de generaal +aan zijn huisknecht een wenk. Deze verwijdert zich en doet de deur zorgvuldig achter zich toe. + +</p> +<p>“’t Was mijn wensch August, om je op den avond vóór je huwelijk over je belangen te spreken,” vangt de generaal aan: “we zullen +daartoe na de thee, op mijn kamer gelegenheid hebben. Nu echter moet ik eens even over Coba met je praten.” Naar buiten ziende +en dan met merkbare zelfoverwinning: + +</p> +<p>“Ze zag in de laatste dagen naar ’t me voorkwam wat bleek.” + +</p> +<p>“Coba is niet sterk oom;” zegt Helmond en ziet den pleegvader belangstellend doch met verwondering aan. + +</p> +<p>“Omdat ik niet aan den medicijnwinkel hecht August, daarom bevreemdt het je dat ik je over Coba’s gezondheid spreek. Wat ik +<a id="d0e1755"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1755">30</a>]</span>voor me zelf niet zou doen, dat doe ik voor m’n kind; en met het oog op je aanstaande reis vond ik het beter om je ’t nu maar +eens te vragen.... ’t Kon dacht me geen kwaad.—Ze heeft voor een paar dagen iets gehad dat me....” de generaal wendt weer +zijn hoofd van Helmond af en naar de zij van het raam: “dat me.... wel niet bezorgd maakt, maar.... toch ook niet beviel.—-Zie +je die sleepboot wel? Kijk, vier Keulenaars er achter, nee vijf, de verste zat nog achter den eiketop.” + +</p> +<p>“En wat was er dat Coba.... oom?” + +</p> +<p>“O ja, ’t had nu juist niet zoo <span class="letterspaced">heel</span> veel te beteekenen, maar.... Eergisteren tegen den avond gaan we samen den berg af; zitten in ’t bosch op den beekheuvel; +praten over je huwelijk; ze maalt me dat ik om jelui plezier te doen dat déjeuner zal bijwonen, etcetera, etcetera.” + +</p> +<p>“Zij heeft zoo’n lief karakter de goede Coba.” + +</p> +<p>“Het evenbeeld van haar moeder. Om kort te gaan, vroolijk en wél hervatten we onze wandeling; we praten over je toekomst, +over je praktijk, ik weet niet wat. Naar huis terugkeerende, onder ’t beklimmen van den berg, bespeur ik dat ze sterker dan +gewoonlijk begint te hijgen. ’k Zeg nog: wil je hier even op den kant in ’t gras gaan zitten—terwijl ik in stilte besloot +om op een paar punten een tuinbank te doen plaatsen. O nee pa, zegt ze, en, om me te toonen dat ze heel wél is, begint ze +met haar hijgend stemmetje een van haar favoriet-stukjes te zingen.—’k Zeg: Coba ben je mal, dat zingen onder ’t klimmen deugt +volstrekt niet; maar of ze ’t niet hoorde, luider ging zij voort. Achter haar aankomende verbied ik het haar sterker. ’t Was +juist toen we van den zigzag den laatsten hoek omsloegen, dat ze met zeer veel inspanning de slotwoorden van dat air herhaalde: +adieu, adieu of iets van dien aard. Geen twee seconden later zag ze om, zoo wit als een doode. Och pa, papa! riep ze met zwakke +stem; en August, als ik haar niet aanstonds in mijn armen had opgevangen dan zou ze zeker achterover zijn gevallen, want, +plotseling zakte ze ineen, bijna als iemand die verlamd is, en trok ze zoo raar met de oogen, dat ik niets dan het wit ervan +te zien kreeg.<span id="d0e1768" class="corr" title="Niet in bron">”</span> + +</p> +<p>“Was zij buiten kennis oom?” + +</p> +<p>“Nee in ’t geheel niet. Tenminste, ze verstond me best. Bijna dragend heb ik haar toen in huis en op de canapé gekregen. Het +hijgen, dat gedurende die.... vapeur een weinig bedaard was, kwam nu sterker terug; later werd ze koud, en haalde den sjaal, +waarmee ik haar voeten had bedekt, eenigszins rillend over zich heen;—ze was wel wat luchtig gekleed, zieje, en ’t is doorgaans +nog geen weer voor die zomertoiletjes.—Enfin, ik stop haar wat toe; ze zal moe zijn dacht ik, en een fiksche toer slapen zal +haar goeddoen. Maar jawel, een half uur later, toen ik wat in den Militairen Spectator zat te snuffelen, daar staat me ’t +ondeugende kind naast m’n stoel; zoent me, en zegt dat ze heelemaal weer beter is.—’t Heeft niets te beteekenen, niewaar? +’t Was een natuurlijk gevolg van dat fatale zingen onder ’t klimmen; maar ik meende toch dat ik verplicht <a id="d0e1775"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1775">31</a>]</span>was je ’t eens te zeggen.—Omdat ze niet sterk is moet ze alle zotte <span class="letterspaced">efforts</span> vermijden, dat is mijn opinie....?” + +</p> +<p>“Klaagt Coba nooit over pijn op de borst oom?” + +</p> +<p>“Nee, ze heeft een delicaat gestel, maar klagen doet ze nooit!”—Weer naar buiten turend: “Je ziet er geen kwaad in, niewaar? +Een vapeurtje ten gevolge van die klim- en zingpartij?” + +</p> +<p>“Zooals ik Coba nog van middag heb gezien, kan ik in die bezwijming juist geen reden tot bezorgdheid vinden; maar....” + +</p> +<p>Helmonds antwoord heeft den ouden generaal van een grooter zorg bevrijd dan hij zou willen bekennen; ja grooter misschien +dan hij zichzelf is bewust geweest. Voor des dokters laatste <span class="letterspaced">maar</span> had hij nu geen ooren. Immers die dokter, een <span class="letterspaced">deskundige</span>, heeft erkend dat in het genoemde verschijnsel op zichzelf geen reden tot bezorgdheid te vinden was. Zulk een verschijnsel +is dus niet een erkend uitvloeisel, of een vast bewijs van het aanwezig zijn eener doodelijke kwaal. Dit te weten is hem genoeg. +In de geliefkoosde overtuiging dat Jacoba, ofschoon zij niet tot de sterksten behoort, “gezond van harte” is, werd de vader +opnieuw en krachtig versterkt. ’t Komt uit zooals hij vermoed—of in stilte gehoopt heeft: de overspanning van het oogenblik +heeft zijn dochter die “onpasselijkheid” bezorgd, en, zullen die malle kuurtjes zich niet herhalen en alzoo het delicate gestel +op den duur niet verzwakken, dan dienen alle sterke inspanningen vermeden te worden, en moet Coba vooral <span class="letterspaced">niet meer zingen</span>. In den laatsten tijd was ze altijd minder goed wanneer ze gezongen had. + +</p> +<p>“Je bent het volmaakt met me eens Helmond. Ik wist vooruit dat er geen kwaad bij was, maar, zonder je eens te hebben gepolst, +rekende ik mij vis-à-vis Coba niet geheel verantwoord.—Komaan, ze zal ons met de thee wachten; maar—doe jij me nu één plezier +en secondeer me als ik haar goeden raad geef. Dat zingen en gillen, waarachtig dat deugt niet—niemendal!” + +</p> +<p>Helmond kent zijn pleegvader. Hij vindt het onnoodig om hem, en zonder dat hij als dokter iets met zekerheid bepalen kan, +de zoo gemakkelijk herwonnen gerustheid opnieuw te benemen. Hij besluit in stilte, om Jacoba aan de theetafel ongemerkt eens +wat nauwkeuriger waar te nemen; haar zoo noodig goeden raad te geven, en wanneer er méér reden tot bezorgdheid mocht zijn +dan hij nu vermoedt, om haar dan—al moest het ook in stilte wezen—met zorg te behandelen zoodra hij van zijn reisje zal zijn +teruggekeerd. + +</p> +<p>Ternauwernood is de generaal met zijn neef in de huiskamer gekomen, waar Coba voor het tweede venster aan de theetafel zit, +of hij zegt terwijl hij even bij haar stilstaat: + +</p> +<p>“Zie je wel klein ding, August is het heelemaal met me eens. Nietmeer van die kunsten hoor!” + +</p> +<p>Terwijl Jacoba’s bleek gezichtje met een blos wordt gekleurd vraagt ze: “Wat bedoelt u papa?” + +</p> +<p>“Wel, met dat onbesuisde zingen<span id="d0e1809" class="corr" title="Niet in bron">.</span> Helmond geeft me volmaakt gelijk dat jou persoontje niet voor al die krachtsbetooningen en hooge noten in de wieg is gelegd.” + +<a id="d0e1812"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1812">32</a>]</span></p> +<p>“Maar pa, dat zingen....” + +</p> +<p>“Ja lieve kind, dat doet je wél kwaad; de heele muziekboel doet je kwaad. Als je zoo’n uur op de piano hebt zitten tamboereeren, +en vooral na de les, dan kan ik ’t je aanzien dat je moe bent. Laatst nog beefde je hand toen je me ’t kopje gaf.” + +</p> +<p>“Dat was na den <span class="letterspaced" lang="de">Erlkönig</span> pa, en dat stuk....!” + +</p> +<p>“Ja dat is onverstandig kras, ik zeg <span class="letterspaced">bepaald onverstandig</span>! Hoor eens lieve nachtegaal, August geeft me volmaakt gelijk dat je je versterken en je gestel niet door overmatige inspanning +ondermijnen moet. Niewaar August?” + +</p> +<p>“Zeker Coba, oom heeft me gezegd dat je eergisteren....” + +</p> +<p>“Ja, ik heb August je kippenkuurtje van Dinsdag eens verteld. ’t Kwam zoo ter sprake. ’t Was niets niemendal. Maar, een tienponder +kan geen kogels van een dertigponder verwerken. De mensch moet leven naar de mate der kracht die hem geschonken is! Zelfs +nu nog, als <span class="letterspaced">ik</span> den Zonsberg met m’n zeventig jaren beklim, dan behoef ik niet te rusten, maar jij met je constitutie, je moet het driemaal +doen. Zie, zoo moet je het in ’t generaal aanleggen, indien je komen wilt waar God je voor geschapen heeft, dat wil zeggen +tot je ouden dag; en als je dat niet doet, en je nog gaat overschreeuwen erbij, dan, waarachtig, dan ben je je eigen revolver. +August denkt er precies zoo over. Niewaar?” + +</p> +<p>“Ik ben het zeer met oom eens Coba, dat je <span class="letterspaced">niet te veel</span> van je krachten moet vergen.” + +</p> +<p>“Maar pa, u hebt zoo dikwijls gezegd dat bijvoorbeeld een soldaat door oefening....” + +</p> +<p>“Beste kind, in disputeeren heb ik geen lust. Van soldaten spreken we niet. Als je me met je lief gezichtje zoo wijsgeerig +aan mijn militair herinnert, dan zou ik ’t allereerst op <span class="letterspaced">commando</span> en <span class="letterspaced">discipline</span> komen, en je weet wel dat ik japonnetjes nooit als soldaten behandel. Ik hoop dat je uit overtuiging en uit liefde voor me +doen zult, ’tgeen August volmaakt met me eens is dat je doen <span class="letterspaced">moet</span>, en als deskundige van je verlangt. Donerie zal vooreerst niet meer komen. Piano en zang dienen een tijd lang te rusten. +Voordat August op reis gaat, moest je hem en mij dat beloven. Zul je? Als we dan verder goed versterken; veel de lucht genieten—liefst +op de vlakte—dan twijfel ik niet of hij zal bij zijn terugkomst moeten zeggen dat je er beter uitziet. Want ja, een beetje +bleek zie je toch wel.” + +</p> +<p>Jacoba is bij de laatste woorden van haar vader beurtelings rood en doodsbleek geworden. Meesttijds weet ze zich zonderling +goed te beheerschen. Men zal niet licht bespeuren wat er omgaat in hare ziel indien zij het noodig oordeelt, het voor haar +dierbaren te verbergen. Nu echter was het haar een oogenblik te machtig. + +</p> +<p>“Muziek en zang zijn mijn liefste uitspanningen. Waarom moet ik u en August.... beloven....?” zegt ze op bewogen toon terwijl +er tranen blinken in haar zachtblauwe oogen. + +</p> +<p>Van Barneveld heeft niet geantwoord. + +</p> +<p>Die kijkers staarden hem aan als van een aangeschoten ree. Dat was den <span class="letterspaced">generaal te machtig</span>. +<a id="d0e1863"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1863">33</a>]</span></p> +<p>“Coba, oom wil je volstrekt je genoegen niet ontnemen; hij vreest alleen dat het je nadeelig zal zijn.<span id="d0e1866" class="corr" title="Niet in bron">”</span> + +</p> +<p>“Als het <span class="letterspaced">beter</span> is dat ik niet zing en speel August, en vooral als ik er pa genoegen mee doe, dan kan ik het laten;” zegt Jacoba terwijl +ze door een zekere bedrijvigheid bij het inschenken van de thee, den strijd tracht te bedekken dien het bedaard gegeven antwoord +haar kost. + +</p> +<p>“Fiks gesproken Coba!” zegt de generaal. + +</p> +<p>Weinige oogenblikken daarna verlaat hij de kamer om in de serre een kijkje te nemen, of.... met de heimelijke hoop misschien +dat August gedurende zijn afwezigheid, Jacoba nog eens ondervragen en verder goeden raad, ja, zoo het noodig mocht wezen, +een “mengsel uit den medicijnwinkel” zal geven. Coba zag toch erg <span class="letterspaced">erg</span> bleek, en die kippenkuren konden terugkomen. + +</p> +<p>Helmond kent zijn pleegvader. Hij ziet hem de kamer verlaten en—straks is de deur weer gesloten. + +</p> +<p>“Heb je nooit pijn op de borst Coba?” + +</p> +<p>“Nee August.” + +</p> +<p>“Kun je goed ademhalen. Zóó—diep, <span class="letterspaced">diep</span> ophalen? Probeer het eens flink!” + +</p> +<p>Jacoba voldoet aan Helmonds verlangen, doch met een afgewend gelaat. + +</p> +<p>“Ja ’t is wel vreemd dat ik nu juist op mijn laatsten bruigomsdag hier bijna aan ’t praktizeeren zou raken. Tot nu toe was +ik zoowat de drop-en-kamille-dokter van ’t huis. Maar je zult het ondervinden dat ik heel gemakkelijk voor mijn patiënten +ben; en, als ik ze liefheb zooals mijn beste zusje, dan moeten ze in een heel klein poosje weer van zessen klaar zijn. Aan +jou Coba, is echter voor ’t oogenblik gelukkig niet veel eer te behalen. Oom maakte zich om dat kippenkuurtje eerst wel wat +ongerust, en ofschoon er naar ’t me voorkomt volstrekt geen kwaad bij is, zoo noem ik het heel verstandig dat je—ook om zijnentwil—een +veertien dagen zijn raad wilt volgen.... Mag ik je pols eens eventjes...... Wat de muziek en ’t zingen betreft lieve kind, +daar zal op den duur volstrekt geen bezwaar tegen zijn.” Helmond drukt den pols wat sterker, en vervolgt: “Nu Donerie wat +ongesteld is komt het juist goed om je naar papa’s wensch te voegen en wat vacantie te nemen.”—Hij ziet Coba die zich heeft +afgewend, nauwlettend van terzijde aan; laat den pols varen; vat hare hand, en zegt na een oogenblik stilte: + +</p> +<p>“Vertel me eens heel oprecht beste zusje, is er iets dat je hindert?—Heb je misschien ’t een of ander dat je droefgeestig +stemt? of....” + +</p> +<p>“Ik August?—Wel nee!” + +</p> +<p>“’t Kon wezen Coba. De booien zijn soms onaardig. Weegt het bestier van de huishouding je ook wat zwaar?” + +</p> +<p>“Nee August, volstrekt niet.” + +</p> +<p>“Toch komt het me voor....” + +</p> +<p>Jacoba trekt haar hand uit die van Helmond, en zegt op sterker toon dan ze gewoonlijk spreekt: +<a id="d0e1908"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1908">34</a>]</span></p> +<p>“Ik heb niets, volstrekt niets dat me hindert August. Alleen maakt het me zenuwachtig als men zooveel notitie van mij neemt. +Ik heb laatst wat hard gezongen onder ’t klimmen. Als men verdriet heeft dan zingt men zoo niet.—Nu, toen ben ik van overspanning +wat raar geworden. Als mijnheer Donerie ziek is dan kan ik vanzelf geen les nemen en is dit, zooals je wél zegt, een geschikte +vacantietijd. Is....—Je wilt nog thee?—Is.... se—wat ik wou zeggen, ah—is mijnheer Donerie <span class="letterspaced">ernstig</span> ongesteld? ’t Zou me niemendal verwonderen als die man eens erg ziek werd. ’s-Winters kleedt hij zich onverstandig dun; bijna +nooit een overjas aan. Zeker een zwaar gevatte kou....?” + +</p> +<p>“Ik geloof niet dat het veel te beteekenen had. Hoofdpijn. Wel mogelijk gevatte kou;” antwoordt Helmond zonder er veel bij +te denken, want hij meende zeer goed te bespeuren dat Coba naar Donerie’s ongesteldheid informeerde terwijl geheel iets anders +haar vervult. + +</p> +<p>“Ik begrijp niet waar pa blijft;” zegt Coba terwijl ze opstaat en met afgewend gelaat zich voortspoedt naar de deur. + +</p> +<p>“Coba! Jacoba!” + +</p> +<p>“Is er iets August?” + +</p> +<p>Hij staat vóór haar; ziet haar fiks in de oogen, en haar fijne vingertjes vattend zegt hij kalm: + +</p> +<p>“Zusje, als daarbinnen verdriet of hartzeer woelt, dan zijn wij dokters met onze medicijnen niet in staat de kwaal te genezen. +Dat <span class="letterspaced">verdriet</span> of <span class="letterspaced">hartzeer</span> moet worden weggenomen. En wat dunkt je zou ik nu—<span class="letterspaced">zelf</span> ten toppunt van geluk—mijn lieve pleegzusje met een vroolijk hart kunnen verlaten terwijl ik vermoed dat zij iets heeft ’t +welk haar niet gelukkig maakt, of dat haar hindert althans; dat er werkelijk iets anders is ’tgeen haar gestel zou kunnen +ondermijnen dan muziek en zang zelfs bij ’t bergen klimmen? Coba ik heb je goed bekeken. Men ziet het maar zelden wanneer +je iets wat je grieft of smart, verbergen wilt. Maar ik zeg je nu, dat je ’t een of ander te onderdrukken zoekt; misschien +al sedert lang, en ten koste van je gezondheid. Als de oorzaak van dat verdriet wordt weggenomen Coba, dan zul je waarlijk +weer veel flinker zijn. In één woord, zeg me wat je hebt. Straks spreek ik met oom.—In de stemming waarin hij nu is zal hij +alles toegeven; ja, al moest hij den ouden Willem of Betje wegjagen indien ze je hier in ’t een of ander den voet dwars durven +zetten, hij zou het doen. Oom ging naar de stad wonen als ik hem zei dat de stilte je hier onaangenaam werd en kwaaddeed. +Dus, beste kind....” + +</p> +<p>“Ik dank je vriendelijk voor je belangstelling August, maar je hebt het mis. Niemand ter wereld heeft mij eenig verdriet gedaan, +en <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> is het liefste plekje dat ik ken. Zul je pa eens inschenken? Ik moet even naar boven.” + +</p> +<p>“Niet te haastig, niet te haastig die trappen op!” roept de generaal zijn dochter na, en dan binnentredend tot Helmond, alsof +hij overluid een straks afgebroken gedachtenloop vervolgt: “Wat me óók zeer waarschijnlijk voorkomt August, het is dat Coba +meer dan ze toonen <a id="d0e1942"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1942">35</a>]</span>wil gevoel van je huwelijk heeft.—’t Ligt in den aard der zaak dat je niet meer zoo dikwijls zult hier komen en dat ze je +dikwijls zal missen. Coba houdt veel van je, August. Bij al wat we nu te observeeren hebben, zal het haar mede goeddoen dat +die zaak nu morgen maar afloopt. Ze wil voor geen werelds-geld thuis blijven. ’t Zou misschien beter zijn....” + +</p> +<p>“Dat geloof ik niet oom; afleiding is goed, en ik zal morgen bijtijds een klein fleschje zenden waarvan ze een paar keeren +vóórdat u uitrijdt, gebruiken moet.” + +</p> +<p>Hendrik de huisknecht annonceert op dit oogenblik met een ternauwernood onderdrukten glimlach: “Mijnheer Kippelaan!” + +</p> +<p>“Er is belet Hendrik. Zeg zeer beleefd aan menheer Kippelaan dat ik iemand bij me heb met wien ik moet spreken.... iemand +die.... uit de stad moet, die.... Ik kan den man niet ontvangen.” + +</p> +<p>Weinige oogenblikken later komt Hendrik terug, en zegt dat mijnheer Kippelaan juist het allermeest is gekomen om den persoon +dien de generaal bij zich heeft: “Hij wilde dokter Helmond zoo bijzonder graag eens eventjes spreken.” + +</p> +<p>“Ben je zijn dokter August?” + +</p> +<p>“Ik zou bijna zeggen: helaas ja!” + +</p> +<p>“Laat menheer binnen Hendrik.” + +</p> +<p>Mijnheer Kippelaan struikelt de kamer in; ziet naar den dorpel om, en dan met een buiging: + +</p> +<p>“<span lang="fr">Serviteur je excellentie</span>. Nee ik derangeer u niet; nee waarlijk niet; ’t was maar om eventjes.... Ah! <span lang="fr">comment va Helmond</span>; altijd wél geweest sedert ik ’t plezier had je van morgen....?” + +</p> +<p>“Neem even plaats menheer Kippelaan;” zegt Van Barneveld met een aanwijzende beweging der hand, waardoor hij die hand voor +een verovering van den bezoeker zoekt te vrijwaren. Doch, Kippelaan heeft zijn prooi reeds bemachtigd en dubt er mee op en +neer. + +</p> +<p>“Pardon, pardon excellentie, ik kan bij deze gelegenheid niet nalaten u nogmaals van harte, van harte....” + +</p> +<p>“Ik dank je menheer;” zegt Van Barneveld terwijl hij tamelijk militairement zijn hand uit den kerker bevrijdt. + +</p> +<p>“Kwalijk genomen?” herneemt Kippelaan met vergoelijkenden lach: “Jawel jawel, u hebt het me kwalijk genomen dat ik u na onze +laatste ontmoeting op de receptie niet bezocht. Ja ja, ’t is slecht van me, heel slecht. Ik maak het grof met iedereen. Mijn +neef de professor in Leiën heeft laatst ook al geklaagd dat ik hem heelemaal negligeerde. Och ziet u, zóó ben ik; maar ik +informeer nu allereerst naar juffrouw Van Barneveld. Welvarend niewaar? Ochkom, dat doet me plezier. ’t Zou ook jammer zijn +voor het feest van morgen. Perfect idee in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>. Uitmuntende visch! Zeker half-twee aan tafel? Déjeuner niewaar? Geen muziek zou ik denken? Begrepen! stuitend voor de conversatie, +en....” + +</p> +<p>“Menheer Kippelaan, we zullen maar eens open met elkander praten....” + +</p> +<p>“Welzeker je excellentie, daar hou ik van. Op een kleine plaats moest men over ’t algemeen minder gesloten, en meer joviaal +en <a id="d0e1983"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e1983">36</a>]</span>open zijn. Ziet u, ik zeg wat ik denk; geef me zooals ik ben. Rond, weet u....” Vluchtig opstaande, buigend, en weer plaatsnemend: +“Militairement!” + +</p> +<p>“’t Schijnt dat u de militaire usanties....” + +</p> +<p>“O zeker, men heeft mij dikwijls gevraagd of ik geen officier was—in politiek weet u; en maçon; ik was op-en-top maçon, want +de maçonnerie is alleen jovialiteit: Och dat is het geheele geheim, niets anders. Dikwijls aangezocht om lid te worden; maar +excellentie, ik was het zonder dat ik het was. Ziet u, ik hou van <span class="letterspaced">open</span>, <span class="letterspaced">rond</span>!” + +</p> +<p>“Wij beiden hebben onzen dokter te spreken menheer. Wilt u zoo goed zijn mij vóór te gaan.—Wanneer het geheim is August, ga +dan in de zaal.” + +</p> +<p>“Duizendmaal excuus! Volstrekt niet. Geheimen in geen geval; en wat vóórgaan betreft je excellentie, indien u haast hebt dan +zou ik dokter als we samen terugwandelden niewaar, zeer goed kunnen zeggen ’tgeen ik te zeggen heb niewaar? Ik dank uw excellentie +anders wel voor de groote beleefdheid om mij....” + +</p> +<p>“’t Is geen beleefdheid menheer. Ik maak wat haast omdat we onzen tijd noodig hebben. ’t Zijn familiezaken die we moeten afdoen. +Wilt u dus zoo goed zijn mijn neef te volgen?” + +</p> +<p>“Familiezaken! O welzeker je excellentie. Maar wat <span class="letterspaced">ik</span> aan mijn vriend Helmond te zeggen heb is wel bepaald in vertrouwen, maar toch—nee nee pardon generaal, pardon, voor u is +’t in ’t geheel geen geheim. Pardon!—Je moet dan weten Helmond, dat ik van morgen nadat ik ’t plezier had je te zien, nog +even bij den goeden majoor Kartenglimp ben geweest. Perfect mensch! Onder heeren! Open! O!—Was ijselijk amicaal met me; Kippelaan +voor en na. Maar hij gevoelde zich toch zeer ziek. Was fameus met je ingenomen—droppels of poeders daar wil ik afwezen. Enfin, +was bang voor een beroerte—<span class="letterspaced">dit</span> was het geheim; ziet u excellentie, maar onder ons niewaar? Ook niet plezierig een beroerte. Mijn neef de professor....” + + +</p> +<p>“Heeft de majoor je een commissie voor me opgedragen Kippelaan?” + +</p> +<p>“Met je verlof, met je verlof dokter; commissies opdragen, zieje, dát is wat kras, maar....” + +</p> +<p>“Neem me niet kwalijk; heeft hij je verzocht om mij....?” + +</p> +<p>“Dat juist niet; ik heb de gaaf om—ja hoe mag ik het noemen; te <span class="letterspaced">voelen</span>. Ziet u excellentie, dat is een voorrecht. Ik weet wat de <span lang="de">Lieder ohne Worte</span> zeggen. Dat voel ik! Ik begrijp, en dat doen de minste menschen. Als ik muziek lees dan lees ik een boek. Ja een vers van.... +<span class="letterspaced">enfin</span> vind ik niet zoo mooi als een blad muziek; een quatre-mains lees ik liever dan een roman.” + +</p> +<p>“Heeft de majoor u verzocht....?” + +</p> +<p>“Pardon, ik heb begrepen dat hij boos op je was. Ik ben rond dokter. Ja hij was boos op je, heel boos, dat mag ik zeggen; +en nu dacht ik: ten bewijze dat ik Helmonds vriend ben, wil ik ’t hem zeggen. Nu zei de majoor—’t was à propos van je reis: +als ik <a id="d0e2030"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2030">37</a>]</span>hem in tijd van nood maar telegrafeeren kon. Dat was <span class="letterspaced">juist</span> gezien, niewaar excellentie? Mooie uitvinding: Wil ik iets weten, ik weet iets!—Rondeman gezegd, nu had ik een raad te geven. +Schrijf me je adressen op, hê? watblief? Van dag tot dag? Goed idee niewaar? Niemand heeft er mee noodig waar je heengaat: +maar als de majoor....” + +</p> +<p>“Voor ’t geval Kippelaan, dat mijn thuiskomst volstrekt noodzakelijk mocht zijn, heb ik maatregels genomen. Van Hake zal in +overleg met Biermans schrijven of telegrafeeren.” + +</p> +<p>“Och-kom, Van Hake! zal die....!—Ah, hoe vaart u juffrouw Van Barneveld?” vervolgt Kippelaan tot Jacoba die juist binnenkomt: +“Altijd wel geweest? Braaf feestgevierd dezer dagen? Ik ben verrukt over ’t mooie uitzicht hier. Magnifique niewaar? Die Rijn!.... +die landen <span class="letterspaced">kust</span> en <span class="letterspaced">scheurt</span> de dijken! ’t Heelal verdeelt in ko....” + +</p> +<p>“Menheer Kippelaan, je zult me vergunnen dat ik me nu met mijn neef absenteer. Als je nog een oogenblik wilt rusten, mijn +dochter zal je gaarne een kop thee schenken. Vaarwel.” + +</p> +<p>Toen Kippelaan een groot uur later vertrok, toen was hij bij uitstek voldaan.—O, de ontvangst op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> was charmant geweest. Al heeft hij dan tot heden geen rechtstreeksche uitnoodigingen voor familiare diners of soirees gekregen, +de ontvangst bewees genoeg dat het een onwillekeurig verzuim, ja misschien wel een groot bewijs van delicatesse geweest is. +’t Was hem in den aanvang moeielijk om die delicatesse geheel in overeenstemming te brengen met de handeling van den generaal, +toen hij zich met Helmond ging verwijderen, en hem, “ten sterkste animeerde” om alleen met juffrouw Coba te blijven. Maar +later, ja, grooter blijk van sympathie en waardeering heeft de generaal niet kunnen geven. Alleen met personen met wie men +op een familiaren voet wil zijn, handelt men zooals de generaal heeft gedaan; heelemaal in den geest van hun gesprek.... sans +gêne, rond, joviaal! + +</p> +<p>En juffrouw Jacoba! heeft zij hem een grooter bewijs van.... enfin, kunnen schenken dan juist door die koele, geretireerde +houding? ’t Mocht dan bij den “burgerlijken stand” en zelfs aan den generaal bekend zijn, dat hij den elfden April zijn vier +en veertigste jaar is ingetreden, juffrouw Coba’s terughoudendheid heeft hem wel degelijk gezegd, dat ze hem—zooals iedereen—op +’t allermeest voor een zes en twintiger hield. O, welk een overheerlijk uur heeft hij gesleten! Zeer timide heeft ze veel +naar buiten gezien, enfin <span lang="de">in das Blaue hinein</span>! en ze heeft zeer weinig gesproken; natuurlijk <span lang="fr">pour la première fois</span>! Maar, zoo ’t een en ander heeft hij toch uit haar allerliefste korte antwoorden kunnen opmaken; bijvoorbeeld dat zij zich +nooit verveelde als zij alleen was; en dat het haar pa zeker bijzonder veel plezier zou doen als hij eens terugkwam wanneer +papa geen zaken had. O, o, die invitatie!—Voor het overige is Kippelaan zeer tevreden over zich zelf. Hij heeft de overtuiging +dat alleen de “toonnuanceering zijner stem”—waarover men hem dikwijls vol enthousiasme gesproken heeft—ook nu <a id="d0e2060"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2060">38</a>]</span>haar uitwerking heeft gehad. Toen hij van ’t geluk sprak ’twelk dokter Helmond met zijn geliefde “te gemoet ijlde”, in vergelijking +van een lijdend herstellen zooals van den majoor Kartenglimp of een doodelijk ziekbed, waaraan—zooals hij vernam—de muziekmeester +Donerie gekluisterd was; toen hij die weelde des echtelijken geluks, in tegenstelling van zooveel lijden op dit “werelddeel” +had geteekend, toen heeft hij haar zien verbleeken en ontroeren.—O Coba mijn!—Ja, zoo dacht Kippelaan toen hij bij ’t heengaan—geheel +in gedachten—Hendrik die hem uitliet de hand schudde. Ja, nadat ik een drietal moest bedroeven en teleurstellen, zal deze +dan de vervulling der planeet zijn: “De zon zal het zilver beschijnen en hetzelve aan u doen kleven.” Zij was “bleekblank +als het zilver”, en de <span class="letterspaced">Zonsberg</span> bescheen haar! + +</p> +<p>“Atjuus menheer Kippelaan!” zegt Hendrik, en Kippelaan eensklaps uit zijn droomen ontwakend, verbeeldt zich dat hij op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> heeft gedineerd; haalt zijn portemonnaie te voorschijn, zoekt en frommelt en tuurt erin, en.... is verplicht Hendrik een +gulden te geven, want “de twee kwartjes” hij vond ze niet. + +</p> +<p>Enfin, Kippelaan heeft het er ruimschoots voor over; en wat dien gulden betrof, als eenmaal het interessante bleeke kind—eenmaal, +jawel, generaals zijn ook sterfelijk—dan zouden immers de guldens voor Kippelaan zijn “wat nu het zand was aan den oever der +zee; tenminste....” + +</p> +<p>Kippelaan die in ’t schemerdonker vertrok, heeft nog eens even, terzij van het huis een “blikslag” erop geworpen, want hij +“kent gaarne iets aan alle kanten”. + +</p> +<p>Schuin in de hoogte ontdekt hij licht. De glimp uit het raam schijnt op het gebladert van den meest vooruitkomenden eiketak. +Juist onder dien eik stond Kippelaan, en hij hoorde spreken. + +</p> +<p>’t Was “letterlijk <span class="letterspaced">niet</span> te verstaan.”—Nu werd het luider. Stil, dat is de stem van den generaal. Hoor: + +</p> +<p>“Getrouwd.... met Chassé.—Citadel.... twee kinders.” + +</p> +<p>Kippelaan vond het indiscreet; maar hier onder den donkeren eik, wie zag hem! ’t Was aller-interessantst! aller.... aller.... +interessantst! en hij luisterde, en ving gedurende een groot half uur, misschien een honderdste deel van de woorden op, die +er binnen de kamer van den generaal werden gesproken; woorden, waarop men den klemtoon te pas of te onpas gelegd had. Binnen +die kamer zelve vervolgt de generaal tot zijn pleegzoon: + +</p> +<p>“Ja, toen je brave vader doodelijk getroffen in mijn arm den geest gaf, toen beloofde ik hem, zoo ik gespaard bleef, dat ik +je beiden zou grootbrengen als mijn eigen kinderen. En heb ik dat niet gedaan August? heb ik <span class="letterspaced">dien andere</span> minder liefgehad? ’t Is wreed mij aan dien knaap te herinneren, wreeder dan je denkt misschien. Had ik hem dan laten studeeren +om aanstonds, toegevend aan een dwaze rederijkersmanie, zich te verslingeren aan een tooneelnimf van het laagste ressort! +Had ik hem dáárvoor mijn liefde betoond, om mij.... mij....” + +</p> +<p>“Beste oom, spreek hierover niet meer;” zegt Helmond dewijl hij <a id="d0e2092"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2092">39</a>]</span>ziet hoe de herinnering aan ’tgeen zijn broeder deed, den ouden pleegvader beroert. + +</p> +<p>“Waarom zijn naam dan genoemd August? Je wist immers dat ik ten strengste verboden had om, in mijn bijzijn, over hem te spreken.” + + +</p> +<p>“Oom, Philip is mijn broer, en waarlijk hij had u lief. Slechts in een oogenblik van opgewondenheid....” + +</p> +<p>“Opgewondenheid! Zwijg August. Dat hij mij zóó iets zeggen kon! Wanneer ik me die woorden herinner; van <span class="letterspaced">hem</span> die woorden: “Man, als je één greintje eergevoel in de borst hadt....!” God in den hemel, hij tot mij! Zwijg, <span class="letterspaced">zwijg</span> zeg ik je; spreek me van den aterling niet meer.” + +</p> +<p>“Ja oom, ’t was zeker schrikkelijk slecht om u, den weldoener....” + +</p> +<p>“Slecht! er is geen woord voor te vinden!” + +</p> +<p>“De hartstocht voor dat meisje had hem verblind. Ik wil hem niet voorspreken oom<span id="d0e2112" class="corr" title="Bron: .">,</span> maar uw woord is mij te zwaar; hem af te snijden als een “rot lid;” hem nooit wat er ook zijn mocht, te mogen bijstaan of +helpen; hem te beschouwen als de adder die.... Oom, in godsdienstige begrippen verschillen wij veel, maar als u vasthoudt +aan wat geschreven staat, dan moet u Philip niet vervloeken maar vergeven, evenals God....” + +</p> +<p>Van Barneveld, de altijd waardige man, is nu aan de uiterste grens van zijn geduld. Zich sterk beheerschend, schenkt hij zich +met bevende hand een glas water in, en, na een teug te hebben gedronken, herneemt hij—aanvankelijk kalmer: + +</p> +<p>“Over onze godsdienstige denkbeelden spreken we niet August. Ik wil je alleen herinneren, dat ik aan een heilig, maar niet +aan een weekhartig God geloof. Daar is een <span class="letterspaced">verdoemenis</span>! De bokken zullen van de schapen worden gescheiden. Wie God veracht, gaat verloren; voor eeuwig! Geen Genade!—In Gods geest +handelt de krijgsoverste als hij een verrader den kogel geeft; als hij opstand—insubordinatie—straft met den dood.—Het ongedierte +vertrap ik vrij met den voet. En, als ik nu den ellendige vervloek dien ik liefhad en wéldeed; de adder die me zeggen durfde: +“man, als je één greintje eergevoel....” God in den Hemel!.... zoo iets moest men niet opwekken, zoo iets....” + +</p> +<p>Bij Van Barnevelds laatste woorden heeft hij de tafel door een hevigen vuistslag doen dreunen. Toen zijn stem bleef stokken, +is hij opgestaan, en, zichtbaar fel bewogen, loopt hij een paar malen de kamer op en neer, ofschoon zijn haastig tasten naar +de waterkaraf, en het nogmaals drinken—nadat Helmond hem snel heeft ingeschonken—zeer duidelijk verraadt dat hij den storm +in zijn borst tot bedaren wil brengen. + +</p> +<p>“Oom, uw toorn is rechtmatig, ik weet het!” + +</p> +<p>“Ha zoo, als men dat maar bedenkt.” + +</p> +<p>“Ik vraag u niets voor.... hem. Ik wilde u alleen herinneren, dat hij mijn broer is, en mijn broeder kan ik niet haten oom.” + + +</p> +<p>“Ik wil niet over hem spreken. Hem te haten gelast je niemand. Zijn naam wordt in dat stuk niet genoemd.” +<a id="d0e2132"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2132">40</a>]</span></p> +<p>“Maar de bedoeling ervan....?” + +</p> +<p>“Is duidelijk genoeg: Nooit meer zal hij iets genieten van ’tgeen mij heeft toebehoord. Ik dacht August, dat je stilzwijgend +mijn bedoeling zoudt verstaan en gebillijkt hebben.” + +</p> +<p>August Helmond staart op het schrift, ’twelk de oom hem straks ter onderteekening had aangeboden. Ofschoon men den jongen +dokter wel eens andere verwachtingen had voorgespiegeld, wanneer hij zijn keus zou hebben gevestigd en in ’t huwelijk ging +treden; ofschoon men wel eens heeft gefluisterd dat de generaal aan zijn pleegzoon een ton of minstens een halve ton zou meegeven, +zoo moest August erkennen dat de oom het wél had gemaakt; wanneer men namelijk bedacht dat zijn huwelijk met Eva Armelo geenszins +Van Barnevelds geheele goedkeuring wegdroeg, en hij zich in den beginne er zelfs met kracht tegen verzet had. ’t Was mooi +genoeg dat Helmond—die alles wat hij was en bezat aan zijn pleegvader is verschuldigd; die reeds een eigen huis bewoont en +van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> bij voortduring een stroom van weldaden in het huishouden mag verwachten, dat hij zich van den dag van ’t huwelijk afaan, +jaarlijks een som van driehonderd gulden zag toegekend—het dubbele van ’t geen hij, sedert hij dokter werd, ontving—terwijl +den echtgenooten telkens bij de geboorte van een kind, een bedrag van honderd gulden was verzekerd. + +</p> +<p>Mocht de pleegzoon bij de inzage der gemaakte beschikking ook in den aanvang eenige teleurstelling hebben gevoeld, die teleurstelling +heeft bij het verder lezen spoedig voor andere gewaarwordingen moeten plaats maken. Immers, ofschoon de generaal wel meermalen +heeft laten doorschemeren dat August mede zijn erfgenaam zou zijn, nooit was daarop zoo rechtstreeks gedoeld als bij de woorden, +dat August Helmond aan den <span class="letterspaced">vroegeren huisgenoot</span> nimmer iets zou schenken van ’tgeen den pleegvader had toebehoord.—Was hem die meerdere zekerheid voor de toekomst een hoogst +aangename, het kon niet missen of de zeer gestrenge bepaling ten opzichte van zijn broeder moest hem pijnlijk treffen. + +</p> +<p>Nog staarde Helmond eenige oogenblikken op het veelbeteekenend geschrift. Toen zag hij eensklaps zijn pleegvader aan en zei: + + +</p> +<p>“Oom, wij hebben onze moeder niet gekend. Zij was een zachte edele vrouw.” + +</p> +<p>“Is het je plan August, een nieuwe batterij te openen, laat dan dat voornemen varen. Je moeder heb ik—zooals je weet—zeer +weinig gekend. Zij stierf twee maanden na den dood van mijn vriend. Zeker moet ze lief en goed zijn geweest, want zij was +de oogappel van je vader. Maar August, al stond daar je moeder met “dien ander” voor me, en al kwam zelfs je vader, mijn onvergetelijke +Herman, met hem aan de hand om een verzoening tusschen ons te beproeven, ik zou zeggen: Gaat heen, want je weet niet wat je +vraagt. Slechts verachting op de wereld, kan misschien nog zijn vrijspraak bewerken voor den troon des Almachtigen.” + +</p> +<p>“Oom! voor u die anders altijd zoo goed voor hem waart, is dat woord.... te hard, te....” +<a id="d0e2155"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2155">41</a>]</span></p> +<p>“Spaar mij August; wij menschen zullen eenmaal onze daden moeten verantwoorden. Ik vrees niet dat ik de oogen zal behoeven +neer te slaan indien men “den ander” tegen mij over stelt. Nu genoeg hiervan.—Ik wensch je naam onder dat schrift.—Zeer lang +heb ik er tegen opgezien om de zaak geheel en al af te doen. Dit moest vóór je huwelijk geschieden. Ik wilde dat je je huwelijksleven +zoudt beginnen met eenige zekerheid omtrent mijn plannen. Weiger je deze verbintenis te teekenen, welnu August, dan deed ik +wat ik kon en ’tgeen ik verplicht was, maar dan zijn wij elkander voortaan vreemd.... Heb ik me ook in mijn oudsten pleegzoon +bedrogen, August?” + +</p> +<p>“Oom!” + +</p> +<p>“Ik dacht niet dat je een oogenblik zoudt aarzelen. Je afkeer....” + +</p> +<p>“Ja oom, hij heeft zich schandelijk aan u vergrepen; maar, om mijn woord te geven dat ik het kind mijner vroeg gestorven ouders, +zoo hij hulpbehoevend tot mij kwam, allen bijstand zou moeten weigeren, omdat hij <span class="letterspaced">eens</span>, door hartstocht en drift vervoerd, vergeten kon wat onze weldoener voor hem deed: Nee, dát kan ik <span class="letterspaced">niet</span>!” + +</p> +<p>De generaal, die den spreker met vorschend oog van onder de grijze wimpers heeft aangestaard, valt nu eensklaps half toornig—half +met zekere verruiming uit: + +</p> +<p>“Maar wie eischt dit!? Wie verbiedt of kan je verbieden, om anderen, onverschillig wie ze zijn, bij te staan met het uwe! +Wie zou het recht hebben je te binden om met hetgeen je zelf zult verdienen, naar verkiezing te handelen? Ik verzet er mij +tegen dat “de ander” ooit iets zal genieten van ’t geen <span class="letterspaced">ik thans het mijne noem</span>. Zou je dan wenschen dat hij nog dieper zonk, en willen meewerken om zijn zedelijk bewustzijn geheel te vernietigen door +vurige kolen te hoopen op zijn hoofd! Ik had niet gedacht August dat jij zelf er een oogenblik aan denken zoudt.” + +</p> +<p>“Maar alles wat ik zelfs nú bezit heb ik aan u te danken....” + +</p> +<p>“Niet je leven; niet je aanleg; niet je intellectueele kracht, die je tot een zelfstandig man heeft gemaakt. Heb je nu de +bedoeling van dit geschrift begrepen?” + +</p> +<p>“Ja, oom.... en ik vergeet het niet.” + +</p> +<p>“Je woord is er mij borg voor. Ja zelfs, ik ontsla je van de onderteekening van een stuk waaruit je toch de rechte zin van +mijn wil niet duidelijk gebleken was.” + +</p> +<p>Terwijl Van Barneveld het papier nu in kleine stukken scheurt alvorens het in de scheurmand te werpen, gaat hij naar zijn +secretaire; neemt er een portefeuille uit, en telt dan honderdveertig gulden aan klein bankpapier voor Helmond neer. + +</p> +<p>“Wil je eens nazien August? Hiermede sluit onze rekening.—Wat de partij in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span> betreft; nu daartoe besloten werd—misschien omdat men meent wederkeerig tot iets dergelijks verplicht te zijn—nu wil ik niet +dat ze daardoor in moeielijkheden zullen komen, en vooral niet dewijl ik er zelf tegenwoordig zal wezen. Jij hebt de zaak +met den kapitein al bepraat, niewaar? Zorg nu verder dat ze met <span class="letterspaced">dit</span>—geheel in orde komt, en zonder dat <a id="d0e2195"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2195">42</a>]</span>iemand anders daarvan wete.” Dit zeggende heeft de generaal een muntbiljet van vijftig gulden voor Helmond op de tafel gelegd. + + +</p> +<p>“Oom, ik nam het voor <span class="letterspaced">mijne</span> rekening, omdat mijn lieve Eva op dat déjeuner gesteld was, en zou dus gaarne, ofschoon incognito, morgen uw gastheer blijven.” + + +</p> +<p>“Heel mooi gezegd: maar onze verhouding is van dien aard, niewaar, dat je zonder bedenking aanneemt wat ik je presenteer? +Tegenover het publiek staat mijnheer Helmond als zeer verstandig, knap en zelfstandig dokter; tegenover den generaal Van Barneveld +als.... zijn volwassen zoon! Is die titel je iets waard, dan neem je dit aan.—En dan,” vervolgt Van Barneveld, terwijl hij +een paar regels op een couvert schrijft waarin hij terzijde, al pratend, iets uit de portefeuille heeft gestoken: “En dan, +ik weet dat een eerste consult niet goedkoop en Parijs nog al duur is. Ziedaar!” + +</p> +<p>Helmond, die de hem zooeven geschonken vijftig gulden bij de honderdveertig heeft geborgen, leest nu op het couvert: “Tweehonderd +gulden voor het eerste consult aan Dr. Helmond.” + +</p> +<p>“Oom, uw goedheid....!” + +</p> +<p>“Ja dokter, zoo honoreer ik maar ééns, dat begrijp je. Nu, geen dank meer. ’t Is wél zoo, heel wel! Je weet dat ik je liefhad +als mijn eigen kind. En daarom ook August, vergun het den ouden man dat hij, in naam van je besten vader, je nog eens op dezen +avond aan een vroeger gesprek herinnert: + +</p> +<p>“Ik begrijp u oom....” + +</p> +<p>“August, ik geloof niet dat het déjeuner in <span class="letterspaced">De Arend</span> zou worden gegeven als je mij geheel en al begrepen had...!” + +</p> +<p>“Wanneer wij maar eens getrouwd zijn beste oom! Uw spreuk bewaar ik als goud: Wijsheid zal ik mengen in mijn liefde. Maar +waarlijk, mijn Eva is zoo goed; en ijdel, nee, wat men ijdel noemt dát is ze niet.” + +</p> +<p>“Heb haar lief met wijsheid August!—Zij zag er gisteren prachtig uit.” + +</p> +<p>“Zult u mijn wijfje ook <span class="letterspaced">liefhebben</span> oom? Ja, ik weet het. U zult het, evenals Coba; waarlijk, mijn engel verdient het!” + +</p> +<p>“Wie mijn <span class="letterspaced">zoon</span> gelukkig maakt die heb ik lief als een kind.—Komaan, onze zitting heeft al te lang geduurd.” Hij drukt hem met warmte de +hand. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIERDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Den volgenden dag was het “regen en wind.” De tuinman van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> heeft het voorspeld. Toen hij gisterenavond langs de aspergebedden ging en hier en daar een pijpekop op een gebarsten <a id="d0e2239"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2239">43</a>]</span>plekje zette, toen profeteerde hij, met het oog op een donkere bank aan den zuidelijken horizon, dat er “donder aan de lucht +was. De lucht kon nog weinig warmte verdragen; en de twee laatste, Meidagen waren krek balsemiek geweest.” + +</p> +<p>’sNachts heeft het inderdaad een weinig geonweerd; en nu, in plaats van warm, is het guur buiten. + +</p> +<p>’t Is acht uren in den morgen. + +</p> +<p>Willem de oude koetsier staat op vijf passen van zijn meester in militaire houding diens orders af te wachten.” + +</p> +<p>“Om kwart over tienen vóór Willem.” + +</p> +<p>“Zeer wel generaal. Met de koets?” + +</p> +<p>“Nee, met de vigilante.” + +</p> +<p>“....Zeer wel generaal.—Toch ’t koperen tuig?” + +</p> +<p>“’t Zwarte regentuig Willem.” + +</p> +<p>“....Alzoo kwart over tienen vóór, generaal.—Nog iets van je orders generaal?” + +</p> +<p>“Je brengt me eerst met de juffrouw naar ’t stadhuis. Van daar rij je naar den wal om dokter Helmond te halen, en brengt hem +bij de familie Armelo.” + +</p> +<p>“Zeer wel generaal.” + +</p> +<p>“Je rijdt dan bruid en bruidegom naar ’t stadhuis, en wacht daar om later, hen en ons, naar de kerk te brengen. Na afloop +van de inzegening rij je ons, in twee toeren, naar <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>, en dan, stapvoets naar huis.” + +</p> +<p>“Volgens je orders generaal. Nog iets te belasten generaal?” + +</p> +<p>“Natuurlijk witte handschoenen.” + +</p> +<p>“Natuurlijk generaal.—Met verlof generaal, als het weer nog wat opknapt, neem ik dan de <span class="letterspaced">koets</span> en het <span class="letterspaced">koperen</span> tuig?” + +</p> +<p>“De controleur gaat naar veel regen en wind.” + +</p> +<p>“Niets meer van je orders generaal?” + +</p> +<p>“Zorg tegen twee uur weer met de vigilante aan het logement te zijn, maar met de imperialen er op. Je brengt de jonge menheer +en mevrouw dan naar Briesborg aan ’t station. Van daar kom je aan <span class="letterspaced">De Arend</span> terug, en rijden we weer mee naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>.” + +</p> +<p>“Volgens je orders generaal.—Dus in geen geval de koets of.... Opperbest generaal!” Bij de laatste woorden heeft Willem de +hand met militair saluut aan het voorhoofd gebracht, en verlaat op den wenk van zijn meester het vertrek. + +</p> +<p>—De knaap wordt oud, denkt Van Barneveld, terwijl hij den koetsier met zijn zilveren haren en eenigszins krom-stijve beenen +de kamer ziet verlaten: dat koperen tuig en die koets, ze hadden hem bijna uit het zaal gelicht. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De regen valt met stroomen uit de grauwe lucht, die slechts hier en daar een zeer klein plekje blauw vertoont. De takken van +het akkermaalshout bezijden den straatweg zwaaien, door den sterken wind bewogen, soms als dolzinnigen heen en weer, en vangen +het slik op, ’t welk het voorbijjagend rijtuig van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> doet opspatten. +<a id="d0e2303"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2303">44</a>]</span></p> +<p>“August treft het slecht Coba.” + +</p> +<p>“Droevig weer pa.” + +</p> +<p>“’t Was óók zulk een weer toen ik met je lieve moeder naar ’t stadhuis reed. Dat is nu drie en twintig jaar geleden...... +Bertha hechtte aan goed weer op den trouwdag.” + +</p> +<p>“’t Stemt vroolijker papa.” + +</p> +<p>“Ik hecht er niets aan; maar later heb ik mij toch dikwijls herinnerd dat het op dien Woensdag slecht weer was.” + +</p> +<p>De wind stond op het raampje aan Coba’s zijde. Ze kon niet naar buiten zien want de regen biggelde in allerlei slootjes en +slangetjes langs het glas naar beneden. ’t Was haar alsof ze tranen zag. + +</p> +<p>“Je hebt immers nog eens ingenomen voordat we uitreden?” + +</p> +<p>“Ingenomen?” zegt Coba verstrooid: “Ik geloof.... Nee ik heb het vergeten pa.” + +</p> +<p>“Je bent tegenwoordig waarlijk nog al vergeetachtig Coba. Straks moest ik je nog roepen toen Willem al vóór stond; ’t was +twee minuten over den tijd. ’t Is goed dat jij de bruid niet bent, je zoudt misschien zelfs je bruidegom vergeten.—Je gevoelt +je toch goed in orde niewaar?” + +</p> +<p>In ’t eerst kwam er geen antwoord. Toen zag ze eensklaps op, en zei: + +</p> +<p>“O heel wel!” en daarna, wijzend door het venster waarvoor haar vader zat: “Zie, de lucht is daar nog erg donker. ’t Is zóó +wel treurig vandaag.” + +</p> +<p>Zeven minuten later reed de vigilante van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>,—na den generaal en zijne dochter aan ’t Raadhuis te hebben gebracht, naar het doktershuis op den wal. Maar dokter was al +naar de woning zijner aanstaande schoonouders vertrokken. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Daar hoor ik het rijtuig mijn vrouwtje!” zegt August Helmond, en onwillekeurig beeft zijn hand waarmee hij Eva’s sluier in +wat sierlijker plooien om haar heerlijke taille schikt. + +</p> +<p>“’t Is een vigilante lieve!” zegt de bruid, die zich in haar ruischend wit satijnen kleed, naar het venster heeft gekeerd: +“’t zal voor papa en mama zijn.” + +</p> +<p>“Nee beste kind, ’t is heusch van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>; zie maar, Willem zit op den bok, en Hendrik staat aan de deur.” + +</p> +<p>“Wat! met een vigilante! Guns Helmond-lief, dat vind ik allerbespottelijkst. Heeft je oom de koets dan niet meer? Kijk, en +een begrafenis-tuig.—Nee maar dat vind ik bepaald ridicule.” + +</p> +<p>“’t Is zeker omdat ’t zoo regent;” meent Helmond tamelijk naïef, en is door Eva’s opmerking in deze oogenblikken van agitatie, +zeer tegen zijn gewoonte, een weinig van zijn stuk gebracht. + +</p> +<p>“Ja maar daar bedanken we voor. Ik vind het heel lief dat oom een rijtuig zendt, maar de gewone vigilante! terwijl hier zelfs +iedereen “met de koets” trouwt. Nee, je moet me niet kwalijk nemen, maar dat is wat erg militairement.”—Roepend aan de openstaande +gangdeur: “Pa! Pa-lief! Pa!” + +</p> +<p>Kapitein Armelo komt in militair costuum de gang uit en gaat <a id="d0e2350"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2350">45</a>]</span>naar binnen.—Eva had het zoo gewild, maar het spijt hem dat hij heeft toegegeven. De uniform zit hem inweerwil van al de veranderingen +die Helm de kleermaker er aan gemaakt heeft “als een gek.” Die nieuwerwetsche mouwen behooren niet aan den militairen rok +van tien jaren herwaarts. Hij voelt zich in dat ding als een recruut in de kapotjas; ’t is hem veel te wijd, veel te slobs +geworden, bah! + +</p> +<p>“Zeg eens Eva, ik kan in dien rok waarachtig niet voor ’t front komen; als je er niet tegen hebt dan doe ik eenvoudig mijn +jasje aan.” + +</p> +<p>Eva vond het ijselijk onplezierig dat men haar in oogenblikken als deze—nu ze natuurlijk zenuwachtig en geagiteerd was—op +allerlei manieren toonde hoeveel men de plechtigheid telde waarvan zij de heldin zou zijn. Ze hoopte niet dat pa de dwaasheid +zou hebben om het gewone jasje aan te doen. Pa had den militairen rok laten vermaken omdat een gewone zwarte hem—entre nous +gezegd—te kras was; maar in ieder geval stelde zij er dan ook prijs op dat hij zóó bleef. De generaal was natuurlijk ook in +uniform. Op het jasje kon pa de “groote tiendaagsche ruzie” en den “vijf en twintigjarigen dienst” toch niet hangen; en de +Romphuizers mochten wel eens zien dat pa evengoed officier was geweest als mijnheer Van Barneveld. + +</p> +<p>Op Helmonds bevestiging dat de uniform inderdaad zoo heel slecht niet stond—waarbij hij den oud-soldaat een wenk gaf, waaruit +deze moest opmaken dat men een bruid, die binnen weinige oogenblikken den gewichtigsten stap van haar leven zou doen, niet +agiteeren maar wel iets mocht toegeven—was de oud-kapitein wel verplicht te zwijgen en zich gewillig te toonen. Van hare zijde +moest Eva nu echter ook maar tevreden zijn. Waarlijk ze zou nog beter in de vigilante van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> dan haar pa in den uniformrok zitten. Wat deed het er ook toe, of het een koets of vigilante was. + +</p> +<p>In zwartzijden staatsiegewaad, waarover een kanten sjaal hing die, ofschoon wel eenigszins rosachtig geworden, haar indertijd +toch als zeer fraai door haar man was geschonken; een hoed met vuurroode linten op het tamelijk breede hoofd, kwam mevrouw +Armelo uit het achterhuis naar voren. De kleine dienstmeid heeft juist opengedaan want er was alweder gescheld. + +</p> +<p>“O, zijn de rijtuigen daar?” zegt mevrouw Armelo tot Hendrik, die even in de gang komt om te berichten dat men vóór was: “Zeer +goed, je zult wel wachten;” en dan tot de kleine dienstmeid een weinig zachter: “Nee, zeg aan Herman dat mijnheer vandaag +niet kan overdoen. Foei, hoe indiscreet zijn de menschen!” Terwijl zij de voorkamer wil ingaan, komt de genoemde Herman, een +knecht uit <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>, haar op zij, en zegt: + +</p> +<p>“Menheer Siebold wilde een kistje van de <span class="letterspaced">vier</span>, en drie pakjes manilla’s voor de partij hebben. De duiten present.” + +</p> +<p>“Wel man, hoe kun je zoo wezen! Op een oogenblik als dit! De kapitein is al te goed. Waarom ga je niet naar den winkel van +Bol?” + +</p> +<p>“Wat is er Marie?—Watblief Herman?” vraagt Armelo in de deur. +<a id="d0e2377"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2377">46</a>]</span></p> +<p>“Asjeblieft een kistje van de vier, en drie pakjes manilla’s, Kapitein?” + +</p> +<p>“O wacht, met alle....” + +</p> +<p>“God Armelo, ben je gek! Wou je nu nog iemand sigaren overdoen? in je militaire costuum!—Nee vrindschap, de kapitein kan je +niet helpen.” + +</p> +<p>“Ik heb hier anders den sleutel;” zegt Armelo met het wapen vooruit. + +</p> +<p>“Wacht pa, ik zal wel even.... Geef u maar hier. Wil je maar meekomen Herman? Van de vier niewaar? zwaar of licht....?” + +</p> +<p>’t Is Eva’s jongere zuster Louise, die, mede voor de trouwplechtigheid gekleed, naar voren is gekomen, zich spoedig van den +sleutel heeft meester gemaakt en met de lichtheid van een veder, naar een klein vertrekje in het achterhuis snelt. + +</p> +<p>“Wat is daar....?” vraagt Eva. + +</p> +<p>“Niets, volstrekt niets lieve engel;” zegt mevrouw Armelo op den drempel. + +</p> +<p>“Ik zag daar Herman uit <span class="letterspaced">De Arend</span> ma. Is er iets.... van ’t déjeuner.... of....?” + +</p> +<p>“Och ja, er was iets te kort, en men komt dan maar aanzetten. ’t Zou niet vreemd zijn als ze ook nog om ’t zilver kwamen. +Men durft maar alles!” + +</p> +<p>“Ik zal het vandaag wel ’t bontst van allen maken, en wat ik u ontneem, ik breng het u niet terug;” zegt Helmond. + +</p> +<p>Terwijl de gelukkige aanstaande echtgenoot dit zegt, drukt hij Eva een zoen op de wang, doch, hij doet het met égards voor +haar keurig toilet, en, met een zekere aarzeling bovendien. Immers, sedert hij Eva in haar trouwgewaad mocht ontmoeten, verkeert +Helmond onder een machtigen indruk. Hij zag zijn Eva zooals hij haar nooit te voren aanschouwde; en het was hem bijna alsof +een zekere schroom hem vermeesterde, wanneer zijn oog een enkele maal als bij verrassing durfde rusten op den fier golvenden +boezem zijner bruid, ofschoon zediglijk verborgen onder kant en wit satijn. + +</p> +<p>“Ja Helmond, je ontrooft ons wel een kleinood!” zegt mevrouw met een zucht: “maar och, we krijgen toch ook terug waarnaar +ons ouderhart altijd tevergeefs heeft gesmacht: een <span class="letterspaced">zoon</span>, Helmond, een zoon die ons liefheeft, niewaar?” + +</p> +<p>Zij legt haar hand, met wit glacé omsloten, vol moederlijk gevoel in het glacé van den aanstaanden schoonzoon, en herneemt +met nog meer gevoel: “Wij vertrouwen u ons kind August!”—En dan: “Ha, daar is ook <span class="letterspaced">onze</span> equipage!” Straks roepend in de gang: “Louise! mijn engel! ik bid je, kom!” + +</p> +<p>De tocht naar het stadhuis zou echter op uitdrukkelijk verlangen der bruid nog eenige minuten worden vertraagd. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Binnen de trouwkamer van het stadhuis bevonden zich—en nu reeds omstreeks een half uur—de generaal en zijn dochter, benevens +de heeren baron Debecke van De Poel; dokter Wolf uit Wieringerwaard, en mijnheer Lieder, docent in de Nederlandsche taal enz. +enz. te Amsterdam. + +</p> +<p>De baron Debecke is een oud vriend van Van Barneveld, maar <a id="d0e2423"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2423">47</a>]</span>zou toch zeker niet bij deze gelegenheid binnen de trouwkamer en vooral met in qualiteit van getuige tegenwoordig zijn geweest, +indien hij niet dat mooie futuurtje van dokter Helmond op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> had ontmoet, en zich, terwijl hij haar een beetje courtiseerde—ja, ja, aanstaande bruidjes willen dat wel—had laten ontvallen, +getuige bij haar huwelijk te zullen zijn. Mijnheer Debecke had het heele grapje vergeten, maar, een allerliefst briefje, dat +Helmond hem namens zijn aanstaande had gebracht, was een zoo verplichtende herinnering aan zijn “belofte” geweest, dat hij +geen vrijheid heeft gevonden om zich onder eenig voorwendsel terug te trekken. + +</p> +<p>Dokter Wolf is een klein maar forsch persoon van omtrent vijftig jaren; zijn voorkomen heeft niets deftigs, maar een veeljarige +praktijk in Wieringerwaard en omstreken, zou ook zeker den fatterigsten medicus in een man als dokter Wolf herscheppen. Van +zijn kleeding scheen hij zeer weinig werk te maken. Zijn rok was van een buitengewoon antiek model, en tamelijk kaal en glimmend, +terwijl er zich op de rechterpijp van zijn pantalon—die mede geenszins nieuw was—juist tegen het scheenbeen een bijzonder +groote vlak bevond, waarin zich reeds sedert lang veel stof moest verzameld hebben. Dokter Wolf scheen in den regel geen boordjes +te dragen, althans uit den scheeven toestand, waarin het halsomwindsel met toebehooren zich bevond, zou men zulks hebben opgemaakt. +Het licht- of blinkpunt van dokters toilet bestond in de prachtig glimmend verlakte laarsjes, waarin zijn voeten geperst zaten. +Straks waren ze—evenals zijn broekspijpen van achteren—nog geheel en al beklonterd; maar, eer hij de trouwkamer binnenstapte +heeft hij zijn rooden zakdoek er aan gewaagd, en daarom blinkt nu zijn schoeisel dat het een lust is. + +</p> +<p>Dokter Wolf die, als eigen broer van mevrouw Armelo, beloofd had het huwelijksfeest te zullen bijwonen en de getuige van zijn +nichtje te wezen, heeft wel eenige woorden met de “voorname heeren” gewisseld, maar voelt zich toch meer aangetrokken tot +den neef van zwager Armelo, den docent; en fluisterend—natuurlijk in zoo’n trouwkamer—zegt hij: + +</p> +<p>“Zeker pas gekomen? met de spoor?” + +</p> +<p>“Om u te dienen mijnheer. Zeven minuten over zessen verlaat de spoortrein Amsterdam, en alzoo was ik gereedelijk ter bestemder +ure alhier. Het is een schoone uitvinding die stoom, en wel gebezigd als beweegkracht....” + +</p> +<p>“Ken je den oudste van die beide heeren?” + +</p> +<p>“Bedoelt u den grootste der beide grijsaards, of den kleinere met het eenigszins roodere gelaat?” + +</p> +<p>“Ik meen dien met het hooge voorhoofd. Hij sprak me aan. Een van beiden is de generaal Van Barneveld, maar ik weet niet wie. +Ze hebben allebei grijze knevels.” + +</p> +<p>“Dus u bedoelt den rechtsche, wiens stok een gouden knop heeft, en die zich nu naar de zijde dier jonge dame wendt, welke +trouwens in stilte blijft voor zich zien?” +<a id="d0e2444"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2444">48</a>]</span></p> +<p>“Juist!” + +</p> +<p>“Tot mijn leedwezen kan ik u niet inlichten; ik heb de eer niet de families van onzen aanstaanden neef Helmond van aangezicht +te kennen.” + +</p> +<p>“Dat hadt je me wel eer kunnen zeggen.” + +</p> +<p>Op een der stoelen die tot aan de langwerpige tafel, waarover een groen kleed hangt, in een cirkel zijn gerangschikt, zit +Jacoba. + +</p> +<p>“Ik hoor van je papa dat je in de vorige week een weinig ongesteld bent geweest juffrouw Van Barneveld. Weer heelemaal in +orde?” + +</p> +<p>“Dank u mijnheer Debecke, heelemaal. Mevrouw is ongesteld niewaar?” + +</p> +<p>“De zenuwen, altijd hetzelfde! Nu vooral in de war omdat we onzen zoon uit Indië al spoedig thuis wachten.—Fameus pleizierig; +’t zal haar goeddoen.”—Naar de deur ziende: “’t Jonge paar laat zich wachten dunkt me.” + +</p> +<p>“Ik begrijp niet wat er aan hapert;” zegt Van Barneveld vrij luid: “’t Is wat erg, al zeventien minuten over den tijd!” + +</p> +<p>“Misschien iets met de paarden;” meent dokter Wolf: “De keien liggen hier in Romphuizen zóó schandalig, dat paard en mensch +z’n eigen den poot moet verzwikken.” + +</p> +<p>Wolf sloeg een blik op zijn feestvierende voeten. + +</p> +<p>“Als ik de geëerde familie daarmee van dienst kan zijn of gerieven, dan wil ik volgaarne eens gaan onderzoeken uit welke oorzaak....” + + +</p> +<p>De aanbieding van den Amsterdamschen docent werd echter overbodig. + +</p> +<p>De bode van ’t stadhuis opende op datzelfde oogenblik de dubbele deur der trouwkamer, en het jonge paar, gevolgd door de familie +Armelo, met nog een paar juffrouwen en heeren, trad de deftig ouderwetsche stadhuis-kamer binnen. + +</p> +<p>Aller oogen hadden zich aanstonds op het bruidspaar gevestigd. En—’t was een kloek, aristocratisch schoon paar. + +</p> +<p>De groeten die er werden gewisseld, hadden iets plechtig-geheimzinnigs. + +</p> +<p>Van Barneveld begreep dat het nu het geschikte oogenblik niet was om te onderzoeken waardoor het zoo laat was geworden. Zeker +had de bruid wat al te veel tijd aan haar toilet besteed—een toilet welks élégance en frischheid het eenigszins verouderd-burgerlijk +feestgewaad van mama Armelo, en het dood-eenvoudige van zuster Louises zijden mantilletje over een wit neteldoekje, te sterker +deed uitkomen. + +</p> +<p>Van Barneveld moest de opmerking van zijn vriend den baron volkomen beamen, dat de bruid er prachtig uitzag; doch zijn blik +rustte nochtans met minder welgevallen op haar schoone gestalte dan die van den ouden edelman. De laatste gevoelde zich altijd +jong, en vooral bij het zien van zoo iets.... enfin. Ja ja, dat was gracieus, dat, enfin—dat herinnerde aan vervlogen jaren; +en, zeer zachtjes neemt hij de vrijheid om de schoone bruid—die zich juist in een der breede fauteuils heeft neergezet, en +links en rechts haar satijnen <a id="d0e2479"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2479">49</a>]</span>kleed een weinig in orde schikt—een galant woordje toe te spreken, ’twelk door Eva met een allerliefst glimlachje wordt beantwoord. + + +</p> +<p>“Daar heb je ’t al!” fluistert de kapitein Armelo tot zijn echtgenoote: “de generaal is in politiek. Jelui met je gezanik! +Zie menheer Debecke lacht er om; ’t is geen smaak meer.” + +</p> +<p>“Welzeker is het ton;” fluistert mevrouw met een melancholiek ernstige gelaatsuitdrukking, meer in harmonie met hetgeen er +bij zulk een gelegenheid in een moederhart moet omgaan, dan wel met het antwoord aan haar echtgenoot gegeven. + +</p> +<p>“Hij heeft niet eens zijn decoraties aan; alleen de lintjes, en bijna onzichtbaar;” zegt Armelo. + +</p> +<p>“Dat is ook méér dan schandalig!” herneemt mevrouw nog zachter en met droevig neergeslagen oogen: “wij moeten steeds gevoelen +dat die sinjeur <span class="letterspaced">generaal</span> en ver boven ons verheven is. Welzeker! Allemaal trots om zich zoo alledaagsch te vertoonen. Wat verbeeldt ie zich wel! Als +jij promotie hadt gemaakt dan was je generaal geweest zoo goed als hij.” + +</p> +<p>Er werd eene zijdeur naast de groene tafel geopend. + +</p> +<p>De burgemeester van Romphuizen, gevolgd door den gemeente-secretaris, treedt de trouwkamer binnen. + +</p> +<p>Een zeer diepe buiging voor de hooge personages ter rechterzijde—welke buiging langzaam in een deftig-ernstigen groet voor +het bruidspaar en hun verder gezelschap overgaat—die buiging is een nommer op het programma, ’twelk burgemeester bij de “formeele +staats-koppelarij”—zooals hij het burgerlijk huwelijk noemt—gewoon is te volgen. + +</p> +<p>Jut de veldwachter die achter bij de groote deur staat, weet wat er komen moet, en, de deur aan de buitenzij zachtjes dichtdoende, +gaat hij naar ’t bordes en zegt—nadat hij eenige Romphuizer straatbengels, die zich graag nat laten regenen, van de stoep +heeft weggejaagd—tot den koetsier van Siebold uit <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>: + +</p> +<p>“Hoe liep het zoo laat Jozef?” + +</p> +<p>“Klikke over halfelf kreeg ik eerst last om de trouwkoets in te spannen, en als je dan op slag van elven vóór bent, dan zeg +ik dat je moeder je mores hêt geleerd.” + +</p> +<p>“Niet eerder besteld?” + +</p> +<p>“Waarachtig niet! Ze wouwen niet in de vigelant van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>. Ze zeien dat de tree zoo smerig was. Afin, ouwe Willem zal je dat alles wel beter vertellen.” + +</p> +<p>Oude Willem stond met de vigilante nummer drie van de vier rijtuigen, en ’t was zeker niet naar ’t behoorde, dat hij en Hendrik—zooals +ze nu onder de groote parapluie op den bok zaten—bouguetten op de borst hadden, terwijl Jozef uit <span class="letterspaced">De Arend</span>—die ook in de haast geen witte handschoenen heeft kunnen vinden—zelfs geen enkele bloem in het knoopsgat heeft<span id="d0e2519" class="corr" title="Bron: ,">.</span> + +</p> +<p>“Op zij jongens!” zegt Jut, en dan tot Willem: “Was de koets te orde?” + +</p> +<p>“Jawel.” + +</p> +<p>“Waarom nam je dan de.... vieselant....?” +<a id="d0e2528"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2528">50</a>]</span></p> +<p>“Ingevolge m’n orders!” zegt de oude snorrebaard. + +</p> +<p>Jut berekent dat het tijd wordt om weer naar binnen te gaan. Burgemeester zal wel haast aan ’t eind zijn. Op ’t laatst begint +burgemeester gewoonlijk zóó hard, dat men ’t in de gang wel hooren kan en men dus altijd weet wanneer hij gedaan heeft. Jawel +daar heb je ’t al: + +</p> +<p>“Het huwelijk is eene, dikwijls verbasterde staatsinstelling. Ik zeg dikwijls <span class="letterspaced">verbasterd</span>, omdat lieden van beiderlei kunne zich vereenigend, verbintenissen aangaan, die zij niet bij machte zijn na te komen of te +handhaven. Slechts daar waar ik de middelen toereikend of overvloedig aanwezend zie, daar juich ik een staatsinstelling toe, +die het geluk van personen verzekert, en den staat voor de toekomst nieuwe burgers belooft, dewelke de middelen zullen bezitten +om mede al die lasten op te brengen waar de Staat zich een rechtmatige aanspraak op verschaffen mag.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’t Is zeer vol in de kerk voor zulk een gelegenheid, en niettegenstaande het slechte weer. + +</p> +<p>Koster Bik had alles prompt in orde. Een voorname trouwerij was altijd voordeelig. De Armelo’s waren wel kaal, maar in alle +geval zouden er een stuk of vier van de grootheid wezen. ’t Zou hem niet verwonderen als hij, behalve onder de kussens van +bruigom en bruid, nóg onder twee of drie andere kussens een paar rijksdaalders vond. De ouwe generaal was rijk, woest rijk, +woest! + +</p> +<p>—“Nee juffrouw Sillemond, d’r zal vandaag geen orgel zijn; menheer Donerie is ziek. Als ie nog had kunnen komen dan was ie +d’r al lang geweest, want ’t is al tien minuten over den tijd. <span id="d0e2546" class="corr" title="Bron: ’"></span>En boek juffrouw Sillemond? Asjeblieft!—Jawel menheer Kippelaan, ga daar maar zitten. Zeker, veel menschen, maar toch ruimte +genoeg.—Woudt u liever in de regeeringsbank....? Ja, dat is wel mogelijk, maar dat gaat niet; burgemeester komt zeker; burgemeester +is zelfs op de partij gevraagd naar ik hoor.... U begrijpt dus....” + +</p> +<p>“Ja maar, zieje—ik, <span class="letterspaced">ik</span> ben gisteren nog den heelen dag op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> geweest, en heb bruigom vast moeten beloven hém en zijn bruidje bij ’t binnenkomen toe te knikken; en, weetje, als ik hier +blijf zitten dan.... dan zie ik ze op den rug.” + +</p> +<p>“Maar m’n goeje menheer, je zit hier juist aan den doorgang; ze moeten bij ’t inkomen hier vlak voorbij; als je je wat omdraait +dan....” + +</p> +<p>“O ja, o ja, dank je wel! merci, precies! Wacht....!” hij haalt zijn portemonnaie te voorschijn, en geeft vol verrukking den +koster een fooi: “Zeg eens Bik, na afloop dan laat je me even in de kamer hoor. Ik moet de familie mijn compliment maken. +Ze zou het kwalijk nemen.—Volstrekt! Zeg eens, heb jij gehoord om hoe laat....?” + +</p> +<p>Maar Bik moet ginder zijn. Een acht jaren lang geëngageerd paar zoekt plaats om de trouwplechtigheid te kunnen bijwonen. + +</p> +<p>Aan de groepjes, die hier en daar in de kerk verspreid zitten, is het te zien dat men ongeduldig wordt. Het fluisterend spreken +wordt omtijds luider, dikwijls verstaanbaar op een afstand; en telkens <a id="d0e2564"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2564">51</a>]</span>richten zich de oogen naar de zij van den grooten pilaar, niet ver van den hoofdingang der kerk, waar de feeststoet moet te +voorschijn komen. + +</p> +<p>—Hoor, daar rollen de koetsen. + +</p> +<p>—Nu zullen ze komen! + +</p> +<p>—Zie, koster Bik verdwijnt achter den grooten pilaar. + +</p> +<p>Men hoort de rijtuigen één voor één ophouden. + +</p> +<p>De kerkgangers die het dichtst hij den genoemden pilaar zitten, vernemen het neerslaan der vijf treden eener koets, en voelen +een sterken luchtstroom, want de groote kerkdeur is nu geheel geopend. + +</p> +<p>—Daar komen ze! Zie, zie.... daar komen ze langs den pilaar te voorschijn. + +</p> +<p>’t Is een heerlijk paar. Beiden zien ze wat bleek.—Maar ’t is geen wonder; in zulk een plechtig oogenblik!—Iedereen weet dat +Eva Armelo een zeer schoon meisje is; maar zóó—zóó is ze <span class="letterspaced">prachtig</span>, ja prachtig inderdaad! + +</p> +<p>Langzaam, naast elkander, treden ze voorwaarts. Achter hen aan, komen—mede twee aan twee—de familie en getuigen zooals ze +reeds te zamen op het stadhuis zijn geweest. Men ziet en zwijgt. ’t Is een indrukwekkende stilte, slechts afgebroken door +het geruisch van Eva’s wit satijnen kleed, want de voetstappen der feestgenooten zijn nauwelijks hoorbaar op den looper, die +tot aan het groote tapijt bij den preekstoel in het middelpad der kerk werd gelegd. + +</p> +<p>Die stilte in het tamelijk ruime Godshuis, in harmonie met den aanblik van een zoo schoon en nog slechts voor luttele minuten +aan elkaar verbonden echtpaar, heeft iets eigenaardig-imposants. + +</p> +<p>Toch is het alsof het ruischen van dat satijnen kleed een ongepaste toon is die de stilte verbreekt. + +</p> +<p>Het pad is lang.—Ter helfte gekomen ziet Helmond aan zijn linkerzij eensklaps een figuur verrijzen; en in den maalstroom zijner +gewaarwordingen bemerkt hij ternauwernood dat het Kippelaan is die zijn hand heeft gegrepen en, hem onwillekeurig tot stilstaan +dwingend, de woorden toefluistert: “Van harte.... van ganscher, hoor!—Menheer en mevrouw Helmond hoor! Afgewonnen!—Van harte, +van harte!” + +</p> +<p>Doch aan het eind der kerk achter den preekstoel waarboven zich het orgel bevindt, daar heeft, slechts weinige oogenblikken +geleden, een ander belangstellende gestaan. Geen vijf seconden vóórdat Helmond en zijn jonge vrouw den hoek van dien pilaar +waren omgetreden, kwam hij, bijna ademloos, het achter- of orgelpoortje der kerk in. Hij zag bleek, doodelijk bleek, maar +niemand was er die het zien kon, want het zoogenaamde koor, achter den preekstoel en ten deele onder het orgel, was door een +hekwerk—waarvan de stijlen op bronskleurige lansen en dolken geleken—van het schip der kerk gescheiden. + +</p> +<p>Ja toch, één was er die hem zag. Geen kwartier geleden heeft Janssen de orgeltrapper een boodschap van den organist gekregen, +dat bij dadelijk, <span class="letterspaced">dadelijk</span> naar ’t orgel moest. Janssen was bijna vlak achter menheer Donerie aangekomen. +<a id="d0e2598"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2598">52</a>]</span></p> +<p>“Ben je niet frisch menheer? Je ziet er slecht uit.” + +</p> +<p>“Zoo, Janssen.... Wil jij maar....” Donerie heeft den man een wenk gegeven om naar boven te gaan. + +</p> +<p>En Donerie stond daar beneden nog een oogenblik achter die lansen en dolken verscholen. Door de openingen heen kon hij in +het ruim zien. + +</p> +<p>—Zwijg dan bonzend hart! Zoo aanstonds zal ze dien hoek omkomen. Zoo aanstonds.... + +</p> +<p>—Is het een duizeling die hem overvalt? Neen, hij heeft daar van verre een feeën-gestalte gezien. Blank als een lelie; rank +als een hinde; fier als een koningin. Is dat Eva.... zijn Eva.... de vijftienjarige....? Zwijg! Zwijg dan bonzend hart en +hoofd. Toon nu Herman Donerie, dat je waarlijk sterk, en geen kleinmoedig minnenijdig dweper bent. Voort, voort! de trappen +op! ’t Wordt tijd, hoog tijd. Voort! + +</p> +<p>En met de hand aan het kranke hoofd, vliegt Donerie de trappen op en het orgelkamertje binnen. Daar zit hij voor het instrument; +de registers schuift hij open en dicht. Nog even drukt zijn hand het hoofd dat dreigt te bersten, en dan, dan spreidt hij +zijn ranke vingers, en een vol accoord, de aanhef eener indrukwekkende <span id="d0e2611" class="corr" title="Bron: hymme">hymne</span>, ruischt en jubelt door het kerkgebouw. Het onverwachte van dien toon maakt den indruk in het ruim te sterker. + +</p> +<p>Terwijl de jonge echtgenooten langzaam voorwaarts treden, kan men ’t hun aanzien dat ze getroffen zijn. + +</p> +<p>Slechts voor Helmond verstaanbaar, fluistert Eva den naam van den organist.—Helmond heeft haar gezegd dat hij ziek was; maar, +’t was nu lief van hem, heel lief....! En terwijl de grijze heeren een blik van goedkeuring wisselden over de muzikale verrassing, +en Armelo zoowel als zijn vrouw en dochter een verhoogde feeststemming ontvingen, terwijl dokter Wolf naar zijn laarsjes zag, +en mijnheer Lieder met een zielvollen blik naar het orgel, bespeurde Kippelaan dat juffrouw Coba Van Barneveld juist toen +ze hem voorgijging, de oogen neersloeg, en, het gelaat afwendend een snel gerezen blos zocht te verbergen. O almacht der muziek! +gij spreekt en doet spreken: <span lang="de">Lieder ohne Worte</span>! + +</p> +<p>En de hymne ruischte voort, en—het ruischen van Eva’s wit satijnen kleed kon men niet meer hooren. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIJFDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>De plechtigheid der kerkelijke inzegening is afgeloopen. Volgens Romphuizer gewoonte zullen de jongelieden zich nu aanstonds +met hun gezelschap naar de pronkkamer van het met de kerk verbonden <a id="d0e2628"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2628">53</a>]</span>kostershuis begeven, om er, voor ’t eerst zonder vreemde oogen, begroet te worden als man en vrouw. + +</p> +<p>Bij dat heengaan, terwijl het orgel nog zijn tonen door den straks verlaten tempel zendt, voelt de jonge echtgenoot den arm +van zijn Eva in den zijne beven, en ziet hij dat groote tranen haar in de oogen blinken. Sterker dan te voren drukt hij den +arm van het innig geliefde wezen, van <span id="d0e2632" class="corr" title="Bron: zijne "></span><span class="letterspaced">zijne vrouw</span>. Ja, hij verstaat die tranen; hij gevoelt wat het zeggen wil voor het fijngevoelige maagdenhart, om den draad te zien afgesneden +die haar hechtte aan het schoone tijdperk der blonde jeugd, ofschoon dan ook een hechtere band, en voor een heerlijker toekomst, +gesloten was. + +</p> +<p>Helmonds sterkere ondersteuning kon echter niet verhinderen dat Eva, juist bij het afstappen van het meergenoemde Deventer +tapijt over een omgeslagen punt ervan struikelde, en misschien zou gevallen zijn, indien zij zich niet aan een lans van het +koorhek had vastgegrepen. + +</p> +<p>Tot haar eer moet gezegd worden, dat het zoo uitdrukkelijk door haar begeerde tapijt, tot nog toe geen oogenblik haar opmerkzaamheid +had getrokken. Nu ze er over gestruikeld was, nu glimlachte ze vluchtig door hare tranen heen, en zag naar den gescheurden +witglacé handschoen, die zoo onverhoeds de lans had gegrepen. + +</p> +<p>“Nee lieve August, volstrekt niet;” zegt Eva in antwoord op een half angstig belangstellend vragen van den man, die zijn grootste +en pas verworven schat een oogenblik in gevaar heeft gezien; sloeg toen den blik naar boven, waar, zooals ’t haar toescheen, +de orgeltonen elkaar omarmden en zich ophoopten alsof ze niet scheiden konden; en—ze dacht weer aan den avond toen een jonkman +met bruine oogen en donkere krulharen een Cavatine voor haar speelde, en haar zeide, dat hij die op den dag van haar terugkomst +in Romphuizen gemaakt had.... + +</p> +<p>“Mijn lief best vrouwtje is toch wel wat geschrokken;” fluistert Helmond. + +</p> +<p>“Nee August, waarlijk niet. Een oogenblik misschien; maar nu is ’t heelemaal voorbij mijn beste; heelemaal!” + +</p> +<p>’t Verwonderde August minder, maar het ergerde hem des te meer dat oom Van Barneveld tot nu toe de eenige is die, na de kerkelijke +plechtigheid, noch zijn bruid noch hem een woord heeft toegesproken. Die koets uit <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span> moest er schuld aan zijn. Nu ja, maar dat was kleingeestig.—Kleingeestig was het reeds dat oom zoo bang voor zijn eigen koets +is geweest dat hij haar, bij zulk een gelegenheid, niet wilde missen, alleen omdat het wat regende. Maar, nóg kleingeestiger +mocht het heeten dat in oogenblikken als deze, wanneer de neef—het pleegkind van wien men zegt zooveel te houden—den gewichtigsten +stap van zijn leven heeft gedaan, wanneer hij een engel van schoonheid en lieftalligheid geheel de zijne mag noemen, dat in +zulke oogenblikken de “liefhebbende pleegvader” geen heilwenschend woord, ja zelfs geen zoen en handdruk voor het jonge echtpaar +overheeft, en dit alleen omdat een nette bruid haar trouwkleed niet graag ineens bederven <a id="d0e2651"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2651">54</a>]</span>wil, en daarom een schrikkelijk beslijkte vigilante wegzendt teneinde er een ander rijtuig voor in de plaats te nemen. Helmond +zal zijn ergernis zoo goed mogelijk verbergen. + +</p> +<p>“Oom heeft ons al op ’t stadhuis gefeliciteerd Eva;” fluistert hij terug op een aanmerking daarover van hare zijde. + +</p> +<p>“’t Gezelschap dier heeren schijnt hem bijzonder te bevallen;” herneemt Eva: “Nee, ’t is wat erg.... zie, nu moet hij dien +onuitstaanbaren neef Lieder nog aanspreken. Nee lieve, ik vind het zachtst genomen <span class="letterspaced">lomp</span>! Als ik niet zoo in-gelukkig was dan zou ik me boos kunnen maken.” + +</p> +<p>Kippelaan die—dank zij zijn straks gegeven fooi—in de kosterskamer is binnengedrongen, en, dewijl hij de jongelieden ongemerkt +is genaderd, hun snel gesproken woorden voor een deel heeft opgevangen, vindt het nu een uitmuntend geschikt oogenblik om +zijne hartelijke belangstelling nogmaals op alle manieren te betoonen: + +</p> +<p>“Tot in lengte van dagen hoorje!—Mevrouw Helmond, mijn enorm compliment! Ik weet amice, dat je op deelneming gesteld bent. +Jawel, jawel daar is een mensch op gesteld. Ik weet het, je zoudt ’t me kwalijk hebben genomen indien je me hier niet gezien +hadt; jawel, en ik zelf zou het me kwalijk hebben genomen. <span lang="fr">Parole! A-propos amice!</span> bekend dat ze in <span class="letterspaced">De Arend</span> gemeene champagneglazen hebben. Wil je d’r anderhalf dozijn? Mevrouw Helmond, wil je? Gerust! Ze zijn nog van mama’s kant, +de Parladotti’s<span id="d0e2670" class="corr" title="Bron: ,">.</span> M’n neef de professor had er nooit fijner gezien. Je bent met vijftien personen aan tafel niewaar?” + +</p> +<p>“Dankje Kippelaan, dankje bepaald.” + +</p> +<p>“Anders van harte gemeend! A-propos, dat schoot me nog in: Van Dins de stationschef is een vriend van me: perfecte kerel. +Ik zal ’em gaan vragen of ie een afzonderlijke coupée voor je open wil houen.—Eerste niewaar? Naar Rotterdam niewaar? Enfin +we zullen dat wel plooien.—Nee, nee, geen complimenten; met alle plezier.—Met den trein van drieën, of....?” + +</p> +<p>Zonder dat Eva of Helmond het hadden bemerkt was dominee Hoogerberg, die hen bij de inzegening recht hartelijk heeft toegesproken—nu +van toga en bef ontdaan—de kamer ingetreden. + +</p> +<p>Van Barneveld heeft op zijn komst gewacht. Het geluk van dat jonge paar—van dien pleegzoon in ’t bijzonder—ligt hem na aan +het hart. Hij gevoelt dat zijn terughouding in deze oogenblikken hen pijnlijk moet aandoen; doch, veinzen kan hij niet. Hij +is ontstemd, zeer ontstemd. ’t Zijn kleinigheden, welzeker, altemaal kleinigheden, maar juist op dezen dag moeten ze hem met +bezorgdheid voor de toekomst vervullen. Bij het rijden van het stadhuis naar de kerk was het hem gebleken dat mevrouw Helmond +de vigilante van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> niet voldoende is geweest. En dan: In het laatste kwartier heeft mijnheer Lieder uit Amsterdam de voorzorgen van Eva’s moeder +verijdeld, want, onwillekeurig eenigszins in ’t nauw gebracht, doordien hij van mijnheer Wolf “den veearts” heeft gesproken, +“wiens zwager ongetwijfeld die fraaie verlakte <a id="d0e2684"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2684">55</a>]</span>laarzen had gemaakt”, is hij mede tot de gemoedelijke ofschoon ongevergde verklaring gekomen, dat hij zelf te Amsterdam ondermeester +op een der stadsarmenscholen was. Neen, het deed er niet toe wat die menschen waren; Eva was de dochter van een man die het +tot officier had gebracht, en als zoodanig kon Helmonds huwelijk geen directe mésalliance genoemd worden, doch, als daar iets +leeft in den mensch om telkens met geweld iets meer te willen schijnen dan hij is; als men dan—en zelfs op dezen hoogstgewichtigen +dag—dien toeleg bij de familie Armelo ten sterkste ziet uitkomen; als hij Eva’s toilet nauwkeurig beschouwt, een toilet dat +in Romphuizen na dezen dag zeker nooit meer gedragen kan worden; als hij.... Maar genoeg, hij heeft op dominee gewacht; door +een weinig te wachten eer hij een woord tot de jonggehuwden sprak, heeft hij zich zelven wat kalmer gestemd, maar ’tgeen hij +op het hart heeft dat moet hij zeggen, of anders—anders zou hij die jonge schoone vrouw niet den vaderlijken zoen kunnen geven, +zoals hij er een aan het “ander ik” van zijn geliefden pleegzoon verschuldigd is. + +</p> +<p>Op Hoogerberg toegetreden, zegt de generaal nu tamelijk luid, als verzocht hij daardoor meer algemeene aandacht, terwijl zijn +stem, ofschoon er het metaal van den hoofdofficier in gevonden wordt, toch een zekere beroering verraadt: + +</p> +<p>“Dominee, ik heb gewacht met de jonggehuwden, na uw inzegening toe te spreken totdat je zoudt tegenwoordig zijn. Allereerst +wou ik je de hand drukken, om je te toonen hoezeer ik de goede woorden waardeer, die je tot hen gesproken hebt.—’t Was een +waar gezegde, al is het niet nieuw misschien, dat het huwelijksgeluk —ja alle geluk—in <span class="letterspaced">waardeering</span> bestaat. Zeer juist. De mensch mag—ik zou zelfs zeggen hij <span class="letterspaced">moet</span> met kracht ook naar stoffelijken vooruitgang streven, mits hij het doe met geheele waardeering van ’tgeen hij goeds <span class="letterspaced">bezit</span> en niet slechts van het <span class="letterspaced">betere</span> ’twelk hij elders ziet of meent te zien en nooit zeker is te zullen verkrijgen. + +</p> +<p>“Jonge echtgenooten!” vervolgt de generaal, en terwijl nu die zekere trilling in zijn stem is verdwenen, treedt hij op het +bruidspaar toe: “’t Is zeker een mooi woord door den wakkeren volgeling van den grooten Stichter onzer religie—onzen Heiland— +gesproken: “De liefde zij ongeveinsd!”—Zóó begrijp ik het ook. En als ik u nu toespreek <span class="letterspaced">hier</span>, als ’t ware op den drempel van het huis waar we God eere brachten; hier veel liever dan straks aan een feestmaal met een +roemer wijn in de hand.—dan verwacht gij van een oud-soldaat geen sierlijke rede, maar een kort woord, ongeveinsd uit het +hart. Helmond en Eva, je bent voor het oogenblik gelukkig; als er op aarde een volkomen geluk kon bestaan dan zou ik zeggen +<span class="letterspaced">volkomen</span> gelukkig! Laat dat zoo blijven, langer dan de weken of maanden die daarvoor door de wereld als regel zijn gesteld. Eischt +niet te veel. Waarachtig geluk is niets anders dan <span class="letterspaced">tevredenheid</span>. ’t Gaat met het geluk zoo dikwijls als met den ransel, die door den al te begeerigen soldaat met een vermeesterden buit +was overladen. <a id="d0e2713"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2713">56</a>]</span>Onder ’t marcheeren barstte de ransel, en, niet slechts gingen de goudstukken verloren maar ook het noodige, waaraan hij zoo +dringend behoefte had. Of het waar gebeurd is dat weet en geloof ik zelfs niet, maar dat het zoo gaat in de wereld dat weet +ik zeker, en dat anderen dan komen om den buit op te rapen en voor zich te behouden.... ik geloof dat die stelling niet te +gewaagd is. + +</p> +<p>“August, al zal ook je dagelijksch brood, geëvenredigd naar den stand waarin God je plaatste—het allermeest de vrucht van +je eigen werk en studie—zeker voldoende, ja zelfs niet karig zijn, toch vertrouw ik dat jij met de vrouw van je keuze, ook +bij een sober deel, rijker zoudt wezen dan een koning: gelukkig in haar bezit. Als dat geluk duurzaam zal zijn, heb haar dan +lief met een kloeke verstandige liefde. Laat haar somtijds de zweetdroppels zien van den landman wanneer hij het koren maait, +want zelfs de dorste broodkruimels zullen dan waarde krijgen in haar oog.—August, als een kind grijpt naar de vlam eener kaars +dan trekt men dat kind terug; denk daaraan, en—heb haar lief.” + +</p> +<p>“Oom, ik bid u,” fluistert Helmond strak voor zich ziende, zeer zacht en zonder dat iemand dan Van Barneveld en Eva het hooren +kunnen! want, met een vluchtigen opslag der oogen heeft hij bespeurd dat Eva doodelijk bleek is geworden. + +</p> +<p>Van Barneveld gevoelt eensklaps dat hij te ver is gegaan. Maar, ligt het geluk van dien laatsten pleegzoon hem dan niet onuitsprekelijk +na aan ’t hart!—Heeft hij niet gehoopt dat een waarschuwend woord van den grijzen soldaat in <span class="letterspaced">deze</span> ure een indruk zou kunnen maken, beslissend misschien voor het geheele leven?—Maar juist: hij is oud; hij is geen redenaar +die zijn woorden behendig kiest; hij was ontstemd. Hij had niet moeten spreken. Neen, althans niet nú: Hij ziet den geliefden +pleegzoon daar voor zich staan en meent op zijn gelaat de uitdrukking te lezen: Als ge haar kwetst dan beleedigt ge mij, en +al ben ik u veel verschuldigd, dát verdraag ik niet.—En Eva’s wit—witter dan haar satijnen kleed; en het onrustig jagen van +haar boezem, ontgaan hem evenmin; en—of hij eensklaps een dreigend spooksel zag verrijzen, dat hem nogmaals van ’t hart dreigt +te scheuren wat hem lief is: een tweeden pleegzoon; of ook dat hij slechts beseft een bitter woord te moeten goedmaken, zeker +is het dat plotseling een warm gevoel de borst van den grijzen pleegvader doorstroomt. Met aandoening vat hij Eva’s hand, +en, zonder dat er voor den min-aandachtigen toehoorder een merkbare stoornis in zijn rede is geweest, herneemt hij: + +</p> +<p>“God weet het Eva, dat er voor Helmonds lieve vrouw een ruime plaats in mijn hart is. De oude soldaat heeft niet altijd de +zoetste woorden gereed; maar dat hij het waarachtig goed met je beiden meent, daarvoor is zijn woord je borg. Eva, ik ben +er van overtuigd dat je den zoon van mijn braven krijgsmakker gelukkig wilt maken. Je schoonheid, je lieftalligheid, je talenten. +Ja ja, je talenten.... Kom kom, geen tranen! Je bent de dochter van een militair niewaar? Welnu, ik zeg.... ik zeg immers +wel vast overtuigd te zijn, dat je <a id="d0e2726"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2726">57</a>]</span>hem gelukkig zult maken.... Fi fi, die tranen weg! Komaan kind, geef jij me maar een zoen....? Jawel—ziezoo....” En—de generaal +omhelsde de jonge vrouw van zijn geliefden pleegzoon. + +</p> +<p>Van Barneveld vloekte nooit, of althans in de laatste jaren slechts zeer <span class="letterspaced">zeer</span> zelden; maar toen hij de grijze knevels opstreek nadat hij Eva een zoen had gegeven, en Helmond hem op gansch anderen toon +dan daar straks een: “Dank u oom,” heeft toegebracht, toen wendde hij zich eensklaps af, en moest dominee Hoogerberg een woord +opvangen, dat hij niet van den generaal gewoon was. Maar de anders zoo kloeke oude man, scheen ook zeer van zijn stuk te zijn +en meer bewogen dan hij uiterlijk schijnen wilde. + +</p> +<p>Zwijgend—als om den storm te doen bedaren—drukte Hoogerberg den grijzen pleegvader de hand, en zacht klinkt het antwoord; + + +</p> +<p>“Nee nee dominee, ’t was verkeerd: een oud-soldaat moet geen openbare preek houden; maar ja, ’t zou me knagen aan ’t hart +als ik den jongen niet gelukkig zag.” + +</p> +<p>De feestgenooten hebben de toespraak van den generaal, die met zulk een hartelijke omhelzing was besloten, voor ’t meerendeel +hoorende niet gehoord, in de vaste overtuiging dat de generaal den schoonsten van alle heilwenschen ontboezemde. Mevrouw Armelo +werd zelfs door den zoen aan haar kind gegeven, tot tranen geroerd, en hoezeer zij ook van de “gelijkheid der partijen” overtuigd +was—“allemaal militair”—toch heeft ze, toen de rijke heer van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> haar eigen Eva zoende, mevrouw Van Hake die naast haar stond, in ’t oor gefluisterd: + +</p> +<p>“O ’t is een engel van een man, en tóch vijf rangen hooger niewaar?” + +</p> +<p>Terwijl mevrouw Armelo die woorden sprak, kostte het haar moeite om een zekere agitatie te verbergen. Maar toch, niemand zal +gissen dat ze zich eenigszins zoekt voor te bereiden op het mogelijke geval dat de generaal, in zijn bewogen stemming, ook +háár, als de moeder van zijn nieuwe nicht en “schoon-pleegdochter” ten aanschouwe van zoo velen omhelzen zou. Och ja, waarom +niet! + +</p> +<p>Maar de generaal heeft er volstrekt geen plan op. Bij het binnentreden van deze kamer had hij aanstonds, zooals het paste, +aan de ouders der jonge vrouw zijn compliment gemaakt. + +</p> +<p>Kapitein Armelo voelt zich nu door zijn ega aan de wijde mouw van zijn uniformrok trekken. Hij verstaat haar. Als vader der +bruid is hij verplicht hier ook iets te zeggen: “Ja ja Marie, ik weet wel! Maar ’t is hier geen gemakkelijke taak. Enfin!” +Na een korte aarzeling en drie kordate stappen, staat hij voor het jonge echtpaar. + +</p> +<p>“Mijnheer Helmond!”—Omziende: “Watblief?—<span class="letterspaced">Kinderen</span> meen ik.... Eva, enfin! ik refereer me geheel aan de gevoelens van den generaal! Wat de geachte leeraar heeft gezegd, daar +ben ik het ook volmaakt mee eens: God sprak, het was met goed dat de mensch alleen stond in de armee....” + +</p> +<p>“Guns Armelo!—Hij meent de <span class="letterspaced">wereld</span>;” fluistert mevrouw. + +</p> +<p>“Dat het niet goed was in de <span class="letterspaced">wereld</span>;” verbetert de kapitein: <a id="d0e2765"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2765">58</a>]</span>“En daarom sta ik hier als de ouders van de bruid en wensch je als mijn schoonzoon dat je ons wederkeerig zult respecteeren, +en dat je met je nakroost.... enfin we weten d’r alles van niewaar.... in liefde en vrede, en....” + +</p> +<p>Armelo, die ook al geen redenaar bleek te zijn, was, zooals hij later verklaarde, in de war geraakt, doordien hij, “ongewoon +aan die groote dingen op de borst”, iets in ’t oog heeft zien schemeren, en, meenende dat er iets op zijn jas zat wat er niet +behoorde—een spin of zoo’n ding—heeft hij zonder nadenken er naar geslagen, en was het haakje losgegaan, zoodat de “groote +tiendaagsche ruzie” voor het jonge paar op den grond is gevallen. + +</p> +<p>Maar ’t was niemendal. Helmond zelf raapte het kruis voor den schoonvader op, terwijl de kapitein door dat kleine intermezzo +nu ook gevoeglijk heeft kunnen eindigen. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Buiten blijft de regen stroomen en gutsen, en de wind zweept hem door de Romphuizer straten. De koetsen voor het kostershuis +met haar druipnatte en pruttelende koetsiers; haar paarden die als zeekatten glimmen, en haar duizend-en-een geïmproviseerde +regenbakken en gootjes; de steeds besproeide en druipende feesttrein, waaraan de feestgenooten echter nog ontbreken, was door +de nieuwsgierigen voor ’t grootste deel verlaten omdat het—zooals de laatst vertrokkenen zeer wijsgeerig hebben aangemerkt—toch +niemendal <span class="letterspaced">gaf</span> dan een <span class="letterspaced">kletsnat pak</span>.” + +</p> +<p>Behalve eenige straatjongens en meisjes—de laatsten met haar rokken over ’t hoofd—stonden er nog twee, die dicht aaneengesloten +onder een groote groene parapluie, het weder-instappen der jonggehuwden in de trouwkoets verbeidden. ’t Was een zeer bleek, +fatsoenlijk gekleed jonkman met een dito dito meisje. Ze zuchtten gedurig, maar ze hadden geduld, want, ze wachtten al acht +jaren lang, wel te verstaan op “een oogenblik vol zaligheid zooals net nu aan dat paar geschonken was”.—Piet Lovers was candidaat-notaris +zonder fortuin, en heeft pas sedert vier jaren zijn titel gekregen. + +</p> +<p>“Piet, als je eens iets uitvondt;” zuchtte het meisje heel zacht. + +</p> +<p>“Ja, Marietje,” zuchtte Piet weerom: “als ik eens iets uitvond; maar <span class="letterspaced">wat</span>!?” en hij tuurde op de kleine cascade, die langs een baleinpunt van zijn parapluie naar omlaag stroomde. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De vaalgroene gordijn voor het hooge kruisraam der kleine orgelkamer hangt nu, zooals gewoonlijk, weer rustig in haar deftige +plooien. Straks hield een trillende hand haar van terzij op een looverkier geopend. Glurend door een matten glimp, heeft Donerie +langs het dak van een groote groene parapluie het oog gehad op die hooge trouwkoets. Toen het portier werd opengedaan en de +treden neergeklapt, toen heeft hij strakker getuurd; maar—een rouwfloers heeft hem het uitzicht benomen. ’t Zal een zwarte +parapluie zijn geweest waarmee men het gelukkige paar voor den regen beschutte, maar in zijn oogen was het een rouwfloers, +en slechts op ’t laatst, bij ’t verdwijnen in de lijkkoets, toen heeft hij nog iets wits zien blinken. <a id="d0e2794"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2794">59</a>]</span>’t Was haar kleed...—De lijkkoets?—Nu ja de <span class="letterspaced">trouwkoets</span>! hij dacht aan rouwfloers, en men vergist zich dan licht. + +</p> +<p>Terwijl Donerie zich straks naar huis spoedt, bemerkt hij wel dat de regen nog altijd stroomt, en dat de wind guur en koud +is, maar het deert hem niet; integendeel het verfrischt hem. Toch is het alsof het loopen hem moeielijk valt; zijn beenen +zijn zwaar, en het hoofd! O dat bonzen, dat bonzen! + +</p> +<p>Op zijn kamer teruggekomen waar zijn “twaalf uur” als naar gewoonte gereed staat, is het blijkbaar zijn streven om zich kloek +te houden. Soms, een enkele maal, geeft hij wel eens toe aan zijn gevoel. Maar vandaag, wie durft beweren dat hij niet krachtig +is geweest! Was het zoo vreemd dat hij zich nu wat bijzonder onmachtig en gloeiend en zieker dan gisteren gevoelde—na zulk +een concert!—Nu is ’t alles afgeloopen. Ziezoo! Nu moet ook de kalmte terugkeeren. Morgen zal hij veel beter zijn, ja zeker +van avond al! + +</p> +<p>Hij neemt een bord van de tafel en drukt zich het koude Wedgwood eerst tegen het voorhoofd en dan op de slapen.—Eten? hoe +zou het hem mogelijk zijn! Nu hij zitten ging op zijn gewone plaats, zie, nu is het alsof de kamer met hem ronddraait.—Als +hij opstaat dan zal dat beter worden.—Ja, zoo is het.—Wacht, hij moet den sleutel van het orgelkamertje nog op zijn gewone +plaats in de secretaire hangen. Daarna wil hij zich uitkleeden en een weinig gaan rusten; dat zal toch beter zijn.—Nu is de +secretaire geopend. + +</p> +<p>—Neen,-ja,-bonst het hoofd: neen,-ja; niet zien, wel zien; neen,-ja.—Het binnendeurtje was al open. + +</p> +<p>—Ah zoo.... jong mooi meisje; ei zoo, ben jij nu de vrouw van een ander....? Hahaha!—Wie lachte daar, wie?—Goede God, hij +zelf heeft zoo vreemd gelachen; hij is er van geschrokken.—Wat deed hij ook met dat portretje in handen! Weg, <span class="letterspaced">weg</span> er mee! Waar is dan de kracht; waar het verstand!—Wáár ze zijn....? <span class="letterspaced">Hier</span>, <span class="letterspaced">dáár</span>, <span class="letterspaced">hier</span>! Hier zijn ze beiden! Zie dan, zie! En Donerie’s brandende vingers, ze scheuren het blaadje karton, de beeltenis van dat +heerlijke kind, in kleine,—ja zie maar, in zeer kleine stukken. + +</p> +<p>Nu heeft hij het raam geopend. Een felle luchtstroom doet alles kraken en fladderen en klapperen in het vertrek. Daar werpt +hij die bijna onzichtbare deeltjes naar buiten in de verwoede golven der bruisende luchtzee. En zie—als sneeuwvlokjes licht, +stuiven ze op; en dwarrelen over daken en goten, om echter al spoedig verloren te gaan in de doodsch-looden tint van dien +somberen dag. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZESDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Ofschoon het déjeuner in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span> in vele opzichten der beschrijving overwaardig mocht heeten, vooral dewijl het verschil <a id="d0e2831"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2831">60</a>]</span>van maatschappelijke positie der gasten overvloedige stof tot karakterstudie bood;—een kwalijk verbloemde onrust van het bruidspaar, +en het gedurig heimelijk op zijn horloge zien van den generaal, werken—misschien wel gelukkig—aanstekelijk, en, wie er van +de gasten of misschien van de bedienden lust in heeft, hij moge van het déjeuner vertellen, een déjeuner, zóó rijk en zóó +netjes als er in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span> nooit te voren een gegeven was, doch wij—we zwijgen ervan. Misschien droeg de voortreffelijkheid van het déjeuner er toe +bij om de onrustige neergedrukte stemming van den generaal te verhoogen; hij mocht zich althans overtuigd houden dat hij gisterenavond +met de vijftig gulden zijn berekening als gastheer slecht gemaakt had. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De reiskoffers der jonggehuwden zijn reeds vroeger in twee afzonderlijke vertrekjes van het logement gebracht. In die vertrekjes +zullen ze zich nog haastig verkleeden, om er mede aan ouders of betrekkingen die, evenals zij, tersluiks den feestdisch zullen +verlaten, een zoen of handdruk ten afscheid te geven. Van Debeckes laatste vleiende, een weinig ondeugende woorden aan den +feestdisch, heeft Eva volstrekt niets gehoord. August had haar zooeven zeer zachtjes toegefluisterd: + +</p> +<p><span id="d0e2841" class="corr" title="Niet in bron">“</span>’t Is over halftwee; we zullen nu maar ineens, zoo ongemerkt....” + +</p> +<p>“Dan moet jij maar ’t eerst....” heeft Eva teruggefluisterd. + +</p> +<p>Eva glimlachte naar Debeckes zij, zonder echter te weten waarover hij sprak, en ving tegelijk van zuster Louise een hartelijk +knikje op, ’twelk ze beantwoordde, maar zonder juist veel aan ’t zusje te denken dat ze wel liefheeft maar, dat toch altijd +zoo iets.... zoo iets heel anders heeft gehad. + +</p> +<p>“Jawel, daar broeit iets Louise;” zegt Thomas Van Hake, die naast Louise Armelo zit. + +</p> +<p>“Nee guns, nóg niet. Zie maar, Helmond eet nog chipolata.” + +</p> +<p>“Ja maar, ’t is halftwee, en.... Wil je een stukje van de taart Louise?” + +</p> +<p>“Een heel klein stukje. Nee nee, foei! een beetje kleiner.” En dan eensklaps met het oog naar het midden der tafel: “Guns, +zie, ze zijn al gevlogen; hun stoelen staan leeg!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Toen de Romphuizer groote torenklok het klikke over tweeën deed hooren, waren de koffers der jonggehuwden reeds op de vigilante +van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> geladen, en voor den fellen regen door een lederen kleed bedekt. Willem en Hendrik hadden nu, op bevel van den generaal, +hun regenjassen aan. De oude koetsier—die “vrij wat meer parade op den bok dan op de been maakt”—zat, recht als een kaars, +regen en storm te tarten, even kordaat als “de groote keizer” weleer de rampen braveerde van een bloedigen krijg. Een knecht +uit <span class="letterspaced">De Arend</span> heeft, met de hand aan het portier bij de vigilante postgevat. Hendrik, die de parapluie moet droog houden, staat in de voordeur, +en werpt nogmaals een blik in de breede hotelgang.—Boven moeten er ramen of deuren zijn geopend, want <a id="d0e2866"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2866">61</a>]</span>eensklaps zuigt een geweldige tocht, zoodat een openstaande zijdeur in het voorhuis met kracht wordt dichtgeworpen, en de +ganglantaarn schudt, en de pui-glazen rinkelen van den slag. + +</p> +<p>Er klinken voetstappen op de trap en in het achterhuis. + +</p> +<p>In het halflicht van de vrij donkere gang beweegt zich nu van verre een kleine groep. In ’t midden ervan bevinden zich twee +personen, die niet rechtstreeks onderscheiden wie het zijn die hen nog om strijd de hand drukken. De groep nadert, en schijnt +eensklaps vaneen te scheuren. Uit haar midden komen ze snel naar voren, de beide personen die men zooeven ten afscheid de +hand gaf. + +</p> +<p>Ternauwernood heeft Hendrik den tijd om zijn parapluie op te steken. In een oogwenk was een schoone jonge vrouw hem terzij +en voorbijgesneld. Ofschoon hij geen oogenblik draalde, zoo zal het bruinzijden dak haar echter niet beschutten; een nijdige +windvlaag slaat onder het scherm, en, als Eva, ofschoon op den voet door haar echtvriend gevolgd, nochtans zonder zijn steun, +in de vigilante vliegt, dan spant Hendrik al zijne krachten in teneinde het omgeslagen en weerbarstig klapperende stuk in +zijn voegen terug te brengen. + +</p> +<p>“Helmond! Hel....mond!” roept een vrouwenstem op den natten dorpel van <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>. De geroepene ziet om. ’t Is mevrouw Armelo die met den zakdoek boven haar feestmuts, nogmaals, inweerwil van regen, storm +en toeschouwers, haar roepen herhaalt. + +</p> +<p>Helmond die zich niet zonder moeite staande houdt, en met een licht overjasje aan, in een oogenblik dreigt nat te worden, +wendt zich schielijk om, en de oogen voor den snijdenden regen half dichtgeknepen, gaat hij de stoeptreden weer op, nadert +de wenkende dame, en dan: + +</p> +<p>“Hadt u nog iets mevr.... mama?” + +</p> +<p>En mevrouw Armelo <span class="letterspaced">had</span> nog iets. Och ja! Haar oogen vestigden zich smeekend op den beminden schoonzoon. En dan, aarzelend, bijna onhoorbaar: + +</p> +<p>“Och August, zul je bedenken dat ze mijn <span class="letterspaced">mijn</span> kind is! O zul je, zeg!?” + +</p> +<p>August gaf de begeerde verzekering met een zeer plechtigen oogwenk, ofschoon hij volstrekt niet begreep wat zijn bedenken +dat Eva bepaald een kind van mevrouw Armelo was, bijzonders tot haar geluk zou bijdragen. Bovendien in oprechtheid gesproken, +of zij een dochter van háár of van een andere was, hoewel er op dit punt geen de minste twijfel bestond—’t is hem in deze +oogenblikken volmaakt onverschillig. + +</p> +<p>Goddank! die fooi aan den natten logementsbediende dat was het laatste. Het portier werd dichtgesmeten; het raampje ijlings +door hem opgehaald; Coco en Victor schoten voorwaarts; en, nogmaals Goddank! nu was hij alleen—alleen met zijn wijfje! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>—Hoe! ze heeft haar heerlijk hoofdje afgewend? + +</p> +<p>“Eva! mijn engelachtig vrouwtje!” + +</p> +<p>Zij antwoordt niet. +<a id="d0e2905"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2905">62</a>]</span></p> +<p>Stil, ze schreit. ’t Zal beter zijn dat hij haar een oogenblik geheel aan haar zelve overlaat.—Hoe zal een jonge man gepaste +woorden vinden op het oogenblik dat de vrouw zijner keuze haar ouders en magen ja allen verlaat, om hém te behooren geheel +en al, hém dien ze slechts kent uit gulden dagen. + +</p> +<p>Neen, Helmond zal een oogenblik zwijgen; haar zenuwen zijn geschokt, en hoe licht kon een onbedachtzaam woord bederven wat +hij juist goeds er mee te bewerken dacht. + +</p> +<p>Dat besluit wordt spoedig gewijzigd. Een frissche koelte, meent hij, zal haar wel goeddoen. + +</p> +<p>“Zullen we het raampje wat neerlaten lieve; een klein beetje aan de zij waar geen wind is?” + +</p> +<p>Bijna onhoorbaar en snikkend klinkt het: + +</p> +<p>“Och.... ’t is.... mij....” + +</p> +<p>“Zeker <span class="letterspaced">goed</span> niewaar?” vult Helmond aan: “Ja ’t zal beter zijn.... Wacht!” + +</p> +<p>Maar, er kwam zooveel regen naar binnen dat Eva ijlings onder ’t schreien door, haar keurig reiskleed van grijs alpaka terugtrok, +en August aanstonds het raampje weer dichtdeed. + +</p> +<p>Dokter Helmond is een vijand van spiritus en andere opwekkende middelen. Hij heeft ze niet bij zich. Nu het frissche luchtbad +niet kon aangewend worden, nu keert hij tot zijn eerste besluit terug; legt zijn hand vertrouwelijk op de hare, en zwijgt. + + +</p> +<p>En Eva houdt haar lief gelaat nog altijd afgewend, en haar schreiend snikken wordt sterker. + +</p> +<p>In een groot half uur zal men het eerstvolgende spoorstation te Briesborg bereikt hebben. Indien Eva zoo doorschreit dan zou +men het haar straks terdeeg kunnen aanzien; ’t publiek maakt zoo spoedig zijn gevolgtrekkingen, en.... Helmond slaat den arm +om haar middel; haalt haar nader tot zich, en dan; + +</p> +<p>“Mijn wijfje is nu toch gelukkig niewaar?” + +</p> +<p>Zij vlijt haar hoofd op zijn schouder, en ’t klinkt met een nokkenden zucht: + +</p> +<p>“Och.... August!” + +</p> +<p>“’t Zijn bijzondere, heel bijzondere oogenblikken in ons leven,—mijn <span class="letterspaced">eigen aangebeden</span> vrouwtje!” + +</p> +<p>Zij ziet hem met haar beschreide oogen onweerstaanbaar liefdevol aan, en barst dan opnieuw in een luider snikken uit. + +</p> +<p>Eva Armelo is nooit geweest wat men zenuwachtig of overgevoelig noemt. Er zijn er zelfs die haar wel eens van hardheid en +ongevoeligheid hebben beschuldigd. Vraag nu aan Eva Helmond niet waarom ze schreit. Ze zou het niet geheel onder woorden kunnen +brengen. August heeft het naar waarheid gezegd: “’t zijn bijzondere, heel bijzondere oogenblikken.” En ofschoon Eva zichzelve +dan ook geweld doet om dien “dwazen tranenstroom” te bedwingen—misschien dewijl ze vreest dat haar August den oorsprong ervan +onjuist verklaren zal, misschien ook omdat ze aan glurende passagiers in station en spoorwagen denkt—telkens overmeestert +haar weer dat “onverklaarbare” ’t welk haar gemoed vervult, en snikkend zegt ze: +<a id="d0e2946"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2946">63</a>]</span></p> +<p>“Waarlijk, ik kan het niet helpen August; ik weet niet hoe het.... komt.... en toch....” Eva kon niet eindigen. “En toch, +ik ben zoo gelukkig;” heeft ze willen zeggen. + +</p> +<p>Maar dat <span class="letterspaced">geluk</span> was immers de <span class="letterspaced">oorsprong</span> dier tranen niet. Velerlei gewaarwordingen werkten voorzeker te zamen om een fiksche natuur als de hare een oogenblik van +streek te brengen.—De zekerheid dat ze heden afscheid van haar blonde jeugd heeft genomen, mocht haar een traan in het oog +gebracht, en de voorstelling eener wel lachend afgebeelde maar toch geheimzinnige toekomst, kan haar voor een wijl den blos +van het aangezicht verjaagd en met ernst hebben vervuld, doch, voor dat zenuwachtig en langdurig snikken moest er een andere +oorzaak zijn; althans bij een jonge vrouw als Eva Helmond-Armelo. + +</p> +<p>Niet straffeloos speelt men met de natuur, niet zonder wraak laat zij zich geweld aandoen.—Den ganschen dag heeft Eva zich +beheerscht om te schijnen wat ze niet was.—In het oog van allen die haar zagen moest ze de heldin van den dag wezen, en ondanks +den blik van welgevallen, waarmee ze zichzelve des morgens in haar feestgewaad beschouwde, heeft ze al spoedig, en tot het +einde toe, een gevoel gehad alsof men haar de vreugd van dezen dag misgunde, en voor ’t meerendeel de hulde onthield, waarop +ze met het volste recht mocht aanspraak maken. Ja zij weet het zeker: ’t is de houding van den generaal Van Barneveld geweest, +die zoo doodelijk op de feestgenooten gewerkt, en haar als met looden hand heeft neergedrukt. Zoo ooit dan kreeg ze op haar +trouwdag de zekerheid, dat die man met zijn streng—misschien aristocratisch voorkomen, een schriel, onwellevend mensch, en +bepaald haar vijand was. Wat heeft hij op dezen dag voor zijn pleegzoon gedaan? Hij heeft hem vernederd in het liefste wat +hij bezat, in zijne bruid, in zijn jonge echtgenoote. ’t Is slechts de baron Debecke geweest die haar een paar malen iets +vleiends over haar uiterlijk en trouwtoilet heeft gezegd. Niet, dat haar “de laffe vleierij van zulk een oud man”—in ’t geringste +aangenaam was; neen, maar ’t heeft den blik van den generaal te sterker doen spreken, den blik die niet op haar rusten kon, +zonder dat men de vraag er op las: Wat zou in ’shemelsnaam zulk een <span class="letterspaced">toilet wel gekost hebben</span>! + +</p> +<p>Neen, niets ter wereld heeft die man gedaan om het trouwfeest van zijn pleegzoon eenigen luister bij te zetten. Niets! Zijn +rijtuigen, zijn kleeding, de totale absentie van andere leden zijner familie dan de houterige ofschoon goedaardige Jacoba—terwijl +juist <span class="letterspaced">twee dagen later</span> een zuster van den generaal zou komen logeeren—dat alles, maar inzonderheid zijn indigne uitdrukkingen in die kosterskamer, +ze hebben haar immers ten volle overtuigd, dat ze recht heeft om dien zoogenaamden hoogstverstandigen en degelijken man, een +bekrompen despoot en haar vijand te noemen. Niemand, niemand weet het wat het haar gekost heeft om zich goed te houden; schijnbaar +vroolijk, lachend en tevreden te zijn, ter wille van dien braven August—die nochtans voor de lompheden van zijn oom gesloten +oogen en een bijna aan zwakheid grenzend geduld heeft gehad. +<a id="d0e2967"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e2967">64</a>]</span></p> +<p>Deze overspanning nu was de hoofdbron van Eva’s overvloedige tranen. + +</p> +<p>Of er misschien in haar binnenste nog iets anders roerde dan het gevoel van miskenning, waardoor haar het zoet van den schoonsten +feestdag was vergald....? Zooveel is zeker, toen Eva straks haar prachtig trouwkleed voor haar net eenvoudig reisgewaad had +verwisseld, toen voelde ze zich als van een drukkenden last ontheven. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Tegen den avond van dienzelfden dag, terwijl de trein het laatste station vóór Amsterdam verliet, was het noodweer bedaard. +De maan “had het opgetrokken”, en de natuur was tot haar vroegere kalmte teruggekeerd. + +</p> +<p>Binnen een compartiment van de eerste klasse zaten twee personen zeer dicht naast elkaar, met de handen vast ineengesloten, +slechts bespied door het vriendelijk-stralende aangezicht ’twelk zooveel onstuimigs had naar boven gehaald. + +</p> +<p>“Ja August, oom Van Barneveld wil ik achten en liefhebben. Ja, ik ben een dwaas kind geweest. Was ik ijdel misschien? Maar +op zulk een dag! Och August, als ik slecht of niet lief ben, zeg het mij gerust; over oom zal ik anders spreken, dat beloof +ik je mijn beste man!” + +</p> +<p>Nu dokter Helmond zonder eenig geweld zulk een schitterende overwinning heeft behaald, nu wil hij zijn triumf op die aangebedene +niet vieren, en in deze oogenblikken het allerminst. Vaster klemt hij haar aan het hart, en dan, in schier overspannen verrukking: + + +</p> +<p>“Ja Eva, oom zal je kennen en waardeeren. Waarachtig hij zal mij nog jaloersch maken met zijn liefde voor mijn engel!” + +</p> +<p>“Die arme oom!” + +</p> +<p>“Hij moet erkennen dat mijn liefste, de nederigheid zelve is, waar ze bij haar vollen rijkdom van schoonheid en talenten nog +wil aanzien en goedvinden wat buiten haar ligt: als ze zelfs één éénig wezen wil zijn met den eenvoudigen kleinsteedschen +medicus.” + +</p> +<p>“Hoe dan.... als jij nu dwepen gaat!” fluistert Eva na een lange omhelzing: “Heb ik niet juist mijn <span class="letterspaced">dokter</span> genomen omdat hij uitblonk, omdat ik met hem schitteren zou. Mijn lieve <span class="letterspaced">professor</span>!” + +</p> +<p>Toen Eva zich bij deze woorden alweder de liefdetolken op het gelaat voelde drukken, en, naar buiten ziende, de bleeke maan +achter een voorbijschuivend wolkje verdwijnen zag, toen—ze wist niet hoe het kwam—toen dacht ze vluchtig aan Donerie; en ze +hoorde hem zeggen—dat hij haar liefhad; maar.... ze weet niet wat ze geantwoord heeft. + +</p> +<p>De vigilante, die Helmond en zijn jonge vrouw in de groote Amstelstad, sluis op- sluis af, naar hun hotel bracht, had er geen +weet van welk een bijzondere vracht ze reed. De eerste schenker in <span class="letterspaced">Het Keizershof</span> had er al spoedig het zijne van. Oogknipjes aan confraters, en bijzondere beleefdheid voor <span class="letterspaced">mevrouw</span>, zeiden genoeg. Maar, de beleefdheid zou niet van langen duur zijn. Toen hij had boven gebracht ’tgeen Helmond heeft besteld, +toen verlangde men niets meer, niets niemendal, en hoorde de schenker na ’t verlaten <a id="d0e3006"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3006">65</a>]</span>der kamer nog maar alleen—dat de deur van binnen ofschoon tamelijk zachtjes, op het slot werd gedaan. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZEVENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Ook te Romphuizen had de maan haar welwillende taak volbracht, en ’s anderendaags was het evenals eergisteren een prachtige +Meidag. + +</p> +<p>Op de bovenvoorkamer van den majoor Kartenglimp is heden geen vuur aangelegd, en het raam staat er open. + +</p> +<p>Zooals de majoor daar in zijn voltaire aan de ontbijttafel zit, is hij bijna niet te herkennen. Toen zijn dokter hem de laatste +maal bezocht, toen scheen hij, met zijn rooden sjaal op den chambercloak, en zijn reisdeken over de beenen, met de wanordelijk +gekamde haren en den ongeschoren baard, een man van ruim vijftig jaren voor ’t minst; thans echter zal men hem niet meer dan +hoogstens veertig geven. Ja, nu de majoor wat meer werk van zijn toilet heeft gemaakt, nu moet men erkennen—hoewel ’t hem +is aan te zien dat hij ziek is geweest—dat hij in vele opzichten een gunstig voorkomen heeft.—Kartenglimp, ofschoon drie en +veertig jaren oud, gaat dan ook nog gaarne voor een “dikken dertiger” door; en, mogen er sommigen zijn die hem <span class="letterspaced">juist</span> taxeeren, er zijn er ook die hem inderdaad voor eenige jaren jonger houden dan hij is, en het wel een bewijs achten van zijn +militaire verdiensten, dat hij op zulk een leeftijd reeds als gepensioneerd Oostindisch hoofdofficier in ’t Moederland op +zijn lauweren rust. + +</p> +<p>Voor het overige weet men in Romphuizen zeer weinig met zekerheid aangaande Kartenglimps afkomst en familie te vertellen. +In ’t laatste najaar is hij uit den Haag naar Romphuizen gekomen, omdat hij, zooals hij gezegd heeft: van een amicale sociëteit +hield, en de “Haagsche witte” zoo stijf als een hark was. Dat dit echter de ware reden zou zijn waarom een nog betrekkelijk +jong, bemiddeld en gepensioneerd hoofdofficier, een provinciestad als Romphuizen boven de residentie verkoos, liet zich niet +zoo spoedig verklaren, doch de meeste Romphuizers gevoelden zich door die gulhartig gegeven verzekering gestreeld, en waren +nu over ’t algemeen met hem ingenomen, te meer dewijl men hem in den afgeloopen winter als een getrouw en uitmuntend <span id="d0e3022" class="corr" title="Bron: qnadrilleur">quadrilleur</span>, commerceur en domineur had leeren kennen. + +</p> +<p>’t Was mede wel wat zonderling, meenden sommige Romphuizers, dat Kartenglimp—een man in de kracht van ’t leven—zich geen vrouw +uit hun midden koos. Ze hadden toch lieve dochters niewaar; en er waren ook jonge weeuwtjes die haar tijd behoorlijk hadden +uitgerouwd en steeds de oogen moesten neerslaan als de majoor <a id="d0e3027"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3027">66</a>]</span>haar met zijn donkerbruine kijkers had aangezien. Maar, de jongelingschap die altijd een uurtje later in de “Socie” bleef, +ze begreep al spoedig dat de majoor “te bescheiden was om zich aan zooveel schoons of bevalligs—en voor haar geheele leven—te +willen opdringen!” Kartenglimp kon zoo “onder ons, nog al aardig doorslaan.” Als de papa’s er niet bij waren, dan had hij +vooral van die avontuurtjes uit de Oost—enfin.... ’t Was soms fameus pikant. En—zoo redeneerde reeds een groot deel der Romphuizer +jongelingschap: au fond had de majoor met zijn principes gelijk: Het huwelijk was een allerliefst en alleraardigst ding, vooral +hier in het bloedlooze Holland; maar als men vertellen wilde dat het een instelling Gods was; bah! de heele natuur leerde +integendeel dat slechts menschelijke kortzichtigheid zulk een zotte overeenkomst tusschen één man en één vrouw kon hebben +in ’t leven geroepen. Ja waarlijk, als je den majoor er over hoorde, dan moest je zeggen dat hij volmaakt gelijk had. Indien +het huwelijk een normale toestand voor de beide echtgenooten moet zijn, vanwaar komt het dan dat slechts het geluk der zes +eerste weken spreekwoordelijk bekend is? De bekendheid van dat eerste geluk, maakt dat der volgende huwelijksjaren zeer verdacht, +en—is het dan ook geen feit dat er van de honderd huwelijken nauwelijks tien middelmatig en misschien maar één volmaakt gelukkig +mag heeten?—Waarachtig, de majoor had altemaal zeer gewone bewijzen, maar des te treffender waren ze: Wat een ontrouw zag +men overal; maar die ontrouw—door zulk een onzinnig huwelijksverbond den armen geketende als schande toegerekend—wat is die +inderdaad anders dan de roepstem der natuur en der liefde? Nota bene, welk wijs wetgever zal zijn landgenooten, indien ze +reizen willen, verplichten om nooit verder te gaan dan tot de naaste stad; ten eerste: om de families wat meer bijeen te houden; +ten tweede: om te waken dat men de zijnen niet in den steek laat, en ten derde: opdat men zich niet te zeer vermoeie of te +veel geld vertere.—’t Was alleraardigst zooals de majoor er over redeneerde, en, nóg eens, de kerel had gelijk: al die stijve +idees van den vroegeren tijd hadden uitgediend. Een leventje zooals de majoor scheen geleid te hebben, daar zou een jonge +Romphuizer wel van watertanden, en de man zag er kapitaal uit, kapitaal! + +</p> +<p>De majoor zit smakelijk te ontbijten. De geruststellende verzekeringen van dokter Helmond hebben hem meer goedgedaan dan hij +zou willen bekennen. Hij gevoelt zich inderdaad geheel en al hersteld, en sedert Helmonds laatste bezoek, letterlijk een ander +mensch. In den aanvang ja, toen had het hem wel pijnlijk getroffen dat Helmond stilzwijgend heeft toegestemd dat hij aanleg +voor een beroerte had; maar—redeneerde Kartenglimp—als men die zaak toch goed bezag, dan moest men al spoedig bekennen dat +het nog beter was aanleg voor een beroerte, dan bijvoorbeeld voor pokken of cholera of typhus te hebben. Bij de minste epidemie +zat je dan in ’t nauw en terwijl het in de eerste plaats nog niet bewezen is dat iemand die aanleg voor beroertes heeft er +een zal krijgen, zoo kan <a id="d0e3031"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3031">67</a>]</span>men bovendien tegen dien vijand een beetje op zijn hoede zijn, al moge een voorloopige bestrijding dan onvoorzichtig wezen. + + +</p> +<p>“Matig versterken,” heeft Helmond gezegd. Alzoo zal nu een tweede kievitseitje geen kwaad doen; maar, den port zal hij in +’t vervolg menageeren; dat goed is te zwaar, waarachtig! En dan kalm houden. Welzeker!—Nu ja, de oogenblikken kunnen er naar +wezen. Maar aan ’t partijtje is hij altijd de kalmte in eigen persoon; dat kunnen die grasgroene Romphuizers getuigen! + +</p> +<p>Ofschoon er zich over Kartenglimps gelaat een vreemde—men zou schier zeggen een satanische lach verspreidt, zoo schijnt hem +toch schier tegelijk een onaangename herinnering te treffen, want boven zijn koolzwarte wenkbrauwen vertoonen zich breede +rimpels. Werktuiglijk schenkt hij zich een glas port in, en eerst wanneer hij het in één teug heeft geledigd, komt hij tot +de bezinning dat dat goed “de pest” is, en hij Mietje zal zeggen die karaf—althans ’s morgens—nooit meer op tafel te zetten. + + +</p> +<p>Helmonds patiënt had buiten zijn ziekte en krachten gerekend. In zijn gevoel van geheele beterschap, is hij dezen morgen meer +dan een uur op de been geweest om zich te kleeden en te “adoniseeren”. Daarmee gereed, heeft hij tamelijk overvloedig ontbeten +en een vol glas portwijn gedronken. Nu hij opstaat om een sigaar te rooken, nu.... wat er nu aan hapert dat weet hij waarachtig +niet. Hij is zoo lam in de beenen alsof hij drie dagen en nachten aan den rol is geweest, en terwijl zijn hoofd begint te +gloeien is het hem alsof een vuurgloed door zijn aderen stroomt.... alsof de raamkozijnen en behangselstrepen slangen worden, +en het plafond golft en hem tusschen het insgelijks golvend tapijt te smoren dreigt. + +</p> +<p>Kartenglimp moet zich aan de tafel vasthouden. Wat duivel, wat is dat!? Van één glas port kan een mensch zoo beroerd toch +niet worden. Als hij zes grogjes had gedronken, dan, nee dan zou hij nóg niet gevoelen wat hij nu gevoelt.—Het klamme zweet +breekt den majoor de leden uit. Een vreeselijke vloek rolt van zijn lippen. Dat moet de voorbode van een naderende beroerte +zijn, indien het niet werkelijk.... Nee nee, een beroerte.... nee....! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Een paar uren later stond Thomas Van Hake reeds voor de tweede maal aan ’t bed van den majoor Kartenglimp. Kartenglimp heeft +de boete voor zijn onverstandig doorgebrachten morgen betaald; slaap en koud water hebben hem in een gewenschten toestand +teruggebracht. + +</p> +<p>“....En u zult dus zelf moeten bekennen majoor, dat er volstrekt geen reden bestaat om dokter Helmond te telegrafeeren.” + +</p> +<p>“Dat beken ik je in ’t geheel niet mannetje. Jij met al je wijsheid, je kunt net zooveel weten wat me gescheeld heeft als +die <span class="letterspaced">beddekwast</span>. Ik weet dat ik heel wel was, <span class="letterspaced">heel wél</span>, en dan zou dat ontbijt met één glaasje port....” + +</p> +<p>“Na uw ziekte majoor!” + +</p> +<p>“Ziekte of geen ziekte, ik zeg je dat ik niet naar Romphuizen ben gekomen om me voor m’n tijd te laten kapot maken. Die ouwe +<a id="d0e3059"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3059">68</a>]</span>Bierton met z’n wauwelarij daar pas ik voor; ik zou ’em m’n kat niet toevertrouwen; en voor jou pillenkennis heb ik zooveel +respect als voor m’n ouwe laars. Ik zeg je dat je zult telegrafeeren, terstond, en zoo uitvoerig als ’t maar kan, met bepaald +verzoek dat de dokter thuis komt.... Zwijg, want je maakt me nog gek.” + +</p> +<p>“Maar waarachtig majoor, er is niets geen kwaad bij. U bent nu wat overspannen omdat....” + +</p> +<p>Met een vreeselijken vloek valt de majoor den provisor in de rede. Van Hake moest niet denken dat hij een kind voor zich had. +Kartenglimp heeft—zooals hij zegt—duizendmaal den dood onder de oogen gezien, maar hij verkiest niet door de brutale onverschilligheid +van een pil, en plezierreisjes van een dokter, die zijn plicht moest kennen, vóór zijn tijd in de kist te liggen.—Bij deze +woorden brak den reconvalescent, die zich heden te veel heeft gewaagd en nu nog driftig erbij is geworden, opnieuw het klamme +zweet de leden uit. Zijn tanden klapperden en een doodelijk wit had zijn gelaat overdekt. + +</p> +<p>Van Hake, hoezeer hij er tegen geijverd heeft, hij gevoelde zich ten slotte niet gerechtigd om geen gevolg te geven aan het +verlangen van den majoor. Ofschoon overtuigd dat onnoodige vrees den man zoo onhandelbaar maakte, en met innig leedgevoel +dat hij zijn geliefden weldoener nu reeds in den vollen glans van zijn geluk moest komen storen, beloofde hij aan Kartenglimps +wensch te zullen voldoen. Nochtans Van Hake nam zich voor om de zaak geheel naar waarheid en zeer duidelijk—natuurlijk op +kosten van den majoor—over te seinen, en het telegram zóó in te richten dat Helmond—ofschoon de provisor zich niet verantwoordelijk +mocht stellen—overvloedige vrijheid zou vinden om zijn reis te vervolgen, wanneer hij—dit moest Helmond tusschen de regels +lezen—slechts ter bevrediging van den geagiteerden majoor een eenvoudig calmeerend receptje er bij zond. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’t Was halfdrie in den middag toen mijnheer en mevrouw Helmond zich op hun kamer in het Amsterdamsche hotel gereed maakten +om uit te gaan, want de vigilante stond voor de deur. Op het oogenblik, dat zij de kamer zullen verlaten, wordt Helmond door +een schenker het telegram van Van Hake overhandigd. + +</p> +<p>Eva verneemt dat het telegram niets verontrustends behelst, ’t Is over zaken. August moest even antwoorden. Als het vrouwtje +een oogenblik wachten wil? hij is aanstonds gereed. + +</p> +<p>Eva nam de Haarlemsche Courant nog eens op, waarin haar huwelijk reeds vermeld stond, en sloeg bij ’t doelloos inzien ervan, +telkens een zijdelingschen blik in den grooten spiegel om zich te overtuigen of het wit neteldoeksch kleed met groene bloempjes +haar wel waarlijk kleurde, en goed stond bij haar fijn kanten hoedje met lila brides. + +</p> +<p>De hotelbediende, die op het telegram wachtte, zag die mooie mevrouw op den rug, en mocht, zoo in stilte, haar élégance bewonderen, +toen hij eensklaps ontstelde, want, die “levendige pas getrouwde oogen” hadden onwillekeurig de zijne in den spiegel ontmoet. + +<a id="d0e3077"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3077">69</a>]</span></p> +<p>—Wat kijkt hij mal die jongen, denkt Eva, maar zonder te weten waardoor, werd ze nu eensklaps geheel overtuigd dat dit toilet +haar goed stond.—Nu gaat ze naar het venster en ziet uit de hoogte in de drukke straat. + +</p> +<p>En Helmond schreef zijn telegram: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“T. Van Hake, Romphuizen, + + +</p> +<p>Majoor kan gerust zijn. Gevolg van te veel inspanning en gebruik. Nù terugkeeren onmogelijk en geheel onnoodig.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Het telegram werd ingevolge van Hakes wensch met een recept besloten, en, straks in een omslag, aan den schenker ter verdere +bezorging gegeven. + +</p> +<p>Weinige seconden later reden Helmond en Eva naar een der eerste gedeelten van de Prinsengracht. De naam van den advocaat Mr. +E. Woudberg stond op de deur, en de koetsier behoefde niet te zoeken. + +</p> +<p>Nu de jonggehuwden om bijzondere redenen hun reisje over Amsterdam hadden genomen, en er nagenoeg een dag stil waren, nu zou +het onvergeeflijk zijn geweest indien August zijn jonge vrouw niet aan dien goeden Everard en zijn Emma gepresenteerd had. +Met Everard had hij te Leiden gestudeerd, en ze waren er vrienden van den echten stempel geweest om het voor altijd te blijven, +terwijl Emma bovendien een kostschoolvriendin van Helmonds pleegzusje Coba geweest is. + +</p> +<p>Eva, met de vrienden Woudberg onbekend, gevoelde er zich, op dezen eersten dag na haar huwelijk, niet recht prettig. Mevrouwtje +Woudberg, een vroolijk klein ding, met drie spruitjes, waarvan de jongste in een berceau binnen de kamer sliep, mevrouw Woudberg +vond die nieuw aangekomene in Hymens tempel prachtig mooi maar, wel wat stijf—misschien een weinig gegeneerd—en trachtte haar +door velerlei verhalen van guitenstreekjes der kleinen een weinig “op haar gemak te zetten.” + +</p> +<p>Wat Eva betrof, die guitenstreekjes waren haar even onverschillig als de geheele familie Woudberg. Hier te zitten terwijl +August met dien ouden vriend—nota bene—over de wet op het geneeskundig staatstoezicht sprak, terwijl die mevrouw van de lieve +jeugd verhaalde, en haar ventje van drie jaren versjes liet brabbelen! Hier te zitten in een saai, tamelijk donker Amsterdamsch +zaaltje, met het uitzicht op een slecht begroeid tuintje met leelijke hooge huizen er achter, neen, dat was op den eersten +dag van ’t reisje inderdaad niet verkwikkelijk, en, op net oogenblik dat mevrouw Woudberg even de schreiende kleinste uit +de berceau nam, en mijnheer Woudberg een boek ging halen waarin men iets zou nazien—’tgeen August hem echter mede graag geschonken +had—in dat oogenblik gaf Eva haar August fluisterend en met een wenk te kennen, dat ze hier niet langer wilde blijven, en +vooral niet <span class="letterspaced">alleen</span> terwijl hij, zooals afgesproken was, dat andere bezoek ging brengen. + +</p> +<p>Woudberg en zijn vrouw waren bij het afscheid recht dankbaar en gevoelig voor de allerliefste visite: +<a id="d0e3103"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3103">70</a>]</span></p> +<p>“We mogen er heusch wel trotsch op zijn,” besloot mevrouw: “want om je de waarheid te zeggen, in de eerste dagen na ons trouwen—niewaar +Es—toen bedankten we voor familie en vrienden.” + +</p> +<p>Terwijl de vrienden Woudberg er bij stonden, heeft August aan den koetsier gelast om naar ’t hotel terug te rijden; maar nu +nabij den hoek eener zijgracht, tikt hij op het voorglas, en beveelt: “Tuinstraat No. Twaalf.” + +</p> +<p>“Ik dacht een oogenblik dat je besloten hadt er méé heen te gaan <span class="letterspaced">Eva</span>.” + +</p> +<p>“Maar August, hoe kon je dat denken?” + +</p> +<p>“Nee ’t is ook waar. Ofschoon.... ’k zeg alleen, dat ik het een oogenblik <span class="letterspaced">dacht</span>.” + +</p> +<p>“’t Was dunkt me al wel, lief mannetje, dat ik mee naar je vriend ging. Je hebt zelf gehoord hoe andere menschen over dat +bezoeken van vrienden en familie op hun huwelijksreisje denken.” + +</p> +<p>“Ja zeker, ’t was al heel lief van je om aanstonds toe te geven. Maar ik dacht nu.... een eigen broer!” + +</p> +<p>“’t Spijt me lieve, dat je er nog over gedacht hebt; ik meende dat we vast....” + +</p> +<p>“Zeker mijn wijfje, we hebben dat <span class="letterspaced">vast</span> afgesproken.” + +</p> +<p>“’t Zou hen toch ook geneeren August.” + +</p> +<p>“Juist kind; ’t kwam me nog een oogenblik voor dat ze ’t hartelijk zouden vinden; een bewijs van belangstelling, maar....” + + +</p> +<p>“Och nee August, wie vroeger in weelde was, wordt niet graag in zijn armoede bezocht, en ’t minst door nieuw aangetrouwde +familie.” + +</p> +<p>“Ja, ’t zal beter zijn dat ik alleen ga. Je bent ook wel wat heel chic gekleed. Nee nee, <span class="letterspaced">heel goed</span> en <span class="letterspaced">lief gekleed</span> beste kind, uitmuntend voor de Woudbergs en voor mij; maar, voor dáár.—Dus blijf je dan zoolang in het rijtuig?” + +</p> +<p>“Niet te lang beste man.—Ha! ik kan me, in dien tijd zoo’n reistaschje koopen.” + +</p> +<p>’t Zag er sjofel uit in die Tuinstraat. De hooge smalle huizen waren meestal zeer verveloos. In de kelders hoorde men ijzer +smeden, ton-kuipen, hanen kakelen en kinders schreeuwen. Hier zag men groenten uitgestald; daar rood en ander lijnwaad te +drogen gehangen over de grauwe leuning van een smalle hooge stoep. Ginder bij een pothuis stonden eenige vrouwen rondom een +kruiwagen met doode bot. Een terugkeerende armenlijkwagen laveerde tusschen turfkarren en turfmanden door, en een der heeren +bidders die met afhangende beenen erop zat, liefkoosde in ’t voorbijrijden met de versleten punt van zijn gegespten schoen, +eene jonge Tuinstraatsche, wie deze vreemdsoortige liefkoozing echter gansch niet beviel, en haar met een weinig vleienden +grauw beantwoordde. + +</p> +<p>Helmond is uitgestapt, en heeft den koetsier gelast om mevrouw naar een voorname galanteriewinkel te brengen; over een groot +half uur moest hij hier terug zijn. + +</p> +<p>N<sup>o</sup>. 12 was een van de fatsoenlijkste huizen in de Tuinstraat. In het kelderhuis woonde een schoenlapper; op de eerste verdieping +<a id="d0e3156"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3156">71</a>]</span>een oud heer met een goudsche pijp, een nicht, twee katten en een papegaai, en een verdieping hooger..... + +</p> +<p>“Jawel meheer, gaat uwé maar gerust naar boven,” zegt de nicht, die een rist uien in de hand, en een kat aan haar boezem heeft: +“meheer Hellemond is voor een half uurtje thuis gekomen. Voorzichtig, de trap is een beetje gesleten. Oom zou ’em opknappen, +ziet uwé, maar oom is een oud mensch, en....” + +</p> +<p>Helmond is reeds naar boven gegaan. + +</p> +<p>’t Zag er zeer armoedig maar toch ordentelijk uit in het kleine vertrek ’t welk August is binnengestapt. Op het oogenblik +dat hij in die kamer kwam, heeft een jonge zeer slanke vrouw met prachtig zwartgolvend haar, door de deur die naar een achterkamer +leidde, dat vertrek verlaten. + +</p> +<p>De bezoeker heeft de jonge vrouw nog even van terzij kunnen zien. Hij zou haar zeker gegroet hebben; maar zij, ze heeft gedaan +alsof ze hem niet zag. August meende dat ze vreeselijk wit was geworden. + +</p> +<p>“Hoe gaat het Philip?” zegt de oudere broeder terwijl hij den jongere de hand reikt. + +</p> +<p>“’t Zou valsch van me wezen August, indien ik je welkom heette en je de hand gaf.—Als je me wat te zeggen hebt, en wilt zitten, +daar staat een stoel—als ie je niet te <span class="letterspaced">gemeen</span> is.” + +</p> +<p>“Op dien toon had ik het niet verwacht Philip.” + +</p> +<p>“Dat spijt me. ’t Is me een bewijs dat je met al je menschenkennis en geleerdheid, op dit oogenblik niet verder ziet dan je +neus lang is.” + +</p> +<p>“Ik kom je opzoeken als broer; mij dunkt dat ik niets beters kan doen om je te toonen dat ik je altijd als mijn goeden Philip +het beste hart heb toegedragen. Philip, kom, geef me de hand?” + +</p> +<p>“Zeg eens, je noemt me <span class="letterspaced">goed</span> August; maar weet je wel dat ik me zelf vervloekt <span class="letterspaced">laag</span> zou vinden als ik je aanstonds die hand gaf?” + +</p> +<p>“Nog eens Philip, zulk een ontvangst had ik niet verwacht;—wanneer ik die had kunnen voorzien....” + +</p> +<p>“Dan zou je niet hier zijn gekomen, ’t Ware misschien beter geweest.” + +</p> +<p>“Philip, goeje kerel! wat heb ik gedaan dat je mij....” + +</p> +<p>“Wat je gedaan hebt August? <span class="letterspaced">Niets</span>! waarachtig, je hebt <span class="letterspaced">niets niemendal</span> gedaan!” + +</p> +<p>“Je bedoelt....?” + +</p> +<p>“Ik bedoel alles wat je zeer goed begrijpt.” + +</p> +<p>“Zeg niet Philip, dat ik <span class="letterspaced">niets</span> gedaan heb. Ben ik niet je krachtige voorspraak bij oom geweest? Ik zou er van gezwegen hebben indien je me niet het tegendeel +verweten hadt. Is het mijn schuld dat oom....” + +</p> +<p>“Wie spreekt van je schuld! Je bent zoo onschuldig als een lam. Je broederlijke raadgevingen bewaar ik als goud. Daar ginds +in de la van dat meubel—<span class="letterspaced">gemeen</span> hê zoo’n houten kast—daar ligt nog die prachtige brief. De slotregels waren heel mooi; ik ken ze <a id="d0e3215"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3215">72</a>]</span>van buiten. Hoor: “Keer berouwvol tot onzen besten oom en weldoener terug. Zeg hem dat je in onbezonnen drift die woorden +hebt gesproken. Zet beste Philip, die liaison uit je hoofd; waarlijk ze zal je ongelukkig maken. Een student! en zonder eenig +fortuin! Wees verstandig; later zul je zelf inzien dat het doorzetten van dat huwelijk je ongeluk zou geweest zijn. Mijn beste +broeder had, zoover ik weet, nooit een zin voor het <span class="letterspaced">gemeene</span>....”—Genoeg! Wat je met dat laatste woord bedoelde, daar wil ik mij nu zelf geen oogenblik in verdiepen. Als ik het deed +dan ging mij ’t bloed aan ’t koken, dan.... dan.... Wat jij gemeen durfde noemen August, het is de <span class="letterspaced">vrouw</span> die ik liever heb dan mijn leven, en jij—je hebt oom helpen opzetten tegen die vrouw!” + +</p> +<p>“Bij al wat heilig is Philip, dat is <span class="letterspaced">onwaar</span>!” + +</p> +<p>“Zweer niet; ik heb je immers den slotregel van je mooien brief herhaald.” + +</p> +<p>“Philip, nu het een feit is geworden wat ik voor onverstandig hield, en nóg houd—je ziet het, ik ben oprecht evenals jij—nu +zou je broederlijk handelen met dien brief voor een deel ongeschreven te beschouwen. Ja ik noemde het onverstandig een meisje +te trouwen dat....” + +</p> +<p>“De man die meineed en ontrouw voor verstand wil laten doorgaan, dien veracht ik. Als jij het doet, ga dan naar dien edelen +generaal die je zulke principes leerde, en folter mij niet meer.” + +</p> +<p>“Philip, waarachtig, je oordeelt onrechtvaardig; en wanneer ik je minder liefhad, dan zou ik zelfs je harde woorden niet verdragen. +Er is verschil in de opvatting van trouw aan zijn woord. Dat verschil verklaart veel, zoo niet alles.—Oom wierp je tegen: +“Wie zijn woord houdt in een <span class="letterspaced">kwade</span> zaak, is een verrader van zich zelf.” Maar genoeg. Wat oom betreft, hij vergeeft je de woorden niet, die hem wel vreeselijk +moesten grieven en waardoor zijn verzet te krachtiger is geworden. Zeer stellig heeft hij nog onlangs verklaard daar nooit +op terug te komen, en bovendien bleef hij onverzettelijk bij zijn besluit om je nooit meer, noch bij zijn leven noch na zijn +dood, iets van het zijne te doen genieten, maar....” + +</p> +<p>“Wie heeft hem dat gevraagd? Wie? Wat meent hij wel de....” + +</p> +<p>“Zacht Philip! bedenk dat ik hem liefheb, en dat hij van der jeugd afaan onze weldoener is geweest.” + +</p> +<p>“Had hij zich onzer niet aangetrokken, ik zou misschien een ambacht geleerd hebben, en gelukkiger zijn.” + +</p> +<p>“Je bent dus <span class="letterspaced">niet</span> gelukkig Philip?” + +</p> +<p>“Wie zegt dat!” + +</p> +<p>“Niet ik. Maar je omgeving; je.... in één woord, alles doet mij vermoeden dat je met moeielijkheden te kampen hebt.—Laat mij +even uitspreken Philip, en je bittere grieven trachten weg te nemen. Geloof mij, terwijl ik sedert lang, maar tevergeefs, +op ’t spoor van je verblijf zocht te komen, was het steeds mijn voornemen je te bezoeken en je te zeggen, dat ik zooveel ik +mag en kan, wil bijdragen om je geluk te helpen bevorderen. Nee, luister nu een oogenblik! Al keur ik niet alles goed wat +je deedt, en al heb ik getracht <a id="d0e3254"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3254">73</a>]</span>je van die liaison af te brengen, in mijn ziel heb ik je altijd om je trouw aan dat meisje geëerd en liefgehad. Zoo je meent +dat ik oom—dewijl ik meer met hem dan met mijn opgewonden broeder instemde—tegen dien eenigen broeder of zelf tegen dat meisje +heb opgezet, dan dwaal je Philip.” + +</p> +<p>“Genoeg August, genoeg! Ik denk er het mijne van.” + +</p> +<p>“Je gelooft me niet? Waarvoor zie je mij dan aan? Zou ik hier komen om je als broeder de hand te reiken wanneer er bedrog +was in mijn hart? Philip, misken mij dan niet. Ik ben kalm, maar je weet toch dat ik evenals jij het bloed der Helmonds in +de aders heb. Kom Philip, geef mij de hand; roep je vrouw; zeg haar dat August haar graag een broederlijken zoen wil geven. +Laat er geen kloof zijn tusschen ons, al loopen onze wegen wat uiteen. Mij gaat het goed in mijn praktijk; jij hebt het niet +breed. Weiger mij niet Philip, om je van tijd tot tijd metterdaad te toonen dat ik je broer ben. Neem vast dit bagatel. Kom +Flip, pak aan, eer je je vrouwtje roept. Je waart immers altijd mijn goede opbruisende maar eerlijke kameraad. Neem aan Philip!” + + +</p> +<p>Slechts een oogenblik heeft er in de donkere oogen van den jongsten broeder iets geflikkerd, ’twelk strijd verried bij het +zien van dat bankbriefje van veertig gulden. ’t Is echter een schier ondeelbaar oogenblik geweest.—Terwijl August, die geen +plaats had genomen, voor de tafel is blijven staan, stond Philip nog aan de andere zijde ervan naast het venster: + +</p> +<p>“Dus, zakelijk gesproken, zou je waarlijk zijn hier gekomen August, om ons te toonen dat je de vrouw die mij dierbaar is, +als je zuster wilt erkennen en liefhebben? Je weet het, zij is de dochter van een gering acteur. Haar misdaad was,—stil, ik +wil ervan spreken—haar misdaad was dat ze mij op mijn eerewoord geloofde.—Toen ik haar trouw had beloofd, toen was ze voor +’t oog van God mijn vrouw, als moest de wet ons verbond nog bekrachtigen. Dat alles is geschied. Zonder middelen om mijn studies +ten einde te brengen, moest ik uitzien naar een middel van bestaan. Beiden gevoelden we roeping voor het tooneel. Met het +oog echter op de kleingeestige wereld, bedenkend dat mijn naam ook de naam van mijn broeder was, maar ’t meest—ik erken het—om +mijn Virginie niet bloot te stellen aan de vele ellenden van zulk een leven in ons vaderland, besloten we daarvan af te zien. +Op dit oogenblik August, is je schoonzuster de vrouw van een tweeden klerk op het bureau van een begrafenisfonds. Na al wat +er tusschen ons voorviel—stil, laat mij nu óók uitspreken—na de bedreiging in den straks genoemden brief, dat ik er niet op +behoefde te rekenen ooit eenigen steun van je te zullen ontvangen....” + +</p> +<p>“Maar Philip, ik heb immers gezegd dat je een brief uit die dagen van spanning niet meer in rekening brengen moet.” + +</p> +<p>“Ik weet het, maar je begrijpt toch dat ik me zelf verachten zou indien ik nu aalmoezen van je aannam. Van dat geld kan geen +sprake zijn; berg het gerust in je portefeuille. We spreken er nu slechts over, of ik geen laagheid bega met mijn broeder +de hand <a id="d0e3268"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3268">74</a>]</span>te geven, en mijn vrouw niet compromitteer met haar aan dien broeder voor te stellen.” + +</p> +<p>“Maar Philip!” + +</p> +<p>De jongste Helmond schijnt reeds lang te hebben geaarzeld. Hij was in tweestrijd of hij rechtstreeks op zijn doel zou afgaan. +Een oogenblik heeft hij naar buiten gezien; nu kijkt hij den broeder fiks in de oogen en herneemt: + +</p> +<p>“Je bent getrouwd; gisteren. Ik las het van morgen in de Haarlemsche krant die mijn huisbaas me leent.” + +</p> +<p>“Ik kon je geen kennisgeving zenden omdat ik eerst dezen morgen je adres heb uitgevonden.” + +</p> +<p>“Genoeg, ik wist het, August. Door dezelfde omstandigheid die je, eerder dan ik verwachtte, mijn adres deed vinden, vernam +ik dat je in de stad waart. Ofschoon ik het in ’t geheel niet wenschte, zoo voorzag ik de mogelijkheid dat je mij bezoeken +zoudt, en nam zooveel ik kon maatregelen dat je mijn vrouw niet alleen zoudt vinden. Mijn voorgevoel heeft me niet bedrogen; +en gave God dat ik nu zeggen kon, je verkeerd te hebben beoordeeld.” + +</p> +<p>Minder gevoelig dan hij de laatste woorden sprak, vraagt nu de Jonge Helmond snel: + +</p> +<p>“Dus August, je schaamt je de vrouw van je broer niet, en wilt haar de eer geven die haar toekomt....?” + +</p> +<p>“Ja Philip, twijfel niet meer. Komaan, roep je vrouwtje!” + +</p> +<p>Philip zwijgt een oogenblik, en dan eensklaps met een stem die van dien inwendigen strijd getuigt, zegt hij bijna snerpend: + + +</p> +<p>“Roep jij eerst de jouwe!” + +</p> +<p>“Wat! wát meen je?” zegt de oudere broeder, en Philip ziet hem bleek worden; “Haar roepen! hoe zou ik haar roepen! Zij is....” + + +</p> +<p>“In het hotel misschien?” + +</p> +<p>“Ja, ik denk het.—Tenminste....” + +</p> +<p>“Hoe! is die, dáár.... is <span class="letterspaced">dát</span> dan je vrouw niet?” herneemt Philip met fonkelende oogen terwijl hij naar beneden in de straat wijst: “Is de mooie dame die +zoo op- en rondkijkt uit die vigilante, niet dezelfde die je straks de hand hebt gegeven toen je er uitstapte, zeg....?” + +</p> +<p>“Nu ja, zij is het; maar kon ik haar wagen aan een ontvangst als deze.... aan....?” + +</p> +<p>“Ha! alsof ik mijn wereld niet kende! Was zij aanstonds meegekomen, ik geloof dat hier de ontvangst een heel andere zou geweest +zijn!—Nee, je roept haar niet. Natuurlijk! ik begrijp dat je haar met roepen <span class="letterspaced">kunt</span>.” + +</p> +<p>“Men kan toch van een jonge vrouw niet vergen Philip, dat zij op den eersten dag van haar huwelijk bezoeken aflegt.” + +</p> +<p>“Maar wel bezoeken bij vrienden op de Prinsengracht! Ha! nu kunje toch liegen niewaar? Toen ik van ’t kantoor kwam heb ik +dienzelfden voerman bij den ouden academievriend voor de deur zien staan. Zie je wel, dat ik vervloekt laag zou hebben gedaan +met je de hand te geven. Zie je wel!—In een achterafhoek van Amsterdam, op een stille bovenkamer, daar zul je, door niemand +<a id="d0e3312"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3312">75</a>]</span>gezien, aan die vrouw—ha! die <span class="letterspaced">gemeene</span> vrouw! een hand willen geven! ’t Kon soms het reisgenot vergallen als je bedacht, dat daar in de Amsterdamsche achterbuurt +een broeder gebrek leed omdat hij, zonder die hulde, geen aalmoes had aangenomen. Maar Goddank, je aalmoes behoeven we evenmin +als je schijn vertooning van hartelijkheid. Zie, ik zou je kunnen verachten indien ik niet wist dat je van nature goed waart.—Maar +pijnig me nu niet langer. Doe me ’t genoegen deze kamer te verlaten. Die plaats dáár, dat is de plaats van mijn vrouw. Niemand +zal haar verhinderen hier te zijn zoo ze dat verkiest. Boven alles ter wereld staat <span class="letterspaced">zij</span>; ze is me als een deel van m’n lichaam.—August, ga heen!” + +</p> +<p>De oudere Helmond heeft zich vast voorgenomen om kalm te blijven. De valsche positie waarin hij zich tegenover dien trouwen +maar dikwijls onbesuisden broeder bevindt; zijn eigen sluimerend vermoeden dat Eva—al mocht ze tot een bezoek te overreden +zijn—toch niet veel goeds zal bewerken; de wensch van zijn edel hart, dat Philip en hij als broeders mochten scheiden, dit +alles werkt samen om hem toegevend te stemmen. + +</p> +<p>Hij heeft wel ingezien dat een karakter als Philip door dit bezoek—terwijl August’s jonge vrouw daar wacht in dat rijtuig—zich +eer beleedigd dan aangenaam getroffen moest gevoelen. Eensklaps tot een besluit gekomen zegt hij nu zacht met liefde: + +</p> +<p>“Philip, om je vriendschap te herwinnen zou mij in dit oogenblik bijna geen opoffering te groot zijn. Geloof mij nu. Maar +ook, gebruik nog eens je kloek verstand: Doe ik niet alles wat je met reden van mij verlangen kunt, wanneer ik hier kom om +je vrouw als mijn zuster te omhelzen? Maar ook, kan ik een jonge vrouw, die gisteren nog mijn bruid was, reeds heden dwingen....” + + +</p> +<p>“Nu is ’t waarlijk genoeg August. Je kalmte zou me haast razend maken; maar ik beheersch me ter wille van de vrouw die dáár +is, dáár in die kamer, en die ons waarschijnlijk woord voor woord zal verstaan. Weet nu kort en goed, dat ik ten opzichte +van de moeder van mijn kind geen halfheid versta. Wil je mijn broederhart, waarachtig! kom dan met je jonge vrouw, mij en +mijn eenige met open armen en zonder woorden te gemoet. Wij zijn broeders, zij zusters. Mij liefhebben en haar miskennen dat +is mij beleedigen, ja, erger: <span class="letterspaced">trappen</span>! Versta je August: is je die vriendschap ernst, dan ben je hier onze gasten; dan gaan de beide Helmonds met hunne vrouwen +dezen avond te zamen naar park of opera. Nog eens, die mijn vriendschap verlangt, die <span class="letterspaced">respecteere</span> allereerst de vrouw die mij lief is boven alles!” + +</p> +<p>“Maar broeder Philip, zou er dan volgens je meening niets, volstrekt niets bestaan, waardoor mijn jonge vrouw er tegen op +kon zien om aanstonds.... Nee, ’t zijn geen verwijten; maar, in oprechtheid, is Virginie dan altijd, <span class="letterspaced">altijd</span> zoo te <span class="letterspaced">respecteeren</span> geweest als je verlangt dat ze nu.... gerespecteerd zal worden?” + +</p> +<p>August Helmond moest wel in een zonderling bewogen toestand verkeeren om in deze oogenblikken en op die wijze, zulk een teedere +snaar te durven aanroeren. +<a id="d0e3344"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3344">76</a>]</span></p> +<p>Philips oogen schoten vonken vuur. De leuning van den stoel, dien hij in de hand houdt, kraakt in zijn vuist.—Moest hij dát +komen verwijten; hier, in haar eigen woning, ja, in haar eigen oor!—Is dan het kind te beschuldigen wanneer een dolle stoeier +het een breekbaar voorwerp uit de hand slaat; wanneer een zoete vleier het overreedt om hem een kostbaar kleinood ter bewaring +te geven! + +</p> +<p>“Drijf en terg mij niet tot een uiterste!” snerpt Philip zijn ouderen broeder toe, terwijl hij hem doodsbleek met bevende +lippen blijft aanstaren: “Ga heen, ga heen zeg ik je! Bezoedel met je vormelijk slijk ons rein geluk niet. Vertrek! dit is +een <span class="letterspaced">gemeene</span> woning; maar zij is de <span class="letterspaced">onze</span>! Die er een vinger naar mijn schat durft uitsteken, dien kon ik den kop verpletteren, al was hij duizendmaal mijn broeder.... +Ga heen zeg ik je!” + +</p> +<p>“Philip bij God, ik wil vrede en liefde!”’ + +</p> +<p>“Zwijg!” dondert de broeder: “zwijg of anders!” + +</p> +<p>Op hetzelfde oogenblik, dat hij den stoel nogmaals doet kraken, gaat de deur open, waardoor de slanke vrouw straks is verdwenen. +Zichtbaar ontroerd treedt ze nu de kamer weer binnen. Haar ontroering verwinnend ziet ze vluchtig naar Philip, op wiens gelaat +zich verbazing in den toorn heeft gemengd, en terwijl zij den bezoeker noch een schrede naderbijkomt, zegt ze zacht doch met +klem: + +</p> +<p>“Mijn man verzoekt u te vertrekken mijnheer.... <span class="letterspaced">Ons kindje slaapt</span>!” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ACHTSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Ofschoon dokter Helmond na de afgelegde bezoeken een drukkende hoofdpijn had, zoo wilde hij toch daarom zijn reisplan niet +wijzigen, en vertrok nog dienzelfden middag met zijn Eva naar Rotterdam, om den anderen morgen van daar de reis naar Frankrijks +hoofdstad te kunnen vervolgen. + +</p> +<p>Eva heeft als een lief en erg meelijdend vrouwtje, zoowel te Amsterdam als later in den trein, en ook in hun logement te Rotterdam, +al het mogelijke gedaan om op hare beurt dien geliefden dokter eens spoedig geheel weer beter te maken. Of het baten mocht +of niet, ze heeft bijna een fleschje eau de cologne op dat dierbare voorhoofd “verblazen.” + +</p> +<p>Wat keek hij lief maar droevig als hij zoo’n pijn had, die goede dóór en dóór edele August. Eva kon het niet laten om hem +een paar malen een zoen op die gesloten oogen te drukken, Wie zou, als hij, zoo óvergoedhartig zijn geweest om bijna een geheelen +dag van die reis te willen opofferen, alleen—ja, want daarom is het toch inderdaad geweest—alleen om in een Amsterdamsche +achterbuurt, <a id="d0e3375"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3375">77</a>]</span>een bezoek te brengen aan een jongeren broeder die zich allerinfaamst gedragen had? Zeker mocht het een bewijs zijn van Helmonds +overgroote vergevingsgezindheid en bijna overdreven geringschatting van zich zelven, dat hij de minste heeft willen wezen, +en een lichtmis de hand ter verzoening—ja wat méér zegt, zijn hulp en <span id="d0e3377" class="corr" title="Bron: finantieele">financieele</span> ondersteuning had aangeboden. Ofschoon August bij het terugkomen uit dat huis haar nog gevraagd heeft, of ze er niet toe +besluiten kon om toch even binnen te gaan, en die menschen als broer en zuster te begroeten, zoo heeft hij ook aanstonds moeten +toestemmen, dat hij haar aan zulk een ontmoeting toch niet wagen mocht.—Zij is niet trotsch of hoogmoedig—of het moest op +haar besten dokter wezen, want haar “beetje schoonheid is nu immers haar eigendom niet meer,”—maar een vrouw, en vooral een +jonggehuwde vrouw, behoort haar weg met bedachtzaamheid te kiezen en zeer omzichtig in de keus van haar gezelschap te zijn.—Die +woning in de Tuinstraat was er geen waarin Eva, zonder zeer in ’t oog te loopen, kon binnengaan. En dan, behalve een doldriftigen +lichtmis, zou zij er een vrouw vinden die—voortgekomen uit een der laagste en “meest zedelooze” standen der maatschappij,—niet +heeft geaarzeld om met opoffering van haar eer, het ongeluk van een onnadenkend jonkman te bewerken.—Nee, August heeft het +aanstonds moeten erkennen dat zijn jonge echtgenoote niet, als zuster, de vrouw kon omhelzen, die reeds als meisje tot zulk +een peil was gezonken<span id="d0e3380" class="corr" title="Bron: ,">.</span> + +</p> +<p>Uit Helmonds weinige woorden heeft Eva wel kunnen opmaken dat dit bezoek hem niet zoo aangenaam is geweest als hij het zich +had voorgesteld; en, ofschoon August beweerde dat ze het zich moest verbeeld hebben, zij vergist zich niet dat ze bij hun +wegrijden van die woning, een man voor een der bovenvensters heeft bemerkt die, met verwoede pikzwarte oogen naar beneden +zag, en—zij meende het zeker—een dreigende vuist hield opgeheven. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’s Anderendaags mocht August in het Badhotel te Rotterdam verkwikt ontwaken, en gevoelde hij zich met een helder hoofd en +aan de zij van zijn schoone nu weer lachende Eva, een geheel ander mensch. + +</p> +<p>—Wat hij ten opzichte van Philip heeft kunnen doen, dat heeft hij gedaan. Die overtuiging wischt de droeve herinnering weg +aan dien eersten dag na het huwelijksfeest.—Indien Eva had kunnen besluiten er binnen te gaan, dan... Maar neen, ’t zou niet +verstandig en zelfs niet kiesch zijn geweest indien hij sterker daarop had aangedrongen. Goddank, die storm is voorbij. + +</p> +<p>—Wat ziet zijn engel er lief en vroolijk uit, terwijl ze hem—bijna ten afreize gereed—met een zoen de kleine reistasch om +den schouder hangt. En hij, hij sluit haar in zijn armen en zegt: + +</p> +<p>“Nu zal het dan ernst met Parijs worden mijn heerlijk vrouwtje.” “Hadt je mijn raad gevolgd lieve, dan ware we er al gisteren +geweest;” antwoordt Eva, terwijl ze half lachend met den vinger dreigt. +<a id="d0e3395"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3395">78</a>]</span></p> +<p>Maar hij: + +</p> +<p>“Toch is het zoo beter lief kind.” + +</p> +<p>En Eva—of zij hem niet begreep: + +</p> +<p>“Ik ben tenminste maar blij dat die hoofdpijn verdwenen is.” + +</p> +<p>Geen half uur later snelde het gelukkige echtpaar op de breede vleugels van den stoom de vele genietingen te gemoet, die vooral +het jonge vrouwtje reeds van verre toelachten uit die heerlijke wereldstad. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Reeds twee volle dagen bevinden zich de echtgenooten te Parijs, en ofschoon Eva vast aan haar ouders beloofde om al spoedig +te zullen schrijven, zoo is haar zulks tot nu toe onmogelijk geweest,—althans zij beweert het—omdat ze bij haar aankomst in +die groote stad terstond bemerkte dat ze allereerst wat meer werk moest maken van een voegzamer toilet, want met haar achterhoekschen +hoed, haar ouderwetsch kapsel, en laarsjes zonder hooge hakken moest ze er voor een Francaise wel uitzien <span lang="fr">pour se pamer de rire</span>. + +</p> +<p>Nu, na het ontbijt, terwijl August een paar regels aan Van Hake, en een langen brief aan den generaal schrijft, zal Eva zich +eindelijk van haar kinderplicht kwijten. Haar pen vliegt over het papier: + + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Hotel du Helder, Mai 18.... + +</p> +<p lang="fr">“Mes très-chers parents! + + +</p> +<p>“Haast zou ik in ’t Fransch vervolgd hebben, want men raakt er hier al spoedig aan gewoon, maar ik weet dat u niet veel Fransch +leest, en dus, enfin!—Wij zijn sedert Vrijdag-avond in ons hotel rue du Helder, en ik schrijf nu in de ontbijt- en eetzaal—die +niet veel meer is dan een langwerpige, tamelijk sombere roef zonder eenig uitzicht. Wanneer dit begin u den indruk gaf dat +ik hier niet op mijn aise zou zijn—nl. in Parijs—dan zoudt ge u zeer vergissen. Ik vind het hier <span class="letterspaced">dol</span>. O, als men er niet geweest is dan kan men er zich geen begrip van vormen. ’t Leven heeft hier doorgaans iets van een heerlijken +droom—iets wits, blinkends: altijd ruimer, altijd hooger, altijd meer; ik weet het niet anders uit te drukken.—Bij dat alles +valt alleen ons hotel erg af. ’t Is een zoogenaamd deftig logement; en ofschoon ik erkennen moet dat ik, om iets te noemen, +onder al de Romphuizer jongelui er nooit een zoo chic heb gezien als de garçons in ons hotel—en van den morgen tot den avond,—zoo +vind ik het logement zelf toch tamelijk somber, en heb August bepraat om morgen naar het Grand Hotel te verhuizen, waar men, +voor weinige franken meer, het Parijsche hotelleven in den volsten zin van ’t woord geniet. Maar van dat alles vertel ik u +mondeling nader. Ook kan ik u geen verhaal doen van alles wat wij reeds prachtigs bezichtigden; in den Baedeker dien we meenamen, +kunt u later alles lezen. In éen woord, ik vind het hier goddelijk! U hebt geen denkbeeld van al de pracht van bijouteriën +in de winkels en vooral in die van het Palais-Royal. Een garnituur, broche en knoppen, heb ik gezien.... nee maar heusch, +u <a id="d0e3425"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3425">79</a>]</span>hebt er geen idee van. Voor een aardigheid gingen we er eens in: <span lang="fr">Deux mille trois cent francs</span>! ’t Viel me nog mee. Niet dat Helmond er over dacht; u kunt wel begrijpen dat, al zou hij zoo iets een oogenblik in ’t hoofd +hebben gekregen, ik ’t hem zeker afgeraden, ja zelfs zou verboden hebben. Wat zou ik met zulk een garnituur in Romphuizen +doen: + +</p> +<p>“De kerk Notre-Dame is ook beeldig, en vooral die miskleeren zijn prachtig; zoo iets rijk geborduurds met goud en edelgesteenten, +daar hebt u geen begrip van. Gelukkig dat ik niet begeerig naar al die luxe ben, want aan mijn August heb ik genoeg. O, u +weet niet wat een heerlijk leven ik met mijn lieven man heb. Hij is zoo goed. Letterlijk zou hij alles doen om mij genoegen +te geven; maar juist dáárom zoek ik op mijn beurt uit te vinden wat hem het aangenaamst is en waar hij het liefst heengaat. +De Keizerlijke Bibliotheek en de Morgue daar heeft hij echter op mijn verzoek van afgezien, omdat die bibliotheek voor mij +nu heelemaal niets was, en die Morgue zoo akelig is dat ik er van droomen zou. Maar, om hém plezier te doen zijn we toch naar +de buitenplaats van Père Lachaise geweest. U weet dat dat het groote Parijsche kerkhof is. Eerst had ik er <span class="letterspaced">tegen</span>; want ik dacht fi! een kerkhof op ons huwelijksreisje! Maar ’t is niemendal akelig; ’t viel me tenminste vreeselijk mee. +Ten eerste ligt dat kerkhof heel hoog en veel rianter dan eenig kerkhof bij ons; maar ook door al de prachtige mausoleums, +de schoone beelden en bas-reliefs, de afwisseling van kransen, bloemen en versiersels bij en op de fraai overdekte graven, +dat alles laat niets sombers na, en de Parijzenaars krijgen op hun kerkhof dunkt mij zoo volstrekt geen indruk van het nare +denkbeeld “begraven worden”. Papa zal wel zeggen dat ik nu ook weer heel aardsch en zonder nadenken redeneer; nu ja, maar +u begrijpt wel hoe ik het meen, en hier in ons hotel, bij de débris van een keurig déjeuner met koude kip, oeufs à la coque, +croissants—delicieuze broodjes—hors <span id="d0e3435" class="corr" title="Bron: d’ oeuvres">d’oeuvres</span>, monster-garnalen enz. en heerlijke koffie, hier in een Parijsch hotel, met de voorstelling van een rit in een open rijtuig +door ’t Bois de Boulogne, en daarna ’t zien van een steeple-chase enz. in ’t Hippodrôme, kunt u mij niet kwalijk nemen dat +ik geen diepzinnige bespiegelingen maak. + +</p> +<p>“Wat ik u nog vertellen wil, ’t is hoe wij het overheerlijk hebben getroffen dat Helmonds vriend monsieur De Musart, in de +stad was. Door diens relaties met een zeer voornaam heer die over de theaters—of sommige ervan, gesteld is, kregen we gisteren +een paar prachtige plaatsen in het groote Thèâtre de la Gaieté—fauteuils de balcon avant-scène—vlak vooraan op den hoek bij +het tooneel. Dat waren letterlijk de eerste plaatsen uit de heele komedie. O, delicieuze fauteuils! en aan de balustrade heeft +men vóór zich écrans van groene zij—weet u, die men op en neer kan schuiven om geen hinder van ’t voetlicht te hebben.—We +zaten daar, bijvoorbeeld als in den Haag de Koninklijke familie, maar eigenlijk nog veel ruimer en chicker. We konden zoo +zien dat ze allemaal dachten dat we zeer voornaam waren. Helmond moest er om lachen zoo <a id="d0e3440"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3440">80</a>]</span>gedegageerd als ik den meesten tijd in mijn fauteuil lag, en—alsof ik het dagelijks gewoon was, naarmate het voetlicht al +dan niet hinderde, dien écran op en neer schoof. Ik ben er zeker van dat een deftig heer, met drie ridderorden, mij voor een +barones of zoo iets heeft aangezien, want hij maakte bij ’t binnenkomen, in de afdeeling naast ons, een enorm hoofsche buiging. +Nu, wat August betreft, die ziet er ook recht gentlemanlike uit, niewaar, en dat helpt fameus! + +</p> +<p>“Het stuk dat wij gezien hebben was prachtig. Van de élégance der toiletten beste mama, kan men zich geen begrip vormen. Een +actrice, die in de rol eener madame Duvanont overheerlijk speelde, en ons een vrouw voorstelde die uit innige liefde voor +haren minnaar haar echtgenoot vermoordt; ja zelfs om hem te overtuigen dat zij niemand liefheeft dan hem, aan haar bediende +den last geeft om haar kind—spelevarend met een bootje, in den vijver—heimelijk te doen omkomen; die actrice had in datzelfde +stuk—ik heb het goed geteld—acht verschillende toiletten. Als wij zulk een vrouw en moeder in de werkelijkheid zagen, wij +zouden er natuurlijk van gruwen, maar als men zoo iets op het tooneel ziet, dan geeft het een geheel anderen indruk. Men weet +ten eerste dat het niet waar gebeurd is, en bovendien, ’t was een beeldschoone vrouw; en die heerlijke toiletten! en die stem +toen ze zoo zei: “<span lang="fr">Mon Edgard, sans toi le ciel me serait un enfer!</span>” o dat was onuitsprekelijk mooi; en de claque heeft toen ook geapplaudisseerd <span lang="fr">à l’infini</span>. Waar ik echter het meest naar verlang is de Fransche en vooral de Italiaansche opera. Dezen avond denk ik wel dat mijn beste +August tot de eerste besluiten zal; en dan—Patti zal ik in de Italiaansche hooren! In één woord lieve ouders, wij genieten +hier met volle teugen, en zullen nog oneindig veel meer genieten! Van de heerlijke boulevards, van de prachtige paleizen met +bijna eindelooze danszalen, van dat onbeschrijfelijk prettige sans-gêne ’twelk hier heerscht, en zoo ongeloofelijk gunstig +afsteekt bij al wat Hollandsch is; van dat alles schrijf ik u nader, of, zoo ik daartoe geen tijd meer mocht vinden, dan vertel +ik er u bij onze terugkomst van. Gelukkig blijven we nog tien volle dagen hier. Denk er aan uw brieven te adresseeren: Grand +Hotel. Zet u voor een aardigheid eens op het adres: Madame la Baronne; dat zou.... Maar nee, nee! ik schreef dit uit gekheid; +ik zou om die lafheid dezen heelen brief kunnen verscheuren, maar ik heb geen tijd meer om een nieuwen te schrijven, want +zoo aanstonds komt het rijtuig. Nu ’t was maar een grapje, dat begrijpt u wel. + +</p> +<p>“Van harte hoop ik dat u en zusje Louise wél zult zijn. Louise zou zich hier niet op haar plaats gevoelen, althans niet als +ze in ons gezelschap was. Ik heb voor u allen reeds een souvenir in mijn koffer. De goede August heeft me hier een blauw satijnen +japon gekocht, een waar ik dol op was; acht franken de el; maar u moet er niet van spreken, want er zijn altijd menschen, +wien het hindert als iemand genoegen heeft en iets meer bezit dan zij; of ook zijn er andere—in vele opzichten misschien goede, +maar toch erg <a id="d0e3452"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3452">81</a>]</span>schriele menschen, die altijd den angst krijgen dat iemand zijn laatsten stuiver zal uitgeven. + +</p> +<p>“Leeft wel! Vele groeten van mijn August! + + +</p> +<p>Uw liefhebbende: <br><span class="smallcaps">Eva Helmond-Armelo</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Terwijl Eva den brief aan haar ouders sluit, herleest Helmond vluchtig het slot van ’tgeen hij aan oom Van Barneveld heeft +geschreven. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“....Wat mijn lief wijfje betreft, zij is den ganschen dag in verrukking. ’t Spreekt vanzelf dat de smaak eener jonge vrouw +van nauwelijks twintig lentes nog al uiteenloopt met dien van een dertiger, wiens lust het zou wezen om behalve in de Keizerlijke +Bibliotheek eens een paar dagen in het Anatomisch Museum te snuffelen, of wel eenige hospitalen te bezoeken en de klinieken +van Raspail of Nélaton te gaan bijwonen. Nooit in mijn leven heb ik er echter zooveel genoegen in gevonden om mijn eigen wenschen +voor die van een ander te vergeten als nu. Maar ook, wat mij vroeger onbeduidend toescheen, ik leer het aan Eva’s zij als +voortbrengsels van smaak en industrie, ja soms als kunst waardeeren.—Zeker geloof ik, lieve oom, dat de omgang met een vrouw +die een open oog heeft voor het schoone—zelfs voor het schoone dat wij beuzelachtig noemen—zeer weldadig moet werken op een +man die zich zooals ik, gewoonlijk slechts in den poel der menschelijke kwalen en ellenden, van het boekenstof kan ontdoen. + + +</p> +<p>“Er is iets onverklaarbaar liefs in die ingenomenheid van mijn goed vrouwtje met al het fraais en kostbaars ’twelk ze ziet, +zonder het echter voor zich zelve te begeeren. + +</p> +<p>“Hoe langer hoe meer kom ik tot de overtuiging, dat, zoo Eva haar zwakke zijde heeft, die zwakheid haar grond vindt in den +adel harer ziel: de zucht naar hooger en beter, de zucht naar volkomenheid. ’t Is dan immers alleszins verklaarbaar dat de +jonge vrouw bij haar edel streven—nochtans gebonden aan een stoffelijke wereld—ook te eerder een oogenblik zal stilstaan bij +’tgeen haar in dat stof als edel en volkomener toeblinkt. Hoe diep-gevoelig en lief zij is, het bleek mij nog gisteren toen +zij op den <span lang="fr">Boulevard des Italiens</span>, zeer nabij ons hotel, een schreiend meisje aansprak, en, vernemende dat het een frank had verloren, haar met zich naar het +hôtel nam; haar op chocolade tracteerde, en met een vijffrankstuk weer vertrekken liet. In stilte vreesde ik wel dat de bruinoog +op een anderen Boulevard, straks nóg eens over ’t verlies van een geldstuk zou gaan schreien, maar de daad van mijn engel +was er mij niet te minder om, en met mijn vermoeden kwelde ik haar niet. Ik bid u dan, beste oom, blijf mijn grootsten schat +liefhebben zooals zij ’t verdient.—De ondervinding heeft ons immers met mijn armen broeder geleerd, dat een <span class="letterspaced">geringschatting</span> van de eischen aan zijn stand verschuldigd, niet tot zegen leidt.—Eva heeft u <a id="d0e3479"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3479">82</a>]</span>lief als een dochter. Met beminnelijke eenvoudigheid heeft zij mij daarvan op den avond van ons huwelijk de verzekering gegeven. +Zóó moet het zijn en blijven. En terwijl Eva mijn goeden oom en weldoener hoe langer hoe meer zal hoogachten en liefhebben, +zal ook oom van zijn zijde al de innerlijke schoonheden van mijn kostelijke bloem leeren ontdekken en waardeeren. Dat het +Parijsche leven, hoeveel schoons en aanlokkends het door zijn nieuwheid moge hebben, mijn Eva op den duur zou bevallen, betwijfel +ik zeer. Reeds gisteren bij het verlaten van het Théâtre de la Gaieté, waar een prachtig gemonteerd maar overigens horrible +stuk was opgevoerd, zag ik haar onder een indruk van kwalijk verborgen misnoegen; en ofschoon haar lief karakter gaarne de +verschoonende zij wil opmerken, zoo deelde zij toch geheel mijn oordeel: dat zooveel rijkdom van mise-en-scène en toiletten +aan iets beters had behooren besteed te zijn.” + +</p> +<p>Het besluit van den brief zou August maar niet nalezen. Men had geen tijd te verliezen, en al spoedig zaten de gelieven in +de gemakkelijke open voiture de remise, en rolden en wielden ze langs de vroolijke boulevards, te midden van de honderden +op- en neerjagende rijtuigen, karren, vrachtwagens en omnibussen, de laatste inzonderheid met de ronde forsch gebouwde schimmels. + + +</p> +<p>Eerst na middernacht keerden de jonge echtgenooten, die den avond in de Fransche opera hadden doorgebracht, in hun logement +terug. Bij hun binnentreden werd Helmond, met den sleutel van n°. 59, door den portier een telegram overhandigd, dat reeds +op de trap—doch niet zonder weerzin—door hem geopend werd. + +</p> +<p>“Alweer zaken lieve?” vroeg Eva, terwijl ze, vermoeid van den heerlijken dag en het beklimmen van de veertig hoteltrappen +tot besluit, op een sofa is neergegleden. + +</p> +<p>“Ja.... kh’m.... ’t is niets.... maar....” + +</p> +<p>“God August.... toch geen kwaad? Je doet me schrikken. Is pa of ma....?” + +</p> +<p>“Nee nee nee! niemendal! Foei, een doktersvrouw moet niet zoo schrikachtig zijn, beste kind. ’t Heeft niets te beteekenen. +Tenminste....” + +</p> +<p>“Tenminste....?” + +</p> +<p>“Nu ja, tenminste.... ’t Is over zaken, en de <span class="letterspaced">zaken</span> behoeven ’t vrouwtje niet te verontrusten.” + +</p> +<p>“Als ze dan ’t genot van mijn besten man ook maar niet vergallen.—Zeker weer die nare majoor?” + +</p> +<p>“Nee Eva.” + +</p> +<p>“O gelukkig! Nu, ik ben verder niets nieuwsgierig. Mijn knappe August zal er wel komen zonder ’t hoogwijs advies van zijn +wijfje.—Ben ik je lieve wijfje August?” + +</p> +<p>“Beste kind!” zegt August en hij streelt haar de wang. + +</p> +<p>—Maar August is toch erg onder den indruk van die zaken. Hij is zoo verstrooid en ziet zoo.... nee boos is het niet, maar +zoo ernstig. Zij trekt hem zachtjes naast zich, en, met den arm om zijn hals, zegt ze: +<a id="d0e3510"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3510">83</a>]</span></p> +<p>“Wat heb ik weer genoten vandaag, en van avond vooral. Wat zongen Faust en Mephisto overheerlijk. En Siebel’s lied.” Zij zingt: + + + +</p> +<div class="
 poem
 " lang="fr"> +<p class="line" style=""><span>“Faites lui mes aveux, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Portes mez voeux.”</span></p> +</div> +<p>“Ja, ’t was alles heel mooi; en ne.... mooi weer was het ook.” + +</p> +<p>“’t Is hier dunkt me <span class="letterspaced">altijd</span> mooi weer.—Zonder gekheid, ik begrijp me haast niet hoe het er hier met <span class="letterspaced">slecht</span> weer moet uitzien. Hê August, als jij <span class="letterspaced">hier</span> eens dokter waart! hê!—Ja, als ik geen familie in Holland had dan zei ik dadelijk va! ’t Is toch ongelijk verdeeld in de +wereld: hier zoo veel, en daar zoo niets! Weet je wat ik iederen avond, inweerwil van al ’t genot, zoo’n nare gedachte vind....? +Niet?—Nou, zeg dan eens behoorlijk <span class="letterspaced">nee</span>, lieve ventje.” + +</p> +<p>“Nee Eva, nee—wat dan?” + +</p> +<p>“Dat die dag alweer om is.—Van morgen schreef ik tien, en nu zijn ’t nog maar negen dagen.—Dit is het laatste nachtje in onze +rue du Helder niewaar? Heerlijk, morgen Grand Hotel. Gaan we bijtijds, of....? Mij dunkt we moesten nog vóór het dejeuner +vertrekken.” + +</p> +<p>“Ja.... welzeker, maar....” + +</p> +<p>“Je kijkt naar de koffers. O, in een kwartier is mijn boeltje er in. Zoo’n hooge koffer met bakken pakt gemakkelijk, en ’t +hoeft nu zoo mooi niet voor dat verhuizen. Aardig, wij <span class="letterspaced">verhuizen</span> in <span class="letterspaced">Parijs</span>! Aardig niewaar?” + +</p> +<p>“Heel aardig. Maar.... dat Grand Hotel.... Ik weet niet, dat Grand Hotel, ’t is....” + +</p> +<p>“Nee August, je moet me niet plagen. Beloofd is beloofd! Hoor eens, of we nu hier zijn of daar, dat scheelt je tout au plus +veertig franken; we hebben het immers als ouwe luidjes berekend.” + +</p> +<p>“Ja kindlief, dat weet ik wel; maar toch....” + +</p> +<p>August Helmond blijft nogmaals steken. Hoe kon hij die engel nu zoo eensklaps als wegstooten uit den hemel van haar kinderlijk +geluk. Zulk een teleurstelling zal haar te kras zijn. Neen, hij kan en mag haar dezen avond niet bedroeven met het bericht +dat men inplaats van naar het Grand Hotel te verhuizen, waarschijnlijk reeds morgen de terugreis naar Nederland zal aannemen. +Het telegram was weder van Van Hake, en luidde, in ’t Nederlandsch vertaald, woordelijk aldus: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Generaal hier geweest; scheen zeer bezorgd over Jacoba. Wilde in geen geval schrijven; een ander raadplegen veel minder; +vroeg mij een zenuwmiddel. Mocht mijnerzijds u niets verzwijgen. Anders alles wel; behalve Donerie; gevaarlijk ziek. + + +</p> +<p><span class="smallcaps">Van Hake</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Neen, Helmond mocht niet dralen.—Oom Van Barneveld maakte zich <span class="letterspaced">zeer bezorgd</span> over Coba. Waarschijnlijk had zij opnieuw een <a id="d0e3569"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3569">84</a>]</span>flauwte gehad zooals weinige dagen voor hun vertrek. Zijn plicht, zijn dankbaarheid, zijn liefde voor oom en Coba roepen hem, +ja, al ware het zelfs dat oom zich zonder gegronde reden ongerust maakte, Helmonds besluit is genomen: morgen keert hij met +Eva zoo spoedig mogelijk naar Romphuizen terug. Maar.... dat engelachtige vrouwtje; dat heerlijke schepsel met haar hemelsch +donkerblauwe kijkers, met die glanzig zwarte lokken; dat lieve kind, zoo levenslustig keuvelend aan zijn zij, en zich verheugend +op het genoegen, dat haar nog verder in de wereldstad wacht.... kan hij haar nú reeds zeggen....? + +</p> +<p>—En toch, het zal zoo moeten zijn. Wanneer men morgen met den <span class="letterspaced">eersten</span> trein naar Brussel zal vertrekken, dan dienen de koffers dezen avond zooveel mogelijk in orde gebracht, en de afreize aan +het dienstdoend hôtelpersoneel te worden bekend gemaakt. + +</p> +<p>“Eva, als we nu, op ’t toppunt van ons geluk, eens door een onvoorziene omstandigheid van elkander werden gescheiden....?” + + +</p> +<p>Eva schrikt inderdaad; maar toch, met een ongeloovig lachje zegt ze: + +</p> +<p>“August, wat meen je?” + +</p> +<p>“Heb je goed gevoeld best wijfje, wat dat wezen zou, zoo’n scheiding!?” + +</p> +<p>“August, spreek zoo niet; ik zou er duizelig van worden.” + +</p> +<p>“Je begrijpt wel lieve dat ik het zóó niet zou gezegd hebben als er eenige quaestie van wezen kon.” + +</p> +<p>“O Goddank!” zegt Eva, en Helmond ziet een paar groote tranen schitteren in haar oogen: “Foei, je rekent wat veel op de sterkte +van mijn zenuwen. Wij scheiden!—Wij? Nee dát nooit. Dan liever sterven August!” + +</p> +<p>“Dus als ik morgen eens ter wille van een patiënt naar Romphuizen terug moest, dan ging je mee niewaar, liever dan alleen +hier te blijven?” + +</p> +<p>Er zijn naturen die bij het zien van een groot gevaar—na een eerste en verklaarbare ontsteltenis—zich krachtig gevoelen; die +op den brullenden leeuw zouden inhouwen, doch—angstig wijken, wanneer diezelfde leeuw zich eensklaps in een muis veranderen +kon. + +</p> +<p>Helmond ziet Eva wit worden. + +</p> +<p>Na zijn laatste woorden had zij aanstonds het ontvangen telegram in verband met het gesprokene gebracht. Ze doorziet nu zijn +bedoeling om haar, door een voorstelling van het ergste, voor te bereiden op geringer leed of teleurstelling; en, in den waan +dat August haar omtrent Kartenglimp de waarheid verzweeg, zegt ze eensklaps, met het hoofd een weinig naar achter: + +</p> +<p>“Zou ’t mogelijk wezen dat tóch die majoor....!” + +</p> +<p>“Nee lieve vrouwtje, dat niet; ik heb het immers gezegd. Maar ja, hoe allerverdrietigst en ongelukkig het moge treffen, toch +moeten we morgen....” + +</p> +<p>“Moeten! August, je spot er mee. Naar Romphuizen moeten! nú, morgen al! Nee, dat is niet waar! Nee nee, dat is gekheid; ik +zie het wel aan je gezicht, je wilt me weer in ’t nauw jagen. Je speelt de Fransche acteurs al prachtig na.” Luide lachend: +“Morgen eerst <a id="d0e3604"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3604">85</a>]</span>naar ’t Grand Hotel en dan naar Versailles niewaar? dat is wat anders, mijn ondeugd!” + +</p> +<p>“’t Zou me waarlijk niets helpen lieve kind, wanneer ik je nog een poosje in die meening liet. ’t Kost me meer dan ik zeggen +kan mijn besluit te moeten volgen.” + +</p> +<p>“Maar dat zou een <span class="letterspaced">dol</span>, een <span class="letterspaced">akelig</span> besluit zijn! Hoor eens, dat kan niet; nee nee nee, dat kan en dat mag niet!” Bijna schreiend: “Voor iemand die misschien +wat kou heeft gevat.... om daarvoor.... Nee, we zullen niet gaan niewaar? Zeg, zou je me zoo’n schrikkelijk verdriet doen, +zeg?” + +</p> +<p>“Wijfjelief! hou je <span class="letterspaced">wezenlijk</span> van me? Herinner je je alles wat je me plechtig beloofd hebt?” + +</p> +<p>“Ach ja August, ja! maar we gaan toch <span class="letterspaced">morgen</span> nog niet!” En of de bron die slechts zelden vliette nu gemakkelijker vloeide, dewijl zich straks, na die eerste stoute aanspraak, +een paar groote tranen op den dorpel der schoone oogen hebben vertoond, zeker is het dat ze thans overvloedig stroomen, doch +het zijn nu kleine, zeer <span class="letterspaced">kleine</span> tranen. + +</p> +<p>’t Was een harde beproeving voor den jongen man; maar Eva’s schreien, haar vleiend vragen, ja bijna haar smeeken, baatte niet. +Boven alles gevoelde hij zijn plicht. Ware misschien een zijner gewone patiënten ongesteld geworden, en had men er zelfs “om +zeer bijzondere redenen” op aangedrongen dat hij zijn reis zou bekorten, hij zou, evenals met den majoor, volkomen vrijheid +hebben gevonden om niet <span class="letterspaced">aanstonds</span> toe te geven aan een verlangen, vaak kranker dan het lichaam zelf. + +</p> +<p>Doch, waar het een zieke gold als Jacoba, de eenige dochter van zijn weldoener, waar hij dien weldoener ondanks zijn gewone +minachting voor de geneeskunst en warsheid van medicijnen, nu <span class="letterspaced">zelf</span>, maar zeker in ’t geheim, zag sluipen naar de apotheek om er een geringe afleiding te vinden voor de onrust die hem vervulde; +nu Helmond weet dat de man aan wien hij alles is verschuldigd, misschien de uren en minuten telt die er nog moeten verloopen +eer hij den neef “weer zoo eens terloops” zal kunnen consulteeren; nu is er geen macht instaat om hem terug te houden, en +zelfs hebben die <span class="letterspaced">kleine</span> tranen geen vat op hem. + +</p> +<p>Halt! dat is zoo niet. Ze kwellen, ja ze folteren hem, al zullen ze het vast genomen besluit niet meer doen wankelen. Wat +hem hindert bovenal, ’t is de koelheid waarmede dat anders zoo aanminnige vrouwtje hem nu bejegent. + +</p> +<p>Maar Eva heeft toch reden ook. Hij laadt, bij de verdenking eener ongemotiveerde tirannie, nog het verwijt van achterhoudendheid +op zich, door volstandig te weigeren haar het telegram te laten lezen, ja zelfs door haar niet te zeggen wie de patiënt is, +die zijn hulp verwacht. + +</p> +<p>Neen, haar ouders zijn het niet, noch haar zuster Louise; maar voor ’t overige moet zij niet vragen.—Helmond beseft terecht, +dat het noemen van Jacoba en den generaal, de grief tegen den laatste plotseling zal doen herleven, en misschien een weerzin +tegen hem verwekken, die niet meer zoo gemakkelijk te, overwinnen zal zijn. <a id="d0e3648"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3648">86</a>]</span>Later, als hij haar door ’t een en ander met deze teleurstelling zal verzoend hebben, dan zal hij haar volkomen doen begrijpen +dat het niet anders wezen kon, terwijl zij, indien ze nú het telegram had gelezen, ongetwijfeld Helmonds spoedig vertrek een +dwaasheid zou noemen. Immers, met dat bericht in handen kon men Van Hake gemakkelijk van overdreven ijver beschuldigen. + +</p> +<p>Hoe ’t zij, Helmond weet wat hem te doen staat, en zijn besluit is onwrikbaar vast genomen. + +</p> +<p>De bougies, die in het Hotel du Helder niet dagelijks werden vernieuwd, teerden op haar laatste kracht en hadden Helmond reeds +genoopt om het was-nachtlicht te ontsteken. + +</p> +<p>Terwijl ze zich ontkleedde, heeft Eva niet meer gesproken of geschreid, maar August kon zeer goed bemerken dat zijn vrouwtje +het onherroepelijke van zijn besluit had ingezien, dewijl ze, ofschoon met weerzin, meer zorg aan het inpakken van haar koffer +besteedde dan ze zich had voorgenomen. + +</p> +<p>Terwijl ze nog in den koffer bezig is, en over den tweeden hoog opgevulden bak een witten doek spreidt, is Helmond haar van +achteren genaderd, en den arm om haar middel slaande fluistert hij een paar zoete woorden. + +</p> +<p>“Stil, laat me nu pakken Helmond; ik moet op bevel van mijnheer immers morgen klaar zijn. Och wees nu niet zoo lief en aanhalig; +ik vind dat ronduit gezegd in deze oogenblikken laf en ongepast.” + +</p> +<p>“Maar Eva, je gelooft toch....” + +</p> +<p>“Ik geloof Helmond, dat alle menschen hun gebreken hebben, maar dat jij in ’t bijzonder er één hebt dat onuitstaanbaar is +voor een vrouw: despotisme! geweld! ruwe kracht! onuitstaanbaar!” + +</p> +<p>“Ik geloof dat je gelijk hebt Eva, tenminste dat het er allen schijn van heeft.” + +</p> +<p>“Nee—haal me niet aan.—Zeg, <span class="letterspaced">gaan</span> we morgen of blijven we hier?” + +</p> +<p>“We <span class="letterspaced">gaan</span> Eva, zeker!—Maar luister dan toch. Als het nu werkelijk mijn plicht is....” + +</p> +<p>“Je plicht! jawel, <span class="letterspaced">plicht</span>, basta!” + +</p> +<p>“Zou het niet jou plicht zijn Eva—nee, je bepaalde <span class="letterspaced">wil</span> om aanstonds te vertrekken, als een van je ouders stervende was?” + +</p> +<p>“Maar dat is nu zoo niet; en, ware mij zoo iets gemeld ik zou het je <span class="letterspaced">zeggen</span>. Voor mij is ’t echter genoeg dat Mijnheer <span class="letterspaced">beveelt</span> te gaan. Maar als hij dan aan zijn eigen vrouw de reden blieft te verzwijgen, waarom dat fatale besluit wordt genomen; wanneer +hij zijn vrouw alle verstand ontzegt, en haar niet waardig acht om over ’t geldige van dien plicht te oordeelen; wanneer het +bewaren van de goede verstandhouding, het één zijn in alles, reeds op den zesden dag van ’t huwelijk zoo prachtig wordt nageleefd, +dan....” + +</p> +<p>“Eva, ik heb je gezegd dat de schijn tegen mij is; en ofschoon het waarlijk beter zou wezen dat ik zweeg, om je te toonen +dat ik ’t allerminst voor mijn wijfje een tiran of een despoot wil zijn—och je weet dat ook wel beter—zie dan hier; mij dunkt +de drie <a id="d0e3696"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3696">87</a>]</span>laatste woorden van Van Hake’s telegram zullen je doen gevoelen dat er reden genoeg is om nu te vertrekken, en een langer +verblijf in Parijs eens tot later uit te stellen.” + +</p> +<p>Terwijl Eva het <span class="letterspaced">tot later uitstellen</span> met een ongeloovig schouderophalen beantwoordt, toont Helmond haar het omgevouwen telegram. + +</p> +<p>Maar het sprak vanzelf dat Eva haar hoofd houdt afgewend: ze behoefde nu volstrekt geen opheldering meer. August kwam er een +beetje al te laat mee. Trachtte hij nu door zulk een halfheid haar liefkozingen te herwinnen! + +</p> +<p>“Dankje Helmond; dankje wel. ’t Is me nu totaal onverschillig.” + +</p> +<p>“Maar Eva, als je me waarlijk liefhebt, lees dan, en oordeel of dit laatste niet reeds genoeg is.” + +</p> +<p>Met zachten dwang doet hij haar het hoofd naar de zij van het papier wenden, en, ofschoon nog onwillig leest Eva nu de woorden: + + +</p> +<p lang="fr">“Donerie dangereusement malade!” + +</p> +<p>Een vuurrood overtoog eensklaps haar schoon gelaat. Ze gist zelfs van verre niet dat zij omtrent de ware reden van hun aanstaand +vertrek door Helmond op een dwaalspoor is gebracht. Ze denkt er niet aan—ofschoon ze het weten kon—dat Donerie een ander tot +dokter had. + +</p> +<p>In de eerste oogenblikken staat haar slechts die gevaarlijk zieke jonkman voor den geest, en dan, dan ziet ze daar Helmond +aan haar zij: In haar blos heeft hij toch niets kunnen lezen—neen, want slechts een voorbijgaand medelijden, een plotselinge +ontsteltenis, de verrassing heeft haar dat rood op de wangen gelegd. En, nu vlijt ze zich weder aan zijn borst, en als hij +haar vaster aan het hart sluit dan fluistert hij: + +</p> +<p>“Dat blosje heeft me genoeg gezegd. O lief meelijdend wezen, als je nu altijd maar gelooven wilt dat ik geen tiran ben....” + + +</p> +<p>“Stil August, stil, niets meer! Mijn lieve man <span class="letterspaced">kent</span> zijn plicht en ik nu den mijne!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’s Anderendaags reeds vroeg in den morgen verliet een fiacre met de koffers van Nº. 59 erop, het Hotel du Helder. + +</p> +<p>De eerste garçon die zooeven in de porte-cochèro zijn gelaat tot een recommandatiekaart verwerkte, en meesterlijk uitdrukte +dat het vertrek der beide gasten zoowel voor zijn persoon als voor het hôtel een onherstelbaar verlies zou wezen, de garçon +herinnert den commissionair die, bij het wegrollen der fiacre zich er aan vast klemt en op den bok springt, nog haastig: “Rue +Lafayette vingtsix, Bassot bijoutier-joaillier;” waarna hij in het hôtel terugkeerend, den half duttenden portier voorbijgaat, +en dan met een wenk van het hoofd naar buiten: + +</p> +<p><span id="d0e3731" class="corr" title="Niet in bron">“</span><span lang="fr">Ça vaut la peine Gérard! Belle hollandaise!</span>” en, rammelend met een paar vijffrankstukken in den zak: “<span lang="fr">Coquin de mari! C’est monsieur Bassot qui rira le dernier, hein!</span>” + + + +<a id="d0e3739"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3739">88</a>]</span></p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">NEGENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Jacoba Van Barneveld weet niet dat August en Eva zich reeds op hun terugreis bevinden. Ze heeft uitgerekend dat er nog twaalf +volle dagen vóór hun thuiskomst moeten verloopen. + +</p> +<p>Op haar schrijftafel ligt een blad papier gereed. Ze moet August schrijven. Ze heeft er eindelijk toe besloten. Nog wacht +ze een oogenblik ofschoon het reeds halfelf is, en de brieven voor Parijs uiterlijk te één uur op het postkantoor moeten bezorgd +zijn. Ja ze kan nog even wachten. Hendrik zal immers zoo aanstonds uit de stad terugkomen, want, behalve een boodschap bij +de naaister, had hij niets te doen dan even bij baas Krul naar Donerie te vragen. + +</p> +<p>Jacoba luistert. Ze meende iemand bij haar kamerdeur te hooren.... maar ze heeft zich vergist. + +</p> +<p>—’t Is vreemd dat Hendrik zoo schrikkelijk lang uitblijft. Doch neen, de pendule zegt haar dat hij nauwelijks twintig minuten +geleden vertrokken is. + +</p> +<p>Jacoba bladert in Longfellows gedichten. Dat mag een paar minuten duren, maar dan, dan staat ze weer op. Zichtbaar onrustig +gaat ze naar de schrijftafel; een oogenblik later staat ze bij ’t venster, waardoor ze het uitzicht heeft op het prachtige +landschap met den zilveren Rijn; doch—geen seconde later is ze bij haar schrijftafel terug, en neergegleden in den gemakkelijk +ronden stoel die er vóór staat, vat ze de pen om.... Maar neen, sneller dan ze zitten ging is ze weer opgestaan, en gaat nu +de kamer uit. + +</p> +<p>Aan ’t eind van den breeden corridor kan ze door het venster op ’t hek van den straatweg zien. Nú kon Hendrik toch wel terug +zijn. + +</p> +<p>“Ben je daar Coba?” vraagt een dame van omstreeks zestig zomermaanden, die uit de deur der groote groene logeerkamer op den +corridor komt, en reeds gekleed voor het tweede ontbijt zich met hoed en parasol heeft gewapend om eerst nog een kleine wandeling +op het boventerrein van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te doen. + +</p> +<p>“Ja tante. Hé, ik had u niet gezien.” + +</p> +<p>“Wacht je iemand?” + +</p> +<p>“Hendrik zou inkt meebrengen tante. Hij blijft vreeselijk lang weg.” + +</p> +<p>“Hé, inkt. Je pa heeft altijd een heel kruikje.... Was dat leeg misschien? Wacht, er is nog wel wat op mijn kamer; je hebt +zeker zoo heel veel niet noodig?” + +</p> +<p>“Een paar velletjes tante.” + +</p> +<p>“Velletjes?” + +</p> +<p>“O, ik meen.... Maar Hendrik zal wel dadelijk komen. Dank u tante.” + +</p> +<p>“Coba-lief kom eens hier; wat scheelt er aan?” + +</p> +<p>“Mij tante!?” + +</p> +<p>“Ja lieve kind, kom jij nu eens eventjes hier bij tante op de logeerkamer. Jawel, eens eventjes.” +<a id="d0e3780"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3780">89</a>]</span></p> +<p>“Tante ik heb waarlijk geen tijd. Ik wacht op Hendrik, en ik moet me nog kleeden ook.” + +</p> +<p>“Ja maar zoolang Hendrik er nog niet is, kun je wel even bij tante Hermine komen niewaar? We hebben uit mijn kamer juist het +oog op het hek aan den straatweg. Voel je je weer niet zoo fiks Coba?” + +</p> +<p>“Jawel tante, ik voelde me juist van morgen weer heel flink.” + +</p> +<p>“Och kom, is dat waarlijk zoo? Ik dacht dat je het maar aan je pa zei om hem gerust te stellen. Je bent toch erg bleek, lieve +kind.” + +</p> +<p>“Vindt u tante; ik ben <span class="letterspaced">altijd</span> bleek, dat is mijn natuurlijke kleur.” + +</p> +<p>“Ja maar Coba, je oogen staan waarlijk een beetje flets. Papa merkte het gelukkig niet, maar ik kon wel zien dat je geschreid +hadt toen je van morgen beneden kwaamt.” + +</p> +<p>“Geschreid! ik!? Lieve hemel tante, geschreid! ik zou niet weten waarom.” + +</p> +<p>“Nee ik ook niet Coba. Wie zou gelooven kunnen dat een meisje, dat zoo alles en alles heeft, en krijgen kan wat ze begeert, +reden zou hebben om te schreien, maar....” + +</p> +<p>“’t Zou bespottelijk zijn tante.” + +</p> +<p>Na dit gezegd te hebben wendt Jacoba zich van haar tante af en gaat weer haastig naar de deur. + +</p> +<p>“Jacoba hoor eens.” + +</p> +<p>“Riept u?” + +</p> +<p>“Ja beste kind, kom nog eens even hier.—Zou je me een groot genoegen willen doen?” + +</p> +<p>“Als ik kan, zeker!” + +</p> +<p>Mevrouw Mansburg vat Jacoba’s fijne hand, en haar vriendelijk aanziende zegt ze zeer overredend: + +</p> +<p>“Och, dan wou ik zoo graag dat je tante eens je vertrouwen schonkt. Er is iets dat je hindert. Jawel Coba; een vrouw van jaren +en ondervinding zooals ik, ziet scherper dan een man, al is hij ook tienmaal een vader zooals je beste pa.—Je pa maakt zich +erg ongerust over je gezondheid, veel meer dan hij weten wil.” + +</p> +<p>“Maar ik verzeker u dat hij vandaag heel gerust is tante. Nadat ik gisteren zoo trouw ingenomen en van nacht zoo heerlijk +geslapen heb, moest ik mij wel beter gevoelen. Ik heb het pa plechtig verzekerd, want ook hij heeft me in ’t verhoor genomen.” + + +</p> +<p>“Heb je waarlijk <span class="letterspaced">waarlijk</span> zoo heerlijk geslapen Coba?” + +</p> +<p>“Tante, ik vind het erg verdrietig en compleet om iemand ziek te maken als men zich wél gevoelt, en iedereen ons dan telkens +wil opdringen dat we slecht geslapen hebben, er slecht uitzien en zekerlijk ziek zijn. Er zijn immers voorbeelden van dat +men gezonde maar aantrekkelijke personen zóó een ziekte op ’t lijf heeft gepraat.—Ik vind u waarlijk heel lief tante, en ik +hou ook heel veel van u, maar u moest mij heusch niet altijd zoo vragen, en—zooals u gisteren en van morgen telkens deedt—mij +zoo van terzijde zitten aankijken. Ja ik weet wel dat het belangstelling is, maar ik voel dat het mij bepaald kwaad zou doen.” + +<a id="d0e3825"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3825">90</a>]</span></p> +<p>Mevrouw Mansburg begrijpt nu dat ze een krasse wending moet wagen om in ’t belang van dat bleeke kind haar vertrouwde te worden: + + +</p> +<p>“Op gevaar af dat je me lastig zult noemen, beantwoord mij deze ééne vraag: Is er iemand op de wereld dien je liever hebt +dan papa?” + +</p> +<p>Of Jacoba op iets dergelijks heeft gerekend, althans haar gelaat teekent geen de minste ontroering. + +</p> +<p>“Dat is een zonderlinge vraag tante. Nee, zekerlijk is er niemand dien ik <span class="letterspaced">zóó</span> liefheb als mijn besten vader.—Ha daar komt Hendrik het hek in! Tot straks tante; bonjour!” + +</p> +<p>Mevrouw Mansburg heeft haar doel niet bereikt. Twee dagen na Helmonds huwelijk kwam ze bij haar broeder Van Barneveld op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> logeeren. Aanstonds heeft het haar getroffen zoo zwak en lijdend als Coba er uitzag; en, aanstonds had zij tevens Van Barnevelds +onrust bemerkt, hoezeer hij die ook te verbergen zocht. En, zij heeft die onrust gedeeld, vooral den dag na haar aankomst, +toen Jacoba—nadat men onder het theedrinken tamelijk druk over August en zijn jonge vrouw had gesproken—een soort van flauwte +heeft gekregen met een zonderling benauwde ademhaling. Ofschoon mevrouw Mansburg die plotselinge ongesteldheid volstrekt niet +voor gevaarlijk hield, en haar ondervinding schier dezelfde verklaring gaf als vroeger dokter Helmond heeft gegeven, zoo moest +zij op Van Barnevelds krachtige maar wellicht slechts uitlokkende verzekering: dat het volstrekt <span class="letterspaced">niets</span> te beteekenen had, toch opmerken, dat Alexander het niet al te licht moest tellen, want—mevrouw sprak wel eens in beelden—dat +er nooit een deur van zelf dichtging; was er geen hand die het deed dan deed het een tocht of rukwind misschien. + +</p> +<p>’t Is reeds bekend dat Van Barnevelds heimelijke onrust, door de herhaling dier zenuw-attaque, en waarschijnlijk door het +advies van zijne schoonzuster, aanmerkelijk was toegenomen; en, hoewel met tegenzin, heeft hij op het vragen der zuster langer +over dat punt gesproken dan hem lief is geweest. ’t Was zeer verklaarbaar dat hij mede de onderstelling heeft herhaald, of +ook Helmonds huwelijk eenigen invloed op Coba’s zenuwgestel kon hebben uitgeoefend. Ofschoon Coba bijna tien jaren jonger +was dan hij, zoo waren ze toch, vóórdat August naar de academie ging, in Van Barnevelds huis als kinderen te zamen geweest. +August hield bijzonder veel van zijn “klein bleekneusje;” en later als hij met vacanties over was, o wat kon hij haar dan +mokkelen de aardige speelpop, het achtjarige zusje; rijden met haar op zijn knie de heele wereld rond, of straks op den rug +door het gansche huis—en ’t was een groot mooi huis in Den Haag—naar boven, de breede trappen op, al de kamers door, van de +eene in de andere, de trappen weer af, totdat hij er doodmoe bij neerviel. + +</p> +<p>Ook later heeft August altijd getoond dat hij veel van Coba hield. Toen Helmond dokter te Romphuizen is geworden, en Van Barneveld +daarna op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> kwam wonen, ging Helmond—vooral in den beginne, toen de praktijk niet zoo druk liep—er <a id="d0e3852"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3852">91</a>]</span>heel veel heen. Natuurlijk is dat later wel iets verminderd, maar geregeld kwam hij er toch een paar malen ’s weeks dineeren, +en, dan hadden die twee het altijd druk, zóó zelfs dat papa wel eens tweemaal aan “zijn partijtje” moest herinneren, want, +van kwart over achten tot halftien speelde de generaal graag een ombertje en famille. + +</p> +<p>Ja, Coba hield veel van broeder August.—En, in de laatste twee jaren is er bovendien veel gebeurd. In die sombere dagen toen +Philip door zijn schandelijk gedrag den oom en weldoener zulk een smaad had aangedaan, toen heeft haar zenuwgestel een sterken +schok gekregen. + +</p> +<p>Van Barneveld wil het niet ontkennen dat hij Jacoba’s voorspraak toen wel wat ruw heeft afgewezen. ’t Is den eenigen keer +geweest dat hij zijn kind harde woorden heeft toegevoegd, maar ze moest het gevoelen, dat de generaal Van Barneveld, van elk +ander dan zijn pleegkind, bloed zou hebben geëischt voor zulk een smaad, en gevoelen ook dat men door het zoeken van zijn +minderen, zooals Philip had gedaan met dat trouwen ver beneden zijn stand, tot alles instaat raakt, zelfs tot het verguizen, +het beleedigen van hen aan wie men het meest is verschuldigd. + +</p> +<p>Jacoba heeft het begrepen; maar dat ze bij die droeve gebeurtenis alweder aan de zij van broeder August heeft gestaan, en +niet eerder dan hij heeft willen berusten in het harde vonnis, ’twelk haar vader over Philip had uitgesproken, het pleitte +opnieuw voor de genegenheid, die zij haar pleegbroeder toedroeg en de waarde die ze aan zijn zienswijze hechtte. + +</p> +<p>En dan, is Coba niet telkens weer zijn krachtige voorspraak geweest, wanneer de vader haar—en misschien wat al te veel—met +zijn grieven over het huwelijk van August had lastiggevallen? Ja, Helmonds keuze heeft hem in den aanvang zeer gehinderd. +Een oogenblik zelfs was het voornemen bij hem opgekomen om zijn toestemming te weigeren—voor zooverre die weigering beteekenis +had,—en Jacoba zal er onder hebben geleden zooals zij telkens Helmonds voorspraak heeft moeten zijn. Immers, August had haar +gezegd dat hij zoo onuitsprekelijk veel van Eva Armelo hield, en toch de liefde van zijn braven pleegvader zoo noode verliezen +zou. Al wat ze kon heeft ze gedaan om haar vader met dat huwelijk te verzoenen. Ze heeft er aan herinnerd dat Eva’s ouders, +ofschoon ze van geringe afkomst waren, toch nu, door den rang van mijnheer, tot den “fatsoenlijken stand” behoorden; ze heeft +de omstandigheid dat de kapitein om bijzondere redenen zoo vroeg is gepensioneerd,—redenen die Van Barneveld kende—weten te +vergoelijken, door er op te wijzen hoe men nu—en zelfs in Romphuizen—er toch nooit meer van hoorde dat de familie en vooral +mevrouw Armelo, dépenses maakte, die haar krachten te boven gingen. Wat Eva betrof, Jacoba heeft haar zeer geroemd, althans +voor zooveel ze dat kon. Ze was zoo schoon, ze had zulk een slank figuur, zulk glanzend zwart haar, en daarbij zulke mooie +donkerblauwe oogen. Wat speelde ze prachtig en wat zong ze overheerlijk! +<a id="d0e3862"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3862">92</a>]</span></p> +<p>Welnu, papa Van Barneveld heeft dan immers ook toegegeven. August moest het weten. In den aanvang had hij hem wel zijn bedenkingen +gemaakt, en hem volgens zijn overtuiging, op de zwakke zij van Eva’s karakter gewezen, maar—men weet het—ten laatste heeft +hij toch “zooveel mogelijk het zijne gedaan om de onderlinge vrede en liefde te bewaren”. + +</p> +<p>Inderdaad, er is genoeg geweest om een teeder gestel als dat van Jacoba te ondermijnen. En wanneer men nu Coba’s zusterlijk +gevoel voor August in rekening brengt, dewijl het toch vanzelf spreekt dat Helmond veel minder dan vroeger op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zal kunnen zijn, en althans niet meer onverdeeld zooals vroeger, dan meent de generaal wel grond te hebben voor zijn overtuiging, +dat dit huwelijk bij Jacoba zwaarder heeft gewogen dan hij het zich heeft voorgesteld, en dat het zijn plicht zal wezen om, +zoodra August en Eva terug zullen komen—ofschoon met verstand, en steeds tegenover Helmonds vrouw met de leuze: “eenvoud en +zuinigheid”—het veelvuldig samenzijn, vooral ter wille van Coba, zooveel mogelijk te bevorderen. + +</p> +<p>Driemaal achtereen heeft mevrouw Mansburg, na een veelbeteekenend ophalen van de wenkbrauwen, dat laatste besluit van haar +zwager met een “Ja maar!” beantwoord, en ze dacht er bij: Mijn goede Van Barneveld, al ben je misschien een man die alleen +door de juistheid van je blik de sterkste vesting zoudt nemen of een overmachtig leger verslaan, het vrouwenhart doorzie je +<span class="letterspaced">niet</span>! + +</p> +<p><span class="letterspaced">Ja maar</span>! er kon iets anders zijn. Er kon iets anders leven in Coba’s boezem! En, ’tgeen mevrouw niet heeft uitgesproken, dat heeft +Van Barneveld toch aanstonds moeten raden; + +</p> +<p>—Hoe, wat! zou zoo iets mogelijk wezen....!? + +</p> +<p>En zuster Hermine heeft nogmaals zeer sterk, zoowel haar schouders als wenkbrauwen naar boven getrokken. En, zij zou er zekerheid +van hebben, dat beloofde ze vast. Maar inweerwil van haar goede bedoeling, en inweerwil van haar tact, mevrouw Mansburg heeft +nóg geen zekerheid gekregen, ofschoon ze er “des ondanks” nog zekerder van is dan den vorigen dag. + +</p> +<p>“Welke boodschap heb je?” roept Jacoba den knecht toe die naar boven komt. + +</p> +<p>Hendrik wipt snel eenige trappen hooger en zegt dan: + +</p> +<p>“Compliment, nog hetzelfde juffrouw.” + +</p> +<p>“Ik meen van de naaister?” + +</p> +<p>“O, dat ze zorgen zou dat het naar uw zin zou wezen juffrouw.” + +</p> +<p>“En van de zij? En zou ze het vooral netjes doen?” + +</p> +<p>“O, zij had ze genoeg, en jawel, de juffrouw zou heel tevreden zijn.” + +</p> +<p>“Heb je de taf?” + +</p> +<p>“Jawel juffrouw.—Alsjeblief.” + +</p> +<p>“Best Hendrik!”—In het teruggaan zich even omwendend: “Niets beter met mijnheer Donerie?” + +</p> +<p>Hendrik, in ’t naar beneden gaan stilstaande en omziende: “Nee juffrouw; ’tzelfde; eer minder, was de boodschap.” + +</p> +<p>“Zoo!” +<a id="d0e3907"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3907">93</a>]</span></p> +<p>Op haar kamer gekomen sluit Jacoba de deur zeer zachtjes van binnen op het slot. + +</p> +<p>Van haar waschtafel neemt ze den flacon; doet een overvloedigen scheut eau de cologne in het water, dat ze zich in de waschkom +heeft geschonken; dompelt er haar polsen in, en verfrischt daarna drie, vier keeren haar hoofd. + +</p> +<p>Nu zit ze weder voor haar papier. Een wijle tuurt ze op de kleine buste van Mendelssohn—in wiens trekken ze steeds een zekere +overeenkomst met hem.... meent te zien; en dan, na een paar malen de pen te hebben opgenomen en weer weggeworpen; na nogmaals +te zijn opgestaan, en ginder eenige oogenblikken op den stoel bij het venster te hebben gezeten, neemt ze eindelijk weer plaats +voor het papier, en schrijft met bevende hand: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Beste August! + + + +</p> +<p>“Altijd heb ik je liefgehad en vertrouwd als een dierbaren vriend. Sedert den dag van je vertrek had ik geen rustig uur. O, +waarom heb ik niet gesproken toen je mij op dien avond zoo deelnemend ondervroegt. Ik wist toen reeds wat ik vreezen moest, +maar kon niet denken dat mijn gevoel op zulk een harde proef zou worden gesteld. Och waarom moest ik huichelen; waarom je +verbergen wat mij verteert....” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>—Verbergen wat mij verteert? Hoe is het mogelijk dat deze woorden aan mijn pen zijn ontsnapt, denkt Jacoba; en dan, nadat +ze de geschreven regels heeft herlezen: + +</p> +<p>—Nee, dat alles is bespottelijk; dat mag en dat kan zoo niet. Het papier wordt nu ijlings door midden gescheurd; en, op een +ander blaadje schrijft ze: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“August! + + +</p> +<p>“Bij papa’s letteren voeg ik een paar woorden om je te zeggen dat ik mij, ofschoon zelve best in orde, zeer ernstig ongerust +maak....” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>—Maar dit kan evenmin blijven. Neen, ook August mag niet weten, niet vermoeden zelfs.... + +</p> +<p>Weder staart Jacoba eenige oogenblikken in gedachten op Mendelssohns buste, terwijl ze het geschrevene in kleine stukjes scheurt. + + +</p> +<p>—Ha! die inval komt als een lichtstraal. Ja, dát heeft haar wel voor den geest geschemerd, maar nu eensklaps is het helder +geworden. Nogmaals neemt ze een ander blaadje en schrijft dan snel: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Lieve August! + + + +</p> +<p>“Bij papa’s letteren voeg ik een paar woorden om je te zeggen dat ik mij ernstiger ongesteld gevoel dan ik hem bekennen wil. +Herhaalde flauwtes, binnenkoortsen en slapelooze nachten doen mij <a id="d0e3941"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3941">94</a>]</span>vreezen dat ik binnenkort onherstelbaar wezen zal indien, ja August, indien je niet spoedig terugkomt en mij behandelt zooals +je dat voornemens waart. Om papa niet ongerust te maken heb ik hem gezegd dat ik mij zelfs beter gevoelde dan vóór je vertrek, +en hem uit het hoofd gepraat om je over mij te schrijven, zooals hij een oogenblik van plan scheen, ten einde je te kennen +te geven dat een spoediger terugkomst hem aangenaam wezen zou. Waartoe behoeft papa meer of langer in onrust te zijn dan noodzakelijk +is. Doch om zijnentwil evenzeer, voelde ik mij verplicht je wel degelijk zelve te schrijven. Mij te verliezen zou hem zwaar +vallen. Je gevoelt dat ik in geen geval zoo spreken zou indien wij—al ware het op een paar uren afstand—een goeden dokter +hadden. Biermans, die onlangs Loovers kindje als klierachtig behandelde, totdat jij, er bijgeroepen, verklaarde dat het een +hersenontsteking was, die man is òf afgeleefd òf nooit te vertrouwen geweest. Stel je waarlijk eenig belang in je zusje, August, +keer dan aanstonds terug; ik zal je die liefde duizendmaal trachten te vergelden; maar ook, lieve broeder, laat in ’shemelsnaam +niet blijken dat ik je zoo geschreven heb. Behandel mijn ziekte voor ’t oog van papa maar luchtig, en geef als reden van die +overhaaste terugkomst op, dat er hier een ernstige zieke was, die volstrekt onder je behandeling wilde zijn. Het treft in +zooverre gelukkig dat er juist zulk een zieke is, hoewel het mij voor den armen sukkel spijt. Mijnheer Donerie is, zooals +ik vernam, na den dag van je trouwen weer veel erger geworden, en om nu alles voor papa heel natuurlijk te maken, zal ik wel +zorgen dat Biermans bij mijnheer Donerie zijn congé krijgt, of zelf verklaart een consult met je te wenschen. Och lieve August, +wat verlang ik naar je komst; stel het niet uit want je ziet aan mijn schrift hoe ik beef van zwakte, en ik geloof zeker dat +jij me beter zult maken. Wist ik niet dat je liefde voor je kleine zusje reeds voldoende zou zijn om je over alle bezwaren +te doen heenstappen, de kans om den Romphuizer muziekmeester, den waarlijk niet ontalentvollen stumper, die in de kerk nog +zoo zijn best deed, meteen weer beter te maken, die kans zou alleen reeds genoeg zijn om mijn geliefden broeder tot een spoedige +terugkomst te bewegen. Donerie’s ziekte komt in zooverre goed zegt pa, dat ik nu aan geen muziek kan doen. + + +</p> +<p>“August, ik tel de uren, de minuten. De koorts verheft zich..... + + + +</p> +<p>Uwe <br><span class="smallcaps">Jacoba</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Of Jacoba inderdaad koorts heeft, of, dat haar stemming iets koortsachtigs had, zooveel is zeker dat een ongewoon blosje haar +wangen kleurde toen zij den brief vouwde en, na het <span id="d0e3954" class="corr" title="Bron: convert">couvert</span> te hebben dichtgeplakt, nog een tamelijk breed lak er op deed, om eindelijk het eenvoudige adres te schrijven: “Aan August.” + + +</p> +<p>Nu gaat ze naar haars vaders “bureau”. + +</p> +<p>“Hier is mijn epistel voor onzen zwierbol, pa.” +<a id="d0e3961"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e3961">95</a>]</span></p> +<p>“Ah zoo Coba,” zegt Van Barneveld die aan ’t schrijven was: “ik dacht al, ’t is kwartier voor twaalven; ’t werd tijd. Om twaalf +uur moet Hendrik er mee weg.” + +</p> +<p>“Hendrik komt pas uit de stad terug pa. Ik wou ’m zelf even brengen. De uwe is immers klaar?” + +</p> +<p>Van Barneveld ziet haar verwonderd aan: + +</p> +<p>“Ja, hier is mijn brief, maar wou jij dien naar de stad brengen? Eer Willem de paarden klaar heeft, zal...” + +</p> +<p>“Nee ik wou te voet gaan.” + +</p> +<p>“Te voet! Nú te voet.... jij! Heeft tante je daartoe bepraat?” + +</p> +<p>“Nee pa, maar August heeft wandelen zeer aangeraden.—Ik moet bij de naaister zijn. Hendrik heeft iets vergeten.” + +</p> +<p>“Je schijnt vandaag bijzonder wèl te wezen, beste meid.” + +</p> +<p>“O, ik ben weer heel flink!” Zij zoent den vader op zijn hooge voorhoofd: “Toe, sluit u nu mijn epistel in; ’t wordt immers +tijd beste pa?” + +</p> +<p>“Maar wat een vreeselijk lak Coba. Dat couvert dient er af.... Wil ik maar even?” + +</p> +<p>Jacoba ontneemt hem onverhoeds haar brief: + +</p> +<p>“O nee, wacht.... dat mag ik niet vergen, wacht!”.... En met den brief snelt ze voort. + +</p> +<p>“Niet vergen! ha ha ha, niet vergen!” lacht Van Barneveld haar achterna: “dat noem ik discretie....!” + +</p> +<p>Maar eensklaps betrekt zijn gelaat. Jacoba’s goed uiterlijk en haar vroolijke stemming hebben hem voor een oogenblik doen +vergeten, ’tgeen hem toch sedert het gesprek met zijn schoonzuster gedurig als een akelig spooksel voor den geest heeft gestaan. + + +</p> +<p>Zoo dat schrijven aan August op zich zelf niets beduiden mocht, dat zonderlinge wantrouwige wegrukken van den brief toen hij +het couvert er af wilde doen, dat zegt iets meer.... ja! dat zegt veel <span class="letterspaced">veel</span> meer: + +</p> +<p>“Ah zoo Coba, is er nu een ander couvert om?” + +</p> +<p>“Ja zonder lak.—Ik had het heele couvert kunnen weglaten omdat u hem insluit; maar, nu het er weer om is, nu kan het zoo blijven +niewaar?” + +</p> +<p>“’t Couvert verzwaart een heelen boel; als het je ’tzelfde is dan liet ik het er toch liever af; mij dunkt....” + +</p> +<p>“Nee nee!” zegt Coba haastig, en als Van Barneveld—alsof hij die zekere vrees niet verklaren kan—haar vragend aanziet, dan +herneemt ze heel luchtig, met een glimlach: + +</p> +<p>“Als men bestellingen in Parijs doet dan kan men redenen hebben waarom zelfs.... un très-cher général”—zij strijkt hem zachtjes +met het magere vingertje langs den neus—“heel discreet moet wezen. Kom pa’tje-lief, nu wat spoedig, want u hebt zelf gezegd: +beter drie kwartier te vroeg bezorgd dan één seconde te laat. Bovendien ik ben niet van plan om mij te overloopen, maar denk +het doodbedaard te doen.” + +</p> +<p>Terwijl Van Barneveld Coba’s brief in den zijne sluit, en, nog eens naar haar opziende, weder dat lachje om haar lippen bemerkt; +nu <a id="d0e4007"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4007">96</a>]</span>hij plotseling een geheim in dien brief vermoedt, ’t welk op een verrassing voor hem zal uitloopen, nu kan hij toch niet anders +dan in stilte erkennen, dat er sedert gisteren—wie weet, na dat getrouwer innemen en dat heerlijke slapen—iets in die bleeke +kleur is gekomen wat men <span class="letterspaced">leven</span> mag noemen. + +</p> +<p>Ja, die vroolijke trek om hare lippen doet eensklaps het vreeselijke denkbeeld verdwijnen ’t welk hem in de laatste uren zoozeer +beangst, en, zijn zorg voor de gezondheid der dierbare is schier geheel naar den achtergrond gedrongen. ’t Was hem plotseling +alsof er in ’t geheel geen reden tot vreeze meer bestond, en terwijl nu de <span class="letterspaced">hoop</span> zijn liefde voor dat kind te sterker doet opvlammen, legt hij, straks opgestaan, zijn beide handen op Coba’s teedere schouders, +en zegt met de innigste verrukking, ofschoon uiterlijk kalm: + +</p> +<p>“Ik geloof waarlijk dat je een <span class="letterspaced">heelen boel</span> beter bent Coba. Nu dat dacht ik ook wel.—Ja komaan, waarom zou je niet wandelen als je er lust in hebt; een kwartiertje +heen en een kwartiertje terug.—Ei, wat zou je ervan zeggen als papa eens meeging, hé?—Maar kindlief, hoe beef je zoo?” + +</p> +<p>“Uw handen drukken wat zwaar pa.” + +</p> +<p>“O popje, popje! Hij zoent haar op de wang: “Kom kruidje-roer-me-niet, dan gauw maar den hoed opgezet. Hier heb ik den mijne. +Tante zullen we natuurlijk vragen om van de partij te wezen.” + +</p> +<p>“Hoor eens pa-lief. ’t Zou mij waarlijk geneeren als u en tante meegingt. Ik heb allerlei met Elsje te bepraten. Laten we +van middag te zamen naar den boschwachter rijden, en dáár wandelen; maar nu, naar de stad om mijn commissies te doen, waarlijk, +nú ga ik liever <span class="letterspaced">alleen</span>!” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">TIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Sloeg op den Romphuizer toren juist halféén toen Jacoba Van Barneveld den brief aan ’t adres van “Monsieur le docteur A +Helmond, Hotel du Helder, rue du Helder, Paris,” zorgvuldig in de brievenbus liet glijden. Om van het postkantoor naar de +woning van Elsje de naaister te komen, moest zij de eerste straat rechts nemen. Maar Jacoba kiest haar weg ter linkerzij. +De groote kerk langs gaande, vermindert zij een oogenblik haar tred, terwijl ze het oog slaat op een der hooge kruisramen, +en straks op het kleine poortje dat—zooals dikwijls voor bijzondere catechisaties in de consistoriekamer—ook nu openstaat. +Toch vervolgt ze haar weg. Aan ’t eind der Korte Kerkstraat gekomen, loopt ze den timmerwinkel van baas Krul voorbij. Zes +huizen verder staat ze stil. Wie haar gadesloeg zou op haar gelaat een uitdrukking bespeurd hebben <a id="d0e4036"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4036">97</a>]</span>alsof zij zich iets herinnerde ’t geen ze bijna vergeten had.—Een oogenblik later staat ze in de werkplaats van Baas Krul, +en verzoekt hem op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te komen teneinde er iets aan een van haar meubels te veranderen: + +</p> +<p>“Dat kun je immers wel, baas?” + +</p> +<p>“Kunnen, ja juffrouw, wat dat betreft, zoo goed als de beste; maar omdat ik nooit voor menheer den ginderaal heb gewerkt, +zoo ben ik een beetje schrompiljeus om Kraals het brood uit den mond te stooten.” + +</p> +<p>“O werk jij nooit voor pa; ik dacht het. Nee, dan.... dan.... Ik wist dat niet. Maar in alle geval kun je voor mij wel iets +maken, bijvoorbeeld, een kistje niewaar? Zieje, voor mij. Jawel, zoo’n vierkant kistje.” + +</p> +<p>“Meent uwe zoo’n soort van naaidoosje zal ik maar zeggen?” + +</p> +<p>“Precies, zooals je d’r wel meer hebt gemaakt.” + +</p> +<p>“Wel meer? wel meer? O ja, uwe meent misschien iets zooals voor Mietje Ten Hoed?” + +</p> +<p>“Ja baas, zoo iets bedoel ik juist, maar dan heel netjes.” + +</p> +<p>“Nou, dat mot de juffrouw maar aan me overlaten. Als de juffrouw de astrantigheid wil hebben is eventjes mee achter te komen, +dan kan ze eigens is zien wat baas Krul met den fijnen beitel al knutselen kan. Kom maar mee asjeblief.—Ga binnen juffrouw.—Dat +is de freule van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, moeder; die wou ik eens eventjes m’n kleine poppe-lindekastje laten zien.—Wacht, zet jij die wieg is opzij.... Nou watbliefje? +Al dat kleine snijwerk dat gaat uit de hand, niewaar moeder? Ja juffrouw, wat de stakker die boven leit me d’r over vercomplimenteerd +hêt dat zal ik niet navertellen; maar die was d’r gek na, en weet je wat ik en de vrouw al gezeid hebben: als ie weer beter +wordt dan....” + +</p> +<p>“Wien meen je?” vraagt Jacoba. + +</p> +<p>“Wien ik meen? Weet de juffrouw dan niet dat de muziekmeester Donerie hier bij <span class="letterspaced">mijn</span> woont? Och hemel, welzeker! ik dacht dat je dat wist omdat de knecht nog strakjes....” + +</p> +<p>“O ja, nu je ’t zegt, ja, nu weet ik ook wel dat de muziekmeester hier boven woont; bij een timmerman—jawel!” + +</p> +<p>“Al zeven jaren answiet m’n lieve mensch! Maar wat ik zeggen wou: als ie door Gods goedheid weer beter mocht worden, dan ware +ik en de vrouw overeenkomstig geworden om menheer Donerie dat kastje voor zooveel als een muziekkastje op z’n kamer te zetten. +Och ’t is zoo’n gemoedsvol man.” + +</p> +<p>“Ja zeker dat is ie,” zucht de vrouw: “en nou leit ie daar als ’en geraamte.—Zoek ie ’t een of ander juffrouw....? Och ja, +ik begrijp wel, ’t zal je zeker aandoen, want de juffrouw is immers ook van menheers eeleeves, en de heele grootheid van Romphuizen +laat naar ’m vragen.” + +</p> +<p><span id="d0e4074" class="corr" title="Niet in bron">“</span>Dat doet de ginderaal net zoowel vrouw.” + +</p> +<p>“Ik strij ’et niet tegen Krul, daarvan niet; maar ik zeg alleen dat ie veul vriendschap uit de stad ondervindt; al die vruchten +en zeleitjes; maar och heere, wat zon ie gebruiken!” +<a id="d0e4079"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4079">98</a>]</span></p> +<p>“Is het zoo.... erg met menheer Donerie?” + +</p> +<p>“Lieve juffrouw, als je d’r mijn naar vraagt, dan zeg ik....” De vrouw zegt niets, maar haalt de schouders op en zet een zeer +bedenkelijk gezicht. + +</p> +<p>“Maar wat scheelt hem eigenlijk?” + +</p> +<p>“Ja, dat is de affaire juffrouw. Dokter Biermans zei dit, maar menheer Van Hake die gisteren hier was, heeft—zoo van achteren +op—laten blijken dat ie den drank liever niet nemen moest, omdat....” + +</p> +<p>“Hei hola vrouw! nou ga je buiten je boekje; menheer Van Hake zei <span id="d0e4090" class="corr" title="Bron: naardrukkelijk">nadrukkelijk</span> dat ie dat heel onder de roos zei, want anders ging ie z’n kompetensie te buiten.” + +</p> +<p>“Nou Krul, we benne immers onder de roos, want de juffrouw zal d’r niet van spreken niewaar?” + +</p> +<p>“En gebruikt menheer Donerie nu in ’t geheel geen medicijnen?” vraagt Jacoba. + +</p> +<p>Man en vrouw Krul zien elkander veelbeteekenend aan: + +</p> +<p>“Wel nee juffrouw. Nee <span id="d0e4101" class="corr" title="Bron: zekerlik">zekerlijk</span> niet!” zegt vrouw Krul. + +</p> +<p>“Hoor is Antje, laten we nou voor God en ons geweten niet liegen. Als de juffrouw d’r niet van gesproken had dan zouwen we +gezwegen hebben, maar in stilte—jawel vrouw, waarheid bovenal—ziet u, in stilte heeft menheer Van Hake....” + +</p> +<p>Vrouw Krul, die op Jacoba’s gelaat iets zag voorbijgaan ’twelk ze voor een teeken van bijzondere goedkeuring hield, valt haar +man in de rede. + +</p> +<p>“Jawel, toen heeft menheer Van Hake ’s avonds ’t een of ander uit de aptheek gebrocht, en we hebben van nacht met bloedzuigers +getobd, och Heere! en ofschoon ’t niet beter is, menheer Van Hake zei strakjes nog,—altijd onder de roos—dat ie zonder dat +alles den dag niet gehaald had.” + +</p> +<p>“’t Zou heel jammer zijn geweest;” zegt Jacoba terwijl ze zich omwendt en naar de deur gaat: “Ik hoop er het beste van!” + +</p> +<p>Juffrouw Krul maakte bij zich zelve de opmerking dat het gevoel der <span class="letterspaced">grootheid</span> toch gauw bekoelde. Hoe koud was dat antwoord. + +</p> +<p>Krul heeft iets dergelijks gevoeld; ’tgeen hem te meer trof omdat de juffrouw niemendal van zijn poppe-lindekastje heeft gezegd, +geen boe of ba: + +</p> +<p>“Jammer! ja, als je d’r jammer van zeggen kunt, dan zeg ik dat het krek jammer zou zijn; en dan het adee dat zoo’n mensch—onder +ons gezeid en gezwegen—verknoeid is.” + +</p> +<p>Jacoba blijft bij de deur staan, en omziende zegt ze als viel haar wat in: + +</p> +<p>“Als dokter Helmond hem behandeld had dan zou het zoo erg misschien niet geworden zijn?” + +</p> +<p>“Net wat we samen gezeid hebben juffrouw,” herneemt Krul: “en ’t ergste is dat hij nu juist op reis moest wezen, en zoo wijd +van hier; want om je de waarheid te zeggen, dat ie menheer Helmond uwes broer of neef, niewaar, beter vertrouwde dan den ouwen +Biermans, dat kon je al lang merken; niewaar Antje?” +<a id="d0e4127"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4127">99</a>]</span></p> +<p>“Ja. Ojee! als ie ielde dan was het schering en inslag: Helmond, Helmond, en allerlei; maar van Biermans hoorde je nooit.” + + +</p> +<p>“Als menheer Donerie er zoo op aandrong dan is het toch vreemd dat jelui dokter Helmond niet hebt laten telegrafeeren.” + +</p> +<p>Krul ziet zijn vrouw met beteekenis aan: + +</p> +<p>“Nou Antje, wat heb ik gezeid?” + +</p> +<p>“Jij, nee wat heb <span class="letterspaced">ik</span> gezeid! <span class="smallcaps">Ik</span>! En daarom heb ik menheer Van Hake ook eigenlijk gesproken; maar die wou d’r niet aan; die durfde voor een patiënt van Biermans +geen telegraaf sturen; dat kon en mocht hij niet doen. Zieje juffrouw, dat het aan ons niet lee....!” + +</p> +<p>“Maar mij dunkt, jelui zult er toch de naasten toe wezen. Ik heb er mij niet mee te bemoeien, maar de verantwoording zou me +wat zwaar zijn.” + +</p> +<p>“Ja waarachtig Antje, de juffrouw heeft gelijk. Ziet u, als we wisten, niewaar, dat dokter zou komen; en waar ie ergens bezeild +was, dan....” + +</p> +<p>“Ja Krul—maar zoo’n telegraaf.... en....” + +</p> +<p>“Eigenlijk heb ik geen tijd,” zegt Coba, meer naderbij komend: “maar als jelui d’r zoo op gesteld bent, dan wil ik wel even +zoo’n telegram opschrijven; om je plezier te doen natuurlijk, en omdat menheer boven er zoo op aandringt.” + +</p> +<p>“Aandringen; nu ja, aandringen is de rechte benaming wel niet, maar....” + +</p> +<p>“Jawel Krul, dat roepen: Helmond, Helmond, dat noem ik aandringen.” + +</p> +<p>“In één woord, als jelui er bij <span class="letterspaced">mij</span> op aandringt, geeft dan maar een stukje papier....” + +</p> +<p>Krul en de vrouw zien rond alsof ze het gevraagde op den vloer zouden vinden, maar eindelijk zegt Antje: + +</p> +<p>“Je zakboek Krul!” + +</p> +<p>“Ah ja Juist!—Wacht.”—Hij scheurt er een blad uit en biedt het met zijn timmermanspotlood Jacoba aan. + +</p> +<p>“Heb je geen inkt?” + +</p> +<p>Weer zien de echtgenooten hun kamertje rond.—Nee, in dat glazen fleschje, waaruit een vuil stompje ganzepen steekt, is niets +dan een weinig verdroogd zwart te ontdekken. + +</p> +<p>“Zie dat is nou spijtig, maar inkt hebben we niet in huis;” zegt Krul. + +</p> +<p>Jacoba met het oog op een “Onze Vader” in sierlijk schrift aan den muur, vraagt, blijkbaar afgetrokken maar toch met een bijzonderen +nadruk op het voorlaatste woord: + +</p> +<p>“Hé! geen inkt in het <span class="letterspaced">heele</span> huis!” + +</p> +<p>“Wel Krul, nou zou je niet eens aan <span class="letterspaced">boven</span> denken;” zegt de vrouw: “Op de voorkamer van meneer is een heele toestel.” + +</p> +<p>“Accoord, dat wou ik net zeggen!” herneemt de man: “loop jij maar eventjes naar boven en haal het hier.” + +</p> +<p>“Maar dan moet je den zieke storen;” zegt Coba met eenige trilling in de stem, terwijl ze steeds het “Onze Vader” ziet. + +</p> +<p>“Nee, excuus juffrouw, menheer leit achter.” +<a id="d0e4191"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4191">100</a>]</span></p> +<p>“Ah—zoo—heeft ie een vóór- en achterkamertje?”’ + +</p> +<p>“Kamertje!!” vallen Krul en de vrouw schier gelijktijdig uit, en de laatste vervolgt: “Nou ’t benne in ’t geheel geen kamertjes, +maar zuivere <span class="letterspaced">kamers</span> hoor! en heelemaal op z’n grootelui’s gemeubieljeerd. Nee, als de juffrouw ze zien wil, kom dan maar is mee—asjeblief?” + +</p> +<p>Jacoba met den rug naar de echtgenooten Krul, wijdt haar bijzondere aandacht aan een paar zwarte knipsels naar reeds overleden +Romphuizer dominee’s<span id="d0e4201" class="corr" title="Niet in bron">.</span> + +</p> +<p>“En als de juffrouw van schilderijen houdt, zooals ik zie dat ze doet,” zegt Krul: “dan kan ze daar nog m’n eigen vrouws vader +en moeder in miliatuur zien hangen, dat was ook grootheid, niewaar moeder?” + +</p> +<p>Vrouw Krul blijft niet in gebreke om dit volmondig toe te stemmen. De herinnering aan die—altijd eenigszins betrekkelijke +grootheid, verlevendigt haar wensch dat de juffrouw van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> eens zien zal, hoe haar eigen huis er boven uitziet, en niet langer zal denken dat het zoo min is. + +</p> +<p>In ’t einde zal ze echter dien wensch moeten opgeven. Juffrouw Van Barneveld schijnt niets nieuwsgierig te zijn. + +</p> +<p>“Nou Antje,” zegt Krul gemoedelijk: “we moeten de juffrouw niet forceeren. Ik zal maar eventjes dat inktpotje halen; de trap +is ook nog al stik voor de juffrouw.” + +</p> +<p>“Och nee, wat dat betreft,” zegt Coba: “als je erop gesteld bent, och dan wil ik waarlijk wel eventjes meegaan.” + +</p> +<p>’t Was goed dat vrouw Krul op de trap achteraan kwam—een oogenblik werd Coba zoo raar, doch ’t duurde één oogenblik slechts, +en zonder dat de timmermansvrouw er iets van behoefde te merken, kwam Coba boven. + +</p> +<p>“Hier juffrouw asjeblieft: hier heb je nou de voorkamer. Dáár, die deur, dat is de slaapkamer. Ik spreek wat zachtjes omdat +de stakker daar leit, weet u, en als ie me hoort dan wil ie me graag hebben ook.” + +</p> +<p>“Ligt ie dan alleen, heel alleen?” zegt Jacoba zeer snel. + +</p> +<p>“Dat is te zeggen, nee, m’n oudste dochtertje, zoo’n aankomeling, die zit bij ’em, en past ’em op, als <span class="letterspaced">ik</span> of m’n man d’r niet bij benne. Wacht, gaat uwe nou hier maar in. Hé, dat hadt je zoo niet verwacht! Riant niewaar? Prebeer +die stoelen maar eens, ekfetief paardenhaar! Onderwijl zal ik toch is eventjes kijken of ie nog slaapt. Och als ’et maar rust +was!” + +</p> +<p>Na deze woorden verlaat vrouw Krul het zooeven binnengetreden vertrek; ontdoet zich op het portaal van haar pantoffels, en +gaat op de kousen het slaapkamertje van Donerie in. + +</p> +<p>Jacoba is alleen. + +</p> +<p>—Zou het mogelijk zijn dat iemand het kloppen hoorde van mijn hart, denkt ze, terwijl ze de eene hand erop houdt gedrukt en +die vluchtig aan het voorhoofd brengt: Wat heb ik gedaan! Hier te komen, hier!—Zie, dat moet zijn piano wezen.—Dat vrouwenkopje +er boven....?—Zou dat misschien het portret zijn van eene.... die....? +<a id="d0e4234"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4234">101</a>]</span></p> +<p>Met een snellen blik heeft Jacoba zich overtuigd dat het bedoelde portret een gravure is. Maar, ’t is de zeer fraaie gravure +van een beeldschoon meisje.—Een huivering overvalt Van Barnevelds dochter. Toevallig heeft ze haar eigen bleek en mager gezichtje +in den spiegel gezien. + +</p> +<p>—Stil, daar komt de vrouw terug: + +</p> +<p>“Goddank!” zegt ze: “ofschoon hij niet slaapt, hij ligt toch rustig. Och lieve God, de stakker! Maartje zei dat ie straks +nog driemaal in ’t ielen Helmond riep: en dan van den kapitein Armelo en z’n familie ielt ie ook. Maar omdat ie den dokter +noemt, blijf ik er bij dat we dokter met de telegraaf moeten hier halen. Wacht, hier is inkt in overvloed, als je nou schrijven +wilt...?—Je bent d’r toch óók ontdaan van juffrouw; ik zie ’et aan je bevende hand.” + +</p> +<p>Jacoba verklaarde wel bewogen te zijn en wel medelijden met den zieke te hebben, maar dat beven kwam toch van iets anders +... de trap was tamelijk steil; en zie, terwijl ze schreef lag haar pols op den scherpen rand der tafel.... Doch, nu beeft +ze niet meer.... + +</p> +<p>—Ja tóch, nu wel, Maar o God, wie zou er ook <span class="letterspaced">niet</span> gebeefd hebben van dien droeven kreet. + +</p> +<p>Met een ontsteld gezicht vertoont zich Maartje op den drempel en wenkt hare moeder. + +</p> +<p>Nogmaals blijft Jacoba alleen.—Zij luistert.... Bitter pijnlijke kreten doen zich telkens hooren. Aan een onduldbaar lijden +moet die arme kranke ten prooi zijn. Terwijl de moeder met haar kind de deur der ziekenkamer opent en er binnengaat, snijdt +een schrikkelijke wanhoopskreet de luisterende Jacoba door de ziel.—Nu klinken die kreten weer doffer. Men had de deur gesloten. +Nochtans de woorden, die hij somwijlen met verheffing uitgalmt, zijn wel verstaanbaar te midden van een klankenvloed zonder +samenhang—treffend gelijk plotselinge ratelslagen bij het doffer dondergerommel van verre. + +</p> +<p>Jacoba’s hart bonst met pijnlijk geweld. Op den drempel der voorkamer, starend in de richting der deur van Donerie’s slaapvertrek, +staat ze met het hoofd voorovergebogen en zich vastklemmend aan den deurpost. + +</p> +<p>O God! zóó erg heeft ze niet gedacht dat het wezen zou. Daar moet aanstonds, <span class="letterspaced">aanstonds</span> hulp komen: een professor uit Utrecht! O, dat is een vreeselijke ijlkoorts. Hoor: + +</p> +<p>“Laat mij!!—Laat los!!” zoo klinkt het: “Ik wil haar grijpen! Zij vliegt over de daken. Zie maar, verscheurd door een tijger...! +Laat los! ik ben een tijger!... Heisa! Laat los! ik moet haar vangen! In de secretaire. Ho! ho! pakt hem! pakt hem! Helmond! +O, o! Helmond!” + +</p> +<p>In hetzelfde oogenblik stormt het kind van den timmerman angstig geworden ter ziekenkamer uit. + +</p> +<p>“Vader! vader! help!” roept het gillend aan de trap. + +</p> +<p>Jacoba weet niet meer waar ze zich bevindt; het donkere portaal is haar als een graf; maar altijd hoort ze toch die kreten; +ja, ondanks haar verdooving nu zelfs sterker dan te voren. O, wat klaaglijk <a id="d0e4267"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4267">102</a>]</span><span id="d0e4268" class="corr" title="Bron: gesteen">gesteun</span>. Wat vreeselijke smart in dien toon.—Ha, nu weet ze weer waar ze zich bevindt. Ginder ligt de jonkman wiens dierbaar beeld +haar geheele ziel vervult. Daar ginder ijlt en lijdt hij; en ruwe handen verzwaren zijn lijden misschien! En zij, wat moet, +wat mag ze doen? Zal ze haar zachte handen drukken op dat schoone, nu kranke voorhoofd? Hem zoete woorden toefluisteren, om +zoo mogelijk kalmte te brengen in dat verhitte brein? Met koud water die blanke slapen bevochtigen; immer koelend totdat een +zachte slaap zijn oogleden sluit; en dan waken aan zijn sponde, en den doodsengel verjagen door de innigste gebeden? Hem met +haar adem bijstaan als de zijne te ontvlieden dreigt; hem liefkoozen ... zoenen op die bleeke lippen...!? + +</p> +<p>Neen! neen!! O groote God, neen! dat heeft Jacoba niet gezegd; zelfs niet <span class="letterspaced">gedacht</span> in dezen stond.—Al rijten die vreeselijke kreten haar ook den boezem vaneen, geen schrede mag zij verder. Daar is een krachtige +stem in haar binnenste die ’t haar verbiedt; en immers, voor haar verbeelding staat daar een dreigende vader, die vertwijfelen +zou indien hij vermoeden kon wat er omgaat in het hart van zijn teergeliefde eenige dochter. + +</p> +<p>Van hier dan Jacoba! Spoed! Verzend dat telegram, of, doe nóg sneller hulp opdagen, de beste die te bekomen is. Maar voort, +van hier!—En toch, moet zij de stem van dien arme dan hooren, zoo angstig, zoo radeloos bijwijlen, en zonder hem te zien? +O God, al is hij dan niet meer gelijk voorheen, zooals hij dikwijls naast haar zat, met de glimmend zwarte krulharen en den +fijnen knevel scherp geteekend tegen het mannelijk blank van zijn edel welgevormd gelaat; al zijn die donkerbruine oogen, +nú de oogen vol geestdrift niet wanneer hij met den fijnbesneden mond aan zijn gretig luisterende leerlinge van den kunstroem +der klassieken sprak; al moet de schoone kloeke jonkman, nu ten prooi aan de vreeselijkste ijlkoortsen, slechts de schaduw +zijn van ’t geen hij zoo kort geleden nog was, ach, kan zij dan vanhier gaan zonder een enkelen blik te werpen in dat vertrek; +zonder den juisten indruk te hebben van zijn toestand; zonder hem nog eens, o God! misschien voor ’t <span class="letterspaced">laatst</span> te hebben aanschouwd? + +</p> +<p>Zie, de deur der ziekenkamer staat op een kier. Met bonzend hart en op de toonen zachtkens voorwaarts komend, doet ze een +schrede in de richting dier kamer ... een tweede ... een.... Neen, eensklaps deinst ze terug: + +</p> +<p>“Laat los! Hoor je niet, los!” roept Donerie weder; en akelig klinkt zijn hijgende stem: “Zij is de mijne!—Ha! Op de voorkamer +is ze. Laat los! of ze vliegt het raam uit; over de daken. Ha: heisa! los!” + +</p> +<p>Een dreun, een slag heeft Jacoba nog gehoord. Toen is het nacht voor haar geworden, heelemaal nacht. + + + +<a id="d0e4287"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4287">103</a>]</span></p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ELFDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Is een oud, misschien een goed gebruik in het stadje Romphuizen, dat de torenklok der gemeente verkondigt wanneer er een +doode naar zijn laatste rustplaats wordt gevoerd. De klok had echter heden niet noodig haar droef “memento mori” te doen klinken, +want reeds voordat ze haar stem verhief, was er veel volk op de been. Geen wonder, er zal wat bijzonders te zien en te hooren +zijn. + +</p> +<p>Ginder, buiten de zoogenaamde Zijperpoort, trekt de zwarte stoet langzaam voorwaarts, en de zware lindenlaan in, op wier helft +het groote kerkhofhek reeds geopend staat. + +</p> +<p>De zon lacht en spartelt zoo vroolijk in de breede laan alsof het een feeststoet ware, die zich onder de vallende bloesems +voortbewoog. + +</p> +<p>Spotte zij misschien met den vreeselijken huilebalk wanneer zij tusschen de bladeren door, snelle lichten op dat zinlooze +hoofddeksel kantte? Lachte zij met den terugstootenden lijkwagen als ze vonken spatte op die doodshoofden en gekruiste beenderen, +op de doodskoppen vooral, die natuurlijk niet zien kunnen—dat er een zon aan den hemel, en het heelal met ontelbare werelden +doorzaaid is. + +</p> +<p>Wanneer men op de Zijperbrug bleef staan en van daar de laan inzag, dan was er nochtans iets plechtigs, ja iets aangrijpends +in dien optocht. + +</p> +<p>Onder het tintelend groen der zware linden, verloor de hooge koets zich van lieverlede in een fijn-blauwe tint. Zoo van verre +had die lijkwagen wel eenige overeenkomst met een monument, een vierkant grafgesteente met een urn er boven op. + +</p> +<p>En zie, aan den voet van dat monument verheft zich, boven de golvende menigte, een zilverwit voorwerp—juist blinkend in een +zonnestraal. ’t Is de kleine zilveren harp boven de rooskleurige banier der muziek- en zangvereeniging “Koning David”. Het +rood satijn der banier met zijn zilveren letters is door een zwart floers omgeven, maar nochtans komt die kleur—evenals die +blinkende harpknop erboven—steeds zeer duidelijk uit tegen den vaalblauwen toon van dat monument, den langzaam wegschuivenden +wagen. + +</p> +<p>En de golvende schaar, wier aanblik het hart met weemoedigen ernst vervult, zij getuigt het mede dat er in dezen lentemorgen +geen gewone begrafenis plaats heeft. Immers, ’t zijn niet enkel mannen en jongelingen die den wagen volgen. Neen, meer dan +dertig meisjes en jonge vrouwen gaan met kloppende harten mede, om aan een afgestorvene, die haar zoo lief was, nog een laatste +hulde te brengen, en straks bij de versch gedolven groeve saam te stemmen in het lied waarvan de slotzang luidt: + +<a id="d0e4307"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4307">104</a>]</span></p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Slaap zacht!</span></p> +<p class="line" style=""><span>Op den krans dien we u vlochten, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Slaap zacht! +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Tot den morgen die u wacht. +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Goeden nacht! Goeden nacht!</span></p> +</div> +<p>Hoor, het geboem-bam der torenklok dreunt nog voort. En zie, de lijkkist van de zwarte sprei ontdaan, staat reeds boven de +groeve. + +</p> +<p>Met bevende hand heeft een der meisjes een frisschen lauwerkrans op het deksel der kist gelegd, terwijl een jonge vrouw van +de andere zijde genaderd, er eene van immortellen daarnevens plaatst. + +</p> +<p>’t Is nu dominee Hoogerberg die op de lijkkist toetreedt en straks, na een korte inleiding, zijn hartelijke toespraak aldus +vervolgt: + +</p> +<p>“Ja, een wolk nam hem weg van deze aarde. Nog ruischt ons de Hymme in de ooren, die hij deed klinken toen twee geliefden zich +voor het oog des Almachtigen hadden vereenigd, en hij, instemmend met hun blijdschap, als een andere David heerlijke tonen +lokte uit zijn verheven speeltuig. En,—dat die tonen de laatste zouden zijn! Velen onzer wisten het ternauwernood dat hij +zich ongesteld gevoelde op dien morgen, en geen enkele was er die vermoeden kon dat reeds de kille hand des doods hem had +aangegrepen toen nog zijn vingeren het orgel deden juichen: “Loof, loof den Heer mijne ziel!” + +</p> +<p>“Hij is niet meer! De man die op het gebied der heerlijke toonkunst zulk een leven in onzen doodsslaap wekte; die gedurende +een zevental jaren ons en onze kinderen voorging waar het de verhevenste der kunsten gold; hij is van ons heengegaan: een +wolk nam hem weg voor onze oogen.—Dat hij leeft of leven zal in een betere wereld, ter eindelooze volmaking, het is onze hoop, +ons blij vertrouwen. Maar, als ik de tranen zie, jongelingen en maagden, de tranen die u vloeien langs de wangen, terwijl +wij ouderen ze zelfs met moeite bedwingen of niet bedwingen kunnen, dan zeg ik met u: ’t is ons niet genoeg te hopen, noch +zelfs zeker te weten dat een dierbare broeder of zuster leeft in hoogeren werkkring; immers wij missen, wij betreuren hem, +wij dragen rouw over hem. Maar wél dan, indien we bij een blijmoedig: Daar zal licht zijn aan gene zij van het graf! ook kunnen +roemen van hem of van haar die stierf: Onze broeder of zuster leeft <span class="letterspaced">nog op aarde</span>! + +</p> +<p>“En onze vriend, onze leidsman in het rijk der tonen, hij leeft en zal met ons leven, ofschoon wij hem missen zullen, heden +en telkens weer. Hij leeft, ook voor ons! Wat hij goeds stichtte dat blijft, dat zal voortleven in ons en in de kinderen die +hem liefhadden.—Ziet onze banier: <span class="letterspaced">Koning David</span>!—Neen, de groote koning is <span class="letterspaced">niet</span> gestorven ofschoon er eeuwen over zijn graf zijn gegaan. Is het omdat hij tot koning werd gezalfd, of, omdat uit zijn geslacht +de Eenige onder de menschen is voortgekomen? Neen, hij leeft bovenal, omdat hij dichter was, omdat hij liederen zong vol gloed +en bezieling; hij leeft als de harpenaar, en zijn vorstelijk paleis is nu de gansche wereld. +<a id="d0e4340"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4340">105</a>]</span></p> +<p>“In bescheidener huis dan een David zal onze ontslapen vriend woning behouden op aarde: In <span class="letterspaced">onze</span> harten, in <span class="letterspaced">onze</span> dankbare <span class="letterspaced">herinnering</span> zal hij gehuisvest zijn. + +</p> +<p>“Mijn vrienden! Werke hij dan in reiner oorden, naar des Almachtigen welbehagen, ook <span class="letterspaced">hier</span> zal zijn geest wonen, ook hier zal hij met ons leven. Amen! Amen!!” + +</p> +<p>En na deze woorden, op diepgeroerden toon gesproken, valt het koor in, en zingen Donerie’s vrienden: + + +</p> +<p><span class="smallcaps">VROUWEN</span>. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Nog was zijn lente niet gevloden, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Toen hem des maaiers sikkel trof.</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">MANNEN EN VROUWEN</span>. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Nu bergen wij zijn dierbaar stof +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Vol weemoed in den stillen hof, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Te midden onzer lieve dooden.</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">MANNEN</span>. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Zijn kunstnaars-ziel vol reine klanken +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Ontvonkte in ons den zin voor ’t schoon.</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">SOLO</span> sopraan. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Welluidender werd steeds de toon +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>In onzen kring.</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">TRIO</span> sopraan, tenor, bas. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 12em; "><span>Helaas! tot loon +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Ontvangt hij nu, in ’t somber graf +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Waaraan de dood hem overgaf, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Ons diep weemoedig danken.</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">SOLO</span> tenor. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Luister: “Treurt niet over mij,” +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>Zoo ruischt zijn stem in ’t suizend koeltje ons toe: +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“De toonkunst, ’t rijk der melodij</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Was reeds van eeuwigheid. Ze is de adem Gods!</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">SOLO</span> sopraan. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 20em; "><span>Ja, blij te moe +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“Zal zelfs het vogeltje in ’t woud bij ’t uchtendpralen, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 12em; "><span>“U dat zoet schallende verhalen.</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">SOLO</span> tenor. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>“Waartoe dan rouwe nu! Wie heeft er mij te danken! +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“In ’t Heiligdom der klanken</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Zijn <span class="letterspaced">vele</span> Priesters. Op dan! Op! Weent bij hun assche niet; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>“Onsterflijk is de harp, onsterflijk is het lied!”</span></p> +</div><a id="d0e4450"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4450">106</a>]</span><p><span class="smallcaps">MANNEN EN VROUWEN</span>. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Een priester vol reinheid, hém geldt onze rouw: +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Een priester rechtschapen, in ’t minste getrouw. +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>Den kunstnaar zoo needrig en klein bij zijn kracht,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Dien <span class="letterspaced">priester</span>, dien <span class="letterspaced">mensch</span> geldt ons weenend: slaap zacht!</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">VROUWEN</span>. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 12em; "><span>Slaap zacht, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Op den krans dien we u vlochten! +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 12em; "><span>Slaapt zacht +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Tot den morgen die u wacht!</span></p> +</div> +<p><span class="smallcaps">MANNEN EN VROUWEN</span>. + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Goeden nacht! Goeden nacht!</span></p> +</div> +<p>In welluidenden toon klonk nog drie malen, telkens stiller, dat aandoenlijk: Goeden nacht! en de laatste droeve klank stierf +langzaam weg op den doodenakker, terwijl het stoffelijk overschot van <span class="letterspaced">Herman Donerie</span> in de groeve werd neergelaten. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">TWAALFDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Is de derde dag na dien, waarop de beschreven plechtigheid had plaats gehad, en de achtste na de overhaaste terugkomst +der jonge echtgenooten. + +</p> +<p>In de kleine achterkamer van het doktershuis aan de straatzijde, onmiddellijk grenzend aan de apotheek, zit Eva in een keurig +morgentoilet, bij de overblijfsels van het ontbijt, dat ze reeds meer dan een uur geleden met haar August gebruikte. + +</p> +<p>Zooals ze daar zit, gracieus en toch ongekunsteld achteroverliggend in haar stoel, de donkere lokken van onder het guitige +morgenmutsje dartel wégvluchtend naar de ronde schouders; met een nieuwsblad van ongewonen vorm in de blanke handen, vertoont +er zich op Eva’s schoon gelaat zulk een glans van innige verrukking, dat August, indien hij haar zóó had mogen bespieden, +geen oogenblik getoefd, maar haar aanstonds met kussen van blijdschap zou hebben overladen. + +</p> +<p>Wát—wát ter wereld wilde hij ook liever dan zijn aangebeden vrouwtje, zijn eenige Eva, gelukkig zien; gelukkig, zooals hij +het is met haar. + +</p> +<p>Maar August ziet haar nu niet met dien trek van welbehagen <a id="d0e4508"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4508">107</a>]</span>op het gelaat. Straks toen hij heenging, stonden die mooie oogen strak, zeer strak. Ja, zij heeft hem wel een zoen gegeven, +maar ’t is geen zoen geweest die.... haar geliefden man iets zeggen moest; niets—of het moest iets geweest zijn dat maar beter +gezwegen was. + +</p> +<p>Eva heeft teleurstellingen gehad; ’t is waar. Inplaats van een groote veertien dagen in Parijs te zijn, is zij er slechts +een paar dagen geweest. Instede van zoo ontzaglijk veel te zien waarop ze zich verheugde, is ze, uit deernis met haar vroegeren +leermeester, teruggekeerd, maar, zonder de voldoening te smaken dat haar opoffering van eenig nut is geweest. Immers, toen +August den kranken Donerie zoo spoedig mogelijk na zijn thuiskomst heeft bezocht, toen moest hij hem helaas, reeds stervende +vinden. + +</p> +<p>Ja, Helmond gevoelde wel dat Eva in deze dagen niet zijn kon zooals hij het zich, met een vroolijk oog in de toekomst, had +voorgesteld.—Moe van het reizen, zoo heeft hij gedacht, verzadigd van het zien en bewonderen, zal zij, bij ’t allereerst bezitten +van een <span class="letterspaced">eigen</span> huis—al mag die woning haar dan ook niet in alle opzichten voldoen—er toch spoedig een zekerder genot vinden dan die wereldstad +haar schenken kon. O, in zijn verbeelding zag hij Eva al schikken en verplaatsen en beredderen, en de teugels opnemen van +het huishoudelijk bestier, met al den ijver, waarmee een jonge vrouw gewoonlijk de teugels van haar bewind aanvaardt. + +</p> +<p>—Maar nu, onvoldaan en geenszins van het zien verzadigd, is Eva teruggekeerd. In haar nieuwe woning, waar men op die onverwachte +komst niet was voorbereid, ontbraken bijna al de kleine geriefelijkheden, waaraan zeker op den eerstbepaalden dag van terugkomst, +door de goede zorg van mevrouw Van Hake, niets zou ontbroken hebben. Om slechts iets te noemen: niet vroeger dan morgen konden +de ledikant- en meubelgordijnen bezorgd en opgehangen worden, zoodat men zich nu reeds acht dagen zonder die gordijnen heeft +moeten behelpen. De dood van Donerie, die toch een goed vriend van Eva is geweest, en van wien ze altijd met zooveel achting +als haar leermeester sprak—heeft ook niet meegewerkt om haar over de teleurstelling heen te zetten en vroolijk te stemmen. +Zeer veel verdriet heeft ze bovendien van de “hulde” gehad, welke men hem aan zijn graf heeft gebracht. Ja, ’t moest haar +wel zenuwachtig maken, zooals men haar gedwongen heeft mee te zingen. Helmond is krachtig tusschenbeiden gekomen. ’t Was niet +kiesch dat men een jonggehuwde vrouw kwam geweld doen om zich aan een graf te doen hooren. En dan—zij had gelijk—men moest +ook begrijpen dat Eva Helmond, niet meer Eva Armelo was. In één woord, die geschiedenis heeft het goede kind zeker nog veel +meer aangedaan dan ze blijken liet, terwijl ze zich toch de moeite heeft getroost om op dringend verzoek van ’t gezelschap +“Koning David”, een compositie van Donerie, welke op den laatsten oudejaarsavond in de kerk is gezongen en nu met kleine wijzigingen, +bij andere woorden in denzelfden rythmus, zou gebruikt worden, te helpen in orde brengen, zoodat de kleine Cantate door die +hulp dan ook zeer goed voldaan heeft. +<a id="d0e4519"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4519">108</a>]</span></p> +<p>Eva had zich daaraan niet willen en kunnen onttrekken, maar, dit alles moet haar stemming verklaren, een stemming die door +het zonderlinge verzoek van oom Van Barneveld, om vooreerst haar visite op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> nog wat uit te stellen, er zeker niet op verbeterd was. + +</p> +<p>—’t Is natuurlijk, denkt Helmond onder ’t wandelen voort: het kind heeft reden om niet zoo vroolijk en opgeruimd te wezen +als ik het wenschen zou; ik zie het nu duidelijk in.—De een zet zich gemakkelijker over ’t leed en de teleurstellingen der +wereld heen dan de ander.—Immers, ook hij zelf heeft zijn teleurstellingen gehad. Reeds in het eerste uur na hun aankomst, +kreeg hij aan Donerie’s sterfbed de zekerheid dat zijn kunst op den armen lijder niets meer vermocht; en—nog in datzelfde +uur bevond hij zich in de woning van zijn oom, waar hem een nieuwe teleurstelling wachtte. + +</p> +<p>Zonder den schijnbaar kalmen pleegvader te doen bemerken dat diens onrust over Jacoba de oorzaak van hun overhaaste terugkomst +is geweest; voorgevend dat Donerie’s hoogstgevaarlijke toestand hem er toe besluiten deed, heeft August getracht den geliefden +oom al aanstonds zooveel mogelijk gerust te stellen, door, bij het terugzien en ondervragen van Jacoba, een zoo luchtigen +toon aan te slaan als de omstandigheden het gedoogden. + +</p> +<p>En gelukkig, met de meeste gerustheid heeft Helmond zijn vroeger gegeven woord kunnen herhalen: dat Jacoba’s toestand, volgens +zijn vaste overtuiging, voor ’t oogenblik geen de minste reden tot bezorgdheid gaf. Haar zenuwgestel was wel uiterst zwak, +zoodat schrikken als in de woning van Krul haar allernadeeligst waren, maar indien men zijn voorschriften nu eens getrouw +wilde volgen, dan twijfelde hij niet of zijn lieve zusje zou nog dezen zomer weer veel flinker en krachtiger zijn. + +</p> +<p>En Van Barneveld heeft na die verklaring, zoodra hij zich met den neef alleen bevond, met zekere ongewone koelheid gezegd, +dat de verhaaste terugkomst ter wille van den reeds stervenden muziekmeester, hem mede genoegen deed, omdat <span class="letterspaced">zuster Hermine</span> zich over Coba wat bezorgd had gemaakt, en met de herhaling van zulke vapeurtjes inderdaad wel eens weten wilde of men er +notitie van diende te nemen ja of neen. Doch.... Helmond moest die ongesteldheid heel en passant behandelen. Ware die laatste +schrik er niet bijgekomen, dan zou Coba nu zeker reeds geheel beter zijn, want tante Hermine kon getuigen, hoe ze op den morgen, +toen ze zoo ongelukkig bij den timmerman verzeild geraakte, bijzonder wel en zelfs zeer opgewekt was geweest.—Welzeker, Helmonds +voorschriften, en vooral van de koudwaterbaden, zouden zoo nauwkeurig mogelijk worden opgevolgd, maar hij zelf moest nu vooreerst +wat op den achtergrond blijven. Hoe minder Coba aan haar ongesteldheid werd herinnerd, en ook aan de personen die ze in den +laatsten tijd had ontmoet, zooveel te beter scheen ze zich te gevoelen. Bezoeken waren haar alles behalve dienstig, en dáárom +ook zou Eva—ofschoon men haar natuurlijk gaarne ontving—beter doen om haar bezoek op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> nog een acht dagen uit te stellen. +<a id="d0e4539"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4539">109</a>]</span></p> +<p>Zoo heeft oom bij het eerste bezoek gesproken. En August.... wat heeft hij kunnen antwoorden! Ofschoon hij in Coba’s toestand +inderdaad geen reden tot oogenblikkelijke bezorgdheid vond, zoo geloofde hij toch dat men den vijand met kracht moest bestrijden. +Hij heeft zich voorgesteld dagelijks zijn geliefde pleegzuster te zullen bezoeken en met de meeste opmerkzaamheid gade te +slaan, teneinde den oorsprong van haar kwaal te ontdekken, en alzoo te spoediger tot haar herstelling te geraken. Dat een +geheim verdriet haar kwelde had August reeds vermoed, en krachtig werd hij in die meening versterkt nu hij Coba heeft weergezien. +En wat moest hij dan antwoorden? Zou hij ooms onrust niet onnoodig prikkelen indien hij na zijn verklaring—die ter geruststelling, +helaas, wat al te rooskleurig geweest is—tóch op een geregelde behandeling bleef aandringen? Hij kent den oom, en wil tot +geen prijs—ook in Coba’s belang—zijn vertrouwen verliezen. Maar zie, dewijl hij den vader niet noodeloos heeft willen bezorgd +maken, wordt nu zijn persoonlijke hulp, zijn geregeld praktizeeren over het goede pleegzusje, als geheel onnoodig versmaad. +Was hij dan niet alleen uit belangstellende liefde voor Coba zoo haastig teruggekeerd! En instede van blijdschap daarover, +heeft hij een zonderlinge koelheid bespeurd, terwijl ooms bepaald verzoek: dat Eva vooreerst niet op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zou komen, de maat heeft volgemeten. Ja, met reden mocht ook August over teleurstelling klagen. Die overhaaste terugreis, +wat heeft zij goeds gesticht....? Niets! Een enkel recept, een enkelen raad heeft hij aan Coba mogen geven, dat was alles! +En Donerie is gestorven; en Eva was ontevreden, en.... Maar komaan, heeft Helmond in ’t einde gezegd, men moet zijn verstand +gebruiken: ooms aangeboren weerzin tegen den “medicijnwinkel” en een “praktizeerend dokter over den vloer”, hebben hem zóó +doen besluiten. Den dokter moet hij weren zoolang het hem mogelijk is. Doch, ofschoon voor het oogenblik gerustgesteld, oom +zal het koudwatermiddel—’t welk blijkbaar zijn goedkeuring heeft weggedragen—zeker geregeld doen aanwenden; August kan nu +de werking daarvan afwachten, en, mocht Coba’s toestand onverhoopt den armen oom in nieuwe spanning brengen en hem toch weder +tot den dokter zijn toevlucht doen nemen, dan—dán zal die dokter wat geslotener en ook wat voorzichtiger zijn. En nu, Helmond +zal zich over die wereldsche teleurstellingen heenzetten. ’t Is jammer dat Eva daar niet even gemakkelijk toe besluiten zal. +Maar geduld, met den tijd zal dat beter worden. Eva is nog zoo jong; pas even twintig jaren!—Zeker, het zou de grootste dwaasheid +zijn geweest, indien hij had toegestemd om nu, nú aanstonds reeds, die reis te hervatten: maar Eva zal het zelve spoedig inzien, +en als ze dan van dat denkbeeld is teruggekomen, dan zal ze weer lief en vroolijk zijn. Ja! en als dan de mooie ovale spiegel +komt waar ze zoo’n zin in had, dan zal ze wel blij verrast en tevreden lachen. Alle leed is dan vergeten, en we maken weer +plannen voor de toekomst, en reizen al vast eens achter den haard, om later, later misschien.... Och, ’t is zoo’n goed en +lief en prachtig vrouwtje. Indien <a id="d0e4545"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4545">110</a>]</span>zij dat andere, die zekere zucht naar grootheid maar wat onderdrukken kon, dan.................... + +</p> +<p>—Ho ho, dokter Helmond, dat is immers “het kenmerk van den adeldom der ziel”.—Nu ja, zoo is het, en hij zal ook met zijn lachende +Eva gelukkig wezen. Zeker, van morgen—van overmorgen afaan, geheel en al, en juist “door wijsheid te mengen in zijn vurige +liefde”. + +</p> +<p>Zoo dacht August bij tusschenpoozen terwijl hij zijn patiënten bezocht, en telkens bij die bezoeken, waar het pas gaf, roemde +in zijn geluk, en roemde over de lieve vrouw, die “ook zoo gelukkig en zoo hoogsttevreden in haar nieuwe woning was”. + +</p> +<p>En inderdaad, indien August zijn vrouw in de straks beschreven houding had kunnen gadeslaan, dan zou hij immers geheel overtuigd +zijn geworden—of althans een oogenblik geloofd hebben, dat hij waarheid sprak. + +</p> +<p>’t Werd reeds gezegd dat het nieuwsblad, waarin Eva leest, een bijzonderen vorm heeft, ’t Is <span class="letterspaced" lang="fr">Le Grand Hotel, Gazette des Etrangers</span>. Heden, juist negen dagen geleden, heeft August dat blad op den <span lang="fr">Boulevard des Italiens</span> gekocht. Men had wel reeds vernomen dat er dien avond in de groote opera Gounods Faust zou gegeven worden, doch de Gazette +heeft het bevestigd, en Helmond had er aanstonds werk van gemaakt om zijn “lieve nachtegaal” het genot van dien avond te verzekeren. + + +</p> +<p>Welk een heerlijke avond is dat geweest! Met haar eigen zangkennis en talent, was er zeker niemand in de zaal, die meer dan +Eva genoot; en ofschoon zij zeker het allermeest door de voortreffelijke uitvoering van Gounods meesterstuk was opgetogen, +zoo hebben de gouden schalen, waarop men haar de vrucht had aangeboden, en het altijd wederkeerende bewustzijn zich in den +Parijschen lusthof te bevinden, er toch krachtig toe meegewerkt, om haar dien avond te doen zijn als een, doorgebracht in +een tooverwereld, in een hemel, in iets.... onuitsprekelijks! + +</p> +<p>—August was gul—ja men kon er niet over klagen—maar, in kleinigheden was hij soms.... enfin, misschien had hij gelijk! Hoe +’t zij, toen men: “<span lang="fr">Le Programme, Le Programme détaillé</span>!” en “<span lang="fr">l’Entr’acte!</span>’” riep, en zij, in de <span lang="fr">Stalles d’orchestre</span> gezeten, hem verzocht heeft een dier bladen te koopen, toen haalde hij de ’s morgens gekochte Gazette te voorschijn, en beweerde +dat dit blad evengoed was, en zeker nog meer nieuws dan de tooneelbladen bevatte. + +</p> +<p>En Eva heeft dan op <span class="letterspaced">dien avond</span> <span class="letterspaced">in datzelfde</span> blad gelezen, of er althans, zoo nu en dan, gedurende de pauzen eens in gesnuffeld. Zie maar, op de plaats waar met stellige +zekerheid het gerucht werd bevestigd, dat “<span lang="fr">Mlle. Patti ferait sa rentrée mardi prochain dans La Somnambule</span>,” daar is nog de kleine scheur te zien, die ze in het papier maakte toen ze August dat goede nieuws wilde wijzen en met haar +pink wat sterk erop drukte. Die kleine scheur heeft ze toen gemaakt, toen op den avond, die haar nóg als een zalige droom +voor den geest staat. En onwillekeurig bevond <a id="d0e4585"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4585">111</a>]</span>Eva zich nogmaals, terwijl ze weder dezelfde reclames en bulletins en programmas doorliep, in den toovercirkel van grootheid +en glans, welke haar zoo geweldig had aangetrokken. Het Grand Hotel, ’t welk ze op het blad zag afgebeeld, werd haar als iets +dat naar een hemel zweefde: een ruimte met onafzienbare zalen, waar alles van wit was met goud!” Ja, bij ’t gedurig al lezend +ontmoeten der namen van boulevards en straten, die ze aan Helmonds zij, in een rijtuig was langs- en doorgevlogen, of ook +die ze betreden had met het oog op een wereld vol rijkdom en pracht, telkens klonken die namen haar nu als de welluidendste +tonen in de ooren. + +</p> +<p>En daarom, ’t was niet vreemd dat er op Eva’s schoon gelaat een glans van innige verrukking stond te lezen, terwijl ze zich +met dat blad in handen nogmaals baden mocht in de schitterendste herinneringen. + +</p> +<p>Doch die glans van genot bij ’t lezen van de oude Gazette, zal sneller vergaan dan hij gekomen is. Door het geraas van een +hondenkar gewekt, ziet Eva op, en terwijl de Gazette des Etrangers nu eensklaps ritselend neerglijdt langs haar schoot, is +het een schampere lach die haar schoonen mond komt ontsieren. + +</p> +<p>—Hondenkar! zegt ze bijna overluid: ’t Is allerliefst, welzeker; <span class="letterspaced">hier</span> schrikt men op van een hondenkar! Zouden er ooit dommer creaturen zijn geweest dan zij, die op den inval kwamen om steden +als Romphuizen te bouwen, met huizen en kamers als deze! Zie, uit dit doodsch vertrek,—hemel ja, precies een doodkist: langwerpig, +smal, donker, vochtig, bah! uit deze kamer, met een eeuwigdurende ziekenlucht van die nare apotheek, hier heb je ’t uitzicht +op een touwwinkeltje en een blinden muur aan den overkant, met de passage van zes kippen en wat zieke lui die om een drank +komen.—Nee, in deze dompige la is ’t op den duur niet uit te houden. Vóór—hoe ellendig men er ook in een kuil zit—vóór zie +je tenminste nog een bloem en een enkel fatsoenlijk mensch in de hoogte voorbijgaan; maar hier is ’t om te verkniezen! + +</p> +<p>—Pruttelen! zegt August: pruttelen! Nu ja, maar als ik bedenk dat ik hier reeds acht dagen gevangen zit,—ja zeker <span class="letterspaced">gevangen</span>, want al ware dit huis zoo somber en akelig niet, dan zou het nu toch een gevangenis voor me wezen, terwijl ik op ditzelfde +oogenblik nog in Parijs moest zijn, zooals mij <span class="letterspaced">vast</span> was beloofd.... ’t Is waar, dat droeve bericht van Herman kwam er tusschen. Zeker, als ik den armen jongen met mijn thuiskomst +en hier-zijn ’t leven had kunnen redden, ja, dán.... Ik heb het getoond.—’t Heeft me erg getroffen; telkens ben ik er nog +zenuwachtig van, want gedurig staat hij zoo voor me, zoo.... Maar nee, nee! ik had hem nooit iets te kennen gegeven, nooit!—Als +August vermoeden kon hoe me die gedachte soms een oogenblik kan beklemmen, dan.... Maar juist daarom ook zou het ter afleiding +veel beter zijn, om nu—nu alles toch is afgeloopen—nog eens van huis te gaan. Ja, al was ’t maar naar Brussel, ’t Is hier +zoo aller-aller-akeligst en doodsch, he in vergelijking van daar, in dat brillante Parijs.—Als ik er nu was in dat Grand Hotel—en +ik moest er wezen—<a id="d0e4604"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4604">112</a>]</span>nú zou ik bijvoorbeeld, liggend in zoo’n heerlijke cauzeuse, den garçon dien naren ontbijt-trommel dáár laten wegnemen.—Zelfs +thuis stak ik geen hand naar die dingen uit. Ma of Louise deden het gaarne.—Hoe! is ’t al elf uur! En om twaalf komt August +voor de koffie terug. + +</p> +<p>Haastig opstaande schelt Eva.—Eenige oogenblikken later treedt een boersch dienstmeisje van vijftien a zestien jaren de kamer +in. + +</p> +<p>“Gerritje, je moest dat ontbijt eens aan kant maken.” + +</p> +<p>“Van kant moaken juffer? + +</p> +<p>“Afwasschen bedoel ik.” + +</p> +<p>“De kummekes wisschen juffer?” + +</p> +<p>“Ja, alles; en dan voor de koffie weer klaarzetten.” + +</p> +<p>“Da’ kan’k niet juffer.” + +</p> +<p>“Kun je dát niet? Goeje hemel!—Roep mevrouw Van Hake.” + +</p> +<p>“Mevrouw Van Oake roepen? Best juffer.” + +</p> +<p>“Hier! Hoor eens Gerritje.” + +</p> +<p>“Juffer?” + +</p> +<p>“Weet je wel tegen wie je spreekt?” + +</p> +<p>“Joawel, tegen <span class="letterspaced">oe</span> juffer.”’ + +</p> +<p>“Dan zou ik in ’t vervolg behoorlijk <span class="letterspaced">mevrouw</span> zeggen hoorje; de mevrouw hier in huis is de vrouw van dokter Helmond.—Versta je me?” + +</p> +<p>“Joawel, doof bin ik niet juffer, iens geheel niet.—Alsdat ik mevrouw Van Oake zou roepen, niewoar juffer?” + +</p> +<p>“En, en.... en.... dat je tegen mij niet meer juffer zult zeggen, maar <span class="letterspaced">mevrouw</span>!” + +</p> +<p>“Bestig ma-juf-vrouw.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Goeje morgen lieve Eva, heb je me geroepen? Is er ’t een of ander waarmee ik je helpen kan?” vraagt mevrouw Van Hake, die +vriendelijk groetend binnentreedt. + +</p> +<p>“Morgen mevrouw. Och ja, wilt u alsjeblieft hier eens omwasschen? ’t Is laat geworden; ik wou me kleeden voor de koffie. Helmond +komt om twaalf uur weer thuis.” + +</p> +<p>“Omwasschen?” herhaalt mevrouw Van Hake, en moet zich geweld doen om een zekere ontroering te verbergen. + +</p> +<p>“Ja,” zegt Eva: “dat kleine boerenperceel kan noch het een noch het ander. Dát is toch geen meid voor mij zou ik denken.” + + +</p> +<p>“Misschien niet heelemaal Eva; maar met geduld....” + +</p> +<p>“Ja maar, neem me niet kwalijk, om nu idioten op te voeden dat laat ik aan de liefhebbers over. Misschien is het extra dom +van me, maar tusschen een boer of boerin en idioten zie ik geen onderscheid.” + +</p> +<p>“Wou je graag dat ik dit van morgen eens voor je omwaschte, Eva?” + +</p> +<p>“Och ja; wil je?” + +</p> +<p>“... Eva... ik ben... ik had gehoopt...” + +</p> +<p>“Och mijn beste mevrouw, ik weet niet wat je bedoelt, maar als er iemand is die op dingen heeft gehoopt die niet gebeurd zijn, +dan, geloof me, ben <span class="letterspaced">ik</span> het.—Hebt u een reis gemaakt na uw trouwen?” +<a id="d0e4674"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4674">113</a>]</span></p> +<p>“Ja Eva, <span class="letterspaced">Van Hake</span> was <span class="letterspaced">óók dokter</span>.” + +</p> +<p>“Dat weet ik. Hoe lang bent u uit geweest?” + +</p> +<p>“We waren veertien dagen uit en thuis. Och ja, eerst gingen we....” + +</p> +<p>“Veertien dagen! Zieje!—Zoudt u, als je man gezegd had “we moeten om zaken met den vierden dag naar huis,” niet de scha hebben +willen inhalen zoodra die zaak was afgedaan?” + +</p> +<p>“Ik weet waar je op doelt Eva. Maar luister eens: als je brave verstandige Helmond het nu minder goedkeurt om in de gegeven +omstandigheden aanstonds weer op reis te gaan, zou het dan van zijn vrouwtje niet verstandiger wezen om....” + +</p> +<p>“Mevrouw Van Hake,” zegt Eva zich verheffend: “van uw lessen, hoe goed ook gemeend, zou ik nu liefst verschoond blijven. Ik +ben de jonge juffrouw <span class="letterspaced">Eva</span> van vroeger niet meer. Sedert was ik lang in Den Haag, en nú ben ik <span class="letterspaced">Mevrouw Helmond</span>. Men dient hier in huis toch te weten wie het hoofd is,—zoo dunkt me!” + +</p> +<p>Na deze woorden verlaat Eva haastig de kamer. De weduwe, die reeds het haar opgedragen werk had aanvaard, weerhoudt de tranen +niet die haar opwellen in de oogen, terwijl ze hoofdschuddend, de jonge vrouw ziet verdwijnen. Ofschoon zelve een paar malen +gevoelig door Eva’s woorden gekrenkt, vervult haar nu toch een andere smart. O, wat ze in stilte wel eens heeft vermoed, dat +werd voor haar in de weinige dagen dat Helmonds echtgenoote onder het altijd zoo vreedzame dak verkeerde, reeds zekerheid: +de goede dokter zou met die vrouw niet gelukkig wezen; en de dagen, die de bedroefde weduwe nog in de woning van den weldoener +zal doorbrengen, zijn zeker geteld. + +</p> +<p>Terwijl de doktersweduwe het werk verricht dat dienstbodenwerk moet heeten wanneer het zóó wordt opgedragen; terwijl ze afwascht, +en weder gereedzet, en de tranen gedurig langs de wangen rollen, is Eva in haar onrustige stemming naar haar slaapkamer gegaan. +Daar gekomen blijft ze eensklaps staan. Met één oogopslag ziet zij welk een verandering er heeft plaats gehad, sedert ze een +paar uur geleden die kamers verliet. Een keurig frisch-groen behangsel met nette kwasten is er om den hemel van haar echtkoets +gehangen. + +</p> +<p>In weinige seconden was Eva beneden, en bevond ze zich in de voorkamer der suite, die het uitzicht op den wal heeft. Zie, +’t was er donkerder geworden, maar waarlijk ja, daar hingen ze ook, de nette overgordijnen, met zorg geplooid en ongebonden.—Dat +stond goed, ja dat stond heel goed; dat gaf waarlijk iets salonachtigs; iets niet-communs.—Wat is er ook burgerlijkers te +bedenken dan ramen zonder meubelgordijnen.—Jawel, ze zijn zóó heel <span class="letterspaced">heel</span> ordentelijk, besluit Eva, terwijl ze de nieuwe gordijnen nog eens op een afstand en dan van nabij beschouwt.—’t Is aardig; +dat moet mevrouw Van Hake van morgen gedaan hebben na ’t ontbijt.—’t Is eigenlijk toch een goed mensch. Een beetje saai. Maar, +och lieve hemel, wie zou er ook in Romphuizen <span class="letterspaced">niet</span> saai worden. Ja waarlijk, ze heeft erg veel liefs.... Zie, daar staat dat mooie zilveren beeldje onder ’t stolpje ook nog. +’t Was eigenlijk een mal cadeau; je kondt er een voltaire of zoo iets voor gehad hebben, maar, ’t bewijst toch dat ze een +goed <a id="d0e4711"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4711">114</a>]</span>hart heeft. Ik geloof dat ze me die kleine terechtwijzing een klein beetje kwalijk nam; misschien omdat ze juist was bezig +geweest met me een verrassing te bezorgen. Nu ja, maar men moet toch begrijpen wie hier in huis nummer één is. Zedenpreeken +aan te hooren van menschen, die men letterlijk en zonder eenige verwantschap ’t genadebrood geeft; nee nee, daar bedanken +we voor; en.... Maar ze staan heel netjes die gordijnen. Och hemel, ik liet de goeje sloof nog omwasschen ook; misschien was +ze daar ook wel wat knak over. ’t Zou me toch spijten indien ik haar leed had gedaan.... + +</p> +<p>Een geruimen tijd stond Eva nog in de voorkamer, straks met de hand nog op haar boezem. Er was strijd daarbinnen: Nee ja, +nee ja.... nee.... ja! En—nu is ze voort; bij de deur der ontbijtkamer aarzelt ze nog, maar, tóch gaat ze erbinnen. + +</p> +<p>Een laatste overwinning heeft er plaats; en dan, dan vat ze eensklaps de oude dame, die Eva met blijde verbazing beschouwt, +vertrouwelijk bij de hand, en zegt: + +</p> +<p>“Als ik een hard woord heb gesproken, lieve mevrouw, och wil het mij dan vergeven; u waart zoo goed en hebt alweer zooveel +moeite gedaan. Och, ik was ondankbaar....” + +</p> +<p>“Spreek zoo niet.... mevrouw Helmond. Ik gevoel....” + +</p> +<p>“Zeg dan Eva, <span class="letterspaced">Eva</span>! Immers straks nog was ik onverstandig als een kind? Vergeef mij dan als ik u leed heb gedaan! Uw tranen maken mij beschaamd.” + + +</p> +<p>Juist op het oogenblik dat Eva de oude dame een zoen op de wang drukt, treedt Helmond de kamer in: + +</p> +<p>“Ei ei, zóó mag ik het zien,” zegt hij met blijde verrassing: “dat is nu een zoen, die mij niet jaloersch zal maken.—Maar +hoe, ik zie tranen? Is er iets dat u bedroefd heeft mevrouw...?” + +</p> +<p>“Men kan immers ook schreien beste dokter,” antwoordt de weduwe met innige ontroering, “als het hart weldadig wordt aangedaan.” + + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">DERTIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Op den avond van dienzelfden dag zijn de weduwe Van Hake en haar zoon in het schemerdonker bijeen. Mevrouw Van Hake zit in +haar leunstoel. Men ziet van haar niet veel meer dan ’t wit van haar muts en het wit der breikous, waaraan zij met ijver werkt, +’tgeen aan het rusteloos naaldengetiktak te hooren is. + +</p> +<p>Thomas, met den rug naar het venster gekeerd, is in massa wel zichtbaar, maar zijn goedaardig doorgaans vroolijk gelaat is +nu—natuurlijk—zoo zwart als de nacht. + +</p> +<p>“We willen er dan maar ’t beste van hopen moedertje, en ik beloof je vast er geen woord van te zullen spreken; maar, neem +me <a id="d0e4741"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4741">115</a>]</span>niet kwalijk, den eersten keer dat ik weer merk dat ze u voor haar <span class="letterspaced">meid</span> aanziet....” + +</p> +<p>“Stil stil beste Thom, wie heeft dat gezegd, ik....” + +</p> +<p>“Nee, dat hebt u niet gezegd, maar wij beiden hebben het bemerkt moeder; en ik herhaal het: den eersten keer dat zij u op +de een of andere wijze weer durft krenken, dan ... ja, dán moet het maar uit zijn!” + +</p> +<p>“Lieve Thom, ’t is zeker je goeje hart dat daar spreekt, maar je hebt me immers moeten toestemmen dat óók de jonge mevrouw +getoond heeft een goed hart te bezitten; en daarom, wie weet....” + +</p> +<p>“Nu ja moedertje, maar goeje harten hebben alle menschen. Gisteren hoorde ik nog van een zekeren mijnheer vertellen: dat hij +gedurig zijn vrouw sloeg, maar anders au fond een <span class="letterspaced">heel goed hart</span> had.” + +</p> +<p>“Eva heeft zich illusies gemaakt Thomas. De reeds lang loopende Kippelaans-praatjes: dat Helmond voor liefhebberij praktizeert; +dat hij van den schatrijken oom zooveel geld kan krijgen als hij verlangt; dat de generaal het mooie huis op de markt voor +z’n neef zou koopen, dat alles heeft haar al wat hooger opgewonden dan goed was. Zoolang wij Eva kenden was zij hooghartig, +en we weten ook dat ze thuis—vooral sedert haar terugkomst uit Den Haag—door haar familie als een halve godin werd gediend +en ontzien. Wellicht heeft dat ziek-zijn er toe bijgedragen; en later toen ze met dokter Helmond geëngageerd was, toen is +het er zeker niet op verbeterd. De goede dokter, die haar zoo liefheeft, mag haar mede wel een beetje bedorven hebben.” + +</p> +<p>“Mijn beste moeder weet altijd de verschoonende zij van een karakter op te sporen; maar....” + +</p> +<p>“We willen nu liever zwijgen over dit punt beste Thom. Ik heb heden meer hoop voor de toekomst gekregen; en vergeet het niet, +dat we uit dankbaarheid voor onzen lieven dokter toch wel wat geduld mogen hebben.” + +</p> +<p>“Tot het uiterste moeder! Ja! maar ze moeten van ú afblijven! bij God! of anders....” + +</p> +<p>“Stil kind, stil! Maar bedenk dan ook dat je moeder nevens haar wensch om <span class="letterspaced">jou</span> gelukkig te zien, er geen grooter heeft dan om hier onder dit vreedzaam dak, op de plaats waar ze je braven vader zag werken +en lijden, haar dagen te eindigen, en het hoofd neer te leggen, het oog gericht op een betere toekomst.” + +</p> +<p>De massa, die Thom moest wezen, had zich verplaatst, en men zag nu niets, volkomen niets meer in de huiskamer der Van Hakes. +Toch, als men scherp keek, dan zag men nog een <span class="letterspaced">grauwe</span> vlak—die mevrouw Van Hakes muts moest wezen—zich zeer terzij bewegen, terwijl men niet langer het getiktak der breinaalden, +maar een zoet geluid vernam, het bewijs der innigste liefde tusschen moeder en zoon. + +</p> +<p>Uit een eerst bijna onhoorbaar gemurmel worden in ’t eind verstaanbare klanken geboren. Zacht fluisterend klinkt het nu: + +</p> +<p>“Jawel Thom, jawel!” + +</p> +<p>“Nee moeder; nee....!” +<a id="d0e4781"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4781">116</a>]</span></p> +<p>“Er <span class="letterspaced">moet</span> wel iets wezen Thom; je waart in den laatsten tijd niet zoo vroolijk als anders. ’t Is waar, je hadt veel te doen; en dan +de dood van mijnheer Donerie; je dagelijksche orgel-oefeningen in het vroege morgenuur; de zorgen voor moeders toekomst.... +ja, ik weet het wel; maar, is er dan niets, niets anders, dat....?” + +</p> +<p>Alsof Thom nog vreesde dat men in ’t donker, <span class="letterspaced">wit</span> van <span class="letterspaced">rood</span> kon onderscheiden, dook hij met den blonden krulkop achter moeders hals, en terwijl hij—op den arm van haar leunstoel gezeten—haar +middel omvatte en haar zoo een zoen in den hals gaf, sprak hij een oogenblik later zeer zacht, maar toch schijnbaar luchtig: + + +</p> +<p>“Wil ik je eens een vertelseltje doen moeder? ’t Is heel kort: D’r was eens een boerenjongen en een koning; en de koning had +een dochter; en de boerenjongen was een gek. Toen de koningsdochter van ’t paard was gevallen en de boer haar naar ’t paleis +had gereden, toen vroeg hij de koningsdochter tot vrouw.” + +</p> +<p>“En....?” + +</p> +<p>“Nou is ’t uit moeder.” + +</p> +<p>“Hoe meen je? Ik begrijp niet....?” + +</p> +<p>“Ik heb u immers gezegd moedertje, dat die boerenjongen een <span class="letterspaced">gek</span> was.” + +</p> +<p>Hoor, daar klonk de schel der apotheekdeur. + +</p> +<p>In één oogwenk was Thom óp, en ter kamer uit. + +</p> +<p>“Hoe vaarje; hoe vaarje?” Klinkt een stem den komenden provisor tegen: “Altijd wél geweest? ’t Is hier drommels donker. Ik +heb immers ’t plezier dokter Helmond te zien?” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Je plezier van zien</span> kan zoo groot niet wezen, menheer Kippelaan; maar wacht, ik zal even de aptheek-lamp aansteken. U moet immers in de aptheek +zijn?” + +</p> +<p>—O! ah zoo menheer Van Hake, ben u het! Verrukt je te zien.... of.... je zoo straks te zullen.... enfin! Mama welvarend? Komaan, +dat doet me ontzettend veel plezier. Al gehoord dat je mama laboreerde. Zondag niet in de kerk geweest. Dokter welvarend en +’t jonge vrouwtje? Allerliefst lief vrouwtje, allerliefst! Altijd een charme van me geweest. <span lang="fr">Entre-nous</span> gezegd, bepaald vues op gehad; maar zwak, niet gezond. Tenminste.... die ziekte waar ze mee uit den Haag kwam, toen dacht +ik: prudent! Voel-je? En ik wachtte; maar tusschentijds is dokter gekomen. Enfin, even goeje vrinden. Je weet Van Hake, dat +we om zoo te zeggen boezemvrinden zijn, en dus....” + +</p> +<p>“Moest u dokter hebben, menheer Kippelaan?” + +</p> +<p>“Chut, chut, amice. Je begrijpt wel dat ik mijn reden heb waarom ik hier <span class="letterspaced">achter</span> inkom. Mijn vriend Helmond wilde ik spreken; jawel, maar chut! in een teere zaak; heel teere zaak; en dáárom.... A propos, +je hebt witte drop, <span class="letterspaced">wit</span>? Klaar hé?” + +</p> +<p>“Jawel.—Verkouden menheer Kippelaan?” + +</p> +<p>“Ik, nee nee, pardon, nee, maar er is iemand die.... Enfin, ik wou wel graag een pond witte drop hebben.... mijn neef de professor +is vóór witte drop; bepaald!” + +</p> +<p>Van Hake ondanks zich zelven lachend: +<a id="d0e4840"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4840">117</a>]</span></p> +<p>“Een pond....!?” + +</p> +<p>“Jawel, of tenminste een groote quantiteit, en dan in een prachtdoos; iets énorms—zóó zieje, van die hoogte bijvoorbeeld. +Och <span lang="fr">entre-nous</span> menheer Van Hake, jij bent de eenige aan wien ik ’t zeggen zou, maar ’t staat alles in ’t nauwste verband. De reden waarom +ik eigenlijk hier kom is een gezondheidsinformatie. Is.... isse dokter vandaag op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> geweest?” + +</p> +<p>“Dokter is er op ’t oogenblik met zijn vrouw.” + +</p> +<p>“Op ’t oogenblik, och-kom, dus niet thuis? Ojee!....” Eensklaps komt hij den provisor, die nog voor de toonbank staat, terzij; +omvat met zijn beide handen Van Hakes rechter-onderarm, karnt er met een geweldige hartelijkheid mee op en neer, en vervolgt: +“Ik vertrouw je menheer Van Hake; je bent iemand in wien ik fiducie heb, en bovendien <span class="letterspaced">ik dank je</span>, jawel ik dank je; want ik heb verplichting aan je, groote verplichting; parole!” + +</p> +<p>“voorzichtig menheer Kippelaan, je zult zwarte handen krijgen want mijn jas....” + +</p> +<p>“<span id="d0e4862" class="corr" title="Bron: Niemenal">Niemendal</span> m’n vriend, niemendal;” zegt Kippelaan, ofschoon hij Van Hake loslaat, die zich nu met een snelle wending achter de toonbank +verschanst. + +</p> +<p>“Je hebt meer voor me gedaan dan ik zeggen kan,” herneemt Kippelaan: “We zijn hier veilig niewaar?” Hij ziet naar de openstaande +gangdeur, doch zonder eenige beweging te maken om haar dicht te doen: “Enfin, op den dag toen mijn geliefde vriend Donerie +’s-avonds gestorven is, toen ben je ’s morgens bij baas Krul geroepen niewaar? En een uur later toen heb je iemand, een zeker +iemand, compris, met een <span class="letterspaced">vigilante</span> naar een zeker landgoed gebracht.... Vatje? Jawel, je vat me.... hé? De generaal heeft het die domme timmermansfamilie zeer +<span class="letterspaced">zeer</span> kwalijkgenomen dat ze haar als ’t ware gedwongen hadden naar boven te gaan, blootgesteld aan een tooneel dat haar bijna van +schrik den dood op het delicate lijf heeft gejaagd. Ze was geheel van zich zelve niewaar?” + +</p> +<p>“U spreekt van.... juffrouw Van Barneveld?” + +</p> +<p>“Chut! chu.... u.... ut, mijn beste vriend. Enfin, wie zou ik anders bedoelen. Jawel, onder ons, ik spreek van Jacoba, en +ik ben òvergelukkig dat het toeval mij u, en niet dokter Helmond deed vinden. Je hebt haar op dien morgen gezien, geobserveerd, +ge.... enfin door je uitmuntende zorgen haar in ’t leven behouden. Merci, waarachtig Van Hake, van harte merci!” + +</p> +<p>Kippelaan tastte over de toonbank naar handen, die echter niet voor den dag kwamen. Weer omziende: “Nu is het alleen maar +de vraag of het.... toevallen zijn of niet....? Men zegt dat ze toevallen heeft. Men zegt! maar men zegt zooveel. Geen verschijnselen—je +weet wel.... op den mond niewaar? Mijn neef de professor....” + +</p> +<p>“Zijn ze razend! roept Thomas: “daar is niets <span class="letterspaced">niets</span> van waar,” en hij voegt er nog een krachtige bestrijding bij. Die malle Kippelaan was anders wel instaat om te gaan rondventen +dat juffrouw Van Barneveld de vallende ziekte had, en als zijn zegsman den intiemen <span class="letterspaced">Van Hake</span> te noemen. +<a id="d0e4887"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4887">118</a>]</span></p> +<p>“Merci, merci hoor!” valt Kippelaan uit: “Ik was er zeker van; ’t was de schrik, de agitatie. Débiel gestel niewaar? Niet +vrij van een weinigje aamborstigheid. Goed geobserveerd; jawel! Ik kom er tegenwoordig aan huis. De beide laatste keeren háár +echter niet gezien. Débiel gestel. Na die scène zou ’t haar te veel schokken.... ’t Heet nu verkouden; vooralsnog moet ik +haar excuseeren. Versta je, vooralsnog!” + +</p> +<p>“Aha, dus bestaan er plannen?” zegt Thomas nu tamelijk laconiek, ofschoon hij zich zonderling voelt geslingerd tusschen uitbundig +lachen en “afranselen”! + +</p> +<p>“Chut, <span class="letterspaced">chuuuut</span>! Plannen, ja ja. Ben ik te rond geweest, te openhartig, zeg? Ja, ik ben te rond. Maar enfin, ik ben die ik ben. Zieje, ik +moest zekerheid hebben; ik wilde.... e.... e.... e.—Geen aanleg voor.... tering?” + +</p> +<p>“Watblief?” + +</p> +<p>“Een idee: een invallend idee. Ik heb een huwelijk gekend dat werd vernietigd door die fatale ziekte. Enfin, vooruit kunnen +weten. Maar—zou je denken? aanleg?” + +</p> +<p>Van Hake heeft onwillekeurig den stamper uit den grooten vijzel ter hand genomen, en krijgt nu sterke aanvechting om “dat +heer de tanden uit den mond te slaan”.—Zeer laconiek klinkt echter zijn antwoord: + +</p> +<p>“Om dát heel zeker te weten, menheer Kippelaan, zou ik neef den professor eens laten komen.” + +</p> +<p>“Maar.... maar m’n beste vriend, hoe zou die....? Ja! wat zijn capaciteiten betreft; maar hoe zou ik neef bij juffrouw Coba +kunnen zenden om haar borst te kunnen onderzoeken.—Doch niewaar, als er iets van aan was, dan zoudt u en mijn vriend Helmond +het weten. Zie ’t was een idee. Ieder mensch heeft zoo zijn aanleg voor eenige kwaal.” + +</p> +<p>“Welzeker,” bevestigt Thomas: “zooals men bijvoorbeeld veeldenkende en alles onderzoekende menschen wel eens naar ’t krankzinnigenhuis +ziet marcheeren.” + +</p> +<p>“Och-kom!” zegt Kippelaan, terwijl hij onwillekeurig naar zijn hoofd tast. En dan op eenigszins kalmer toon, herhaalt hij +zijn innigsten dank voor de allerbelangrijkste inlichtingen. Mijnheer Van Hake zou toch moeten toestemmen dat men op <span class="letterspaced">zijn</span> leeftijd—om en bij de dertig—eenigszins met verstand moest te werk gaan. Dood in vertrouwen gezegd was er toch bovendien +’t een en ander, dat.... enfin—Van Hake zou er wel alles van weten. + +</p> +<p>Terwijl Van Hake, peinzend op een afdoend middel om dat individu kwijt te raken, half gedachteloos ontkent, verwringt Kippelaan +zijn gelaat tot zulk een uitermate geheimzinnig en vertrouwelijk knipoogje, dat Thom toch met een weinig meer belangstelling +zijn ontkenning herhaalt. + +</p> +<p>“Niet!” zegt Kippelaan: “weet je niets van die verstandhouding tusschen den generaal en.... jawel onzen vriend, je uitmuntenden +patroon?” + +</p> +<p>“Verstandhouding?” zegt Thomas opziende. +<a id="d0e4920"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4920">119</a>]</span></p> +<p>“Ja ja! alles behalve wenschelijk. Uit een goede bron. Watblief? Weet je van niets? Ik zou ’t aan niemand vertellen, maar +aan u, die me drievoud verplichtte....” En Kippelaan vertelde nu in ’t diepst geheim—Van Hake was reeds de zesde vertrouweling—’tgeen +hij volgens zijn verklaring uit een goede bron vernam, maar inderdaad op dien avond, onder den eik en onder het raam van Van +Barnevelds kamer heeft afgeluisterd. ’t Was buiten twijfel, verzekerde Kippelaan—die slechts de luidst gesproken woorden heeft +kunnen opvangen—dat de generaal in ’t geheel niet zóó met den neef was ingenomen als men dat meende. Nog op den avond vóór +zijn huwelijk, had hij hem in hevige woede, terwijl hij somtijds als razend de tafel door vuistslagen deed dreunen, zijn gebrek +aan eerbied en onderdanigheid verweten, terwijl hij hem met geheele onterving had bedreigd indien hij daarin geen verandering +bracht. + +</p> +<p>Van Hake was nog te zeer onder den indruk van die eerste zotte informaties naar Jacoba’s gezondheid, dan dat hem deze laatste +mededeeling ernstig kon treffen. Al wist hij niet dat dit geheele verhaal op een misverstand steunde, dewijl die toorn van +den generaal immers geenszins den geliefden neef maar wel diens broeder Philip had gegolden, zoo hield hij de gansche geschiedenis +toch aanstonds voor een “Kippelaans-praatje” en, ofschoon hij ook nu nog met zijn vroegere belhamels-natuur te strijden had, +en dien babbelaar zeer gaarne een paar blauwe oogen zou hebben geslagen, zoo riepen hem nu al de etiquetten der groote medicijnflesschen +toe: dat hij hier zijn verstand moest bewaren, en ’t allerminst in de apotheek van zijn goeden patroon een dwaasheid mocht +begaan. + +</p> +<p>Hoe ’t zij, toen Kippelaan ongeveer een kwartier later, maar zonder zijn wit drop, uit Helmonds apotheek in de donkere straat +kwam, toen mocht hij wel van geluk spreken, zonder kleerscheuren van achter die toonbank te zijn weggekomen. In ’t eind toch +was hij Van Hakes verschansing binnengedrongen, en, terwijl hij de hand had vermeesterd, waarin Thom den stamper hield, en +er vol innigheid mee op en neder karnde, verzocht hij “rondement” aan zijn besten vriend, om—met het oog op iets zeer “kortafs” +van den generaal, hem een enormen dienst te willen bewijzen. Van Hake zou wel begrijpen wat hij bedoelde, en—nietwaar, de +beste vriend was juist de persoon om zoo eens te polsen, want, sedert den morgen dat mijnheer Van Hake juffrouw Jacoba van +baas Krul naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> bracht, is hij immers een paar malen zeer welwillend door den generaal ontvangen. + +</p> +<p>Ja, indien Kippelaan had geweten wat daar omging in Van Hakes borst, dan mocht hij wel van geluk spreken—althans betrekkelijk—zoo +heelhuids uit die apotheek te zijn weggekomen, want, zelfs de zware vijzelstamper, die hem eensklaps—voorzeker onwillekeurig +door den provisor losgelaten—op den voet is gevallen, die stamper had hem slechts weinig geraakt, tenminste ’t had niets te +beteekenen; o niets! nee—heusch.... tenminste.... Bonsoir! + + + +<a id="d0e4932"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4932">120</a>]</span></p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VEERTIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Zooals reeds gemeld werd, bevinden Dokter Helmond en zijn vrouw zich dienzelfden avond op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>. Des morgens aan de koffietafel, heeft er inderdaad—en bijna voor ’t eerst—een helder zonnetje in de huiskamer van het jonge +echtpaar geschenen. Eva, door het voorgevallene met mevrouw Van Hake, en wel door de overwinning, die zij op zich zelve behaalde +in een mildere stemming gebracht, heeft haar echtvriend met een zachten handdruk nog eens de stellige verzekering gegeven, +dat ze niet meer zou denken over ’tgeen voorbij was, terwijl zich dan alles voortaan wel schikken zou.—Ja, zij wilde wel gaarne +haar best doen om met <span class="letterspaced">alles</span> zóó tevreden te zijn als ze het van den beginne afaan met haar <span class="letterspaced">geliefden</span> man is geweest; maar, August kon toch niet verlangen dat zij speelde op een piano, die geheel en al dof en ontstemd van de +vocht was, en dat zij haar stem bedierf door te zingen in kamers als deze, waar men den zolder op den neus had, terwijl het +klonk als katoen....? + +</p> +<p>—Nee natuurlijk. + +</p> +<p>—Hij kon toch niet verlangen dat zij veinsde en mooi en goed vond wat haar hinderde....? + +</p> +<p>—Nee, dat sprak vanzelf. + +</p> +<p>Nu ja, voor ’t oogenblik was Eva dan ook heel tevreden. En, weinige oogenblikken later, toen die heerlijke verrassing haar +was geworden, toen een waarlijk kostbare ovale spiegel in huis gebracht en in de salonkamer was opgehangen, toen stond het +vrouwtje weldra met haar August in de teederste omhelzing ervoor, en vertrouwden die beiden volkomen het fraaie Fransche glas +’twelk hun toeblonk en zei: dat ze niet slechts waren een knap, maar ook een hoogstgelukkig paar. + +</p> +<p>—Maar dat geluk, neen, het kon immers niet zoo innig, niet zoo blijvend wezen, indien daar in de naaste omgeving iets was, +’t welk Eva telkens opnieuw moest hinderen wanneer zij eraan dacht. + +</p> +<p>En Helmond heeft ook nu weer zijn vrouw gelijk moeten geven. Ja, ’t was een onaangename verhouding tusschen hen en <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>. De korte vrij stijve visite, die oom met tante Hermine aan de jongelieden heeft gebracht, kon niets goedmaken en heeft volstrekt +geen licht gegeven waarom men Eva van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zocht verwijderd te houden, terwijl Jacoba zich toch altijd, wanneer het te druk werd, op hare kamer terugtrekken kon. + +</p> +<p><span class="letterspaced">’t Een of ’t ander is waar</span>, heeft Eva beweerd, óf oom Van Barneveld en tante Hermine hebben een overdreven zorg voor Coba—misschien een zorg die eer +nadeelig dan goed voor haar is, óf—en Eva heeft hier sterk op gedrukt—of oom Van Barneveld toonde maar al te zeer, dat hij +was ’tgeen zij reeds vroeger gevreesd heeft: haar tegenstander, haar vijand, hoewel ter wille van den geliefden neef, een +vijand met het zwaard in de scheede. +<a id="d0e4969"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4969">121</a>]</span></p> +<p>—Neen, dit laatste was onwaar, heeft August gezegd. Het verzoek van oom is—hij moet het bekennen—zeer <span class="letterspaced">vreemd</span> geweest; maar indien Eva oom Van Barneveld kende zooals hij, dan zou ze begrijpen hoe hij tot zoo iets gekomen is. Oom mag +soms zijn opinies hebben en iets zonderlings, maar Eva’s vijand—August weet het beter, zijn woord is er haar borg voor—haar +<span class="letterspaced">vijand</span> is hij niet. + +</p> +<p>Indien dit dan waar was—en Eva wilde haar lieven man gelooven—dan zou men nog dezen namiddag naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> gaan om zekerheid te bekomen. In geen geval handelde men tegen ooms verlangen indien men er heden heenging, want, juist vandaag +is het een week geleden dat oom zoo beleefd was te verzoeken: of Eva haar bezoek nog een acht dagen wilde uitstellen. + +</p> +<p>En, August heeft toegestemd. + +</p> +<p>’t Was ruim zeven uren toen dokter Helmond en zijn vrouw het groote ijzeren hek van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> binnenstapten en het breede gazon omgaande, de hooge stoep van het deftige landhuis, ofschoon langzaam, naderden. Nog nooit +had Helmond een zoo beklemd gevoel als in deze oogenblikken. Hij, de anders zoo kloeke, handelende man, hij gevoelde zich +temoede als een schoolknaap, die den meester onder de oogen zal treden van wien hij een welverdiende berisping verwacht. Neen, +’t was nog een ander gevoel.... Hij kon er geen naam aan geven. ’t Was hem schier alsof dat welbekende huis, ’twelk hij aan +de zij van een teerbemind vrouwtje zal binnengaan, een vreemd en vijandig terrein voor hem geworden was; een vesting die hij +bij verrassing verschalken moet. En, de kracht van den bevelhebber dier vesting is hem bekend. + +</p> +<p>Of het geknoerp en gekraak van hun schreden in het zware kiezelzand Helmond een geregeld denken belet, althans in dezen stond +heeft hij geen helder bewustzijn van zijn verhouding tegenover den.... geliefden pleegvader, en een oogenblik zelfs beschuldigt +hij zich van zwakheid en al te groote onderdanigheid, omdat hij zijn vrouwtje gaat wagen aan een mogelijke koelheid van den +man die—Eva heeft waarlijk gelijk—haar niet volkomen genegen is; die van den beginne afaan een trotsche houding tegenover +de familie Armelo had aangenomen, en de kleine zoo verschoonbare ijdelheden van een prachtig en talentvol meisje steeds in +het <span id="d0e4992" class="corr" title="Bron: ougunstigst">ongunstigst</span> daglicht heeft geplaatst. Ware het niet beter geweest indien hij die kinderlijke onderdanigheid en terughouding, terstond +na de tehuiskomst van Parijs, had laten varen, en met gepaste vrijmoedigheid zoowel ten opzichte van Jacoba als van Eva, zijn +meening blootgelegd en opheldering gevraagd had? Ook tegenover den oom had hij behooren te zijn ’tgeen hij elders is: kordaat +en onafhankelijk. Het gold Jacoba’s gezondheid in de eerste, het gold zijn huiselijk geluk in de tweede plaats. + +</p> +<p>—Oom, indien gij Jacoba spoedig wilt zien herstellen dan moet ik haar geheel als mijn patiënt behandelen, anders sta ik u +voor de gevolgen niet in. +<a id="d0e4997"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e4997">122</a>]</span></p> +<p>—Oom, indien gij tegen mijn Eva zijt ingenomen, en niet van plan om haar de vriendschap en hartelijkheid te betoonen, zooals +ik die steeds van u ontvangen mocht, dan is het beter dat wij elkander niet meer zien, want, ofschoon ik u eeren zal en lief +hebben zoolang ik leef,—man en vrouw zijn één.—Zie, zóó had hij behooren te spreken; of althans in dien geest. En nu, is het +niet onvoorzichtig dat hij zijn Eva met hare grieven, laat komen voor den man, die wel eens een zeer hoogen toon kon voeren, +die niet gewoon is zijn minder gunstig oordeel te verzwijgen, en vooral niet wanneer men zich op een hoogte tegenover hem +stelt, of—zij het op zachte wijze—hem ter verantwoording zou willen roepen? + +</p> +<p>—En is August dan zeker dat Eva geen woord zal spreken ’t welk den oom.....? + +</p> +<p>“Nee, nóg niet,” zegt August snel, terwijl Eva’s voet reeds de onderste stoeptrede drukt: “Wacht, laten we liever nog eens +hier om het huis naar den achterkant gaan. ’t Is daar zoo’n heerlijk plekje, en.... mij dunkt, nú vooral....” + +</p> +<p>Eva ziet hem vragend aan. Zij bemerkte terstond dat het August geen ernst met dat “heerlijke plekje” is; dat hij iets anders +in ’t schild voert; dat hij aarzelt die stoep op te gaan. + +</p> +<p>“Is er zwarigheid August? Ik dacht dat oom mij zoo liefhad; ik meende dat je woord mij daar borg voor was. Hoe nu....?” + +</p> +<p>“Welzeker Eva, zeker! Maar ooms zorg voor Coba! Oom is goed, uitermate, maar....” + +</p> +<p>“Maar.... hij heeft aan <span class="letterspaced">mij</span> den oorlog verklaard. Jawel, en daarom aarzel je nu.” + +</p> +<p>“Nee Eva.” + +</p> +<p>“Enfin, we zullen zien.” + +</p> +<p>En de huisschel klonk luid in de breede marmeren gang. + +</p> +<p>Ofschoon Hendrik op uitdrukkelijk verlangen van mijnheer en mevrouw Helmond, hen eerst had aangemeld, zoo was er toch bij +hun binnentreden op Van Barnevelds gelaat, terwijl hij langzaam opstaande het naderende echtpaar een paar schreden tegemoet +ging, een uitdrukking te bespeuren als van iemand die niet recht weet wie hij de eer heeft.... te zien, of aan welke omstandigheid +hij een onverwacht, maar daarom nog juist geen aangenaam bezoek is verschuldigd. + +</p> +<p>“Eva had een groot verlangen om eens hierheen te wandelen oom, en als ’t ware haar entrée op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te maken;”, zegt August terwijl hij den generaal de hand reikt, en vervolgt: “Nu toch de staat van beleg hier is opgeheven, +konden wij er gerust aan voldoen. ’t Was er heerlijk weer voor. Hoe gaat het oom?” + +</p> +<p>Er was iets gekunstelds in den toon van dokter Helmond. + +</p> +<p>“Dankje August.—Aha nicht, hoe vaarje?” zegt Van Barneveld en drukt Eva’s hand die in keurig licht glacé is gesloten: “Ga +zitten.—Tante Hermine is juist met Coba naar boven gegaan. Kh’m! Wat meende je met “staat van beleg”?” + +</p> +<p>“Och.... u hadt immers te kennen gegeven dat het beter was indien Eva nog een acht dagen wachtte met hier te komen; en, daar +die acht dagen nu juist om zijn....” +<a id="d0e5034"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5034">123</a>]</span></p> +<p>“Ei zóó! heb ik acht dagen gezegd? Zoo!” + +</p> +<p>“’t Was misschien uw bedoeling mijnheer Van Barneveld, dat ik....” + +</p> +<p>August, vreezend dat Eva reeds terstond in vuur zal geraken, valt haastig in: + +</p> +<p>“’t Was uw bedoeling dat we om Coba’s ongesteldheid, vooreerst niet <span class="letterspaced">al te druk</span> zouden komen. Maar, nu alles zoo bijzonder naar wensch gaat, nu meende ik dat het zelfs goed voor haar zou wezen wanneer +we ons eens tezamen vertoonden. Wat <span class="letterspaced">mij</span> betreft, ik verlang naar Coba, want de beide keeren dat ik in de verloopen week hier was, mocht ik wel heel aangenaam met +u de plaats doorwandelen, maar mijn zusje zag ik niet, om redenen....” + +</p> +<p>“Om zeer natuurlijke redenen August.” + +</p> +<p>“Ik moest ze billijken oom, tenminste als.... <span class="letterspaced">broer</span>; maar, als <span class="letterspaced">dokter</span> niet.” + +</p> +<p>“We hebben datzelfde punt eergisteren op die wandeling met een enkel woord behandeld. Voor ’t oogenblik acht ik het minder +gepast. ’t Is niet noodig je te zeggen dat ik je graag zie hierkomen; maar, indien het naar mijn overtuiging beter is dat +Coba vooreerst in haar zeer dagelijksche omgeving blijft—terwijl ik er bijvoeg dat ze voor ’t overige zeer <span class="letterspaced">zeer</span> wel is, dan, dunkt me, moest men niet aandringen op.... op ontmoetingen....” + +</p> +<p>“Maar wie, wie dringt er....?” zegt Eva snel; doch August valt in: + +</p> +<p>“Een misverstand oom; wij dringen daar volstrekt niet op aan, al zouden we ’t gaarne wenschen. Is het uw bepaalde wil dat +Coba vooreerst—vergun me de opmerking: tegen ’t advies van haar dokter—in ’t geheel geen menschen zien zal, dan moet dat gebeuren! +dan blijven zelfs wij op den achtergrond, maar niewaar, als we ’t vooraf doen weten, dan zijn we toch immers bij ú altijd +van harte welkom?” + +</p> +<p>“Dit is een vraag August, waarop geen antwoord behoeft. Zooeven heb ik nog gezegd dat ik je gaarne zie komen; maar....” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Maar</span>.... menheer Van Barneveld,” zegt Eva met kwalijk bedekte spijt: “wanneer de vrouw van den geliefden neef blieft thuis te +blijven, niewaar?” + +</p> +<p>“Beste Eva!” zegt August merkbaar ontsteld. En dan: “Ja ziet u oom....” + +</p> +<p>Maar Van Barneveld begrijpt dat hij alles zeer goed heeft door<span class="letterspaced">zien</span> en nog door<span class="letterspaced">ziet</span>. + +</p> +<p>Immers, bij alles wat hem vroeger tegen ’t huwelijk van August met Eva Armelo heeft gestemd, kwam nu nog het pijnlijke, schier +tot zekerheid geklommen vermoeden der laatste dagen, dat diezelfde schoone vrouw de oorzaak is van het zielelijden zijner +eenige teergeliefde dochter.—Op lossen grond meent hij niet te oordeelen. Zuster Hermine heeft hem getoond dat zij als vrouw, +scherper blik bezat om een meisjeshart te doorgronden, dan zelfs de vader die zijn kind van der jeugd afaan als zijn oogappel +heeft bewaakt. Had hem ook reeds een heimelijke vrees vervuld, vooral op den morgen toen Coba zooveel bezorgdheid toonde dat +de brief, dien zij aan August had geschreven, door hem—haar eigen vader—zou geopend worden; <a id="d0e5087"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5087">124</a>]</span>ach, toen zuster Hermine, nadat Coba stadwaarts was gegaan, hem een doormidden gescheurd papier ’twelk zij op Coba’s schrijftafel +vond, had doen lezen, toen.... toen heeft hij wel moeten gelooven dat een steeds met kracht verborgen en nu hopelooze liefde +voor August, zijn Coba lijden, en, zoo God het niet verhoedde, verkwijnen deed. Immers in haar gejaagden toestand heeft zij, +waarschijnlijk ter juistere uitdrukking harer gevoelens een eerst begonnen brief terzij gelegd, en verzuimd de regels te vernietigen, +die hem nu gedurig voor den geest staan: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Beste August! + +</p> +<p>“Altijd heb ik je liefgehad en vertrouwd als een dierbaren vriend. Sedert den dag van je vertrek had ik geen rustig uur. O, +waarom heb ik niet gesproken op dien avond toen je mij zoo deelnemend ondervroeg.... + +</p> +<p>Och, waarom moest ik huichelen; waarom verbergen wat mij verteert....”</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Ja, de oude generaal—ofschoon hij ten deele op een dwaalspoor is geraakt—hij gelooft nu alles zeer duidelijk te doorzien. +Welzeker: Hermine heeft gelijk. En al wil dan ook Coba zelve, de jonggehuwden, maar vooral August bij zich ontvangen, dat +mag en kan vooreerst niet gebeuren. De zaak is van te teederen aard om er zelfs met Helmond anders dan zeer <span class="letterspaced">zeer</span> vanverre over te spreken; en, zal Jacoba leven en behouden worden, dan moet men gelijktijdig met het versterken van haar +zenuwgestel, alles vermijden, wat nieuw voedsel aan dien droeven hartstocht zou kunnen geven. + +</p> +<p>Na Eva’s laatsten uitval heeft Van Barneveld niet zonder groote zelfbeheersching zijn kalmte bewaard. Zulk een toon verdraagt +hij niet, van niemand! Slechts de herinnering aan het gebeurde met den jongsten pleegzoon, maar tevens een snel herdenken +van ’tgeen hij sprak op den trouwdag; het besef bovendien dat Eva wel inderdaad eenige reden had om zijn ingenomenheid met +haar te mistrouwen, en zich nu gekrenkt te gevoelen; dit alles, gevoegd bij een aangeboren hoffelijkheid tegenover de schoone +sekse—en Eva was immers zeer schoon—deed den generaal nu zich zelf met kracht beheerschen. Schijnbaar kalm, doch niet zonder +klem zegt hij: + +</p> +<p>“Wanneer ik verzeker dat er voor de vrouw, die mijn neef gelukkig wil maken, een ruime plaats in mijn hart is, dan herhaal +ik slechts wat ik vroeger sprak, en zou wel gaarne op mijn woord geloofd worden. De welgemeende zoen aan de vrouw van mijn +pleegzoon op den dag van haar huwelijk gegeven, moest haar het bewijs zijn geweest van mijn.... welwillendheid.” + +</p> +<p>“Waarlijk oom, Eva is geheel van uw liefde overtuigd. Alleen de hooge prijs, dien zij op uw toegenegenheid stelt, deed haar +zoo spreken, en daarom....” + +</p> +<p>“En daarom wil ik haar dan ook alleen maar vragen August: of het voortaan tusschen ons “mijnheer Van Barneveld en mevrouw +Helmond” of “oom en nicht” zal wezen?” +<a id="d0e5110"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5110">125</a>]</span></p> +<p>Voor Eva’s muzikaal gehoor heeft de toon waarop de oude generaal daar sprak, niets welluidends gehad noch iets dat haar roeren +kon. De laatste terechtwijzende vraag heeft haar zelfs tamelijk schril in de ooren geklonken; nochtans voor dien uitdagenden +blik, door de grauwe en zwaar vooruitkomende wenkbrauwen verdonkerd, slaat zij de oogen neer, en zegt: + +</p> +<p>“De ongewoonte.... <span class="letterspaced">oom</span>; men kan zich vergissen.” + +</p> +<p>“Ik begreep het Eva, en geloof dat we elkaar op den duur hoe langer hoe beter begrijpen zullen.” Eensklaps zich tot August +wendend: “Sedert gisteren heb ik besloten met Coba voor een paar maanden naar <span class="letterspaced">De Godesberg</span> te gaan. Dat besluit zul je wel goedkeuren niewaar?” + +</p> +<p>“De koudwaterkuur heb ik zelf aanbevolen oom; maar....” August beziet schijnbaar zeer aandachtig de toppen zijner vingeren: +“maar, zult u haar dáár zoo geheel kunnen isoleeren.... op een badplaats?” + +</p> +<p>Van Barneveld, die op raad van zuster Hermine dit besluit had genomen, heeft niet berekend dat men hem aanstonds op deze inconsequentie +betrappen zou. Zich gevangen te gevoelen en door eigen schuld, het maakt den ouden generaal korzelig—narrig! zooals hij het +zelf zou noemen: + +</p> +<p>“Ik meen dat men dáár zoowel als overal stil kan leven,” zegt hij tamelijk kortaf, en dan tot Eva wier donkere kijkers hem +in deze oogenblikken bepaald hinderen: “Wil je zoo goed zijn nichtje, de honneurs van het theeblad op je te nemen? mijn zuster +schijnt nog wat boven te blijven.” + +</p> +<p>“Zou mevrouw niet terugkomen.... oom?” + +</p> +<p>“Ik weet het niet; maar ’t is acht uur geslagen.” + +</p> +<p>Of deze opdracht Eva aangenaam is valt moeielijk te bepalen. Vluchtig denkt ze nochtans aan den morgen en het gebeurde met +mevrouw Van Hake. De parelgrijze handschoenen trekt ze schielijk uit, en voldoet aan ooms.... <span class="letterspaced">bevel</span>. + +</p> +<p>“En denkt u al spoedig te vertrekken?” vraagt August. + +</p> +<p>“Dat zal van het antwoord afhangen. Dezen morgen heb ik erheen geschreven.” Tot Eva, wier bewegingen hij onwillekeurig heeft +gevolgd: “Ik geloof dat je de verkeerde bus hebt nichtje; in die grootere is de gewone thee, van de fijne doet Coba er tenminste +gewoonlijk maar zeer weinig bij. We zijn onder ons.” + +</p> +<p>Deze oogenschijnlijk onbeduidende aanmerking klonk inderdaad wat vreemd uit den mond van den grijzen ex-generaal. August bracht +haar echter onmiddellijk in verband met ooms vroegere opvatting omtrent Eva; en, heeft hij reeds gevoeld dat hun—of althans +dat háár bezoek den oom geen welkom bezoek was, hij meent nu in die aanmerking een uit tegenzin geboren toeleg te zien om +zijn Eva al dadelijk wat huishouden en zuinigheid te leeren. ’t Was ongepast; ’t was.... Maar neen, met de jaren kon zelfs +een ex-generaal wel eens huishoudelijk worden. Oom meent het toch goed, al is hij door het onverwachte en niet gewenschte +bezoek, al is hij om redenen, die August niet vermoeden kon, in een minder goede luim. Die aanmerking, zoowel als dat verzoek +om thee te <a id="d0e5144"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5144">126</a>]</span>schenken, getuigt dat hij Eva als “eigen”, als een lid zijner familie wil beschouwen.—Zijn vrouwtje vriendelijk toelonkend, +zegt hij nu met eenige zelfoverwinning: + +</p> +<p>“Je woudt oom zeker eens een heel lekker kopje schenken, niewaar Eva?” + +</p> +<p>“Ik heb daar niet aan gedacht;” antwoordt Eva, over wier wang een snelle blos is gevlogen, en wat ze er zachter bijvoegt, +gaat—gelukkig misschien—voor den oom verloren, want, Hendrik die mede licht binnenbrengt, heeft luide het bezoek aangekondigd +van den majoor Kartenglimp. + +</p> +<p>Van Barneveld fronst even de wenkbrauwen. + +</p> +<p>Nog slechts weinige dagen geleden is hij heel toevallig met dien majoor Kartenglimp in aanraking gekomen. Bij een wandeling +in het Hoenderveldsche bosch, op een afgelegen pad, heeft hij hem voor ’t eerst ontmoet, en het vallen van een dooden tak, +die, volgens den majoor, door het gevecht van een kraai en een lijster was afgebroken, en juist tusschen de beide wandelaars +is neergekomen, heeft hen eenige woorden doen wisselen. Met de meeste belangstelling had de majoor toen aanstonds naar juffrouw +Van Barneveld geïnformeerd, terwijl hij schier in één adem de bijzondere capaciteiten van Dokter Helmond heeft geroemd, dewijl +hij hem—Kartenglimp—van een ernstige ongesteldheid zoo spoedig en radicaal genezen had. + +</p> +<p>Van Barneveld heeft bij die ontmoeting in stilte een zeker leedwezen gevoeld dat een opvatting, een mindere sympathie voor +’t uiterlijk van dien man, hem lomp heeft doen zijn, dewijl hij hem—volgens stadsgebruik—bij zijn komst in Romphuizen een +visite had behooren te brengen, ’tgeen hij niet heeft gedaan. + +</p> +<p>Dat Kartenglimp hem, zonder eenige gevoeligheid daarover te toonen, in dat bosch zoo beleefd en respectueus heeft toegesproken, +’t moest den generaal wel aangenaam treffen. Immers hij werd toch te oud om zich door vooroordeelen te laten regeeren, of +naar praatjes te luisteren, die waarschijnlijk in de kleinsteedsche sociëteit met de el waren uitgemeten. Inderdaad, die majoor +was heel vriendelijk, en dewijl hij gezegd heeft dat hij bij zijn komst in de stad, als zooveel jonger in jaren en lager in +rang, zeerzeker den generaal het eerst had behooren te complimenteeren, waaraan hij, beter laat dan nooit, nog gevolg hoopte +te geven—zoo heeft Van Barneveld wel niet anders dan hoffelijk kunnen buigen, met de verzekering dat zijn bezoek hem zeer +aangenaam zou zijn. + +</p> +<p>Maar, nu kwam hij toch bijzonder ongelegen.... of neen, misschien had die komst juist nú haar nuttige zijde. De majoor scheen +spraakzaam, en met Dokter Helmond is hij bijzonder ingenomen. + +</p> +<p>Van dit laatste was August in ’t geheel niet overtuigd. Twee malen na zijn terugkomst van de reis, heeft hij getracht den +majoor te bezoeken, maar telkens was de patiënt niet thuis, en ’tgeen Van Hake hem heeft gezegd, en wat men later van Kartenglimps +waardeering verhaald had, ’t is niet geschikt geweest om hem van ’s mans ingenomenheid met zijn persoon een hoog denkbeeld +te geven. +<a id="d0e5162"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5162">127</a>]</span></p> +<p>—Doch zie, ’t bleek alweer dat men de woorden van een patiënt die wat bang voor vriend Hein is, niet al te letterlijk moest +opvatten, en, dat de later uitgestrooide praatjes eenvoudig Kippelaanspraatjes zijn geweest. Althans nadat Kartenglimp mevrouw +Helmond en den generaal begroet en naar de gezondheid van juffrouw Van Barneveld heeft gevraagd, drukt hij zijn dokter met +warmte de hand. Met een klein excuus over “dat telegrafeeren”, ’tgeen hij zegt volkomen juist door dokter te zijn opgevat +en beantwoord—buigt hij nogmaals voor Eva, en terwijl hij haar, na een sierlijke geste, met de zeer belangrijke lotsverwisseling +van harte gelukwenscht—iets, waarin hij vroeger door zijn ziekte is verhinderd geworden, en waarmee hij nu gemeend heeft te +moeten wachten totdat de familie geheel op orde zou zijn—neemt hij toch alvast met veel genoegen deze bijzondere gelegenheid +te baat, om zich ook in mevrouw Helmonds vriendschap ten zeerste aan te bevelen. + +</p> +<p>Dat klonk heel anders dan Helmond verwacht heeft. Niet, dat al de mooie woorden van den majoor bij hem als <span class="letterspaced">bewijzen</span> van hartelijke belangstelling golden, terwijl Kartenglimps persoonlijkheid hem nooit bijzonder heeft aangetrokken, zoo kon +het hem toch niet anders dan aangenaam zijn te mogen bemerken dat Kartenglimp niets tegen hem had, en, wat men van zijn grieven +verhaalde, slechts uitstrooisels zijn geweest. + +</p> +<p>Nu de majoor zijn excusen heeft gemaakt dat dit eerste bezoek een avondbezoek is, waarvoor hij echter verschoonende redenen +bijbrengt, wordt de ontmoeting in het Hoenderveldsche bosch als de aanleiding er toe herdacht. De majoor beweert dat het waarlijk +origineel is dat het vallen van een dooden tak moest meewerken om hem een lang verzuimden plicht te doen herstellen—althans +voor zooveel dit mogelijk was—want ja, “ja waarlijk generaal,” zoo besloot hij: “’t was mijn plicht als oud-militair om het +eerst bij u mijn opwachting te maken. + +</p> +<p>Van Barneveld beantwoordde deze herhaling van Kartenglimps beleefdheid met een welwillende geste, en wilde juist vragen of +de majoor inderdaad <span class="letterspaced">goed</span> had gezien dat een kraai, telkens het nest van den lijster voorbijscherend, een sterken vleugelslag aan den wakkeren verdediger +gaf, waardoor in ’t eind het doode stuk tak moest zijn afgebroken; toen Eva, zich over het theeblad vooroverbuigend, zacht +maar toch goed verstaanbaar de vraag tot hem richtte: of oom verlangde dat ze ook nu—met het bezoek van.... mijnheer!—maar +alleen van de <span class="letterspaced">goedkoope</span> thee zou gebruiken? + +</p> +<p>Van Barneveld schijnt haar niet te verstaan, althans zonder te antwoorden wendt hij zich met zijn vraag—welke hem echter eensklaps +geheel onverschillig is geworden—tot den majoor. Deze heeft met een oogopslag een zeer verschillende uitdrukking op de drie +aangezichten gelezen, en tevens bemerkt dat Helmond, die zeer nabij zijn vrouw was gezeten, haar snel maar zacht met de knie +heeft aangestooten. + +</p> +<p>“Jawel je excellentie, ik heb dat zeer goed gezien. Door het breken van den tak—zooals wij zagen juist een paar vingerbreed +<a id="d0e5184"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5184">128</a>]</span>vóór het nest—is de kraai zeer verschrikt weggevlogen, en niet teruggekomen, tenminste zoolang wij er waren.” + +</p> +<p>“Ahzoo, ja juist; ’t deed me plezier dat het nest niet mee naar omlaag kwam;” zegt de generaal, en kan zich niet weerhouden +om tegelijkertijd een zijdelingschen blik op Eva te werpen. + +</p> +<p>“Zeker generaal, recht gelukkig!” zegt Kartenglimp, en dan, zich tot Eva wendend, terwijl hij zijn donkere oogen slechts bij +tusschenpoozen op haar bekoorlijke trekken gevestigd houdt: + +</p> +<p>“De eerste maal dat ik u vluchtig mocht ontmoeten, waart u zeer ongesteld mevrouw. Zeker had de Haagsche lucht u geen goed +gedaan. Er is, als ik ’t zeggen mag, bepaald eenige sympathie tusschen ons: die kille temperatuur in den Haag was mij—vooral +omdat ik uit Indië kwam—mede zeer onaangenaam, en, dat wij beiden onze spoedige herstelling aan denzelfden vriend te danken +hebben, nietwaar....?” + +</p> +<p>“Dan toch altijd naast God,” zegt Van Barneveld, die in geen stemming verkeert om “menschenvergoding” te dulden, en nog twee +malen als tersluiks een blik langs de groote moderateurlamp op Eva geworpen heeft. + +</p> +<p>“Natuurlijk, natuurlijk je excellentie, we erkennen dat stilzwijgend.—En wat ziet mevrouw er geheel anders uit dan toen. Dat +was in Maart als ik me niet bedrieg. Men scheen destijds eenigszins bevreesd te zijn..... nietwaar? Tenminste onze goede vriend +Donerie sprak er, indien ik mij wel herinner, met de meeste belangstelling over. Ja waarlijk, ik moet zeggen, dokter heeft +er alle eer van.... althans <span class="letterspaced">naast God</span>.” + +</p> +<p>De laatste woorden klonken den generaal, uit dien mond, zeer zonderling gemaakt in de ooren. + +</p> +<p>Helmond zegt dat Eva inderdaad tegenwoordig gezonder is dan ooit, en te hopen dat het doktersvrouwtje een uithangbord voor +de affaire zal blijven. + +</p> +<p>De majoor merkt met bescheidenheid aan dat dit beeld van den dokter, voor zijn jonge vrouw niet al te flatteus is; maar hij +gelooft niet dat dokter Helmond inderdaad een zoo schitterend uithangbord zal behoeven; men beweert immers met recht dat het +den neef van den generaal Van Barneveld niet zoo bijzonder ernst met een al te uitgebreide praktijk kan wezen; zijn jonge +vrouw en de geëerde familie van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zouden daar zeker nog al op tegen hebben. + +</p> +<p>“In ’t geheel niet!” zegt Van Barneveld snel en met klem: “Het kan de vrouw en de familie van mijn neef niet anders dan aangenaam +wezen wanneer de zieken die er zijn en geneeskundige hulp verlangen, hem, zooveel mogelijk, hun vertrouwen schenken. De schoorsteen +zal ervan moeten rooken.” + +</p> +<p>De majoor Kartenglimp lacht bescheiden met ongeloovig ophalen der wenkbrauwen; en, heeft hij al straks bemerkt dat de jonge +vrouw den blik van haar oom zocht te ontwijken, nu zag hij bij diens laatste woorden een donkere blos haar gelaat overtrekken. + + +</p> +<p>Helmond weet met tact het gesprek een andere wending te <a id="d0e5214"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5214">129</a>]</span>geven. Zelfs Eva, door de spraakzaamheid van den galanten majoor daartoe uitgelokt, mengt er zich een enkele maal in, en was +op het punt haar bittere grieven te vergeten—want de “hatelijke woorden” van Helmonds pleegvader en “de verregaande schrielheid +van dien nabob in zijn somber paleis” hebben haar als een doorn in het hart gestoken—toen Kartenglimp de eenvoudige vraag +tot haar richtte: of zij zich in haar nieuwe woning reeds wat thuis gevoelde. + +</p> +<p>Eva aarzelde een oogenblik, maar toen, bemerkend dat Helmond het antwoord wilde geven, zegt ze snel met kwalijk verborgen +wrevel: + +</p> +<p>“Ik zou onoprecht zijn majoor, wanneer ik zei dat het huis mij bevalt. ’t Is er somber en gedrukt. Aan de voorzij zit men +achter een dijk, en aan de.....” + +</p> +<p>“Ja, aan de straatzijde valt zeker niet veel te zien;” zegt Kartenglimp hoofdknikkend. + +</p> +<p>“Maar we zien er elkaar, niewaar wijfjelief?” valt Helmond in: “en dat is ons ’t voornaamste. Aan een huis moet men wennen +evenals aan een nieuw kleedingstuk.” + +</p> +<p>“Als het kleed niet past August, dan zendt men het terug.” + +</p> +<p>Kartenglimp geeft hoofdknikkend het teeken dat hij de opmerking der jonge mevrouw zeer ad-rem vindt. + +</p> +<p>“Men had al gezegd dat u de woning aan den wal zoudt verlaten om het leegstaande huis op de markt ervoor in plaats te nemen. +Ik geloof generaal, dat de jonge mevrouw in het zoogenaamde oud-burgemeestershuis meer haar aisances zou gevonden hebben.—Nog +altijd te koop je excellentie.” + +</p> +<p>Op Eva’s gelaat was—voor wie in haar ziel had gelezen—een oogenblik van triumf te bespeuren. + +</p> +<p>Van Barneveld die bij het hooren van den majoor, telkens sterker den tegenzin voelde herleven, welke vroeger door dat brutale +donkere oog en de vreemde plooi om dien mond bij hem was opgewekt, meende, ondanks den strijd, dien hij inwendig moest voeren, +dat het zijn plicht was om vis-à-vis dien man door geen enkel woord meer te verraden dat de harmonie tusschen hem en de jonge +echtgenooten nog iets te wenschen overliet. + +</p> +<p>“Ja juist majoor, dat huis is nog te koop, maar ik geloof niet dat mijn neef er plan op heeft. Is ’t wel August?” + +</p> +<p>Nadat Helmond ontkend, en Kartonglimp Eva’s vraag betreffende zijn verkiezing van suiker en melk in de thee met een bijzondere +hoffelijkheid heeft beantwoord—waarbij hij haar voor ’t eerst rechtstreeks in de schoone oogen zag; na een snellen blik dien +de generaal zijn neef heeft toegeworpen en waarmee hij dien bezoeker als geenszins van zijn gading, zocht te teekenen, zegt +Eva tamelijk zacht maar toch met nadruk: + +</p> +<p>“U gebruikt zeker <span class="letterspaced">geen</span> suiker in de thee.... oom?” + +</p> +<p>Kartenglimps oogen waren naar het fraai gestukadoorde plafond gekeerd, maar toch heeft hij op het hooge voorhoofd van den +oom een trilling gezien als die van den effen vloed, wanneer een geworpen <a id="d0e5245"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5245">130</a>]</span>steen hem beroert, terwijl hem evenmin de half angstige half verwijtende blik van den jongen man is ontgaan, de blik waarmee +hij als ’t ware zijn Eva smeekte om toch niet roekeloos vonken naar buskruit te werpen. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Maar ik begrijp volstrekt niet tante, waarom ik niet naar beneden zou gaan; we weten nu immers dat het August en Eva zijn +die zich lieten aandienen,” zegt Jacoba terwijl ze mevrouw Mansburg met haar zachte oogen vriendelijk aanziet: “Wat zou mij +nu meer goed kunnen doen dan eens met mijn besten August te praten, al moet ik hem ook beknorren dat hij de geheele week nog +niet naar mij omzag.” + +</p> +<p>“Papa vindt het beter dat je alle mogelijke drukte vermijdt Coba, je weet het, en daarom....” + +</p> +<p>“Als papa geweten had wie het waren, die door Hendrik werden binnengelaten, dan had hij mij zeker niet verzocht naar boven +te gaan.” + +</p> +<p>“Ik geloof het wel Coba; maar we zitten hier immers ook heel prettig en gezellig op je lieve kamer. Tante zal heel graag bij +je blijven.” + +</p> +<p>—O die vermoeiende goedheid! zucht Coba bij zich zelve. Ja, tante Hermine is inderdaad een voorbeeld van deelnemende liefde; +maar deelneming kan ook zoo bitter drukkend worden, en inzonderheid wanneer men telkens middelen ter genezing komt aanwenden, +terwijl de wonde niet meer te heelen is. + +</p> +<p>—Neen, de wonde aan het hart is niet meer te heelen; maar Gode zij dank, indien men haar nu rustig liet, en niet zoo telkens +pijnigde door haar aan zich zelve te herinneren, en af te houden van hen, die haar nog lief zijn op de wereld, ja, dan gevoelt +ze wel dat het zwakke lichaam langzamerhand zijn vroegere veerkracht zal hernemen, en dat ze weer zal kunnen leven, geheel +en al, voor den beminden vader. O voorzeker, nu God zelf met den dood is tusschenbeiden getreden, nu moest ze het wel verstaan +dat ze een dwaas, misschien een zondig kind is geweest. Het voegt immers een meisje niet om in stilte lief te hebben; om in +stilte te wenschen—te bidden aan God misschien—dat de edele jongeling haar zal kiezen tot de gezellin van zijn leven....? +Maar immers nooit, neen nooit, door woord noch blik, heeft zij verraden wat daar woelde en soms zoo pijnlijk brandde in de +borst. God is haar getuige hoe zij fel heeft gestreden, en reeds den strijd had gewonnen; hoe ze Herman Donerie in ’t eind +heeft beschouwd als een vriend, en de tijd reeds gekomen was dat ze hem naderen zag en gaan, niet slechts met een kalmen blik, +maar ook met een rustig hart. + +</p> +<p>—Toen is de dreigende wolk komen opzetten. + +</p> +<p>—Herman Donerie—zoo luidde het—was ongesteld. Ja toch, hij kwam nog les geven; maar hij zag zeer bleek; en toen, toen is hij +niet teruggekomen; en, nú eens heeft men gezegd dat hij zeer ziek, en dan weer dat hij geheel beter was. En zij is in een +vreemde <a id="d0e5265"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5265">131</a>]</span>spanning en tweestrijd geraakt. Somwijlen was het alsof de borst haar te eng werd, alsof hoofd en hart werden saamgenepen. + + +</p> +<p>—Maar Goddank! op dien morgen van regen en storm, toen heeft ze in de kerk toch gehoord dat Donerie’s kracht niet was gebroken. +Heerlijke dag van Helmonds trouwverbond: Hermans volle orgeltonen zijn als koele droppelen gevallen op den dorstenden bodem +van haar hart. Ja, die dag was haar een dag van zegen: ze kon haar vrienden een blij gelaat toonen. + +</p> +<p>—Maar ach! kort daarna is het <span class="letterspaced">zeer</span> duister geworden.—En toen; neen ’t is haar niet mogelijk geweest om haar goeden vader, hoe innig lief ze hem had, een blik +in haar hart te laten slaan, zelfs niet nu de dood voor altijd een scheiding heeft gemaakt tusschen dien jongen “muziekmeester” +en Jacoba Van Barneveld. Immers het geringste woord van verwijt of zelfs een enkele uitdrukking in tegenspraak met de stille +vereering, die zij den geliefden doode bleef toewijden, zou haar een wreede dolksteek zijn geweest, en had een scheidsmuur +kunnen opwerpen tusschen haar en den lieven, haar zoo innig dierbaren vader. + +</p> +<p>En, als ze dan zelfs aan dien beminden grijsaard de oorzaak van haar zenuwlijden niet openbaren kan, hoe zal ze dan tot iemand +anders—bijvoorbeeld tot een tante Hermine—daarover spreken! Maar dit laatste is haar ook geen oogenblik met ernst in de gedachte +gekomen. Wat ze gewenscht en gedroomd heeft met een schuldeloos hart, zij zal het met zich nemen in het zwijgende graf. Neen, +zelfs August, voor wien ze in die dagen van hevige spanning, bijna haar hart had uitgestort, of die, zoo Herman nog langer +met den dood had moeten worstelen, de waarheid wel in haar oog zou hebben gelezen, ook hij zal nimmer vernemen wat haar heeft +beroerd. Maar tóch, ze zou hem nu zoo graag eens spreken, haar lieven broeder! + +</p> +<p>“Ben ie nu weer verdrietig goede Coba, omdat ik je tot je bestwil raad, geheel in overeenstemming met je pa? Jawel, ik zie +het aan je oogen, je bent er verdrietig om.” + +</p> +<p>“Wel mogelijk tante, maar ofschoon ik herhaal dat ik ’t veel beter voor mij zou vinden, indien ik nu bijvoorbeeld beneden +kon wezen, zoo moet ik mij onderwerpen. ’t Is vreemd dat pa het zoo geheel met u eens is.” + +</p> +<p>“Nee, niet vreemd Coba, in ’t geheel niet....” + +</p> +<p>“En waarom dan toch tante?” + +</p> +<p>“Waarom....? Wel lieve kind, weet je dan niet dat je na dien schrik—nee nee, ik spreek er niet van, ik wil alleen maar zeggen +dat menheer Van Hake toen al dadelijk rust en vermijding van alle drukte heeft aanbevolen. Helmonds vrouw is bijzonder levendig, +en je zoudt zeker een slechten nacht hebben indien je zoo van allerlei moest hooren, en over alles zoudt meespreken misschien.” + + +</p> +<p>Jacoba antwoord niet meer. + +</p> +<p>Tante Hermine is er blij om. Op uitdrukkelijk verlangen van broeder Alexander, mag zij zelfs in de verste verte niet laten +doorschemeren dat men de allerdroevigste oorzaak van Coba’s toestand heeft ontdekt. ’t Zou voor het arme kind, dat zich tot +zelfs op den <a id="d0e5290"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5290">132</a>]</span>dag van Helmonds huwelijk zoo boven alle beschrijving krachtig heeft gehouden, misschien de noodlottigste gevolgen kunnen +hebben. De zwaarste strijd was nu zonder twijfel gestreden. ’t Zal haar triumf wezen dat ze geheel alleen haar smart heeft +gedragen, en, moest men dus alles in ’t werk stellen om te voorkomen dat de wond, die vermoedelijk reeds aan ’t heelen was, +telkens weer door een vertrouwelijken omgang met den vriend werd opengereten; in geen geval moest men die wonde nog geweldiger +aandoen door Coba te toonen, dat het bitter geheim van haar schuldeloos hart geen geheim was gebleven. + +</p> +<p>Met zulke overleggingen uit een valsch vermoeden ontstaan, moest Coba’s zwijgen der goede dame wel genoegen doen. + +</p> +<p>—Het lieve kind gevoelt in stilte dat we haar ten beste raden, denkt ze, terwijl ze Coba vriendelijk toeknikt, om vervolgens +alvorens de honderd en elfde rozet van haar sprei-deken te haken, een streng katoen, die erg in de war zat, te gaan afhaspelen.... +Heel “prettig en gezellig” voor Coba. + +</p> +<p>Jacoba zweeg; de herinnering aan dien “schrik” heeft haar feller getroffen dan zij ’t zich zelve bekennen wil. Ja, dat was +het laatste geweest; een schrikkelijk einde. Nóg ziet ze hem daar van verre; de zwarte krulharen woest golvend om dat doodsbleek +gelaat; de holle van koortsgloed vlammende oogen eensklaps strak, angstig strak op haar gericht, terwijl hij met angstige +bijna schreiende stem de woorden gilde: “Laat los! hoort ge niet! Zij is de mijne!” + +</p> +<p>—De <span class="letterspaced">zijne</span>....? + +</p> +<p>Jacoba voelt een inwendig beven.—Dat is niet goed; dat mag niet! Zij moet en wil immers krachtig zijn. Maar, hoe is dat mogelijk +op den duur, wanneer men haar uit kwalijk begrepen voorzorg, niet als vroeger haar natuurlijken vrijen gang laat gaan; indien +men haar hier van iedereen, zelfs van den lieven broeder terughoudt om nochtans—o zonderlinge tegenstrijdigheid—haar straks +voor te spiegelen dat het leven aan een woelige badplaats haar weldadig zal zijn! + +</p> +<p>Inweerwil van tantes beweren dat papa het alles zoo goedvindt ja nadrukkelijk verkiest, gelooft Coba dat het inderdaad tante +Hermine is die, ofschoon met de beste bedoelingen, haar physiek en moreel te kerkeren zoekt. + +</p> +<p>In dit oogenblik heeft Coba een onweerstaanbare behoefte om uit dien kerker bevrijd te worden. + +</p> +<p>En, de goede papa zal er niet tegen zijn. + +</p> +<p>“De lust om August eens weer te zien tante, bekruipt me zóó sterk dat ik ze beneden nu toch maar eens even verrassen wilde;” +zegt Jacoba terwijl ze eensklaps opstaat. + +</p> +<p>“Jacoba-lief, dat kan niet; heusch dat zou onverstandig wezen;” antwoord mevrouw Mansburg ontsteld. + +</p> +<p>“Ieder mensch heeft wel eens zijn onverstandige buien tante. Nee, weerhoud mij niet. Mocht het minder goed voor me zijn, welnu +dan moet ik er zelve de gevolgen van ondervinden. Maar, geen nood lieve tante.” +<a id="d0e5317"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5317">133</a>]</span></p> +<p>De belangstellende dame, die haar nichtje op hartelijken toon tot andere gedachte zoekt te brengen, terwijl ze haar zachtkens +met papa’s misnoegen dreigt, vreest reeds dat ze op die wijze niets winnen zal, toen het klinken der huisschel haar eensklaps +een krachtiger wapen in handen gaf. + +</p> +<p>—Nietwaar, dat bezoek van een vreemde zou Jacoba nu wel van besluit doen veranderen? + +</p> +<p>“Dat is te zeggen tante; als het dan waarlijk beter zal zijn dat ik niet naar binnen ga, dan wilde ik August laten vragen +of hij bij <span class="letterspaced">mij</span> wil komen. Ik verlang zoo naar August.” + +</p> +<p>—Arm kind! zucht de oude dame bij zich zelve. Maar nú vooral moet tante zich kranig toonen, en het klinkt schier bevelend: + + +</p> +<p>“Jacoba, je doodelijke bleekheid en je opgewonden stemming ontraden je bepaald om iemand te zien van avond.” + +</p> +<p>“Maar als ik nu gevoel dat juist een gesprek met August mij weldadig zal wezen, omdat hij mij goeden raad zal geven lieve +tante, zoudt u mij dan nog ontraden of verhinderen een <span class="letterspaced">consult met mijn dokter</span> te nemen?” + +</p> +<p>Haar dokter! dat arme kind! + +</p> +<p>“Maar Coba, Alexander..... je pa.... hij zal....” + +</p> +<p>“U voelt toch wel tante, dat niets ter wereld mijn gestel zoo nadeelig moet zijn als het gemis van mijn vrijheid. Ik heb nu +een gevoel alsof ik een onschuldig-gevangene ben.... en dat ú....” + +</p> +<p>“En dat ik....” + +</p> +<p>“Nee tante, zoo bedoel ik het niet. U bij een gevangenbewaarder te vergelijken dat zou toch wat al te dwaas en onvriendelijk +zijn. Ik weet wel dat u alleen uit belangstellende liefde handelt”—Op zoeten toon: “Maar beste tante, ik wilde August zoo +heel heel graag eens even spreken; iets vragen....?” + +</p> +<p>—Arm, arm kind! denkt de dame. Wat bitter zielelijden moet dat toch wezen! Niet slechts den geliefde gelukkig te weten aan +de zij eener andere; maar, nu zoo nabij hem in dezelfde woning te zijn, en hem niet te kunnen zien of spreken; weerhouden +te worden door een tante die.... Maar neen, zij is geen gevangenbewaarster, dat is een ondraaglijk denkbeeld! Heeft zij dan +geen medelijden met zulk een lief en teeder, maar ongelukkig kind....? + +</p> +<p>Ofschoon mevrouw Mansburg zelve aan haar broeder den goeden raad—en zonder eenig voorbehoud—heeft gegeven, dat men Coba toch +alle gelegenheid zou benemen om August, en vooral afzonderlijk, te ontmoeten, zoo hebben Coba’s laatste woorden een zonderlinge +gevoeligheid bij haar opgewekt. Zij, <span class="letterspaced">zij</span> wordt beschouwd als een gevangenbewaarster, als iemand met een sleutelbos en handboeien, en dat, ter bewaking—niet van een +schuldig wezen, maar van een lieve arme lijderes, wier eenige misdaad het is geweest dat ze heeft bemind zonder wederbemind +te worden. Een gevangenbewaarster! nog eens, dat denkbeeld is mevrouw Mansburg onverdraaglijk! + +</p> +<p>Juist op het oogenblik dat Eva van haar echtgenoot den half angstigen half verwijtenden blik ontving—nadat zij, toegevend +<a id="d0e5355"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5355">134</a>]</span>aan haar kwade luim, den generaal nogmaals op zoo weinig bedekte wijze deed gevoelen, dat ze hem van schrielheid verdacht, +trad mevrouw Mansburg de kamer binnen.—Haar komst geeft een weldadige afleiding. Terwijl Kartenglimp en de jongelieden opstaan +om haar te groeten, en Van Barneveld vluchtig den majoor aan zijn zuster voorstelt, vergeet hij—althans voor eenige oogenblikken—de +“zonderling kwetsende maar toch waarschijnlijk verkeerd begrepen woorden van dat mooie duiveltje”—zooals hij Eva reeds bij +zich zelven heeft genoemd—om aanstonds Hermines komst met Coba’s welstand in verband te brengen, en met inwendige onrust doch +schijnbaar kalm te zeggen: + +</p> +<p>“Toch wél boven, Hermine?” + +</p> +<p>Mevrouw Mansburg geeft een zeer bevredigend antwoord. Zij heeft neef Helmond iets te vragen. + +</p> +<p>De vraag werd zacht gedaan. + +</p> +<p>Om niet onbescheiden te zijn, knoopt Kartenglimp een gesprek met Eva aan, over Parijs en muziek en zang. + +</p> +<p>Van Barneveld begrijpt niet welk een bijzondere vraag zijn zuster aan Helmond heeft te doen, en terwijl hij zijdelings het +oog op haar mond houdt gevestigd, als wilde hij zien wat ze sprak, zegt hij nog eens: + +</p> +<p>“Is er misschien iets.... dat....?” + +</p> +<p>“Volstrekt niet Alexander. ’t Geldt mij zelve.” Zij wijst op haar hoofd. + +</p> +<p>—Hermine zal weer last van hoofdpijn hebben, en geen rust aleer ze met neef de heele apotheek is doorgewandeld, denkt de generaal: +à la bonne heure!—Ei zie, daar schijnen nog meer confidenties te moeten plaats hebben.—Helmond zegt dat men hem even zal excuseeren.—Mevrouw +Hermine groet het gezelschap—wel wat vreemd, enpassant, meent Van Barneveld—en beiden verlaten de kamer. + +</p> +<p>De herinnering aan Parijs heeft Eva’s kwade luim in een soort van overmoed doen ontaarden. Nu August de kamer verlaten had, +nu was het alsof zij het geschikte oogenblik gekomen zag om den oom—al moest het in presentie van dien vreemde wezen—eens +nadrukkelijk te doen gevoelen dat zij als Helmonds vrouw, ja zelfs als de nicht van den generaal Van Barneveld, zich op den +duur niet ongestraft zal laten beleedigen. + +</p> +<p>Bij het luide roemen der genietingen in “die heerlijke stad”, moest het telkens uitkomen dat men dáár zooveel breeder en gezonder +opvatting van het leven had dan hier in het “achterlijke Nederland”. ’t Was daar aan alles te zien dat men er het dwaze stelsel +niet huldigde: om door ontbering of gemis te leeren waardeeren. Neen, men genoot er wat betamelijk was. <span class="letterspaced">Potters</span> en <span class="letterspaced">schrapers</span> vond men dan ook in Parijs, ja zelfs in geheel Frankrijk niet.—Monsieur De Musard had het zelf gezegd: Men leefde er, en +liet er leven! De minste werkman dronk er zijn flesch wijn en niemand bespaarde er een vijffrankstuk tot na zijn dood, indien +hij er de levenden mee vroolijk kon maken. +<a id="d0e5383"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5383">135</a>]</span></p> +<p>Kartenglimp lachte gedurig zeer hoffelijk om de dikwijls niet onaardig klinkende phrasen van het jonge mooie vrouwtje, doch +was tevens zoo vrij—met het oog op dien zwijgenden, meestal ernstig voor zich heen zienden generaal—om een paar malen beminnelijk +met den vinger te dreigen, en iets van “Hollandsche degelijkheid” of “rijperen leeftijd” in ’t midden te brengen, terwijl +hij zelfs ten slotte den generaal met een: “nietwaar je excellentie?” tot de bevestiging zijner meer degelijke gevoelens te +bewegen zocht. + +</p> +<p>“O ja majoor! men kan dat alles uit een zeer verschillend oogpunt beschouwen;” heeft de generaal geantwoord, en de toon, waarop +hij dat antwoord gaf, verried niets, of althans zeer weinig van hetgeen er omging in zijne borst. De man met een open rondborstig +karakter heeft zeker den zwaarsten strijd om zijn toorn te bedwingen. En nochtans beheerschte Van Barneveld zich op waardige +wijze. + +</p> +<p>Neen, die majoor, wiens gemaakte manieren, wiens vreemde hoffelijkheid en dikwijls zonderling vleiende toon hem hoe langer +hoe meer tegenstonden, de man wiens bezoeken op <span class="letterspaced">De Zonsberg niet zullen herhaald worden</span>,—hij zou geen getuige zijn van een scène de famille! + +</p> +<p>De oude generaal zal de waardigheid van zijn rang tegenover dien inférieur niet te grabbelen gooien, en zelfs in zijn tegenwoordigheid +dat dartele kind een vernederende terechtwijzing besparen, hoewel ze die zeer noodzakelijk verdient. + +</p> +<p>Of Van Barnevelds opstaan, zijn vluchtig rechts en links zien alsof hij iets zocht, en daarop een tamelijk snel verlaten van +de kamer, zonder hierover eenige verontschuldiging te hebben gemaakt, alleen op rekening van den inwendigen strijd moesten +gesteld worden, of ook dat het lange wegblijven van August nogmaals zijn heimelijke onrust over Jacoba had opgewekt, zeker +was het dat Eva, in het heengaan van dien oom, alweder geenszins het bewijs vond dat haar persoon en gezelschap hem zoo bijzonder +lief waren, maar wel—en met heimelijk genoegen—dat zij het “inhalige van zijn karakter juist heeft beoordeeld, en dat haar +zijdelings afgeschoten pijlen raak zijn geweest”. + +</p> +<p>Kartenglimp, die in een ondeelbaar oogenblik een flikkering van triumf in dat schoone oog heeft gezien, werpt nog een blik +naar de nu weder gesloten deur, en maakt dan op bijzonder hoffelijken toon een half beschuldigende half verschoonende opmerking +over het heengaan “der heeren”, maar zegt ten slotte, dat hij zich niet te beklagen heeft zoolang het lief gezelschap van +mevrouw Helmond hem voor dat gemis blijft schadeloos stellen. + +</p> +<p>Eva had er nog niet aan gedacht, dat zij als ’t ware alleen is gelaten om dien vreemden majoor gezelschap te houden. Ze ziet +hem na zijne vleiende woorden vluchtig doch met zekeren weerzin aan. + +</p> +<p>Straks heeft ze dien man een enkele maal gebruikt als.... den telegraafdraad, waarlangs men zijn gedachten aan het bedoelde +adres zendt, als den biljartband, om van terzij een carambole te kunnen maken. Maar nu, nú heeft hij uitgediend! Zijn hoffelijkheid +op dien <a id="d0e5403"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5403">136</a>]</span>gemaakt fatsoenlijken toon, stuit haar tegen de borst. Ofschoon zij het heengaan van den oom—ook met het oog op dien vreemde—lomp +en hatelijk vindt, het komt echter niet te pas dat die man er zoo op zinspelen durft; ’t voegt hem niet dat hij August, een +der heeren noemt die het aan háár overlaten, om hem—dien man—“met haar lief gezelschap voor dat gemis schadeloos te stellen”.—Wat +verbeeldt zich die oude dwaas! En mijnheer Van Barneveld? Denkt hij misschien dat Helmonds vrouw, omdat ze aanstonds toegaf +en zich gewillig voor het theeblad plaatste, dat ze hier juffrouw van gezelschap of huishoudster is geworden? + +</p> +<p>Indien de heele familie, uit welke oorzaak dan ook, er geen bezwaar in ziet om de kamer te verlaten, en mijnheer Van Barneveld +het zelfs niet noodzakelijk acht in ’t gezelschap van menschen te blijven, die hem bezoeken, dan voelt Eva zich wel ’t allerminst +geroepen om de honneurs van zijn huis waar te nemen, en zal die majoor haar althans geen beletsel zijn om mede heen te gaan +wanneer zij zulks verkiest. + +</p> +<p>“Oom begrijpt zeker niet waar Helmond blijft,” zegt ze snel, en dan, opstaande: “Ik vrees dat mijn nichtje weer minder is +geworden.—U zult mij permitteeren....?” + +</p> +<p>Niet zonder verbazing en een vreemde plooi om den mond, ziet nu Kartenglimp die jonge schoone vrouw insgelijks en met haastigen +tred de kamer verlaten. Ternauwernood smoort hij een verwensching terwijl hij haar naoogt; doch, niet zoodra is de deur achter +haar gesloten en bevindt hij zich in die groote kamer geheel alleen, of hij weerhoudt den vloek niet, die hem op de lippen +brandt, en balt hij zijn vuist, en verwenscht bij zich zelven een familie die zich niet ontziet om hem—den majoor Kartenglimp—als +een kwajongen te behandelen....als een <span class="letterspaced">niets</span>, als een <span class="letterspaced">nul</span>! + +</p> +<p>Eensklaps—alsof een pijnlijke herinnering hem treft, fronst Kartenglimp de zwartgeverfde wenkbrauwen.—Ja.... indien men had +vernomen....? Maar dat is onmogelijk.—Bij die toevallige ontmoeting in ’t bosch is het hem duidelijk gebleken dat ook de generaal +met die zaak geheel onbekend was. En, <span class="letterspaced">hoe</span> kon ’t hem, of iemand anders ook ter oore zijn gekomen! Hebben de vier officieren, die te Soerabaya in de zaak waren betrokken +niet hun woord gegeven dat ze zwijgen zouden, en, althans zooveel mogelijk, de zaak geheim te houden of te smoren, indien +hij terstond zijn ontslag uit den dienst wilde nemen, naar ’t moederland vertrekken en er zich nimmer in eenige garnizoensplaats +vestigen zou? Neen, ’t is niet mogelijk dat die oud-kameraden hun woord hebben gebroken.—Dat zij hem steeds met hun dwazen +haat vervolgen, en zelfs nog over den wijden oceaan het oog op hem gevestigd houden, ’t is hem gebleken toen hij te ’sGravenhage +vóór zijn vertrek naar Romphuizen, dien scherpen brief ontving, met bevel om zich onmiddellijk uit de residentie te verwijderen, +indien hij wenschte dat het voorgevallene onbekend bleef. Maar juist deze bedreiging is hem weder het bewijs geweest dat men, +zonder aanleiding van zijn kant, het gegeven woord niet zou breken, en, dewijl hij nu het kleine Romphuizen—waar volstrekt +<a id="d0e5422"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5422">137</a>]</span>geen garnizoen was—tot zijn vaste woonplaats had gekozen, zoo is er immers van die zijde geen de minste reden tot vrees. Neen, +zelfs hier heeft hij uit alle voorzichtigheid de conversatie met den oud-kapitein Armelo maar weinig gezocht, en er tot heden +geen werk van gemaakt om den generaal te ontmoeten, ofschoon een verkeer met oud-officieren buiten een garnizoensplaats hem +geenszins verboden was.—<span class="letterspaced">Verboden</span>! ha! Zal hij zich dan nooit kunnen wreken op dat viertal, op dat ellendig eedgespan? Neen, elke poging ertoe zou slechts +uitloopen op zijn eigen vernedering. ’t Ware het zekere middel om hem bekend te doen worden voor de geheele wereld, en zich +gebannen te zien uit elken kring waar hij nu zijn genoegen vindt. + +</p> +<p>En toch, soms kookt en bruist het met geweld in zijn borst, en schept zijn wrekende verbeelding zich een schitterende zegepraal. +Dan, dan ziet hij ze ginder.... dáár in een kleine ontredderde boot, meegesleurd door den woest opgezweepten oceaan, kampen +met de schuimende golven. + +</p> +<p>En met den storm van zijn haat stuwt hij het zwakke vaartuig voort, door de felle branding naar gindsche klip, en ha! het +stoot er in splinters vaneen, en—vier verminkte lijken, gebeukt tegen de naakte rots, ze worden door ’t schuim bedolven. + +</p> +<p>Of ook: + +</p> +<p>Zie, daar ginder snellen ze voort, met opgeblazen moed; ze zullen een vijandelijke benting bestormen. Maar stil, stil! een +hinderlaag, kunstig met bamboes en palm en aarde bedekt, ze schuilt daar weg op hun pad als een adder onder ’t gras. En zie, +daar stormen ze heen; ze bereiken de plek. Ha! met dreunenden doffen klank storten er vier neder op de spiesen en palissaden, +en, gillende kreten stijgen er op uit de diepten waar ’t bloed spat in ’t ronde. + +</p> +<p>—Doch, wat baat hem zulk een gewaande wraak? Staat hij niet machteloos tegenover hun geweld? + +</p> +<p>—Maar <span class="letterspaced">hier</span>, waar men Kartenglimp slechts kent als den gepensioneerden majoor; waar men hem de eer aan zijn rang is verschuldigd, hier +kan en zal hij zich wreken zoo men beleedigen durft! + +</p> +<p>—Opgestaan, met de linkerhand op den stoelknop gedrukt, balt de majoor nu nogmaals de vuist, en vlamt zijn oog de kamer in +’t rond. Zie, een bijna levensgroot portret van den generaal treft eensklaps zijn blik, en uit den halfdonkeren toon aan den +wand ziet het hem met wijd geopende oogen gestreng en onbeweeglijk aan. + +</p> +<p>Dat oog, zoo doordringend op hem gericht, hij weerstaat het niet. Wanneer zulk een blik hem in de werkelijkheid trof, het +zou hem zijn alsof men hem had doorgrond, alsof men hem kende als den man, “onwaardig den degen te dragen, onwaardig zelfs +den naam uit te spreken van een <span class="letterspaced">fatsoenlijke</span> vrouw”. + +</p> +<p>—Maar dat is gelogen! Indien er werkelijk vrouwen zijn die zulk een schoonen naam verdienen, die eerzamen, ze hebben zich +nooit over hem te beklagen gehad. En wat het eerste betreft, heeft hij dan in den Bandjermassinschen krijg den dood niet onder +de oogen gezien? ’t is waar, steeds goed gedekt, met de rumflesch terzij en <a id="d0e5451"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5451">138</a>]</span>de zweetdroppels op het aangezicht, maar “’t gaat er immers duizenden zóó”!—Wie wil sterven!? Niemand! De krankzinnige alleen, +omdat hij.... krankzinnig is; of de grijsaard misschien omdat zijn levenslust vervloog en hij niet meer genieten kan. + +</p> +<p>—Maar hij—Kartenglimp—hij wil leven en genieten zoolang het hem mogelijk is. En daarom ook, ofschoon dokter Helmond zijn wrok +heeft gewekt, hij zal hem nu te vriend houden. Immers dat niet terugkomen na het ontvangen van het telegram, ’t heeft juist +bij de uitkomst bewezen hoe goed hij zijn gestel reeds kende, en dat hij een uitmuntend dokter is.—Ja hij, wil leven en genieten!—De +ontdekking dat er door zijn verre vijanden geen scheidsmuur was geworpen tusschen hém en dien vermogenden luitenant-generaal; +de zekerheid dat hij nu welwillend op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zou worden ontvangen; de hoop in ’t eind dat men hem in dien kring zou waardeeren en trekken; dat hij er dikwijls de schoone +doktersvrouw ontmoeten, en met de jonge teedere erfgename op een goeden voet zal komen, dat alles heeft hem met zonderlingen +glans in ’t oog geblonken. Ha, nu zou hij voortaan den rechten toon wel treffen. Ofschoon nog jong van hart en van kracht, +men werd toch wat kalmer met de jaren. Welzeker, die <span class="letterspaced">Zonsberg</span> zou voor hem een bron worden van genot, en de vriendschap van den generaal wel mogelijk meteen het bolwerk tegen “valsche +geruchten”. + +</p> +<p>Schuin terzij ziende, ontmoet Kartenglimp nu nogmaals dien strengen blik aan den wand. + +</p> +<p>—En moet die blik nu de bevestiging zijn dat hij heeft misgerekend; de bevestiging van ’tgeen hij inderdaad inweerwil van +zijn gekoesterde verwachting, sedert het eerste oogenblik zijner komst in dit sombere vertrek, als onwillekeurig gevoelde, +namelijk: dat zijn bezoek een onwelkom bezoek, en zijn hoop op de vriendschap in dit huis een illusie was? + +</p> +<p>—’t Zij zoo; de tijd moet het leeren; men kan zich bedriegen; maar, indien dát waar is, dan—en een zware vervloeking knoerpt +er tusschen zijn blank gebit—dan, ja, dan heeft de duivel reeds zelf voor brandstof gezorgd.—De wauwelaar van het stadje had +ditmaal toch waarheid gesproken. Kartenglimp heeft het nu zelf gezien: het vuur ligt te smeulen; soms spat het al vonken, +en—langs de palm van zijn hand behoeft hij onbespied slechts zachtkens te blazen om den breeden vuurstroom te doen opgaan. +Ha, dat zou een lust zijn om te aanschouwen; en in ’t eind zal hij van verre zich zelf nog kunnen koesteren aan den fellen +gloed! Ha! + +</p> +<p>Kartenglimp schrikt.—Eensklaps werd de deur geopend en de vrouw aan wie hij daar juist heeft gedacht, trad onverzeld de kamer +weer binnen. + +</p> +<p>Straks in de marmeren gang gekomen, heeft Eva—die zich in de woning van haar nieuwen oom nog op vreemd terrein bevond—inderdaad +niet geweten waarheen ze zich begeven zou. Ze heeft rechts en links gezien, even aan de trap geluisterd, in de hoop dat August +komen mocht, en, terwijl ze nog luisterend op het koele marmer staarde, is het haar eensklaps geworden alsof een looden <a id="d0e5471"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5471">139</a>]</span>druk, een pijnlijk vuur haar van den boezem werd weggenomen. Ook nu heeft het betere in haar gesproken, ofschoon met zachte +zoet-vleiende stem.—Zij is te ver gegaan!—Ja, maar veinzen dát kon ze ook niet, en dáárom heeft ze den oom moeten toonen wie +hij aan Eva hebben zou en hoe ze hem beoordeelt. Doch wanneer zijn plotseling heengaan, en zonder dat hij een enkel woord +heeft gesproken, dan eens het bewijs mocht zijn dat ze haar doel had getroffen; wanneer de rijke oom nu inderdaad gevoeld +heeft wat hij aan den geliefden neef is verschuldigd, en hoe de aangenomen houding tegenover Helmonds jonge vrouw hun aller +leven niet anders dan verbitteren kon; <span class="letterspaced">indien</span> het dan waar is dat hij door haar “overtuigende redenen” reeds zoo spoedig tot een mildere zienswijze geraakte, dan moest +zij bij kalmer beschouwing wel leed gevoelen dat ze zich zoo weinig beheerschte. In tegenwoordigheid van <span class="letterspaced">een vreemde</span>, vierde ze immers haar onwil den vrijen teugel; in het bijzijn van hem, die met zijn vorschend oog ongetwijfeld geheel haar +toeleg doorzag, heeft ze Helmonds oom moedwillig vernederd. + +</p> +<p>Een vuurrood bedekte Eva’s gelaat.—Zij is te ver gegaan, veel te ver! Wát er mag wezen, de generaal Van Barneveld is ook <span class="letterspaced">haar</span> oom.—En zal nu die vreemde—gekrenkt, dewijl men hem geheel alleen heeft gelaten—met den ontvangen indruk van hier gaan, om +naar goedvinden te verhalen van ’tgeen hij ter kwader ure heeft opgevangen? Neen, dat kan en mag niet wezen; de gemaakte indruk +moet worden uitgewischt; ze is het verplicht; en bovendien, de eer der familie is ook háár eer. Terug dan Eva, terug naar +dien vreemde! + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIJFTIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Slechts met haar doel voor oogen bemerkte Eva bij haar binnentreden de plotselinge verwarring niet, die er op Kartenglimps +gelaat was te lezen. + +</p> +<p>Alsof ze zich straks inderdaad met het voornemen had verwijderd om aanstonds terug te keeren, begeeft ze zich nu, met den +snellen tred die zulks bewijzen moet, naar hare plaats, en ofschoon het haar de grootste moeite kost, vraagt ze tevens beleefd +om verschooning dat ze mijnheer een oogenblik heeft alleen gelaten. + +</p> +<p>De overgang zijner zwarte of roodvlammende visioenen tot de onverwachte werkelijkheid van Eva’s verschijning, had Kartenglimp +zoodanig verrast dat hij niet aanstonds een antwoord gereed heeft, maar nochtans in hetzelfde oogenblik een zeer sterk sprekenden +trek van hoffelijkheid op zijn gelaat kan te voorschijn roepen. + +</p> +<p>En Eva zal nu trachten goed te maken wat ze met het oog op dien vreemde misdeed. +<a id="d0e5495"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5495">140</a>]</span></p> +<p>Ze zegt te hopen dat mijnheer Kartenglimp de afwezigheid der heeren toch zal ten goede houden.—Neen, er is volstrekt geen +gevaar; maar de lichte ongesteldheid van nicht Jacoba maakt oom Van Barneveld dikwijls zeer onrustig. Zeker zou hij echter +zoo aanstonds terugkomen. Oom Van Barneveld en zijn dochter—zoo luidde het verder—ze waren met de innigste liefde aan elkander +gehecht, en geen wonder, Jacoba was een goed zachtaardig meisje, terwijl oom—men behoefde er Helmond slechts naar te vragen—een +door en door rechtschapen en edel mensch was, dien men zeerzeker liefkreeg op den duur. + +</p> +<p>Kartenglimp meende, met een goedwillig lachje, dat het altijd aangenaam was wanneer die <span class="letterspaced">duur</span> niet te <span class="letterspaced">lang duurde</span>. Er waren ook menschen, die men lief en beminnelijk vond van het eerste oogenblik dat men ze kennen leerde. + +</p> +<p>Juist omdat Eva de bedoeling zijner woorden giste, klonken ze haar in dezen stond zeer onaangenaam. Haar verheffing ten koste +van den oom in diens <span class="letterspaced">afwezigheid</span>, tooverde haar zijn beeld in waardiger trekken voor den geest dan het er tot nu toe gestaan had. Zonder haar overtuiging +geweld aan te doen, voelde zij zich eensklaps gedrongen om den heer van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> in het schoonste daglicht te plaatsen, en, met den lof van vrienden en vereerders op de lippen, haar geliefden August als +’t ware sprekend in te voeren, terwijl ze met de weinig doordachte verklaring besloot, dat haar schermutselingen met den oom +op rekening moesten gesteld worden van haar ondeugende zucht om oude heeren te plagen, waarbij ze dan altijd de slechte gewoonte +had om de zaken zoo sterk te kleuren als haar mogelijk was. + +</p> +<p>En mijnheer Kartenglimp begreep dat alles zeer goed, en was uitermate beleefd. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’t Is nog luttele minuten geleden dat Eva in de kamer terugkwam, maar ze duurden haar reeds verbazend lang. Nu ze haar schuld +had geboet, nu kost het haar groote moeite om het gesprek met dien majoor te vervolgen. Toch zal ze volhouden, al dreigt ook +de wrevel haar weer te overweldigen, dewijl de man wiens eer ze nu ophoudt, nog steeds op zich wachten laat. + +</p> +<p>Kartenglimp zoekt naar den juisten toon. Hij wenscht een goeden indruk bij het zonderlinge vrouwtje achter te laten, en, gevoelig +voor zijn kleine hoffelijkheden is ze niet, ook dán niet wanneer hij haar buitengewone muziek- en zanggaven roemt, waarvan +hij “zoo dikwijls met bewondering hoorde spreken”.—En—naar zijn lof over dokter Helmond hoort ze met zichtbaar welgevallen. +Maar zie, een blosje kleurt haar gelaat, nu hij eensklaps, half vragend zegt: dat mijnheer haar vader immers nog een afstammeling +is van het oud Hollandsch geslacht der graven Van Armeloo? Hij had tot nog toe verzuimd den kapitein er eens naar te vragen. + + +</p> +<p>Ofschoon Eva van die grafelijke familie niets anders wist dan dat ze moest bestaan hebben, zoo was het toch alsof een schok, +maar vol zoete bedwelming haar getroffen had. Merkbaar in verwarring, <a id="d0e5524"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5524">141</a>]</span>geeft ze ten antwoord dat ze.... ja.... gelooft, maar toch niet zeker durft zeggen;—en ze gevoelt terzelfdertijd den blos +steeds hooger stijgen, en ’t wordt alsof vonken vuurs haar uit de oogen spatten. Dewijl verlegenheid bij Eva inderdaad een +zeldzaam verschijnsel is, kwelt en drukt ze haar nu te sterker. Ze zou zich onzichtbaar willen maken in dezen stond. Ofschoon +ze heimelijk hoopt dat men ’t minder aan haar zal kunnen bespeuren dan zij ’t zelve gevoelt, zoo zoekt ze nochtans naar een +middel om zich voor een verdere bespieding te vrijwaren, en, ijlings opstaande wendt ze zich naar een pianino, die op eenigen +afstand schuin achter haar staat. + +</p> +<p>Straks, terloops over muziek sprekend, had Kartenglimp gevraagd, of dat stuk een Erard was, waarop Eva het antwoord is schuldig +gebleven. Nu, in haar verwarring, kwam het haar niet te gezocht voor om fluks het instrument te openen, en, met een blik op +het étiquet den naam van den fabrikant te noemen; maar ook, ze gevoelt zich daarna nog te weinig hersteld om nu reeds voor +’t oog van dien man in ’t volle licht terug te keeren, zoodat ze haar toevlucht neemt tot het aanslaan van eenige zeer krachtige +accoorden, de introductie van een lied, waaraan ze vluchtig was herinnerd door het vignet van een muziekstuk dat op de piano +lag. + +</p> +<p>Fiks! het aanslaan van die accoorden doet reeds goed. + +</p> +<p>Zoo aanstonds zal hij niets meer aan haar bemerken.—Hier begint het lied.—Dat lied te <span class="letterspaced">zingen</span>.... voor dien vreemde! Ze zal wel wijzer wezen. Toch kan ze nog even voortspelen; de melodie met de rechterhand.—Forto: + + +</p> +<div class="
 poem
 " lang="de"> +<p class="line" style=""><span>“Ach lieber Gott, mein krankes Herz +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Wird brechen bald vom Liebesschmerz.”</span></p> +</div> +<p>—Maar straks, ja dan moet zij van dien vreemde méér vernemen.... De graven Van Armeloo.... <span class="letterspaced">Van Armeloo</span>! In stilte heeft zij wel eens aan zoo iets gedacht.... Ha! een verarmde tak der graven Van.... Diminuendo: + + +</p> +<div class="
 poem
 " lang="de"> +<p class="line" style=""><span>Und bricht es in der tiefen Noth; +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Schau’ denn mein’ Augen weinens roth, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Und tausch’ mich in dein Armen, Tod!</span></p> +</div> +<p>“Nicht Eva, wil je alsjeblieft niet meer piano spelen? Je weet dat Coba ongesteld is;” zegt Van Barneveld, die bij het klinken +der laatste accoorden in de kamer trad. + +</p> +<p>Ondanks den kalmen toon, waarop de generaal zijn verzoek heeft gedaan, was er toch een bijzondere trilling in zijn stem te +bemerken, en spreken zijn oogen het stil verwijt: Als men dan den ouden man niet wil sparen, dan moest men althans zijn lijdend +kind ontzien. + +</p> +<p>De majoor, die Eva reeds tot op zeer korten afstand was genaderd, heeft bij het binnenkomen van den generaal, onwillekeurig +een schrede zijwaarts teruggedaan. Zich spoedig van zekeren schok herstellend<span id="d0e5558" class="corr" title="Bron: .">,</span> <a id="d0e5561"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5561">142</a>]</span>maakt hij nu een beweging met de hand die moet uitdrukken, dat men—hij en zij—daaraan had moeten denken, maar....! + +</p> +<p>“’t Is mijn gewoonte niet mijnheer,” vervolgt Van Barneveld terwijl hij zich tot den majoor wendt, “om menschen die de beleefdheid +hebben mij te bezoeken alleen te laten, de ongesteldheid mijner dochter was er nu de oorzaak van. Om u de waarheid te zeggen, +liever had ik dezen avond <span class="letterspaced">niet</span> ontvangen. U zult me deze openhartigheid ten goede houden.” + +</p> +<p>“O generaal, indien ik had geweten.....” + +</p> +<p>“U kondt dat niet weten majoor. Maar.....” en uit den nadruk, dien Van Barneveld op dit laatste woord heeft gelegd, valt gemakkelijk +te besluiten dat hij er zou willen bijvoegen; maar—’t zal mij nú aangenaam zijn indien gij <span class="letterspaced">vertrekt</span>. + +</p> +<p>Weinige seconden later heeft Kartenglimp het landhuis verlaten. Na een ongezellige wandeling, waarbij hem gedurig zeer zwarte +beelden voor den geest zijn gekomen, terwijl niet zelden een geritsel in ’t akkermaalshout of eenig ander geluid hem tot grooteren +spoed heeft aangezet; na dien gejaagden tocht is de majoor eindelijk met zekere verruiming het oude stadje binnengestapt, +om al spoedig zijn woning te bereiken waar hij zich op zijn kamer met wat grog zal kalmeeren, en eens geregelder zal kunnen +nadenken over...... + +</p> +<p>Een “Ha!” op vreemden toon, rolt hem straks van de lippen terwijl hij, geheel in zich zelven gekeerd, juffrouw Ketels ronde +dienstbode, kokend water in zijn glas ziet schenken, ’t welk ten halve met rum is gevuld. Een gemeenzame lofrede op den klaargemaakten +drank, die de deerne, na dat “ha!” meende verschuldigd te zijn, wordt echter door den majoor met een voor haar zeer ongewone +ruwheid beantwoord, want, ofschoon door walmen en roode vlammen heen, ziet Kartenglimp nu slechts de slanke en fiere gestalte +der beeldschoone doktersvrouw. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>En in diezelfde oogenblikken staat Eva Helmond, gereed tot vertrekken, vol ongeduld op haar August te wachten. + +</p> +<p>’t Is haar bekend geworden dat Helmond bij Jacoba is geweest, en dat Coba—wier zenuwgestel immers zoo buitengewoon zwak was—op +het hooren van het gespeelde lied, waarvan de tonen, ofschoon door het plafond gedempt, toch duidelijk tot haar kamer zijn +doorgedrongen, eensklaps klappertandend en straks ook snakkend naar den adem, in Helmonds armen is neergezegen. + +</p> +<p>Meer weet Eva niet. Doch zij heeft genoeg vernomen. ’t Verwijt heeft haar getroffen dat ze door haar <span class="letterspaced">onnadenkendheid</span>—jawel, niets meer en niets minder—het zwakke kind, zoo al niet in levensgevaar gebracht, haar dan toch zeker een gevoeligen +schok had gegeven. Oom Van Barneveld meende dat Eva nu wel begrijpen zou, wáárom het ontvangen van menschen hem minder raadzaam +voorkwam, terwijl hij haar uitdrukkelijk heeft verzocht, om haar bezoeken liefst niet te herhalen voordat Coba geheel en al +hersteld zou zijn. +<a id="d0e5590"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5590">143</a>]</span></p> +<p>De oude generaal, die straks te laat was gekomen om nog een onderhoud van Coba met August—waarvoor hij gevreesd heeft—te kunnen +verhinderen, had zuster Hermines redenen, ofschoon met droevig hoofdschudden, moeten aanhooren, terwijl men reeds zoo spoedig +de treurige gevolgen van haar onvoorzichtigheid aanschouwen zou. Maar, nú ook bestond er geen schijn van twijfel meer dat +Jacoba inderdaad een andere liefde dan zusterliefde voor haar pleegbroeder koesterde, en dat zijn huwelijk met Eva Armelo +haar een <span class="letterspaced">diepe</span> wond had geslagen. En Van Barneveld aarzelt niet langer, maar voelt zich krachtig gedrongen om in ’t einde rondborstig met +zijn pleegzoon te spreken. Helmond, met de oorzaak van Coba’s zielelijden bekend, zal hem raden en steunen in ’t belang van +zijn geliefd kind. Ja, wat zou hij, de oude krijgsman, bij zulk een toestand ook langer alleen staan en schijnbaar zorgeloos +zijn, zonder den raad en de medewerking in te roepen van hem, die in deze teedere zaak zoo nauw betrokken is! + +</p> +<p>En terwijl Eva vol ongeduld wacht, staan Van Barneveld en August tegenover elkander op de kamer van den generaal. + +</p> +<p>De laatste woelt met de hand in de witte haren, en herhaalt: + +</p> +<p>“Heeft ze niets.... <span class="letterspaced">niets</span> anders gezegd?” + +</p> +<p>“Nee oom! Coba heeft me alleen over dat reisplan gesproken, waarbij ze mij dringend verzocht om u daarvan af te brengen, en +ik moest haar toestemmen oom, dat ze evengoed op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> als op <span class="letterspaced">De Godesberg</span> herstellen kan; tenminste....” + +</p> +<p>“Ten minste....? Nu spreek dan Helmond.” + +</p> +<p>“Wanneer oom zoo goed wil zijn te begrijpen, dat tante Hermine het veld voor Jacoba’s dokter moet ruimen.” + +</p> +<p>“Er zijn kwalen Helmond, die een vrouw van jaren misschien eerder en juister zal inzien dan een jong dokter, hoe knap hij +ook wezen mag.” + +</p> +<p>Van Barneveld neemt een boek van de tafel, en terwijl hij schijnbaar aandachtig den titel beziet, vervolgt hij: “Coba’s zenuwkwaal +moet een geheime oorzaak hebben.” + +</p> +<p>“Dat heb ik sedert lang begrepen oom.” + +</p> +<p>Van Barneveld opziende: + +</p> +<p>“Jij, begrepen? Sedert <span class="letterspaced">lang</span>? Sedert wanneer August?” + +</p> +<p>“Het eerst op den avond vóór mijn trouwen oom, toen ik na ons gesprek over Coba haar eens nauwkeurig heb ondervraagd.” + +</p> +<p>—Vóór zijn trouwen! August heeft het dan geweten nog eer hij zich en voor immer aan dat ijdele kind verbond! Hij heeft den +oorsprong van Coba’s zielelijden gekend, en is geen stap teruggetreden in ’t belang van háár, die hij altijd zijn lieve zusje +heeft genoemd. Eigen zin en hartstocht heeft hij gevolgd zonder te bedenken dat hij zijn weldoener met dien moord aan zijn +kind een vreeselijken slag ging toebrengen, vreeselijker nog dan die, waarmee Helmonds jongere broeder hem vroeger getroffen +had! + +</p> +<p>De oude generaal heeft weder door het opnemen van het boek een afleiding voor zijn ontroering gezocht. Nu is ’t voorbij.—Ben +ik dan kindsch geworden of wel een blind egoist, zoo peinst hij <a id="d0e5636"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5636">144</a>]</span>voort gedurende de luttele seconden, waarin het na Helmonds verklaring stil bleef. Kon ik dan verlangen dat August zijn liefde, +zijn hart zou dwingen uit dankbaarheid; ter genezing....!? <span class="letterspaced">Wie</span> zou de krankzinnigheid hebben om zoo iets te eischen? Maar zeker, altijd heeft August Jacoba liefgehad; zijn bewijzen van +teederheid hebben wortels geschoten in haar schuldeloos hart; en toen, toen is een Delila met haar Sirenenzang gekomen, en +ze heeft hem <span id="d0e5641" class="corr" title="Bron: bebedwelmd">bedwelmd</span>, zoodat hij blind voor Coba’s liefde en voortreffelijkheden geworden is. Die vermetele! Smaden en trotseeren durft ze nu +nog den grijzen pleegvader, en.... haar triumf op zijn engelachtig kind vol zelfverloochenende liefde, komt ze hier schaamteloos +vieren met haar..... <span class="letterspaced">vervloekt pianospel</span>! + +</p> +<p>Een oogenblik was Van Barneveld zich zelven geen meester; het boek wierp hij met kracht op de tafel, en een paar woorden, +ofschoon bij het uiten gesmoord, ze mengden een verbolgenheid in die anders zoo waardige trekken, waaruit schier haat was +te lezen. + +</p> +<p>“Oom, wat deert u?” + +</p> +<p>“Niets August.”—Na een oogenblik van krachtige zelfbeheersching herneemt Van Barneveld, uiterlijk kalm: “Zoo, je hebt dus +al vóór je trouwen geweten dat Coba.... méér voor je gevoelde dan....” + +</p> +<p>Een vuurrood vliegt over Helmonds gelaat. Hij moet zich aan de tafel vasthouden, want die schok kwam te onverwacht.—Groote +God! is dat de oorzaak van Coba’s lijden! zou het teedere zwakke kind....? Maar neen, door woord noch blik heeft ze hem ooit +iets meer gezegd dan ’tgeen ze nog dezen avond, met blijdschap over zijn komst herhaalde: hij was haar lieve broeder—dát, +maar ook <span class="letterspaced">niets meer</span>. + +</p> +<p>“Oom, ik begrijp niet....? U bedoelt....?” + +</p> +<p>“Ik bedoel August, hetgeen je uit mijn woorden hebt begrepen.— + +</p> +<p>De zaak is van teederen aard. Had ik je niet van jongs af aan mijn zoon genoemd, we stonden zeker niet met zulk een verklaring +tegenover elkander. Maar nu, ’t is mij om ’t welzijn, om ’t leven van mijn kind te doen. Ik oude man kan niet langer een rol +spelen; mij kwellen met verzinsels en vrouwen-intriges om Coba te vrijwaren voor schokken die haar nadeelig zijn; immers Hermine +zelve heeft getoond dat de omstandigheden haar te machtig kunnen worden.—August, mijn openhartig spreken is je een vernieuwd +bewijs van mijn achting en vertrouwen.—Je hebt de goede Coba lief..... als een broeder. Zeg me wat wij te doen hebben in haar +belang?—August! August!!..... Hoor je me niet?” + +</p> +<p>“Ik hoor u oom.—Maar nee, nee! dát kan niet waar zijn!” + +</p> +<p>“Heb je geen brief ontvangen die, waarschijnlijk na je vertrek in Parijs gekomen, van daar is teruggezonden?”’ + +</p> +<p>“Nee oom! van wie?” + +</p> +<p>—Zal mij dan niets gespaard worden, zegt Van Barneveld onhoorbaar. En dan overluid, terwijl hij August het papier toont, ’twelk +door midden gescheurd op Coba’s schrijftafel werd gevonden: + +</p> +<p>“Lees!—Ik weet dat mijn pleegzoon ons lief heeft, en zwijgen kan.” +<a id="d0e5674"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5674">145</a>]</span></p> +<p>En Helmond leest de regels door Jacoba op dien bewogen morgen in vreeselijken angst geschreven.—Met strakken blik blijft hij +op het onvoltooide epistel staren. Zou het mogelijk zijn?—Maar, geen enkel woord in dat schrift bevestigt zulk een vermoeden. +Wat zegt het anders dan ’tgeen Helmond reeds zelf had doorzien: dat Coba namelijk hem deelgenoot wilde maken van een bitter +hartzeer, van een zieleleed ’twelk haar lichaam te sloopen dreigde. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Eva Helmond loopt in het groote benedenvertrek vol ongeduld op en neer. Met een smadenden blik beschouwt ze vluchtig het sprekend +portret van den generaal, ’twelk met dat doordringende oog op haar neerziet. Eensklaps treedt ze op het schelkoord toe en +trekt er met kracht aan. + +</p> +<p>Eenige oogenblikken later verschijnt Hendrik. + +</p> +<p>Eva in een voltaire neergegleden, heeft een achtelooze houding aangenomen en zegt: + +</p> +<p>“Wil je mijnheer roepen. Zeg dat ik klaar ben.” + +</p> +<p>“Mevrouw..... belieft.....?” + +</p> +<p>“Je zoudt dokter zeggen dat ik hem wacht.” + +</p> +<p>Hendrik aarzelt. + +</p> +<p>“Mevrouw zal niet kwalijk nemen, maar dokter is op menheers bureau, en toen ik zooeven met de brieven boven kwam, toen zei +mevrouw Mansburg, die juist op den overloop was, dat ik niet zou aankloppen maar de brieven hier brengen. Een is er voor dokter +bij. Menheer Van Hake had gezegd dat de besteller hem maar mee zou nemen omdat dokter <span class="letterspaced">hier</span> was.” + +</p> +<p>Hendrik legt een paar brieven bij Van Barnevelds plaats op de tafel. + +</p> +<p>“Geef hier!” zegt Eva met een wenk naar de brieven; en dan, als Hendrik aan het bevel heeft voldaan: “Je hebt gehoord wat +ik zei niewaar? Je zoudt dokter waarschuwen dat ik klaar ben.” + +</p> +<p>“Tóch naar boven gaan mevrouw?” + +</p> +<p>“’t Komt me voor dat ik het vrij duidelijk heb gezegd Hendrik!” + +</p> +<p>Hendrik meesmuilt in zich zelven, dat die jonge mevrouw van de kale kapiteinsfamilie, nog meer komplementen op ’r lijf hèt +dan al de leden der generaalsfamilie te zamen. Zoo’n kommando heeft ie van juffrouw Coba—die zachte engel!—nog nooit gehad. +Maar afijn, als ie tegen de orders van den generaal handelt dan zal hij weten <span class="letterspaced">wie</span> ’t hem gelastte. + +</p> +<p>Eva beziet de brieven. De ééne—voor den luitenant-generaal Van Barneveld—interesseert haar volstrekt niet; de andere is aan +’t adres van “<span lang="fr">monsieur le docteur A. Helmond, hotel du Helder, rue du Helder, Paris.</span>” Hé, dat is aardig! Een stempel van het hotel er op, en dáár afgeschreven: “<span lang="fr">Ronduyse près de la Haye, Hollande</span>!” Kluchtig! <span lang="fr"><span class="letterspaced">Ronduyse</span> près de la Haye</span>!—Nu ja, wat wist men in die wereldstad ook van een nest als Romphuizen aan ’t eind der aarde; ’t was al mooi dat ze er een +stedeke kenden ’twelk men hier de residentie noemt.—Wat al poststempels! Tweemaal Paris—’s Gravenhage—en Romphuizen—’t Is +niet de <a id="d0e5724"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5724">146</a>]</span>inhoud van den brief, die haar belangstelling wekt, maar de brief, zooals zij hem daar in handen houdt, heeft voor haar zulk +een bijzondere aantrekkelijkheid, omdat hij diezelfde heerlijke reis heeft gemaakt, en hun uit die prachtige stad en uit datzelfde +hotel, nog als een groet van verre werd nagezonden. Men had hen dáár niet vergeten. Hém niet: le beau docteur, en zeker ook +háár niet: <span lang="fr">la belle Hollandaise</span>—ha! zoo men het geweten had: <span lang="fr">née comtesse d’Armeloo</span>! + +</p> +<p>Het beschouwen van den brief met de vele postmerken op de voor- en achterzijde, heeft Eva’s gedachten een weinig afgeleid. +Zal ze hem openen?—Man en vrouw zijn immers één.—Bah! nieuwsgierigheid past niet in het kader van een fier en edel karakter.—Ze +zou dien brief <span class="letterspaced">kunnen</span> lezen, maar ze wil het niet.—Toch zal ze zoo vrij zijn om hem in den zak te steken: mijnheer de generaal behoeft de correspondentie +van de familie Helmond niet te controleeren. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Weinige minuten, nadat dokter Helmond de hem straks getoonde letteren heeft gelezen, zegt Van Barneveld terwijl hij Helmond +met zijn doordringendsten blik beschouwt: “Maar ik herhaal je, dat zulk een vermoeden mij en mijn kind beleedigt.” + +</p> +<p>“En <span class="letterspaced">ik</span> behoef u niet te herhalen oom, dat dit vermoeden zeker nooit in mij zou zijn opgekomen wanneer er voor u of Coba—naar mijn +innige overtuiging—iets beleedigends in te vinden ware, want....” + +</p> +<p>“August, ga niet voort. ’t Is volstrekt onnoodig dat mijn pleegzoon zich in deze teedere zaak verontschuldigt. Ik weet te +goed wat hij voor Coba geweest is. Maar wáárom zich dan ook te verschuilen achter een vermoeden—bah! alsof Coba zich zóó zou +hebben vergeten; alsof ze affecties zou hebben gevoeld voor haar.... <span class="letterspaced">muziekmeester</span>! Zwijg, dat is beleedigend, zeer!” + +</p> +<p>“Als u mij niet vergunt te spreken dan zal ik zwijgen; maar, u hebt ongelijk.” + +</p> +<p>Van Barneveld loopt met afgewend gelaat de kamer op en neer. + +</p> +<p>Helmond herneemt: + +</p> +<p>“Zelfs met uwe begrippen oom, kan mijn vermoeden noch voor u, noch voor de goede Coba beleedigend wezen. Immers door woord +noch blik heeft ze ooit doen gissen wat er omging in haar hart.” + +</p> +<p>“Maar ik zeg je dat er in Coba’s hart niets, <span class="letterspaced">niets ter wereld</span> omging voor dien man.... een muziekmeester, die....” + +</p> +<p>“Die een uitnemend mensch was, en—die nú rust in het graf oom.” + +</p> +<p>“Wat beteekent die toon! Dat laatste klinkt als een verwijt. Mij dunkt dat er niemand is die de rust van den doode verstoort +dan dokter Helmond alleen. Ik heb dat jonge mensch geacht; hij was bescheiden, had talent; maar, zulk een verhaal—wat kon +het anders dan mijn weerzin verwekken!” + +</p> +<p>“Oom ik geloof....” + +</p> +<p>“Je gelooft het ongerijmde. Stil! Ik had je raad gevraagd, maar behoef hem niet meer. ’t Kwam mij niet geheel onnatuurlijk +voor <a id="d0e5772"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5772">147</a>]</span>dat een gevoelig kind zich wat al te zeer aan den zoon van mijn vroeg gestorven krijgsmakker had gehecht; maar, dat die broeder—na +misschien wat al te veel haar teederheid te hebben opgewekt, haar nu, en tegenover haar vader, durft verdenken; haar durft +betichten van een.... gemeene liaison; dát, zie dat is....” + +</p> +<p>“Maar, bij God....!” + +</p> +<p>“Nog ééns, genoeg August! Ik wil mijn kalmte niet verliezen. Stel je gerust: Jacoba zal genezen ook zonder je meewerking.” + + +</p> +<p>“Hoe! zou ik dan niet willen meewerken om Coba....” + +</p> +<p>“Wij zullen in geen herhaling treden Helmond. Ons gesprek heeft me meer gekost dan je vermoedt. Ik wilde....” + +</p> +<p>Er wordt vrij luide op de deur geklopt. + +</p> +<p>“Wie daar?” roept Van Barneveld. + +</p> +<p>Hendrik opent de deur en zegt op den drempel: + +</p> +<p>“Menheer, mevrouw Helmond vraagt of dokter beneden wil komen? Mevrouw was klaar om te vertrekken en kon niet langer wachten.” + + +</p> +<p>“Zeg aan mijn vrouw of zij nog even....” + +</p> +<p>“Heeft mevrouw Mansburg je niet gezegd dat ik ongestoord wilde blijven?” + +</p> +<p>“Jawel generaal.” + +</p> +<p>“En tóch durf je hierkomen!” + +</p> +<p>“Mevrouw Helmond gelastte me generaal.” + +</p> +<p>“En heb je niet gezegd dat mijn orders....” + +</p> +<p>“Jawel generaal, dat heb ik duidelijk gezegd, maar de jonge mevrouw zei dat dát er niet op aankwam, en dat ik tóch gaan moest.” + + +</p> +<p>Een donkerrood bedekt eensklaps het gelaat van den ouden krijgsman. + +</p> +<p>“Zeg aan mevrouw dat ik zal komen zoodra ik kan;” klinkt Helmonds bevel, en hij geeft een gebiedenden wenk aan Hendrik, die +daarop aanstonds vertrekt. + +</p> +<p>“De onbeschaamde feeks!” murmelt Van Barneveld, terwijl hij zijn gelaat naar een andere zij heeft gekeerd en de vuisten krampachtig +gesloten houdt. + +</p> +<p>Helmond heeft dat laatste gehoord. Het greep hem in ’t hart. Snel werpt hij een blik naar de deur om zich te overtuigen dat +hij zich met den pleegvader alleen bevindt, en dan: + +</p> +<p>“U spreekt van <span class="letterspaced">mijn vrouw</span> oom!” + +</p> +<p>“Ja Helmond, ja!” + +</p> +<p>“Maar gevoelt u niet oom....” + +</p> +<p>“Gevoelen! Ha, dat zal waar zijn, meer dan ik zeggen kan. Bleef ik daarom te midden van ’s-vijands lood in duizend gevaren +ongedeerd, om mij ’t leven door een paar wijven te doen vergiftigen!” + +</p> +<p>Helmond, doodsbleek geworden, staart met saamgeperste lippen op den grijsaard, die eveneens strak voor zich heen ziet. Bijna +fluisterend met een trillende stem, zegt de eerste terwijl hij met de hand op de tafel geleund zich eenigszins naar de zij +van zijn pleegvader vooroverbuigt: + +</p> +<p>“U bedoelt.... toch.... niet.... dat mijn Eva....?” + +</p> +<p>Van Barneveld grijpt den rug van een armstoel vast; blijft strak voor zich heen zien, en geeft geen antwoord. +<a id="d0e5829"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5829">148</a>]</span></p> +<p>“Het kan u geen ernst wezen oom, dat mijn vrouw waarlijk een hinderpaal zou willen zijn voor uw geluk....?” + +</p> +<p>Van Barneveld blijft zwijgen. Met Gods hulp zal hij verder heerschen “over den boozen geest die hem te vervoeren zoekt”.—Helmond +vervolgt: + +</p> +<p>“Al moest het waar zijn wat u ten opzichte van Coba hebt <span class="letterspaced">vermoed</span>, is het dan <span class="letterspaced">Eva</span>’s schuld dat ik haar tot vrouw koos, terwijl ik de goede Coba toch nooit met zulk een liefde zou hebben bemind? Maar bovendien, +de tijd zal het leeren dat mijn huwelijk met Eva Armelo uw kind geen hartzeer heeft berokkend oom. En dan, wat heeft Eva gedaan +dat zij door u een onbeschaamde.... een—o het woord is te bitter—een <span class="letterspaced">wijf</span> wordt genoemd, dat.... u het leven.... te.... vergiftigen zoekt.—Oom, mijn achting, mijn eerbied voor u, ze eischen toch +niet dat ik de vrouw mijner liefde onverdiend zal hooren smaden en beleedigen....?” + +</p> +<p>Van Barneveld wendt zijn gelaat langzaam naar Helmonds zijde, en ’t klinkt schijnbaar kalm op diepen toon: + +</p> +<p>“Zal ik mijn pleegzoon verschooning moeten vragen voor de woorden die hem griefden?—Welaan, het zij zoo, op mijn ouden dag +wil ik den oorlog niet.—August, ga nu heen, we hebben niets meer te praten;—neen, niets meer, niets!—Groet je vrouw August. +Zeg haar dat het beter zal zijn indien we elkaar niet meer—of wil je—slechts zelden ontmoeten. Ik eisch tenminste rust en +vrede wanneer ik dan niet oogsten mag waarop mijn hoop was gebouwd: de liefde van hen die ik.... als eigen zoons heb opgevoed.—Ga +nu August.... je vrouw wacht je.” + +</p> +<p>Dokter Helmond staat een oogenblik besluiteloos. Op dien toon heeft hij den pleegvader nog nooit gehoord. Er was een weemoed +in zijn stem die geweldiger trof dan ooit zijn toorn het gedaan had. August ziet den ouden man in een leunstoel neerzakken. +Met den arm op de tafel ondersteunt hij het sneeuwwitte hoofd. Hoe! blinkt daar een traan in het starende oog,—een traan in +het oog, ’t welk men voorheen wel eens “des vijands vlucht” of “Neerlands krachtigst wapen” heeft genoemd? + +</p> +<p>Van Barneveld wendt zijn gelaat van Helmond af; maar de pleegzoon heeft den traan gezien. Met bliksemsnelheid vliegt een blonde +jeugd en gelukkige jongelingstijd zijn geest voorbij; al wat hij goeds genoot van dien edelen maar gestrengen pleegvader, +het staat daar weer levendig voor zijn herinnering. Zijn waardige lessen of kernspreuken, hoezeer ook somwijlen in tegenspraak +met een vrijere, mildere—misschien een jongere—wereldbeschouwing, doch altijd getuigend voor zijn edelen aard en onkreukbare +trouw, hij hoort ze opnieuw: “Vrees God! Eer den Koning!”—“Heb je vijanden lief, maar verdelg ze die komen om ’t vaderland +te belagen, of hém te bestoken die door God tot opperheer werd gezalfd.”—“Zelfs de rijke werke in zijn jeugd opdat hij met +zijn rijkdom niet arm zij in den ouderdom.”—“God heeft standen en rangen verordineerd: wie huwt beneden zijn stand verbreekt +de ordonnantiën Gods.”—“Wees gestreng maar rechtvaardig; mild voor wie geen handen heeft of op <a id="d0e5853"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5853">149</a>]</span>krukken gaat.”—“Zwijg als uw meerdere spreekt.”—“Buig het hoofd indien de Heer gebiedt.”—“Kruipen doet het laag gedierte.”—”<span class="letterspaced">Knielen</span> zult ge voor <span class="letterspaced">God alleen</span>.” + +</p> +<p>En dan, moest in dit oogenblik het woord niet met gloeiende letters voor Augusts oog geschreven staan: “Vergeet de hand niet +die u de veldflesch reikte toen ge snaktet naar water”? + +</p> +<p>“Oom!” barst Helmond uit, terwijl hij de hand van den grijsaard vat: “ik bid u, spreek zoo niet. Heb ik u niet lief als een +dankbare zoon?” + +</p> +<p>“’t Is wel August, maar ga nu. Waartoe nog meer! Je <span class="letterspaced">vrouw</span> wacht beneden.” + +</p> +<p>“Zou een vrouw mij verhinderen om u te zeggen dat ik u als een eigen vader liefheb?” + +</p> +<p>“Men zal de vrouw boven den vader stellen. Ga nu heen August!” + +</p> +<p>“Maar wij beiden zullen u liefhebben oom; zij <span class="letterspaced">zal</span> wijs worden; maar wees niet te gestreng tegen haar!?” + +</p> +<p>Van Barneveld ziet hem eensklaps aan alsof hij wil vragen: was <span class="letterspaced">ik</span> gestreng tegen háár? Gij die mij kent, hébt gij van dezen avond mijn zelfbeheersching niet gezien?—Maar, zonder spreken ziet +hij weer voor zich neer, en dan: + +</p> +<p>“Ik wenschte nu dat je heengingt August; nóg eens, je vrouw staat te wachten.” + +</p> +<p>“Maar Eva <span class="letterspaced">zal</span> wachten oom! Zonder de zekerheid dat ik nog altijd uw liefde en achting bezit, kan ik niet heengaan. Waardoor heb ik die +liefde verbeurd? Waarin heb ik moedwillig uw hoop bedrogen? Als man van eer verzeker ik u dat ik nooit met Coba’s hart heb +gespeeld, en zelfs, tot het oogenblik, waarin u mij uw vermoeden meedeeldet, is het denkbeeld aan de <span class="letterspaced">mogelijkheid</span> niet eens in mij opgekomen. U gelooft mij oom....? U gelooft me, niewaar?” + +</p> +<p>Van Barneveld antwoordt niet; maar juist in dat zwijgen vindt Helmond zijn vrijbrief. Hij vervolgt: + +</p> +<p>“En, <span class="letterspaced">moest</span> het nu al waarheid wezen dat ik geheel ondanks mij zelven aan uw dierbaar kind een dieper gevoel heb ingeboezemd dan we vermoedden, +wat ik u bidden mag, laat mijn Eva dan toch buiten die teedere zaak. Immers, toen ik reeds haar jawoord ontvangen had, toen +wist ze ternauwernood dat de lieve Coba bestond. En bovendien, haar aard is te edel om gelukkig te kunnen zijn ten koste van +een andere. Is zij dan wat veeleischend misschien, bedenk ook dat Eva geen hart zou hebben aangenomen ’t welk haar niet in +den uitgestreksten zin alleen toebehoorde. Verdenk dus mijn Eva niet. Maar ook, om mijnentwil vergeef mijn jonge vrouw, die +niet in uw goede leerschool werd grootgebracht, wanneer ze eens vergeet....” + +</p> +<p>Eva gekleed met hoed en sjaal heeft de deur van Van Barnevelds kamer geopend, en den drempel overschrijdend, zegt ze nu tamelijk +luid: + +</p> +<p>“Ik geloof August, dat alleen de <span class="letterspaced">jonge vrouw</span> iets te vergeven heeft, wanneer men haar gedurende een paar uren <span class="letterspaced">geheel en al vergeet</span>.” +<a id="d0e5911"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5911">150</a>]</span></p> +<p>“Eva....!” + +</p> +<p>Van Barneveld heeft eensklaps met vlammenden blik naar Eva omgezien; doch, nu zegt hij bedaard: + +</p> +<p>“August.... je hebt het gehoord.” + +</p> +<p>“Maar ik had met oom te spreken Eva.” + +</p> +<p>“Leert mijnheer Van Barneveld misschien dat men ter wille van zulk een gesprek, eerst zijn <span class="letterspaced">jonge vrouw</span> met een vreemde, en later in holle kamers bij nachtlicht geheel alleen zal laten?” + +</p> +<p>“Eva, ik verzoek je....” + +</p> +<p>“....Te begrijpen August, dat men zulk een les niet opvolgt, en althans niet wanneer de zeer wellevende leermeester, die vrouw +<span class="letterspaced">de deur heeft gewezen</span>.” + +</p> +<p>Van Barneveld steeds in zijn armstoel gezeten, grijpt een pen, stoot die eenige malen met kracht op de tafel, en dan, als +hij haar gansch gespleten wegwerpt zegt hij zacht doch met klem: + +</p> +<p>“August, je kent me: Ga nu heen.” + +</p> +<p>“Oom, ik kan....” + +</p> +<p>Van Barneveld reikt hem van terzij, met afgewend gelaat, de hand, en ’t klinkt weer zacht: + +</p> +<p>“Laat dit eindigen; om Godswil, ga heen!” + +</p> +<p>Eva komt den generaal een schrede nader, en met een stem die bits kon heeten indien ze niet door een natuurlijke welluidendheid +werd getemperd, zegt ze: + +</p> +<p>“Ik heb begrepen mijnheer Van Barneveld, dat het eindigen zou nog vóórdat het begonnen was. Dezen avond wilde ik zekerheid +hebben, en....” + +</p> +<p>“Eva, kom, wij gaan.... Bedenk tegen wien....” + +</p> +<p>“Ik bedenk dat zeer goed, en wil dien ouden heer ook volstrekt geen kwaad August; ja zelfs ik zal je niet weerhouden hem lief +te hebben zooveel je dat kunt. Maar, heb ik zelve nog straks zijn eer tegenover dien vreemde trachten op te houden; nú tegenover +hem zelf, en bij ons laatste samenzijn, nu <span class="letterspaced">wil</span> ik spreken: Ik heb altijd vermoed mijnheer de generaal, dat het zoo eindigen moest, en wel.... omdat mijn karakter nooit +sterker in opstand kwam dan wanneer het <span class="letterspaced">trots</span>, gepaard met <span class="letterspaced">schrielheid</span>, ontmoette. Mijn ondervinding....” + +</p> +<p>“Eva zwijg!” roept Helmond hevig: “bij God, dat gaat te ver....” + +</p> +<p>De oude generaal heeft nogmaals en krachtig gestreden, maar ook nogmaals—tegenover een <span class="letterspaced">vrouw</span>, zich zelf overwonnen. Nu opgestaan, zich zijwaarts tot Eva keerend, zonder haar echter aan te zien, zegt hij met een zeer +merkbaar gekunstelde bedaardheid: + +</p> +<p>“Wil me uw ervaringen sparen mevrouw. Met mijn leeftijd zou ik driemaal uw vader kunnen zijn. Mijn trots en schrielheid....” + + +</p> +<p>“Oom ik bid u, zij bedoelde....” + +</p> +<p>“Zij bedoelde mijn <span class="letterspaced">trots</span> en <span class="letterspaced">schrielheid</span> August, en daarom.... dáárom....” Doch de grijsaard kon niet verder spreken. Zijn lippen trilden; de stem stokte hem in de +keel. Helmond greep zijn hand, maar als hij met de andere ijlings een glas water wil inschenken, dan vermant zich de oude +krijgsman voor ’t laatst, en zegt op zacht <a id="d0e5978"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e5978">151</a>]</span>gebiedenden toon, terwijl August Goddank, nog zijn handdruk gevoelen mag: + +</p> +<p>“Laat me.... nu alleen.... of.... of ik vergeet....—Voort Helmond, voort!” + +</p> +<p>En August, wankelend tusschen den verguisden pleegvader en zijn gekrenkte maar onberaden echtgenoote, werpt een gestrengen +blik op Eva, en ze vlucht voor dien blik terug naar de deur. En de grijsaard, neervallend in zijn zetel, bedekt met beide +handen het gloeiend gelaat, en murmelt met tranen in zijn heesche stem: + +</p> +<p>“O God, dit alles op mijn ouden dag! Heb ik dat aan hen verdiend! Groote God, moest ik dit nog beleven!” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZESTIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Was den jongen dokter bij ’t naar huis keeren alsof de starren hem treurig toeriepen dat de zon voor altijd was ondergegaan.—Ach! +is dan de vrouw, die daar aan zijn zijde treedt, de schoone zoetgeurende bloem, die hij op zijn pad gedacht heeft te vinden? +Is zij de teedere zachte; de stille bescheidene; de tevredene eenswillende de plooiende nederige levensgezellin, die hij voor +’t eerst met een kwijnende plooi om den fijnbesneden mond onder den meidoorn heeft begroet? Hoe! is dan de vrouw, die daar +zonder spreken als een donkere massa nevens hem voortgaat, en van wie het hem goeddeed dat zij straks den noode aangeboden +arm versmaadde, is zij dezelfde, wier eerste kus hem voor luttele maanden de grootste zaligheid schonk, wier hemelsche oogen +hem spraken van een eeuwigdurende liefde; wier mondje hem zoo dikwijls de zoetste woordjes had toegefluisterd en zoo plechtig +verzekerd: dat het eenig geluk zou wezen, met en voor hem te leven! + +</p> +<p>—Heeft hij zich dan zóó bedrogen!? + +</p> +<p>—Welk een aard stak er dan in die schoon gevormde vrouw? Ongevoelig en vermetel, ja <span class="letterspaced">onbeschaamd</span> heeft ze den edelen pleegvader grofheden gezegd die.... O God, ’t is ongelooflijk dat zóó iets geschieden kon.—Is het wel +waarlijk gebeurd? Heeft geen droom hem begoocheld? Neen, het is geen droom.—Daar gaat ze; nu bijna geheel aan de overzij van +den straatweg.—Spreekt ze? Neen, ’t Is het fladderen der zijden linten van haar hoed in den avondwind.—Toch meent hij te hooren....?—Neen, +spreken doet ze niet. Is het klappertanden....? + +</p> +<p>“Eva!” + +</p> +<p>Geen antwoord. + +</p> +<p>Hij treedt naar den overkant van den weg haar terzij, en dan, na een oogenblik zwijgens: + +</p> +<p>“Wil je me vasthouden Eva?” +<a id="d0e6006"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6006">152</a>]</span></p> +<p>Nog geen antwoord; maar duidelijk hoort Helmond nu het gerikkel en het geklepper van haar tanden. + +</p> +<p>“Geef me den arm Eva!” + +</p> +<p>“Ik dank je August;” zegt Eva, bijna onhoorbaar, terwijl ze zich geweld doet om het tandengeklapper te bedwingen. + +</p> +<p>“’t Zou toch gemakkelijker voor je zijn; ’t is nog een heele wandeling.” + +</p> +<p>Eva antwoordt niet, maar denkt: En bij den <span class="letterspaced">dierbaren</span> pleegvader staan drie paarden op stal, en zit een koetsier te luieren in de keuken!—Die goede pleegzoon! hij wil mij gaarne +den arm geven, bevreesd misschien dat mij hier op den weg iets overkomen zal. Geen nood, zoo erg is het niet. Zou het mij +bij zijn aanraking niet zijn alsof ik nogmaals den dolksteek zijner oogen gevoelde? Zulk een blik! Op mij.... zijn “liefste”, +zijn “eenige”, zijn “geluk voor altoos”. O! mag dankbaarheid dan zóó verblinden? Zou een man die waarachtig zijn grootsten +schat vindt in de liefde zijner jonge vrouw, zou hij zich aanstonds zóó kunnen stellen tegenover haar, en aan de zij van een +bekrompen autocraat! + +</p> +<p>“Of ik koud ben August? Ja, <span class="letterspaced">koud</span>, verschrikkelijk!” + +</p> +<p>“Ik begrijp het Eva, je hebt....” + +</p> +<p>“Ik heb je ijskoude oogen gezien August. Nee, laat me, ik wil alleen gaan.” + +</p> +<p>“Eva, we hebben onlangs van een kind gelezen, dat bij het naderen van een trein op de rails speelde. De vader schoot toe en +greep het kind met ijzeren vuist. Het kind schreide want de vader had het zeergedaan.... Maar zeg, die ijzeren vuist getuigde +zij voor de liefde van dien vader.... of....?” + +</p> +<p>Eva antwoordde niet. + +</p> +<p>Had dokter Helmond dan vergeten dat hij zijn patiënten gedurende een heete koorts geen versterkende middelen toedient, en +heeft hij niet doordacht dat zijn overtuigend woord in deze oogenblikken zou zijn als olie geworpen in het vuur? + +</p> +<p>—Dat gaat te ver, prevelt Eva binnensmonds. Ei! <span class="letterspaced">ik</span> ben dus het domme onwijze kind dat zelfs niet weet waar het speelt, <span class="letterspaced">ik</span>! terwijl inderdaad de hoogwijze echtgenoot, die zoo beschermend de hand naar de onnoozele uitstrekt, met blindheid is geslagen +en ten koste zijner jonge vrouw de partij trekt van een schrielen laatdunkenden voogd! + +</p> +<p>Toen dokter Helmond en zijn vrouw waren thuis gekomen, en mevrouw Van Hake nog eens even naar den welstand van juffrouw Van +Barneveld kwam vragen, om meteen zoo ongemerkt te zien of ze Eva ook in ’t een of ander behulpzaam kon wezen, toen bespeurde +zij al spoedig dat het bezoek op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> de jonge echtgenooten niet vroolijk gestemd had. + +</p> +<p>Zij achtte het echter verstandig daarvan niet te doen blijken; maar, nadat Helmond nog even in de apotheek was gegaan, zocht +ze Eva een weinig te verstrooien door haar op vriendelijken toon over een huishoudelijke aangelegenheid te raadplegen, terwijl +ze later, alvorens te vertrekken, een schoteltje aardbeien uit een buffetkastje <a id="d0e6050"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6050">153</a>]</span>te voorschijn haalde, met verzoek om dokter met deze eerstelingen eens bij ’t souper te verrassen. Mevrouw Van Hake had ze +zelve van een tuinman gekregen aan wiens dochtertje zij ’t naaien leerde. Maar Eva mocht daar niets van zeggen. + +</p> +<p>En het betere, het edele in Eva fonkelde nu weder in haar oog, terwijl ze daar peinst: + +</p> +<p>—De arme ziel! Zij die zoo weinig, neen die <span class="letterspaced">niets</span> bezit in de wereld, zij kon wel aanstonds wegschenken ’tgeen men haar uit dankbaarheid heeft aangeboden. En, niet uit <span class="letterspaced">haar</span> naam moet ik ze geven, maar zij wil dat ik ze August zal voorzetten alsof ik zelve bedacht had hem er mee te verrassen.—O! +zeker, ’t is een lief en goed mensch die arme vrouw.—Welk een onderscheid met dien nabob van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>! Uit haar attentie—hoe gering op zich zelve—spreekt liefde voor ons, en hartelijke gulheid. + +</p> +<p>En, bijna overluid zegt Eva, met de oogen in de richting der deur door welke mevrouw Van Hake zooeven de kamer verliet: Goed +schepsel, arme sukkel, je had met je ananas-aardbeien op geen beter moment voor den dag kunnen komen. We zijn vriendinnen +hoor, vriendinnen voor altijd! En dan, met een blik op de mooie vruchten: Maar mijnheer Helmond zal van avond geen aardbeien +eten. Immers, er was reeds verkoeling genoeg! + +</p> +<p>En Eva borg de heerlijke donkerroode vruchten weer in de kleine buffetkast. + +</p> +<p>Weinige oogenblikken later ziet ze luisterend op. Een rijtuig—in den aanvang nog zeer van verre—komt al nader en nader, en +doen de huizen der stille Hoenderveldstraat beven en trillen; verschrikt misschien over zulk een onverwacht bezoek in den +laten avond. + +</p> +<p>Hoor, het rijtuig houdt voor de achterdeur stil. + +</p> +<p>Eenige minuten later komt Helmond uit de apotheek terug en zegt: + +</p> +<p>“Mijnheer Debecque laat me op <span class="letterspaced">De Poel</span> halen Eva. Zijn zoon, die voor een paar dagen was thuisgekomen, is ziek geworden. <span class="letterspaced">De Poel</span> is drie kwartier rijdens; ’t zal dus laat worden eer ik terug ben. Jij moet maar naar bed gaan Eva.” + +</p> +<p>“O, als je dat liever hebt.....” + +</p> +<p>“Laat opblijven is niet gezond.” + +</p> +<p>“Och, die gezondheid zal wel zoo schrikkelijk zwaar niet meer wegen.” + +</p> +<p>Helmond ziet haar een oogenblik stilzwijgend aan. Nu gaat hij in de gang; maar komt ook spoedig, met zijn overjas aan en tot +vertrekken gereed, in de huiskamer terug: + +</p> +<p>“Slaap wel Eva.” + +</p> +<p>—Neen, die koude duldt ze niet langer. Nu ze den geliefde daar gereed ziet om haar voor ’t eerst op zulk een vergevorderd +uur, hoewel slechts voor korten tijd te verlaten, nu komt een zekere avond-weekheid—en vooral na een overspanning als die +der laatste uren—zich huwen aan haar liefde voor den echtvriend; en dan, ofschoon met groote zelfoverwinning—want dien ijskouden +<a id="d0e6095"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6095">154</a>]</span>blik kan ze niet vergeten—zegt ze, terwijl ze op het gereedstaande avondbrood wijst: + +</p> +<p>“Ik zou toch eerst iets eten Helmond.” + +</p> +<p>“Nee..... dankje. Ik heb geen trek Eva.—Ik zeg..... wacht me niet; ’t kan wel één uur worden eer ik terug ben.” + +</p> +<p>“Dan zou ik toch zeker eerst nog iets eten.”—Zij gaat naar het buffetkastje; opent het, en..... neen, ze doet het weer dicht. +Maar zie, als Helmond haar straks is genaderd, en haar een zoen ten afscheid zal geven, omdat.... omdat hij het nu voor ’t +allereerst toch niet laten wil, zie, dan heeft ze den kleinen schotel met aardbeien reeds in de hand, en zegt ze met bijzonder +welluidende stem: + +</p> +<p>“Als je er van deze wat bijnaamt August, hé? Een klein stukje brood?” + +</p> +<p>“Eva.... hadt je die voor mij.... die prachtige aardbeien?” + +</p> +<p>“Nee August, niet ik....” + +</p> +<p>“O, dan heeft oom ze gezonden.—Al gisteren had Coba gezegd....” + +</p> +<p>Eva legt haar vinger op den mond: + +</p> +<p>“Stil, niet te voorbarig August. Mijnheer Van Barneveld is er waarlijk onschuldig aan.—Nee, ze zijn van een <span class="letterspaced">arme</span> weduwe, die ze uit haar eigen mond voor je spaarde, en, die zelfs wenschte dat ik haar <span class="letterspaced">naam</span> niet zou noemen.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’t Was een prachtige lente-avond of lentenacht; prachtig inzonderheid voor wie, zooals dokter Helmond, zeer gemakkelijk in +het grijs damast eener overheerlijke coupee—gevrijwaard voor de kou, die dit jaar zeer lang bleef aanhouden—zachtkens geschommeld, +het schoon daarbuiten genieten mocht. + +</p> +<p>De koetspaarden van mijnheer Debecque vlogen over den straatweg; en, door het portierglas heen zag Helmond, hoe de straks +gerezen volle maan hen najoeg als op donzen wiek door het grauw azuur, terwijl ze velden en heuvels en bosschen, al dommelend +of slapend in breede schaduwen, hier en ginds met haar phantastisch zilverlicht, deed <span class="letterspaced">droomen</span> van den klaarlichten dag. + +</p> +<p>En zie, nu Helmond reeds lang heeft getuurd naar die zacht glanzende maan, meest in volle klaarheid voortjagend aan den wolkeloozen +hemel, maar gedurig ook wegschuilend achter takken en blaadjes, waardoor zij zoo tooverachtig heenblonk alsof ze oude sprookjes +vertellen wilde.... zie, nu giet zij eensklaps haar bleeken glans over den zijmuur van een deftig landhuis, terwijl zij het +hooge ijzeren hek aan den straatweg met matte blinklichtjes flikkeren doet. + +</p> +<p>Dat is <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>. + +</p> +<p>’t Is niet vreemd dat Helmond eensklaps in levendige trekken het beeld van den grijzen pleegvader voor oogen heeft. + +</p> +<p>En weer,—maar sterker dan te voren, komt de vraag hem bestoken: Bezit die waardige grijsaard dan inderdaad de gebreken waarvan +Eva hem zoo overmoedig durft betichten? Is hij dan werkelijk trotsch....? + +</p> +<p>—Neen neen, dat kan niet waar zijn.—En toch, sprak hij niet <a id="d0e6143"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6143">155</a>]</span>meermalen dat woord; Er zijn standen en rangen door God verordineerd. Wie huwt buiten zijn stand verbreekt de ordonnantiën +Gods!—En wanneer men dan daarmee zijn houding tegenover den armen Philip in verband brengt! ’t Was toch zijn wil geweest dat +de vurige knaap, het meisje aan wie hij reeds zijn woord van trouw, en helaas ook het recht op zijn naam had gegeven, dat +hij haar dien naam zou onthouden; dat hij haar verstooten zou omdat— omdat er standen zijn.... ha! rangen, hooger en lager, +bepaald naar de geboorte der menschen.—O, den man dien men van kind afaan schier als het middelpunt der wereld, als den edelste +der menschen, als den weldoener, den steun van zijn leven leerde beschouwen, zulk een ziet men zoo moeielijk anders dan bij +den glans der aureole, waarmee wij hem zelf vol geestdrift tooiden. Maar toch, peinst Helmond voort, reeds zoo dikwijls heeft +het mij strijd gekost om het denkbeeld te verjagen, dat er inderdaad op den bodem van dat hart een trots zetelt, die slechts +op de gelegenheid wacht om zich naar waarheid te toonen.—Zou dan die vrees voor Eva’s zucht naar grootheid, zouden zijn bedenkingen +tegen mijn keuze, inderdaad de uitvloeisels van dien trots zijn geweest, ofschoon hij het steeds te verbergen zoekt? Oom is +goed voor iedereen, maar zijn toon klinkt meestal gestreng; tegenspraak duldt hij niet, en gemeenzaam met zijn minderen is +hij nooit.—En dat andere....? Maar neen, mijn gansche leven, alles wat ik ben, ’t is immers het klinkendst protest tegen zulk +een beschuldiging.—Hij, de weldoener, de grootmoedige, die zelfs twee arme knaapjes tot zich nam, hij zou de kiem in het hart +dragen van dien wortel van alle kwaad? + +</p> +<p>Helmond weet niet meer waaraan hij later een geruimen tijd heeft gedacht. Onder ’t voortrijden zag hij wel, dat kleine zwarte +wolkjes nu en dan de maan hebben befloerst, maar wánneer dat begonnen is.... hij weet het niet. ’t Is aanstonds een heele +boel donkerder wanneer zoo’n wolkje de glanzende nachtvorstin in den weg treedt; doch zie, doorschijnender vluchten de laatste +vlokjes reeds heen, en voorzeker, wanneer het dan weer helder en licht is—neen, dan komen weer andere veel grootere vlokken +en wolken, en, de maan zal ’t verliezen in den kamp, want..... de lucht gaat betrekken. + +</p> +<p>Straks in de lanen van het landgoed <span class="letterspaced">De Poel</span> was het,—ofschoon geen donkere nacht, toch in geen geval helder. + +</p> +<p>—Mijn Eva ziet scherp en met onbevangen blik, peinst Helmond, terwijl hij in het dommelig zwart voor zich heen staart: Onverstandig, +berispelijk zelfs was haar overmoed; maar ongelijk, inderdaad ongelijk heeft ze niet. + +</p> +<p>Aan een kleinen zwaai van het rijtuig en aan het knoerpen der wielen en paardenhoeven in ’t kiezel zand, bespeurt Helmond +dat men den oprit van <span class="letterspaced">De Poel</span> heeft bereikt. Eenige oogenblikken later stapt hij de coupee uit, en treedt de vestibule van het fraaie landhuis binnen. + + +</p> +<p>De oude baron Debecque ontvangt den dokter in de vestibule. Men heeft zijn komst met verlangen tegemoet gezien. Eergisteren +is Archibald—de voorzoon van mevrouw Debecque, een charmante <a id="d0e6161"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6161">156</a>]</span>jongen, die voor zes jaren geheel vrijwillig, maar zeer tegen den zin zijner familie naar de Oost was gegaan,—met overplaatsing +bij het leger in Nederland, uit Indië in de ouderlijke woning teruggekomen. + +</p> +<p>“Vandaag,” zoo geeft Debecque eenigszins gejaagd de verdere inlichting: “vandaag, vooral van avond, zag hij vreeselijk bleek; +fameuze pijn in de zij; belemmerde ademhaling; koortsig; mama zeer ongerust, natuurlijk!—Vooral niets laten blijken indien +er gevaar mocht wezen.—Jawel op die kamer; ga binnen dokter.” + +</p> +<p>Archibald Hardenborg, omtrent zes en twintig jaren oud, had een bijzonder gunstig voorkomen; men kon hem gerust een type van +mannelijke schoonheid noemen. Nú, zooals hij daar met de donkerblonde krulharen om het eenigszins bleek gelaat in het kussen +neerligt, nu zal men het eerste wel aanstonds toestemmen, doch waarschijnlijk het tweede niet zoo gereedelijk beamen. + +</p> +<p>Helmond groet mevrouw Debecque, die zwijgend een welkomstteeken heeft gegeven, en gaat dan aanstonds naar het ledikant. + +</p> +<p>“Ah zoo, ben je daar menheer Helmond;” zegt de zieke tamelijk snel, ofschoon het te hooren is dat hij moeite heeft om zoo +rad te spreken: “Mama’s troetelgodin, de lieve Hollandsche lente, heeft me leelijk in m’n wiek geschoten.—’t Spijt me dat +ik je.... derangeeren moet.—Links in de zij, jawel.—Een pols als een gangklok.... Volstrekt geen kwaad bij.... Hoor je wel +mama.... ’t is niemendal!” + +</p> +<p>“Wees zoo goed luitenant! u niet te veel met spreken in te spannen, ’t Valt u moeielijk niewaar?” + +</p> +<p>“Als je me nu vroeg om bijvoorbeeld een “Grace” uit de Robert of zoo iets te zingen, dan ja.... ai!.... Nee nee, ’t is zoo +erg niet.” + +</p> +<p>“Heb je weer meer pijn?” vraagt de oude baron, en ziet beurtelings zijn zoon en dokter Helmond aan. + +</p> +<p>“Om u de waarheid te zeggen papa, daar hou ik zoo precies geen boek van. ’t Is in alle geval een allemachtig mooie bestiering, +dat een patiënt z’n rantsoen pijn niet voor de heele expeditie opeens.... te.... dragen krijgt.” + +</p> +<p>Bij de laatste woorden, half lachend gesproken, bemerkte Helmond opnieuw dat dit schertsend spreken—waarschijnlijk het gevolg +van een doorgaans vroolijken aard, en ter geruststelling zijner moeder—den patiënt meer moeite kost dan hij weten wilde. Archibald +wendde het gelaat naar de binnenzij van het ledikant, en Helmond vernam voor niemand dan hém verstaanbaar de woorden: + +</p> +<p>“Een pleuris hé? Zeg aan mama dat het niets te beduiden heeft.” + +</p> +<p>Mevrouw Debecque was een eenigszins vreemd, schichtig, lief leelijk mensch van ruim vijftig jaren. + +</p> +<p>Als de echtgenoot van den steeds galanten en doorgaans opgeruimden ouden baron, die <span class="letterspaced">zelf</span> een goed gevormd gelaat had, waarover iets blank-zilverachtigs verspreid lag; als de echtgenoot van zulk een man, moest mevrouw +Debecque, op wie haar voor ’t eerst ontmoette, wel een zonderlingen indruk maken. + +</p> +<p>Ofschoon van patricische, maar niet van adellijke afkomst, had <a id="d0e6192"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6192">157</a>]</span>mevrouw Debecque een <span class="letterspaced">zeer</span> burgerlijk voorkomen. Wat echter de minder schoone weduwe van den kapitein Hardenborg, vooral in de oogen van den baron Debecque +tot een zeer wenschelijke partij heeft gemaakt, was de omstandigheid dat mevrouw Hardenborg, geboren Rebecca Fontayn, een +zeer groot vermogen bezat; en, dewijl de baron na den dood zijner eerste vrouw—die hem een paar huwbare dochters had nagelaten—zich +in groote financieele moeielijkheden bevond, zoo was hij verstandig genoeg geweest om te zorgen “dat hij baron kon blijven” +ten einde ook aan zijne dochters, namens de tweede mama, een huwelijksgift te kunnen aanbieden, eenigszins geëvenredigd aan +haar stand. + +</p> +<p>Nochtans, hoewel Debecque “baron en vader was in de eerste plaats”, en ofschoon hij nog geenszins ongevoelig mocht heeten +voor vrouwelijk schoon, hij was te zeer <span class="letterspaced">edelman</span>, om zijn woord van trouw aan de weduwe Hardenborg te schenden, of voor haar toenmaals tienjarig zoontje Archibald, liefde +te huichelen, indien hij niet werkelijk dat aardige kind als zijn eigen had liefgekregen. + +</p> +<p>Debecque heeft aan zijn tweede vrouw nooit gezegd dat hij haar “vurig beminde” of dat hij haar “schoon vond”, maar somwijlen +slechts dat “die beste lieve Archibald, waarlijk wel wat op zijn moeder geleek”. + +</p> +<p>En immers, zoo iets te hooren, het was voor die moeder reeds meer dan zij wenschen kon. + +</p> +<p>Toen Archibald op twintigjarigen leeftijd officier is geworden, toen heeft mevrouw Debecque de zwaarste slag van haar leven +getroffen. Met zijn vurigen aard, had haar jongen rust noch duur gekend eer hij den steeds gekoesterden maar lang verzwegen +wensch zag vervuld, om als officier naar Oost-Indië te vertrekken, waar, zooals hij zeide, de nikker-populatie tenminste van +tijd tot tijd nog zorgde dat een Nederlandsch officier zich leerde herinneren waarvoor hij den degen droeg. Met de vaste belofte +“dat hij juffrouw Insulinde ’t vaarwel zou toeroepen als ze hem soms wat al te chaude werd, of wanneer ze een van z’n ledematen +als liefdepand zou hebben geëischt; met ernstige beloften, ook van “schrijven” en “niet vergeten” en “niet roekeloos wagen” +en “altijd maar denken” enz., is Archibald vertrokken, zonder dat ook de invloed van papa Debecque hem heeft kunnen bewegen +om af te zien van den altijd gekoesterden wensch. + +</p> +<p>Met Archibalds vertrek was voor de goede vrouw de zon uit het landschap verdwenen.—Zij is aan ’t sukkelen geraakt, en terwijl +haar schoonheid daardoor in geen geval had mogen winnen, ging bovendien het schichtige van haar blik zich steeds sterker in +haar handelingen openbaren, zoodat zij zeer menschenschuw en dikwijls uiterst zwaarmoedig en zwaartillend geworden is. + +</p> +<p>Doch, sedert een half jaar, toen men het bericht uit de Oost ontving dat Archibald zou terugkomen, is mevrouw Debecque oneindig +veel beter geworden; zij sliep veel geruster en was, voor den gewonen beschouwer, dan ook niets anders dan.... een eenigszins +vreemd, schichtig, lief leelijk mensch. +<a id="d0e6212"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6212">158</a>]</span></p> +<p>En nu, twee dagen na Archibalds blijde tehuiskomst, werd hij eensklaps ziek; o goede God, en erger ziek dan men bekennen wilde, +ja, dat zag de moeder zeer duidelijk. + +</p> +<p>Dokter Helmond heeft zijn recept geschreven, en geeft verder den noodigen raad. Opstaande zegt hij nu: + +</p> +<p>“Tot morgen jonker. Zoodra de middelen er zijn, trouw innemen, hoor!” + +</p> +<p>Door den baron vooruitgegaan en op het portaal gekomen, voelt Helmond zich eensklaps aan ’t pand van zijn jas trekken. + +</p> +<p>“Dokter, zeg, verberg mij niets: is hij vergiftigd misschien? Door een wraakzuchtige in Indië.....? O God, dat zou verschrikkelijk +wezen! Een langzaam werkend vergif?” + +</p> +<p>“<span id="d0e6225" class="corr" title="Bron: Vergeven">Vergiftigd</span>?” zegt Helmond zonder verbazing, want hij weet wel dat mevrouw Debecque zeer sombere oogenblikken heeft: “Nee waarlijk, daar +is geen quaestie van mevrouw.” + +</p> +<p>“Och waarlijk niet dokter! Maar mijn kind is toch ziek, ernstig ziek. Zal hij beter worden, <span class="letterspaced">zeker</span>?” + +</p> +<p>“We zullen ons best doen om den luitenant weer heel gauw op de been te helpen. Maar, als u je ongerust maakt, en de luitenant +het bemerkt, dát doet kwaad, natuurlijk.” + +</p> +<p>“Och, ongerust ben ik niet....” Zeer zachtjes: “Maar hij is heel rijk; en ik ben er zeker van dat er zijn die loeren op zijn +geld; jawel!—U zult de drankjes zelf en alleen klaarmaken?—Nu ik zal niet angstig zijn; maar hij is mijn eenig kind, en mijn +voornaamste erfgenaam—Een klein beetje loeren ze wel dokter,—jawel, jawel!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Terwijl de coupee weer voorkomt, wil mijnheer Debecque volstrekt dat Helmond even in de huiskamer een glas wijn zal drinken. + + +</p> +<p>Helmond herhaalt op Debecque’s vragen zijn verzekering: dat het met den luitenant, naar hij vast vertrouwt, wel spoedig zal +terecht komen; bovendien hij heeft een krachtig gestel en een vroolijke natuur, maar.... men kan een ziekte niet vooruitloopen. + + +</p> +<p>“Doe toch wat je kunt dokter,” dringt de baron: “je weet niet hoe blij ik was toen ik Archibald weer behouden thuis zag. Mijn +vrouw scheen letterlijk een geheel ander mensch geworden; over niets niemendal hebben we eenige tobberij gehad. Je begrijpt +me.—Zie, voor ’t geluk van mijn vrouw moet ik zorgen zooveel ik kan; maar bovendien, ik houd van Archibald, waarachtig! Allercharmantste +jongen! In één woord, doe wat je kunt. ’t Rijtuig blijft om zoo te zeggen voor je ingespannen. Zijn twee visites daags niet +te veel van je tijd gevergd, maak er drie. Zijn consulten noodig.... beslis en handel.—Nee nee, ’t is maar omdat ik die arme +vrouw dat kind zoo duizendmaal gun; en.... zelf, ja <span class="letterspaced">zelf</span> heb ik veel liefs van hem ondervonden. Onder ons gezegd amice, ’t was al mijn plan om ’t mooi gelegen <span class="letterspaced">Hoeverszathe</span> voor hem te koopen; ’t ligt vijf minuten van hier en vlak aan den straatweg. Niewaar, als hij zich dan een lief mooi vrouwtje +koos, zooals bijvoorbeeld een mevrouwtje Helmond;—ja ja dokter, dat is charmant, charmant! eere hebbe <a id="d0e6251"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6251">159</a>]</span>je smaak. Ik zeg, als Archibald zoo nabij ons kwam wonen; natuurlijk den dienst quitteerde, en al vast over een tien duizend +jaarlijks te beschikken kreeg, niewaar, dat zou voor z’n moeder en ook voor mij een waar genot, een.... Ah, daar hoor ik het +rijtuig.—Nu, zooals gezegd is; we stellen het onbepaaldst vertrouwen in je. Doe voor den vroolijken snaak wat je kunt; spaar +niets, en wat het rijtuig betreft, je bestelt maar zelf en disponeert er over,—als ’t noodig is hoe meer hoe liever. Adieu! +Wel thuis! Respect aan je mooie vrouwtje met haar schrander oog.—Jan, zeg aan Karel dat hij rijdt als de drommel!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Toen Helmond een klein half uur later, terwijl de maan geheel achter donkere wolken verborgen bleef, het groote hek van het +nu gansch weggedommelde landhuis <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> voorbijreed, toen dacht hij niet meer aan den nieuwen patiënt, wiens toestand hem ook inderdaad geen reden tot bezorgdheid +gaf, maar, voor zijn geest stond daar opnieuw en altijd weder het beeld van den pleegvader. + +</p> +<p>—Neen, er is geen twijfel meer: ofschoon Eva in eerbied is te kort geschoten, en niet zacht, niet vrouwelijk, in één woord +niet <span class="letterspaced">goed</span> heeft gehandeld, zij heeft toch den generaal bij zijn ware namen genoemd, niet verblind, zooals hij, door het altijd hoog +opzien tegen dien krachtigen krijgsman met zijn vaste principes, of verweekt misschien door het voeden van een wat al te kinderlijke +onderwerping en dankbaarheid. Ja, niet slechts is hij hoogmoedig en trotsch, maar <span class="letterspaced">schriel</span> daarenboven. Helaas! het is niet anders. + +</p> +<p>—Hoe! als men twee kinderen <span class="letterspaced">aanneemt</span>, twee arme weezen, zal men dan het recht hebben om één dier kinderen—alleen omdat hij zich tegen onzen wil verzet, of ons +een ongepast, een beleedigend woord naar het hoofd werpt, terug te stooten in den poel van armoede en gebrek?—Neen, dat is +waarachtig <span class="letterspaced">wreed</span>! dat is.... —Maar zacht, heeft oom Van Barneveld dan toch niet dikwijls getoond....? + +</p> +<p>—Helaas! dat bezoek bij de familie Debecque zou zelfs niet noodig zijn geweest om Helmond te overtuigen dat Eva scherper heeft +gezien dan hij. Immers, een paar uren geleden hebben Eva en Helmond—het eigen pleegkind met zijn jonge vrouw—dezen zelfden +weg te <span class="letterspaced">voet</span> afgelegd—het eind van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> tot aan Romphuizen! En ginds: In het belang van een stiefzoon, wiens dood den baron Debecque tot universeelen erfgenaam van +het kolossaal fortuin zijner vrouw zou maken, daar zal het rijtuig van mijnheer de baron om zoo te zeggen steeds ingespannen +voor den dokter gereed blijven. Niets, <span class="letterspaced">niets</span> moet er ontzien worden. En dan, welk een vertrouwen op Helmonds <span class="letterspaced">kunde</span>! ’t Is daar geen geringschatting der geneeskunst—ofschoon helaas, de resultaten der wetenschap nog altijd te luttel en onbevredigend +zijn.—Zie, men stelt er een onbepaald vertrouwen in hem als dokter, wanneer hij handelen zal in ’t belang van den patiënt. +’t Is daar geen uithooren slechts, om straks eigendunkelijk voort te leven met hypothesen zonder voorafgegane studie en degelijk +onderzoek.—Welk een onderscheid! <a id="d0e6290"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6290">160</a>]</span>Inderdaad, wanneer de wereld het wist, men zou zich moeten schamen: Een man als Debecque, die toch twee <span class="letterspaced">eigen</span> dochters heeft, hij bedoelt het welzijn van zijn stiefzoon alsof het zijn eigen leven gold; hij wenscht hem gelukkig te zien +en steeds nauwer aan zich te verbinden. Een heerlijk en kostbaar landgoed wil hij hem koopen; een lief mooi vrouwtje wenscht +hij hem toe, zonder zich door de gedachte aan een zeer mogelijke vermeerdering der familie te doen weerhouden. En dan, een +jaarlijksche toelage van tien duizend gulden zal hij hem gaarne bij zijn huwelijk verzekeren.—Tien duizend gulden! O Eva, +Eva! ’t is hard maar ’t woord moet er uit: Je hebt gelijk, oom is schriel, verfoeielijk <span class="letterspaced">schriel</span>! De zeer vermogende generaal geeft aan den bevoorrechten pleegzoon een jaarlijksche toelage van driedui... ho, van driehonderd, +zegge: drie-<span class="letterspaced">honderd</span> gulden. En dan, goeje hemel! de vreugde over de geboorte van een kind; de blijdschap over ’t huwelijksheil van zijn beminden +pleegzoon, zal door den schatrijken oud-generaal worden gevierd met een geschenk van honderd gulden! <span class="letterspaced">Honderd</span> gulden! Waarlijk, zulk een vreugd is al te uitbundig!—Ja, Eva had toch gelijk toen ze bij ’t vernemen van die “schitterende +toezegging”, half blozend half glimlachend fluisterde, dat Helmond tegen dien tijd wel zorgen mocht een fiksche brandkast +in huis te hebben. + +</p> +<p>—En dan, tweehonderd gulden voor een huwelijksreis, die veertien dagen zou duren, terwijl dat geld hem nog bovendien als honorarium +voor zijn eerste consult was aangerekend! Tweehonderd gulden, terwijl Eva—niet meegeteld de diamanten, die hij haar op dien +laatsten morgen heeft gekocht—bijna zóóveel besteden moest om in de geboorteplaats der mode, een weinig comme il faut voor +den dag te komen. + +</p> +<p>’t Zijn droeve oogenblikken in ’t leven wanneer een illusie der kindsheid ons ontvalt, wanneer de vereering voor ouders of +opvoeders moet plaats maken voor den onbevangen blik van het rijper verstand, en die edelen—die heiligen misschien—weggerukt +van hun verheven voetstuk, daar staan als zeer gewone menschen met hun dwaasheden en gebreken. + +</p> +<p>Toen Helmond thuisgekomen, aan Thomas zijn recepten had gegeven om ze aanstonds klaar te maken, toen zag hij al spoedig Eva’s +rijkgelokt hoofdje om den hoek der apotheekdeur verschijnen terwijl haar schoone oogen—en zonder eenige terughouding—hem vriendelijk +toelonkten. O welke heerlijke schrandere oogen! Ja <span class="letterspaced">schrandere</span> oogen; die oude baron heeft het goed gezegd. + +</p> +<p>En wat moest dokter Helmond dan gevoelen nu hij na een avond als deze, in ’t holle van den nacht van een zieke teruggekeerd, +niet zooals voorheen een kil en zwijgend tehuis, maar, <span class="letterspaced">in</span> dat huis een prachtige jonge vrouw mag vinden, die.... gedurende een paar lange uren heeft gewaakt en gewacht, alleen om +hem te toonen hoe oprecht en teer ze hem bemint; die hem straks zachtjes toefluistert dat ze er waarlijk berouw van heeft +dien ouden man wat al te openhartig te hebben toegesproken, omdat.... haar lieve August hem immers zooveel dank is verschuldigd! + +<a id="d0e6318"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6318">161</a>]</span></p> +<p>O! en nu hij haar zijden lokken voelt wiegen langs zijn wang, en haar zoetste kus hem weer verrukt, ja, nu beseft hij dat +er inderdaad op de gansche wereld toch geen is, die hem meer ter harte gaat dan zijn Eva; dat hij slechts leven moet vóór +en mét haar; dat hij desnoods ieders liefde zal kunnen missen indien hij slechts zooals nu, het moede hoofd mag vleien aan +hare borst, wanneer hij maar rusten mag in haren arm. En terwijl nu die schoone oogen, ofschoon ze slechts van liefde spreken, +hem herinneren aan den stond toen hij voor God en de menschen betuigde dat hij zijn vrouw zou liefhebben als zijn eigen lichaam, +met verstand; dat hij niet bitter tegen haar zou wezen, maar haar de eere geven als het zwakkere deel; nu zegt hij al spoedig +in den zaligen roes der min, na zoo vele uren van zieleleed: + +</p> +<p>“En zul je mij dien naren zwarten blik dan ook vergeven, en vast hem vergeten mijn beste wijfje?” + +</p> +<p>En Eva zoent haar echtvriend weder, terwijl haar zachte hand hem een haarlok van het voorhoofd strijkt. + +</p> +<p>En hij: “O, ik wist het Eva, en geloof mij dan ook, <span class="letterspaced">voortaan</span> zullen we <span class="smallcaps">EEN</span> zijn zooals het behoort. Immers wij zijn elkaar het allernaaste. Nee Eva, zeker, ik trek geen partij meer voor wie mijn liefste +zou durven beleedigen. Ik zie den schoonen kant van haar fiksch karakter, en stel dien in ’t licht alsof het mij zelven gold. +Zie, en wij onderwijzen dan elkander; ik leer van mijn vrouwtje om zaken en personen, ofschoon in een liefderijken geest, +te beschouwen zooals ze werkelijk zijn, en zij....” + +</p> +<p>Op dit oogenblik was het Eva echter niet mogelijk naar een reeds bekend <span class="letterspaced">sermoen</span> te luisteren. De bekentenis van haar August was dan ook al te verrassend. Met een schalksch lachje valt ze nu in, terwijl +ze zijn baard om haar blanken vinger doet krullen: + +</p> +<p>“Ei! als het je dan heusch ernst is om zaken en personen te beschouwen zooals ze zijn, komaan mijn lief Augustje, beken jij +dan eens volmondig, dat deze zeer geroemde huiskamer zóó ongelukkig laag van verdieping en zóó akelig doodsch is, dat de vrouw +die er haar lieven man, dag aan dag en soms ’s-avonds laat vol ongeduld zal wachten, zich er suf in kniezen of wel een tering +op den hals halen moet!” + +</p> +<p>—Een tering!—Dat woord treft Helmond pijnlijk. Wat heeft hij gevreesd toen hij Eva voor ’t eerst onder den meidoorn ontmoette? +Een tering! En—Eva ziet wat bleek. Van ’t late opzitten misschien? + +</p> +<p>“Komaan August, beschouw de kamer dan eens zooals zij waarlijk is, en spreek.” + +</p> +<p>“Nu ja, ik wil niet zeggen Eva....” + +</p> +<p>“Nee nee, <span class="letterspaced">volmondig</span>!” + +</p> +<p>“Vroolijk is anders Eva, welzeker.”—Haar teer omhelzend: “’t Wordt nu tijd tenminste dat we een andere kamer gaan opzoeken: +’t sloeg daarbuiten al twee.” + +</p> +<p>En terwijl ze samen naar boven gaan—zoo heel vertrouwelijk, hand in hand—zegt Eva zachtjes langs zijn schouder heen: +<a id="d0e6355"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6355">162</a>]</span></p> +<p>“Ik las van avond toevallig in ’t Romphuizer blaadje, dat het <span id="d0e6358" class="corr" title="Bron: oud-burgermeestershuis">oud-burgemeestershuis</span> over drie weken geveild, en acht dagen later publiek zal worden verkocht. Heusch, bij Siebold in de <span class="letterspaced">Gouden Arend</span>.” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZEVENTIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Den volgenden morgen nadat Eva zich voor ’t koffiedrinken gekleed had, ontstelde ze een weinig toen ze, beneden gekomen, in +den zak van haar japon nog den brief vond, dien ze den vorigen avond voor August van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> had meegenomen. Maar immers haar lieve man zou wel begrijpen dat zij, door ’tgeen er is voorgevallen, dien brief vergeten +moest. + +</p> +<p>En August heeft het begrepen. Doch, niet zoodra had hij het adres van den veel gestempelden brief bezien, en in het schrift +de hand van Jacoba Van Barneveld herkend, of hij stak hem snel in zijn jaszak, om echter losweg te zeggen: + +</p> +<p>“O van..... ne dinges, dat was niets; al gesproken.” + +</p> +<p>“Dinges, een patiënt?” + +</p> +<p>“Ja, ’t heeft niets te beduiden.” + +</p> +<p>“Wil je eens weten August, wat ik dacht toen ik dien brief voor je kreeg?”’ + +</p> +<p>“Welnu?” + +</p> +<p>“Ei, dacht ik, is mijn lieve man zoo met dames aan ’t correspondeeren. Ja, ’t kan niet missen, ’t adres is van een vrouwenhand, +en....” + +</p> +<p>“Is dat zoo duidelijk? Waaraan zou dat te zien zijn? Ik ken dames genoeg die een fiksche heerenhand schrijven, en heeren in +legio die krabbelen als een keukenmeid. Ik verzeker je.....” + +</p> +<p>“Hé August, hoe vat je daar ineens zoo verschrikkelijk vuur op? Zóó zou je iemand waarlijk op gedachten brengen die....” + +</p> +<p>“Die....? Wat meen je Eva?” + +</p> +<p>Er werd aan de deur geklopt. + +</p> +<p>Een oogenblik later overhandigde Thomas Van Hake aan de doktersvrouw een brief waarvan het adres luidde: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>Madame E. Helmond. + +</p> +<p>née Van Armeloo, + +</p> +<p>en ville.”</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Eva bloosde niet, maar, het adres beziende, ging ze toch naar <a id="d0e6406"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6406">163</a>]</span>het venster om een kleine ontroering te verbergen. ’t Was dwaas, bespottelijk; maar ’t kon ook niet zotter treffen: juist +op het oogenblik dat de brief, dien August zoo haastig had geborgen, haar inderdaad begon te intrigeeren en—zij moest het +zich zelve bekennen—terwijl Helmonds vreemde houding haar onaangenaam heeft getroffen, bracht men haar een brief van een.... +onbekende <span class="letterspaced">mannenhand</span>. + +</p> +<p>Eva zal echter van <span class="letterspaced">haar</span> brief <span class="letterspaced">geen</span> geheim maken. Dat behoort en dat behoeft ook volstrekt niet. + +</p> +<p>Helmond ziet haar zwijgend aan. Eva opent den brief en leest voor zich zelve: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Mevrouw! + +</p> +<p>Gisteravond, na een hoogstaangename kennismaking met de echtgenoote van mijn hooggeëerden dokter, thuis gekomen, heeft het +mij tot een waar genoegen verstrekt om—voor zooveel de bronnen er mij toe in staat stelden—na te sporen of mijn vermoeden +zekerheid zou blijken te zijn.....” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Wat scheelt je Eva? Je wordt bleek. Van wien is die brief?” + +</p> +<p>Eva heeft zich spoedig hersteld; ze weet nu waarover die brief handelt. Een paar seconden ziet ze August zwijgend aan, en +dan zegt ze met nadruk, ofschoon vriendelijk zacht: + +</p> +<p>“Ik denk op dit oogenblik, in verband met een brief die straks zoo spoedig in een jaszak werd geborgen, aan een laatsten avond +in ’t Hotel du Helder. Als dokter Helmond telkens redenen heeft om wat men hem schrijft voor zijn vrouw te verbergen, zou +dat niet een zeer slecht voorbeeld kunnen zijn.....? Maar nee, nee August, zoo wil ik het niet. Ziehier, wij zullen samen +lezen.” + +</p> +<p>“Zou je denken Eva, dat een zweem van.... jaloezie..... of.....?” + +</p> +<p>“Ssst ssst beste man, wie zou aan zóó iets denken! Kom lees nu mee; ’t betreft.....” + +</p> +<p>“Is het je wensch; is het noodig? goed! maar zoo niet.... als men mijn lieve kind slechts den eerbied betoont, dien men haar +als vrouw is verschuldigd, dan ben ik tevreden.” + +</p> +<p>“O wat dát betreft; zie maar, de laatste regels ze vloeien over van eerbied.” + +</p> +<p>Een oogenblik later lezen Eva en Helmond te zamen: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“.... thuis gekomen heeft het mij tot een waar genoegen verstrekt om, voor zooveel de bronnen er mij toe in staat stelden, +na te sporen, of mijn vermoeden zekerheid zou blijken te zijn, dat n. l. mijnheer uw vader inderdaad een afstammeling is van +het bekende oud-Hollandsch geslacht der graven Van Armeloo.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Wat, duivel, is die Kartenglimp gek!” + +</p> +<p>“Hé, vinje?” + +</p> +<p>Men leest verder: + + +<a id="d0e6453"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6453">164</a>]</span></p> +<div class="blockquote"> +<p>“Met het familiewapen van Mijnheer uw vader bekend, mocht ik inderdaad de overeenkomst treffend bevinden.”</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Hier volgde een beschrijving van het bedoelde wapen. + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Mijne vroegere relaties”—zoo luidde het verder in den brief—“brachten mij in kennis met een onzer eerste genealogen. Door +hem werd het mij duidelijk hoe niet zelden—tijdens de Hervorming vooral—zonen uit de aanzienlijkste geslachten hun adellijke +titels prijsgaven om ze, bij het omhelzen van de Calvinistische leerstellingen, met die van herder en leeraar te verwisselen. +Bedrieg ik mij niet, zeer geachte Mevrouw, dan heeft Mijnheer uw vader mij eens meegedeeld dat hij van Duitsche afkomst was, +maar, dat zijn genealogie niet verder reikte dan tot zijn grootvader genaamd Peter Harmen Armelo, die in 1787 te Birchheim +in Hanover gestorven was. De treffende overeenkomst der wapens doet mij schier met volkomen zekerheid beweren, dat een der +voorvaders van Mijnheer uw vader, om geloofs- of andere redenen uitgeweken, zijn Hollandschen graventitel heeft prijsgegeven +om te zijn een dienaar in den wijngaard des Heeren.—Wanneer zijn nakroost echter, zooals Mijnheer uw vader deed, opnieuw het +zwaard voerde voor het erf, waarop zijn stam is geworteld, dan, dunkt mij, dient de gravenkroon hem te worden hergeven....” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Welzeker!” lacht Helmond: “alleraardigst!” En hardop lezend: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Den ondergeteekende zal het een waar genoegen zijn, indien hij nader mag vernemen of de familie Van Armeloo hem zal vergunnen, +naar zijn beste vermogen mee te werken tot het herwinnen van een zoo schitterenden titel, dien zij—naar zijn bescheiden meening—niet +aan haar <span class="letterspaced">nakomelingen</span> mag onthouden, en waarvoor zij zich slechts een geringe financieele opoffering zal te getroosten hebben. + + +</p> +<p>“Met de meeste onderscheiding en respectsverzekering, zoowel aan dokter Helmond als aan de geëerde familie Van Armeloo, heb +ik de eer te zijn, + + + +</p> +<p>Mevrouw! + + +</p> +<p>Uw zeer bijzonder gehoorzame en dv. Dr. + + +</p> +<p><span class="smallcaps">Kartenglimp</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Het hinderde Eva wel dat Helmond alweder lachte en haar met de woorden: “Wel wel, gravin Van Armeloo!” op eenigen afstand +met zekere kluchtige reverentie beschouwde; doch zij zou hem niet toonen dat de ontvangen meedeeling haar borst met zulk een +ongekende verrukking had vervuld. + +</p> +<p>“Wel kind, wat of er van den armen dokter zou geworden zijn, als men eerder had geweten ’tgeen die zeer vindingrijke majoor +nu zoo eensklaps heeft uitgevonden!” + +</p> +<p>“Is dat het loon voor mijn openhartigheid? Meen je August, dat <a id="d0e6489"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6489">165</a>]</span>ik niet reeds lang heb vermoed en geweten ’tgeen die man daar schreef?” + +</p> +<p>“Waarlijk, al lang?” + +</p> +<p>“Maar heb ik er ooit van gesproken of er zelfs ooit op gedoeld?” + +</p> +<p>“Nu, laten we er dan ook maar <span class="letterspaced">te zamen</span> om lachen mijn wijfje. Weet je wat <span class="letterspaced">ik</span> geloof?—Ronduit gezegd, ik geloof hoe langer hoe meer dat die majoor de rechte broeder niet is. Hij wil zich aangenaam maken; +en daarom dien gekunstelden brief.” + +</p> +<p>“Genoeg van dien man August; zijn persoon staat mij tegen; maar hem om het schrijven van dien brief te beschuldigen, dat is +onheusch. Gesteld eens dat hij waarheid had geschreven, dan zou hij voor ’t allerminst op onze erkentelijkheid aanspraak hebben. +’t Is zeker dwaas zich te verheffen bij de gedachte dat men zulk een adellijken titel zou kunnen bezitten, maar, er om te +<span class="letterspaced">lachen</span>.... nee! Indien het inplaats van de familie Armelo de familie Helmond gold, ik weet niet August of je dan....” + +</p> +<p>“Ah ja, daar zeg je een goed woord, als het de familie Helmond gold! Ja dan....” + +</p> +<p>“Welnu....?” + +</p> +<p>“Dan zou het voor die onderschrapte “nakomelingschap” tenminste nog van eenige waarde kunnen worden; maar kindlief, vader +Armelo heeft twee dochters; de eene is het vrouwtje van je onderdanigen dienaar Helmond, pur sang plebejer, en de andere, +al trouwde ze met een prins, de gravenkroon der Van Armeloo’s zou toch nooit door haar edele telgjes kunnen gedragen worden!” +En weder lachend: “’t Is alleraardigst!” + +</p> +<p>“Helmond, extra verstandig vind ik dat lachen niet. Ik zeg je nóg eens, als het zulk een titel voor de Helmonds gold.....” + + +</p> +<p>“En <span class="letterspaced">ik</span> herhaal Eva, dat dit, met het oog op het onderschrapte in dien brief”—hij geeft haar een zoen—“ook heel iets anders zou wezen. +Maar over mijn adelbrieven behoeven we ons ’t leven niet moeielijk te maken. En nu, al is mijn lachen dan misschien niet heelemaal +verstandig, geloof me kind, waartoe zou men zich iets in ’t hoofd, en vele moeiten en kosten op den hals halen, om—gesteld +dat alles dan waar was—een titel te verkrijgen waar men, zonder fortuin, eigenlijk mee verlegen, en geen enkel naneefje mee +gebaat zou zijn?” + +</p> +<p>Eva zweeg en zag naar den grond. ’t Was wel te merken, zoo dacht ze, dat Helmond plebejisch bloed in de aderen had. In háár +is altijd iets geweest ’twelk haar zeide dat ze eigenlijk niet thuis behoorde in “’t knechtelijk gareel”—met welk beeld een +<span class="letterspaced">groot</span> dichter de lagere en middelstanden eens zoo juist had geteekend. Nochtans ze gevoelde het ook: Mocht het al schoon zijn en +weldadig voor ’t hart, indien men zeker wist uit zulk edel bloed te zijn gesproten; ’t zou verkeerd wezen om er voor de toekomst +een te groote waarde aan te hechten, dewijl papa geen zoons en geen fortuin bezat.... Maar.... ha! welk een licht gaat daar +plotseling voor haar op! Zie, uit eigenliefde, uit trots heeft August zich zoo weinig ingenomen betoond met hetgeen hij vernomen +heeft. ’t Moest <a id="d0e6526"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6526">166</a>]</span>voor een man ook stuitend wezen om zich eensklaps ver beneden zijn vrouw te zien gesteld, vernederend om als eenvoudig burger +te staan naast een geboren.... gravin! + +</p> +<p>“Nee August, wacht nog even, ik wou je zeggen....!” + +</p> +<p>“Ja maar vrouwtje, ik moet noodzakelijk weg. ’t Is al één geslagen; je weet men wacht me in de stad, en om halfdrie komt het +rijtuig van Debecque. Circa vier uur hoop ik weer thuis te zijn, en we kunnen dan ’t chapitre vervolgen; nu, bonjour kind!” + + +</p> +<p>Haastig heeft Helmond haar omhelsd, en gaat dan snel naar de deur. + +</p> +<p>—Maar neen, zóó kan Eva hem niet zien vertrekken. Zij moet hem aleer hij haar voor drie volle uren verlaat, dat nieuws doen +<span class="letterspaced">zien</span> bij ’t licht dat er voor haar is opgegaan. + +</p> +<p>“Even Helmond, luister even.” + +</p> +<p>Helmond blijft met de hand aan den deurknop staan. + +</p> +<p>Zij komt hem zeer nabij: + +</p> +<p>“Maar August, als mijn familienaam dan uitsterft, en we toch weten dat mannen dikwijls om zulk een reden den naam hunner vrouw +er bij aannemen; ik meen <span class="letterspaced">als</span> alles nu waar is, en dat het zoo uitkwam, natuurlijk, dan zou jij—juist met het oog op ’tgeen de tijd <span class="letterspaced">ons</span> kan schenken....”—zij sloeg de oogen weer neer—“dan zou jij immers best....” + +</p> +<p>“Pots selderementen Eva! wou je een graaf van me maken!? Nee maar nou geloof ik waarachtig dat je eens zien wilt, of er hier +bij me boven, iets los of stuk is. Kom wijfje, maak geen gekheid, en kus me maar, en noem me nóg eens zooals gisteravond je +“trouwe”; die titel is me wat meer waard dan andere, die bovendien wel wat heel hoog in de lucht hangen. Bonjour!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Een kwartier later was Eva gekleed om uit te gaan. Neen, ze ging niet, zooals August altijd deed, die apotheek door en de +achterdeur uit; zij nam de voordeur aan den wal. + +</p> +<p>Binnen weinige minuten bevindt ze zich in de ouderlijke woning. Ze moet papa en mama afzonderlijk spreken. + +</p> +<p>Mama Armelo was druk met dochter Louise aan ’t rekken en vouwen van de wasch, doch mama heeft voor dochter Helmond in allerijl +een mooie muts opgezet, en komt nu in de voorkamer waar Eva wachtte, en verontschuldigt zich—tegen haar kind—over haar toilet. +Niewaar, Eva wist wel hoe het soms laat werd, en, zij had zich juist even met een schoteltje bemoeid, een lekker schoteltje +voor papa. Eva zou het begrijpen. + +</p> +<p>Eva met haar Parijschen hoed en mantille, maakte in de voorkamer van den zeer eenvoudigen oud-kapitein, en tegenover die mama +in een vieze zwarte jas, en de sterk met rood gemonteerde muts—een contrast, waarmee ze zelve <span class="letterspaced">bijna</span> verlegen werd. + +</p> +<p>Papa was op ’t oogenblik dat hij geroepen werd juist in zijn achterschuurtje aan ’t blokjes zagen. Hij deed gewoonlijk zoo +iets; en vooral om anderen eens wat te kunnen “overdoen”. + +</p> +<p>“Je zegt mevrouw Helmond?” heeft hij aan ’t dienstmeisje gevraagd <a id="d0e6572"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6572">167</a>]</span>die hem roepen kwam: “wou die mij alleen hebben? Dadelijk hoor!—Gauw ’en bakje.” + +</p> +<p>De kapitein behoefde geen nadere toelichting te geven. Als er voorname lui waren om hem te spreken, dan moest het meisje—wanneer +hij althans aan eenige bezigheid was—terstond waschwater brengen. + +</p> +<p>Terwijl Armelo de zeep deed schuimen dat het een lust was, kan hij zich maar geen denkbeeld maken van ’tgeen Eva hem in ’t +geheim—alleen aan hem en mama—zou te zeggen hebben. Hoelang was ze getrouwd? Nee nee, dát zou ze ook niet aan hém.... Nee, +wát of het wezen mag! + +</p> +<p>Zeer verlangend naar de oplossing van ’t raadsel, trad Armelo de kamer in, juist op ’t oogenblik dat mama Armelo reeds den +voorsmaak van ’t allerbelangrijkst geheim had genoten. + +</p> +<p>“Wat zeg je Eva, je pa een graaf Van Armeloo?” heeft mevrouw geaarzeld: “<span class="smallcaps">WIJ</span> zouden.... WIJ....?” En dan naar de deur ziende: “Goeje God, Armelo! ben je gek; met je sloofje voor!” + +</p> +<p>Inderdaad de “graaf Van Armeloo” stond daar op den drempel der deur, en zag, half verrast half verlegen, op het bekleedsel +neer, waarvan hij zich inderhaast vergat te ontdoen, geheel vervuld met de gedachte aan het nieuws ’twelk hij hooren zou. + + +</p> +<p>De oud-kapitein schaamde zich inderdaad een weinig voor zijn dochter; maar, nadat het sloofje buiten de deur was geworpen, +ging dat toch spoedig voorbij. Eva wist wel dat hij niet leeg kon zitten; en, hij heette haar hartelijk welkom, want waarlijk, +hij zag haar niet al te druk, en spoedig keek hij haar vragend aan, immers ’t was wel iets buitengewoons dat hij tegelijk +met mama in de confidentie zou wezen. + +</p> +<p>Toen men zich reeds eenige oogenblikken in de grafelijke sferen bewogen had, beweerde mevrouw Armelo met klem dat Armelo “zich +zelf altijd in den weg stond”. Jawel, hij had geen oog voor de toekomst. + +</p> +<p>Maar Armelo bleef beweren dat het ook waarlijk te gek was. Hij heette eenvoudig Armelo, en het <span class="letterspaced">Van</span> dat er vóór moest, dááraan haperde het immers. + +</p> +<p>“Maar dat hebben je voorouders laten vallen;” verzekerde mevrouw: “Begrijp je dat niet?” + +</p> +<p>“En als ik me niet bedrieg dan schreven de graven Van Armeloo zich met twee <span class="letterspaced">oo</span>’s.” + +</p> +<p>“Maar die ó heeft je overgrootvader dan zeker óók laten vallen.” + +</p> +<p>“Ja, zoo kun je alles laten vallen, Marie; maar ik zeg je dat m’n vader en grootvader eenvoudige boeren in Hanover waren, +en dat ze.....” + +</p> +<p>“Nee maar man, zóó dwars als jij bent, daar staat m’n verstand voor stil.” + +</p> +<p>“Hoor eens pa,” zegt Eva: “ik wist wel vooruit dat mijn nieuws met bezwaren door u zou ontvangen worden; maar, ik bid u, waarom +wilt u je tegen zóó iets verzetten!” + +</p> +<p>“Mijn hemel, dat <span class="letterspaced">vraag</span> ik je!” valt mevrouw Armelo in: “Maar <a id="d0e6616"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6616">168</a>]</span>ik herhaal het man, ’t is je nooit recht ernst met de eer van je familie geweest; zeker, men zou je nooit zoo vroeg gepensioneerd +hebben als je je niet.....” + +</p> +<p>“Vrouw! moet je mij in presentie van mijn kind aan iets herinneren, dat ik met Gods hulp bestreden en geheel overwonnen heb?” + + +</p> +<p>“Ja, toen het te laat was Armelo. Ik blijf er bij, je hebt je zelf altijd in den weg gestaan; je hadt generaal kunnen zijn +als je dien drank....” + +</p> +<p>“Nee ma,” valt Eva in, nu ze den man strak voor zich heen zag staren, en eensklaps berouw kreeg dat ze misschien eenige aanleiding +tot dat verwijt heeft gegeven: “nee ma, daar moet u niet van spreken.” En dan, terwijl ze haastig opgestaan haars vaders hand +neemt, en hem op het voorhoofd zoent: “Ma meende het niet kwaad pa’tje-lief; zij wilde maar zeggen.....” + +</p> +<p>“Nu, ’t is niemendal kind, ik weet wel hoe jij het meent; ’t is niemendal!” + +</p> +<p>“Zeker, ’t was de kolonel Dadel die u niet zetten kon; en die leelijke Minister van Oorlog! Maar als anderen u dan hebben +teruggestooten, terwijl er zoovelen vooruitkomen, die ’t vrij wat minder verdienen, zoudt u dan—wanneer we toch <span class="letterspaced">werkelijk</span> van zoo hoogen adel zijn, niet alles doen om u, door het herwinnen van dien rang, boven dien Dadel en dergelijken te verheffen?” + + +</p> +<p>“Maar waarachtig kind, het is niet mogelijk; ik weet immers zeker....” + +</p> +<p>“Zeker!” valt mevrouw uit: “je weet niets niemendal! Die majoor Kartenglimp zal toch niet gek wezen. Wat hij schrijft, is +zoo klaar als de dag; we hebben Goddank ons verstand nog; en als ik dien brief niet driemaal had gelezen, dan zou ik twijfelen +kunnen; maar driemaal heb ik hem gelezen; en met Eva ben ik het volkomen eens dat er gehandeld dient te worden in ons aller +belang.” + +</p> +<p>“Maar mijn hemel Marie, we komen met de grootste moeite rond, en hoe wil je dan dat we ons nog opofferingen zouden getroosten +om—gesteld dan.... <span class="letterspaced">gesteld dan</span>.... dien titel te krijgen; maar vooral om als graaf en gravin.....” schielijk opstaande: “Nee nee, ’t is onzinnig, we zijn +gek! We droomen! <span class="letterspaced">Ik</span>, <span class="letterspaced">ik</span> een graaf.... jij een gravin!” Zenuwachtig lachend: “’t Is om te lachen! Waar heb je den brief, geef nog eens hier; maar +’t is om te lachen!” + +</p> +<p>Eva begrijpt nu dat lachen zeer goed. ’t Was bij papa een repetitie van ’tgeen ze van Helmond hoorde, maar toen niet begreep. +Zenuwachtigheid; jawel, anders niet. Dames vallen flauw zoodra ze bloed zien; maar de zenuwen van heeren worden ’t eerst geprikkeld, +wanneer hun iets van eer of rang in de oogen blinkt. Wie ’t hardst heeft gelachen om een ridderlint, draagt het zelf als ridder +op overjas en chambercloak. Dat ongeloovig lachen, ja zeker ’t is de dekmantel voor een inwendige blijdschap die zich anders +te ras zou verraden. Wie zoekt, of althans wie wil er geen eer! Ja! zelfs de domsten en zotsten, die nooit eenige eer kunnen +behalen, ze dringen vooruit als er <span class="letterspaced">eerewijn</span> wordt aangeboden.<span id="d0e6651" class="corr" title="Bron: ”"></span> +<a id="d0e6653"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6653">169</a>]</span></p> +<p>—Ja zie maar: bij ’t nogmaals doorloopen van Kartenglimps brief, gaat dat lachen van papa al over in een glimlachje, waaruit +iets anders te lezen is. + +</p> +<p>Armelo las: “Wanneer zijn nakroost echter, zooals mijnheer uw vader deed, opnieuw het zwaard voerde voor het erf waarop zijn +stam is geworteld, dan, dunkt mij, dient de gravenkroon hem te worden hergeven.” + +</p> +<p>“Nu pa, dat is toch zoo heel onverstandig niet;” zegt Eva, terwijl ze met haar vinger in parelgrijs glacé, op den genoemden +volzin wijst. + +</p> +<p>“Nee te donder, wat dat betreft; na Hasselt zei de kolonel Bik, in presentie van de sergeants Leeuwendaal en Wagenaar en een +heele boel anderen tegen me: “Luitenant, je hebt je als een braaf officier gehouden.” Zieje, dat vergeet ik niet; maar verdord +dat hebben ze aan Oorlog vergeten, zoo’n Dadel! zoo’n Minister, die...” + +</p> +<p>“Och Armelo, als je nu hier bent gekomen om je ouwe litanie te zingen, dan zou ik liever....” + +</p> +<p>“Nee ma, ’t is begrijpelijk dat pa zoo iets nu juist moet hinderen; als je dan bijna zeker weet dat je zoo heel veel hooger +dan die nare menschen staat.” + +</p> +<p>“O ja, juist Eva, wat dat betreft.—Voel je dat Armelo? Nee, ik geloof je voelt dat nog niet; jij voelt zoowat niemendal.” + + +</p> +<p>“Marie, nóg eens: ’t is niet gepast dat je zoo in tegenwoordigheid van onze dochter spreekt. Als er iemand gevoel heeft dan +ben ik het. Heb ik jou armen neef den schoolmeester niet laatst nog m’n ouwe polonaise en vijf en twintig stuivers gegeven, +den armen drommel!” + +</p> +<p>“Och, laat nu in ’s-hemelsnaam mijn familie en je ouwe polonaise rusten bij zaken als deze. Wat anders de Lieders betreft, +die konden best—zei neef eens—van ’t oude Lydië in Klein-Azië afkomstig en van vorstelijken oorsprong zijn; maar van zulk +een oudheid is dat niet eens meer na te sporen. Ik zeg Armelo, we zijn voor God en onze kinderen verplicht de handen aan ’t +werk te slaan.” + +</p> +<p>Armelo krijgt eensklaps een “akelig prozaïsch gevoel”. Hij kon het niet helpen; maar.... ’t spijt hem dat hij niet stilletjes +buiten de confidentie is gebleven. Hij was straks juist zoo plezierig aan ’t blokjes zagen; en ’t bruine pijpje smaakte zoo +lekker, en.... Och goeje God! hij was toch niet voor een graaf in de wieg gelegd. + +</p> +<p>—Wel hemel, waarom niet! Geen fortuin! wat doet het er toe. Luister, mevrouw zal ’t hem herinneren: Graven <span class="letterspaced">met graafschappen</span> zijn er geen drie meer in de heele wereld. De graaf Van Tiel is stationschef ergens op een klein tusschenstation. Baron Hars +is gemeente-ontvanger te Limmen. De twee freules Van Winteren maken in stilte hoedjes voor de lui; en de drie magere freules +Blankenberge met haar groote oogen, eten te zamen vijf ons vleesch in de week; hebben één fluweelen mantel met ’er drieën, +en niet anders dan ’en loopmeisje van ’s-morgens acht tot licht en donker! + +</p> +<p>“Maar dat is dan ook erbarmelijk;” zegt Armelo. + +</p> +<p>“Maar.... ze zijn van adel!” <span id="d0e6683" class="corr" title="Bron: antwoord">antwoordt</span> mevrouw op tooneeltoon: “en, dat doet haar de wereld gemakkelijk trotseeren. De adel geeft <a id="d0e6686"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6686">170</a>]</span>een verhooging, een glans. Je kunt het dadelijk zien dat iemand van adel is, zelfs de freules Blankenberge....” + +</p> +<p>“Och omdat je ’t weet Marie! maar anders, waarachtig....” + +</p> +<p>“Weten! weten!! Nee, ook zonder dát zou men ’t zien. Maar als ze het dan van <span class="letterspaced">óns</span> zullen hooren, dan moeten ze ’t immers toch ook <span class="letterspaced">zien</span> niewaar?” + +</p> +<p>Eva was stil geworden: ze wist niet wat haar eigenlijk méér hinderde, de burgerlijke toon, waarop mama den goeden papa gedurig +beknorde, of de burgerlijkheid waarmee papa—een <span id="d0e6700" class="corr" title="Bron: oudofficier">oud-officier</span>—zich telkens de eer die hem toekwam van den hals zocht te schuiven. Inderdaad moet Eva voor zich zelve bekennen dat de graaf +en gravin Van Armeloo-Lieder een tamelijk mal figuur in de wereld—ja zelfs in de Romphuizer wereld—zouden maken. Mama had +meer dan papa dat gepaste gevoel van eigenwaarde, dat zekere, om zich te willen verheffen boven het mindere, het gemeene; +doch, hoe goed zij mocht wezen, mama miste door haar opvoeding in den hoogsteenvoudigen stand, ten eenenmale dien fijneren +toon en goeden smaak waaraan de aristocratie zoo gemakkelijk te herkennen is. Honderden malen bijvoorbeeld is Eva tegen de +bonte kleuren die mama gewoonlijk droeg te veld getrokken, doch zonder een blijvende verbetering van smaak te kunnen bewerken. +Neen, ware het slechts om dien titel voor haar <span class="letterspaced">ouders</span> te doen, Eva zelve zou het bij nader inzien verstandiger oordeelen om de goede menschen verder maar stilletjes ongemoeid +te laten. ’t Zal toch inderdaad ook nog al werk hebben om dit huishouden, waar alles oud en versleten is—de weinige smakelooze +meubels in deze pronkkamer getuigen ervan—slechts eenigszins in harmonie met dien nieuwen stand te brengen. Neen, had Eva +geen andere plannen gehad—en zij twijfelt niet of ze zullen gemakkelijk te verwezenlijken zijn—dan zou ze zeker met haar vader +hebben ingestemd, dat het waarlijk <span class="letterspaced">te dwaas</span> is. Nu echter, nu moet er gehandeld worden! En, onder het diepst geheim, ontvouwde Eva nu de reden waarom zij, voor zich +zelve, er hoogen prijs op stelde dat papa gevolg wilde geven aan de zaak, en zoo spoedig mogelijk den majoor Kartenglimp zou +gaan spreken. + +</p> +<p>De oud-kapitein, ofschoon weinig bekend met de rechten van heraldiek of genealogie, betwijfelde het echter zeer of het wel +mogelijk zou wezen dat Helmond—gesteld dan.... <span class="letterspaced">gesteld dan</span>—met den naam zijner vrouw bij den zijnen te nemen, ook den titel van haar geslacht zou bekomen; doch, moeder en dochter vonden +dat “zóó doodeenvoudig natuurlijk”, dat hij zichzelf al voor heel onnoozel en dom had moeten houden, indien hij het zou gewaagd +hebben daartegen nog bedenkingen in ’t midden te brengen. Ten slotte beloofde de kapitein dan ook aan zijn dochter—ofschoon +juist niet zoo geheel van harte—dat hij werk van de zaak zou maken, en, ja zeker, nog heden den majoor te zullen opzoeken +om van hem te vernemen op welke wijze men dan zou moeten handelen. + +</p> +<p>Alvorens Eva naar huis zal terugkeeren, heeft ze nóg een vertrouwelijke meedeeling.—Nee, papa moest niet weggaan, ’t gold +hém in de eerste plaats. +<a id="d0e6716"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6716">171</a>]</span></p> +<p>Eva geeft een kort verslag van het gebeurde op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, en van de “infame houding die de generaal tegenover haar heeft aangenomen.”—“Ter wille van Helmond,” zoo vervolgt Eva, “zal +ik mijn best doen om den man, die uit trots en schrielheid de jonge vrouw van zijn pleegzoon met onheuschheden overlaadt, +niet al te zeer te.... verachten. Ik ben van plan zijn hostile houding met de grootstmogelijke onverschilligheid te beantwoorden. +Het kan me soms hinderen dat we zijn zoogenaamde weldaden nog moeten aannemen, en ik zag die prachtige bewijzen van zijn schrielheid +liever aan een arme gegeven. Maar ik moet ze dulden. August is voor de helft zijn erfgenaam; en hoewel ik voor mijzelve in +staat zou zijn om die heele erfenis er aan te wagen, en mij stoutweg met hem te brouilleeren, indien hij ’t nog eens te bont +maakte, ik mag de toekomst van August, die nu werkt en draaft als een paard, niet roekeloos op ’t spel zetten. Ik zal me om +zijnentwil beheerschen. Maar papa, wat <span class="letterspaced">ik</span> dulden moet als Helmonds vrouw, dat moogt u als de kapitein Van Armeloo—ik zeg <span class="letterspaced">Van</span> Armeloo....” + +</p> +<p>“Hoor je wel Armelo; ze zegt <span class="letterspaced">Van</span> Armeloo....” + +</p> +<p>“En wát mag ik niet dulden?” valt Armelo in: “de generaal heeft me niets niemendal gedaan; integendeel, hij was compleet frère +en compagnon; kameraad, alles wat je wilt. Verduiveld, hij heeft immers nog zelfs het heele diner van je trouwen in <span class="letterspaced">De Arend</span> betaald.—Schriel! Nee Eva, neem me niet kwalijk, dat is.....” + +</p> +<p>“Maar goeje hemel papa, dát, dat is het juist! Me dunkt uw militair.... uw.... uw.... ja uw gevoel van rang enfin, alles in +u moet daartegen opkomen. Toen ik er straks over nadacht, toen brandde mij de gedachte letterlijk als vuur op de borst, dat +die mijnheer Van Barneveld mee het diner heeft betaald, ’t welk de kapitein Van Armeloo ter eere van ’t huwelijk zijner dochter +gaf. Bah! ’t is vernederend! ’t is....” + +</p> +<p>“Maar kind, Helmond heeft me gezegd dat dat heelemaal onder ons zou blijven.” + +</p> +<p>“Ja dat kan wel waar zijn papa, maar waar blijft het ook, dat de generaal vijftig gulden heeft gegeven voor uw diner.” + +</p> +<p>“Vijftig gulden!” roept mevrouw: “voor een diner van twintig personen à vier gulden buiten den wijn! Goeje hemel, wat een +schriele kompeer! Heeft Helmond dan de rest betaald?” + +</p> +<p>“Zeker! en ik wou dat hij ’t heelemaal betaald had; maar nu, die vijftig gulden ze compromitteeren u en mij; onze heele familie; +verschrikkelijk! Vandaar die trotsche minachting. Welzeker, ik ben de dochter van een officier, die zich het bruidsmaal voor +zijn kind laat betalen!” + +</p> +<p>“Maar wat duivel, als een ander het niet betaald had dan zou het ding niet gegeven zijn! Je weet wel Eva dat wij geen geld +voor zulke foeven hebben.” + +</p> +<p>“’t Spijt me papa, dat u niet aanstonds gevoelt dat die schuld aan mijnheer Van Barneveld <span class="letterspaced">moet</span> worden afgedaan. ’t Komt me zoo heel natuurlijk voor.” +<a id="d0e6755"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6755">172</a>]</span></p> +<p>“Ja maar....” aarzelt mevrouw: “ik moet toch ook bekennen Eva, dat.... vijftig gulden.... in onze omstandigheden....” + +</p> +<p>“Ik zou op m’n woord niet weten waar ik ze vandaan moest halen,” herneemt Armelo: “en mij dunkt kind, dat diner is nu gepasseerd +en, bij m’n ziel, de generaal heeft als oud-kameraad gehandeld; ik zou hetzelfde gedaan hebben wanneer ik in zijn schoenen +stond.—Waar ga je heen Marie?” + +</p> +<p>Mevrouw gaf geen antwoord. Ze was reeds de kamer uit. Een overheerlijk denkbeeld was haar ingevallen. + +</p> +<p>Louise—Eva’s jongere zuster—stond nog in de kleine tuinkamer aan het vouwen van de wasch, toen mevrouw Armelo haar om raad +is komen vragen. Louise kent hare moeder. De goede vrouw heeft in alle opzichten een bijzondere liefde voor <span class="letterspaced">kleuren</span>. Honderdduizendmaal geldt bij haar voor <span class="letterspaced">eens</span> of hoogstens <span class="letterspaced">tweemaal</span>. De rest laat zich gemakkelijk begrijpen. Moeder Armelo zou verder met wat opleiding een uitmuntende tooneelspeelster zijn +geweest. Zie maar, ook nu is er in haar blik een soort van vertwijfeling te lezen terwijl ze, het gesprek vervolgende, zegt: + + +</p> +<p>“Maar mijn hemel kind, denk je dan niet dat je arme vader er in stilte onder lijdt?” + +</p> +<p>“Ik heb er niets van gemerkt ma.” + +</p> +<p>“Daarom zeg ik <span class="letterspaced">in stilte</span>.—En wanneer nu de heele stad hem bespot en belacht, moet dan het hart van een oud-officier die—ik zeg het je—van den oudsten +Nederlandschen adel is—ja, ik zeg het je—moet dan dat hart onder zijn ridderkruisen niet breken!” + +</p> +<p>“Maar weet dan de heele stad dat papa vijftig gulden van....” + +</p> +<p>“De heele stad Louise? Ja helaas! Wij kregen een brief van den majoor Kartenglimp. Papa is den titel van officier niet meer +waardig.....” + +</p> +<p>“Schreef dat die leelijke oud-majoor?” + +</p> +<p>“Nu ja, ten naastenbij.—Men zal hem van de sociëteit weren; men zal.....” + +</p> +<p>“Wat! zal men papa van de sociëteit....?” + +</p> +<p>Mevrouw haalt schouders en wenkbrauwen op; werpt een blik naar den groen geverfden zolder, en zegt: + +</p> +<p>“Ik hoop mijn kind, dat ons zoo iets zal gespaard worden.” + +</p> +<p>Louise ziet eenige oogenblikken strak voor zich heen.—Ruim éénhonderd en tachtig gulden heeft ze sedert vijf jaren bespaard; +want evenals die straks genoemde adellijke dames, had ze met de naald in de behoeften van haar toilet zoeken te voorzien, +en haar overgroote bedrevenheid in ’t maken van handwerken is oorzaak dat zij nog bovendien zulk een som heeft kunnen overhouden. +Louise is er altijd zeer geheim mee geweest, en waarschijnlijk had ze er gegronde redenen voor. Maar nu, na een ontmoeten +van den heer Kippelaan, in wiens bijzijn men haar, onvoorzichtig genoeg, een gekleede muts heeft besteld, sedert die ontmoeting, +waarbij zoo schrikkelijk veel gesproken was, wisten papa en mama Armelo ook al spoedig dat hun jongste dochter “fortuin” had; +en, ofschoon <a id="d0e6798"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6798">173</a>]</span>eerst een weinig gevoelig over Louises achterhoudendheid, hebben ze hun dochter toch bewonderd en geprezen, ’t geen mama anders +volstrekt niet gewoon was. + +</p> +<p>En ’t is heden nu reeds de derde maal dat mevrouw Armelo aan haar dochter een plekje van de gloeiende plaat wijst, waarop +Louise een deel van haar zuur verworven spaargeld kan zien verdwijnen. + +</p> +<p>—Haars vaders eer!! + +</p> +<p>Louise zal er met papa over spreken. + +</p> +<p>Maar mevrouw Armelo zegt plechtig met de hand op den boezem: + +</p> +<p>“Met papa!—Louise! in Godsnaam, met hém <span class="letterspaced">geen woord</span>!” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ACHTTIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Op <span class="letterspaced">De Poel</span> werd dokter Helmond met blijde aangezichten ontvangen. Archibald was veel beter. De ongesteldheid is niet van zooveel beteekenis +geweest als het zich in den beginne liet aanzien. ’t Viel ook Helmond mee dat hij den luitenant reeds buiten ’t bed en bijna +zonder pijn vond. + +</p> +<p>“Mijn waarde dokter, je bent al te menschlievend;” riep Archibald hem bij ’t binnenkomen toe: “’t Is immers geen gebruik om +zijn patiënten met één visite weer beter te maken. ’k Geloof waarachtig dat er geen treurspel meer zou mogelijk zijn, als +ze er ú in de laatste akte maar even bijriepen. Mama wil me van pure blijdschap een glas advocatenborrel maken, maar....” + + +</p> +<p>“Guns Archibald, hoe kom je er aan?” + +</p> +<p>“Ja hóe ik er áánkom dat vraag ik ook; tenminste als ik u zulk een bedenkelijk gezicht zie zetten. Enfin, dokter Helmond zal +misschien liever een glas port drinken.” + +</p> +<p>Terwijl Debecque om den port schelt, zegt mevrouw met iets angstigs: “Ja maar, jij lieve Archibald, jij moogt daar niet aan +denken.” + +</p> +<p>“’t Zou ook wat erg zijn luitenant, als u mijn wonderlikeur nu al voor iets anders liet staan.” + +</p> +<p>“Dat is een waar woord! Komaan dan mama’tje, <span lang="fr">versez à tasse pleine!</span>” Maar als de vroolijke patiënt reeds de medicijnflesch vat, dan treedt de moeder haastig toe om hem die te ontnemen, want: +“Voorzichtig, voorzichtig! <span class="letterspaced">Om de twee uren een lepel</span> staat er op het briefje, en ’t is nu nog drie minuten te vroeg.” + +</p> +<p>De vernieuwde kennismaking met den zoon der Debecque’s heeft Helmond een aangename afleiding bezorgd: + +</p> +<p>“’t Is een zeer opgeruimd, recht prettig mensch;” zegt hij tot den ouden baron, die hem straks uitgeleide doet: “’t Gezelschap +van den jonker zal zeker voor mevrouw zeer heilzaam wezen.” +<a id="d0e6843"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6843">174</a>]</span></p> +<p>“Ja zeker, Archibald weet best met haar om te springen.” + +</p> +<p>“De jonker is de eenige zoon uit mevrouws eerste huwelijk nie-waar?” + +</p> +<p>“Juist! maar daarom nog geen <span class="letterspaced">jonker</span> dokter. ’t Maakt niet uit, natuurlijk; maar hij is niet van adel.—Ja waarachtig, ik heb wel eens gedacht: als ik den snaak +mijn naam liet aannemen dan konden we hem misschien mettertijd nog baron maken ook. Je ziet me verwonderd aan. Ja Helmond, +ik weet wel dat een knappe burgerkrullebol met fortuin, evengoed het mooiste meisje van ’t land aan z’n hart zal kunnen drukken +als een baron; maar, wat zal ik je zeggen: we zijn nu eenmaal wat bekrompen op dat punt; en lach dan binnenskamers om titels +en eerelinten zooveel je wilt, ’t publiek ziet er iets in, dat je niet weg kunt praten: Je hebt een pré.—Au fond sta jij, +met je wetenschap, hooger—jawel, <span lang="fr">sans compliments</span>, oneindig veel hooger. En Archibald—knappe jongen! een der eersten te Breda—hij beteekent duizendmaal meer dan een massa +adellijke non-valeurs. Maar toch, <span lang="fr">au bout du compte</span>, je blijft als baron altijd aan ’t langste eind.” + +</p> +<p>“Maar mijnheer Debecque,” valt Helmond in, terwijl hij in de breede vestibule stilstaande, met eenigszins saamgetrokken wenkbrauwen +het fijnbesneden gelaat van den kleinen ouden baron nauwkeurig schijnt op te nemen: “u zegt, als ik wel versta, dat de luitenant +uw naam zou kunnen aannemen, en dat hij dan.......” + +</p> +<p>“Welzeker!... Maar kom binnen. Hier.... hier asjeblieft.—Zieje, ik heb geen eigen zoons; en de naam Hardenborg-Debecque van +<span class="letterspaced">De Poel</span> en <span class="letterspaced">Hoeversathe</span>, klinkt niet onaardig.” + +</p> +<p>“En zal hij dan uw adellijken titel daarbij kunnen krijgen? Ik dacht dat zoo iets onmogelijk was.” + +</p> +<p>“Onmogelijk! Parbleu, wàt is onmogelijk! Sedert het koningschap m’n vrind, doe je met geld en goede woorden een heelen boel +in ons land. Vanwaar anders je nieuwe adel?” + +</p> +<p>“’t Is waar;” zegt Helmond. + +</p> +<p>“Nu ja, hij beteekent niet veel; maar het “juger les choses”, en dus ook “<span lang="fr">les <span class="letterspaced">titres</span> d’aprés leurs dates</span>”, is nog geen algemeen gebruik. En wat Archibald betreft, hij zou als een Debecque aanstonds tot den goeden adel behooren.—Maar +parbleu, hoe komen we op dit chapitre? Mijn beste dokter moet wel denken dat de oude man aan ’t verkindschen raakt, daar hij +zich zoo vermeidt in den glans van ’t wereldsche klatergoud.” + +</p> +<p>“Nee, ik begrijp me zeer goed dat het niet onverschillig is of men zijn naam....” + +</p> +<p>“Niewaar, dat is de zaak! Je wilt dat je naam zal in stand blijven. Mijn beide vrouwen hebben het hare er niet toe gedaan. +Archibald houdt van me alsof ik z’n eigen vader was. Enfin, enfin, ’t zijn van die opwellingen, van die passe-temps. Pardon, +dat ik je zoo lang er mee lastig viel. Wat jou betreft Helmond, jij moet een boek schrijven, waarachtig! over pokken of mazelen, +’t doet er niet toe. ’k Bezorg je “de Leeuw!” ’k Heb connecties in overvloed, en, met capaciteiten als de uwe is er geen quaestie +van! A propos, ik hoop <a id="d0e6887"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6887">175</a>]</span>dat je toch nog eens naar m’n woelwater zult komen zien? ’t Spijt me dat we daardoor je charmant lief vrouwtje wat veel van +je gezelschap berooven, maar, als we haar onze opwachting gemaakt hebben, dan breng je haar later eens mee niewaar? Hoe meer +hoe liever.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Nog vóórdat Helmond zijn bezoek op <span class="letterspaced">De Poel</span> bracht, heeft hij gelegenheid gevonden om Jacoba’s brief te lezen, die hem na langen tijd zwervens, dezen morgen door Eva +geworden is. + +</p> +<p>De inhoud van dien brief heeft hem krachtig in zijn vermoeden versterkt. Jacoba’s dringende bede aan haar geliefden pleegbroeder, +om toch zoo spoedig mogelijk uit Parijs terug te komen, moest een anderen grond gehad hebben dan vrees voor eigen gezondheid. +De altijd zich zelf beheerschende, zich zelf verloochenende Coba, hoe! zou ze alleen uit angst voor eigen welzijn, een gelukkig +echtpaar, reeds bij hun eerste schreden op het huwelijkspad, den voet hebben dwarsgezet? ’t Was onmogelijk!—Maar ook, de dwaze +onderstelling van tante Hermine, als zou Jacoba’s zenuwlijden het gevolg zijn van een, door hém teleurgestelde liefde....? +August meent juist in dezen brief het bewijs van de ongerijmdheid dier onderstelling te vinden. Immers, gesteld eens dat Coba +zulk een liefde had bestreden en geheel onderdrukt, zou dan het meisje, dat nooit door woord of blik haar hartsgeheim verried; +dat zelfs den vriend als bruidegom haar bloemruikers heeft gemaakt, en hem aan de zij van zijn jonge vrouw een hartelijken +heilwensch heeft toegebracht,—zou datzelfde meisje zich dermate kunnen vergeten dat zij hem reeds een paar dagen later, onder +’t voorwendsel eener ernstige ongesteldheid, tot een terugkeeren in haar nabijheid te bewegen zocht? Neen, dat is volstrekt +onmogelijk en geheel onbestaanbaar met Coba’s karakter. August verstaat dien brief. De luchtige toon waarop zij over “den +armen sukkel” Donerie schrijft; ’t verzoek, dat Helmond als reden van zijn vervroegde terugkomst de ziekte van “den waarlijk +niet ontalentvollen muziekmeester” zal opgeven, “den stumper die in de kerk nog zoo zijn best deed;” dat alles in verband +gebracht met het gebeurde in de woning van den timmerman Krul, maar ook vooral met Coba’s hevige zenuwaandoening toen ze gisterenavond +zoo geheel onverwacht de melodie hoorde spelen, welke Herman Donerie bij de woorden van een Duitsch lied componeerde, dit +alles versterkt hem in de overtuiging, dat Coba dien brief had geschreven en zich daarin zoo ernstig ziek heeft gemeld, teneinde +hem tot een onverwijlde terugkomst te noodzaken, opdat hij den jongeling dien ze in stilte beminde, zoo mogelijk nog in ’t +leven behouden mocht. + +</p> +<p>En Herman Donerie is gestorven, en Coba treurt en lijdt in stilte. Maar Gode zij dank! nu is er nog genezing voor haar mogelijk: +nu immers zal de tijd haar wonde—ofschoon dan langzaam misschien—toch heelen in ’t eind. + +</p> +<p>—En ook, de tijd moet de verbroken harmonie tusschen het doktershuis en <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> herstellen! Ja voorzeker, wanneer <a id="d0e6905"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6905">176</a>]</span>de oom zal erkend hebben dat de pleegzoon, Jacoba nooit van iets onedels betichtte; maar nog veel minder dat hij haar ooit +reden heeft gegeven om iets meer van hem te verwachten dan trouwe broederliefde. En wanneer die oom dan bovendien in ’t eind +zal bemerken dat August met zijn Eva gelukkig is; dat zij inderdaad zoo oneindig veel goeds heeft, en begint in te zien dat +hij ten opzichte van zijn beminden pleegzoon <span class="letterspaced">niet</span> zoo royaal en niet zoo heusch is geweest als passend zou wezen voor iemand van <span class="letterspaced">zijn</span> stand en fortuin, dan.... + +</p> +<p>Eensklaps tikt Helmond vrij hard tegen het voorglas der coupee, waarmede men hem naar de stad terugrijdt. De koetsier ziet +om. Een oogenblik later staat het rijtuig stil, en de dokter springt er uit. Zooeven was men twee dames voorbijgereden. Helmond +had ze herkend, en terwijl nu de coupee naar <span class="letterspaced">De Poel</span> terugkeert, wandelt August met tante Hermine en Jacoba Van Barneveld naar den kant van het stadje. + +</p> +<p>Aan mevrouw Mansburg is het blosje niet ontgaan, ’twelk bij Helmonds onverwachte verschijning vluchtig de bleeke wang van +Jacoba heeft gekleurd, en tante vindt er alweder de bevestiging in van haar “diep treurig” vermoeden.—Helmond echter heeft +in het blosje van een zenuwachtig meisje, en vooral na ’tgeen er gisteren gebeurde, niets vreemds gevonden. Hij wenschte van +Coba te hooren of ze zich beter gevoelde, en hoe oom het maakte. Straks was hij in tweestrijd met zich zelf geweest of hij +even enpassant <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zou aandoen, maar, had ervan afgezien. + +</p> +<p>Op zachten toon is mevrouw Mansburg toen met de opmerking ingevallen, dat Helmond maar goed heeft gedaan met nog niet zoo +spoedig te komen. Alexander was een beetje ontstemd. Men kon niet alles zeggen zonder spreken; maar Helmond zou wel begrijpen +waarom. + +</p> +<p>Welzeker, Helmond begreep het; en hij begrijpt ook dat tante al spoedig den voorslag aan nicht Coba doet, om nu maar terug +te keeren: ’t was wel wat warm op den weg, en Coba moest zich ontzien. + +</p> +<p>Maar tante kreeg haar zin niet. Jacoba heeft haar pleegbroeder te lief, dan dat ze hem geen deelgenoot zou maken van ’tgeen +ze weet dat hem om harentwil zal verheugen. Maar ook, terwijl de vrees haar heeft gekweld, of Helmond, na ’t gebeurde gisterenavond +op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, misschien iets van haar hartsgeheim geraden had, zoo acht ze nu deze ontmoeting te schoon dan dat ze er geen partij van +zou trekken teneinde hem dat vermoeden geheel te benemen. + +</p> +<p>“Nee tante, ik wil veel liever nog een eindje meewandelen;” zegt ze zoo levendig als haar mogelijk is: “August moet het goede +nieuws hooren.” + +</p> +<p>“Ei, goed nieuws Coba?” + +</p> +<p>“Zeker. Toen ik van morgen wakker werd en de zon zoo vriendelijk zag schijnen, toen voelde ik mij eensklaps zoo verruimd en +gesterkt, alsof mij in den laatsten tijd volstrekt niets gedeerd had. Niewaar tante?” +<a id="d0e6938"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6938">177</a>]</span></p> +<p>“Ja, je hebt het tenminste dadelijk gezegd Coba.” + +</p> +<p>“Nog vóór het ontbijt was ik al beneden, en vroeg aan pa of hij dat plan van <span class="letterspaced">De Godesberg</span> niet zou willen opgeven, wanneer hij werkelijk zag dat ik beter werd. En—papa heeft het dadelijk toegestaan!” + +</p> +<p>“Ja lieve Coba,” valt de tante in: “dat was een beetje heel zwak van papa. Wanneer Alexander niet zoo slecht geslapen en zich +zoo moe had gevoeld, dan zou hij ook zeker niet zoo spoedig hebben toegegeven. ’t Was onverstandig.” + +</p> +<p>“Onverstandig? Ik betwijfel dat tante;” zegt Helmond. + +</p> +<p>Mevrouw Mansburg prevelt weer onhoorbaar dat men helaas zonder spreken niet alles zeggen kan. + +</p> +<p>“Om papa maar dadelijk te toonen dat ik mij zoo veel sterker gevoelde,” herneemt Coba: “ging ik terstond naar de piano en +zong het stuk van.... Donerie—je weet wel dat erg sentimenteele—als een lijster. Niewaar tante?” + +</p> +<p>“Ja bespottelijk, terwijl ze gisterenavond alleen bij ’t hooren van eenige piano-accoorden uit de verte, reeds geheel van +streek raakte.” + +</p> +<p>“Nee tante, dat is volstrekt niet vreemd,” zegt August die, toen Coba den naam van Donerie noemde, een vluchtig zenuwtrekje +op haar gelaat heeft bemerkt: “Een zenuwaandoening laat zich niet zoo gemakkelijk verklaren. De kleinste schrik, ja zelfs +iets lachverwekends zou Coba gisteravond evengoed van streek hebben gebracht als nu het hooren van die piano-accoorden.” + +</p> +<p>“Ziet u wel tante!” roept Coba levendig; en Helmond bespeurt met stille blijdschap een door tante niet begrepen verrukking +op haar bleek gelaat: “ziet u wel, als men mij maar vrij laat dan zal ik beter worden. U hoort het nu zelve: mijn ongesteldheid +kwam niet van die muziek, maar dáárdoor dat u....” + +</p> +<p>“Welzeker kindlief, tante is er vast weer de oorzaak van geweest. Och ja, en als je nu straks misschien wéér niet wel wordt, +dan zal het óók weer tante zijn die er de schuld van heeft, ofschoon ze—al wie weet hoe dikwijls heeft aangeraden om niet +verder te gaan.” + +</p> +<p>“Nú moet ik tante gelijk geven Coba. Zie, we hebben daar de Romphuizer brug al; kijk, over den wal heen zie je ’t hotel Helmond +tusschen ’t lindengroen. Komaan, rechtsomkeert! Een klein eindje ga ik mee terug. Ik geneer u niet tante?” + +</p> +<p>“O nee, wat dat betreft, maar ’t is al laat, en je vrouw....” + +</p> +<p>“Eva is heel wel; dank u.” + +</p> +<p>“Zij wacht je misschien met ’t eten.” + +</p> +<p>“Een doktersvrouw eet zoodra haar man thuiskomt tante.” + +</p> +<p>“Zeer onderdanig!” + +</p> +<p>“Ik hoop Eva eens gauw te komen bezoeken, want ik moet je toch spreken;” zegt Jacoba. + +</p> +<p>“Ja maar Coba, vooreerst....” + +</p> +<p>“Hé tante, en uw eigen plan; uw eigen idee....” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Mijn</span> plan? <span class="letterspaced">mijn</span> idee? Wat meen je Coba-lief?” + +</p> +<p>Tante Hermine voelde zich gestreeld; ze wist wel wat Coba bedoelde. ’t Was haar zoo losweg uit den mond gevallen; maar waarlijk, +<a id="d0e6990"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e6990">178</a>]</span>het denkbeeld is toch van <span class="letterspaced">háár</span>. Niemand heeft er te voren aan gedacht. Toen Jacoba van morgen zoo dolzinnig aan ’t zingen is gegaan, en haar gevraagd heeft +of ze die compositie, als het werk van een eenvoudig muziekmeestertje, niet heel mooi vond, toen heeft ze—eigenlijk boos, +omdat Coba zoo overmoedig zoo.... luidruchtig was, en zonder dat het haar kwaad scheen te doen—toen heeft ze gezegd: “O prachtig, +’t is jammer dat ze die menheer Donerie geen monument op zijn graf maken.” + +</p> +<p>Neen zeker, tante heeft het zóó niet bedoeld; maar, toen Coba dat denkbeeld niet geheel verwerpelijk had gevonden, toen heeft +tante het recht van uitvinding met kracht gehandhaafd. De muziekmeester scheen nog al een enfant chéri van de Romphuizers +te zijn geweest. Ze hadden tenminste bij zijn begrafenis gezongen. Wie weet welk een opgang het denkbeeld van een monument, +of iets van dien aard, zou maken, en, wanneer dan “zoo iets” verrees, dan was mevrouw de wed. Mansburg, geboren Van Barneveld, +de operatrice ervan; misschien kwam haar naam dan nog wel op het voetstuk. Maar.... nee dát was wat al te gek. Hoewel.... + + +</p> +<p>“O, je meent van een gedenkteeken op het graf van.... ne.... dien talentvollen muziekmeester?” valt tante zich zelve in de +rede. + +</p> +<p>“Ja, wat zal ik zeggen, ’t is me onverklaarbaar dat niemand vóór mij daaraan gedacht heeft. Zelfs jij Coba, die toch les van +hem kreegt en bekennen moest dat hij knap was, je zou nooit op zoo’n idee zijn gekomen. ’t Goede wordt spoedig vergeten in +de wereld!” + +</p> +<p>Helmond vernam nu, dat “het denkbeeld van tante Mansburg” door Coba niet geheel verwerpelijk was geacht, ofschoon Coba toch +bedenkingen had gemaakt—welke tante echter volstrekt niet gedeeld heeft. Jacoba had ten slotte gezegd, dat zij “tantes denkbeeld” +aan Helmonds oordeel zou onderwerpen; zijn Eva behoorde tot de muzikale wereld, en van zulk een kant diende een dergelijk +voorstel uit te gaan. + +</p> +<p>Toen de dokter straks de dames heeft vaarwel gezegd, en zijn woning naderde, toen bestond er bij hem geen twijfel meer: Jacoba +heeft dien jongeling liefgehad, en zijn nagedachtenis zal haar heilig blijven; maar ook, nu ze haar geliefden vader, na het +voorgevallene van den vorigen avond, zoo bitter ontstemd heeft gezien zonder de rechte oorzaak ervan te weten, nu heeft ze—mede +dorstend naar vrijheid voor zich zelve—zich krachtig aangegord om haar zwakheid te bestrijden. Leven moet ze en gezond zijn +om den geliefden vader het voorhoofd effen te doen houden, en, was de eerste proeve reeds wel geslaagd, August houdt zich +overtuigd dat Coba ook voor zich zelve het beste geneesmiddel gevonden heeft. Neen, zij zal niet langer staren op het nevelachtig +beeld van een geliefde, die haar door den dood werd ontrukt. Ze zal nu slechts het oog hebben op een werkelijkheid. Een <span class="letterspaced">monument</span> zal er voor hem verrijzen, en <span class="letterspaced">zij</span> zal zorgen dat het tot stand komt, ofschoon men niet mag bemerken <span class="letterspaced">wie</span> het roer in handen heeft. + +</p> +<p>Goed zoo Jacoba! broeder Helmond zal u terzijde staan. +<a id="d0e7016"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7016">179</a>]</span></p> +<p>Eva ontvangt haar August met een opgeruimden blik, ofschoon hij bijna een half uur te laat komt. Alleen wil ze graag weten +met welke dames hij zoo doodbedaard den straatweg op en neer heeft gewandeld? + +</p> +<p>Of het kwam omdat August heden liefst geen namen van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> noemde, en de dwaze onderstelling van tante Hermine hem voor den geest sprong, of vreezend misschien dat Eva weer over den +brief zal beginnen die van morgen vergeten werd, zeker is het dat hij een oogenblik aarzelt aleer hij eenvoudig de waarheid +zegt. + +</p> +<p>Eva’s gelaat betrok. Zou het mogelijk zijn dat Helmond en Coba...? Neen, ’t was te dwaas.... Maar toch, indien ze alles goed +in verband beschouwt.... + +</p> +<p>“Ik zou haast zeggen August, dat je in de laatste vier en twintig uren meer het gezelschap van Coba dan het bijzijn van je +“lieve vrouw” hebt gezocht. Men heeft mij vroeger wel eens gezegd August, dat Coba.... veel van je hield.—Hé, à propos.... +we zijn nog niet quitte.” + +</p> +<p>“Wat meen je....?” + +</p> +<p>“Den brief van Kartenglimp heb ik je terstond laten meelezen: maar die andere.....? Zit hij nog in dien jaszak August?” + +</p> +<p>“Welke? O! je bedoelt den brief die me uit Parijs is nagezonden? Eva-lief, je moest je nu eens voornemen om niet nieuwsgierig +te zijn, wanneer ik je in de zaken van mijn praktijk niet altijd geheel op de hoogte houd. Wat een biechtvader is voor de +ziel, dat is de dokter voor het lichaam, en de biecht ligt onder ’t zegel der geheimhouding, dat weet je wel.” + +</p> +<p>“Nieuwsgierig!” zegt Eva fier; en dan met klem: “Mij dunkt August, dat er van zóó iets geen sprake kan zijn, wanneer ik je +zeg te gelooven..... dat die brief van Jacoba was.” + +</p> +<p>Helmond zwijgt. Bedriegen wil hij haar niet; en ofschoon ze den brief <span class="letterspaced">niet</span> lezen mag, toch zal hij haar dien zotten argwaan benemen. + +</p> +<p>“En zoo hij dan werkelijk van Jacoba was, Eva, is <span class="letterspaced">zij</span> mijn patiënt dan niet?” + +</p> +<p>Een vuurrood overdekt Eva’s gelaat. + +</p> +<p>“Dus de brief <span class="letterspaced">was</span> van Jacoba!?” + +</p> +<p>“Ja.” + +</p> +<p>Een oogenblik blijft het stil. Dan zegt Eva snel als tot zich zelve: + +</p> +<p>“Dus <span class="letterspaced">bestaat</span> er een inclinatie!” + +</p> +<p>“Maar lieve hemel Eva, hoe kun je nu zulk een gevolgtrekking maken. Ik zeg.....” + +</p> +<p>“Vandáár dan een avond zooals gisteren op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>,” valt Eva in, met den blik strak voor zich heen: “Vandáár al die onwil, die liefdeloosheid, die vernederingen..... O ’t +is genoeg, nu weet ik alles. Dat bleeke kind kwijnt en treurt om den geliefde, en hij, hij hinkt op twee gedachten. O God! +welk een ontwaken uit den korten dommel van geluk!” + +</p> +<p>“Eva, wees verstandig. Je bedriegt je waarachtig!” + +</p> +<p>Zij ziet hem fier in de oogen. +<a id="d0e7073"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7073">180</a>]</span></p> +<p>“<span class="letterspaced">Waarachtig</span> Helmond!?—Laat mij den brief dan lezen?” + +</p> +<p>“Ik heb.... hem verscheurd.” + +</p> +<p>“Dat is onwaar; geef hem, als ik mij dan <span class="letterspaced">waarachtig</span> bedrieg. Niet!!?”—Zij stampt met den voet: “<span class="letterspaced">Goed zoo</span>!.... goed! dan houd ik je voor ’tgeen ik nooit heb <span class="letterspaced">kunnen</span> denken; ja, voor een.....” + +</p> +<p>“Nu niet verder Eva, de scène behoeft niet tragisch te worden. Van morgen heb ik om Kartenglimps brief gelachen; maar, geloof +me in vollen ernst, meer reden tot lachen is er nú om je ijverzucht, dan toen om je plannen voor onze verheffing in den gravenstand.” + + +</p> +<p>“Bewijs het me Helmond! Ik zeg <span class="letterspaced">bewijs</span> het me! O God, ben ik dáárvoor geboren, ben ik dáárvoor getrouwd om nu reeds vernederd en verwaarloosd te worden ter wille +van..... O!” + +</p> +<p>“Zie me eens aan Eva.—Nee goed! flink, heelemaal, zooals straks, maar nu als een zachte vrouw, die haar man vertrouwt en leed +gevoelt dat ze hém, die haar geheel behoort en alles voor haar zijn wil, zonder grond en onrechtvaardig van ontrouw en misleiding +verdenkt.—Geloof je me niet Eva?” + +</p> +<p>“Waarom mag ik dan dien brief niet lezen? Je hebt hem <span class="letterspaced">niet</span> verscheurd, dat kon ik aan je antwoord hooren.” + +</p> +<p>“En al ware dat zoo, je zult hem <span class="smallcaps">niet</span> lezen. De brief is van een patiënt in <span class="letterspaced">vertrouwen</span> geschreven.” + +</p> +<p>“Je zult hem niet lezen!” herhaalt Eva: “je <span class="smallcaps">ZULT NIET</span>! en zóó wordt de tirannie in de eerste huwelijksweken dan reeds grooter van dag tot dag. Is er geen reden dat de vrouw begint +te twijfelen aan de volle liefde van haar man, wanneer hij instaat is haar argwaan te benemen, maar dat weigert onder een +nietig voorwendsel, met een: je <span class="letterspaced">zult</span> hem niet lezen!” + +</p> +<p>“Eva, geloof me....!” + +</p> +<p>“Ik geloof nu August, dat je ter wille van Jacoba, wie niets mankeerde, zoo spoedig naar Romphuizen bent teruggekeerd, zonder +je om ’t genot van je vrouw te bekreunen; ik geloof nu dat al die vernederingen van mijnheer den generaal, haar oorsprong +namen in de misrekening op je onverdeelde liefde voor zijn kind, die zich in den beginne heeft goedgehouden, maar zich nu +niet langer beheerschen kan; ik geloof....” + +</p> +<p>“En ik zeg je Eva, dat je je bedriegt. Wat geeft je dan toch het recht om aan het woord van een man, aan <span class="letterspaced">mijn</span> woord te twijfelen?” + +</p> +<p>Eva aarzelt: + +</p> +<p>“Je achterhoudendheid!” + +</p> +<p>“Maar wanneer ik dan herhaal dat mijn plicht mij gebiedt om het vertrouwelijk schrijven van patiënten geheim te houden, zelfs +voor mijn vrouw? Wanneer ik.... Nee Eva, keer je niet weer van mij af. God weet dat ik niemand liever heb dan mijn eigen, +mijn eenige vrouw!—Kind, zie mij dan aan.... Moest ik dit, in zoo’n luttel tal huwelijksdagen, reeds zoo dikwijls herhalen? +Eva, weet en geloof je dan niet dat ik alles <span class="letterspaced">alles</span> voor je overheb; dat ik—wanneer <a id="d0e7140"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7140">181</a>]</span>het maar <span class="letterspaced">niet in strijd met mijn plicht is—aan je kleinste, ja zelfs aan je grootste wenschen met liefde zou voldoen?—Eva</span>....!” + +</p> +<p>Terwijl Helmond de laatste woorden sprak heeft Eva hem aangezien, en ’t was alsof plotseling de zon weer door de nevelen brak. +Zij weet niet dat August haar weigert den brief te lezen, omdat het haar, óf in hare dwaze opvatting versterken, óf zoo hij +haar den waren zin van dat schrijven verklaarde, Jacoba’s zielsgeheim verraden zou: neen, maar de zachte toon waarop hij daareven +sprak heeft haar getroffen. Heeft ze dan werkelijk recht om aan de waarheid van zijn mannenwoord te twijfelen? ’t Was immers +mogelijk dat een dokter de confidenties omtrent ziekteverschijnselen van een jong meisje, zelfs voor zijn vrouw moest verbergen. +Maar ook.... nog andere woorden had Eva gehoord; hij heeft haar gezegd: dat God het wist hoe hij niemand meer dan haar beminde, +en.... <span class="letterspaced">dat hij aan haar kleinste, ja zelfs aan haar grootste wenschen met liefde zou voldoen, indien het niet in strijd was met zijn +plicht</span>. + +</p> +<p>En zie, slechts weinige seconden later slaat ze haar beide armen om Helmonds hals, en zoent ze den man harer liefde met innigheid +verscheidene malen op den blij glimlachenden mond. Ja, ze zegt, nu te gevoelen dat ze slecht deed haar edelen vriend zoo liefdeloos +te hebben bejegend. En dan, wanneer de eerste reine uiting van het berouwhebbend gemoed voorbijgegaan, en vurige kussen van +den echtgenoot het verbond van trouw hebben vernieuwd en bezegeld, dan.... helaas! dan komt de vijand die vanbinnen woelt +zich weer met het zoetste lachje aan den gelukkigen echtvriend vertoonen. Nietwaar....? Als Eva haar besten man dan <span class="letterspaced">altijd op zijn woord wil gelooven</span>, dan zal hij zeker ook het woord gestand doen ’twelk hij daareven sprak. + +</p> +<p>“Kom nu August, het eten zal wel koud zijn geworden, kom....!” En fluisterend met zoete stem: “Een mijner kleinste wenschen +is, beste August, dat je niet meer lachen zult om het verkrijgen van dien titel voor papa, maar dat jij zelf zooveel je kunt +daartoe zult meewerken: en, wat de grootere wenschen betreft, o ik weet het, mijn lieve man zal nu die eenig eenige gelegenheid +niet laten voorbijgaan om me, door ’t koopen van het oud-burgemeestershuis, te verlossen uit den vreeselijken druk dezer lage +zolders en benauwende muren; maar ook, hij zal getrouw blijven aan zijn woord, en nooit meer den handschoen oprapen voor wie +zijn wijfje—zijn ander <span class="letterspaced">ik</span>, niewaar August?—onridderlijk minachten en beleedigen durft?” + +</p> +<p>En Helmond, nu hij zijne schoone Eva weer vast in de armen sluit, nu gedenkt hij wel vluchtig het woord der wijsheid van den +grijzen pleegvader, en gevoelt hij wel—bij de blijde overtuiging Eva’s argwaan voorgoed te hebben overwonnen—dat hij zijn +triumf wat te duur heeft gekocht; maar nochtans, bij het smaken der zoete liefdeteugen kan hij, na zulk een overwinning, de +stem niet meer hooren die waarschuwend klinkt: +<a id="d0e7162"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7162">182</a>]</span></p> +<p>—Voorzichtig, met bedwelming is de beker gevuld, en een doodelijk venijn ligt op den bodem! + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">NEGENTIENDE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Is een prachtige maar tevens een echt autocratische zomerdag. Zelfs de machtigen der aarde houden met slappe hand de teugels +van ’t bewind, en buigen het hoofd, want heden is het de zon, die haar macht doet gevoelen en het aardrijk regeert met verblindende +majesteit. + +</p> +<p>Alles zwijgt in het gloeiend middaguur. + +</p> +<p>De landman slaapt; het rundvee staat te lodderoogen in de schaduw van wilg en hagedoorn; de schapen op de hei hebben den zoom +van het dennenbosch gezocht waar hun herder met opgetrokken knieën achterover op den grond ligt, en Philax nevens hem met +de amechtige tong uit den ruigen bek. + +</p> +<p>Alles zwijgt. Geen vogel doet er zijn lied schallen of tjilpt op bescheiden toon; geen blaadje is er dat ritselt. Slechts +een enkele bij, die zich op rappe wiek naar gindsche kamperfoelie spoedt, snort suizend langs ’t oor; of ook een zwerm bruinvliegen +doet zich hooren, wanneer een loome hoef of klauw den verschgevallen buit in ’t weiland beroeren komt, en ’t klein en azend +gedierte daardoor al gonzend uiteenschuift. + +</p> +<p>Het landgoed <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> ligt daar almede zwijgend en dorstend in de gloeiende stralen der Juni-zon. + +</p> +<p>Nochtans voor den mensch, die zich heden aan een wandeling op den Romphuizer straatweg durft wagen, schijnt dat landgoed een +oase te zijn. Ja zie maar, achter die fonkelend roode en witte stamrozen aan de linkerzij van het huis onder het lommer van +het zwaar geboomte, daar moet het wel overheerlijk koel en verkwikkelijk wezen. + +</p> +<p>Mijnheer Kippelaan, nog slechts weinige schreden van het groote ijzeren hek van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> verwijderd, voelt nogmaals naar zijn beide boordjes, die van de overmatige warmte in onmacht liggen; doet een hopelooze poging +om ze weer tot den “kelk te vormen waarin zijn edelst lichaamsdeel—het hoofd—is gevat”, en vraagt zich zelven dan zeer <span id="d0e7188" class="corr" title="Bron: ersntig">ernstig</span> af: of hij in zulk een toestand wel inderdaad zijn plan kan volvoeren? ’t Loopt hem—met permissie—onder den hoed uit, en +langs het aangezicht met straaltjes den hals in. Kon hij ’t zelf zien dan zou hij bespeuren: eenigszins bruinachtig gekleurd +door de pomade, waarmee hij straks aan zijn kapsel zulk een verhoogden glans en zomergeur heeft gegeven. + +</p> +<p>Mijnheer Kippelaan begrijpt echter bij nader overwegen, dat juist <a id="d0e7193"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7193">183</a>]</span>deze positie—<span class="letterspaced">en jus, en nage</span>—moet meewerken in zijn belang. Men trotseert! men braveert! men waagt een coup de soleil, een hersenontsteking! + +</p> +<p>’t Is verbeelding, maar Kippelaan verbeeldt zich dat hij het ijzeren hek hoort sissen nu hij het met zijn eenigszins vochtige +vingers aanraakt. ’t IJzer was letterlijk gloeiend. Enfin, zijn hart! Enfin, alles was heden daarmee in harmonie! + +</p> +<p>En terwijl mijnheer Kippelaan nu zijn <span lang="fr">paille glacé</span> handschoenen gaat aantrekken, maar den laatste, bij een geweldige inspanning om hem over de vochtige “muis” te krijgen, van +onder tot boven ziet openbersten, stapt hij—door het ongeluk zoo mogelijk nog meer <span class="letterspaced">en nage</span> geraakt—het gazon om, en op de groote stoep toe, doch ziet dan eensklaps terzij van het landhuis achter die prachtig fonkelende +rozen en onder het zwaar geboomte, iets.... wits; iets.... En.... + +</p> +<p>Daar staat hij dan nu.... in <span class="letterspaced">hare</span> nabijheid!—Zoo pas uit de felle zon in het dichte lommer gekomen, heeft hij niet dadelijk bemerkt dat zij ter afwering van +muggen en ander “onwellevend gevogelt” een witzijden doek over ’t hoofd heeft gehangen, en, door de drukkende hitte overweldigd, +in slaap is gevallen. Hoezeer ook <span class="letterspaced">en nage</span>, met de sierlijkste buigingen is hij haar genaderd. Doch, nu buigt hij niet meer. + +</p> +<p>“’t Hem, kehem!” kucht hij eenige malen steeds luider en krachtiger, ofschoon gedempt. Doch helaas, het baat hem niet! + +</p> +<p>—Zij slaapt! O zij slaapt!!—Edele spruit! droomt zij wellicht, en ziet ze met haar zielvol geestesoog den man die haar.... +enfin.... aanbidt, die háár, en al wat het hare is, liefheeft als zich zelf? Droomt ze van hém, en vermoedt ze onbewust dat +hij in haar nabijheid ademt? Zal hij haar nog een wijle bespieden, ofschoon hij door dien vasten sluier, waarachter ze zich +verborg, niets anders kan waarnemen dan de plek, waar zich het topje van haar neus bevindt? O die teedere! O dat uitstekende +topje! hij zou het willen aanraken, hij zou haar willen ontsluieren en dan op dat topje een zoen drukken, en haar zeggen: +Hier is hij die over u waakt als gij slaapt! Hier is hij van wien gij “droomend waakt en wakend droomt”; die u “wil omstrengelen +met de teerheid van zijn hart”. Maar—helaas! paf! daar barst ook de tweede <span lang="fr">paille</span> handschoen. Schrikt ze wakker? Nee! zie maar.—Bah! ’t is te warm voor handschoenen. + +</p> +<p>—Hij zal ze allebei uitdoen en los in de hand houden, dan ziet men niet dat ze kapot zijn. + +</p> +<p>“Juffrouw! juffrouw Jacoba!” + +</p> +<p>De neustop klimt. De sluier valt: + +</p> +<p>“Goeje hemel!—phu!—wat? Wie....? phu! Pardon menheer.... wie heb ik ’t plezier....?” + +</p> +<p>“Hé, ik dacht....” zegt Kippelaan, in den beginne eenigszins uit het veld geslagen: “Ik meende dat u.... Maar enfin, ik heb +de eer mevrouw Mansburg te zien? Ontzaglijk veel genoegen! Altijd wèl geweest mevrouw? En mijnheer de luitenant-generaal....?—<a id="d0e7233"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7233">184</a>]</span>Charmant mooi weer. Ik dacht.... enfin.... la belle dormeuse au bois, enfin!....” + +</p> +<p>“O ik vraag wel om verschooning. Mijnheer.... re Kippelaan nietwaar....?” + +</p> +<p>“Jules Janin, om u te dienen. Van mama’s kant—de Parladotti’s—Italiaansche origine!—Recht aangenaam u hier te ontmoeten. Fameuse +warmte, maar als het hart niewaar....? Een dame, eene vrouw gevoelt zoo spoedig wat men zeggen wil. Geen zonnehitte is instaat +om....” + +</p> +<p>Mevrouw Mansburg, die vreeselijk benauwd onder den zijden doek had gedroomd, weet waarlijk niet of ze nog wel heel wakker +is. + +</p> +<p>—Wat wil die man?! + +</p> +<p>“Waarschijnlijk zal uw bezoek mijn broeder gelden,” valt ze haastig in: “wanneer u zoo goed wilt zijn maar even te schellen +dan zal de knecht u aandienen.” + +</p> +<p>“Pardon, o pardon mevrouw; het voorrecht u hier ’t eerst te spreken! ’t Was ontzettend warm op den weg, en dáárom, indien +ik mijn hart het eerst voor u mocht ontlasten; indien....” + +</p> +<p>“Mijnheer, ik verzoek u niet verder te gaan.—Op mijne jaren....” En dan terwijl een <span id="d0e7249" class="corr" title="Bron: vuurood">vuurrood</span> haar aangezicht bedekt, staat mevrouw Mansburg van de tuinbank op, en Kippelaan den rug toekeerend om zich naar de achterzij +van het huis te begeven, voegt ze er bij: “Zooals ik u zeide, men laat zich aanmelden. Ginds is de voordeur.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De generaal Van Barneveld verkeerde ’t allerminst in een stemming om menschen als Kippelaan te ontvangen. Nochtans het strookte +niet met zijn karakter om onder eenig voorwendsel belet te geven; en, om iemand, die in deze hitte een kwartier ver kwam loopen, +eenvoudig met de boodschap: mijnheer ontvangt niet, naar huis te zenden, dat kon er in ’t geheel niet door. + +</p> +<p>De merkbaar gedrukte stemming, waarin de generaal verkeert, werkt eenigszins kalmeerend op den gloeienden Kippelaan, en doet +hem voor een goed deel zijn “joviale vrijmoedigheid” verliezen. + +</p> +<p>“En welke zaak is het menheer, waarover u mij zoo noodzakelijk spreken moest?” + +</p> +<p>“De zaak uw excellentie, de.... eigenlijke zaak.... Enfin, mijn naam is u bekend: Kippelaan, patricische familie; mama een +geboren Parladotti.—Allebei overleden; papa en mama, aan de mazelen op een reisje, in den bloei van ’t leven. Enfin! de eenige +spruit, Julus Janin, naar een Fransch bisschop uit de veertiende of <span id="d0e7262" class="corr" title="Bron: vijftfende">vijftiende</span> eeuw—daar wil ik afwezen. Al vroeg....” + +</p> +<p>“De hoofdzaak, menheer Kippelaan?” + +</p> +<p>Kippelaan wischt zich nogmaals eenige bruinachtige zweetdroppels van ’t gelaat. De donkergrijze oogen van den ouden generaal +zien hem zoo “dolks en sabels” aan. + +</p> +<p>“De zaak uw excellentie, de zaak, enfin....” Eensklaps opstaande terwijl hij een snelle buiging maakt: “Mijn bijzonder compliment +generaal. ’t Prouveert voor zijn kunde, voor zijn praktijk. ’t Zal uw gloriole zijn; ik wensch u van harte....” Kippelaan +is er bijna toe <a id="d0e7271"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7271">185</a>]</span>gekomen om weder een aanval op Van Barnevelds hand te wagen, doch dat scherpziende oog dringt hem terug. + +</p> +<p>“Wàt meen je menheer?” + +</p> +<p>De generaal wendt straks het hoofd naar de raamzijde. ’t Heeft hem de grootste moeite gekost om zijn verbazing voor dien babbelaar +te verbergen, toen hij hem met een zonderling gekozen woordenvloed hoorde verhalen, dat dokter Helmond onderhands het oud-burgemeestershuis +op de markt gekocht had. + +</p> +<p>Mijnheer Kippelaan gevoelde zich meer op zijn gemak toen hij mocht bespeuren de eerste boodschapper van dat goede nieuws te +zijn geweest. De zaak, ohee, was anders in Romphuizen reeds “publiek domein”. Op een avondpartij bij den notaris in ’t laatst +van de vorige week—waar o. a. ook getruffeerde kapoen uit Utrecht was geweest—daar moet die zaak tusschen thee en wijn reeds +haar beslag hebben gekregen. Piet de aanspreker, die er ’s-avonds met witte handschoenen heeft gediend, maar volgens de waschvrouw +z’n duim in de chocolade-vla had gehouden, Piet heeft hem ’s-anderendaags bij ’t scheren, stellig verzekerd dat de zaak haar +beslag had. Er waren onder de gasten heel wat glaasjes op den nieuwen koop en de aanstaande bewoners gedronken. De kleinste +freule Blankenberge met den wipneus, had zachtjes tegen den majoor Kartenglimp gezegd: “Voor achttienduizend! Spotprijs!” +en de majoor heeft toen geheimzinnig met de oogen geknipt alsof hij er alles van wist. + +</p> +<p>Dokter Helmond en zijn vrouw hadden de hoogste plaatsen aan tafel moeten innemen. Piet kon dat precies weten met de tafelpooten +en de fauteuils—hij lette op alles, en de notaris had een “toost geslagen” zei Piet, over “de schoonere toekomst van de goede +stad Romphuizen, wanneer degelijke kundige mannen zooals dokter Helmond, blijk gaven dat zij zich hoe langer hoe meer aan +de spits stelden der burgerij; wanneer vrouwen, zoo schoon en beminnelijk als zijn gade, wilden post vatten op het hoogste, +zeerzeker het moeielijkste standpunt, om van daar beschermend en zegenend de handen over de plaats harer inwoning uit te strekken.” +De majoor Kartenglimp had toen ook een “toost geslagen”, en gezegd: dat de man die in het stadje Romphuizen zoo hoog werd +gewaardeerd, die tot zulk een bevoorrechten stand behoorde, en wellicht eenmaal niet slechts onder de meestvermogenden in +deze gemeente, maar tevens—hij mocht met eenige zekerheid spreken—dank zij het bezit van eene zoo uitstekend schoone en talentvolle +gade, den schitterendsten titel zou kunnen verwerven, dat zulk een man dan ook voorzeker zijn edelste krachten zou blijven +wijden aan het heil van het lieve stedeke waarvan <span class="letterspaced">hij</span>, gave het God!—de majoor had toen den blik naar boven geslagen—eenmaal de vader, en zij, die teedere gade, de beschermvrouw, +neen, de <span class="letterspaced">moeder</span> zou worden genoemd. + +</p> +<p>Piet de aanspreker had dit alles zoo duidelijk gehoord dat mijnheer Kippelaan zich recht gelukkig gevoelde om nu de détails +even precies te kunnen teruggeven. ’t Was zeker voor den ouden generaal, <a id="d0e7289"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7289">186</a>]</span>die er nog niets van wist, aller.... aller.... interessantst! + +</p> +<p>“Welzeker, om u te dienen je excellentie; welzeker, tenminste gisterenavond hoorde ik nog dat uw lieve familie reeds met Augustus +’t nieuwe huis zou betrekken.... en....” + +</p> +<p>“Genoeg menheer....!” + +</p> +<p>“Ben ik onbescheiden geweest? O pardon! Ja ik was onbescheiden. Misschien moest het een surprise, een.... pardon, pardon! +Ik heb niets gezegd, niemendal. Wat weet ik ook anders dan wat iedereen weet. Meubels uit Utrecht; enfin, apotheek afgeschaft; +’t huis aan den wal cadeau aan mevrouw Van Hake. Genereus, allerliefst....!” + +</p> +<p>De generaal, die een paar malen terwijl hij weer naar buiten zag, op ’t punt is geweest om dien wauwelaar den mond te snoeren, +zegt bedaard: + +</p> +<p>“Heeft men u verzocht mij die boodschap te brengen? Was dát de zaak waarover....” + +</p> +<p>“Waarover ik u spreken kwam? O pardon, pardon excellentie. Ik...., ik ben...., que voulez-vous; ik.... Charmant lief weertje +vandaag, charmant! Maar de warmte.... ziet-u, de hitte.” Opstaande: “Phu! enfin....” + +</p> +<p>“Je zult het een oud soldaat ten goede houden menheer, dat hij je den raad geeft om te denken voordat je spreekt; en, neem +me verder niet kwalijk dat ik je niet langer te woord sta; ik heb hoofdpijn vandaag.” + +</p> +<p>“Hoofdpijn? Tic? tic douloureux? Ah! een martelaar van! Een....” + +</p> +<p>Van Barneveld staat op: + +</p> +<p>“Wanneer u beneden een glas wijn met water of wat vruchten wilt gebruiken, menheer Kippelaan, ’t zal me aangenaam zijn, maar +wil me ten goede houden....” + +</p> +<p>“En toch, ik...., ik bid uw excellentie: als de zon dan mijn hart en mijn hart dan de zon is, verterend....! O! pardon, ik +spreek te luid, enfin, indien dan een ander, een winkelbediende, zich verstout een blikslag te werpen op wat mijn ziel bekoort. +Generaal, de liefde.... O, de liefde drijft mij en zal mij drijven. Ik ben, ik heb.... Mama was een Parladotti; ik ben in +den bloei van ’t leven; niet onwelgemaakt!—De teedere ziel onder uw dak generaal, heeft mij als aan mijzelven ontvoerd, en, +dat een pharmaceut, een pillendraaier—pardon, een kruidenier mijn zaligste hoop en verwachting zou doen vervloeien tot nietig +slijk, dit alles....” + +</p> +<p>Misschien zou er zich op Van Barnevelds gelaat een glimlach hebben vertoond, indien niet zooveel grievends zijn borst had +vervuld, en die babbelaar hem geen zaken meegedeeld en vermoedens bij hem had opgewekt, waardoor hij nog meer in een bittere +stemming geraakte. + +</p> +<p>Sedert den fatalen avond, toen dat “ijdele overmoedige ding” zulk een diepe kloof tusschen hem en zijn meestgeliefden pleegzoon +heeft gedolven, is Van Barneveld zichtbaar afgetrokken en stil geworden. Ja zelfs, hoezeer het hem verheugde een merkbare +beterschap bij Jacoba waar te nemen, zijn bijzonder gedrukte stemming—ofschoon hij haar zooveel mogelijk bestreed en voor +Coba te verbergen zocht—<a id="d0e7317"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7317">187</a>]</span>was er niet door verminderd. Toen August zich veertien dagen later deed aanmelden, toen heeft Hendrik de boodschap aan dokter +gebracht, dat de generaal niemand ontving; en zoo heeft Helmond, zonder nadere verklaring, kunnen begrijpen waaraan hij zich +te houden had. + +</p> +<p>Uit een vertrouwelijk gesprek met Jacoba, waartoe de vader na rijp beraad besloten heeft, was het hem tot zijn groote blijdschap +duidelijk gebleken, dat tante Hermines onderstelling, alsof een geheime liefde voor August haar zenuwgestel zou ondermijnd +hebben, ten eenenmale ongegrond is geweest; en evenzeer had de luchtige wijze waarop Jacoba, bij dat gesprek, over Donerie’s +dood is heengegleden, hem wel het bewijs gegeven dat Helmonds vermoeden, waarmee hij zijn vaderhart zoozeer heeft gekwetst, +niet minder ongerijmd mocht heeten; maar, of de vrees voor Jacoba’s welzijn—nu hij haar werkelijk wat opgeruimder zag worden, +ja zelfs nu hij haar weer telkens hoorde zingen zonder dat het haar kwaad scheen te doen—ach, of die vrees, die onrust over +zijn kind, hem dan door Gods goedheid voor ’t oogenblik is benomen, er was een diepe, een steeds dieper grijpende smart die +<span class="letterspaced">niet</span> zou voorbijgaan. + +</p> +<p>—Ja, t zal zeker wijs en goed zijn dat hij nog leeft, voor zijn eenig kind, maar anders....! Wanneer hij bedenkt wat het had +kunnen zijn!—O God, die lieve jongens, die stoeiende knapen! Moest hij ze dan grootbrengen om ze beiden te verliezen, en zonder +dat ze gestorven waren! Daar zijn oogenblikken die hij niet vergeet: Op elke knie zat er een. August rechts; <span class="letterspaced">de ander</span> links. Wat staarden die tintelende oogjes hem aan wanneer hij hun van Waterloo, en Hasselt en Leuven, of van Neerlands helden +en groote mannen vertelde, van De Ruyter vooral, den godvruchtigen zeeheld.—Ha, hij ziet die zielvolle kijkers nog glinsteren +wanneer hij zoo verhaalt. En dan, ’t was winter; druipnat werden ze thuis gebracht; de doodskleur lag op beider gelaat.—“Gerust +maar,” had <span class="letterspaced">de ander</span> tot den oudsten broeder gezegd: “het ijs is sterk genoeg; als je er doorzakt dan zal <span class="letterspaced">ik</span> er je uithalen, op m’n woord van eer.”—En August was er doorgezakt, en <span class="letterspaced">de ander</span>, trouw aan zijn woord, is hem nagesprongen; maar, als vreemden hen niet gered hadden dan zouden ze beiden verdronken zijn. +De arme jongens! En wat schreide kleine Coba toen ze hen daar zoo koud en zoo bleek zag; en hij—de pleegvader—hij voelt nog +dat inwendig beven, ’twelk hij nooit te voren gevoelde; en ’t is hem nog als biggelt de traan langs zijn wang terwijl hij +bad: “O God, laat het rood terugkomen op die kaken en de ziel weer in die oogen blinken; ik heb die jongens <span class="letterspaced">zoo lief</span>!”—Ja, dat zijn oogenblikken die men nooit vergeet. Maar weg, weg met deze herinneringen! Zwakheid is laagheid! Toegeeflijkheid +is spelen met de zonde! Een adder, die de borst waaraan hij werd gekoesterd vergiftigt, wordt in het vuur geworpen. En ook, +de man die een ijdel schepsel terzij staat terwijl ze een grijzen weldoener lastert en smaadt; die, zonder haar te gebieden +dat ze zich aan zijn voeten zal verootmoedigen, ja zelfs, die zonder genade voor haar te vragen, heengaat en eerst veertien +volle dagen <a id="d0e7341"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7341">188</a>]</span>later terugkomt, om, ijskoud bij de geringste tegenkanting, zich voorgoed verwijderd te houden, zulk een man is...... Ha! +en de maat was nog niet volgemeten. ’t Moest August bekend zijn hoe de dwaze familie zijner vrouw—zonder twijfel door <span class="letterspaced">haar</span> gedreven—den ouden luitenant-generaal heeft durven krenken! Het libel ligt daar nog in den lessenaar om tegen dat vermetele +volk te getuigen: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Hiernevens zendt de familie Van Armeloo aan den Hoogedelgestrengen heer A. Van Barneveld de vijftig gulden terug, die ZEd.—haars +ondanks’ en onbewust—voor het diner had geschonken, ’t welk zij ter eere van het huwelijk harer dochter, mejonkvrouwe E. Van +Armeloo, met den heere dokter A. Helmond heeft gegeven. + + +</p> +<p>Met de aan ZEd. verschuldigde achting de familie + + +</p> +<p><span class="smallcaps">Van Armeloo</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>—Rechtvaardige hemel! De letters van dat libel staan hem telkens weer als vurige slangen voor den geest. En ja, na alles wat +hij daar van dien wauwelaar hoorde, kon het niet anders of ook August moest schuld aan die verregaande beleediging hebben. +Een andere <span class="smallcaps">Eva</span> heeft, maar al te ras, den vroeger zoo kloeken en verstandigen man tot het proeven van den schoon-glanzenden appel verlokt, +zoodat ook hij, helaas, nu reeds is verdreven uit dat paradijs van dankbare, maar tevens werkzaam vooruitstrevende tevredenheid. + + +</p> +<p>Na een oogenblik van stilte, weet Van Barneveld eigenlijk niet meer wat die zotte man met zijn schellevisch-tronie daar ’t +laatst heeft geroffeld.—Had die dwaze veertiger inderdaad om de hand van Coba gevraagd? Was er een apotheker die haar het +hof maakte? Zou het mogelijk wezen dat Van Hake die, na den morgen van Coba’s ongeval bij Krul, een paar malen zoo deelnemend +naar haar gezondheid kwam vernemen..... dat hij....? + +</p> +<p>Op het oogenblik dat Van Barneveld met een kort maar kernachtig woord den heer Kippelaan tot een snelle escampade wil noodzaken, +en Kippelaan zelf, met een blik op het gelaat van den generaal, en al kloppend met zijn kapotte <span lang="fr">paille</span> handschoenen tegen het been, reeds een weinig retireerde, werd er een zacht tikken op de kamerdeur vernomen. + +</p> +<p>Mevrouw Mansburg verzoekt verschooning dat zij de heeren stoort. + +</p> +<p>“Watblief?—Nee Alexander, ’t spijt me wel, maar ik moet me excuseeren. Mijnheer zal me ten goede houden, ik kan en mag...... +’t Was maar even om je te zeggen....” en mevrouw Mansburg fluistert den generaal wat in ’t oor. + +</p> +<p>“Helmond!? Is hij? Wou hij? Weet ie niet meer dat mijn geduld, dat mijn bloed....” Eensklaps opstaande tot Kippelaan: + +</p> +<p>“Menheer, permitteer me je te herinneren dat je bezoek me vandaag niet zeer gelegen komt. Hou me ten goede; ik ben een oud +man, en.... Nee, ’t spijt me.... maar.... Wat het hoofddoel van je komst betreft....” + +</p> +<p>Kippelaan strijkt eensklaps nader: strekt de beide handen met <a id="d0e7378"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7378">189</a>]</span>de tien <span lang="fr">paille</span> handschoenvingers naar Van Barnevelds hand uit, en zegt: + +</p> +<p>“O generaal, het is....” + +</p> +<p>“Voor heden genoeg menheer. Ik begreep je niet recht; men kan die zaken schriftelijk behandelen.” + +</p> +<p>“Maar excellentie, de liefde, O.... indien mevrouw?” + +</p> +<p>Mevrouw Mansburg maakt een zeer zonderling afwijzende beweging. Aan zoo iets heeft ze immers niet kunnen denken, op hare jaren: +acht en vijftig! Na reeds twaalf jaren weduwe te zijn geweest! Nee o nee! Een man zooals hij in de kracht van ’t leven! Maar +toch, als <span class="letterspaced">onmogelijk</span> heeft ze het niet beschouwd. + +</p> +<p>“Mijnheer Kippelaan,” zegt de weduwe met eenige terughouding zeer deftig: “mijn broeder de generaal lijdt waarlijk aan hoofdpijn. +U zult hem excuseeren. Wat mij betreft, wanneer ik u, in zijn plaats, kan....ne te woord staan, wil over mij beschikken.” + + +</p> +<p>—Och neen, Hermine weet en gevoelt wel dat het een dwaasheid, een dolzinnigheid zou wezen, op haren leeftijd; maar men wil +zoo iets toch hooren; men wil.... En terwijl mijnheer Kippelaan—verrast over zooveel heuschheid—na de hartelijkste respectsverzekeringen +aan zijn excellentie, met de oude dame het“bureau” van den generaal zal verlaten, herhaalt Van Barneveld op gestrengen toon +het reeds gegeven antwoord aan zijn zuster: + +</p> +<p>“Nee Hermine, zeg aan dokter Helmond, of laat hem zeggen, dat ik hem niet kan spreken.—Nee: <span class="letterspaced">niet</span>, ’t is immers duidelijk genoeg!” + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Tegen den avond van denzelfden dag stond Thomas Van Hake in de vestibule van het huis <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, en gaf aan Hendrik een brief van dokter voor den generaal. + +</p> +<p>Hendrik zegt: niet te gelooven dat mijnheer op ’t bureau of in huis is; tenminste vóór een half uurtje omtrent is hij de plaats +ingewandeld, en Hendrik zag hem niet terugkomen. + +</p> +<p>Welzeker, Van Hake zal dan maar zoolang in de achterkamer gaan en meteen wat rusten; hij moet den generaal toch zelf even +spreken en het antwoord op den brief ontvangen. + +</p> +<p>“A propos: is de juffrouw thuis Hendrik?” + +</p> +<p>“Jawel menheer, de juffrouw is binnen. Juist toen u schelde hield zij op met piano-spelen; dat doet ze maar ’t liefst als +zij alleen is.” + +</p> +<p>Bij ’t hooren van deze woorden wordt Van Hake eensklaps door een zonderlinge beklemdheid overvallen. Neen, zie, dáárop had +hij niet gerekend. De beide vorige keeren, toen hij naar Jacoba’s welstand <a id="d0e7421"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7421">190</a>]</span>is komen vragen, toen is hij óók in die kamer gelaten, en weinige minuten later kwam toen de generaal en heeft zeer welwillend +een kwartiertje met hem gepraat. Maar, juffrouw Jacoba had hij niet te zien gekregen, neen, ofschoon men toch eenige verplichting +aan hem had en het belangstellend bezoek zeker háár gold in de eerste plaats.—Hoe ’t zij, ’t heeft hem eigenlijk niet verwonderd +dat het zoo gegaan was, en vooral niet omdat Juffrouw Jacoba nog altijd ongesteld heette. Maar nu, nu hij door dokter met +den brief—een speciale zending—is belast, en zijn bezoek alzoo geen uitsluitend belangstellend karakter had, nu heeft hij +zich in ’t geheel niet durven voorstellen dat hij háár.... háár, dat zachte teedere schepseltje, zoo aanstonds en alleen zou +vinden. + +</p> +<p>“Nee Hendrik, wacht... ik weet niet.... ik heb.... Is.... isse de juffrouw weer heelemaal beter....? Zou het wel goed zijn +dat ik.... als de generaal....? Watblief?” + +</p> +<p>“Wou je liever <span class="letterspaced">niet</span> binnengaan menheer Van Hake? Ja, als u in de zaal wilt, of in de eetkamer, dan....” + +</p> +<p>“Nee Hendrik, ik meende alleen....” + +</p> +<p>Diep ademhalend en na een snelle beweging met de hand door de blonde krulharen, herneemt hij: “Ga jij je gang maar Hendrik; +dien me maar aan alsjeblief. kHem hém!” + +</p> +<p>Over Jacoba’s bleek gelaat verspreidt zich een licht blosje nu zij den jongen provisor ziet binnenkomen. Nochtans, zij heeft +zich spoedig hersteld, want, terwijl haar physiek door het geregeld gebruik van versterkende middelen inderdaad wat verbeterd +is, zoo schijnt het verbond met haar <span class="letterspaced">wil</span> gesloten, den wil om zich los te scheuren van droombeelden en ijdele wenschen, haar een nieuwe veerkracht te hebben geschonken.—Dien +blos, nu ja, zij heeft hem niet in haar macht gehad, en bij het zien van dien blonden knaap moest dat vreeselijk uur in de +woning van baas Krul zich immers wel krachtig opdringen aan haar geest. + +</p> +<p>Nu is ’t voorbij. + +</p> +<p>“Ga zitten menheer Van Hake.—Ik hoop dat vader gauw komen zal.—Ik heb nog altijd een oude schuld met u af te doen, en u hartelijk +dank te zeggen voor uw goedheid. Papa is u ook zeer erkentelijk. Op dien morgen.... ’t was....” + +</p> +<p>“O, ik bid u, spreek daar niet van juffrouw Van Barneveld; ’t maakte me waarlijk gelukkig dat ik u zoo spoedig behulpzaam +kon zijn.—Ja! dat was daar wel een schrikkelijke toestand. Die arme Donerie zoo in den bloei van ’t leven! en zoo knap niewaar!? +U kunt er over oordeelen juffrouw; en dan vooral: hij was zoo’n edel best mensch! Och ja, we hadden in ’t laatst nog een soort +van orgelkrans.” + +</p> +<p>“Ei zoo!” zegt Coba met eenigszins afgewend gelaat. + +</p> +<p>“Jawel, eigenlijk waren we maar met ons drieën, ’s Zondags avonds, en een paar malen ’s morgens vroeg, kwamen we op ’t orgel +bijeen, en dan gaf hij ons les; altijd even fiks en degelijk, en toch zoo heel amikaal. ’t Mocht niet eens den naam van <span class="letterspaced">les</span> hebben, en hij nam er dan ook niemendal voor; we noemden het orgelkrans <a id="d0e7455"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7455">191</a>]</span>of orgelclub; jammer dat het maar zoo heel kort mocht duren.” + +</p> +<p>“Zoo.... kort?” + +</p> +<p>“Ja, na de zevende les is hij aan ’t sukkelen geraakt. Ik kan u niet zeggen hoe vreemd of ’t me nog altijd is wanneer ik mij +nu op dat orgelkamertje ’s morgens heel vroeg wat aan ’t oefenen ben. ’t Is me dan alsof ik hem nog zóó moet zien binnenkomen.” + + +</p> +<p>Er volgde een pauze. + +</p> +<p>Van Hake begreep eensklaps dat het misschien niet goed was om zoo over Donerie te spreken; dat lieve meisje heeft immers zenuwaandoeningen, +en de herinnering aan dien akeligen morgen bij Krul kon haar nadeelig zijn.—Die blanke engel! + +</p> +<p>“’t Is hier toch een prachtig uitzicht juffrouw Van Barneveld! Wat geeft de ondergaande zon een heerlijken gloed over ’t land, +en wat blinkt de Rijn daar helder in ’t verschiet; het donkere hout op den voorgrond maakt het uitzicht hier waarlijk tot +een schilderij.” + +</p> +<p>“Ja.... ’t is wel een heerlijk gezicht;” zegt Coba, mede naar buiten ziende; en dan: “Is dat een mooi... instrument.... zoo’n +orgel? Ik bedoel er achter, waar men speelt? Ik heb nooit... Ja, op een plaat misschien; maar anders heb ik nooit....” + +</p> +<p>“O, als u ’t orgel zien wilt juffrouw; wel, als ik dan de eer mocht hebben?” zegt Thomas snel, en er is een verheffing in +zijn stem, alsof hij een vraag doet waarvan de toestemming hem voor zijn gansche leven gelukkig zal maken. + +</p> +<p>“Zien, ja wat dát betreft, maar ’t is tegenwoordig zoo warm op den dag.” + +</p> +<p>“Nee maar in de <span class="letterspaced">vroegte</span> juffrouw! Van morgen bijvoorbeeld was ik al om halfzes op ’t orgel. Zie, als ik weten mocht <span class="letterspaced">wanneer</span>, dan zou ik zorgen....” + +</p> +<p>“Wel vriendelijk, maar ’t zal toch niet gaan, zoo vroeg; ik moet mij nog wat ontzien, en geloof dat papa....” + +</p> +<p>“Nee, als mijnheer de generaal ’t liever niet had.... dán.... Maar anders, ik zou er mij een feest van maken om u alles eens +goed uit te leggen. De brave Donerie kon met zulk een warmte over zijn orgel spreken. Wat speelde hij nog prachtig op den +dag van dokters trouwen, niewaar? Wie had kunnen denken dat het zijn laatste toon zou wezen! Maar neem mij niet kwalijk juffrouw, +dat ik alweer over mijn vriend spreek, ’t geeft u een sombere herinnering.” + +</p> +<p>“Hebt ú ook gehoord van een plan.... van een monument of zoo iets op het graf, menheer Van Hake?” + +</p> +<p>“Welzeker juffrouw; dokter heeft er al van gesproken; maar ik meen dat u—tenminste de familie er niet vóór waart.” + +</p> +<p>“Wij.... dat is te zeggen: papa heeft geweigerd te teekenen omdat hij in ’t algemeen tegen zulke zaken is; maar wat mij betreft, +ik, nee, ik ben er niet tegen.” Even naar buiten ziende en dan snel en bepaald: “Ik moet u ronduit zeggen dat naar mijne meening +de stad Romphuizen zoo iets wel verplicht is aan de nagedachtenis van mijnheer....” +<a id="d0e7491"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7491">192</a>]</span></p> +<p>“Donerie,” helpt Thomas. En dan, terwijl er een bijzondere glans in zijn mooi blauw oog te bespeuren is: “Zou het waarlijk +ook ú genoegen doen dat het tot stand kwam, juffrouw Van Barneveld?” + +</p> +<p>“Ik geloof dat het de wensch zal zijn van allen die zijn onderricht ontvingen of die zijn talent op prijs stelden. De wijze +waarop hij les gaf was eenig.” + +</p> +<p>“Nu juffrouw, als ú het wilt, dan zal, zoo waar als ik Thomas Van Hake heet, dat monument er komen ook! Dokter wou dat ik +er mij eens flink zou voorspannen; maar.... ik was wat bang, en ’t ging niet zoo vlot als ik wenschte, doch nû, ja, nu ik +weet dat u.... jawel juffrouw, jawel! dat geeft me courage, dat steekt me, als ik weer werven ga, een riem onder ’t hart. +Sapperloot juffrouw, ik kan u niet zeggen met welk een ijver....” + +</p> +<p>Jacoba moet de hand op ’t hart drukken om het hevig kloppen ervan te weerstaan, terwijl ze Van Hake snel in de rede valt, +en hem dringend verzoekt om de zaak niet op die wijs te behandelen. Haar naam mag niet genoemd worden. + +</p> +<p>“Nee natuurlijk niet juffrouw,” stemt Thomas eenigszins verrast maar haastig toe: “dat begrijp ik best. Als mijnheer de generaal +er niet voor is.... nee natuurlijk, natuurlijk!” + +</p> +<p>“Niewaar, natuurlijk!” herhaalt Coba, en dan zachtjes met een blos: “Een <span class="letterspaced">onbekende</span> heeft bij u ingeschreven voor een bedrag dat.... later kan worden ingevuld, u verstaat me; en <span class="letterspaced">ik</span> teeken—een weinig onderaan slechts voor tien gulden.” Rondziende snel: “Maar de onbekende blijft onbekend voor iedereen.... +natuurlijk!” + +</p> +<p>“Welzeker, <span class="letterspaced">natuurlijk</span> juffrouw!”—Och hemel, zoo’n engel! + +</p> +<p>De deur werd geopend. De generaal trad binnen. + +</p> +<p>De kloeke vormen van den ouden krijgsman komen in zijn lichtgrijs zomer-tenue nog sterker uit; nochtans nu hij den grooten +ronden stroohoed afneemt, nu ziet men dat de uitdrukking van zijn gelaat geenszins in harmonie met dien kloeken bouw is. + +</p> +<p>“Wie daar....? Ahzoo menheer Van Hake, ben jij ’t! Je moeder welvarend?” + +</p> +<p>“Dank u generaal; ma is heel gezond, en het doet me ook recht veel genoegen dat ik de juffrouw hier zoo wél mag vinden. De +juffrouw ziet er waarlijk al veel beter uit.” + +</p> +<p>“Ben je druk aan ’t praten geweest? Je hebt zoo’n kleur.” + +</p> +<p>“Niet te druk, lieve pa. Menheer Van Hake heeft een brief voor u gebracht. Hebt u hem niet gekregen?” + +</p> +<p>“Nee, een brief? Van wien?” + +</p> +<p>“Van dokter, generaal. Hendrik zou u buiten gaan opzoeken.” + +</p> +<p>“Ik heb ’em niet gezien;” zegt Van Barneveld en trekt tweemaal met kracht aan de schel: “Jacoba-lief, je zoudt me nu plezier +doen met wat naar buiten of naar je kamer te gaan. ’t Is goed dat je menheer Van Hake, die ons zeer verplichtte—ja zeker m’n +vrind, ik vergeet dat niet—dat je hem ontvangen hebt; je bent veel beter, en je mocht hem nu zelf wel eens bedanken, maar +je ziet er wat vermoeid uit; menheer Van Hake zal je nu zeker excuseeren.” + +</p> +<p>“O wat dat betreft generaal; ik hoop niet....” +<a id="d0e7535"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7535">193</a>]</span></p> +<p>“Nee ’t zal haar nu geen kwaad hebben gedaan; maar we moeten nog voorzichtig zijn.” + +</p> +<p>Hij geeft Jacoba een gebiedenden wenk. + +</p> +<p>Van Hake tast naar zijn hoed die onder zijn stoel staat: + +</p> +<p>“Indien <span class="letterspaced">ik</span> anders zoolang ergens anders....?” + +</p> +<p>“O nee, volstrekt niet menheer Van Hake,” zegt Jacoba: “papa heeft gelijk; ’s morgens moet ik me nog wat rustig houden, want +ik wil in ’t vervolg ’s morgens wat heel vroeg opstaan en wandelingen maken. Goeden avond! Mijn groeten aan mevrouw uw mama. +en ook aan....” + +</p> +<p>“Waar of Willem blijft!” valt Van Barneveld in met krachtige stem: “Ik heb tweemaal gescheld; de oude wordt langzaam.” + +</p> +<p>Gevoelde Jacoba dat haar vader ’t slot van haar opdracht wilde verhinderen, toch zegt ze bij ’t heengaan: + +</p> +<p>“.... En ook mijn groeten aan dokter Helmond en zijn vrouw.”’ + +</p> +<p>De oude koetsier—die ’t nooit verleeren zal om bij ’t naderen van zijn generaal, de twee voorste vingers nabij de grijze haren +te brengen, krijgt in last om driemaal de groote schel boven ’t huis te doen klinken: dat was ’t sein voor Hendrik dat hij +niet meer in de plaats behoefde te zoeken en terugkomen moest. + +</p> +<p>In afwachting van Hendrik sleept het gesprek tusschen den ouden generaal en den jongen provisor. De laatste, ach, hij gevoelt +het weer levendiger dan ooit dat hij met “zulke wenschen” een gek, een groote gek is; en toch.... + +</p> +<p>En Van Barneveld?—Heeft hij dan daarvoor in Gods schoone schepping wat rust voor zijn ontstemd gemoed gezocht, om bij zijn +binnentreden aanstonds weer in dien maalstroom te worden geworpen! Had hij van den babbelaar niet meer dan genoeg vernomen; +heeft hij den pleegzoon dezen morgen niet ten tweeden male—en toen met nog wat meer recht dan den eersten keer—een onderhoud +geweigerd! Wat moet die brief hem nu melden? Wat wil hij dan? Wil hij liefde van den pleegvader en <span class="letterspaced">heulen</span> met een Delila! Wil hij twee heeren dienen!?—En die jongen daar; voert ook hij iets in zijn schild? Heeft de wauwelaar van +’t stadje dezen morgen waarheid gesproken? Zou dat manneke zich verstouten.... zou hij zich in ’t hoofd hebben gezet dat bij +met Jacoba....? Neen, ’t is bijna niet te denken; en toch.... + +</p> +<p>Hendrik kwam binnen en overhandigde zijn meester den brief. + +</p> +<p>Van Barneveld heeft toen met een wenk verlof gevraagd of genomen, om den brief in Van Hakes tegenwoordigheid te lezen. + +</p> +<p>Van Hake zit voor op zijn stoel. + +</p> +<p>Van Barneveld leest: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Geëerde oom!”</p> +</div><p> + + +</p> +<p>De generaal gaat naar het raam. ’t Werd al wat donker, en, ’t was niet noodig dat die knaap hem zag terwijl hij las. Bij ’t +raam leest hij verder: + +</p> +<p>“Voor de tweede maal werd ik aan uw woning afgewezen. Gedachtig aan uw spreuk: “Kruipen doet het laag gedierte”, drong het +<a id="d0e7580"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7580">194</a>]</span>besluit zich aan mij op, dat deze poging om u te ontmoeten de laatste zou geweest zijn. + +</p> +<p>“Goddank, dat ik tot betere gedachten kwam! + +</p> +<p>“Ik wist niet oom, dat het voorgevallene op dien avond,—het opperen van mijn vermoeden omtrent de oorzaak van Coba’s zenuwlijden, +en het wel wat vrije gedrag van mijn vrouw,—reeds voldoende zou zijn om mij uwe liefde onwaardig te maken....” + +</p> +<p>“Wátblieft u Generaal?” zegt Thomas, door een paar onverstaanbare woorden van Van Barneveld, plotseling uit een zeker orgelkamertje +weggerukt. + +</p> +<p>“Watblief?” herhaalt Van Barneveld, die den provisor vergeten was, terwijl hij omziet. En dan met een vorschenden blik: “Ben +je met den inhoud van dezen brief bekend menheer?” + +</p> +<p>Thom die onwillekeurig is opgestaan, aarzelt, maar zegt toch ferm: + +</p> +<p>“De hoofdinhoud is me geen geheim generaal; maar gelezen heb ik hem niet.” + +</p> +<p>“Ahzoo!” zegt Van Barneveld, terwijl hij Thom nog even van terzijde beschouwt. Daarna den brief weer inziende en zoekend naar +de woorden, die hem straks onwillekeurig een gesmoorden kreet van verbazing ontlokten, prevelt hij onhoorbaar: “<span class="letterspaced">Wel wat vrij gedrag!</span> Ha, mij dunkt!”—Nu leest hij verder: + +</p> +<p>“Diep erkentelijk voor het vele goede, dat gij mij van jongs <span id="d0e7601" class="corr" title="Bron: afaan">af aan</span> bewezen hebt; gedachtig aan zoo menig woord door u gesproken, aan zoo menige les van u ontvangen, moet de vrees dat uw liefde +voor mij verloren ging, mij wel bitter kwellen. + +</p> +<p>“En waardoor moest ik haar dan zoo eensklaps verliezen? Door mijn opvatting omtrent Coba? Dat is niet mogelijk. Een enkel +oogenblik mocht die meening uw wrevel wekken, uw helder doorzicht zou er mij op den duur geen verwijt van maken, daar ben +ik zeker van. En evenmin kan Eva’s ondoordachte handelwijze er oorzaak van zijn.” + +</p> +<p>—Ha, <span class="letterspaced">ondoordacht</span>! bromt Van Barneveld in den grijzen knevel; en leest weer voort: + +</p> +<p>“Neen, wat zij in uw oogen misdreef, het kan toch niet voor rekening komen van den man, die ook in zijn vrouw zal afkeuren +wat afkeuring verdient. Ik wil Eva’s gedrag op dien avond niet rechtvaardigen: zij heeft den eerbied aan uw jaren verschuldigd +zeerzeker een oogenblik uit het oog verloren, maar ook, haar oprecht karakter....” + +</p> +<p>Van Barneveld leest niet meer; zijn oogen staren strak in het dommelig verschiet, waar de zon zooeven is ondergegaan en slechts +roode strepen aan den hemel heeft achtergelaten. De hand, waarin hij den brief hield, zakt bij het lichaam neer, terwijl hij +de linker tegen ’t hart drukt, ’t Kon hem daar in de laatste weken soms zoo snel, zoo pijnlijk kloppen. Groote God! mocht +hij zulk een brief dan nog verder lezen: de verbloeming, de verdediging van een smaad, waarover ieder rechtgeaarde, en die +pleegzoon althans, niet dan verontwaardiging gevoelen moest. + +</p> +<p>—Ha! ik heb het gevreesd! zucht Van Barneveld onhoorbaar: <a id="d0e7617"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7617">195</a>]</span>Neen, God weet het dat ik niet “<span class="letterspaced">trotsch</span> en <span class="letterspaced">schriel</span>” ben, maar ’t bloed kookt mij al te onstuimig wanneer ik de dwaasheid ten troon, en Gods wetten verkrachten zie. Om dat bruisende +bloed, om dat pijnlijk kloppen hierbinnen, ontving ik hem niet. Maar zijn brief kon ik lezen; die brief—lang verwacht—zou +me zeggen hoe het stond tusschen hem en mij. En ik weet het nu: Breed en diep is de kloof. Tusschen ons is alles voortaan.... + + +</p> +<p>“Deert u iets generaal?” + +</p> +<p>Van Barneveld geeft in den beginne geen antwoord. Het blad papier heeft geritseld in zijn hand en viel op den grond. + +</p> +<p>Doch zie, met een krachtige zelfoverwinmng grijpt hij de leuning van zijn stoel. Zijn donkere oogen strak op Van Hake richtend, +staart hij hem eenige seconden stilzwijgend aan, als zoekt hij naar een gepasten vorm voor ’tgeen hij spreken wil, en zegt +dan met vaste stem: + +</p> +<p>“Je hebt het vertrouwen van.... je patroon, menheer Van Hake, dáárom geef ik je in antwoord op zijn brief een mondelinge boodschap. +Zeg aan.... dokter Helmond, dat ik hem aan Simson herinner, hoe deze, sterk met God, schier ongewapend duizend Philistijnen +versloeg; maar ook, hoe hij, krachteloos gemaakt door een <span class="letterspaced">vrouw</span>—een heidin—slechts zijn sterkte mocht herwinnen om zich onder ’t puin van den heidentempel te begraven.” + +</p> +<p>Van Hake stond roerloos. Zonder een woord te kunnen zeggen, zag hij den spreker een wijle aan. Wat moest die toon, wat moest +dat beeld beduiden? Ach, hij vreest nu maar al te zeer dat die oude man meer reden tot wrevel heeft, dan dokter vermoedde +of blijken liet. + +</p> +<p>Helmonds sombere stemming der laatste dagen was Thom niet ontgaan; maar, eerst dezen middag—nadat dokter erg verhit was thuisgekomen—heeft +hij zijn hart voor hem uitgestort.—Thom, zoo onverwacht de vertrouwde van zijn weldoener geworden, heeft bescheiden maar toch +met veel vrijmoedigheid zijn oordeel gezegd, en, hij gelooft het zeker, ook goeden raad gegeven. Als het niets anders was +dan een opvatting tegen mevrouw Helmond—zooals dokter zeide—een verschil van zienswijze; de strijd van een jonge levenslustige +vrouw met een grijsaard, die toch ook alleen door <span class="letterspaced">ervaring</span> de wereldsche goederen en genietingen als ijdel heeft leeren beschouwen, welnu, dan was er toch zooveel reden tot voorhoofdrimpelen +niet.—Och zie, heeft Thom gevleid en gedrongen: als dokter nu eens wilde doen wat hij dacht, namelijk; aan den ouden man een +hartelijken brief schrijven, maar een <span class="letterspaced">heel hartelijken</span>, met verzoek om een onderhoud in alle liefde; en als Thom dan zelf dien brief mocht brengen, en dokter het verder eens stilletjes +aan hem wilde overlaten, ja, dan geloofde hij zeker dat hij dokter nog dezen avond met een gunstig antwoord zou kunnen verheugen. + + +</p> +<p>Wat Thom in die oogenblikken zoo vermetel heeft gemaakt, hij weet het zelf niet. Maar immers, tweemaal is hij zeer welwillend +door dien voornamen heer ontvangen; en heeft hij dan toen niet <a id="d0e7648"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7648">196</a>]</span>vrij—erg op zijn gemak—over alles kunnen spreken? ’t Was toch een heel verstandig man die generaal, en Thom geloofde vast +dat men, wanneer men ’t maar verstandig aanlei, in de redelijkheid wel alles van hem gedaan kon krijgen. Zie, ’t was toch +ook bedroevend dat dokter nu in weerwil van al zijn geluk, met zoo’n mooie jonge vrouw en een prachtig huis, en zulke schitterende +vooruitzichten—terwijl hij al gedurig zoo stil en afgetrokken geweest is—daar nu neerzat alsof alle geluk is vervlogen; die +beste dokter, die edele vriend! En dan—maar nee, waarachtig niet! Nee, op zijn woord van eer, met eenige bijbedoeling heeft +hij geen boodschap naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> gezocht. Wat zou het hem voor zich zelven baten, al kon hij door een gepast goedmoedig woord die beide mannen weer wat spoediger +tot elkander brengen? Nee zeker, die andere gedachte is achteraan gekomen, als een roover. Hij behoeft zich immers ’t vertelseltje +maar te herinneren: Er was eens een koning, en die koning had een dochter. En er was een boerenjongen, en die boerenjongen +was een gek.—Uit er mee! + +</p> +<p>—Of hij Jacoba misschien toch even zien zou? Nu ja, <span class="letterspaced">zien</span>; wie weet....! zoo heeft hij gedacht. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>En of het geen dwaasheid van Helmond geweest is om aan het voorstel van zijn jongen vriend gehoor te geven? Och, Helmond wist +het toen evenmin. Erg verhit met een bonzend hoofd thuisgekomen, heeft hij zooveel oprechte deelneming in het oog van dien +braven Thom gelezen, dat hij hem wel tot zijn vertrouwde moest maken. + +</p> +<p>Eva was niet thuis. Indien hij haar terugkomst afwachtte, om haar eerst zijn weervaren mee te doelen, ongetwijfeld zou zij +hem, na zulk een afwijzing, het onmiddellijk schrijven als de grootste dwaasheid, ja misschien als een laagheid hebben ontraden. +Waarom dan niet <span class="letterspaced">aanstonds</span> gedaan, waar een goede geest hem nu toe aanspoorde; uitstel zou licht tot afstel kunnen leiden, en immers, terwijl hij vroeger +zoo lang besluiteloos bleef, is <span class="letterspaced">spoedig</span> handelen nu geraden. Bovendien, nu hij ten tweeden male werd afgewezen, nu is er zeerzeker bij den ouden man <span class="letterspaced">meer</span> grieve dan August zich heeft voorgesteld. En zie, daar stond die goedmoedige Thom met zijn blonden krullebol en zijn helderblauwe +oogen. Helmond had zijn tusschenkomst niet gezocht, Thom heeft ze hem als ’t ware opgedrongen. Nu dan, geen bedenkingen meer; +gedachtig aan ooms onverzettelijke gestrengheid tegen Philip, was een algeheele scheuring nog ’t best te voorkomen door de +tusschenkomst van zulk een vriend, die nog bovendien het vertrouwen van den grijsaard bezat. + +</p> +<p>En of Thom een warm vriend en zijn zending waard was. Hoor dan: + +</p> +<p>“Generaal, u moet me niet kwalijknemen, maar dat heele verhaal van Simson, dat.... neem mij niet kwalijk, dat durf ik niet +aan dokter weeromzeggen. Dokter is een best mensch generaal, een bijzonder best mensch, en.... dat heeft ie van u.... jawel +op m’n woord, hij heeft het vroeger honderdmaal gezegd: al wat er goeds aan hem was dat had hij aan u te danken.” +<a id="d0e7677"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7677">197</a>]</span></p> +<p>—Och! wát is het anders dan de eeuwenheugende geschiedenis van de slang en de vrouw, en de vrouw en de slang, zucht Van Barneveld +onhoorbaar, terwijl hij zonder op Thom te letten strak voor zich heen ziet. + +</p> +<p>“Maar als men dan alles weet generaal, van de gevoelens en van de liefde niewaar, dan kan er immers geen misvatting meer zijn, +dan....” + +</p> +<p>Van Barneveld ziet op, en Thom van terzijde aan: + +</p> +<p>“Ik heb je, meen ik, ’t antwoord voor den dokter gegeven. Iets anders heb ik niet.” + +</p> +<p>“Maar.... met uw verlof; als ik me niet bedrieg dan hebt u den brief niet heelemaal gelezen generaal.” + +</p> +<p>“Jawel, tenminste....” + +</p> +<p>“Nee! nee waarlijk niet! U moet me niet kwalijknemen dat ik u tegenspreek, maar op m’n woord, als u hem heelemaal gelezen +hadt dan liet u zeker weten: dat u dokter met plezier ontvangen zoudt. Och beste dokter—generaal wil ik zeggen, als u nu eens +wist hoe blij ik met die boodschap zou wezen. Vijf en twintigmaal zou ik er voor door een heete zon, zooals ’t van morgen +was, willen heen en weer loopen. Och, dokter is zoo’n best mensch, generaal, en nee, z’n vrouw is ook zoo kwaad niet, als +men haar nader leert kennen. Gul is ze, goedhartig! Kom generaal, u moest die haken en oogen nu maar uit de wereld maken, +en maar denken....” + +</p> +<p>Van Barneveld, die weer met de hand op de vensterbank geleund bij ’t raam staat, ziet om, en valt met eenigszins schorre stem +nu haastig in: + +</p> +<p>“Je bent nog zeer jong menheer Van Hake, en daarom vergeef ik je dat je een man van mijn jaren de les wilt lezen, en onder +’t oog brengen hoe hij ten opzichte van dokter Helmond en .... zijn <span class="letterspaced">vrouw</span> te handelen heeft. Een man....” + +</p> +<p>“Maar.... maar....” aarzelt Thom in bijna smeekende houding: “als u dan toch waarachtig dien brief niet heelemaal gelezen +hebt....” + +</p> +<p>“Mijnheer de provisor, ik verzoek je mij niet meer in de rede te vallen. <span class="letterspaced">Een man</span> als je patroon, van wien men onderstellen mag dat hij denkt alvorens te schrijven—nee dankje, dien stoel kan ik wel zelf....—ik +zeg, zulk een man zal aan ’t slot van zijn geschrift niet weerspreken wat hij vooropstelt. Genoeg, ik ken dien brief, al las +ik hem niet ten einde. De kern....” + +</p> +<p>Thom kan zich niet weerhouden en valt in: + +</p> +<p>“Ja maar generaal, juist die <span class="letterspaced">kern</span> van dokter; zijn hart voor u...” + +</p> +<p>Van Barneveld ziet Thomas aan met een blik<span id="d0e7715" class="corr" title="Bron: .">,</span> waarin zeer duidelijk geschreven staat: <span class="letterspaced">Zwijg!</span> Meer niet, maar ’t was voldoende: + +</p> +<p>“Ik dien toch een misverstand bij je weg te nemen jongmensch,” herneemt Van Barneveld met zichtbare inspanning: “Je schijnt +te denken dat een verschil, “haken en oogen” zooals je dat gelieft te noemen, mij ’t besluit deed nemen om dokter Helmond +niet meer te ontvangen. Maar ik zeg je: zoomin als vuur en water, of duisternis en zonneschijn in vrede kunnen leven, zoomin +kan het de geest, die <a id="d0e7723"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7723">198</a>]</span>in dokter Helmond gevaren is met mijn waarachtige overtuiging,” + +</p> +<p>Thom bijt zich schier de lippen aan bloed. Hij wil spreken, hij moet spreken..... Maar nee, halt! halt jongmensch, wacht je +beurt; halt! + +</p> +<p>“En Helmond kent die overtuiging!” hervat de generaal met verheffing: “Of weet hij niet meer wat ik den worm noem, die knaagt +aan den wortel van ons volksbestaan! Die worm is het zinneloos teren op den roem en het geld van een wakker voorgeslacht; +’t is die geest van luie brooddronkenheid, van voorname domheid, maar vooral van <span class="letterspaced">zotte verheffing boven zijn stand</span>. En die duivel in veel gedaanten, moet met kracht worden bestreden zal de geest van ’t voorgeslacht ontwaken in ’t eind: +“<span class="letterspaced">Met God voor Oranje! Door noeste vlijt, tot Neerlands roem!</span>” + +</p> +<p>Maar hij <span class="letterspaced">zal</span> ontwaken. Bij God, men zal het ervaren dat Neerland niet rijp is, en niet rijp worden zal voor annexatie! Het juk der dienstbaarheid +verdragen wij nooit op den duur. De oude leeuw zal tand en klauwen toonen. Losrukken zal hij zich en vechten tot zijn laatsten +droppel bloed, wanneer overmacht hem den nek durft krommen. Wee, <span class="letterspaced">wee</span> dan de vadsige <span class="letterspaced">gasthuis-Nederlanders</span>, ’t ontaarde ras, wanneer het, in zijn dommel, door kanongedonder wordt wakkergeschokt! Wee, wee de verwijfden!” + +</p> +<p>“Generaal, ik bid u, zou mijn beste brave dokter....” + +</p> +<p>“Knaap, kun je niet hooren en verstaan? Zeg, werd dan Helmond sedert zijn vrouw hem regeert, niet mijn tegenstander, een vijand +van zijn vaderland!?” + +</p> +<p>“Generaal, waarachtig hij wil niets liever dan in overeenstemming met u handelen.” + +</p> +<p>“Maar wie, <span class="letterspaced">wie</span> kiest hij dan! <span class="letterspaced">Ik</span> zeg je dat hij steeds <span class="letterspaced">haar</span> zal kiezen, al gevoelt hij zelf dat hij zondige weelde boven eenvoud en tevreden zin, dat hij een Delila boven <span class="letterspaced">Jehova</span> verkiest.” + +</p> +<p>“Generaal, nog eens: u trekt het te ver. Mevrouw Helmond is....” + +</p> +<p>“Een duivelin! Zwijg jongen; wie mijn pleegzoon in zulk een korten tijd reeds zóó tot haar slaaf maakte, heeft met satan een +verbond gesloten.—Na zulk een avond, mijn God, inplaats van haar te noodzaken aanstonds neer te vallen aan mijn voet, liet +hij zich door die <span class="letterspaced">vrouw</span>, vier weken lang van zijn grijzen pleegvader terughouden.—’t Is haar wufte zin die hem zand en klatergoud in de oogen strooit.—Wat +wil hij nu!—Mij zeggen dat hij de kooper werd van een huis met dertien kamers, zonder het te kunnen betalen. Mij bekennen +misschien—zoodra ik hem het geld voor zijn dwaasheid weigeren moet—dat hij nu mede geheel overtuigd is van ’tgeen zijn vrouw +mij verwijten dorst, dat ik.... ha! dat ik ben: én <span class="letterspaced">trotsch</span> én <span class="letterspaced">schriel</span>!” + +</p> +<p>“Goeje hemel, generaal!” + +</p> +<p>“Nu weet je het knaap. En ’t is goed misschien dat de vertrouwde van dokter Helmond het weet, om ervan te kunnen gruwen. Spaar +me nu verder; ik was niet voorbereid op dit alles.... Ga! Nee, <span class="letterspaced">niets</span> meer. Ik ben wél, maar toch....” Van Barneveld, die reeds gedurig de hand ter plaatse van ’t hart heeft gebracht, doet het +ook <a id="d0e7786"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7786">199</a>]</span>nu, terwijl hij vervolgt: “In een fel bestookte vesting wordt spoedig bres geschoten. Heb ik je soms wat hard toegesproken +menheer Van Hake, vergeef ’t den ouden man; jij deedt je plicht.... jij....! Blijf een brave zoon; <span class="letterspaced">vergeet je moeder nooit</span>. Wees eenvoudig; tracht niet naar ’tgeen onbereikbaar voor je is; en, als je een vrouw kiest....” Thom werd bloedrood: “neem +er dan eene uit je stand, die—zoo noodig, ’t brood mee verdienen durft. Vaarwel!” + +</p> +<p>’t Was Thom na dat laatste zeer beslissend: vaarwel, niet mogelijk een woord meer te spreken.—Ja toch: + +</p> +<p>“Maar ik bid u, generaal!”—Halt! zóó donker heeft hij nog nooit een oog zien worden.—Goeie hemel, moest dit het besluit dan +wezen! Die beste dokter!—En dan, ach!.... Daar was eens een koning en die koning had een dochter en, en.... de boerenjongen +was een gek, een verduivelde gek! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Nog denzelfden avond moest Hendrik een brief aan ’t adres Binzler te <span class="letterspaced">Godesberg</span>, op de post bezorgen; en, reeds twee dagen later—bij ’t eerste uchtendkrieken, draafden Victor en Coco, voor de vigilante, +met koffers beladen, het hek van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> uit. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">EEN EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Was Augustus.—Reeds sedert eenige dagen hebben Helmond en Eva hun nieuwe woning betrokken. + +</p> +<p>Inderdaad, het deftige oud-burgemeestershuis was prachtig opgeknapt, zoowel vanbuiten als vanbinnen. Ja, en men komt zoo van +’t een op ’t ander. De stadstimmerman beweerde dat dokter het huis “schandekoop had: tweeduizend gulden voor reperaties—met +de serre, waar mevrouw zoo’n zin in heeft gehad erbij—’t was hem wel driehonderd gulden meegevallen. Zoo goed als present!” + + +</p> +<p>De zaal, waarin Helmond en zijn vrouw zich op dit oogenblik bevinden, is de kleinste<span id="d0e7814" class="corr" title="Bron: ,"></span> der beide zalen in het huis, en werd de Oranjezaal genoemd sedert Koning Willem I er op zekere doorreis, bij den voormaligen +hoogadellijken burgemeester een collation gebruikte. + +</p> +<p>Eva heeft aanstonds een bijzonder zwak voor deze zaal gehad. Het prachtige stukadoorwerk met zijn fiks gesneden cherubs; de +fraai geschilderde doeken aan den wand—Arkadische landschappen voorstellend: de hooge zeer kunstig gebeeldhouwde schoorsteenmantel, +met zijn prachtig wit marmeren beeldengroep in ’t midden en een paar wapenschilden in ’t lofwerk erboven, dit alles heeft +Eva van het eerste oogenblik afaan ten zeerste bekoord. + +</p> +<p>En dan, niet al te groot en daardoor ongezellig: een vroolijk uitzicht <a id="d0e7820"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7820">200</a>]</span>hebbend op het ruime marktplein met de frisch groene linde- en kastanjeboomen; zóó, keurig gemeubileerd, was het niet vreemd +dat Eva de Oranjezaal tot het vertrek heeft gekozen, waar ze het meest vertoeven en haar vrienden ontvangen zal. + +</p> +<p>Ja zelfs August, die in den laatsten tijd wel wat somber en afgetrokken was—“geen wonder na de infame behandeling van den +ouden despoot”—zelfs August die eerst in de onaangename bui drie stuks meubels voor de Oranjezaal onbarmhartig van het lijstje +had geschrapt, hij stond verrukt toen hij voor ’t eerst een kijkje mocht nemen, en zijn Eva met een kus moest toestemmen, +dat, zonder de drie stuks—die ze natuurlijk tóch maar komen liet—het geheel lang niet zóó zou voldaan hebben. + +</p> +<p>Weinige oogenblikken geleden heeft Helmond een boodschap van zekeren boer Bikkers ontvangen, om aanstonds op <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> te komen. + +</p> +<p>Dat verzoek kwam zeer ongelegen. <span id="d0e7831" class="corr" title="Bron: Doktor">Dokter</span> Helmond heeft het dezen morgen zóó met zijne visites geregeld dat hij den namiddag vrij had.—Het theegoed stond reeds gereed; +men wachtte behalve papa en mama Armelo, den majoor Kartenglimp, die den uitslag zijner nasporingen betreffende de veronderstelde +afstamming der kapiteinsfamilie van de graven Van Armeloo, zou komen meedeelen. + +</p> +<p>“Ja August, ’t zou al heel onredelijk van me zijn indien ik niet volmondig toestemde, dat je als een lieve brave man hebt +woord gehouden. Welzeker heb je getoond dat ik je <span class="letterspaced">onverdeelde</span> liefde bezit, ja, door alles te doen wat mij genoegen kon geven, wanneer het namelijk niet in strijd was met je plicht. Maar +mij dunkt, je neemt het nu met dien plicht wat al te zwaar. Of je een paar uur vroeger of later naar dien boer gaat, dat zal +zooveel niet uitmaken. Aanstonds zullen de oudelui en de majoor hier zijn. Je dient er toch bij te wezen August, en ’t zou +me bepaald een groot verdriet doen als je nu heengingt.” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> ligt een heel eind buiten de stad Eva. Men kan niet weten; misschien is er werkelijk haast bij.” + +</p> +<p>“Die menschen hebben <span class="letterspaced">altijd</span> haast August.” + +</p> +<p>“’t Is waar, de boer wacht langer met den dokter te roepen, dan hij <span class="letterspaced">zelf</span> wachten wil. Indien ik wist dat Kartenglimps verslag wat spoedig afliep....” Hij ziet naar de pendule; “Maar nee ’t is toch +beter.....” + +</p> +<p>“We kunnen hem immers zeggen dat je wat haast hebt, en later neem je een vigilante.” + +</p> +<p>“Nee Eva, <span class="letterspaced">vigilantes</span> nemen dat kan en wil ik niet, dan zou ik zelf op die visite een gulden toegeven.” + +</p> +<p>“Och arm <span class="letterspaced">arm</span> mannetje!” zegt Eva; en opstaande komt ze aan zijn zij, en hem zacht onder de kin strijkend, vleit ze met zoete stem: “Zal +dat nu altijd zoo blijven?” + +</p> +<p>“Wat meen je lieve kind?” + +</p> +<p>“Nu ja, wát meen ik.... Niet boos worden August!” + +</p> +<p>“Boos....? Geef ik zooveel reden om dat te vreezen?” + +</p> +<p>“Nee zeker niet. Maar....” Aarzelend: “We zijn immers één als <a id="d0e7874"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7874">201</a>]</span>man en vrouw; en waarom dan altijd die achterhoudendheid! Toen je mij ’t eerst van liefde hebt gesproken, toen vroeg ik er +niet naar of je..... rijk waart; maar, nu ik het weet—ja natuurlijk, ik weet het—nu moest je vis-à-vis je eigen vrouw dat +vertoon van armoede, of wat er naar zweemt, toch laten varen.—Is het uit vrees August, dat ik op den duur wat veeleischend +zal worden? O, geloof me, wanneer je mij in <span class="letterspaced">alles</span> je vertrouwen woudt schenken, dan zou je me waarschijnlijk al gauw moeten opdringen wat ik nu onstuimig begeeren blijf.” +Hem liefkoozend: “We dokteren zoo wat voor liefhebberij.... hé....? en hebben fortuin, nog al <span class="letterspaced">veel</span> fortuin....?” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Ik</span>, Eva, <span class="letterspaced">ik</span>?” + +</p> +<p>“Nu ja, van <span class="letterspaced">mijn</span> kant is er geen quaestie van. Pa en ma hebben geen sous; en tante in Den Haag heeft haar fortuintje in een levensverzekering +gestoken. Als de goeje ziel morgen sterft: <span lang="fr">La bonne nuit ses écus</span>!” + +</p> +<p>“Nee Eva, je bedriegt je; ik heb geen....” + +</p> +<p>Eva legt hem snel de hand op den mond: “Stil, niet jokken. Foei, die guldens- en stuiversberekeningen á la Zonsberg, zouden +den besten en verstandigsten mensch van de wereld ten laatste in de war brengen. Wat je me verbergt, je doet het op aanraden +van het gepensionneerd reliek....” + +</p> +<p>“Eva! zóó niet!” + +</p> +<p>“Pardon, op aanraden van Rechtsomkeert met de leege tasch, marsch! Volgens het mooie systeem: Eet alle dagen beschimmeld roggebrood +zoo hard als een keisteen, dan zal beschimmeld wittebrood zoo hard als een baksteen, taart of pastei voor je wezen.” + +</p> +<p>“Eva, Eva!” + +</p> +<p>“Heb ik er iets aan miszegd, lieve August, dat ik je voor den besten verstandigsten man van de wereld houd—met een klein deukje +door een schriele opvoeding misschien?—Toen we op de catechisatie eens den tekst behandelden: “Geldgierigheid <span id="d0e7910" class="corr" title="Bron: isde">is de</span> wortel van alle kwaad,” toen heb <span class="letterspaced">ik</span> er tegenover-gesteld: “Royaliteit is de moeder van alle deugd,” en, dominee en al de meisjes hebben er toen met sympathie +om gelachen. Jij bent au fond royaal mijn beste man, ik weet het bij ondervinding; maar zeg dan nu ook ronduit dat je die +dubbeltjes- en centen-uitzuinigings-manie zult zien af te leeren; dat past niet wanneer men....” + +</p> +<p>“Maar Eva, ik bezweer je....” + +</p> +<p>“Tuterletuterletu!” roept Eva zoo hard mogelijk, als wilde zij een valschen eed voorkomen. En dan vleiend: “August, als je +me nu waarlijk liefhebt, veins dan niet langer. Of je arm of rijk bent, ik heb er je even lief om, dat weet je; maar, nu je +het <span class="letterspaced">bent</span>, toon me nu ook, door het te erkennen, dat je me heelemaal vertrouwt. Als je het <span class="letterspaced">niet</span> waart dan zou je immers wel de domste man van de wereld moeten zijn. Welk verstandig mensch zou er huizen koopen zooals dit, +en het meubileeren zooals wij deden, wanneer hij er niet zeer warmpjes inzat. O, ik heb het al begrepen toen je in Parijs, +voor mijn toilet en diamanten, zooveel meer kondt uitgeven dan het totaal van je reisgeld bedroeg!” +<a id="d0e7926"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7926">202</a>]</span></p> +<p>’t Was Helmond bij Eva’s laatste woorden alsof hij door een wesp werd gestoken.—Dát was te veel! + +</p> +<p>Alleen ter wille van háár wier oog hem liefdevol moet toelachen, aan wier boezem hij zoo gaarne rust, en van wier heerlijk +mondje hij zoo graag een zoeten kus ontvangt, slechts om haar gelukkig en tevreden te zien, heeft hij dat fatale woord gehouden, +en, toegegeven, telkens meer. En nu zegt hem diezelfde mond dat hij een dwaas zou zijn geweest indien hij, zonder de middelen +ertoe te bezitten, dat alles had ingewilligd; Een onverstandig, een <span class="letterspaced">dom</span>, een <span class="letterspaced">zeer dom</span> man! + +</p> +<p>—Maar was hij dat inderdaad? Heeft hij dan niet werkelijk een kleinen, spaarpot gehad, waarmee hij nooit heeft willen pralen, +maar die hem instaat zou stellen om het dierbare wezen, dat hem geheel wilde toebehooren, als op rozen te doen gaan in de +zoetste levensdagen—de eerste van een zaligen echt?—Toen was hij dan toch geen dwaas en onverstandig man, al heeft hij in +die luttele dagen wat heel veel geld uitgegeven.—En later?—Ja ja Helmond! fluistert het vanbinnen: Ja, later! + +</p> +<p>—Maar, neen! nog eens <span class="letterspaced">neen</span>! Hij is er immers gerust op geworden. Voor zooveel de notaris mocht laten blijken, is er sedert het gebeurde met Philip geen +wijziging in het testament van den pleegvader gebracht. En heeft men dan inderdaad geen fortuin, wanneer men het later met +eenige zekerheid verwachten mag? En bovendien al moest dat uitzicht in damp vervliegen—en zoo waar als er een God is, en zoo +waar als hij den grijzen pleegvader altijd zal.... achten, zoo waar zal hij niet speculeeren op een vermogen, waarop hij inderdaad +geen recht heeft—neen, al moest dat uitzicht geheel verdwijnen, indien hem ’t leven en de kracht gespaard worden, dan kan +hij, na een zestal jaren, die tot heden gemaakte schulden reeds hebben ingehaald. + +</p> +<p>—Een man als hij: een dokter wiens praktijk dagelijks toeneemt en zeer winstgevend mag heeten, hij kan waarachtig zeggen: +<span class="letterspaced">fortuin te bezitten</span>. En zie dan Helmond, hoe die schrandere zielvolle oogen je aanstaren. Zal hij voortaan een <span class="letterspaced">onverstandig</span> man zijn in <span class="letterspaced">zulke</span> heerlijke oogen!—Zou hij niet door te bekennen, de achting waarop hij aanspraak heeft verliezen, en bovendien zijn zedelijk +overwicht.... ’twelk hij voortaan wat meer zal weten te handhaven! Inderdaad, met het oog op dit alles, mag bij immers zijn +Eva toestemmen, dat hij niet de domme onverstandige man is, die een huis koopt en het prachtig meubileert zonder het te kunnen +betalen. + +</p> +<p>Na een korte weifeling zegt Helmond: + +</p> +<p>“Nu ja kindlief, ’t spreekt vanzelf. Zou ik zoo iets gedaan hebben indien ik ’t niet doen kon! Maar toch....” + +</p> +<p>“Bravo, bravo!” valt Eva in: “dat heet nu waarlijk lief hebben, en zijn vrouw als zijn ander ik beschouwen. Zie, dát moest +ik maar zeker, <span class="letterspaced">heel zeker</span> weten: mijn beste man deed niets wat hij niet doen kon. ’t Blijft me even onverschillig August, <span class="letterspaced">hoeveel</span> we hebben in de wereld. Ik weet genoeg, en ben recht tevreden. Maar <a id="d0e7967"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e7967">203</a>]</span>mannetjelief, tob dan ook over geen gulden meer, als je om mij genoegen te doen, die visite wat later per vigilante kunt maken. +Zeg, zul je blijven August? De zaak is immers belangrijk genoeg?” + +</p> +<p>August stond met den rug naar Eva gekeerd in een boek te bladeren.—Hij heeft haar bedrogen, hij heeft haar gezegd dat hij.... +als een verstandig man handelde, toen hij inderdaad maar al te dikwijls aan haar dwaze wenschen het oor leende. Zal hij haar +nu een vermaning geven; haar nog eens het oude lied herhalen....? Neen! Maar toch: + +</p> +<p>“Eva, al is het dan waar dat ik vóór ons trouwen misschien iets terzij had gelegd, vergeet niet dat zelfs de verstandigste +man door de omstandigheden zijn verstand kan verliezen, en.... dat na alles wat we reeds uitgaven, ijver en zuinigheid <span class="letterspaced">waarachtig boven alles plicht is</span>.—Nu ja, wat de conferentie betreft, ik zal ze bijwonen. ’t Zou niet aardig voor je zijn wanneer ik al dadelijk heenging; +maar zoo spoedig mogelijk zal ik dan toch naar mijn zieke wandelen. Ja zeker <span class="letterspaced">wandelen</span> Eva, al wordt het wat laat.” + +</p> +<p>“Och mijn lieve beste August!” vleit Eva met een zoen; en dan vroolijk: “Wacht, om je te toonen hoe lief ik je vind, zal ik +je nog maar eens dadelijk laten hooren dat mijn Erard hier uitmuntend voldoet.—Zingen? Ja zeker, zingen zal ik erbij, als +je dat wilt. Wacht! een aardig lied, dat mij juist zooeven uit vroeger tijd te binnen viel. Zieje wel manlief, dat ik waarheid +sprak toen ik je zei, dat ik hier in ons ruimer huis weer heel veel spelen en zingen zou?” + +</p> +<p>Eva’s slanke gestalte zweeft naar haar kostbaar instrument; en, nadat ze al ras met groote kunstvaardigheid en kracht een +wegsleepend praeludium deed hooren, zingt ze nu met haar overheerlijk sopraangeluid: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Vraag aan den nachtegaal toch niet, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>Als hij zijn plechtig avondlied +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Zoo rein welluidend klinken doet:</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Waarvoor ontvingt ge als prijs of loon +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“Een stem zoo schoon, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“Zoo wonderzoet?”</span></p> +</div> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Laat toch het vogeltje ongestoord +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>Maar jubelen met vol accoord, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wat ook natuur ten loon u biedt,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Haar <span class="letterspaced">eêlste</span> gaven schenkt ze om niet!</span></p> +</div> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Vraag aan het bloeiend roosje niet, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>Als gij haar lieflijk blozen ziet, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En ze u bekoort door zachten gloed:</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Waarvoor ontvingt ge als prijs of loon +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“Een kleed zoo schoon, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“Een geur zoo zoet?”</span></p> +</div><a id="d0e8021"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8021">204</a>]</span><div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Laat toch het roosjen ongestoord; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Van arbeid heeft net nooit gehoord. +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wat ook natuur ten loon u biedt</span></p> +<p class="line" style=""><span>Haar <span class="letterspaced">eêlste</span> gaven schenkt ze om niet!</span></p> +</div> +<p>Nu Eva zwijgt en de slotaccoorden reeds wegsterven, nu staat Helmond daar nog sprakeloos, doch met een glans van verrukking +op zijn mannelijk schoon gelaat. Hij denkt er niet aan dat Eva misschien als tegenhanger van ’tgeen hij daar straks had gesproken, +dit bijna vergeten lied gezongen heeft, ’t Sloeg ook wat al te weinig op ’tgeen hij bedoelde. Maar ja, ja zeker: “Natuur schenkt +haar eêlste gaven om niet!”—Groote God, is het werkelijk zijn vrouw, zijn <span class="letterspaced">eigen</span> vrouw, die daar zoo heerlijk, zoo betooverend schoon heeft gezongen? Ze heeft woord gehouden; hier, waar het ruim hoog en +niet vochtig is, hier zingt en speelt ze; hier leeft ze weer op; hier wil en zal ze gelukkig zijn met hem, en met haar prachtig +talent. Reeds vier malen zong ze in deze zaal, maar zóó heerlijk, zóó onuitsprekelijk betooverend schoon, neen, zóó kan ze +zelfs voorheen nooit hebben gezongen: + +</p> +<p>“Eva.... nóg eens, ik bid je, engel! nóg eens!” dringt Helmond met denzelfden blik vol verrukking, terwijl hij schier aarzelend +zijn hand op haar schouder drukt: “Ja waarachtig: Natuur schenkt haar eêlste gaven om niet!” + +</p> +<p>“Bevalt het je lieve man? Komaan!” En weder zingt Eva het eerste couplet, waarin men nu werkelijk den reinen nachtegaalstoon +kan herkennen. + +</p> +<p>En August, hij voelt een heeten gloed naar het voorhoofd stijgen.—Een talent als het hare, waarvan misschien de gansche wereld +als van een Jenny Lind of een Patti kon hebben gewaagd, zulk een talent heeft zich aan hém, een eenvoudigen stadsdokter, overgegeven, +geheel en al, met hart en ziel! En zulk eene heeft hij willen kerkeren in bedompte lage naargeestige vertrekken. En dan—deze +eenige onder de Romphuizer vrouwen, zou men miskennen en beleedigen durven! Zulk eene zou niet de eerste en eenige blijven! +Ja, zoo waar als God leeft, zweert August bij zich zelven, terwijl nogmaals de laatste tonen wegsterven van die wonderschoone +melodie: ik zal haar in eere houden zooals ze <span class="letterspaced">verdient</span>! + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">TWEE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Mama Armelo heeft zich dezen middag in ’t gala-pak gestoken om met Armelo, die ook zijn Zondagsche jas heeft moeten aantrekken, +aan Eva’s uitnoodiging te voldoen. +<a id="d0e8053"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8053">205</a>]</span></p> +<p>De echtgenooten begeven zich op weg naar het nieuwe doktershuis. + +</p> +<p>Met een eenigszins vreemd draaiende deftigheid stapt mevrouw, naast den ex-kapitein—die in de laatste jaren wel wat voorover +loopt—door de voornaamste straten van het stadje, op het tamelijk groote marktplein toe. + +</p> +<p>“Zieje wel Armelo, dat Wessels de kleermaker weer groet?” + +</p> +<p>“Ja Marie.” + +</p> +<p>“En slager Van Delden dáár..... heb je ’t gezien, zoo anders als anders, zoo onderdanig?” + +</p> +<p>“Ja.—Je hadt je wel wat minder mooi kunnen maken Marie.” + +</p> +<p>“Waarom?” + +</p> +<p>“’k Heb immers Van Delden nog om drie maanden uitstel gevraagd; nu zal je mooie plunje hem in de war brengen.” + +</p> +<p>“’t Is vreemd Armelo, dat je dat uitstel en die beleefdheid niet beter begrijpt. Ik voor mij geloof dat we sinds het bekend +is, zooveel krediet kunnen krijgen als we maar willen.” + +</p> +<p>“Bekend? Wát zeg je! is het al bekend? Ik dacht dat die gekheid tenminste geheel onder ons zou blijven totdat de majoor....” + + +</p> +<p>“O dáár spreek ik niet van Armelo, ik bedoel van onzen schoonzoon, van Helmond. Sedert dat men zeker weet dat hij, ook van +zich zelven, er warmpjes inzit.” + +</p> +<p>“Ahja, wat dát betreft. Maar het staat me toch eigenlijk tegen dat men dáárom aan mij....” + +</p> +<p>“Is Eva dan misschien je eigen vleesch en bloed niet, man?” + +</p> +<p>“Ja waarachtig! Maar te speculeeren op andermans geld! Nee Marie, nee!” + +</p> +<p>“Andermans! andermans!! De wettige man van je eigen kind! van het kind dat haar bestaan in de wereld aan ons te danken heeft. +Is dokter niet precies zoo goed je zoon als Eva je dochter? Noem jij het andermans, ik noem het <span class="letterspaced">eigen</span>! Van één meel, van één deeg!” + +</p> +<p>“Ik spreek van zijn geld.” + +</p> +<p>“Geld is niemendal. Wát is geld voor iemand die genoeg heeft! Geld is een dood, een onnoozel ding....” + +</p> +<p>“Stil vrouw, je praat zoo hard dat de jongens die daar knikkeren er van opkijken.” + +</p> +<p>“Die jongens kunnen ook wel om wat anders opkijken, Armelo. Maar hoe ’t zij,” vervolgt mevrouw iets zachter: “wat heeft men +aan geld dat niet gebruikt wordt? En, als jij bijvoorbeeld eens rijk waart en schoonouders hadt die een stand moesten ophouden +in de wereld, zou jij dan niet zeggen...” Mevrouw vervalt in iets zeer theatraals: “neem van het mijne, ik heb fortuin!” + +</p> +<p>“’t Is me moeielijk Marie, om me met de herinnering aan <span class="letterspaced">mijn</span> schoonouders, zoo iets van <span class="letterspaced">stand ophouden</span> voor te stellen, en nog moeielijker om.....” + +</p> +<p>“Och Armelo zwijg nu maar, je schijnt weer een dwarse bui te hebben; dat treft al heel slecht van avond. Je hebt die buien +zeker uit de Tiendaagsche ruzie gehouden!—Kom man, kijk toch wat opgewekter. Zie, daar heb je het huis al. Goeje hemel, dat +we nu <a id="d0e8105"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8105">206</a>]</span>zoo zeggen kunnen: daar, in dat mooiste huis van de heele stad, daar wonen <span class="letterspaced">onze kinderen</span>! Och lieve deugd! wat een front maakt dat huis!—Nee, zenuwachtig ben ik niet Armelo, tenminste niet dagelijks; maar nou! +wil je wel gelooven dat ik ieder keer kippevel krijg, als ik den markthoek omsla en dat huis daar voor me zie.—Och, hij doet +het, onthoud er je vrouw bij.” + +</p> +<p>“Hij doet het? Wat meen je?” + +</p> +<p>“Wat? Wel Armelo, denk toch eens door.... zóóveel kamers, zóóveel ruimte voor <span class="letterspaced">twee</span> personen!” + +</p> +<p>Armelo antwoordde niet. Het hoofd ging hoe langer hoe meer voorover.—’t Is hem tegenwoordig precies alsof hij overdag een +boek leest, en ’s nachts droomt dat hij er zelf in vermoord wordt.—Ha! zonder dien verwenschten drank, die het gevolg was +van..... Stil, zijn vrouw leeft nog, en ze heeft zich gebeterd, evenals hij, helaas toen het te laat was.—Maar ja, zonder +dát zou hij niet telkens gepasseerd en, ofschoon nog per gratie met klokke vijftig, gepensioneerd zijn geworden. Neen, dan +was hij <span class="letterspaced">nu</span> kolonel, wie weet misschien generaal geweest! Maar dat alles is voorbij. Stil dan ouwe kameraad; gedane zaken nemen geen +keer. Als je na nummer één, daar <span class="letterspaced">heel</span> Boven, ergens in een nieuw garnizoen komt, en bij een hooger wapen van voren afaan kunt beginnen, dan zul je ’t wel verstandiger +aanleggen. Zeker! Nu, wees te vreden dat je zonder schandaal nog een geregelde retraite hebt kunnen maken; dankbaar dat je +stilletjes kondt rondsukkelen met wat zuinigheid en wat werken erbij.—Maar, in den laatsten tijd! in de laatste weken! Ach, +somwijlen heeft hij oogenblikken gehad dat hij—nee, dat is niet waar; ja, ja toch, verdord! dat hij naar een glas jenever +verlangde. Als het dan toch draait..... dan..... Een glas jenever! + +</p> +<p>Dat was slecht! Heeft het geluk hem beneveld en zoo uitzinnig gemaakt? Welk geluk? Welnu is Eva niet geheel gelukkig getrouwd; +Eva, zijn oudste, zijn lieve dochter?—Stil, dat is voor hem zulk een groot geluk niet. Hij durft het niet uitspreken; men +zou het verkeerd kunnen uitleggen; maar, sinds dat goede huwelijk, zoo geheel naar aller zin, en vooral in de laatste weken, +was Eva <span class="letterspaced">zijn Eva</span> niet meer. Vriendelijk is ze, nu ja, heel vriendelijk. Eens hebben papa en mama met Louise zelfs bij haar gegeten, en tweemaal +thee gedronken, welzeker! Maar toch, ’t was hem toen juist zoo vreemd en raar geweest. Bijvoorbeeld ’t is hem soms onmogelijk +om zich duidelijk voor te stellen dat hij háár—die mooie rijke mevrouw—als kind zoo dikwijls op zijn knie heeft gehad; dat +ze hem in die schrikkelijke dagen van vernedering en ellende—de lieve vroolijke bloem met haar golvende lokken—zoo telkens +uit eigen beweging kwam liefkoozen en zoenen op den pijnlijk geplooiden mond; of, met haar rein welluidende stem haar schoonste +liederen ging zingen, om, zooals ze zeide, haar “lieve pa’tje weer wat vroolijker te maken, en van zijn dierbaar hoofd die +nare rimpels te verjagen”. Toen, ach, ofschoon telkens en telkens teruggestooten, gekrenkt in zijn eer en benadeeld in zijn +inkomsten—helaas door eigen schuld! was hij toen niet dikwijls nog gelukkiger dan nu? Is <a id="d0e8130"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8130">207</a>]</span>het dan niet alsof de rust en kalmte der laatste tien jaren, nu na dat huwelijk van Eva, een eind hebben genomen? Aan wien +zal men het wijten? Aan den braven dokter die Eva als zijn oogappel bemint? Neen onmogelijk! Maar toch..... Ach, ware ze met +ziek geworden! zucht Armelo onder ’t voorttreden in stilte; ware ze zoo meer in “onzen doen” gebleven; muziekonderwijzeres +geworden; en was dan die goede Donerie niet zoo terughoudend geweest..... Maar, dat alles is voorbij! En nu, ’t is alsof er +sinds dat huwelijk en sinds die dwaze voorspiegeling van een graventitel vooral, een oude kwade geest in huis is wakker geworden. +Het geld van den generaal; het fortuin van Helmond, en de adellijke titel, ze maken het oude hoofd van die arme vrouw weer +op hol. Heb ik Louise, dat goede eenvoudige kind, niet bijna alle dagen met tranen in de oogen gezien, en was het mij dan +niet telkens alsof ik in een zwarten nacht staarde; alsof ik op een slagveld was met kermenden en lijken overdekt, terwijl +de raven akelig krasten in ’t rond? Dat beeld vervolgt me al meer en meer; en als ik wakker lig, soms uren lang—terwijl ik +in die laatste jaren weer zoo gerust kon slapen—dan zie ik altijd en altijd weer datzelfde huis, dáár, en schrikkelijk groote +vlammen uit die vensters naar buiten slaan, en dan hoor ik haar kermen en gillen: Vader, vader!—O God! En dan..... + +</p> +<p>“Guns Armelo, je loopt alsof je spelden zoekt;” klinkt het eensklaps aan zijn zij; en Armelo schrikt op, en zet zijn kin in +de stropdas, want ja, zij heeft gelijk: als oud-soldaat mag die rug niet zoo krom worden.—Maar, wie weet, <span class="letterspaced">wie weet</span> wát hij nog te dragen krijgt: “Watblief Marie?” + +</p> +<p>“Dat je waarlijk je oudste schoenen hebt aangedaan.” + +</p> +<p>“De oudste? Ik dacht dat het de nieuwe.... Ahja, nu zie ik ook....” + +</p> +<p>“Ze zijn bovenop in de buiging heelemaal kapot; je kous schijnt er door. Zóó kun je niet meegaan, we moeten eerst weer....” + + +</p> +<p>“Marie ben je mal! Eva zal dáár niet naar zien, en al deed ze het, we hebben háár dunkt me in allerlei toilet gekend, van +haar eerste kreetjes afaan.” + +</p> +<p>“Daar spreek ik niet van Armelo, maar een fatsoenlijk man, een man van geboorte.... enfin zelfs een oud-militair loopt met +geen kapotte schoenen. Wat zou de majoor wel van je denken!” + +</p> +<p>“De majoor! dat is me vrij onverschillig. Je weet dat ik aan die heele affaire niemendal hecht; tenminste....” + +</p> +<p>“Tenminste Armelo, zoolang we geen zekerheid hebben. Ik ken je, mannetje, en zoo ben jelui mannen allemaal: schimpen op zoete +koek, maar, als ze ’t trommeltje bij zich krijgen ’t heelemaal leeg eten—zoo ongemerkt!—Ik zou me schamen, in jou positie +met kapotte schoenen! Kom, ik heb quasi m’n zakdoek vergeten.” + +</p> +<p>“Als ik nú weer mee naar huis terugga, Marie, dan kun je er <span class="letterspaced">zeker</span> van zijn, dat ik blijf waar ik ben.—Je weet wel dat ik toch al moeielijk tot deze visite—of conferentie zooals jelui het +noemt—te bewegen was.” + +</p> +<p>“Maar met zulke vieze kapotte hannekemaaiers op haar mooie tapijt!” +<a id="d0e8158"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8158">208</a>]</span></p> +<p>“Als je met de hannekemaaiers mijn <span class="letterspaced">schoenen</span> bedoelt, dan zeg ik je dat je overdrijft; ’t is er maar één, en waarlijk zoo erg niet; de andere is nog heel.” + +</p> +<p>“’t Staat arm man, armzalig! Maar als je in zoo’n dwarse bui bent, dan zou je wezenlijk instaat zijn om thuis te blijven.... +tenminste ’t zou schrikkelijk laat worden.—Je houdt dan je rechter den heelen tijd over je linker, op die plek, begrijp je +Armelo. En nu, in ’s-hemelsnaam, niet dat lamentabele gezicht!—Kijk, daar staat schoonzoon al voor ’t raam. Hemel, wat een +pracht van een huis!—Gauw Armelo, zie eens op zij, ongemerkt: Zie me om de liefde eens hoe de freules Van Winteren ons nakijken. +Je kunt denken hoe het die dames pikeert dat wij de hooge breede stoep van ’t mooie oud-burge.... van ’t nieuwe doktershuis +opstappen.”—Zij trekt aan de schel der huisdeur: “Nu front naar de markt kapitein!”—en dan bij zich zelve: “Ziezoo dames, +als je wilt dan kun je ons nu uit de verte nog eens in onze volle waarde genieten. Jawel kale jonkvrouwen met een heelen boel +verbeelding en wind op het lijf! hier staan wij; ik en m’n man; en we gaan hier—om zoo te zeggen zoo goed als in ons eigen +huis, en als je maar geduld hebt, dan zie je mettertijd nog eens een heel ander kroontje op de kaartjes van de familie Van +Armeloo dan het magere ding, waarmee jelui zoo’n laffen bluf maakt.” Luide: “Och Armelo, zie eens, zit m’n mantille wel recht? +Trek hier ’en beetje. Man, strijk je knevel toch op; en,—denk aan je schoen!” + +</p> +<p>Bus, de lange drankjesrondbrenger van dokter Helmond, die een soort van “huisknechtelijk” voorkomen heeft gekregen—door een +licht linnen jasje met blauwe streepjes—opent de deur. + +</p> +<p>“Dag <span class="letterspaced">Bosch</span>!—<span class="letterspaced">Mijn kinderen</span> thuis?” zegt mevrouw: “<span class="letterspaced">Mijn zoon</span> de dokter óók? Ha! le voola!”—Een enkelen keer—nochtans hoogst zeldzaam—sprak mevrouw Armelo Fransch.—“Ha! Lieve Helmond! +hoe gaat het? Foei, kom je ons zelf in de gang ontvangen? foei!—Och, je moet je om óns niets, niets ter wereld geneeren. Wij +hebben zoo volstrekt geen complimenten of aanmatiging, wij....” + +</p> +<p>Helmond die den zoen van zijn mama “recht hartelijk” heeft gevonden, begroet intusschen zijn schoonvader met een trouwhartigen +handdruk; en dan: + +</p> +<p>“Wat! niet heel fiksch papa; moet ik u in den vijzel hebben?” + +</p> +<p>“O ’t heeft niets te beteekenen,” zegt Armelo: “van morgen een beetje hoofdpijn.” + +</p> +<p>“In den vijzel!” zegt mevrouw: “Helmond-lief, ik dacht dat je den vijzel voorgoed....” + +</p> +<p>“Maar mama’tje, wie heeft <span class="letterspaced">dát</span> gezegd!” + +</p> +<p>“Gud! menheer Kippelaan zei....” + +</p> +<p>“Och vrouw, zwijg toch van Kippelaan, ’t is ’en proppenschieter.” + +</p> +<p>“Ga binnen; Eva wacht u;” zegt Helmond en doet de deur, waaruit hij in het breede marmeren voorhuis kwam, wat verder open, +en papa Armelo treedt achter mama Armelo de Oranje-zaal binnen. +<a id="d0e8198"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8198">209</a>]</span></p> +<p>Eva heeft gewacht. + +</p> +<p>Als altijd schoon, ja schooner misschien dewijl het zwart barège kleed haar blankheid te meer doet uitkomen, ligt Eva bij +het binnentreden van haar ouders, zeer gracelijk in een voltaire, met het hoofd achterover, de fijne hand aan den kleinen +mond, en den blik schuin terzijde door ’t venster in de blauwe lucht. Helmond begreep die houding op dit oogenblik niet. Moest +dat een klein ondeugend comediestukje wezen? Was het om haar ouders stilzwijgend een raadseltje op te geven, ’t raadseltje +van twee is drie? Of Eva inderdaad iets van dien aard bedoelde toen ze bij ’t binnentreden der ouders—hoewel slechts gedurende +een ondeelbaar oogenblik—half liggend zitten bleef, of dat zij misschien ’t effect van haar Oranjezaal die nu kant en klaar +was door een gepaste stoffage,—een rustig figuurtje—wilde verhoogen, wenschend dat men bij ’t binnentreden een <span class="letterspaced">indruk zou krijgen</span> ’tgeen onmogelijk was wanneer zij aanstonds ging opvliegen als een schichtig konijn!?—Helmond gelooft het eerste. Eva zou +hem, indien hij ’t haar later gevraagd had, waarschijnlijk geantwoord hebben: Mijn hemel, wie kan nu van al die vluchtige +gedachten en invallen zoo haarfijn rekenschap geven? Ik zat zoo, mijn hemel, <span class="letterspaced">ik zat zoo</span>! + +</p> +<p>Nu heeft ze de ouders begroet. Er is plaats genomen. Eva zet thee. Mama Armelo komt aan het woord: + +</p> +<p>“Wij denken geheel eenstemmig <span class="letterspaced">Eva</span>, en ’t allerbeste zal dunkt me zijn, dat we nu eerst eens bedaard den majoor af wachten.’t Verstand van je lieven man, mijn +besten zoon—ja ja Helmond, God weet hoe ik dweep met je kennis en verstand; maar ik zeg Eva, er zijn wel eens zaken die de +vrouwen oneindig beter inzien. De majoor is een man die zeer juist....” + +</p> +<p>“Och Marie, jij altijd met je verheerlijking van dien majoor!” roept Armelo; en dan wat zachter: “Als Helmond zelf me niet +had laten vragen om de zoogenaamde explicatie van dat heerschap te komen aanhooren, dan, neem me niet kwalijk, dan zou ik +er vast voor bedankt hebben.” + +</p> +<p>“Heb <span class="letterspaced">ik</span> u gevraagd....?” zegt Helmond en ziet Eva die naast hem zit, van terzijde aan. + +</p> +<p>“Hé August-lief, weet je niet meer dat ik zei van <span class="letterspaced">gisteren</span>, en toen.... van <span class="letterspaced">morgen</span>;” zegt Eva met een snel blosje, terwijl ze met den rug van haar mooi blank handje even zijn wang streelt: “en dat je het +toen beter vondt om het vandaag te hebben. Weet je niet meer August?” + +</p> +<p>“O ja, wat dat betreft in zoover heb je gelijk Eva.<span id="d0e8233" class="corr" title="Niet in bron">”</span> En dan tot den schoonvader, waarschijnlijk met het doel om aan zijn interpellatie voorgoed een eind te maken: “In onze waardeering +van den majoor—hoewel we hem eerlijk gezegd, nog weinig kennen—geloof ik niet dat we zoo heel veel van elkander verschillen +papa. Maar zonder te beslissen of er iets van komen kan, zoo moet ik mama en Eva toestemmen, dat de majoor zich de zaak waarlijk +met den meesten ijver en belangeloos heeft aangetrokken. De man verdient tenminste met eenige waardeering te worden aangehoord; +hij heeft zeker aanspraak op onze.... dankbaarheid.” +<a id="d0e8236"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8236">210</a>]</span></p> +<p>Helmond had de laatste woorden met moeite en weerzin uitgebracht. De dankbaarheid weegt hem pijnlijk zwaar.—’t Was alles, +met die verandering van woning enz. enz. alles zeer eenvoudig in zijn werk gegaan. De notaris Zoutenheer heeft hem het geld +bezorgd—zeer amikaal, en ’t is dus een zaak geheel tusschen hen beiden. Maar toch, was die majoor niet inderdaad de man, die +hem door zijn praatjes, in Eva’s tegenwoordigheid, het hoofd op hol heeft gebracht!—Helmond heeft geen berouw van ’tgeen hij +voor zijn vrouwtje deed; neen, straks nog heeft hij het levendig gevoeld: ’t was goed, en alles zou best terecht komen. Maar, +dat die persoon, die indringer, op zijn <span class="letterspaced">handelen</span> inderdaad invloed heeft uitgeoefend: dat die vreemde sinjeur door den loop der omstandigheden geheel op de hoogte van Helmonds +zaken gekomen is, dewijl—zooals de notaris hem in vertrouwen meedeelde—de majoor zelf een deel van het geld bezorgde waarmee +hij geholpen werd; dát, zie, dat alles heeft een weerzin tegen dien man bij hem verwekt, een geheel anderen en veel sterkeren +weerzin dan vroeger het uiterlijk en de manieren van dien majoor, of wel zijn vrees voor den dood het gedaan hebben. Nu echter +zal Helmond dien weerzin moeten bestrijden, omdat hij bij ’t openbaren ervan het allereerst zijn eigen vonnis zou hebben geveld. + + +</p> +<p>De kapitein, die zich steeds vrijer tegenover zijn vrouw gevoelt wanneer er heeren in ’t gezelschap zijn, en zich nu vooral—onder +den machtigen indruk dat eens in deze zelfde kamer een Oranje heeft gezeten—zonderling sterk en in zijn kracht gevoelt, de +kapitein herneemt terwijl hij zijn schoonzoon een sigaar presenteert—’tgeen zijn vrouw de verkeerde wereld en bespottelijk +vindt: + +</p> +<p>“Ik spreek het niet tegen Helmond, de man is almachtig gedienstig; maar in dienst kenden ze geen dienst zonder commando.” + + +</p> +<p>“Och hoor je wel kind,” fluistert mevrouw Armelo tot Eva: “papa spreekt van zijn dienst alsof ie nog in ’t volle vuur stond.” + + +</p> +<p>Eva glimlachte, maar zweeg. + +</p> +<p>“Ik hou niet van menschen,” vervolgt de kapitein: “die zich ongevraagd in onze zaken mengen. In ’t jaar dertig....” + +</p> +<p>“Beste Armelo, die geschiedenis kennen we allemaal.” + +</p> +<p>“Pardon mama, ik ken ze niet;” zegt Helmond, en luistert nu met geduld naar het verhaal van den schoonvader, hoe deze namelijk +indertijd met een zeer indringend kameraad van ’t “zesde” had gehandeld. Helmond, echter al spoedig bemerkend dat hij reeds +volkomen op de hoogte der geschiedenis is, kan intusschen zoo van terzijde gedurig eens naar Eva luisteren, om haar blijde +instemming te vernemen met alles wat mama vooral in deze zaal te roemen en te bewonderen vindt. + +</p> +<p>“Zoodat ik maar zeggen wil Helmond,” vervolgt de kapitein: “dat ik nooit op menschen gesteld ben, die je hun vriendschap zoo +opdringen, en voor niemendal alles voor je doen willen. Er wordt zoo weinig voor niemendal gedaan in de wereld!” + +</p> +<p>“Je moet van middag maar niet te veel van papa verwachten Eva; papa heeft de bokkepruik opgezet. Heb je niet Armelo? Och <a id="d0e8260"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8260">211</a>]</span>manlief, ze staat je zoo leelijk. Jij kunt niemendal goeds van den majoor hooren omdat ie majoor is, dáár zit ’em de knoop.—Wat +zeg <span class="letterspaced">jij</span> kind?” + +</p> +<p>“Kom papa, zet uw grieven nu maar aan kant. We vinden menheer Kartenglimp geen van allen een modelman, maar, zooals Helmond +al zei: wat ie voor ons doet dat is wel zeer beleefd, en ik verzoek u dus tegen <span class="letterspaced">mijn</span> gast heel vriendelijk te zijn papa’tje. Mij dunkt, u zult toch ook naar zijn verslag verlangen.” + +</p> +<p>“Ja Armelo, dat dunkt me; tenminste....” + +</p> +<p>Armelo—’t is aan zijn gelaat te zien—zet er zich overheen: + +</p> +<p>“Verlangen? Nee Marie, nee! Of je me nu aankijkt of niet, ik zeg je <span class="letterspaced">nee</span>; ik verlang er niets naar; ik heb er geen oogenblik—nee tenminste geen minuut naar verlangd. Ik zei van den beginne afaan +dat het gekheid, groote gekheid was.” + +</p> +<p>“Dat heb je <span class="letterspaced">niet</span> Armelo lief; je hebt er wel degelijk in gegroeid: je hebt in je handen gewreven. Niewaar Eva? Ik zie het nóg.” + +</p> +<p>“Ja, u hadt er wel mee op papa. Misschien niet dadelijk, maar toen u begreept....” + +</p> +<p>“Ik zeg je <span class="letterspaced">nee</span>! Ik heb gelachen.” + +</p> +<p>“Ja juist Armelo-lief, dat was het bewijs: je hebt gelachen.” + +</p> +<p>“Maar duizend bommen en kanonnen, is lachen dan niet een bewijs...” + +</p> +<p>“Zeker pa, dat je ergens plezier in hebt.” + +</p> +<p>“Of Eva, dat je iets <span class="letterspaced">belachelijk</span> vindt. Zieje, en ik lach inderdaad om dat malle idee van dien adel. Heb ik het dan niet aanstonds gezegd: al ware het zoo, +wát zou ik met zoo’n titel doen; ik die met Gods hulp nog werk heb om rond te komen.” + +</p> +<p>“Chut, chut beste, je schreeuwt dat men ’t buiten wel hooren kan.” + +</p> +<p>“Dat komt omdat jij me zoo dikwijls overschreeuwt! Maar zieje, als men er mij naar vraagt dan wil ik het zeggen: In den verstandigen +tijd dan eten we gewoonlijk moespot met een stukje vleesch of spek—of <span class="letterspaced">zonder</span> als ’t wezen moet; afgemarcheerd! We houden onze kleeren tot ze ’t verstellen niet meer waard zijn, en....” + +</p> +<p>“Maar Armelo, ik ken je niet meer! Man, je vergooit je....” + +</p> +<p>“Dan gaan we in ’s-hemelsnaam allebei tegelijk!—De schoenen”—en Armelo laat, doch niet zonder zekere zelfoverwinning zijn +linkervoet zien—“we dragen ze totdat ze versleten zijn.” + +</p> +<p>“Maar dat is ’en schande!” roept mevrouw. En Eva het hoofd met zekeren weerzin afwendend, zegt zacht in zich zelve: “C’est +un peu <span class="letterspaced">trop</span> fort!” + +</p> +<p>“U wilt maar zeggen papa, dat zulk een titel minder bij uw tegenwoordige positie past<span id="d0e8320" class="corr" title="Bron: :">,</span>” meent Helmond. + +</p> +<p>“Dát wil ik maar zeggen: dat, heel eenvoudig: en hoe belachelijk ik het denkbeeld vind: dat ik een graaf zou wezen, en mama, +de dochter van een bakker, <span class="letterspaced">gravin</span>! ’t Is onzinnig!” + +</p> +<p>“Maar Heer in den hemel!” roept mevrouw met trillend hoofdgebaar: “Een bakkersdochter! Alsof bijvoorbeeld <span class="letterspaced">alle</span> adellijke families <span class="smallcaps">Bakker</span> geen bakkers, of weet ik het wát anders geweest zijn! Ga jij je gang maar Hanoversche boerenzeun.... ga jij....” +<a id="d0e8336"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8336">212</a>]</span></p> +<p>“Mama ik bid je,” valt Eva in met hooggekleurden blos, nadat ze een snellen blik op haar man heeft geworpen: “u moet je niet +zenuwachtig maken. We weten heel goed dat, onder andere, de eigen broer van úw mama luitenant ter zee is geweest.” + +</p> +<p>“Ja, ja juist!” stemt mevrouw: “dáár denkt men niet aan.” + +</p> +<p>“Wat geeft dat!” zegt Armelo: “Ik, Harmen Pieter Armelo, ik ben van boerenzoon wel kapitein geworden; maar wou je daarom nog +een graaf van me maken? Ik zeg je ’t is onzinnig!” + +</p> +<p>“Papa, dát is het niet,” zegt Eva eenigszins driftig, ofschoon op een gansch anderen, oneindig gekuischter toon dan hare moeder: +“’t wordt dunkt mij <span class="letterspaced">onverstandig</span> om over de onmogelijkheid en de onzinnigheid van iets te spreken, dat men niet onderzocht heeft en waarvan de mogelijkheid +door anderen in ’t geheel niet zoo sterk wordt betwijfeld.” + +</p> +<p>—Aha, het kind leest hem de les! Moeders partij wordt krachtig versterkt! Och ’t zal nu maar beter zijn verder te zwijgen. +Er zijn vrouwen die altijd <span class="letterspaced">altijd</span> gelijk hebben; volkomen! al ziet men ook klaar dat ze een kanon voor een trekpot houden. Zwijgen is dikwijls verstandiger. +Maar een enkele maal moet het pak eens van ’t hart.—Helmond heeft nu tenminste gehoord hoe de oude man erover denkt. En, al +zal hij dan nooit in der eeuwigheid zulk een gekheid goedkeuren, nú wil hij zwijgen.—Als het kind gaat meedoen..... en vergeet....—Enfin, +hij zal weer zwijgen, en luisteren. Welzeker! + +</p> +<p>“Drievierden van ’t gezelschap papa, beschouwen als zeer wel mogelijk, ’t geen ú zoo heelemaal verwerpt. Mama, Helmond en +ik.”—Mama geeft teekenen van goedkeuring; Helmond tuurt op het gloeiende kooltje van zijn sigaar onder de grauwe asch, en +Armelo luistert: + +</p> +<p>“Wij met ons drieën verlangen te weten wát mijnheer Kartenglimp ons zal meedeelen;” vervolgt Eva: “Na gehoord te hebben papa, +kunnen we oordeelen of de zaak mogelijk is. Als er werkelijk stukken zijn die duidelijk aantoonen dat wij afstammen van de +oude graven Van Armeloo, en ons goed recht op dien titel alzoo te bewijzen is, dan zal ieder verstandig mensch toestemmen....” + + +</p> +<p>“Welzeker!” komt mevrouw tusschenbeiden. + +</p> +<p>“Toestemmen dat men zoo iets <span class="letterspaced">niet</span> mag prijsgeven; dan zal men....” + +</p> +<p>“Ja maar Eva,” valt Helmond in: “papa oppert alleen het groote bezwaar dat men als <span class="letterspaced">graaf</span>, heel anders dan als eenvoudig gepensioneerd kapitein voor den dag dient te komen. Papa begrijpt.....” + +</p> +<p>“Papa begrijpt de zaak geheel en al verkeerd, evenals jij lieve man.....” + +</p> +<p>Mevrouw Armelo bijt, hoofdknikkend, op den nagel van haar duim. + +</p> +<p>“Ronduit gezegd, hij voelt niet dat een graaf, die bijvoorbeeld niets meer dan roggebrood heeft, toch inderdaad een heel ander +mensch is dan een burgerman in dezelfde omstandigheid. Met honderd voorbeelden zou ik dat kunnen bewijzen.” + +</p> +<p>“O, desnoods met duizend;” stemt mevrouw. +<a id="d0e8377"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8377">213</a>]</span></p> +<p>“Om iemand te noemen,” hervat Eva: “was Karel V geen keizer meer toen hij in zijn klooster horloges maakte?” + +</p> +<p>“Me dunkt ’t,” zegt mevrouw, ofschoon ze inderdaad dien vijfden Karel niet zoo spoedig te plaatsen weet. + +</p> +<p>“Daar heb je Napoleon,” vervolgt Eva met vuur: “was die op St.-Helena de groote keizer niet meer? Was Marie Antoinette zelfs +onder beulshanden niet <span class="letterspaced">koningin</span>? Waren.....” + +</p> +<p>“Eva, je moet je niet zoo opwinden,” zegt Helmond met een vriendelijk dreigen: “we begrijpen wat je bedoelt, maar waarlijk +je slaat met die voorbeelden mis. In ’t klooster was Karel zoomin <span class="letterspaced">werkelijk</span> keizer als Napoleon het was op St.-Helena, of de ongelukkige Marie Antoinette koningin op het bloedig schavot.” + +</p> +<p>“Maar Helmond, begrijp jij, <span class="letterspaced">jij</span> dan ook niet dat <span class="letterspaced">waarachtige</span>, dat <span class="letterspaced">hoogere</span> van den adelstand? dat het iets aangeborens is, iets....” + +</p> +<p>“Onafneembaars,” vervolgt mevrouw Armelo: “iets wat er nooit uitgaat, wat er altijd in blijft, totdat.....” + +</p> +<p>“Totdat het verzuurt misschien!” mompelt de kapitein onhoorbaar. + +</p> +<p>“Ik begrijp wat u zeggen wilt mama,” valt Helmond haastig in: “maar dan zouden we bijna evengoed kunnen stellen dat Sixtus +V, als paus, eigenlijk nog veehoeder, of Benedictus XII in die hooge waardigheid nog molenaar was.” + +</p> +<p>“Je bent onaardig Helmond, heel onaardig, en dat in presentie van mijn ouders!” + +</p> +<p>“<span id="d0e8413" class="corr" title="Bron: In">Ik</span> ben ’t niet Eva. Misschien begrijp je ’t verkeerd; ik sta tusschen de partijen in. Met mama en met jou ben ik het eens, dat +Kartenglimp eerst moet gehoord worden. Zoodra het <span class="letterspaced">waar</span> blijkt te zijn wat hij als <span class="letterspaced">zeker</span> stelt—’t geen ik betwijfel—dán kunnen we nog nader beoordeelen of niet inderdaad de inzichten van papa de beste zijn, en.....” + + +</p> +<p>“Dáár moet het heen, welzeker!” roept Eva, terwijl tranen van spijt haar in de oogen springen: “’t Mankeert er maar aan August, +dat jij papa gaat stijven in zijn.... ja al heel weinig militaire opvatting; in een bekrompenheid waaraan ik geen naam weet +te geven. Diezelfde bekrompenheid.....” + +</p> +<p>—Zwijg Armelo, zwijg, vermaant de ex-kapitein zich zelven in stilte: je hebt straks genoeg gezegd. Als jij spreekt dan zal +’t vuur van een anderen kant nog feller gaan opvlammen.—Goed zoo kind! denkt hij terwijl Eva verder spreekt: ga jij zoo maar +voort. Ik ben niets meer dan <span class="letterspaced">je vader</span>; och nee, een door eigen schuld vernederd en bekrompen vader. Goed zoo, diezelfde bekrompenheid zal papa doen voorbijzien +wat hij aan zijn kinderen is verschuldigd, en dat hij als man, als hoofd van zijn geslacht, verplicht is om zijn recht in +de wereld—ha, zijn <span class="letterspaced">recht</span>!—’t koste wat het wil, te hernemen. + +</p> +<p>“’t Is als de dag!” zegt mevrouw. + +</p> +<p>“En,” gaat Eva voort: “dat het aan een dochter, die tenminste een aristocratisch hart bezit, dat het aan háár als ’t ware +een roof zou wezen.....”—Goed zoo kind.... een vader die je besteelt! + +</p> +<p>“Ik zeg August <span class="letterspaced">een roof</span>, als hij <span class="letterspaced">niet</span> deed wat zijn plicht is <a id="d0e8444"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8444">214</a>]</span>in ’t belang van de zijnen. Men verzaakt niet <span class="letterspaced">altijd</span> zijn plicht....” + +</p> +<p>—O God, dat is te veel! dát van haar, van Eva <span class="letterspaced">zijn kind</span>! Maar blijf zwijgen Armelo, zwijgen; toon om Gods wil niet dat je zoo iets <span class="letterspaced">begrijpt</span>. Ze heeft het zóó niet bedoeld. Neen, je kind, je oudste, heeft dát niet willen zeggen. Zwijg! aan ’t beven van je stem zouden +ze ’t merken.... Raap dat pluisje van den grond, want..... aan je oogen kunnen ze zien dat er iets naar boven dringt.—Zeker, +als hij nu sprak hij zou zich niet goedhouden, hij zou ’t uitbarsten misschien. O God! zulk een verwijt van <span class="letterspaced">háár</span>!... Stil—stil!—Goddank! daar wordt gescheld. Dat geeft afleiding. Goddank! + +</p> +<p>“Nee, niemendal, Helmond;” zegt Armelo nog met het hoofd naar omlaag: “Ik dacht dat ik daar iets op ’t tapijt zag liggen.... +dáár.... maar ’t is niets.... O zoo, is de majoor er. Ei zoo!” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">DRIE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Dank zij Helmonds bijzonderen tact, heeft Kartenglimp bij zijn binnentreden niets bemerkt van de bewogen stemming, waarin +het gezelschap verkeerde. + +</p> +<p>Maar ook Eva zelve, ofschoon door papa’s tegenstreven ten zeerste ontstemd, zij heeft zich spoedig weten te herstellen. Een +man aan wien men verplichting had—zie, dat moest men begrijpen—zulk een man diende men met eenige onderscheiding te ontvangen, +en ’t zou al zeer burgerlijk en onhoffelijk zijn, indien men zulks, door een onderlinge verdeeldheid, kon verzuimen. + +</p> +<p>Eerlijk moet Eva zeggen dat die majoor Kartenglimp nooit haar charme zal worden. Er is iets in zijn gelaat ’twelk haar niet +bevalt; zijn manier van spreken heeft bovendien zeer dikwijls een zekere gemeenzaamheid die geen plezier doet, en waardoor +men wel haast gedwongen wordt om zekere geruchten niet zoo <span id="d0e8471" class="corr" title="Bron: onvoorwaarlijk">onvoorwaardelijk</span> met den naam van laster te brandmerken. Maar toch, bij een nadere kennismaking—en Eva heeft hem nu immers reeds eenige malen, +ook bij den notaris ontmoet—mag zij zeggen, dat ze het zeer onverstandig zou noemen om iemand als den majoor, alleen op ’t +uiterlijk of op geruchten te veroordeelen, zonder hem meer van nabij te kennen. Wanneer men over dat zekere Oostersche in +den man wat heen was, dan zag men tenminste dat hij een fameus goed hart bezat. En bovendien, hij heeft iets breeds. Niemand +bijvoorbeeld heeft zoo goed als hij begrepen, dat August wel heel onverstandig zou hebben gehandeld, indien hij de eenige +gelegenheid om dit huis te koopen had laten voorbijgaan; niemand als hij begrijpt zoo geheel en al, dat men in de wereld moet +zijn wie men is, en dat men.... +<a id="d0e8474"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8474">215</a>]</span></p> +<p>“O nee volstrekt niet majoor; nee, ik heb wel altijd zeer veel aan de muziek gedaan, maar niet om er ooit....” + +</p> +<p>“Dat begrijp ik mevrouw: u hebt de Kunst liefgehad om de Kunst, maar ’t is natuurlijk nooit bij u kunnen opkomen om er een +armzalige broodwinning van te maken. Uw familie zou zóó iets....” + +</p> +<p>“Dat was toch primitief wel degelijk ’t plan menheer;” zegt Armelo, die sedert Kartenglimps komst nog bijna geen woord heeft +gesproken. + +</p> +<p>“Mijn vrouwtje beklaagt zich haar studies niet;” valt Helmond in, terwijl hij Eva met een blik beschouwt waarin een zacht +verwijt stond te lezen: “Maar, of haar ouders al bedoelingen hebben gehad, toen ze zeer verstandig voor de ontwikkeling van +dien prachtigen aanleg zorgden, ik geloof ook dat zij zelve alle recht had om te gelooven, dat haar kunst wel gauw brutale +kapers aan boord zou krijgen.” + +</p> +<p>“Wat papa bedoeld heeft August, dat weet ik niet, maar dit weet ik wel, dat ik nooit heb begrepen dat men in ernst het plan +had om mij zoo te vernederen: Een muziekjuffrouw!—Of bestond het voornemen misschien om mij tot een théâtre-chanteuse, een +tooneelprinses te promoveeren? ’t Is allerliefst, <span class="letterspaced">allerliefst</span>!”—Fier: “Nee! dat is papa’s bedoeling nooit geweest.” + +</p> +<p>“Maar mijn hemel Eva!” zegt Armelo: “omdat je zoo’n mooie stem hadt.... omdat.... Weet je dat niet meer?” + +</p> +<p>“Nee papa, dát weet ik zeker niet meer. Ik geloof dat u je vergist; zulk een eer zoudt ú als oud-officier voor uw kind niet +hebben begeerd, dát weet ik papa. U zult mij met iemand anders verwarren, ’t Is onaangenaam. U meent het goed, maar.... zóó.... +Wat moet men van mij denken!” + +</p> +<p>—Wat moet men van haar denken! Ja, waarachtig, wat, wát moet men van haar denken!—Zwijg Armelo, zwijg nu vooral: die vreemde +is er bij. Wat zou <span class="letterspaced">hij</span> dan wel van haar moeten denken indien hij wist dat ze de waarheid bedekt.... neen, dat ze—ofschoon misschien voor ’t allereerst—dat +ze nu.... liegt, dat ze haar ouden vader tot een suffer, of, tot een <span class="letterspaced">leugenaar</span> maakt.—Stil ouwe kameraad.... daar ligt weer iets onder de tafel. Stil! “Nee niemendal Helmond, dankje.... ik dacht dat daar +tóch iets lag, maar ’t is niets, niemendal.” + +</p> +<p>Aangezien Helmond dezen avond, zooals bekend is, nog een zieke buiten de stad te bezoeken heeft, en daarom op wat spoed moet +aandringen, zoo geeft de majoor gaarne aan de uitnoodiging gehoor om het resultaat van zijn onderzoek aan de familie te gaan +meedeelen. De papieren, die Kartenglimp nu te voorschijn haalt, legt hij met een bijzondere zorg voor zich op de tafel. Hij +schijnt heel wat correspondentie over die zaak te hebben gevoerd, en ’t moet moeielijk zijn om alles goed uit elkaar te houden. + + +</p> +<p>Eva voelt haar hart kloppen nu de majoor nog eens een papier inziet alvorens te beginnen. Maar hoor, ’t was alsof haar een +pak van dat hart viel: + +</p> +<p>“Mijnheer Van Armeloo, nu wij tot de belangrijke zaak komen, die <a id="d0e8506"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8506">216</a>]</span>u mij hebt willen opdragen, nu acht ik mij gelukkig u voorloopig met een gunstigen uitslag te mogen feliciteeren.” + +</p> +<p>Eva zag terzij, en stond op; en, om haar opstaan te rechtvaardigen, gaat ze naar de schel waaraan ze trekt, maar bespeurt +niet dat Kartenglimp nu juist in den grooten spiegel, die schuin tegenover hem hangt, haar schoon gelaat waarop een blijde +ontroering te lezen stond, genieten kan. + +</p> +<p>Armelo maakt een beweging alsof hij iets zeggen wil; immers, hij heeft dien majoor volstrekt niets opgedragen, niets! maar +moeder Armelo geeft haar echtgenoot een zoo beheerschenden wenk, dat de majoor ongestoord kan vervolgen: + +</p> +<p>“U weet kapitein, dat uw naam mij van den beginne af aan zeer bekend voorkwam. Ziehier de reden: In mijn jonge jaren logeerde +ik veel te Waechtel in Noord-Brabant. De pastoor van het dorp kwam somtijds bij mijn familie aan huis, en van hem vernam ik—zonder +er destijds eenige waarde aan te hechten—dat de goederen zijner parochie voor ’t grootste deel het geschenk waren van een +zekeren graaf Arend Van Armeloo, wiens echtgenoot de erfgename der heeren van Waechtel geweest was. In de eerste plaats kan +ik hier het stuk overleggen van den tegenwoordigen pastoor van Waechtel aan wien ik heb geschreven. Wees zoo goed dit even +in te zien kapitein..... alsjeblieft.....” + +</p> +<p>“Ja..... maar mijn oogen..... Ik heb.....” + +</p> +<p>Mevrouw Armelo heeft nu haastig het papier gegrepen, doch Helmond, vreezend dat zijn schoonmoeder bij ’t mogelijk voorlezen +ervan, over ’t een of ander woord zal struikelen, neemt het snel van haar over, alsof hij meende dat mama het hem heeft willen +toereiken. + +</p> +<p>De deur wordt geopend, en Bus in zijn huisknechtelijk jasje, vraagt bij ’t binnentreden: + +</p> +<p>“Wat blieft oe mevrouw?” + +</p> +<p>“Zul je straks wijn brengen Herman?” + +</p> +<p>“Da’s goed; woar mo’k ze kriegen?” vraagt Bus geheimzinnig. + +</p> +<p>Eva had den domoor wel willen schudden.—Dát kwam ervan! Is die oude apotheeklooper dan ook een persoon om meteen voor huisknecht +te dienen? ’t Was om dol te worden. Enfin, August heeft het nu zelf kunnen hooren! + +</p> +<p>“Ik heb aan Antje m’n bevelen gegeven Herman. Ik dacht dat je ’t wist. Ga, vraag ’t haar.” + +</p> +<p>“Joa moar mevrouw, as Antje altied van “kalfsoog” en “pillenposteljon” begint dan....” + +</p> +<p>“Bus, je vraagt aan Antje ’tgeen mevrouw je gelast;” zegt Helmond, en geeft den man een gebiedenden wenk; en als de huisknecht +met een: “Asjeblief dokter” vertrekt, dan haast zich Helmond om door ’t voorlezen van den brief die onaangename stoornis te +bedekken en Eva’s voorhoofd weer effen te strijken. Hij leest: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Hoogedelgestrenge Heer! + + + +</p> +<p>“Op uw verzoek meld ik u, dat de goederen onzer parochie <a id="d0e8539"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8539">217</a>]</span>Waechtel cum annexis, inderdaad voor het grootste deel bestaan uit een donatie van wijlen den grave Arend Van Armeloo, ter +eere geschonken en gelegateerd aan onze Lieve Vrouwe en Heilige Moeder de Kerk, zijnde dit geschied, zooals uit het charter +blijkt, “<span lang="la">ad pias causus</span>, met vollen consent van zijnen veelbeminden soon Herbert van Armeloo, in den jare onzes Heeren vijftienhonderd en tien, bij +zijn vollen kennis en verstande op het grafelijk slot Waechtel.” + + +</p> +<p>Met dezen aan uw wensch voldaan hebbende teeken ik mij, + + + +</p> +<p>Hoogedelgestrenge Heer! + + +</p> +<p>“Uw Dienstw. Dienaar + + +</p> +<p>“<span class="smallcaps">J. Mans</span>, + + +</p> +<p>“Pastoor te Waechtel c. a,” + + +</p> +<p><span class="letterspaced">Waechtel</span>..... 18. +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>’t Klonk Eva—die voor ’t oogenblik den huisknecht geheel vergeten was—als muziek in de ooren, toen Helmond, nog eens het adres +van den brief beschouwend, met overtuiging zeide: + +</p> +<p>“Die brief is al dadelijk een bewijs voor uw goed geheugen, majoor!” + +</p> +<p>“Mijn geheugen bedriegt mij niet gemakkelijk dokter. Ik ga verder: Een tweede brief van pastoor Mans gaf mij zekerheid dat +het wapen der graven Van Armeloo de treffendste overeenkomst heeft met dat van ú kapitein. Het uwe is goud met een blauwen +dwarsbalk; dat der graven Van Armeloo was mede goud, maar de blauwe dwarsbalk is beladen met drie gouden sterren. Wacht—of +nee, de brief bevat niets bijzonders; maar ziehier de afbeelding die ik voor mijn eigen genoegen van de beide wapens gemaakt +heb.” + +</p> +<p>“’t Is al te vriendelijk;” zegt mevrouw Armelo. + +</p> +<p>Eva’s oogen glinsteren sterker dan de gouden sterretjes in den blauwen balk terwijl ze de teekening beziet. + +</p> +<p>“Maar ik heb u vroeger al eens gezegd majoor, dat ik dat wapen zelf heb laten maken. We deden het vroeger met ’en grosken, +een duit of ’en cent, maar toen ik de epaulet kreeg toen meende m’n vrouw.....” + +</p> +<p>“Mijn beste kapitein, ik weet het, <span class="letterspaced">ik weet het</span>, maar juist dat uw wapensnijder u <span class="letterspaced">dit</span> wapen heeft gemaakt, het bewijst zijn bekendheid met uw geslacht.” + +</p> +<p>“God! dat is nu zoo duidelijk als tweemaal twee!” zegt mevrouw terwijl ze Eva aanziet; en dan tot haar man: “Armelo-lief, +je moest den majoor, die zooveel moeite voor ons doet—jawel majoor ook met dat schilderij van de wapens, jawel—je moest hem +nu laten uitspreken.” + +</p> +<p>“Ja maar, ik zeg ...” +<a id="d0e8586"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8586">218</a>]</span></p> +<p>Kartenglimp maakt een gebaar met de hand, waarmee hij uitdrukt dat zulk een oppositie hem onaangenaam is, en voegt er bij: +“Wil de kapitein <span class="letterspaced">liever</span> dat zijn hooge titel <span class="letterspaced">niet</span> te bewijzen zal zijn.... ik heb er vrede mee. ’t Is dan alleen jammer dat men ’t mij niet eerder heeft gezegd<span id="d0e8595" class="corr" title="Niet in bron">.</span>” + +</p> +<p>De beide dames verzekeren den majoor dat men vol belangstelling luistert. De majoor zal—volgens Armelo’s echtgenoot—begrijpen +dat de tegenspraak van Armelo alleen voortspruit uit.... uit.... dat ongewone; als men nu “dagelijks graaf was geweest”, niewaar....? +En uit verkoudheid; Armelo had van morgen schrikgelijk geniesd; en.... en.... ’t een bij ’t ander: “Jawel Armelolief, en een +geest van tegenspraak, dat is.... dat is.... Laat den majoor, ik bid je, nu voortgaan.” + +</p> +<p>Kartenglimp ziet een papier in, en voelt terzelfder tijd dat de beeldschoone doktersvrouw haar oogen met al den “gloed der +belangstelling” op hem gevestigd houdt. Hij moet dien zoeten triumf toch even genieten: + +</p> +<p>“Als er belangstelling is dames.... met veel genoegen.—’t Spreekt dan vanzelf dat ik verder ’t allereerst mijn werk ervan +maakte om te vernemen of er in ons vaderland nog andere afstammelingen van dien Arend of zijn zoon Herbert te vinden waren; +doch nergens is daar eenig spoor van te ontdekken. In ’t archief van de oude leenkamers, vond een mijner vrienden wel het +geslacht Van Armeloo vermeld, doch van veel vroeger en zonder dat het van eenig belang voor onze zaak was. Ik meende nu aanstonds +mijn verdere stappen in uw geboorteland te moeten beginnen kapitein. U werdt in November 1807 te Birchheim in Hanover geboren +niewaar?” + +</p> +<p>“Watblief....?” + +</p> +<p>“Ja majoor, juist,” zegt Eva snel, en wisselt dan een blik met haar moeder, die Kartenglimp niet ontgaat en waardoor hij opnieuw +in de overtuiging wordt versterkt dat mijnheer de graaf van Armeloo ook bij die mooie dochter een nul in ’t cijfer is. Best! +als hij ’t maar weet! + +</p> +<p>“Zoon van Peter Harmen niewaar?” vervolgt Kartenglimp; “welgesteld landbouwer aldaar.” + +</p> +<p>“Welgesteld!” herneemt Armelo: “ik moet je zeggen....” + +</p> +<p>“Ja maar papa,” valt Helmond in: “Eva heeft nu gelijk: wanneer de majoor zoo telkens door u in de rede wordt gevallen dan....” + + +</p> +<p>“Dan is het letterlijk om gek, om tureluursch te worden:” stemt de gravin. + +</p> +<p>“Hier dokter,” herneemt Kartenglimp die—zooals Eva opmerkt—zeer bescheiden doet alsof hij van dat intermezzo niets gehoord +heeft: “hier dokter, heb ik een heele correspondentie met de burgemeesters van Birchheim, Puttenburg, enz. enz.; met heeren +Archivaren und Geheim-ober-land-und-volk-statistik-inspectors, of hoe ze heeten; met heeren Pastors oder Predigers en het +lest wel ’t best, met een persoon, waaraan ik zeer toevallig ben gekomen, een allerschranderst actief mensch, van wien ik +u later spreek. ’t Grootste deel, ja bijna die geheele correspondentie kan ik u sparen. Ze zou <a id="d0e8618"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8618">219</a>]</span>u niet veel meer doen zien dan wát er alzoo is gedaan dokter, om den overgrootvader, ik zeg den <span class="letterspaced">over</span>grootvader van mijnheer uw schoonvader op ’t spoor te komen.” + +</p> +<p>“En is hij gevonden majoor?” zegt Helmond, nu Kartenglimp een oogenblik zwijgt. + +</p> +<p>—Hoor, hoor! August vraagt dat met wezenlijke belangstelling, meent Eva, en ze voegt er bij: “Ja niewaar, hij was er majoor?” + + +</p> +<p>“Maar kind, welzeker!” bevestigt mevrouw: “de eene vader heeft natuurlijk altijd weer een anderen vader gehad, dat spreekt!” + + +</p> +<p>“Hier heb ik, om kort te gaan, een brief,” hervat Kartenglimp, terwijl hij met een uitdrukking van groot gewicht het papier +toont: “een stuk dat voor het geslacht der Van Armeloo’s evenveel waard is als het gevoel van eer voor den soldaat. Deze brief +dokter,”—de majoor scheen het woord niet meer tot den kapitein te richten; “deze brief van den heer Dr. Heinrich Stangbetter, +evangelisch Pastor of Prediger te Mariënthalen in Oldenburg, ofschoon hij in bijna onleesbaar Duitsch is geschreven—zie maar +dames—hij gaf mij de zekerheid van het hoogstbelangrijke feit dat van 1707 tot 1752 twee heeren Armelo, Walter en Peter, vermoedelijk +vader en zoon, na elkander evangelisch predikant in die plaats zijn geweest, terwijl te Mariënthalen in gemeente- en kerk-archieven +de overvloedigste bewijzen daarvan voorhanden zijn.”’ + +</p> +<p>De linksche wijze, waarop de lange drankjesrondbrenger Bus inmiddels het theeblad heeft weggenomen en den wijn op de tafel +gezet, kon Eva nu voor ’t oogenblik niet uit den zaligen hemel stooten waarin ze zich bevond, ’t Hinderde haar alleen dat +papa zoo akelig onverschillig en strak zat te kijken; en ook—ja, dat Kartenglimp hem nu zoo in ’t geheel niet meer aansprak. + + +</p> +<p>“Papa!” + +</p> +<p>“Watblief?” + +</p> +<p>“Meen je om in te schenken, vrouwtje?” zegt Helmond: “Ja, de majoor mag wel eens drinken.” + +</p> +<p>“Ah! merci!” zegt Kartenglimp, en proeft den heerlijken Cantemerle, en herneemt terwijl hij ter halverwege opstaande met het +glas salueert: “Ik drink even het welzijn van dezen huize: Mevrouw Helmond! dokter! mevrouw Van Armeloo....” + +</p> +<p>“Papa, de majoor wou.... Papa dan!” roept Eva. + +</p> +<p>“Hemel Armelo-lief! zie je dat glas niet!” + +</p> +<p>“O jawel; jawel.... Wát was de....?” + +</p> +<p>“Derangeer je niet kapitein. Ik dronk het welzijn van mevrouw je dochter, en van mijn vriend Helmond in hun nieuwe woning.”—Den +ontevreden blik van Eva bemerkend: “’t Is niets mevrouw; papa heeft zeker zinkings die hem wat hinderen in ’t hooren.” + +</p> +<p>Armelo zet er zich <span class="letterspaced">weer</span> overheen, en ja, hij verstout zich: + +</p> +<p>“Ik drink graag het welzijn van mijn kinderen majoor, maar.... ik weet niet of deze conferentie en uw bemoeiingen wel inderdaad +zoo bijzonder in ’t belang van hun en ons geluk zijn.” + +</p> +<p>De majoor is doodsbleek geworden, maar schijnt toch zijn kalmte te bewaren. +<a id="d0e8658"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8658">220</a>]</span></p> +<p>“Hemel papa!” zegt Eva. + +</p> +<p>“Man ben je.... om Godswil, ben je <span class="letterspaced">stapel</span> geworden!” roept mevrouw. + +</p> +<p>Ja, ook Helmond moest in stilte bekennen dat het wat erg liep. Ofschoon zulk een bemoeiing in zake van afkomst, het stokpaardje +van dien majoor bleek te zijn; hoewel hij volstrekt niets te verzuimen had en hij zich voor deze bereddering letterlijk heeft +opgedrongen, men moest toch erkennen dat niemand hem bepaald weerhouden heeft, en zelfs dat mama en Eva door haar openlijk +betoon van ingenomenheid, hem zeker tot handelen hebben aangevuurd. En nu, terwijl men hem dan een tijd lang rustig liet begaan; +nu men bijeen is gekomen om zijn verslag te hooren—ofschoon Helmond zelf het wel graag had ontweken—nu de majoor werkelijk +reden meent te hebben om papa te kunnen feliciteeren; zie, nu zet die oude heer zich eensklaps zoo schrikkelijk stijf in den +zadel. Indien het <span class="letterspaced">onmogelijk</span> was, à la bonne heure, maar <span class="letterspaced">onmogelijk</span> was het niet; en ofschoon papa er dan zelf—althans van middag—schrikkelijk tegen was, vergeten mocht hij niet dat Eva er +geheel anders over denkt. Hij, Helmond, o nee, hij hecht er niets aan, zoo goed als niets; maar als het dan waar is, wat Debecque +heeft gezegd, dat namelijk zulke titels zeer gemakkelijk kunnen overgaan, en hier dus zeker vooral, van schoonvader op schoonzoon—natuurlijk +in ’t belang van kinderen en kleinkinderen,—ja! dan was het inderdaad zeer onbeleefd om een man, die zich zooveel moeite getroostte, +en nog wel op het oogenblik dat hij aan Eva een soort van toost bracht, zoo onheusch te behandelen. + +</p> +<p>“Papa, we mogen dunkt me niet vergeten dat de majoor zich te veel moeite voor ons gaf, om er tot dank een onvriendelijk woord +voor te ontvangen.—Wij die u kennen, weten wel dat het uw bedoeling niet was om den majoor iets onaangenaams te zeggen.” Met +nadruk, ofschoon steeds op gepasten toon: “De majoor wil met u klinken papa!” + +</p> +<p>Na een korte aarzeling heeft Armelo met eenige trilling zijn glas genomen, en stoot het weifelend tegen dat van Kartenglimp, +doch, met een wrevelig gebaar en zonder te drinken zet hij het daarna op de tafel. + +</p> +<p>Kartenglimp bespeurt een “algemeene verontwaardiging,” waarvan mevrouw Armelo inderdaad al aanstonds de tolk wordt. Er komt +iets in zijn blik, ’twelk hij met moeite zou kunnen verbergen, doch ’tgeen hij nú, bij die “algemeene verontwaardiging” te +verbergen onnoodig acht. + +</p> +<p>“Ik geloof mevrouw,” zegt hij snel tot Eva: “dat papa zijn diensttijd wat te zeer vergeten is. Wanneer hij <span class="letterspaced">uw</span> wellevendheid en <span class="letterspaced">uw</span> beschaving bezat....”—Kartenglimp ziet Eva—ongetwijfeld door zijn woorden gestreeld—de oogen neerslaan en blozen, en vervolgt: +“dan zou hij zich wat beter herinneren dat de man, die ertoe meewerkt om hem van eenvoudig gepensioneerd kapitein tot den +gravenstand te brengen—’tgeen zonder mijne relaties zeker <span class="letterspaced">nooit</span> gelukken zou—dat die man tot nu toe in rang nog altijd zijn <a id="d0e8691"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8691">221</a>]</span><span class="letterspaced">meerdere</span> is. Je moest een voorbeeld aan je vrouw en dochter nemen kapitein, en wat meer eergevoel toonen.” + +</p> +<p>Mevrouw Armelo geeft, sterk knikkende, bewijzen van toestemming.—Eva is vuurrood geworden.—Helmond ziet links en rechts.... +naar Eva, naar papa, naar Kartenglimp, en zijn gansche houding teekent onrust. Opgestaan gaat hij naar de deur, vreezend dat +iemand onverhoeds in deze oogenblikken zal binnenkomen, terwijl Kartenglimp nog voortgaat met inzonderheid Eva te verheffen +tot een model, waaraan de vader zich wel spiegelen mocht. + +</p> +<p>En, een zwaren strijd heeft Helmond te strijden. Op dien toon kan het niet verder! Hij ziet den armen schoonvader daar zwijgend +en met pijnlijk saamgeperste lippen neerzitten.—Ja, zijn vijandige houding tegenover den majoor was zonderling en ongewettigd; +maar op <span class="letterspaced">deze</span> wijze! Zal die vreemde, den oud-kapitein hier, onder Helmonds dak, dan zóó de les mogen lezen; zal hij Eva zóó op een dwaalspoor +mogen brengen, en haar doen vergeten dat zij <span class="letterspaced">ten koste van haar vader</span> verheven wordt? Helmond wil spreken, hij zal, hij <span class="letterspaced">moet</span>!—Maar, als hij dien man—nu zichtbaar verstoord—door een terechtwijzing tegen zich in ’t harnas jaagt....? Vernam hij dan +niet in vertrouwen dat juist die majoor een der personen is door wien de notaris hem ’t geld kon bezorgen? En heeft hij niet +zooeven gehoord dat het zonder de hulp van dien man zeker <span class="letterspaced">nooit</span> zal gelukken om een titel te bekomen, waaraan Eva hangt met al de kinderlijkheid van haar hart? Waagt hij dan niet, door +zijn terechtwijzend woord, dien man nog meer te ontstemmen, en Eva een teleurstelling te berokkenen, die dan ook wel mogelijk +een bron van kwelling voor <span class="letterspaced">hem</span> worden kon?—Maar hoor! + +</p> +<p>“Ik bedrieg mij niet kapitein, uw vrouw en dochter, en ook uw zoon<span id="d0e8716" class="corr" title="Niet in bron">,</span> ze schamen zich over je kleingeestigheid. Ze gevoelen....” + +</p> +<p>Armelo hoort niet meer wat zijn vrouw en kinderen gevoelen. Hij, hij <span class="letterspaced">zelf</span> voelt het oude militaire hart weer krachtig wakker worden in de borst.—Wat vermeet zich die gepommadeerde opsnijer, de brutale +klant met zijn vreemde tronie, de indringer van wien “God noch goed mensch” de origine en geschiedenis kent; de man, die zich +opwerpt om een titel aan ’t licht te brengen—wie weet met welke bedoeling—een titel die tóch niet bestaat. Wat waagt hij het—duizend +bommen en kanonnen! om op zijn kwajongensjaren met een in Indië verworven rang, een oud-kapitein van het Neerlandsche leger +te insulteeren! Wat duizend donders! waagt hij het om vis-à-vis vrouw en kinderen zulk een toon te voeren; zijn dikwijls weerspannige, +hooghartige vrouw nog meer tegen hem op te zetten, en zijn kind, zijn Eva, van hem te vervreemden geheel en al!?—Op, ouwe +kameraad! knip dat brutale onridderlijke poespas onder z’n neus! Duizend donders! toon nu.... Nee, chut Armelo, stil! bedaar!.... +’t Is <span class="letterspaced">hier</span> de plaats niet. Zal de arme kapitein dan aanstonds in de rijke woning van zijn schoonzoon schandaal gaan maken en haar tot +een kroeg verlagen? Nee, stil; stil nu Armelo; weerhoud je. Als je spreekt en loskomt dan raak je slaags in ’t volle vuur. +Zwijg dus! <a id="d0e8727"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8727">222</a>]</span>Morgen in de sociëteit, dan kun je hem vinden. Een knip onder den neus zul je hem geven; ha! <span class="letterspaced">dáár, een knip onder den neus</span>; Ga nu maar voort sinjeur; wel ja, doe mijn eigen vrouw maar altijd toestemmend knikken en triumf op mijn “<span class="letterspaced">kleingeestigheid</span>” vieren. Laat dat kind zich maar <span class="letterspaced">schamen</span> voor een vader, die.... o God!.... Neen zwijg Armelo, zwijg tot morgen! Laat hem zijn gang gaan. Stil! + +</p> +<p>“Ik denk dames,” vervolgt Kartenglimp met een naren lach, “dat de kapitein dat glas niet wil drinken, omdat hij misschien +<span class="letterspaced">tegenwoordig</span> tot het korps der <span class="letterspaced">afschaffers</span> behoort,—hahihaha! hahihaha!” + +</p> +<p>—Maar God, wat is dat?—Hoor, wat snerpt daar <span class="letterspaced">als</span> een gil door de ruime Oranje-zaal? Wat vliegt daar op en scheurt dien valschen lach vaneen? + +</p> +<p>Ze hebben het niet gehoord hoe het in de laatste minuten, mede bonsde in Eva’s borst. Haar blozen en verbleeken; het neerslaan +dier oogen; haar zwijgen, neen, ze hebben het niet beschouwd als den strijd van haar dwazen wensch met haar waarachtig liefhebbend +kinderhart.—God! had zij dan straks zoo iets uitgelokt? Maar zóó heeft ze het niet bedoeld! + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Zwijg! dat is laag en gemeen!</span>” heeft Eva eensklaps met de grootste overspanning geroepen, terwijl ze zich ten deele van haar zitplaats verhief: “Zwijg +man, en lach zoo akelig niet..... Dat is <span class="letterspaced">mijn vader</span> weetje, mijn <span class="letterspaced">goede lieve brave</span> vader! Wie riep je hier, om dien ouden man te beleedigen, zeg? in <span class="letterspaced">mijn</span> huis....? + +</p> +<p>“Eva, Eva!” zegt Helmond: “In ’s-hemelsnaam!” + +</p> +<p>“Wát Helmond! wil <span class="letterspaced">jij</span> me terughouden? Al heb ik straks ook den schijn gegeven van meer aan een titel dan aan mijn lieven vader te hechten, die +schijn mag niet blijven! Zou jij dat willen!?”—Geheel opstaande en fier tot Kartenglimp:—“Je lacht al niet meer, <span class="letterspaced">goed</span>! Vraag nu mijn vader excuus voor de verregaande beleediging die je hem, vooral met dat laatste woord, hebt aangedaan.—Ik +zeg: <span class="letterspaced">vraag excuus</span>!” + +</p> +<p>Kartenglimp zoo wit als een lijk geworden, schijnt nochtans zijn kalmte niet te verliezen. + +</p> +<p>“Een beleediging mevrouw? Heb ik met dat laatste woord een beleediging gezegd? Ik wist niet....” + +</p> +<p>—O God, heeft ze dan haar zinnen verloren....? Hoor! het was hem onbekend, wat er gebeurd is in vroeger tijd! Heeft ze dan +in haar overijling nu zelve dien goeden stillen vader den pijnlijksten stoot gegeven, door vuur te vatten toen men hem een +afschaffer noemde? Ze heeft goed willen maken wat ze straks misdeed, neen—haar <span class="letterspaced">hart</span>, haar liefdevol kinderhart heeft gesproken; maar helaas, ondoordacht, om hem nu nog dieper te wonden in ’t bijzijn van dien +man. O, zij weet niet wat ze nu spreken, waar ze zich bergen zal. + +</p> +<p>Maar zie.... het hoofd van den vroeg vergrijsden vader, het schudt wel vreemdsoortig, maar toch, ja, in die altijd zoo goedige +oogen ziet ze tranen glimmen. Tranen!—En met die oogen vol tranen ziet hij haar aan.—Lachen ze haar toe door die tranen heen? +<a id="d0e8791"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8791">223</a>]</span>Wenken ze haar om te komen aan zijn zij; in zijn armen, aan zijn vaderhart? + +</p> +<p>Ja Eva, dat trillen van het hoofd en dat beven van die lippen, ’t is nu een gevolg van den warmen gloed, die daar eensklaps +zijn borst doorstroomde. + +</p> +<p>O, toen ge daar op dien schrillen gejaagden toon uw: “Zwijg! dat is laag en gemeen”, hebt uitgekreten; toen gij hem uw <span class="letterspaced">lieven braven goeden</span> vader hebt genoemd, toen was het hem als zongt gij het schoonste lied uwer kinderjaren; als drukten weer uw rozelippen op +’t teederst zijn pijnlijk gesloten mond.... o God, toen had hij zijn Eva, zijn kind weergevonden, de oudste, de lieveling +die hij straks reeds verloren dacht. + +</p> +<p>Zie, en nu staat ze aan zijn zij, en ze drukt dat grijze goede hoofd vast, heel vast aan haar borst;—zóó, zóó! nog meer op +zij, nog vaster, ja, want—die vreemde, zal ze niet zien: de tranen van haar goeden, haar <span class="letterspaced">lieven</span> vader! + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIER EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Een groot kwartier later was de majoor Kartenglimp vertrokken. + +</p> +<p>Door zelf zijn kalmte te bewaren, of wel met geweld te hernemen, was Helmond er al spoedig in geslaagd om, althans voor ’t +oog, de gemoederen tot bedaren te brengen. + +</p> +<p>’t Was immers een misverstand, een mal-à-propos. Men heeft het den majoor die zooveel moeite deed, niet durven zeggen, dat +papa, bij rijper en rijper indenken, hoe langer hoe meer <span class="letterspaced">tegen</span> de zaak is geworden, en niet dan op sterk aandringen van.... de familie, erin heeft toegestemd om dezen namiddag de conferentie +bij te wonen. Een lichte ongesteldheid, zooals mama zeer juist gezegd heeft, had hem misschien dezen middag nog bovendien +wat zenuwachtig gemaakt, en zoo heeft het den schijn gehad alsof hij zich tegen den majoor en niet, zooals werkelijk het geval +is geweest, tegen de zaak bleef kanten.—“Niewaar papa?” + +</p> +<p>“Jawel, welzeker!” heeft Armelo gezegd. Och hij zou nu wel alles hebben toegestemd; immers, hij had zulk een zalig oogenblik +gehad, o zoo <span class="letterspaced">onbeschrijfelijk</span> zalig! + +</p> +<p>En wat Eva’s uitval betrof, de majoor zelf zou dien waardeeren niewaar? Een dochter die gevoelig wordt, <span class="letterspaced">zeer</span> gevoelig, wanneer men haar vader.... “U zult bekennen majoor,” heeft Helmond vervolgd: “dat, ofschoon er reden was u eenigszins +gekrenkt te gevoelen, dit gevoel zich wat sterk tegenover onzen braven vader heeft lucht gegeven. Ook op mijn schoonmoeder +en mij moest uw woord een pijnlijken indruk maken. Maar als een misverstand nu <a id="d0e8827"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8827">224</a>]</span>aanleiding gaf.... wanneer ik zelf erken dat wij schuld hadden door u onbekend te laten met de zeer verminderde ingenomenheid +van onzen vader met de zaak, dan bedrieg ik mij niet of u zult—<span class="letterspaced">niet</span> als bekentenis van ongelijk, maar als de <span class="letterspaced">mindere</span> in leeftijd, ofschoon de meerdere in rang, den ouden kameraad—ook ter wille van <span class="letterspaced">vrouw</span> en van <span class="letterspaced">dochter</span>, wel gaarne de hand reiken.” + +</p> +<p>En..... Zoo was het geschied. + +</p> +<p>Maar wat er omging in de harten dat is in die ure onvermeld gebleven. + +</p> +<p>Nadat Kartenglimp vertrokken was, hebben papa en mama Armelo nog eenige minuten getoefd; maar papa verlangde nu toch zeer +naar huis, want de hoofdpijn, die men reeds eenige malen had voorgewend, was werkelijk gekomen. Mama die na Eva’s uitbarsting +en wat erop volgde, zeer stil is geworden, heeft toch niet kunnen nalaten om Eva te zeggen, dat ze heel “grootsch” had gehandeld +met zóó haars vaders eer op te houden en zijn partij te trekken; en, slechts fluisterend—want in Helmonds oogen vreest ze +toch straks wel wat al te onbewimpeld voor haar meening te zijn uitgekomen—slechts fluisterend voegt ze in ’t heengaan er +tot Eva bij, dat ze van dien adel nog altijd het beste blijft hopen, ofschoon ze het lijdelijk moesten aanzien hoe de majoor—en +zonder dat er over de zaak een woord is gerept—al die papieren en stukken weer stilletjes mee naar huis had gepakt. + +</p> +<p>En Eva, ’t was háár wel aan te zien dat ze zware hoofdpijn had. Ze sprak na ’t heengaan der ouders bijna geen woord. August +vond dat niet vreemd. ’t Was maar beter; en, Eva zou hem groot plezier doen met naar bed te gaan: haar pols ging wat gejaagd, +en haar voorhoofd gloeide. + +</p> +<p>—O, wie durfde nu nog beweren dat zulk een vrouw geen schat was, grooter dan de grootste op aarde? + +</p> +<p>“Ziezoo lief wijfje, lig nu maar rustig; ’t is mede in ’t belang van ons “geheim” dat je bijna verklapt hadt. Met den gezwinden +pas ga ik nu naar mijn zieke; ja; <span class="letterspaced">toch te voet</span>. ’t Zal wel donker zijn als ik terugkom, maar als je slaapt dan zijn de uren seconden. Nee, wees gerust, die hoofdpijn van +papa zal morgen wel beter zijn. Maar, vrouwtjes, die zulke goede plannen hebben als jij, ze moeten wat oppassen en ook bij +haar edelste emoties niet te hartstochtelijk worden. Tot straks mijn lieve beste vrouw!—Watblief? Of dat onderzoek van dien +adel, nu papa er zoo schrikkelijk tegen is, toch niet kan plaats hebben?—Welzeker Eva, <span class="letterspaced">alles</span> kan; maar ’t beste is nu dat je er niet over denkt. Mij dunkt, dokter Helmonds vrouw heeft dezen avond bewezen dat ze, ook +zonder adelbrieven, wel waarachtig van adel is. Dag lieve, slaap zacht!”—Nog een kus op haar lieven mond, en Helmond spoedt +zich voort. + +</p> +<p>’t Begon al te schemeren toen Helmond, reeds een tien minuten buiten de stad gekomen, verfrischt door de heerlijke avondlucht, +van verre een boerenknaap op ongezadeld paard in vollen draf zag naderen. +<a id="d0e8861"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8861">225</a>]</span></p> +<p><span id="d0e8863" class="corr" title="Bron: “"></span>In weinige seconden was de ruiter den dokter voorbijgejaagd; maar terwijl Helmond met gefronste wenkbrauwen even omziet, bespeurt +hij dat het paard door den knaap met kracht wordt ingehouden terwijl ook de ruiter naar den voorbijgereden dokter omkijkt! + + +</p> +<p>Helmond heeft een oogenblik te voren gevreesd ’t geen hij nu moet vernemen. Die haast, dat ongewone harddraven naar stad, +’t is het gevolg van een sedert bijna twee uren vergeefsch wachten op den dokter, die gezegd had <span class="letterspaced">dadelijk</span> te zullen komen. Reeds drie kwartier geleden is een andere knecht van boer Dirksen, te voet naar stad getrokken, om dokter, +als hij hem mocht tegenkomen, tot spoed aan te zetten; maar, misschien zal Japik, niet wetend dat dokter verhuisd is, naar +de oude woning aan den wal zijn gegaan en hem zóó hebben misgeloopen. + +</p> +<p>—Ja, ’t was vreeselijk erg; boer Dirksen lag “als dol”, en telkens was het alsof hij “genacht ging zeggen.” Als dokter rijden +kon, dan moest hij toch dadelijk “den bles” nemen, en hem maar ferm “ribbenhaver” geven, want o Heer, d’r zou wat te koop +zijn als boer Dirksen bezweek! + +</p> +<p>In een oogenblik heeft Helmond den bles beklommen. Vroeger, vooral in zijn studententijd, had hij menig paard bereden, en +ofschoon hij nooit een harddraver had zooals deze, ja zelfs nu zonder beugels of sporen en van ’t losse dek, ’t zou tóch wel +gaan.—’t Was van belang geen minuut te verliezen. + +</p> +<p>—Goeje God! als hij had kunnen voorzien dat er zooveel haast was! Nu ja, men heeft de boodschap gebracht of dokter eens dadelijk +op <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> bij boer Dirksen wou komen.—<span class="letterspaced">Dadelijk</span>!—Maar, kwam er dan ooit een boodschap, en vooral van een boer, zonder dat <span class="letterspaced">dadelijk</span> er bij!—En dan, die gezonde ronde, blozende boer Dirksen! Hij had een talrijk gezin, en een macht van loontrekkend personeel.—Aan +hem <span class="letterspaced">zelf</span> heeft Helmond het allerminst gedacht. Gevolgen van onrijpe vruchten eten en dergelijke, hebben hem een oogenblik voor den +geest gestaan. Bovendien, men moest wel niets verzuimen, maar een dokter behoeft toch ook geen schel te zijn, die maar aanstonds +geluid geeft als men—noodig of niet—aan het koord trekt. Hoe dikwijls kwam hij niet reeds in een woning, waar men hem dringend +liet roepen, om er met een: O, ’t is alles weer bestig dokter; we dochten, dokter kan licht eens komen;” te worden begroet. + + +</p> +<p>En toch, terwijl Helmonds lichaam door den stevigen bles—ook zonder dat hij hem hak- of ribbenhaver behoeft te geven,—op ongewone +wijze wordt geschud en geschokt, roert er mede iets in zijn binnenste, ’twelk hem geen rust gunt: Het was je plicht geweest +dokter, om zonder wettige verhindering <span class="letterspaced">aanstonds</span> naar <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> te gaan. Een <span class="letterspaced">dwaasheid</span> heeft je er van teruggehouden, een vrouwengril! + +</p> +<p>—Een dwaasheid! een vrouwengril? Zou het dan geen lafheid zijn geweest dien majoor te ontwijken? Zou het vervullen van den +plicht, inderdaad geen dekkleed voor zwakheid geworden zijn!? + +</p> +<p>—En, <span class="letterspaced">vanwaar</span> dan zulk een bijzondere weerzin tegen dien <a id="d0e8906"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8906">226</a>]</span>majoor? Waarom, <span class="letterspaced">waarom</span> is zijn gezelschap een kwelling voor Helmond geworden? + +</p> +<p>—O Eva.... Eva! + +</p> +<p>—Eva? Neen! zou hij háár, die liefdevolle dochter, die engelachtige vrouw met haar hemelsche gaven, durven noemen, wanneer +hij <span class="letterspaced">zelf</span> zijn plicht kon verzaken als man!—Is zij het niet geweest die hem nog bovendien heeft aangeraden om althans niet te voet +te gaan maar een rijtuig te nemen? + +</p> +<p>—Een rijtuig!—Maar stil, zij mag en zal immers niet weten dat haar <span class="letterspaced">man</span> een onverstand, een dwaas was, toen hij zich liet vervoeren om meer te doen dan hij <span class="letterspaced">kon</span> en mocht. + +</p> +<p>—Hoe! tóch onverstandig? Is het dan ooit te veel of onverstandig gedaan wat hij voor <span class="letterspaced">haar</span> doet? Neen! neen!! Hij wil zich dat telkens en terdege herinneren, en bewijzen zal hij het later zonder fout. Maar, om dat +te kunnen, moet hij voortaan ook als dokter op ’t verstandigst zijn rekening maken.—Waartoe zal het rijden dienen indien hij +den tijd tot loopen heeft! Tegen vermoeienis ziet hij niet op; immers al wat hij werkt en doet, hij doet het ter wille van +haar, zijn schat en zijn liefde. + +</p> +<p>—En dan, wanneer men een huishouding heeft, dan behoeft men ook immers niet meer zoo buitengewoon discreet met het maken van +visites te zijn.—Debecque heeft het getoond, men ziet een dokter graag als hij zijn zaak kent.—Wanneer de burgers en boeren +tóch niet tevreden zijn aleer zij een paar “bruine dranken” geslikt hebben, waartoe ze hun dan—tot zijn eigen scha te onthouden! + + +</p> +<p>Eensklaps gevoelt de ruiter bij een zeer sterken schok een stoot aan zijn knie; een plotselinge duizeling overvalt hem, en....—Neen, +Gode zij dank! dat is goed afgeloopen; dat had veel erger kunnen zijn. De moedige harddraver—ofschoon anders een dood mak +paard—heeft aan de hand die hem bestuurde waarschijnlijk geen meesterhand herkend, en, hoe het gekomen is weet Helmond niet, +maar toen hij een weinig van den schrik bekomen, opstaande van den bermrand<a id="d0e8935src" href="#d0e8935" class="noteref">1</a> waarin hij gevallen of geworpen was, naar het been tastte ’twelk hem wat zeer deed, toen zag hij ginder nabij de hoeve van +boer Dirksen, nog den harddraver met het schuingezakte geelbonte paardedek voortrennen, en straks, schier rakelings langs +den hekpost heen, het erf van zijn meester binnenhollen. + +</p> +<p>—Gelukkig! de val had veel erger kunnen zijn. Helmond kan zeer goed voort: het loopen hindert hem weinig of niet. Maar, hij +gevoelt zich toch eenigszins ontsteld, en zeker was het nu voor hem geen geschikt oogenblik om in een woning te verschijnen +waar hem misschien, door zijn late komst, een ongewenschte ontvangst inplaats van eenig betoon van deelneming te wachten staat. + + +</p> +<p>Helmond houdt zich kloek. Men bemerkt niet eens dat hij wat bleek ziet en wat ontdaan is. Men had ook wel aan iets anders +te denken en naar iets anders te zien! Aan het bed van boer Dirksen <a id="d0e8944"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8944">227</a>]</span>gekomen, voer Helmond—ofschoon men ’t niet zag—een schok door de leden. + +</p> +<p>Helaas! Wat men vreesde is waar. De man had den tol der natuur reeds betaald. Neen, die kleur op dat gelaat, men behoeft er +zich niet mee te vleien; Dirksen zou zelfs nog kleur hebben wanneer hij begraven werd. Er was geen twijfel: de pols stond +stil, boer Dirksen was dood! + +</p> +<p>Het gejammer en geweeklaag van het boerengezin, van die weduwe met haar zuigeling op den arm, en de negen andere kinderen +die allen schreiden—de meesten in navolging der ouderen, zonder den omvang van hun verlies te beseffen; de smartelijke kreten +van meiden, knechts en geburen, die in een oogenblik het huis deden weergalmen, ze roerden Helmond heviger dan ooit een zoodanig +tooneel het gedaan had. Geen wonder, met eigen zaken vervuld; getroffen door het onverwacht bericht dat hij misschien <span class="letterspaced">te laat</span> zou komen; ontsteld en méér geschokt dan hij in den aanvang geloofde door dien val van het paard, maar bovenal gefolterd +door de gedachte dat hij waarschijnlijk met een spoedige hulp hier het ergste had kunnen voorkomen; door dit alles innerlijk +bewogen, is het niet te verwonderen dat de dokter al zijn wilskracht behoeft om voor ’t uiterlijke bedaard te schijnen. + +</p> +<p>En, hoe moest het hem dan te moede zijn, toen daar eensklaps een groote zwaargebouwde kerel—de broeder van vrouw Dirksen—met +woedend gebaar hem onder de oogen trad, en hem in weinig gekuischte, ja in deze oogenblikken akelig schril klinkende woorden, +den dood van zijn “braven zwager” verwijten kwam? + +</p> +<p>Er was aan Helmonds lichaam geen zenuw die niet trilde, maar nochtans hij scheen bedaard. Hij betuigde dat het hem waarachtig +leed deed hier te laat te zijn gekomen; maar dáárom zou boer Geurtsen toch niet beweren dat dit sterven des dokters schuld +was. De familie heeft zelve de zaak—toen Dirksen dezen middag ongesteld werd—niet ernstig ingezien; anders zou zij wel een +boerenwagen of sjees gestuurd en op den meestmogelijken spoed hebben aangedrongen. Dit alles was <span class="letterspaced">niet</span> geschied. Zoodra het dokter geschikt heeft is hij van huis gegaan. Maar bovendien..... wie zou, en vooral met het geloof +van boer Geurtsen, durven zeggen, dat een menschenhand krachtiger was dan de hand van God? + +</p> +<p>Dit laatste mocht inderdaad een overloopen tot de tegenpartij heeten uit zucht naar zelfbehoud. Helmond gelooft wel degelijk +aan een God en een Godsbestuur, al begrijpt hij het niet, en al zoekt hij de “onoplosbare raadsels” niet te verklaren; doch +zeker zou hij zulk een uitstekend dokter niet geweest zijn, indien hij meende dat het met ziekten anders ging dan met een +snel wassenden vloed. Dijk en dam zullen hem keeren totdat hij weer effen vloeit binnen zijn boord, indien zijn kracht althans +niet te sterk, en het water niet...... te overvloedig is. + +</p> +<p>Helmond had, na het vernemen der ziekteverschijnsels, immers aanstonds het oog gehad op heilzame kruiden die een Voorzienigheid +mede in ’t aanzijn riep. +<a id="d0e8964"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8964">228</a>]</span></p> +<p>Maar dat overspringen naar den vijand baatte den dokter niet, want, hoe vast boer Geurtsen ook anders in de leer was, nu zwager +Dirksen daar “dood lag”, en die dokter hem “verzuimd had—jawel, vrouw en kinders en allen konden dat getuigen; nu zou God +er wraak over roepen, en de Heer zal een onnutten dienstknecht uitwerpen in de buitenste duisternis waar zal zijn weening +en knarsing der tanden!” + +</p> +<p>Een oogenblik is het te vreezen geweest dat de groote zware Geurtsen, reeds eenigermate in de rechten van den Heer des onnutten +dienstknechts zou treden; doch Helmonds bedaardheid, en de zorgen die hij—alsof er geen bedreigingen tegen hem klonken—in +stilte aan de weduwe ging wijden, dewijl haar zenuwen door ’t geen er nu voorviel nog meer geprikkeld werden,—Helmonds schijnbare +kalmte, en zijn bedaard handelen: vriendelijk wenkengevend in ’t belang van al die schreiende jongens en meisjes; lafenis +biedend aan Geurtsens eigen vrouw, een zuster van den overledene—zooals ze daar doodsbleek zat te klappertanden, dit alles +deed den storm althans voor het oogenblik bedaren. Slechts in een dof gebrom gaf de zwager, op een stoel neergevallen en met +het hoofd in de hand geleund, nog gestadig aan zijn verbolgenheid lucht. En wat er omging in zijn “hartengedichtsel”....? +“God beter ’t, nou kreeg ie dien heelen troep onder voogdij en beheeren! Zulke dokters! zulke verd..... dokters!” + +</p> +<p>Voordat Helmond een half uur later vertrok, mocht hij de groote voldoening smaken, dat de altijd schreiende weduwe hem de +hand drukte, met de betuiging dat ze ’t hém niet kon wijten; immers, als dokter ’t zóó begrepen had dan zou hij eerder gekomen +zijn; niemand heeft dit kunnen denken. En dan weer uitbarstend in geween: + +</p> +<p>“Och God! och God! dat ie nou dood is, waarachtig <span class="letterspaced">dood</span>!” + +</p> +<p>’t Was goed dat er zich te midden van al die weenenden en verslagenen, toch één enkele bevond die sedert dokters komst, nog +om een andere reden tranen heeft geschreid. Dat was Hanna, de frissche blonde boerenmeid met haar goeden aard en helderblauwe +oogen. Neen, ze heeft het bijna niet kunnen aanhooren dat die lompe Geurtsen, dien besten man zoo onheusch en onrechtvaardig +bejegende. Was die dokter geen engel van goedheid! Heeft hij haar niet met Gods hulp uit een zware ziekte weer vierkant op +de been geholpen; was hij niet alle dagen aan moeders huis geweest—weer of geen weer; en, toen het op betalen aankwam..... +toen, toen had ie de arme moeder op den schouder geklopt en gezegd: “Als Hanna eens een fikschen boerenzoon trouwt moedertje, +dan kom ik op de bruiloft meesmullen voor drie!” Och zoo’n edele goeje man, zoo’n knappe—om dien zoo te boenderen als Geurtsen +gedaan had! + +</p> +<p>Ja, ’t was maar heel goed dat die frissche blauwoog inwendig gekookt heeft, en dat ze haar weldoener, bij ’t heengaan, de +bewijzen van haar trouw en vereering zoo overvloedig liet blijken. + +</p> +<p>Dat geschiedde toen ze hem uitliet, en ze samen alleen waren in ’t achterhuis bij de melkkamer der groote boerderij. +<a id="d0e8982"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e8982">229</a>]</span></p> +<p>—Lieve hemel, wat schortte hem? Hij moest zich aan een karnton vasthouden. + +</p> +<p>“’t Is niets Hanna, niemendal.” + +</p> +<p>“Moar ie wordt zoo wit as ’en doek dokter.” + +</p> +<p>“Nee dat komt wel terecht.... laat me maar eens even.... stil....” + +</p> +<p>“God dokter, drink dan; drink! Hier ’en schoep karnemelk.... hier....” + +</p> +<p>“Zoo ja; ’t wordt al beter. Dankje goeje Hanna, dankje kind. ’k Ben straks vóórdat ik hier kwam gevallen; en....” + +</p> +<p>“En toen zoo’n schandoal hier in huus!! Kom mee, kom mee dokter. <span class="letterspaced">Loopen</span> dát zu’j niet. Wat schêlt ’t mien! ’k Zal oe voaren tot bij stad. Ze zullen mien nou niet missen of zuuken. ’k Zet Kwiebes +den ezel veur ’t kerreken op veeren. Kom moar mee noar ’t stal. Ze zouwen oe kapot moaken hier! Kom gauw moar; kom mee!” + + + + +</p> +<div class="footnotes"> +<hr class="fnsep"> +<p class="footnote"><span class="label"><a id="d0e8935" href="#d0e8935src" class="noteref">1</a></span> <span class="letterspaced">Berm-rand</span>, het gras langs den straatweg. +</p> +</div> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIJF EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>De majoor Kartenglimp, zoo pas van de conferentie in de nieuwe dokterswoning thuisgekomen, heeft zijn hoed met ruw geweld +op een canapé gesmeten en zich zelf in een voltaire geworpen. ’t Ware bedroevend geweest voor wie als getuige van zijn teleurstelling +die lang verkropte woede had moeten aanschouwen.—Driemalen dreunde de tafel door een krachtigen slag van zijn vuist. De onzinnigste +vloeken en verwenschingen ratelden hem tusschen de tanden. + +</p> +<p>—Wees voorzichtig Kartenglimp; drift is nadeelig voor je gestel; denk aan die laatste ziekte in ’t voorjaar. Je bent nu sterk +en flink; en zoo iets zal niet terugkomen, maar hou je aan zijn raad. Maak je niet zoo ontzettend driftig. Wees matig in alles.—Jawel.... +hij zal het in ’t oog houden; ’t is zaak! Maar, moest die oude dronkaard, die dwarskop, die.... ploert-kapitein hem zóó beleedigen, +zóó zijn plannen, zijn zalige uitzichten dwarsboomen, ja, voorgoed verijdelen misschien!—Zijn plannen verijdelen!?—Neen, dát +nooit, dát in der eeuwigheid niet!—Wat wil hij dan? Wát?—Ha! hij wil het menschdom toonen dat de maatschappij de rechten van +het individu verkort en verkracht. Hij zal toonen dat de mensch zich niet beneden het dier heeft te stellen, beneden den leeuw +die <span class="letterspaced">vrij</span> is in zijn woud en spelonk, en zijn prooi en zijn lust neemt waar hij die vindt. Hij wil zich wreken op die maatschappij +waar men hem <span class="letterspaced">zijn</span> vrijheid heeft benomen, waar men hem gekerkerd houdt en als ’t ware een dolk op de borst zet. Zie toe brave Oostindische +officieren, vervloekt moedig eedgespan; wat Ronner-Kartenglimp niet instaat is op u te verhalen dat zal hij zich <span class="letterspaced">hier</span> verschaffen: wraak op wie hem durft kwetsen, vernederen en weerstaan.—Ja brave dokter Helmond, die wel voor een muziekmeester +maar niet <a id="d0e9016"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9016">230</a>]</span>voor <span class="letterspaced">mij</span> kondt terugkeeren, boeten zul-je; ik zal je inwikkelen, inwikkelen, en met je schoone vrouw, totdat ze, voor den duivel, +in mijn armen zal toestemmen dat ik haar redder werd!—En wat wil men nu? peinst Kartenglimp iets kalmer voort. Dien adel, +waarvoor ik mij sinds eenige weken zooveel dwaze moeite gaf, zal zelfs zij.... dat heerlijke kind er nu van afzien, ter wille +van dien vader? —Onvoorzichtige Ronner! je hebt je te zeker gewaand van haar zucht naar die glorie, gesteund door dat malle +creatuur van een moeder. Dien vader heb ik beschouwd als een onding, die zelfs in ’t oog der dochter geen stem had. Maar ’t +was buiten haar kinderliefde gerekend. Dat overweldigde mij toch een oogenblik. Ja, dat was schoon.... toen, toen dacht ik +eensklaps aan de vrouw die mij leerde als kind, en mij haar lessen gaf.... lieve onnoozele lessen! Toen,—nu ja, ik voelde +mij getroffen maar was een gek. Ik was.... Nee nee Ronner, dat was je niet! Nee, ’t zou groote dwaasheid geweest zijn wanneer +je dáár die hand niet hadt gegeven. Haar oog werd aanstonds helderder; het vertrouwen keerde terug.... Waarachtig, ja, die +blik, toen ik mijn papieren zonder een woord te spreken opborg.... die blik.... Zeker, de zucht naar die glorie is nog niet +uitgedoofd. Ik moet geduld hebben, mij stilhouden; de wensch zal weldra, door de onzekerheid waarin men bleef te meer geprikkeld, +weer levendig, en bij weigering van mijn zijde al grooter en grooter worden.—Zou ik dan ook tevergeefs zoo lang gezocht en +gesnuffeld, en de oneffen schakels voor die geslachtsketen zoo kunstig hebben aaneengesmeed? + +</p> +<p>Ja, Kartenglimp had zich veel moeite gegeven. Inderdaad was het hem in den beginne niet onmogelijk voorgekomen dat de kapiteinsfamilie +nog kon afstammen van de oude graven Van Armeloo. De overeenkomst der wapens had hem in den aanvang werkelijk getroffen, en, +de tegenwerping van den kapitein: dat hij bij zijn bevordering tot officier geen wapen bezat maar zich er een graveeren liet, +ze heeft hem het meest waarschijnlijke antwoord doen geven, namelijk: dat de wapensnijder, met het grafelijk wapen bekend, +op het hooren van denzelfden naam iets dergelijks doch wat eenvoudiger gemaakt heeft. Voor het overige was alles misgeloopen. +De vader en grootvader van den kapitein waren boeren in het Hanoversche dorp Birchheim geweest, maar van zijn overgrootvader +heeft de majoor zelfs geen spoor kunnen vinden. Evenmin was het hem gelukt om eenige zekerheid te verkrijgen, aangaande een +vermoeden als zou de genoemde jonge graaf Herbert, zoon van den te Waechtel overleden graaf Van Armeloo, naar Hanover zijn +uitgeweken en zich daar als predikant hebben neergezet. Nergens heeft hij elders den naam van den kapitein teruggevonden. +Onder zijn veelvuldige correspondentiën daarover, is hem echter mede een brief van een predikant in Oldenburg geworden, die +waarschijnlijk een <i>a</i> voor een <i>u</i> heeft gelezen en gemeld, dat er—zooals Kartenglimp op de conferentie heeft meegedeeld—in de plaats zijner inwoning, van 1707–1752, +twee predikanten elkaar hebben opgevolgd die den naam van Urmelo droegen. Deze vondst heeft Kartenglimp als een heerlijk <a id="d0e9029"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9029">231</a>]</span>redmiddel aangegrepen. In des predikers slecht geschreven brieven met Duitsche letters, waren de U’s gemakkelijk wat te veranderen +geweest, en—mocht de familie al zelve aan dien prediker schrijven, men zou zijn <span class="letterspaced">Urmelo</span>’s misschien in gemoede voor <span class="letterspaced">Armelo</span>’s houden.—Nu kwam het er maar op aan om een authentiek bewijsstuk te verkrijgen, dat zekere Hollandsche graaf Herbert Van +Armeloo,—met verandering van zijn naam in eenvoudig <span class="letterspaced">Armelo</span>—van den heer eener heerlijkheid zijn aanstelling als prediker ontving, en bovendien het bewijs, dat de beide predikers Urmelo—die +nu reeds zeker als de voorvaders van den kapitein door Kartenglimp waren aangenomen—in een rechte lijn afstamden van den Hollandschen +uitgewekene, zooeven vermeld.—En die bewijsstukken?—Haha!—Kartenglimp heeft immers zijn alvermogenden zaakwaarnemer in dienst, +zijn trouwen Ronner, haha! Maar diens papieren houdt hij terug! hij houdt ze geheim—<span class="letterspaced">geheim</span>, dát is zijn kracht. + +</p> +<p>—Maar als men dan bedrogen is? Welnu—haha!—dan is men bedrogen! Dan is hij het mét hen; dan zijn ze maar altemaal bedrogen, +voor den duivel! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Wat is er, wát?” + +</p> +<p>“Boeh! je kijkt weer zoo leelijk!” zegt de gemeenzame deerne die vooral den majoor dient; en dan: “Daar is de krant.” + +</p> +<p>“De krant? waar?” + +</p> +<p>“Hij staat op de trap.” + +</p> +<p>“De krant op de trap!? Alle duivels, wat moet dat beteekenen? Ik versta geen gekheid.” + +</p> +<p>“Ojee! is het weer zóó laat. De krant: wel, Kippelaan met z’n spillebeenen.” + +</p> +<p>“Niet thuis!” + +</p> +<p>“Nee dat zie ik ook.” Naar buiten roepend: “De majoor zeit dat ie niet thuis is.” + +</p> +<p>Kippelaan, overtuigd dat hij zoowel hier als overal steeds welkom moet zijn, heeft het woordje <span class="letterspaced">niet</span> óf voor een aardigheid gehouden óf niet verstaan, althans, langs de deerne heen struikelt hij de kamer binnen, ziet naar +den dorpel om, en dan met de tien tolken zijner vriendschap vooruit op den majoor toeschietend, verheugt hij zich in zijn +welstand; vraagt hem naar zijn welvaren; verzekert hem van eigen welzijn; deelt hem mede dat het uitmuntend weer is, dat de +dagen al korten, dat hij ware vriendschap gevoelt voor een man als de majoor, en.... + +</p> +<p>“Heb je anders niets?” zegt Kartenglimp: “Ik had belet gegeven.” + +</p> +<p>“Dat begrijp ik majoor; men kan niet altijd voor iedereen, niewaar, natuurlijk! Daarom waardeer ik te meer uw vriendschap.—Nog +niets gehoord? O, van belang! van belang!” + +</p> +<p>“Wat meen je?” + +</p> +<p>“Fameus geval! De heele stad mee vervuld! tenminste.... enfin! Pas gebeurd. Zeker nog niets van gehoord? Van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span>? Van boer Dirksen? Watblief?” + +</p> +<p>“Och jij met je praatjes; is er brand, laat ze ’t blusschen.” +<a id="d0e9081"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9081">232</a>]</span></p> +<p>“Brand? pardon! pardon!! <span class="letterspaced">Dood</span>. Subiet. Onze vriend dokter Helmond....” + +</p> +<p>“Wat, <span class="letterspaced">wát</span>!?” schrikt Kartenglimp op: “Is <span class="letterspaced">Helmond</span> dood?” + +</p> +<p>Kippelaan stuift een paar schreden achteruit. Dat heeft hij niet gezegd of bedoeld; en, Kartenglimp krijgt nu een ontzettend +verhaal—Kippelaansstijl—van het gebeurde in den avond; een vermeerderde maar niet verbeterde uitgave van hetgeen reeds naar +stad was overgewaaid, namelijk: dat boer Dirksen, de geëerde en welvarende boer van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span>, aan zijn groot gezin en aan de maatschappij was ontvallen, ten gevolge van een krampkoliek, die door zijn dokter zóó weinig +is geteld dat hij den man zonder hulp heeft gelaten. + +</p> +<p>“En die dokter was.... dokter Helmond?” vraagt Kartenglimp ten slotte, terwijl hij met moeite den vreemden glimlach weerhoudt +die hem soms de baas wordt. + +</p> +<p>“Ja, jawel! ’t Is mijn vriend, mijn intieme vriend Helmond; knap, uitstekend knap man; beroemd; mijn neef de professor zei....” + + +</p> +<p>“En had hij den kerel zonder naar hem om te zien maar zoo laten....” + +</p> +<p>“Om u te dienen.... jawel, om u te dienen....!” + +</p> +<p>—Om <span class="letterspaced">hém</span> te dienen!—Haha, lacht Kartenglimp, hahiha! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De goedhartige Hanna van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> heeft Helmond—uit vrees dat men hem, inweerwil van den gevallen avond en de huif die het karretje overdekte, in een <span class="letterspaced">ezelwagen</span> zou zien—met een kleinen omweg tot bij het oude huis aan den wal gereden. Daar wilde hij wezen om Hanna aanstonds ’t een +en ander uit de apotheek voor het gezin te kunnen meegeven.—Met het oog op deze noodzakelijkheid heeft Helmond te eerder vrede +gehad met Hanna’s goedaardig inspannen, waartoe haar door boer Dirksens plaatsvervanger hoogstwaarschijnlijk het verlof zou +zijn geweigerd. Nu immers heeft Hanna’s rit voornamelijk, zoo niet uitsluitend plaats gehad in ’t belang der familie van den +overleden boer. + +</p> +<p>Van Hake haastte zich om in weinige minuten de fleschjes gereed te hebben die Hanna mee terug zou nemen, en waarvan hij de +gebruiksaanwijzing vooral duidelijk moest opschrijven. + +</p> +<p>Terwijl het meisje nu met den arm op de toonbank geleund de werkzaamheden van den provisor gadeslaat, verzuimt ze de gelegenheid +niet om de zaak van haar goeden dokter in het verschoonendste daglicht te plaatsen, en brengt Van Hake daardoor tevens geheel +op de hoogte van ’tgeen er gebeurde, ofschoon hij reeds eenigszins door dien tweeden afgezant van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> was ingelicht. + +</p> +<p>Hanna heeft thans met haar ezelkarretje, door de straten der stad den terugtocht naar <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> aangenomen, en een traan komt haar in de oogen nu zij de vreeselijk groote doos vol pepermuntjes beziet, die de goeje dokter +haar nog heeft opgedrongen en die ze nu—onder ’t rijden—tegen ’t verliezen waarborgt, door er haar neusdoek om te winden en +ze dan in den zak te steken. +<a id="d0e9135"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9135">233</a>]</span></p> +<p>De Romphuizers, voor zooveel ze nog op straat zijn of op de stoepbanken hunner woningen den reeds korten zomeravond genieten, +zien het karretje van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> na, en begrijpen niet wáár het vandaan komt, dewijl niemand het straks zag voorbijkomen. + +</p> +<p>Op sommige plaatsen vormen zich groepjes, vooral onder de boomen op de markt nabij het oud-burgemeestershuis; en, men wauwelt +er over het plotseling sterfgeval; hoe een mensch er gauw uit kan wezen, en hoe—zooals menheer Kippelaan straks nog in ’t +voorbijgaan aan den molenaar heeft gezegd—hoe het onvergeeflijk is dat een dokter, die te veel geld heeft om te dokteren, +tóch maar dokteren blijft. + +</p> +<p>En terwijl men dit alles beredeneert, en het daarbuiten oproer is in veler gemoed, was het zeer kalm en rustig in het fraaie +en groote doktershuis. Men vernam er nog niets van ’t geen er op <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> gebeurde. + +</p> +<p>Eva slaapt. Kalm en zacht slaapt ze op den lauwer dien haar kinderlijke liefde haar vlocht; en ze droomt..... o zoo heerlijk +van een feest, een prachtig feest; en van vuurwerk en Bengaalsch licht.—En zie, uit het schitterende licht trad een bevallige +knaap met een kniebuiging haar tegemoet;—’t was Siebel uit de Faust, de opera die men te Parijs zag opvoeren—en op een rijk +geborduurd kussen bood hij haar een kroon aan, een grafelijke kroon met <span id="d0e9150" class="corr" title="Bron: diamanteu">diamanten</span> en parelen omzet. + +</p> +<p>’t Was niet zoo geheel zonder aanleiding dat Eva van een feest droomde. Even nadat Helmond naar <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> was gegaan, heeft men aan mevrouw, ofschoon ze wat te bed lag, een briefje overhandigd, terwijl een knecht op antwoord bleef +wachten. Het adres: “Monsieur et Madame Helmond-Armelo”, heeft haar recht gegeven om het briefje te openen. ’t Was een uitnoodiging +van mijnheer en mevrouw Debecque om een feest te komen bijwonen ’twelk zij zich voorstelden te geven op Woensdag den 5<sup>den</sup> September e. k. En, Eva heeft de uitnoodiging maar aangenomen. + +</p> +<p>Minder feestelijk dan Eva in hare droomen, was Helmond gestemd. + +</p> +<p>Misschien heeft dat karretje, aan de hoofdpijn, die hij op <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> het eerst gevoelde, geen goed gedaan, althans zij is er niet beter op geworden, en, nu hij een oogenblik in mevrouw Van Hakes +huiskamer op de ouderwetsche doch gemakkelijke sofa zit, nu gevoelt hij dat die rust hem goeddoet. Ja, ’t een en ander had +hem van streek gebracht. O wat zou hij niet willen geven indien hij slechts een uur vroeger bij Dirksen ware geweest, al had +de afloop dan ook dezelfde moeten zijn. + +</p> +<p>“Ja zeker Thom, dikwijls <span class="letterspaced">moet</span> men wel uren laten voorbijgaan eer men een zieke bezoeken kan; maar nú, om een niets!” + +</p> +<p>“U hadt visite. De familie. Mij dunkt dus.....” + +</p> +<p>“Jij bent een goeje kerel Thom; maar weet je waar mijn “onverbiddelijke” zit? Niet? Hier, <span class="letterspaced">hier</span> zit ie; hier vanbinnen. Die is crimineel.” + +</p> +<p>“Ja maar dokterlief,” zegt mevrouw Van Hake: “men moet zoo iets toch niet te sterk trekken. Mijn trouwe man was de braafheid +<a id="d0e9182"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9182">234</a>]</span>en ijver in eigen persoon, maar bij een geval als dit zou hij het hoofd hebben gebogen en gezegd: “Hier misgunde de dood den +dokter zijn brood.” Een geval als met boer Dirksen behoort tot de zeldzaamheden.” + +</p> +<p>Helmond knikte haar vriendelijk toe, maar antwoordde niet. Het glas frambozenazijn, ’t welk de goede vrouw hem intusschen +gereedmaakte, nam hij dankbaar aan, en dronk het met lange teugen, doch, starend naar den grond en zonder inderdaad goed te +proeven wát men hem ter verfrissching geschonken had. + +</p> +<p>Thom met zijn volle liefde voor den braven meester, heeft Helmond een wijle in stilte gadegeslagen, en oppert nu aarzelend +het vermoeden dat dokter door dien val toch meer van streek is dan hij bekennen wil. + +</p> +<p>Maar neen, waarlijk, de goede jongen moest daarvoor geen zorg hebben; de pijn aan het been was al beter, en ’t hoofd zou na +een goeden nacht, morgen wel heelemaal in orde zijn. Thom kon toch wel begrijpen, dat de omstandigheid op zich zelve reeds +genoeg was...... + +</p> +<p>“Om u wat onplezierig te stemmen. Ja zeker,” valt Thomas in: “maar als u dan reeds aan die goede Hanna hebt kunnen zien hoe +een onbevooroordeeld mensch de zaak zal opnemen, dan moet u er waarlijk niet zelf zoo’n gewicht aan hechten. Als mevrouw u +zóó zag thuiskomen....” + +</p> +<p>“Wat zeg je Thom, zie ik er uit dat mijn vrouw zal schrikken wanneer ze mij ziet?” + +</p> +<p>“Wel heere nee!” vallen moeder en zoon schier gelijktijdig uit: “’t is maar alleen als u zoo ernstig kijkt!” En mevrouw Van +Hake, die nu begrijpt dat men dokter maar liefst over geheel wat anders moet spreken, laat er schier onmiddellijk op volgen: +“Ik geloof dat Eva toch bijzonder met het huis blijft ingenomen,” en dan half lachend: “beter dan met Bus als huisknecht.” + + +</p> +<p>Thomas die zijn moeder verstaat, valt nu mede half lachend in: + +</p> +<p>“Ja, Bus zei van avond, dat ie z’n eigen blind keek op z’n eigen als ie zoo’n lichte jas aanhad, en dat ie, vooral met die +jonge meiden, er genoeg van kreeg.” + +</p> +<p>Of moeder en zoon de rechte snaar niet hebben getroffen, althans Helmond antwoordde ook nú niet; maar, eensklaps zich vermannend +en opziende alsof hem iets inviel, zegt hij: + +</p> +<p>“Thom, jij bent niet om je kwartaal gekomen; ’t is waar, ik had het je kunnen meebrengen, maar....” + +</p> +<p>Onwillekeurig hebben moeder en zoon elkander vluchtig aangezien. Thomas kreeg een kleur. Ze hebben er niet om willen vragen; +en toch.... + +</p> +<p>“O, wat dat betreft dokter,” zegt hij met eenige aarzeling: “dat zou wel terechtkomen. We begrepen heel goed dat u met al +die drukten van verhuizen en allerlei, zoo iets gemakkelijk vergeten kondt.” + +</p> +<p>“Natuurlijk,” valt de weduwe in: “vooral ook omdat u hier niet meer in huis woont. Ja zeker, men kan dat begrijpen.” +<a id="d0e9210"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9210">235</a>]</span></p> +<p>Helmond die was opgestaan met het besluit om zich krachtig te toonen, is onwillekeurig nogmaals in de oude sofa neergevallen, +en, met het hoofd in de hand geleund, zegt hij nu op een toon waardoor moeder en zoon opnieuw tot het wisselen van een snellen +blik worden gedwongen: + +</p> +<p>“Ja, ik heb wat veel aan het hoofd.—’t Liep wat druk in den laatsten tijd.”—Eensklaps opziende, met iets luchtigs in den toon +alsof hij bevreesd is dat men hem zekere zorgen zal toeschrijven; “Wat je kwartaal betreft Thom, ’t ligt klaar in mijn schrijftafel.” +En dan weder opstaande: “Komaan, nu zal ik ’t wijfje eens gaan opzoeken. Ze had wat hoofdpijn van avond.” + +</p> +<p>Met leedwezen vernemen Thom en zijn moeder dat mevrouw Helmond ongesteld is. Maar gelukkig volgens dokter heeft het niet veel +te beteekenen. Ze had zelfs van middag nog prachtig gezongen: “Ja dat moet u toch eens komen hooren mevrouw; ’t klinkt heerlijk +in onze groote kamer. U zult zelve toestemmen dat Eva gelijk had toen ze <span class="letterspaced">hier</span> niet spelen of zingen wilde. ’t Was hier te laag, veel te laag.” + +</p> +<p>“Zeker, dat scheelt nog al,” zegt mevrouw Van Hake: “maar anders, och dokter, dit huis....” + +</p> +<p>Thom, die bij zijn moeders laatste woorden door allerlei gebaren tevergeefs heeft getracht haar opmerkzaamheid tot zich te +trekken, valt nu haastig in: + +</p> +<p>“Moe wil zeggen dat de herinneringen haar dit huis zoo lief maken. Maar moe begrijpt natuurlijk dat mevrouw.... niewaar moe....?” + + +</p> +<p>“O ja Thom, jawel; wie zou dat niet begrijpen; voor een jonge vrouw met zulk een talent en zooveel smaak! zeker, als men het +<span class="letterspaced">hebben</span> en <span class="letterspaced">doen kan</span>—dat weet dokter ook wel, dan....” + +</p> +<p>Thom, onzichtbaar voor Helmond, staat te schudden met het hoofd en bijt zich fel in de lippen. Nee, <span class="letterspaced">nee</span>! Moeder moest nu vooral niets doen blijken. Och, hij weet wel dat ze zeggen moeten ’tgeen hun op het hart ligt, maar niet +dezen avond. Immers, Thom zweeg al zoo lang, ofschoon het hem dikwijls strijd heeft gekost. Maar had hij dan ook aan dien +goeden meester de harde woorden van den pleegvader kunnen overbrengen? ’t Was al erg genoeg dat hij hem, na zijn bezoek op +<span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, heeft moeten zeggen dat de oude generaal wel wat verstoord was over den koop van het oud-burgemeestershuis, en dat hij dokter +nu in geen geval meer ontvangen kon, aangezien hij morgen naar een badplaats ging.—Thomas heeft gezwegen, want, moeder had +immers mede gezegd dat die oude man het wel wat <span class="letterspaced">al</span> te ver trok. Dokter mocht dan wat erg toegeeflijk—ja soms wat zwak zijn ten opzichte van zijn jonge vrouw, hij was toch zeker +zoo onverstandig niet, meer te doen dan hij verantwoorden kon.—Maar ach, in den laatsten tijd heeft men toch wel eens gevreesd +dat de trouwe vriend inderdaad meer deed dan.... Doch stil, stil! nu geen woord. Ha! moeder heeft hem begrepen;—zij wenkt +het hem zijdelings toe. Nu zal men zwijgen, maar later spreken; ja, want er moet een eind aan komen, in aller belang. + +</p> +<p>Helmond heeft den hoed opgezet. +<a id="d0e9247"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9247">236</a>]</span></p> +<p>—Nee, waarvoor zou Thom met hem meegaan? Dan zat bovendien zijn moeder alleen.—Of hij duizelig is?—“Nee goeje vent,” zegt +Helmond zoo vroolijk als hij kan: “duizelig ben ik in ’t geheel niet. Ik dacht dat mijn handschoen gevallen was. Enfin, wil +je me volstrekt een klein eindje brengen? Komaan dan maar. Goeden avond lieve mevrouw. Thom is hier aanstonds terug.—Nee, +we zullen over boer Dirksen niet te veel tobben, al blijft het me leed doen.—Slaap wel!—Komaan m’n vrind, je arm! Jawel, jawel, +nú moet ik er alles van hebben.” + +</p> +<p>Toen Van Hake zijn goeden beschermer had thuisgebracht, en naar huis terugkeerde, toen kwam hem een vrouw tegemoet die bijzonder +veel haast had, en hem vroeg: of dokter Helmond tegenwoordig niet dáár in dat groote huis woonde?” + +</p> +<p>“Ja. Moet dokter ergens komen?” + +</p> +<p>“’t Is voor de vrouw van den kuiper Sturk;” klonk het antwoord: “Zooals men meende zou ’t er op aanloopen. ’t Was volgens +berekening een veertien dagen te vroeg, maar ’t schijnt zoo te willen.” + +</p> +<p>“Dokter is ongesteld.” + +</p> +<p>“Ja dat kun jij wel zeggen, maar hij <span class="letterspaced">moet</span> mee. Hij heeft haar aangenomen; en ik zeg: ’t is wel om ’en <span class="letterspaced">kind</span> te doen, maar daarom niet <span class="letterspaced">kinderachtig</span>.” + +</p> +<p>Thom verkeert in den grootsten tweestrijd. Helmond was volstrekt niet fiksch bij ’t naar huis gaan; hij gelooft zeker dat +dokter wat koorts had; inderdaad vertrouwde hij wel dat dokter na een rustigen nacht morgen veel beter zal wezen, maar, indien +hij nu zulk een vermoeiende nachtwake hebben moest, dan—God wist, of de lieve, de al te goede vriend, niet zelf erg ziek zal +worden; en, waar moest het dan heen! Neen, wanneer de toestand waarin vrouw Sturk verkeert aan dokter bekend wordt, dan is +het zeker dat hij zich geen oogenblik zal bedenken, maar er aanstonds zal heengaan, zonder voor zich zelven de gevolgen te +berekenen. + +</p> +<p>—Maar, dat mag en zal niet gebeuren! + +</p> +<p>“Ik zeg je dat dokter ziek is; dokter ging met koorts naar bed. Doe geen vergeefsche moeite, hij kan toch onmogelijk meekomen.” + + +</p> +<p>“Maar kristene-zielen, moet ’en mensch in zulke omstandigheden....!” + +</p> +<p>“Stil vrouwtje, we zijn hier niet zonder hulp. Ik ben de provisor van dokter Helmond; we zullen aanstonds naar vrouw Spanning +gaan. Jawel, dat mensch is knap genoeg, daar sta ik je borg voor. Wat mij betreft, <span class="letterspaced">ik</span> zal bij Sturk blijven, en mocht er iets wezen.... welnu, nood breekt wet, dan kunnen we altijd dokter Helmond nog halen.” + + +</p> +<p>De vrouw, overtuigd dat mijnheer Van Hake zóó niet spreken zou als zijn patroon niet werkelijk ziek was, moest toestemmen +dat het dan zoo maar ’t beste zou zijn, want menheer had gelijk: nood breekt wet, en baas Sturk had ’en hekel aan dokter <span class="letterspaced">Biermans</span>, omdat Biermans z’n regenton door ’n knoeier als Govers had laten maken; en: “Gauw dan maar, want Sturk heeft gejaagd van +belang.” +<a id="d0e9287"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9287">237</a>]</span></p> +<p>Thomas Van Hake handelde met de beste bedoeling, en toch, of hij goed deed? De tijd moet het leeren. Zooveel is echter zeker, +dat dokter Helmond een gansch anderen nacht zal doorbrengen dan de goede Thom hem denkt te bezorgen. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Thuisgekomen ging Helmond het allereerst naar de kamer, waar hij zijn geliefde zou vinden. En, ja, toen zijn Eva daar kalm +en rustig slapende vond, toen gevoelde hij voor het eerst sedert dien langen namiddag, iets weldadigs zijn borst doorstroomen, +iets dankbaars, dat hem persoonlijk met zulk een val geen ernstig ongeluk was geschied; dat hij gespaard bleef voor háár. + + +</p> +<p>—Wat ligt ze daar lief, denkt Helmond bijna overluid, terwijl hij de zwaar damasten gordijn een weinig terzijde houdt, en +Eva bij het zachte schijnsel der groote moderateurlamp die op het beddetafeltje brandt, eenige oogenblikken beschouwt: Wat +lag ze daar lief; wat slaapt ze gerust!—Het mondje half geopend alsof het zoo de welluidendste tonen zal doen hooren. Zie, +die heerlijke golf van haar losgevallen haar, wat teekent hij nu vooral de blanke fijnheid van haar huid. Wat ligt ze daar +rustig en schoon; met dat edele voorhoofd, met dat regelmatig bewegen der kleine neusvleugels, met dat telkens dubben der +lange oogwimpers als zullen die oogen zich zoo aanstonds openen en hem liefdevol aanzien; met dat geregeld golven van den +boezem onder het dekkleed, waardoor mede schier onmerkbaar de blanke en kunstvaardige handen worden bewogen die er nu zoo +rustig op nederliggen. + +</p> +<p>—Wat is ze schoon en wat slaapt ze kalm! Op gevaar af dat hij haar wakker zal maken, drukt Helmond een teederen zoen, eerst +op haar voorhoofd en dan op haar zachte wang.... en.... Neen, ze wordt niet wakker; zie, ze slaapt nog voort: een vriendelijk +lachje plooit haren mond.—Droomt ze van hem, van August, van haar geliefde? Ziet ze hem in haar zoeten sluimer zooals hij +daar werkelijk voor haar staat met den blik vol innige liefde op haar gevestigd; een blik waarin ze zou kunnen lezen: Engel, +om uwentwil heb ik het leven lief, om uwentwil blijft de wereld mijn lust; een graf zou ze zijn wanneer de ademtocht, dien +ik nu verneem, moest verstommen, wanneer die dubbende oogwimpers eens niet meer opengingen....? Mijn engel! + +</p> +<p>Of ze van hem droomde? hij moet het weten, want bij die laatste gedachte werd het hem eensklaps zoo angstig, zoo vreeselijk +angstig om het hart. + +</p> +<p>“Eva! lieve! hier ben ik!” + +</p> +<p>Zij glimlachte weder. En die schoone oogwimpers gaan nu vluchtig naar boven; en hoor: + +</p> +<p>“Mon ami!” lispt ze met nog sterkeren glimlach; en dan, zooals het gaat in den slaap, dan volgt er een diepe ademhaling met +een langen zucht, en, de schoone slaapster wendt zich om, met het gelaat naar de binnenzijde van het ledikant, en haar ademhaling +gaat weer geregeld als van eene die rustig blijft slapen. + +</p> +<p>—Mon ami!.... +<a id="d0e9308"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9308">238</a>]</span></p> +<p>—Ze droomt dan toch werkelijk van hem! + +</p> +<p>Ja waarlijk, en ’t is juist het schitterendst oogenblik van haar blinkende droom geweest toen August haar bijna ontwaken deed, +omdat hij haar stem wilde hooren, omdat hij haar oogen moest zien. Maar hij was verstandig, hij liet haar slapen en voortdroomen +dien ganschen droom ten einde. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Mon ami!—Uit het midden van een zonderling bonten optocht, die zich binnen het vierkant van een zeer groot tooneel heeft bewogen, +trad August Helmond in een prachtig gewaad van parelgrijs satijn haar tegemoet. Hij boog de knie voor zijn Eva die zich de +vroeger ontvangen prachtige kroon op de sierlijk golvende lokken heeft gezet, en ze reikt hem haar hand, waarop hij een teederen +zoen drukt. En dan, van het rood fluweelen kussen ’twelk nogmaals die knaap—alsof het Siebel uit de Faust ware—haar met een +kniebuiging kwam aanbieden, neemt ze een tweede kroon met fonkelend edelgesteente omzet, en ze drukt het kostbaar sieraad +op het, voor haar neergebogen hoofd van den vriend.—En een zeer hel licht blinkt weer eensklaps, en ze zegt: “Mon ami—demain—toujours!” +Maar dat licht werd verblindend sterk; zij moest zich omwenden.....—’t Was juist het oogenblik toen Helmond haar stem gehoord, +en vluchtig haar oogen had gezien, en zij zich omwendde naar de donkere zij van het ledikant. En in den droom was het nu eensklaps +een vuurrood licht ’twelk het helle en witte licht had vervangen. Ze kon nu de oogen beter geopend houden, en, hoe lang ze +staarde dat weet ze niet, maar altijd en altijd weer zag ze daar een grijnzend satergezicht om den hoek van een geschilderden +boomstam gluren; en dat wezen was geheel en al in ’t rood en zwart gekleed; soms als een vleermuis, met een degen op zij; +en uit zijn oogen bliksemden roode slangen; en het grijnsde akelig, en als zij de oogen neersloeg en naar den grond zag, dan +vloog er een luik open in dien grond, en dan sloeg een roode vlam naar boven, en eensklaps was ook hij weder daar, hij met +die roodzwarte kleeren en dien vleermuismantel, en hij zag haar scherp en altijd scherper aan, zoodat zij moest terugtreden. +En eensklaps klinkt er een gillend krijschende muziek; en de zonderling bonte schaar van vrouwen en mannen—zooals ze daar +stonden, de mannen ter rechter- en de vrouwen ter linkerzijde van die geschilderde boomen—ze vliegen nu eensklaps als dolzinnigen +walsend en gillend dooreen; en—hoe zij zich wendt en hoe zij zich keert, altijd staat dat wezen in het bloedroode licht, juist +voor haar oog, nu eens lager en dan weer hooger; straks ten halve achter iets verscholen, en dan weer geheel en al zichtbaar, +steeds met grijnzend sarrend gelaat, en terwijl het dan gillend zingt: + + +</p> +<div class="
 poem
 " lang="fr"> +<p class="line" style=""><span>Le veau d’or est encore debout, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>On encense +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Sa puissance,</span></p> +<p class="line" style=""><span>D’un bout du monde à l’autre bout!</span></p> +</div><a id="d0e9326"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9326">239</a>]</span><p>snerpt het dansende koor ten slotte met hem mee in snijdende cadence: + + +</p> +<div class="
 poem
 " lang="fr"> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Et satan conduit le bal!</span></p> +<p class="line" style=""><span><span class="letterspaced">Et satan conduit le bal</span>!</span></p> +</div> +<p>“August! o August!” kreet Eva half ontwakend. Maar August was er niet meer. Hij heeft nog iets voor den volgenden dag te regelen +gehad, en liet Eva gerust slapende alleen, om haar den “liefelijken droom” waarin ze hem—onbewust zoo hemelsch heeft toegelachen, +stil en kalm te laten uitdroomen. + +</p> +<p>“August!” klonk haar stem nog eens, doch minder angstig dan zooeven, en toen, toen wendde zij zich weder naar de lichtzijde, +en vielen de oogleden weer toe, en werd de ademhaling weer kalm en geregeld—zeer kalm en geregeld. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZES EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Op zijn studeervertrek gekomen heeft Helmond eenigszins gejaagd het werk verricht, ’t welk hem nog te doen stond. Daarmede +gereed, schelde hij, opdat men alvorens naar bed te gaan, het avondbrood zou wegnemen ’twelk Eva op zijn kamer heeft laten +klaarzetten. + +</p> +<p>De oudste der beide nieuwe dienstboden—op ’t stuk der dienstboden is men in de luttele maanden sedert het huwelijk mede zeer +vooruitgegaan—de oudste dier beide nieuwelingen komt al spoedig met een paar brieven in de hand de studeerkamer binnen, en +’t is wel aan haar oogen te zien dat ze dokter—die natuurlijk een huissleutel heeft—straks niet heeft gehoord toen hij in +zijn woning terugkwam. + +</p> +<p>Van de beide brieven is er een zonder postmerk, aan het adres van Monsieur et Madame Helmond-Armelo, en een met het postmerk +Amsterdam, aan Dr. A. Helmond. + +</p> +<p>Dat kleine briefje kon Helmond even inzien. ’t Droeg wel de sporen alsof men gepoogd had het open te maken; maar hij verkeerde +nu in geen stemming om dit te onderzoeken, en mocht hij al een oogenblik ’t voornemen hebben opgevat om zijn nieuwe dienstboden +tegen een “al te groote belangstelling” te waarschuwen, hij heeft de eenvoudige waarheid niet gegist dat het briefje der Debecque’s +waarvan het omslag slechts weinig had vastgekleefd, gemakkelijk na de lezing door Eva weder was dichtgemaakt. + +</p> +<p>En dat schrift bevatte de uitnoodiging tot het bijwonen van een feest. + +</p> +<p>Op dit oogenblik is er zeker niets, ’t welk Helmond meer tegenstaat dan het denkbeeld om feest te vieren. Hij ziet die treurende +weduwe van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span>; dien zwager met zijn boosaardig <a id="d0e9358"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9358">240</a>]</span>verwijt!—Neen het kan niet. Bovendien met Eva, in haar omstandigheden, dient men wat voorzichtig te zijn. Ze heeft een zenuwachtig +gestel. Erheen rijden; feestvieren tot laat in den nacht, en dan zulk een rit terug.....!?—Nu ja, maar die zorg is toch overdreven. +’t Zal zeker een mooi feest zijn ter eere van Archibald; en Eva zal gaarne..... + +</p> +<p>—Maar het verstand zegt: blijf rustig thuis! En dan wat al kosten opnieuw! Voor zulk een avond zal er zeker weer ’t een en +ander aan het toilet ontbreken: Allereerst witte handschoenen. Bovendien, de vigilante—ook terug in den nacht—zal minstens +drie gulden kosten, plus de verschillende fooien!—En dan de praktijk! Nee, peinst Helmond voort: Eva weet er nu toch niets +van; als ik ’t maar aanstonds afschrijf, en later als reden opgeef—bijvoorbeeld vrouw Sturk, ’t geen immers mogelijk is, dan +zal alles wel goed zijn. Ja, Eva kan en mag er niet op aandringen; haar geheim; haar tevredenheid in het mooie huis..... + +</p> +<p>—Misschien, ja misschien zal ze toch een heel klein beetje boos zijn! + +</p> +<p>—Nee, ze zal daar niet over tobben; nee! + +</p> +<p>Ofschoon Helmond weinig schrijflust gevoelt, hij zet zich toch aanstonds voor zijn nieuwe zeer fraaie schrijftafel—die door +Eva op zulk een heerlijke studeerkamer volstrekt noodzakelijk was geoordeeld —en schrijft aan de familie Debecque: dat men +door bijzondere omstandigheden verhinderd is van de zeer beleefde uitnoodiging gebruik te maken. Aan de dienstmaagd, die straks +goeden nacht komt zeggen, geeft Helmond het briefje, met bevel dat Bus het morgen zoodra hij komt, voor den vroegbode bezorgen +zal. Kaatje zou immers wel voorzichtig zijn, en het briefje <span class="letterspaced">volstrekt niet kreukelen</span>!? Den grooten brief uit Amsterdam waarvan de hand op ’t adres hem onbekend is, besloot Helmond eerst den volgenden morgen +te lezen. De hoofdpijn was wel niet erger, maar in alle geval zal ’t beter zijn om nu rustig naar bed te gaan. Waarom nog +meer in ’t hoofd te halen dan er nu reeds in woelde en spookte.—Helmond beziet nog even het adres. De hand gelijkt iets op +die van zijn ouden vriend Woudberg, wien men nog op de huwelijksreis een bezoek heeft gebracht.—Even wil hij zien of hij zich +niet bedriegt. <span class="letterspaced">Lezen</span> zal hij hem in geen geval. + +</p> +<p>Nu Helmond den brief geopend en de onderteekening inderdaad voor die van zijn ouden academievriend heeft herkend, nu zou hij +toch bij zijn besluit zijn gebleven indien niet een paar woorden, waarop toevallig zijn oog is gevallen, hem aanstonds daarvan +hadden teruggebracht. De woorden “<span class="letterspaced">uw diep ongelukkige broeder</span>”, ze hebben hem hevig aangegrepen en wel tot lezen gedwongen.—O groote God, ook dit nog! zegt Helmond bijna hoorbaar: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“..... zoodat er naar men mij verhaalde letterlijk gebrek werd geleden,” leest Helmond voort, terwijl hij den brief als ’t +ware verslindt: “Voor drie weken ongeveer besloot ik mij zelf te gaan overtuigen wát er van waar mocht wezen. Ik begaf mij +naar zijn <a id="d0e9382"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9382">241</a>]</span>woning. Philip ontving mij tamelijk koel. Hij vroeg mij aanstonds of ik namens den generaal Van Barneveld of namens u kwam. +Op mijn antwoord dat zulks niet het geval was, verzocht hij mij plaats te nemen, want, voegde hij mij toe: Indien gij uit +naam van “iets uit Romphuizen” kwaamt, dan zou ik u verzoeken mij liefst niet op te houden. + + +</p> +<p>“Ik verzwijg u niets Helmond, want het is noodig dat ge weet <span class="letterspaced">hoe</span> ge tegenover uw broeder staat, alvorens gij iets ten zijnen behoeve zult besluiten.—Toen ik plaats had genomen, verhaalde +ik hem openhartig wat ik van terzijde vernam. In den aanvang aarzelde hij zulks te bekennen: maar eindelijk moest hij toestemmen +dat hij het bitter ellendig had. Nu, ’t was den armen duivel wel aan te zien. Zijn altijd geestige oogen fonkelden nog wel, +maar bijwijlen was er een matheid in zijn blik, zeer in harmonie met de bleekheid van zijn broodmager maar altijd toch nobel +gelaat. + + +</p> +<p>“’t Was roerend August, toen hij met een bevende stem en een traan in de oogen, maar tóch met een ruwen uitval bekende, dat +bij zelf wilde honger lijden en zich laten vertrappen als het wezen moest, maar dat hij krankzinnig zou worden indien hij +zijn vrouw en kind moest zien gebrek lijden en verachten door een wereld vol bekrompen laagheid. Toen, August, greep ik zijn +hand, en sprak hem van menschen die het goed met hem meenden; van u en den generaal. Wat hij antwoordde meld ik u niet omstandig. +Genoeg, hij dacht er niet aan om eenige hulp van u aan te nemen. Liever zou hij—doch waartoe meer. Eensklaps was hij opgestaan, +en vroeg mij op een gansch anderen toon: wie mij eigenlijk tot hem gezonden had of het recht gegeven om mij in zijn huiselijke +aangelegenheden te komen mengen?—Nu ja, in den beginne was hij zooals hij zeide, door mijn hartelijken toon wat zeer vertrouwelijk +geweest, maar wanneer ik nu tóch gedurig van u en den generaal sprak, dan bekroop hem de vrees dat ik een poging waagde om +hem tot een stap te bewegen, dien hij <span class="letterspaced">laag</span> moest noemen; immers liever zou hij zich met vrouw en kind in het IJ werpen, dan van menschen die zich voor zijn dierbaarste +schaamden, zelfs een groet te willen ontvangen. Tot mijn leedwezen August, kom ik er reeds toe om u bijna letterlijk Philips +woorden terug te geven, doch het geschiedt opdat gij levendig gevoelen zoudt, dat de hulp van uwe zijde zóó zal verleend moeten +worden, dat Philip gelooft van een gansch anderen kant te zijn geholpen. Nadat ik den armen vriend wat kalmer had gestemd +door hem nogmaals te verzekeren dat ik hem geheel uit eigen beweging was komen zien, verhaalde hij mij de hoofdoorzaak zijner +“voor ’t oogenblik nog al moeielijke omstandigheden.” Dewijl hij zich op zijn bureel, bij ’t meesttijds verrichten van armzalig +kopiëerwerk, somwijlen eenige vrijheden had veroorloofd, ja zelfs een stuk—’t welk hij meende dat toch nooit gelezen zou worden—in +Alexandrijnen had gesteld, was hij door een “ploert” vervangen, die in gemoede den inktmop kopiëeren zou wanneer de schrijver +er bij ongeluk een had laten vallen. + + +</p> +<p>“Mij te zeggen wat hij al beproefd had om weder eene fatsoenlijke <a id="d0e9396"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9396">242</a>]</span>betrekking, zij het als klerk op een koopmanskantoor, te bekomen, dat wilde hij niet: het scheen wel alsof de mededeeling +dat hij in de rechten gestudeerd had—zonder het Mr. voor zijn naam te kunnen plaatsen, en de daarbij gevoegde omstandigheden +dat hij getrouwd was, en op een bovenkwartier in de Tuinstraat woonde, de deftige heeren kooplui aanstonds reeds “iemand op +’t oog deden hebben, waarmee ze zoo goed als klaar waren”, zoodat hij onverrichterzake kon aftrekken.—“Maar geen nood,” riep +Philip bijna woest; “je moet niet denken Woudberg, dat we gebrek behoeven te lijden. Waarachtig niet! Een valsch begrip van +eer; het toegeven aan een dwaas vooroordeel in ons kleine land, maar vooral het besef dat de naam dien ik draag niet mijn +uitsluitend eigendom is, dat alles deed mij dralen om gevolg te geven aan een plan, ’t welk tot uitvoering zal komen, en waardoor +het ons verder aan niets zal ontbreken.” + + +</p> +<p>“Om kort te gaan August, wat ik vreesde zal geschieden indien gij ’t niet te voorkomen zoekt. Philip wil zich met zijn vrouw +bij een tooneelgezelschap laten engageeren. Nochtans hij geloofde niet bij een der grootste theaters te zullen slagen. Ofschoon +zijn vrouw er zeer goed uitziet, haar talent—ik heb dit vroeger wel eens meer gehoord—moet niet veel beteekenen. Philip zelf +heeft wat gerederijkt, maar de tooneeldirecteurs geven geen eerste emplooi aan menschen zonder eenige reputatie.—Dit laatste +komt in ons voordeel, want Philip schijnt bepaald te gelooven dat hij een eerste viool zal moeten spelen.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Groote God!” zegt Helmond, en terwijl hij met beide handen zijn kloppend hoofd ondersteunt leest hij weer voort: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Beste August, wij behoeven ons zeker niet te verdiepen in de vragen wat ons Nederlandsch tooneel is, en of de tooneelwereld +inderdaad uit het rechte oogpunt wordt beschouwd; we staan hier voor het feit dat de naam van <span class="letterspaced">Helmond</span> waarschijnlijk binnenkort zal te vinden zijn op de tooneelbiljetten—zeer waarschijnlijk van een der allerminste gezelschappen +in ons land. Nu is het de vraag of dit <span class="letterspaced">kan</span> en <span class="letterspaced">mag</span> geschieden. Zonder u te hooren, heb ik reeds <span class="letterspaced">neen</span> geantwoord. Mij dunkt, acteur mag Philip niet worden; en toch moet hij een kostwinning hebben.—Als uw oudste trouwe vriend, +bied ik u gaarne de hand. Maar, er is geld noodig.” + + +</p> +<p>“Geld! ha, geld!” zucht Helmond, en drukt de handen vaster tegen het kloppende hoofd. + + +</p> +<p>“Recht gelukkig ben ik August, dat ik waarschijnlijk in de gelegenheid zal zijn om den armen drommel aan een fatsoenlijke +positie te helpen. Twee mijner neven hebben het voornemen om een nieuwe brandwaarborgmaatschappij op te richten, en zouden +daarin uw broeder tot mede-directeur willen kiezen, indien hij zich bereid verklaarde om het meerendeel der werkzaamheden +te verrichten, en minstens tien aandeelen a duizend gulden te nemen of te plaatsen. + + +</p> +<p><span id="d0e9423" class="corr" title="Niet in bron">“</span>Deze zaak geef ik u alzoo ter overweging. Spoedig hoop ik te hooren hoe gij er over denkt. Philip die de zaak, om de tweede +conditie, als een onmogelijke aanstonds verwierp, zou haar gretig aanpakken <a id="d0e9426"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9426">243</a>]</span>indien ik hem door mijn <span class="letterspaced">vrienden</span>—gij verstaat me—die aandeelen bezorgde. + + +</p> +<p>“’t Is dus een affaire van tien duizend gulden. Mij dunkt, indien een man als mijnheer Van Barneveld weet dat hij uw diep +ongelukkigen broeder van zulk een stap kan weerhouden, en bovenal dat hij hem een fatsoenlijke betrekking kan bezorgen, waardoor +zijn toekomst verzekerd wordt, dan zal hij niet aarzelen om voor een betrekkelijk geringe som aandeelen te nemen in een assurantie-maatschappij +die, door een tal onzer eerste families ondersteund, bovendien de beste waarborgen oplevert. + + +</p> +<p>“’t Is dan verder—zooals gij reeds vermoed hebt—mijn voornemen, om Philip, ofschoon werkelijk door de inschrijving van uw +oom geholpen, tien andere naamlooze aandeelen te toonen, die reeds door mijn vrienden genomen zijn. + + +</p> +<p>“Bij mijn laatst bezoek, ’t welk ik hem gisteren bracht, liet ik de hoop doorschemeren dat ik hem—natuurlijk zonder den steun +van u of uw oom—zou kunnen helpen. De arme kerel werd bijna tot tranen geroerd; hij beloofde mij dat tooneeldenkbeeld nog +wat uit het hoofd te zullen zetten. Maar.... “de oogenblikkelijke moeielijkheden—?” Nu ja, van mij die zich steeds een oprecht +vriend betoonde, en vooral, zooals hij zeide, die steeds aan zijn vrouw de eer had gegeven, welke men haar verschuldigd was—’t +is mogelijk dat ik eens bij een ontmoeting op straat, den hoed voor haar heb afgenomen—van zulk een vriend wilde hij nog wel +het kleine voorschot van honderd gulden aannemen, ’t welk ik hem op kiesche wijze had aangeboden. + + +</p> +<p>“En nu mijn vriend, stel mij niet te leur. Ik wilde onzen braven dolleman er weer zoo gaarne bovenop helpen; hij is het waard, +al ware het alleen omdat hij uw broeder is. + + +</p> +<p>“Houd mijn bemoeiingen voor de bewijzen van mijn onveranderlijke vriendschap, en schrijf spoedig aan uw vriend + + + +</p> +<p><span class="smallcaps">Everard Woudberg</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Het was dokter Helmond alsof het arme hoofd hem ging bersten. Steeds turend op het schrift, bleef hij in dezelfde houding +zitten, met de beide ellebogen op de tafel geleund. + +</p> +<p>—Ook dit nog!—<span class="letterspaced">Dit</span>! Welk dit?—Het moest zeker een gevolg van wat koorts zijn, dat hem deze brief zoo loodzwaar op de borst drukte. Had Woudberg +dan geen prachtig uitzicht voor Philip geopend? Was het geen heerlijke uitredding voor den armen jongen; geen gelukkige wederoprichting +van den naam, dien Philip tot heden maar al te weinig had geteld, en die toch het erfdeel was van een geslacht waaruit, in +de laatste twee eeuwen, zelfs zonen tot de hoogste waardigheden mochten opklimmen! + +</p> +<p>Maar nochtans, terwijl Helmond zoo peinst, klinkt daar telkens een stem, en het dreunt in zijn hoofd: geld, geld, geld, geld! + + +</p> +<p>Opgestaan, zoekt Helmond nu naar het beste geneesmiddel—Het koude water ’twelk hij overvloedig aanwendt, doet hem inderdaad +<a id="d0e9457"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9457">244</a>]</span>een oogenblik als herleven. Den kletsnatten doek stijf tegen de nekspieren gedrukt, ziet hij nu met verruimden blik de zaken +weer in:—Geld is er noodig, veel geld: tien duizend gulden! En het <span class="letterspaced">moet</span> er komen. Van oom....? Maar zal het geen vergeefsche moeite zijn om aan oom te vragen, of hij in Philips belang die aandeelen +wil nemen! ’t Is zoo goed als zeker dat de vroeger zoo nobele man, die langzaam in ongevoeligheid aan een steen gelijk wordt, +kortaf zal weigeren.—Ha! nu heeft hij een goeden inval: Woudbergs vrouw zou aan Jacoba als haar oude schoolvriendin kunnen +schrijven, met verzoek om haar vader in ’t belang der beide oprichters tot het nemen van de aandeelen over te halen.—Ja, wanneer +Coba maar geheel op de hoogte is, dan zal ze dat zeker met tact behandelen. De generaal moet niet weten dat hij met zijn geld +den armen Philip helpt, zoomin als Philip ooit ontdekken mag dat de hulp van die zijde kwam. + +</p> +<p>En, Helmond kan aan den aandrang van zijn hart geen weerstand bieden. Aleer hij zich te bed zal begeven moet hij aan ’t werk. +Spoed is noodzakelijk.—Deze onverwacht schoone uitkomst mag Philip in geen geval door het dralen van zijn broeder ontgaan. +Wanneer hij aanstonds schrijft, zoowel naar Amsterdam als naar den Godesberg, dan kon Bus de beide brieven morgen mede zeer +in de vroegte bezorgen; en, bij de gerustheid dat August dan deed wat hij kon, behoefde de angst hem niet te kwellen dat hij +morgen door ongesteldheid, of door den drang der praktijk—immers hij dient mede reeds vroeg naar <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> te gaan—de goede gelegenheid tot schrijven zal missen, die hij nu heeft in het nachtelijk uur. Het water, waarmee de dokter +zich gedurig het hoofd verfrischt, heeft hem waarlijk veel verkwikt, althans hij gevoelt geen smart zoolang hij aan zijn lieve +pleegzuster schrijft. Het slot van den brief luidde: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Meer, mijn goede zusje, behoef ik je niet te zeggen. Je vader moet de aandeelen nemen in de meening dat hij er de neven van +Woudberg genoegen mee doet. + + +</p> +<p>“De families Woudberg en Van Diense zijn bovendien in Amsterdam als solide bekend, zoodat oom voor zijn geld geene zorg behoeft +te hebben. + + +</p> +<p>“Nieuws van belang is hier niet. Meld mij vooral wanneer gij terug denkt te komen, en of het u, lieve Coba, in den vreemde +goed gaat en bevalt. + + +</p> +<p>“Hoe ik mij ten opzichte van uw vader voortaan zal moeten gedragen.... ’t is mij in al die weken nog niet helder geworden. +Ik hoop de kracht te behouden om mijn dankbare liefde voor hem met de innige liefde voor mijn engel te blijven verbinden, +’t Heeft mij grooten strijd gekost om uw vader op zijn verjaardag te schrijven, en—in vertrouwen gezegd Coba—Ik geloof niet +dat de brief er een van den ouden stempel was. + + +</p> +<p>“Na ’tgeen ik ondervinden en van mijn goeden Van Hake hooren moest—ofschoon hij mij slechts zeer weinig te antwoorden had—was +dit niet anders. + +<a id="d0e9478"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9478">245</a>]</span></p> +<p>“Met een zoen aan mijn lieve zusje, in wier beterschap ik mij zoo recht hartelijk verheugde, en die zich ook nu, naar ik hoop, +heel frisch en versterkt zal gevoelen, blijf ik als altijd haar liefhebbende broeder: + + +</p> +<p><span class="smallcaps">August.</span> + + +</p> +<p>Romphuizen van 29 op 30 Aug. 18....”</p> +</div><p> + + +</p> +<p>De pendule met een forsch metalen Minervabeeld erop, sloeg één. Buiten deed de Romphuizer torenklok het haar na. + +</p> +<p>Helmond zit weer eenige oogenblikken met de beide handen onder ’t hoofd. En, zelfs terwijl hij daar schreef was het denkbeeld +niet bij hem gerezen, om <span class="letterspaced">zelf</span> in ’t belang van zijn broeder geld op te nemen. Neen, nu en nooit te voren was hij op die gedachte gekomen, ofschoon hij +toch om dit huis.... voor <span class="letterspaced">haar</span> te kunnen koopen, met alles wat daarin is—de fraaie pendule op zijn studeerkamer had hem er aan herinnerd—zich niet heeft +ontzien schulden te maken, zeer groote schulden!—Hola August, waartoe die zaak zoo gedurig te herkauwen, dat zou je ziek maken; +waarachtig dat is tobben; dat is voor een goed deel de oorzaak van je hoofdpijn.—Voort! De brief aan Woudberg moet nog geschreven. +’t Geschiedt toch alles in Philips belang. Wie geeft meer, hij die zijn nachtrust opoffert in ’t belang van broeder of vriend, +of hij die om te helpen geld leent van anderen!?—En Helmond schrijft: + +</p> +<p>....“Ik twijfel er niet aan beste Woudberg, of uw lieve Emma zal ongetwijfeld die kleine comedie wel mede willen spelen in +’t belang van onzen Philip. Op deze wijze—ik ben er haast zeker van—neemt oom het getal aandeelen, en zal Philip kunnen terugkeeren +in den stand waartoe hij behoort. Wat uw goedheid voor mijn broeder betreft, ik zal er je steeds erkentelijk voor zijn. Zoo +hij mede-directeur der nieuwe verzekeringsmaatschappij wordt, hij heeft het dan alleen aan mijn trouwen Everard te danken.—Wat +echter de gelden betreft, die gij aan Philip hebt geleend, ik mag niet toestaan dat de arme jongen in <span class="letterspaced">dit</span> opzicht uw schuldenaar blijft. Zeg hem niet dat ik die zaak voor hem vereffende. Gij zelf weet waarom.—Mocht hij u later +het geld kunnen geven, welnu, dan ontvang ik het op mijn beurt van u terug. Hiernevens alzoo de....” + +</p> +<p>Geld! geld! geld! klopt het sterker in Helmonds hoofd. Opstaande trekt hij een paar laden van de prachtige schrijftafel los.—Zie, +dat was nog de onbekendheid met de verdeeling of bestemming der laden. <span class="letterspaced">Deze</span> is voor de rekeningen. De rekening die bovenop ligt is van den Utrechtschen bloemist. Helmond was die bijna vergeten. En +vluchtig leest hij: “Voor UEd. aan heesters en bloemen: driehonderd en dertig gulden” Welnu, ’t is immers voor eens, en zoowel +voor Eva’s serre als voor dien grooten verwilderden tuin is er heel wat noodig geweest. Ah! deze la moet hij hebben. In weinige +oogenblikken had Helmond nagezien hoeveel geld aan papier en contanten hij nog voorhanden had. Honderd negentig gulden en +eenige stuivers! <a id="d0e9508"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9508">246</a>]</span>’t Is een luttele en bovendien een zeer negatieve bezitting, met het oog op den inhoud van de lade, die hij het eerst had +geopend. De groote schulden zijn wel alle door de hulp van den notaris kunnen vereffend worden, maar hoeveel is er niet nagekomen, +en om zich telkens weder bij den notaris aan te melden, dat stuitte hem tegen de borst. + +</p> +<p>—Neen de praktijk moet het goedmaken, en langzamerhand zal alles terechtkomen. + +</p> +<p>—Desnoods kan hij zijn weinige vrije uren aan het schrijven van eenig medisch werk besteden; een populair boek ’twelk men +flink honoreeren moet. + +</p> +<p>—Maar voor het oogenblik?—Aan Woudberg wil hij tweehonderd gulden terugzenden. Woudberg is een beste jongen, maar ’t was niet +te dulden dat <span class="letterspaced">hij</span> het huisgezin van dokter Helmonds broeder onderhouden zal. Tweehonderd gulden!—En het weinige dat daar ligt, al ware het +voldoende geweest, kan hij het missen? Wat zou het zijn, geheel zonder geld te zitten in ... een woning met <span class="letterspaced">twee zalen</span>! En dan, is niet verreweg het grootste deel van dit geld het kwartaal, ’twelk hij morgen volstrekt aan Thomas moet voldoen! +Zie, hij had geen onwaarheid gesproken: ’t Ligt hier immers klaar in zijn schrijftafel.—Goddank! daar wordt het eensklaps +voor zijn starenden blik als brak de dageraad aan: <span class="letterspaced">Donerie’s monument</span>! Een andere kleine lade is ras geopend.—Naast eenige papieren, inteekenlijsten en correspondentiën over het op te richten +gedenkteeken—ligt een kleine portefeuille. Helmond, die zich gaarne met het bewaren van de reeds ingekomen gelden heeft belast, +neemt haastig de portefeuille en ... Neen, leg neer, dat is misbruik maken van vertrouwen. Dit geld moet tot het bestemde +doel onaangeroerd blijven!—Maar is er dan niets, volstrekt niets meer in de roode tasch, waarin hij vroeger als vrijgezel +zijn schatten bewaarde?—Hij kan dien ouden getrouwe toch licht nog eens even inzien. Er was links immers zoo’n klein zakje +waarvan de voering wat loszat; wie weet of daarachter...? Wie weet?—Neen! de flauwe hoop is reeds in damp verdwenen. Al de +zakken en binnenzakjes van de roode tasch, werden doorzocht, maar niets was er te vinden. Deze schatbewaarder van weleer, +was, evenals boer Dirksen, nóg rood, maar dood!—Hu! welk een <span class="letterspaced">dwaze</span> gedachte was dat! Daar is iets krankzinnigs in zulk een gedachte ... Krankzinnig!—Stil, hij mag zelfs aan dat woord geen +plaats geven, ’t Is natuurlijk dat hij wat overspannen is. ’t Wordt hoog tijd naar bed te gaan. Doch de brief die daar ligt +moet voltooid, en aan hetgeen erin staat moet voldaan worden. + +</p> +<p>—Waarom mag hij dan eigenlijk die tweehonderd gulden niet <span class="letterspaced">leenen</span> van de zeshonderd en vijftien, die men reeds voor een eenvoudig gedenkteeken op Donerie’s graf bijeen heeft gebracht?—Waarom? +Omdat toevertrouwd geld ons heilig moet zijn. ’t Is het geld ter vereering van een geliefden afgestorvene.—Geld?—Mag dit doode +<span class="letterspaced">bankpapier</span> de tolk dier vereering heeten? Neen, ’t zal slechts het loon worden voor den arbeid. Het <span class="letterspaced">monument</span> zal de vereering dier nagedachtenis wezen. Dit geld kan door ander vervangen <a id="d0e9539"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9539">247</a>]</span>worden, indien het maar gereed ligt wanneer men den arbeid betalen moet. Waarom zou hij niet...? Nee! <span class="letterspaced">Nee!</span>” zegt Helmond eensklaps overluid, en hij schrikt schier van zich zelven. “<span class="letterspaced">Nee!</span>” + +</p> +<p>En toch, slechts luttele seconden later heeft hij zijn besluit gewijzigd: Van zich zelven had hij niets te geven, maar wat +dáár in geld lag—het geld voor dat monument—immers hij mocht het met recht voor een groot deel het zijne noemen. Zie maar, +het gouden repetitie-horloge met den zeer zwaren horlogeketting, waarvan hij zich nu ontdoet, het wordt in de lade gelegd +naast die kleine portefeuille waaruit hij twee—neen vier biljetten van honderd gulden genomen heeft. En—geld, geld, geld, +bonst weder het hoofd. Maar immers, zijn daad kan zelfs den toets der strikste eerlijkheid doorstaan. Ligt daar geen waarde +voor waarde!? + +</p> +<p>Zooeven had de pendule halftwee geslagen. Helmond schreef weer, en sluit nu zijn brief.—Alles was stil, doodelijk stil.—Een +geweldig schellen aan de huisdeur klinkt eensklaps door de holle woning en doet den wakenden dokter hevig ontroeren, ’t Verschijnsel +dat men in den nacht aan een doktershuis de slapenden komt wakker maken, is zeker niet vreemd, en in denzelfden stond begrijpt +Helmond dan ook dat men voor een zieke zijn hulp komt inroepen; doch in deze oogenblikken was het zeker niet onnatuurlijk +dat Helmond, bij ’t hooren van den hellen klank, is overeind bevlogen met een gevoel, alsof men hem op een misdaad kwam getrappen. + + +</p> +<p>Eerder dan men verwachten kon heeft de dokter zich hersteld. Snel zijn kamer verlatend is hij op het breede bovenportaal naar +het raam gegaan ’twelk op ’t marktplein uitziet. + +</p> +<p>Het raam opgeschoven, roept hij naar buiten: + +</p> +<p>“Wie daar?” + +</p> +<p>“Ik!” klonk het antwoord, ’twelk zeker het meest voor de hand lag; doch spoedig ook werd die inlichting achtervolgd door de +bijvoeging: dat menheer Van Hake liet zeggen of dokter, als hij ’t eenigszins kon doen, toch alsjeblieft dadelijk bij vrouw +Sturk wou komen, ’t Was noodig, en de kuiper ging zoo vreeselijk aan. Als dokter niet kwam dan zou de kuiper gek worden, zeidie, +want vrouw Spanning had hij al gedreigd de deur uit te smijten. + +</p> +<p>—Van Hake! Vrouw Spanning!—Helmond begreep niet wat dit alles beteekenen moest. Maar, duidelijk klonk het naar beneden: + +</p> +<p>“Zeg dat ik aanstonds zal komen.”—En het raam ging weer dicht. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZEVEN EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Des anderendaags morgens ging Bus, de nieuwbakken huisknecht—die toch zijn oude functies bleef waarnemen—reeds <a id="d0e9568"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9568">248</a>]</span>zeer vroegtijdig naar het nieuwe doktershuis. Het was tegenwoordig halfvijf wanneer hij aan de tuinpoort schelde—niet om de +meisjes “die katten” te doen opstaan, maar om ze de rust te gunnen<span id="d0e9570" class="corr" title="Bron: ”"></span> wanneer ze hem maar, inplaats van open te doen, den sleutel van bovenneer toewierpen. + +</p> +<p>’t Zoldervenster werd eenige oogenblikken later geopend, en de nachtmuts van Kaatje, waarin een aardig ondeugend gezicht stak, +vertoonde zich in de hoogte, en Kaatje wierp hem den sleutel toe. + +</p> +<p>“Zoo, ben je daar ouwe palfrenier. Pak aan! Klets.—Da’s jammer, ’t was op je neus gemunt. Ons roepen om zes uren hoorje! Een +kwartiertje erover is ook goed. Zorg dat je water voor onze koffie hebt, taaie! En zie wat er op de lei staat. Bezoer!” + +</p> +<p>Bus zag wat er op de lei stond: + +</p> +<p>“Daadelijk die briev in je naamgenoot bezorgen ouwe slaaprok.” + +</p> +<p>—k’Hem!—Bus vond den brief bij de lei liggen. Aan ’t adres van mijnheer Debecque. Ja die moest vroeg bezorgd worden, en hij +zal hem dan maar ’t eerst naar zijn “naamgenoot” brengen—k’hem—maar wat er op die lei staat dát zal nog eerder weg: En Bus +veegt de lei schoon. + +</p> +<p>Toen Kaatje een paar uren later dokter en mevrouw ging “kloppen”, toen was mevrouw reeds bij de hand, want ofschoon zij nog +geheel in nachttoilet was, aanstonds opende zij de deur der slaapkamer, en gaf Kaatje bevel om het briefje aan mijnheer Debecque, +dat dokter gisterenavond gegeven had, nog niet weg te sturen, maar wel de twee brieven, die nu op het portaaltafeltje lagen. +Kaatje moest goed toezien, de brief naar Amsterdam moest worden aangeteekend zooals dokter gezegd had. + +</p> +<p>Voorts zouden de meiden immers wel <span class="letterspaced">heel, heel</span> stil zijn, want dokter is bijna den ganschen nacht uit geweest, om vier uren thuis gekomen en nu pas ingeslapen. Mijnheer +had ook dit recept voor zich zelf geschreven; Bus moest er dadelijk mee naar mijnheer Van Hake gaan, en dan meebrengen ’t +geen deze hem geven zou. Tegen acht uren zou hij mede een vigilante bestellen, want dokter moest vroeg naar <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span>. Maar sust! geen leven, en vooral geen geklop meer. + +</p> +<p>—Wel heerejee, zegt Kaatje bij zich zelve, nu haar mooie mevrouw de deur weer dichtdoet: Zukke kinders! wat al complimenten! +Wel heerejee, kun je ook nog meer in één adem een mensch op z’n lijf jagen!—Bon, best, ’t zal allemaal plaats hebben; maar +als Bus al die viezevazen moet doen, dan kan Kaatje messen slijpen en aardappels schillen en schoenen poetsen. Mersie zeit +de Franschman; we kunnen dat luchtje zelf wel scheppen. De brieven da’s één; ’en wandelingetje naar Zoethout is twee; ’en +viselantje is drie, en—Careltje van den bakker da’s vier. + +</p> +<p>“Waar heb jij dat briefje voor Debek Bus?” + +</p> +<p>“Al bezorgd Kaatje.” + +</p> +<p>“Domme eend; dat moest niet.” + +</p> +<p>“En ’t stond op de lei?” +<a id="d0e9602"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9602">249</a>]</span></p> +<p>“Nu taaie, wat is ’en lei! Als ’t <span class="letterspaced">schrift</span> was; maar leischrift kun je immers uitvlakken.” + +</p> +<p>Bus had Kaatje wel eens eventjes met dien schoenborstel...... maar..... + +</p> +<p>’t Is gelukkig voor Kaatje dat ze er zoo schalks uitziet en zoo’n mooie rooie kleur heeft, want anders: “’t is een dierazie!” + + +</p> +<p>Kaatje vond de morgenlucht allerverkwikkendst. Met den huissleutel boven op de beide brieven; een schoonen boezelaar vóór, +en een hagelwit mutsje op, stapt ze zeer langzaam het marktplein over. Wat zou ze <span class="letterspaced">eerst</span> doen?—Dat eind naar de post lag uit den weg. Careltje van den bakker stond nu zeker met de mooie forsche armen—zoo natuurlijk—in +de bakkerij voor ’t open raam aan den wal; niet ver van Zoethout; niet ver van de vieselantes. Zal ze eerst de brieven bezorgen? +Maar als Careltje dan eens in dien tijd gedaan had.... Ze zal de brieven ’t laatst bezorgen, welzeker, da’s sekuurder. + +</p> +<p>“Goeje morgen vrijster! Kaatje van dokter Helmond niewaar? Iets verloren? Je stondt zoo in gedachten. Toch alles wel thuis?—Zoo +vroeg al op ’t pad!” + +</p> +<p>“Wat meen je menheer?” vraagt Kaatje strak.—’t Was de klok. + +</p> +<p>“’k Zal ’t je zeggen. Juist op weg om even bij jelui aan te loopen. Gisteren gehoord, dokter niet heel fiksch was. Watblief?<span id="d0e9623" class="corr" title="Bron: ”"></span> Treurig geval met boer Dirksen niewaar? De heele stad vol van. Je zult er alles van weten.” + +</p> +<p>Kaatje wist van niets; maar van dien gek met z’n spillebeenen begeert ze niets te vernemen.—Careltje kwam toch óók overal +en wist evengoed alles. + +</p> +<p>“Of dokter van nacht al of niet is uitgeweest?” herneemt Kippelaan: “Watblief? ’t Is maar eenvoudig een vraag. Vrouw Sturk, +je hebt het gehoord; treurig afgeloopen niewaar?” + +</p> +<p>Kaatje brandt van nieuwsgierigheid om al het nieuws te hooren waarvan ze niets vernam, en waar haar meester zoozeer in betrokken +schijnt. Maar van die klok met z’n gewauwel wil ze niets weten. Ze zal ’em in ’t riet sturen, en dan als de wind naar Careltje! + + +</p> +<p>“Om je de waarheid te zeggen menheer Kikkelaan....” + +</p> +<p>“Kippelaan m’n lieve meid! <span class="letterspaced">Kippelaan</span>, Jules Janin!” + +</p> +<p>“Juist, ik wou maar zeggen dat de dokter zoo gezond is als ’en visch; dat ie den heelen nacht rustig heeft geslapen, en ook +nog in lange geen plan had om op te staan. Nee, in’t geheel niet. Nou, als jij, menheer Kikkelaan, zoo’n jonge vrouw hadt, +dan... Atjuusjes!” + +</p> +<p>“Kaatje, m’n lieve.... à propos?” + +</p> +<p>Kaatje omziende: “Hê, riep je me?” + +</p> +<p>“Nee, roepen niet. Maar ik zie je den Hoenderveldschen kant opgaan, terwijl je daar brieven voor de post hebt....” + +</p> +<p>“O wou <span class="letterspaced">jij</span> die voor me bezorgen! Jongens ja, dan zou je ’en bolletje zijn.” + +</p> +<p>Kippelaan heeft een sterk bewijs van aarzeling gegeven: +<a id="d0e9653"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9653">250</a>]</span></p> +<p>“Bezorgen!—<span class="letterspaced">tuterletu! bezorgen!</span> Wát zeg je, <span class="letterspaced">deze</span> frankeeren!—ei!—Ja maar m’n lieve Kaatje, je begrijpt....” + +</p> +<p>Eensklaps, nadat hij vlug de adressen had gelezen—waarom ’t hem inderdaad voor ’t oogenblik slechts is te doen geweest—neemt +hij de brieven met een merkbare gejaagdheid van Kaatje aan; steekt ze zeer haastig in den zijzak van zijn jas die hij aanstonds +dichtknoopt, en Kaatje groetend stapt hij haastig voort. + +</p> +<p>Weinige minuten later bevindt Kippelaan zich met de beide brieven op zijn slaapkamer, die de achterste is der beide bovenvertrekken +welke hij bewoont, en onder andere dit verschil heeft met de zitkamer, dat hier slechts twee, en vóór—behalve een kleintje—drie +spionnetjes uithangen. + +</p> +<p>Kippelaan had het onbeschrijfelijk warm. De gordijn voor het venster wordt neergelaten. Ontelbare malen heeft hij van dat +venster naar de deur gezien.—Ha! nu was het gevonden! Twee stoelen worden er tegen de goed gesloten deur gezet, en, dwars +over die stoelen ligt al spoedig het beddetafeltje, beladen met zooveel wit en blauw aardewerk als er maar voorhanden was +en op den zijkant kon geplaatst worden. + +</p> +<p>In ’t sleutelgat der deur zit een watje. + +</p> +<p>—Phu! Kippelaan krijgt het waarlijk al te benauwd.—Wil hij kwaad!? Waarachtig niet! ’t Is zoo goed als een bestiering. Jawel, +een <span class="letterspaced">bestiering</span>! Praatjes, allemaal praatjes werden er rondgewauweld.—Kippelaan kan dat gewauwel niet velen—en een weldaad zou het voor de +familie Helmond en aanverwanten zijn, indien men uit echte bron aan al die praatjes een eind kon maken. En, <span class="letterspaced">twee</span> brieven van den dokter zelf zullen alles bevatten wat men te weten noodig heeft. Welzeker, familie-omstandigheden zal men +vernemen uit den brief aan juffrouw Van Barneveld—het ideaal enfin,—en financieele zaken uit een brief met drie lakken naar +de groote koopstad. + +</p> +<p>Ofschoon zedelijk verplicht tot de inzage van brieven, die hem “zoo ongezocht in de handen werden bestierd”, aarzelt Kippelaan +toch, aleer hij tot de voorgenomen operatie besluit, ’t Was anders doodeenvoudig; de spiritusvlam onder de bouilloir brandt +fiks, en het theewater dat alreeds van de kook was geraakt, begint weer te razen dat het een lust is. En zie, terwijl de brief +aan Jacoba, die in een gom-couvert was gesloten, nu reeds op den geopenden ketel ligt, steekt Kippelaan ter ontzegeling van +den gelakten brief, een mes in de groote spiritusvlam, meenend dat het hem gemakkelijk zal vallen door middel van een gloeiend +mes, de zegels, zonder de stempels te beschadigen, wat los te maken.—Er stond hem zoo iets van voor. + +</p> +<p>Gedurig naar de gebarricadeerde deur, en een paar malen zelfs naar het donker onder zijn ledikant ziende, heeft Kippelaan +nu reeds—ofschoon met eenigszins bevende vingers—den brief van Jacoba uit het losgelaten couvert genomen. En.... hij zal smullen: + + +</p> +<p>“Lieve Jacoba, beste zusje!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>—O God wat is dat!? Men klopt op de deur: +<a id="d0e9688"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9688">251</a>]</span></p> +<p>“Hé! Watblief? Wie is daar?” + +</p> +<p>—Heeft hij goed gehoord, zijn ze daar om de brieven!.... O goeje God!..... Watblief!?” + +</p> +<p>“Kan ik er niet in; scheelt er wat aan?” roept men van buiten. + +</p> +<p>“Nee niemendal.... Een beetje ingeslapen!”—Lieve hemel! Het klamme zweet parelt hem onder den neus. Jacoba’s brief is reeds +tot een bal ineengefrommeld.—Waar blijft hij er mee.....? Ha! In den ketel! Voort, zóó, het deksel er op! + +</p> +<p>“Maak ’em open menheer!” + +</p> +<p>—Openmaken! Nee waarachtig niet! Althans hij heeft geen idee gehad om er iets uit te nemen. + +</p> +<p>“Maak de deur dan eens open menheer!” + +</p> +<p>“De <span class="letterspaced">deur</span>! Ahzoo. Jaja! Dadelijk hoorje.” + +</p> +<p>—Nee, dien brief met waarde in den ketel te stoppen, dat ging niet.—In ’t bed! onder de matras, tot nader order. Goeje hemel, +hij beeft over al zijn leden. + +</p> +<p>Kippelaans hospita hield er een looper op na “voor zekere gevallen, weet u, dat er een sleutel zoek was. Ze heeft dien looper +maar even gebruikt omdat menheer waarschijnlijk iets scheelde. En, terwijl ze nu met fermeteit de deur opent teneinde te zien +wat Kippelaan weerhield om den brief aan te nemen dien ze hem brengen kwam, geeft de dikke hospita een gil van ontzetting, +want, met een vreeselijken slag, die haar gansche woning deed dreunen, sloegen honderden scherven van glas en aardewerk met +beddetafel en stoelen voor de voeten van den rillenden Kippelaan neer. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Intusschen heeft Kaatje, van haar Careltje, die trouwens een groote Carel is, een heeleboel nieuws vernomen. Ten eerste vernam +ze “met ijzing” ’tgeen er van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> bekend werd, en hoe er over de handelwijze van haar heer en meester wordt geoordeeld, ’t Was God geklaagd om iemand zoo aan +z’n eigen over te laten, en willens en wetens met een gerust hart de eeuwigheid in te sturen. Als er zóó met het rijke volk +als Dirksen wordt geleefd, zei Careltje, dan kunnen menschen als wij en ons-gelijken wel op de vingers natellen hoeveel we +zoo’n dokter waard zijn; hij mag dan zoo knap wezen als de neef van menheer Kippelaan.” + +</p> +<p>“Ja, maar Kippelaan zei al gisterenavond dat ie ’t vak voor z’n pleizier dee;” verzekert de molenaar die mede aan de bakkerij +was gekomen. + +</p> +<p>“Maar dat is juist het gemeene;” herneemt Careltje, en wrijft met zijn “natuurlijken arm” een kruimel deeg van de wang: “Als +dat dan waar is—zooals gisterenavond de smid ook al gehoord had—dat ie namelijk een vondeling en ’t kind van een schatrijken +graaf zou wezen, dan zeg <span class="letterspaced">ik</span> dat zoo’n man d’r uit moest scheien met tongen te bekijken en de menschen naar de eeuwigheid te helpen.” + +</p> +<p>“Een graaf!” zegt Kaatje, vuurrood geworden: “Is hij een graaf! Ben ik bij een.....?” +<a id="d0e9728"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9728">252</a>]</span></p> +<p>“Jawel, dat zeggen ze allemaal. ’En mooi ding! ’En graaf met ’en apetheek. ’t Is schande!” + +</p> +<p>“Voor vier duiten drop!” grinnikt de molenaar. + +</p> +<p>“Nee maar gekheid is gekheid;” herneemt Careltje die geen gekheid verstaat: “Ze hebben—niewaar Kaatje—gisterenavond visite +gehad?”—Kaatje knikt—“Zie-je, gesmuld en gebrast! En dan intusschen iemand te laten doodkrimpen die, zooals ze zeggen, Godsterwereld +niks mankeerde, en dat omdat meseu de dokter z’n eigen liever op zijn gemak zet.” + +</p> +<p>“Nee Careltje, gemakzuchtig is ie niet, da’s niewaar. Ik zie ’em tegenwoordig dikwijls heen en weer draven naar dien wal dat +ie d’r bleek van wordt. En dat moet ie om die aptheek. Ik zei: as ie ’m in z’n huis nam; zoo’n kazerne van ’en huis! maar +daar heeft mevrouw geen zin in. Nee gemakzuchtig, nee!” + +</p> +<p>“Maar ik zeg,” valt Careltje in, terwijl hij, om Kaatje niet af te stooten, haar met den natuurlijken arm om den hals pakt: +“ik zeg dat jij gelijk kunt hebben, maar dat ik gelijk heb ook; of zou je me willen aanpraten om ooit weer ’en dokter te roepen +die, God beter’t, binnen ééne twaalfuur tweemaal naar zich fluiten laat?” + +</p> +<p>“Tweemaal?” + +</p> +<p>“Ja waarachtig meid;” valt de molenaar in: “Weet je dát nog niet? Vrouw Sturk heeft ze van morgen tegen halfdrie ook al genacht +gezeid.—Verknoeid! ’t Was niet alles in orde. Van Hake de bediende—je weet wel—had verteld dat z’n baas ziek was, en geraden +om vrouw Spanning te halen..... Maar jawel, ’t is verschrikkelijk! Toen dokter dan eindelijk toch om ’en uur of twee was komen +aansukkelen, toen had de kuiper juist in woede vrouw Spanning de deur uitgesmeten. + +</p> +<p>“Heere beware!” zegt Kaatje. + +</p> +<p>“Ja, en wat het ergste was: van de kunst was er geen heil meer te wachten. Gekonfiskeerd! ’t Mot er toen gerookt hebben van +belang, en ze zeien dat Sturk hem een pak slaag had gegeven, niet gering!” + +</p> +<p>“Nee, da’s gelogen!” valt Careltje in: “Menheer Kippelaan, die voor een half uurtje hier even aan ’t raam was, wist alles +precies van Mie de schoonmaakster: Sturk zou dokter zeker aan ’t <span id="d0e9749" class="corr" title="Bron: buis">huis</span> zijn gekomen, maar menheer Van Hake had hem tegengehouden, en een oogenblik later gelegenheid gevonden met den dokter door +een zijdeur te ontkomen. Van Hake moet nog een leelijken veeg hebben gekregen. Maar ’t was ook meer dan erg! Zoo’n wurm van +een vrouw......!” + +</p> +<p>“Nee maar ’t is gruwelijk! ’t is helsch zeg ik,” herneemt de molenaar: “’en leelijken naam hêt ie ook: <span class="letterspaced">Hel-mond</span>!” + +</p> +<p>“Ja Dores, daar heb je wel gelijk aan, al ’en heel gemeene!” bevestigt Careltje. + +</p> +<p>“Maar als de dokter dan toch ziek was!” zegt een bakkersknechtje, die met een langen stok waaraan de natte ovendoek zit, het +groepje in de deur der bakkerij was genaderd. + +</p> +<p>“Ziek! wát ziek!” zegt Careltje: “als je ziek wilt wezen dan moet je geen anderen willen gezond maken!” +<a id="d0e9763"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9763">253</a>]</span></p> +<p>“Maar hij was niet ziek,” roept Kaatje, half in den waan dat ze dokter, met wien ze toch medelij heeft, door die verzekering +nog eenigszins in zijn eer zal herstellen: “Hij is gisterenavond zoowat om half elf in huis gekomen; heeft—omdat mevrouw al +naar bed was—op z’n kantoor smakelijk een boterham gegeten, en is toen doodbedaard brieven gaan zitten schrijven, blijkens +dat er van morgen <span class="letterspaced">drie</span> waren om naar de post te brengen....” Kaatje heeft bij deze laatste mededeeling eensklaps een kleur gekregen; maar men bemerkt +het niet. + +</p> +<p>“Wat heb ik gezeid!? wát!” valt Careltje uit: “Zie je wel dat ie niet ziek was! De meid van Sturk die den dokter om twee uur +ging halen wou het liegen heeten; maar d’r was <span class="letterspaced">licht op ’t kantoor</span>! Menheer Kippelaan had het van Hent den klepperman zelf gehoord; en <span class="letterspaced">ik</span> zeg: d’r brandt geen licht om twee uur op ’en kantoor of d’r moet iemand óp zijn!” + +</p> +<p>“Nee nee,” stemt het uit aller mond: “dat spreekt vanzelf; dát is bewezen! ’t Is schandelijk! Wie zou zoo’n dokter vertrouwen!” + + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ACHT EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Toen Helmond door zijn Eva, te circa halfacht, met een zoen werd wakker gemaakt, en ze hem daarna met haar welluidend: goeden +morgen! een geurigen kop thee met beschuit toereikte, toen gevoelde hij slechts weinig meer van ’tgeen hem, toen hij eindelijk +ter ruste ging, voor slapeloosheid en zeer waarschijnlijk voor een ziekte deed vreezen.—Al zijn de uren die hij sliep slechts +weinig in getal geweest, ze hebben hem zonderling verkwikt. Neen, ofschoon hij zijn hoofd rechts en links keert, de pijn is +geheel verdwenen. De sombere voorstellingen die hem door het brein spookten toen hij zich bevend van overspanning tot slapen +heeft gelegd, al die sombere visioenen zijn voorbijgegaan. + +</p> +<p>—En zie, zijn Eva, de schoone Hebe in haar gracieus morgenkleed, ze staat daar als een toonbeeld van zorgende liefde.—O goede +God! nu ziet hij eerst hoe innig lief dat prachtige kind hem heeft. Zij is in zorg geweest, over hém! Ze heeft gevreesd dat +hij te vroeg zou wakker worden. Ja dáárom hield zij de vensterblinden ter halverwege gesloten ofschoon ze de ramen heeft opengezet, +dewijl hij daar zeer op gesteld is. + +</p> +<p>En zie, daar kwam ze nu zelve met den verkwikkenden drank: + +</p> +<p>“Eva!” + +</p> +<p>“Lieve August, gaat het beter? Waarlijk beter?” + +</p> +<p>Helmond knikt, maar antwoordt niet. Hij ziet haar slechts in de schoone oogen; drukt haar fijne hand, en dan haastig den blik +van haar afgekeerd naar de binnenzij van het ledikant, verdringt hij iets, <a id="d0e9794"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9794">254</a>]</span>’twelk hem uit het hart naar het oog is gevloeid. Goede God, was er voor haar dan niets beters weggelegd dan de vrouw te worden +van een eenvoudigen dokter! Zie, daar is wat hoogers, iets vorstelijks in die vrouw; en ja, bij al die gaven van schoonheid +en talent, toont ze, in de liefde voor vader en echtgenoot, een engel te zijn. + +</p> +<p>“Eva!” + +</p> +<p>“Wat is er dan beste?” + +</p> +<p>“Ik ben zoo gelukkig Eva.” + +</p> +<p>“Nu lieve man, dat klinkt me waarlijk als muziek in de ooren. Ik heb van nacht den heelen tijd allerlei gekheden gedroomd, +en ook dat je heel boos op me werdt; en je grijnsde me zoo akelig aan.—Ja ik weet het zelf niet meer: ik droomde dat we te +Parijs waren, en dat we meespeelden toen ze de Faust gaven. Eerst was jij Faust en toen.... ik weet niet, toen werdt je eensklaps +Mephisto, en, toen schreeuwde je me zoo akelig toe: “<span lang="fr">Et Satan conduit le bal</span>,” o zoo akelig. Zie, ’t is allemaal gekheid, dat weet ik wel; eerstens beduidt het niets, en tweedens hecht ik niemendal +aan droomen; maar zoo’n gezicht blijft je ’s-anderendaags soms zoo bij. Toen je van nacht met hoofdpijn heel onplezierig thuis +kwaamt, toen dacht ik, daar heb je ’t al met dien naren droom; als hij nu maar niet ziek wordt!—Ik heb er je niets van gezegd, +hoewel ik er erg vervuld mee was. Maar mijn lieve man, nu kun je ook best begrijpen hoe heerlijk ik het vind om je, bij ’t +wakkerworden ’t allereerst te hooren zeggen: Eva, ik ben zoo gelukkig!—Komaan <span lang="fr">mon cher monsieur le comte</span>—nu wacht maar, ik geef den moed nog niet verloren, al was papa er wat tegen,—komaan, we zullen aan geen akelige droomen meer +denken; peuzel jij die beschuitjes nu maar op, dan zal <span class="letterspaced">ik</span> je eens laten kijken hoe heerlijk vandaag het zonnetje schijnt, ’t is een lust!”—Eva opent nu de vensterblinden, en, aanheffend +zingt ze tevens met haar klankvolle stem, zoodat men zich in den zonneschijn zou wanen al zag men den regen ook stroomen: + + + +</p> +<div class="
 poem
 " lang="de"> +<p class="line" style=""><span>“O Sonnenschein, o Sonnenschein, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Wie scheinst du mir in’s Herz hinein. +</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Weckst drinnen lauter Liebeslust, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Dass mir so enge wird die Brust! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>“Dass mir so enge wird die Brust!”</span></p> +</div> +<p>Een kwartier later is Helmond gekleed. + +</p> +<p>Ofschoon hij zich wel iets minder frisch gevoelt dan bij zijn allereerst ontwaken, toch moet hij bekennen dat het oneindig +beter met hem is dan hij heeft kunnen verwachten. Daar komt zijn lieve vrouw alweder met een kop thee in het slaapvertrek. + + +</p> +<p>“Eva, mijn eenige schat, mijn zonneschijn!” zegt Helmond en sluit haar in zijn armen; en dan, dan hoort hij ook van háár een +schier nog welluidender toon dan daareven; want ook zij heeft gezegd: dat ze nu zoo <span class="letterspaced">recht gelukkig</span> is. + +</p> +<p>En Eva had waarlijk reden om zich gelukkig te gevoelen. Nu ze haar woning had, en er alles zoo heerlijk was ingericht, nu +waren <a id="d0e9835"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9835">255</a>]</span>voor ’t oogenblik haar liefste wenschen vervuld. De kleine katastrophe van gisterenavond zou zeker geen gevolgen hebben, en, +als zij het maar eens van de rechte zijde aanpakt, dan zal papa wel meer zwak op dien adel krijgen. Het voornaamste, waar +het op aankwam, bleef toch het <span class="letterspaced">bewijs</span> dat men aanspraak op dien titel had, en dat bewijs was reeds in handen van den majoor. Welnu, een klein beetje geduld; en +dan, wanneer zij <i>èn</i> Helmond er maar op blijven aandringen en zich dankbaar betoonen, dan zal de majoor —tegen restitutie van onkosten, natuurlijk +omdat hij aan al die stukken en bewijzen met zooveel moeite gekomen is,—ze wel aan <span class="letterspaced">hen</span> afstaan. + +</p> +<p>Ja, Eva voelt zich recht gelukkig, want ofschoon het briefje aan de Debecque’s toch al verzonden was—omdat Bus beter hard +draven dan dienen kan—ze heeft nu alle hoop dat August, wanneer hij zich zooals hij zeide wèl blijft gevoelen, ten genoegen +van zijn vrouwtje nog een tweede briefje zal schrijven om die uitnoodiging tóch maar aan te nemen.—O die goede August! hij +heeft immers voor ’t grootste deel uit zorg voor háár bedankt. + +</p> +<p>—Nu, dat behoefde waarlijk niet, haar hoofdpijn van gisterenavond heeft niets te beduiden gehad, en August zelf—waarlijk ze +is er zoo blij om—hij voelt zich weer heelemaal fiks. Hoor, hij vraagt haar zelfs om nog eens dat lied: <span class="letterspaced">Natuur is mild</span> te zingen!—Wat ziet hij haar tevreden aan! Ja als ze het nu wilde doordrijven.... van die groote partij hier aan huis tegen +haar jaardag —ja, ze weet dan zeker dat hij toe zou stemmen. Maar ’t is nog niet noodig; en als men maar eerst bij de Debecque’s +is geweest, dan komt die partij op haar jaardag vanzelf. Ze weet nu immers zeker dat die hooggeprezen zuinigheid iets is, +waar men voortaan maar zonder veel woorden overheen moet glijden; ’t is een zwak dat het mannetje zich graag wat armoedigjes +voordoet. Nu, in zulke scholen maakt men zulke leerlingen. Maar <span class="letterspaced">gierig</span>, nee gierig is hij niet. Wat die nachtpraktijk betreft, daar <span class="letterspaced">moet</span> hij van afstappen, dáárdoor alleen is hij met zoo’n dolle hoofdpijn en zoo laat naar bed gegaan. Mettertijd, als het gelukt +met dat overbrengen van papa’s titel op hem—en waarom niet—dan moet hij de heele praktijk maar neerleggen. Iemand die bezigheid +wil hebben kan ze altijd wel vinden. Men behoeft daarvoor niet de slaaf van iedereen, ja van je minste plebs te wezen. Hoe +heerlijk al, dat men tenminste hier van die aptheeklucht bevrijd is. Bah! zoo’n aptheek! + +</p> +<p>O voorzeker, Eva voelt zich nu recht gelukkig; alles<span id="d0e9861" class="corr" title="Niet in bron">,</span> <span class="letterspaced">alles</span> lacht haar weer toe; en zie maar, het allermeest haar lieve August. + +</p> +<p>Doch Eva weet niet dat Helmonds glimlach, nu hij de vigilante ziet voorkomen en haar straks een zoen tot afscheid geeft, een +zeer gekunstelde wordt; neen, want hij heeft haar niets gezegd, niets van zijn val, niets van het gebeurde op <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span>, en niets van den nacht aleer hij—Goddank, een weinig mocht slapen.—Waartoe haar onnoodig zijn leed te klagen; immers hij +had haar vroeger vermaand dat de praktijk alleen voor den dokter is. +<a id="d0e9872"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9872">256</a>]</span></p> +<p>’t Was reeds laat in den voormiddag toen dokter Helmond aan zijn woning terugkwam. + +</p> +<p>Eva meende te bemerken dat hij wat somber gestemd was. + +</p> +<p>Of hij zich weer minder wel gevoelde....? + +</p> +<p>“Nee Eva, nee; ik heb wat heel veel zieken bezocht, en er zijn er die van een dokter meer verlangen dan redelijk is.” + +</p> +<p>“’t Is een nare betrekking August, ik heb dat altijd gezegd. Geen oogenblik ben je zeker van je tijd; dag en nacht altijd +voor Jan en alleman te moeten klaarstaan, en misschien nog heel dikwijls ondank voor zorg en moeite tot loon te krijgen!” + + +</p> +<p>Er was veel waars in ’t geen Eva zeide. + +</p> +<p>“Ja ’t is jammer kindlief, dat het onverstand der menschen ons zoo dikwijls moet bedroeven. Waarlijk er is geen edeler werkkring +dan de mijne. Maar, als men het onmogelijke eischt...!” + +</p> +<p>“Heeft men dat nú gedaan August?” + +</p> +<p>“Och—nú, en alle dagen. Maar wij zetten er ons overheen.... wij....” + +</p> +<p>“Welzeker,” valt Eva in: “in <span id="d0e9893" class="corr" title="Bron: jou">jouw</span> plaats beste man, zou ik nooit naar eenig praatje van het wauwelig gemeen luisteren, dáárvoor sta je te hoog èn als dokter +én door je.... andere maatschappelijke positie.—Als ik in je plaats was August, weet je wat ik dan deed?” + +</p> +<p>“Hé?” vraagt Helmond in gedachten. + +</p> +<p>En Eva zegt fier: + +</p> +<p>“Wel, den eerste die mij een woord durfde tegenwerpen of zich aanmatigen om mij in mijn praktijk de wet te stellen, dien zou +ik <span class="letterspaced">bedanken</span> en verzoeken een anderen dokter te nemen.” + +</p> +<p>—Bedanken!—August geeft met een pijnlijk glimlachje een antwoord ’twelk zijn vrouw—evenals dat glimlachje zelf—op rekening +van zijn “eenig gebrek” stelt. Immers: “Waar zou de schoorsteen van rooken, als wij niet wat geduld oefenden?” heeft hij gezegd +terwijl hij zich gereedmaakte om nu—na het koffiedrinken, —weer zoo spoedig mogelijk naar die nare aptheek te gaan. + +</p> +<p>—<span class="letterspaced">Bedanken</span>! heeft August in zich zelven herhaald, terwijl hij buiten de kamer en op weg naar het huis aan den wal, een paar malen de +hand aan het hoofd bracht—aan dat hoofd waarin het alweer niet heelemaal pluis is. + +</p> +<p>—<span class="letterspaced">Bedanken</span>!—Neen zulke ruwe scènes heeft hij nooit te voren gehad; ze moeten eenig zijn in eens dokters praktijk. Op <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> gekomen, heeft boer Geurtsen—de aanstaande toeziende voogd der tien minderjarige kinderen—hem zoo mogelijk nog brutaler dan +den vorigen avond onder de oogen gezien, en gevraagd, of hij niet begrepen had dat hij op <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> had uitgediend, en niet zoo “leep was om te vatten, dat de heele perementasie van de Dirksens en Geurtsens—over meer dan +achttien hofsteden verdeeld—voortaan d’r eigen wel zou wachten om ’en dokter te nemen die zijn patiënten aan d’r eigen zelvers +overliet, en onverlet den adem liet uitblazen?” + +</p> +<p>—<span class="letterspaced">Bedanken</span>! herhaalt Helmond met dien droeven glimlach. <a id="d0e9928"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9928">257</a>]</span>Ha! zoo moet het maar gaan. Het rijkste deel mijner praktijk te verliezen, door.... Neen, de oorzaak had evengoed een andere +kunnen zijn.—Maar toch, ’t klinkt op dit oogenblik zeker uit <span class="letterspaced">haar</span> mond al zonderling: <span class="letterspaced">bedanken</span>!—Mijn obstetrische praktijk schijnt door de omstandigheid bij Sturk nog bovendien een gevoeligen knak te zullen krijgen. + + +</p> +<p>—Bedanken! in <span class="letterspaced">mijne</span> omstandigheden....? Een pleegvader die zich misschien reeds heeft voorgenomen om zijn hand voor nu en de toekomst geheel +van ons af te trekken. Een woning te bezitten waarvan geen steen ons eigendom is; een huis dat aan zijn bewoners steeds grootere +weelde en altijd en altijd meer <span class="letterspaced">geld</span> zal vragen. Schulden hier en schulden daar; niet onoverkomelijk, neen, maar slechts aflosbaar bij een toenemen van praktijk +en inkomsten.—Bovendien een broeder die gebrek lijdt, en die, ofschoon er hoop op een goede uitkomst bestaat—bij een weigering +van den pleegvader, toch maar alleen van den broeder hulp kan verwachten.—En dat huis aan den wal ’twelk reeds tweemaal, doch +slechts <span class="letterspaced">in zijn geheel</span> is kunnen verhuurd worden, ’t blijft nog altijd renteloos, dewijl ik immers mijn woord gaf dat de arme doktersvrouw het niet +zou verlaten, en ook, ja, omdat Eva gezegd heeft, geen aptheek in haar nieuwe woning te dulden..... + +</p> +<p>Zoo denkende treedt Helmond de apotheek binnen. + +</p> +<p>“Al bezig Thom; dat is goed. Ik kwam Bus tegen, en gaf hem de recepten vast mee.—Je zult gemerkt hebben dat er een vijftal +minder is dan waar ik je gisteren op prepareerde.—Boer Dirksens dood, zal collega Biermans voortaan weer wat minder rust gunnen. +Nu, de man heeft nog ambitie genoeg, en—een groot gezin. Wat zoek je Thom?” + +</p> +<p>Thomas, die Helmond bij ’t binnenkomen ternauwernood had kunnen groeten, is “op stikken af”. Den lessenaar—terzij van de toonbank—heeft +hij geopend, en terwijl hij deed alsof hij daarbinnen iets zocht, verborg hij zijn aangezicht voor den blik van zijn meester. + + +</p> +<p>“Wat zoek je toch Thom?” vraagt Helmond nog eens. En dan—dan slaat de lessenaar neer met een slag, en bedekt Thomas zijn gelaat +met beide handen, en... Nee, ’t is hem onmogelijk! hij kan niet spreken. De keel is hem als toegenepen, en de oogen schieten +weer vol tranen.—Och God, hij had het zoo goed gemeend! + +</p> +<p>Helmond is zijn jongen vriend nabijgekomen, en legt hem de hand op den schouder. + +</p> +<p>“Nu Thomas, wat is er? Zeg, heb je weer ’t een en ander moeten hooren dat je om mijnentwil bedroeft?—Ik zal er je maar ineens +doorhelpen mijn jongen, ’t Is niet plezierig, zeker; maar zulke zaken komt men te boven. Nu ik zelf hier en daar zooveel overdrevens +moest hooren, nu ben ik al meer getroost dan gisteravond. Thom, wat er gebeurd is, het spijt me, maar mijn geweten zegt me +dat ik niet willens een patiënt heb verzuimd. In een kleine plaats worden zulke zaken schrikkelijk uitgemeten; in den beginne +zal mijn praktijk er een beetje onder lijden, maar dan...” +<a id="d0e9959"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9959">258</a>]</span></p> +<p>“Och dokter!” valt Thomas nu bijna schreiende in: “och, als u eens wist hoe ik er kapot van ben; zooveel geschimp en geblaas +tegen u, en mede door <span class="letterspaced">mijn</span> toedoen, door mijn eigendunkelijk handelen! Och lieve God! ik meende het toch zoo goed!” + +</p> +<p>“Thomas, wees verstandig; al kan ik niet goedkeuren wat je hebt gedaan; dat je trouw hart het je heeft ingegeven daar ben +ik zeker van. Komaan Thom, jij met je prettige natuur, je moest me vandaag wat opfleuren, maar geen gezicht zetten alsof Polen +totaal verloren was.” + +</p> +<p>“Och dokter, hoe zal men lachen als men zich zelf zou willen afranselen en op water en brood zetten. U, aan wien ik alles +ben verschuldigd, ú heb ik door mijn eigenwijsheid schandelijk benadeeld. Jawel, die Sturk is een wraakzuchtige vent. Wat +boer Geurtsen nog zal zwijgen, dat strooit hij uit met een helsch pleizier.” + +</p> +<p>“Ho ho, dat kan toch zooveel niet wezen, ’t Was zeker veel beter geweest wanneer ik er aanstonds had kunnen zijn; maar vrouw +Spanning heeft niets bedorven, en de ongelukkige afloop dier bevalling was een gevolg van omstandigheden, die geen mensch +kon voorzien of verhoeden.” + +</p> +<p>“Hij heeft Biermans gehaald, en deze moet hem hebben toegestemd dat een tijdige en betere hulp haar zeker gered had. O, ’t +is om te vertwijfelen dokter!” + +</p> +<p>“Ik geloof niet Thom, dat Biermans dat gezegd heeft.” + +</p> +<p>“Jawel dokter. Juffrouw Sillemond die zooeven hier was, en haar dochter, de vrouw van Winkelaar, kwam <span class="letterspaced">afzeggen</span>—zoo’n feeks, alsof een dokter een barbier was!—diezelfde tang had Biermans zelf gesproken, en op haar vragen moet hij met +een heel twijfelachtig gezicht de schouders hebben opgehaald.” + +</p> +<p>“Ei, is juffrouw Sillemond haar dochter komen afzeggen ... ei!” zegt Helmond terwijl hij even pijnlijk glimlacht; maar aanstonds +vervolgt hij op luchtigen toon: “Ik wou wel eens weten Thom, wat <span class="letterspaced">twijfelachtige gezichten</span> zijn. Bovendien, iemand die twijfelt weet niet, en iemand die er nog op den koop toe de schouders bij ophaalt, bekent tweemaal +niet te weten.—Zwijg nu hierover Thomas. Gedane zaken nemen geen keer.” + +</p> +<p>“Nee maar die Biermans, die te hard en te schriel was om mij, toen vader al begon te sukkelen, een beetje met m’n Latijn en +scheikunde voort te helpen, zoo’n kerel moet ú niet benadeelen door z’n leelijk gezicht tot een beschuldigend vraagteeken +te verwerken.” + +</p> +<p>“Bedaar Thomas. Biermans is altijd heel wel met me geweest.” + +</p> +<p>“Ja, omdat u een engel van goedheid bent; maar ik weet wel waardoor zijn broodnijd tot broodwraak is geklommen, al zet hij +in uw gezelschap een kermisgezicht. Dat u sedert uw huwelijk, geen avondjes meer bij hem komt doorbrengen omdat mevrouw er +geen lust in heeft, dat steekt hem. Mevrouw moet eens aan Pietje zijn oudste dochter heel openhartig hebben gezegd: dat ze +den toon bij haar ouders aan huis, sinds haar verblijf in Den Haag, niet best meer verdragen kon. Daar zit ’em de angel dokter: +en dan uw mooie huis! ja, wat hij u benadeelen kan, dat zal hij niet laten; en och beste <a id="d0e9991"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e9991">259</a>]</span><span class="letterspaced">beste</span> dokter, dat ik nu dien plattelandsscharrelaar zulk een venijnig wapen in de hand moest geven!—Och dokter,” barst Thom nu +werkelijk in tranen los: “Och <span class="letterspaced">vergeef</span> me,—al ben ik misschien geen wegschoppen waard.” + +</p> +<p>Een groot uur later waren, inweerwil van Thomas’ bewogen gemoedsstemming, de recepten klaargemaakt, en trok Bus er de stad +mee in.—Bus kreeg dien dag nog meer te slikken dan al het “bocht” ’twelk ie in z’n mand had. Maar Bus kon zwijgen, en als +Bus antwoordde dan zei ie eenvoudig: + +</p> +<p>“Als Onze Lieve Heer trekt, en dokter trekt, wie zou ’et dan winnen hé?” Maar ook een anderen keer: + +</p> +<p>“Weet jij wát je doen moet? Laat je eerst door Biermans verknoeien, en als je dan “verknooien” en voor de pieren bent, zeg +dan aan vader Abraham: complement van Lange Bus, en dat je ’en gek was!” + +</p> +<p>Toen Helmond de apotheek wilde verlaten, trad mevrouw Van Hake juist uit haar huiskamer de gang in, en verzocht op zeer beleefden, +schijnbaar eenigszins kouden toon: of zij dokter even mocht spreken. + +</p> +<p>Helmond schrok onwillekeurig, ’t Was hem—doch slechts een oogenblik—alsof het weer tikte en klopte in ’t hoofd zooals gisteravond +en in den nacht. Immers ’t is nu reeds bijna een maand dat het kwartaal was verschenen. Neen, men zal hem dáárom niet te spreken +vragen, ofschoon het geld hier zeker noodig is, maar uit die achterlijkheid kon men licht gevolgtrekkingen maken die hij graag +voorkomen zou. + +</p> +<p>“Mij spreken, met genoegen!” zegt Helmond. + +</p> +<p>De weduwe laat den dokter voorgaan, en doet dan de deur der huiskamer zachtjes achter zich toe. + +</p> +<p>Er was iets bijzonder deftigs, ja schier plechtigs in de wijze waarop de weduwe haar jongeren vriend ontving. Haar kleed van +eenvoudig zwart merinos was geheel in harmonie met de uitdrukking van haar gelaat. ’t Is te raden dat het haar moeite heeft +gekost om tot dit onderhoud te besluiten. Thomas weet waarover het loopen zal. Moeder en zoon hadden het afgesproken; ze waren +er onherroepelijk vast toe besloten. Wat er gisteren, wat er in den nacht—mede door Thomas’ schuld zooals hij blijft volhouden—in +dokters praktijk gebeurde, het heeft de schaal geheel naar die zijde doen overslaan. + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake mag niet langer van zooveel goedheid misbruik maken. Haar wonen in dit huis is een jaarlijksche schade voor +Helmond van minstens driehonderd gulden. De weduwe van een Van Hake mag dat niet blijven genieten om Godswil, wanneer zij +bijna zeker weet dat haar weldoener zich door wat al te groote toegevendheid, in erger moeielijkheden bevindt dan hij toonen +wil. —O, had zij vooruit geweten hoe het tusschen den generaal en zijn pleegzoon stond, ze zou den laatste al vroeger als +een moeder hebben gesmeekt, om toch niet toe te geven aan de steeds hoogere eischen van zijn schoone maar nooit tevreden vrouw; +ze zou hem <a id="d0e10016"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10016">260</a>]</span>gewaarschuwd hebben, om geen huis te koopen waartoe hem de middelen ontbraken, en waardoor hij een reuzentred zou vooruitgaan +op het pad, ’twelk hem moest voeren tot jammer en ellende. + +</p> +<p>—Neen, ze heeft het toen niet geweten. Zij had mede geloofd dat dokter toch inderdaad van zichzelf nog al middelen bezat, +meer dan hij gewoonlijk blijken liet. Maar Thom heeft het op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> anders vernomen, ’t Was toen te laat voor die waarschuwende stem. Doch nu, wat men herstellen kan, dat <span class="letterspaced">moet</span> geschieden Mevrouw Van Hake zal haar weldoener als vriendin, als moeder toespreken. Raden zal ze hem—maar met groote bescheidenheid. +En dan, ze zal hem haar <span class="letterspaced">stellige</span> voornemen meedeelen, om met Thom deze woning te verlaten, dewijl ze vast besloten heeft, in een achterstraat zeer goedkoop +een paar tamelijk nette kamers te huren. waarin ze een kleine stramien- en wolzaak beginnen wil.—Muurvast zal ze bovendien +weigeren om langer voor Thom een honorarium aan te nemen, ’twelk hij waarschijnlijk nergens in’t heele land, en althans niet +in een apotheek als deze, ter assistentie van een zelfhandelend dokter, zou kunnen bedingen. Zóó moet men tot een zuivere +verhouding komen. De omstandigheden gebieden het. + +</p> +<p>Ofschoon Thomas weet waarover het gesprek moet loopen, zijne moeder heeft het gepaster gevonden dat hij er niet bij tegenwoordig +zou zijn, vooral na hetgeen er dezen nacht gebeurd is. + +</p> +<p>Maar hoor, nadat de weduwe zich reeds een geruimen tijd met haar vriend heeft onderhouden, gaat de deur der huiskamer weer +open, en roept mevrouw Van Hake met een van aandoening trillende stem naar de zij der apotheek:—“Thom! Thom! kom eens hier?” + + +</p> +<p>Thomas spoedt zich zoo snel als hij kan naar de huiskamer. + +</p> +<p>“Thomas,” zegt mevrouw Van Hake terwijl ze gedurig met groote moeite haar aandoening bedwingt: “ik ben tegen onzen trouwsten +vriend niet opgewassen. Zeg <span class="letterspaced">jij</span> eens jongen, dat we vast, <span class="letterspaced">vast</span> besloten hadden....” + +</p> +<p>“Ja dokter, ’t kan niet anders. Moe is er nu overheen. Niewaar moe?—U die tegenwoordig zooveel tot uw last hebt, u mogen wij +verder niet bezwaren. Nee dokter, zeker niet!” + +</p> +<p>Helmond is voor ’t uiterlijke kalm. Indien hij niet wat bijzonder bleek had gezien dan zou men zeggen—zooals hij rustig te +luisteren zit, en nu nog even wacht alvorens te spreken—dat hij daar poseeren kon voor de type van een krachtig en helderdenkend +man: + +</p> +<p>“Straks Thomas, ben je me haast wat al te nederig en smeekend geweest, maar nu val je weer wat te kras in een anderen toon;” +zegt Helmond; en dan met gezag: “En mijn antwoord is: Zoolang Thomas, als je bij mij in betrekking bent, zoolang blijven onze +condities onveranderd. Ons contract loopt van jaar tot jaar, ingaande met de maand Mei. Wil je van patroon veranderen, dan +waarschuw je mij tegen Februari; of, zie je de gelegenheid schoon om ergens op billijke voorwaarden een apotheek over te nemen—je +weet wat ik vroeger aan je vader beloofde—we spreken elkander dan nader. Maar tot zóólang geen oproer alsjeblieft; er is helaas +genoeg gehaspel in de wereld.” +<a id="d0e10049"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10049">261</a>]</span></p> +<p>“Dokter!” valt Thomas in: “op gevaar af dat ik u nog grief op den koop toe: Ziedaar, ik moet het u zeggen: Moe en ik we kunnen, +nee we <span class="letterspaced">willen</span> het brood om Godswil niet langer eten. We willen van iemand als u, die al werk hebt om zelf rond te komen... ja sinds u een +vrouw hebt die...” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake schrikt van Thomas’ woorden, en heft—alsof ze een storm wil bezweren—haar beide handen omhoog. + +</p> +<p>Helmond is opgestaan. Nu is zijn blik zoo gestreng als men dien zelden of nooit van hem ziet. + +</p> +<p>“Zwijg Thomas! Niet verder! Als je me waarachtig een hart toedraagt, zooals je nog straks hebt gezegd, en ik altijd geloofde, +dan komen zulke woorden niet meer over je lippen. <span class="letterspaced">Sinds ik een vrouw heb</span> Thom, ben ik voor alle menschen die ik hoogacht en liefheb, zooals voor je brave moeder en voor een trouwen vriend zooals +jij, <span class="letterspaced">dezelfde</span> gebleven.” + +</p> +<p>“Och dokter, dokter! Mijn jongen meende dat niet!” smeekt mevrouw Van Hake. + +</p> +<p>Thomas ziet strak naar den grond, ’t Is nu alles verloren. O God! Hij is een ezel, een gek! een ellendeling! + +</p> +<p>“Uw zoon meent het goed, maar hij dient van u nog te leeren mevrouw, dat men niet alles zeggen kan wat men denkt. Kijk niet +meer als een arme zondaar Thom!—Hier is mijn hand. O! je hebt van oom Van Barneveld wat al te veel fraais vernomen; ik begrijp +het.” Met klem: “Maar ik zeg je, dat diezelfde vrouw mij ten stelligste heeft verboden—ofschoon het natuurlijk ook mij nooit +in de gedachte zou gekomen zijn—ik zeg: diezelfde vrouw heeft mij <span class="letterspaced">verboden</span> om uw lieve moeder, op welke wijze dan ook, zij het zelfs tegen een ruime vergoeding te bewegen tot het verlaten van eene +woning, waaraan zij zoozeer gehecht is. Die vrouw, Thomas...” + +</p> +<p>“Maar dokter, mijn jongen zegt waarlijk niets tot Eva’s nadeel; hij is overtuigd, evenals ik, dat zij het hartelijk meent. +Wij hebben er de bewijzen van. Hij bedoelde alleen dat uw huishouding zooveel meer kost tegenwoordig; niewaar Thom? dat u +zoo <span class="letterspaced">heel</span> veel uitgaven hebt, en dus... Spreek dan Thomas, ’t Was goed bedoeld niewaar Thom?” + +</p> +<p>Van Hake antwoordde niet. Hij stond even strak te kijken, en schimpte onhoorbaar met een bijna schreiende nijdigheid op zich +zelven: + +</p> +<p>“Gek! Eigenwijs!—Leg een slot op je tong. Kuiken! Ondankbaar schepsel!” + +</p> +<p>“Geef mij de hand Thomas, en leer te zwijgen.” + +</p> +<p>Thom staart nog voor zich heen, maar eensklaps den blonden krullebol opheffend, ziet hij den meester met zijn blauwe—nu droefgetinte +oogen zoo wonderlijk aan, en zegt op een toon waarvan een ijzeren hart wel aan ’t kloppen moest raken: + +</p> +<p>“Weet u wat ik op dit oogen blik zou wenschen...? Ik zou willen dokter, dat uw vrouw gerust sliep op ’t uiterste randje van +een afgrond, en dat er dan een paar tijgers aan den eenen kant en een paar hyena’s aan den anderen kant tot een sprong gereed +stonden. <a id="d0e10091"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10091">262</a>]</span>Zie, en dan wou ik dat <span class="letterspaced">ik</span> er eens bij was, met een dolk of revolver in de hand! Sakkerloot! tegen dat wild gespuis zou ik ’t willen opnemen voor haar; +ik zou...” + +</p> +<p>Nu speelde er weer een glimlach om Helmonds lippen.—Thom zou het doen: hij meende het, de goede kerel! + +</p> +<p>“Genoeg!” valt hij in, terwijl hij den vriend nu bewogen de hand schudt: “’t Zou Thomas, een vrij kritiek parquet voor je +zijn, en hoe hartelijk ’t mag wezen, ik zou er mijn wijfje maar liefst niet aan wagen. Ze moest onder jou heldenstuk eens +verschrikt ontwaken en van dien rand naar beneden storten. Ziezoo—je sanglante voorstelling Thom, heeft ons weer een beetje +vroolijker gestemd, en daar het al laat wordt, eindig ik ons onderhoud. Hoor eens mijn beste mevrouw, weet het nu wel en voor +altijd: nooit zullen deze kamers zoolang als ú leeft—en God spare u lang voor ons allen—<span class="letterspaced">nooit</span> zullen ze door iemand anders dan door u en Thomas bewoond worden. <span class="letterspaced">Uw zilveren Minerva-beeldje is ons contract geweest.</span><span id="d0e10105" class="corr" title="Niet in bron">”</span> + +</p> +<p>Thomas, eensklaps door Helmonds woorden tot de zekerheid gekomen dat zijn aangebeden moeder—’t mocht gaan zooals het wilde—levenslang +in dit huis zal blijven, voelt een innige blijdschap zijn borst doorstroomen, en terwijl hij toch aan dat grootste bezwaar +denkt, valt hij met een hartstochtelijkheid uit die wel eenigszins in strijd was met den raad dien hij ging voordragen: + +</p> +<p>“Moe zeg, als je hier, <span class="letterspaced">hier</span> dan eens een <span class="letterspaced">mutsenwinkel</span> gingt doen!” + +</p> +<p>En ja, nu moest Helmond wel lachen alsof er vooraf niets anders ware voorgevallen. + +</p> +<p>“Een mutsenwinkel!” herhaalt hij op eenigszins kluchtigen toon. + +</p> +<p>“’t Is een grandioos idee van je Thom! Nee voor trotsch m’n vrind, hou je me zeker niet, maar zie, eer ik dulden zou dat <span class="letterspaced"><span id="d0e10125" class="corr" title="Bron: jou">jouw</span></span> moeder, de vrouw van dokter Van Hake, <span class="letterspaced">hier</span> een mutsen..... Foei foei, we zouden nog waarlijk aan ’t lachen raken.—Basta! Ik moet naar huis.—A propos, we hebben nog +een klein misverstand uit den weg te ruimen.....” Helmond heeft een portefeuille te voorschijn gehaald, maar laat die vallen, +en vervolgt onder ’t langzaam oprapen: “Men schijnt dus ook hier wel eens te denken dat ik <span class="letterspaced">boven</span> mijn financieele krachten ga. Ik geloof dat men zich daarover niet bezorgd hoeft te maken. Tot heden heb ik nog alles kunnen +betalen wat ik schuldig was, en voor ’t overige...” + +</p> +<p>“Maar lieve dokter, wij vragen daar immers niet naar. Straks opperde ik alleen het vermoeden.....” + +</p> +<p>“We komen er nu maar niet op terug lieve mevrouw. Hier Thom zijn twee briefjes van honderd gulden, hier.—Honderd en twintig +moet je er afhouden voor het verschenen kwartaal. Heb je niet weerom?” + +</p> +<p>“Ja maar waarachtig dokter, ’t is te veel, ’t is...” + +</p> +<p>“Als je me nu boos wilt maken Thomas, volstrekt...? Nu dan: ik verzoek je mij quitantie van de <span class="letterspaced">tweehonderd gulden ineens</span> te geven, de overblijvende tachtig schrijf ik op het volgende kwartaal. <a id="d0e10145"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10145">263</a>]</span>Ik hoop dat dit je toonen zal dat men de beste vrienden kan zijn zonder elkander <span class="letterspaced">juist</span> te taxeeren.” + +</p> +<p>Thomas hoorde beweging in de gang.—Was de straatdeur open gebleven?—Nu, dat gebeurt overdag wel meer. Hij ziet de gang in.—Neen, +er was niemand. + +</p> +<p>Nadat Helmond weinige minuten later vertrokken was, zag hij Kippelaan op eenigen afstand voor het raam van een komenijwinkel +staan, waarachter echter niets bezienswaardigs was uitgestald. Tot Helmonds verbazing, heeft Kippelaan zich haastig omgekeerd +zoodra hij den dokter bemerkte, en verdween hij om den hoek van een straatje, zoo snel als zijn spillebeenen hem vervoeren +konden.—Och die brief, die waarlijk nog ongeopende brief met de drie lakken, hoe brandde hij hem in den zak. Maar hoe hij +’t er mee zou aanleggen!? Och goeje hemel, hij wist het niet. Misschien zou ’t toch maar het beste zijn om eens eventjes te +zien of de inhoud zooveel angsten inderdaad wel waard was. + +</p> +<p>Toen Helmond Kartenglimps woning voorbijging, zag hij hem juist de deur uitkomen. Eensklaps gevoelde hij weer dat kloppen +in ’t hoofd toen de majoor hem groetend terzij trad. + +</p> +<p>De majoor sprak van niemendal. Noch van het gebeurde op die conferentie gisterenmiddag, noch van een der treurige voorvallen +die in Romphuizen een paar weken, of langer misschien, het hoofdgesprek zouden uitmaken, geïllustreerd met allerlei zeer belangrijke +maar meest tegenstrijdige berichten omtrent dokter Helmond, zijn relaties, zijn fortuin en niet het minst zijne vrouw. Inderdaad, +de majoor was zonder eenige rancune; zeer beleefd; gepast beleefd. Helmond gevoelt inderdaad eenig leed, omdat hij dien man +misschien niet altijd juist beoordeelt.—’t Is waarschijnlijk nog steeds een gevolg van dien vroeger ontvangen indruk: au fond +poltron!—Nu ja, maar voor nummer één mogen oud-militairen toch óók wel respect hebben. + +</p> +<p>“Salut! plezierige wandeling majoor;” zegt Helmond bij ’t afscheid. + +</p> +<p>“Bonjour... Eh! wat ik zeggen wou! Altijd tot je dienst hoor!” en Kartenglimp maakt een veelbeteekenend knipoogje: “<span class="letterspaced">altijd</span> tot je dienst, ’t Zal wel terecht komen, als eindelijk de generaal... begrepen!?... Geen complimenten onder vrienden: a 5 +percent. Gerust! Adieu!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Weinige oogenblikken nadat Helmond straks zijn Eva verlaten had, is Kaatje met een groote doos in de Oranje-zaal gekomen, +de boodschap er bijvoegende, dat de menheer uit Utrecht er was, met <span class="letterspaced">dit</span>—en nog een heelen boel meer. + +</p> +<p>—Ha! hoe heerlijk trof het dat August nú uit is. Hij vond die dingen zoo licht vervelend. Juist, dit waren najaarsmantels +volgens de laatste Gracieuseplaten.—Een fluweelen mantel voor den winter kon ze nu meteen bestellen, en dan—wat trof dat heerlijk—kleinigheden +voor Woensdag als men naar de Debecque’s zou gaan. —Ja, voor eenige zaakjes in ’t belang van ’t geheim, daar mag ze ook wel +aan denken. O! al ware August zelfs thuis geweest, als <a id="d0e10174"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10174">264</a>]</span>ze maar ’t eerst van de benoodigdheden voor dat <span class="letterspaced">laatste</span> gesproken had, dan zou hij de rest <span class="letterspaced">ook</span> wel hebben goedgevonden. ’t Was inderdaad zoo’n beste man! + +</p> +<p>“U zult er dus voor zorgen?—Ja, met kant gegarneerd, eenvoudig maar rijk.” + +</p> +<p>“Zeer goed mevrouw, ik hou me dan maar aan den fluweelen mantel van de gouverneursvrouw, die is bepaald rijk en deftig.” + +</p> +<p>“Goed, in dat genre tenminste.—Overmorgen heb ik m’n jacquette niewaar? We hebben morgen al September.” + +</p> +<p>“We zullen ons best doen mevrouw.—Hoe vindt u dit wit cachemire? Mooi voor sorties!—We maken ze voor al de eerste dames. Heel +nieuwe modellen.” + +</p> +<p>Eva beziet de stof.—Haar sortie is nog goed; ja, maar met <span class="letterspaced">rood</span>; rood is zoo fameus opzichtig; blauw staat veel liever, veel fijner. + +</p> +<p>“Zou ie <span class="letterspaced">vast stellig</span> Dinsdag kunnen thuis zijn?” + +</p> +<p>“Als ’t noodig was morgenavond mevrouw.—Jawel, uw taille <span class="letterspaced">heb</span> ik. Dus met <span class="letterspaced">blauw</span>?” + +</p> +<p>“Maar als ie er Dinsdag <span class="letterspaced">niet</span> is, dan krijg j’em terug.” + +</p> +<p>“Voor onze rekening mevrouw.” + +</p> +<p>“Zijn dat foulards?” + +</p> +<p>“Och, eenvoudige zijden schortjes mevrouw, meer voor burgermenschen.” + +</p> +<p>“Wacht die twee zal ik nemen; de meiden loopen altijd met zulke verschrikkelijke tafellakens.” + +</p> +<p>“Ja mevrouw, wij zeggen altijd: duurkoop, goedkoop; als de dienstboden dat over ’t algemeen begrepen dan zouden ze liever +wat méér voor hun goed besteden. Maar...!” De man trekt de schouders op. + +</p> +<p>“Maak jelui ook manskleeren?” + +</p> +<p>“In alle soorten mevrouw. We hebben zelfs kamerleden.” + +</p> +<p>“Dus maak je livrei?” + +</p> +<p>“Zeerzeker mevrouw. Woudt u den knecht....?” + +</p> +<p>“Ja, dat is te zeggen, hij is nu uit; en ’t is toch beter dat je daar later met mijnheer over spreekt. Stuur Dinsdag modellen +mee van passement, rood met goud. We kunnen knoopen krijgen met.... met ons wapen er op?” + +</p> +<p>“Dat is te zeggen, als u ze laat maken, zeerzeker mevrouw.” + +</p> +<p>“Goud met een dwarsbalk en een kroon erboven;” zegt Eva zacht, en onwillekeurig vluchtig blozend. + +</p> +<p>“’t Zal alles volgens mevrouw haar orders geëffectueerd worden.” + +</p> +<p>“Ja maar dáárover dan een volgenden keer.—Denk aan Dinsdag. De sortie in alle geval!” + +</p> +<p>Terwijl de reiziger straks, op iets gemeenzamer toon, de dienstmaagden binnen de strijkkamer tot de bewondering van zijn goederen +en stalen dwingt, doet hij met de verzekering, dat mevrouw het over de dienstboden geheel met hem eens was—namelijk “dat een +meid niet beter haar fatsoen en eer kan ophouden dan door zich wat degelijk en netjes te kleeden”—Kaatje besluiten om “dan +maar <a id="d0e10243"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10243">265</a>]</span>zoo’n fijne lakensche met al die gitten te nemen—wel ja, ze vroeg toch om opslag als ie ’en graaf was,—en Jaantje de keukenmeid, +om er nog bovendien zoo’n “tierlantijn in de lendens op te hangen.—Waarom niet; wat maalde Jaantje om ’en riksdaalder; ze +zag immers wel dat ze hier voor ’t opscheppen waren.” + +</p> +<p>’t Was zonderling, zoo aanstonds heeft Eva aan rijtuig en livrei gedacht, en zie—daar staat het nu werkelijk voor de deur. +’t Moet van een der buitenplaatsen zijn; een licht gentil rijtuigje, heerlijk!—Hé! zulk een elegant wagentje met zoo’n paar +ranke paarden....! Al mettertijd; wie weet! Men moet met August niet alles opeens begeeren. + +</p> +<p>Een weinig achter de zware meubelgordijn verscholen, kan Eva de persoon zien die de paarden bestuurde, en nu wacht totdat +men den knecht die schelde zal hebben opengedaan.—’t Is een jonkman met een zeer gunstig voorkomen, levendige oogen, donkerblonde +haren en een zeer langen lichtblonden knevel. Hij is eenvoudig maar smaakvol gekleed.—Eva kent hem niet. + +</p> +<p>Met een snelle wending is de jonge vrouw naar de deur gegaan, en zegt om den hoek tot Kaatje die ging opendoen: + +</p> +<p>“Als er iemand is die mijnheer moet spreken, zeg dan dat dokter zoo aanstonds zal thuis komen.” + +</p> +<p>“Bij u binnenlaten mevrouw?” + +</p> +<p>“Nee, in de <span class="letterspaced">groote zaal</span>; en me dan zeggen wie er is.” + +</p> +<p>Eenige oogenblikken later bericht de dienstmeid dat de luitenant Hardenborg, de zoon van den baron van <span class="letterspaced">De Poel,</span> gevraagd had of <span class="letterspaced">mevrouw</span> niet ontving. + +</p> +<p>“O! de zoon van menheer Debecque. Verzoek mijnheer hier te komen Kaatje. Als ik schel dan breng je port en fijne glaasjes.” + +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Zeer verdiept in de lectuur van een der prachtwerken, die zij van een kleine tafel heeft genomen, zit Eva in haar fraaien +voltaire bij ’t raam, nu Archibald Hardenborg binnentreedt. + +</p> +<p>—Te droes! denkt de jonge luitenant, nu hij door Eva zeer minzaam maar toch eenigszins hoog-elegant wordt verwelkomd: te droes, +die dokter mag tevreden zijn. Waarachtig, daar zijn de mooiste Parisiennes niemendal bij. En jawel, voor een dokter woont +dat hier in een aardig stulpje! De oud-burgemeester sloeg het deksel van z’n kist stuk, louter van plezier als ie zag hoe +prachtig men hier zijn oud foedraal heeft opgeknapt. + +</p> +<p>“Met schaamte beken ik mevrouw, dat het mij bijzonder lief is u te mogen ontmoeten;” vangt Archibald aan. Hij zet zich op +een stoel dien Eva hem aanwees, en vervolgt: “Een onverwacht opgekomen uitstapje naar Parijs, was oorzaak dat ik mijn bezoek—nadat +ik u niet thuis mocht vinden—eerst nu hervatten kan. Haastige vrienden hebben geen ooren voor afscheidsvisites. En toch had +ik dit vóór ons vertrek, behalve in mijn eigen belang, uit pure dankbaarheid zoo gaarne gedaan, want, zonder de trouwe zorg +van dokter Helmond zou ik zeker ’t graf van Abélard en Héloïse niet gezien hebben—hetgeen me trouwens zeer zenuwachtig maakte—<a id="d0e10278"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10278">266</a>]</span>noch de mooiste vrouw van Europa op één na. Ik dacht dat keizerin Eugénie de mooiste was.” + +</p> +<p>“Ah ja, u hebt een reisje naar Parijs gemaakt. Helmond heeft me dat gezegd..... Lieve stad niewaar?” + +</p> +<p>“Interessant, fameus! De Notre-Dame, ’t Café Riche, de Louvre, Lodewijk XIV op allerlei manieren! De groote Napoleon op de +punt van een naald!—<span class="letterspaced">Lief!?</span> Jawel bij avond <span class="letterspaced">heel veel liefs</span>, maar meest doré au feu. ’t Valt minder in mijn smaak.” + +</p> +<p>Eva vond het heerlijk over haar ideaal te kunnen spreken met iemand die er pas geweest was, die er zoo vroolijk over kon praten, +en van wien ze mede wist dat hij een degelijk jongmensch was. + +</p> +<p>“Maar op gevaar af wat indiscreet te worden,” zegt Archibald ten laatste, niet zonder een weinigje ironie: “wanneer mevrouw +Helmond zich waarlijk zoo sterk gevoelt dat ze wel aanstonds opnieuw dat reisje zou kunnen maken, en dokter, zooals u zegt, +gemakkelijk wanneer hij ’t wilde een week of drie kon uitbreken, dan—neem mij niet kwalijk—dan is het toch wel hard voor de +ongelukkige familie Debecque, om te moeten vernemen dat er bij dokter Helmond en zijn lieve vrouw zoo weinig sympathie voor +haar partij bestaat.” + +</p> +<p>Eva bloosde vluchtig terwijl ze glimlachend inviel: + +</p> +<p>“Maar menheer Hardenborg, <span class="letterspaced">wie</span> heeft u dat verteld?” + +</p> +<p>Er volgde een ophelderende verklaring, die den luitenant volkomen bevredigde. Immers aan zooveel vriendelijks als mijnheer +Archibald haar achtereenvolgens heeft gezegd, en voornamelijk over haar lieven man, had zij geen weerstand kunnen bieden.—Nu +ja, dat briefje was geschreven op een oogenblik toen Helmond nog al hoofdpijn had, maar als hij wist dat het mede een fête +zoowat ter zijner eere was, ja dan waagde zij niet te veel om mede uit <span class="letterspaced">zijn</span> naam alvast de zeer beleefde uitnoodiging aan te nemen. + +</p> +<p>Archibald zegt dat hij nu gerust zijn ontslag uit den Nederlandschen dienst kan nemen, want gelukkiger overwinning dan deze +zou er toch nooit te behalen zijn. Mevrouw moest weten dat hij geadviseerd had om de heele Romphuizer noblesse—waarmee hij +dan later wel eens perceelswijze kon kennismaken—maar stilletjes thuis te laten en het feest in de doos te doen, wanneer “de +bloemen die men voorop dacht te zetten er aan moesten ontbreken.” + +</p> +<p>“Ha! ik zie daar Helmond het marktplein opkomen;” zegt Eva, die juist naar buiten zag dewijl ze vreesde dat de overstelpende +zaligheid die haar borst doorstroomde, en waarvoor ze geen naam had, misschien wat al te duidelijk op haar gelaat zou te lezen +zijn.—De familie Debecque, de eerste uit den omtrek, gaf een partij aan de noblesse van Romphuizen, maar ze zouden die partij +<span class="letterspaced">niet laten doorgaan indien dokter Helmond en zijn vrouw daarvoor moesten bedanken</span>!!! + +</p> +<p>“Ah juist!” zegt Hardenborg: “’t Doet me recht veel plezier dat ik hem eens weer de hand zal mogen drukken; ’t is een juweel +van een dokter. Natuurlijk, juweelen behooren bij elkaar. Weet u ook mevrouw, wie de snaak is waar dokter nu afscheid van +neemt?” +<a id="d0e10315"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10315">267</a>]</span></p> +<p>“Dat is de majoor Kartenglimp;” zegt Eva, terwijl ze opstaat en schellen gaat. + +</p> +<p>“Kartenglimp! Kartenglimp!? Onbekend! Maar een gezicht dat men meer heeft gezien. Hij lijkt wel wat op den beer in De Jagers +en het Melkmeisje, of op den wolf in Roodkapje. Wacht,” hij haalt een zakboekje te voorschijn: “Jawel, juist, papa heeft niemand +vergeten: <span class="letterspaced">de majoor Kartenglimp</span>!—Prompt we zullen zijn kennis maken.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Ha, ha, daar is onze dokter!—Wel hoe gaat het mijn brave clairvoyant. ’k Heb te Parijs alle middagen een extra glaasje op +je gezondheid gedronken, en merk dat het je geen kwaad heeft gedaan. Je ziet er best uit, tenminste....” + +</p> +<p>“O ik ben heel wel luitenant, dankje.—Goed geamuseerd?” zegt Helmond die inmiddels zijn Eva een zoen heeft gegeven. + +</p> +<p>“Voortreffelijk!” zegt Archibald, en dan: “Nu spijt het me alleen maar mijn brave dokter, dat ik je ook van een minder mooie +zij moest leeren kennen. Foei, om mij nu het feest te willen ontnemen dat le bon papa zoo mooi georganiseerd had. Maar ’t +is mis: Mevrouw heeft me al heelemaal gerust gesteld. Papa krijgt Woensdag de polonaise; dokter Helmond de wals; en je onderdanige, +als het niet al te indiscreet is, nummer drie van het programme du bal.” + +</p> +<p>“Ei ei!” zegt Helmond, door den opgewekten toon van den vroolijken luitenant, met zijn open en eerlijk gezicht, weldadig afgeleid: +“Ei zoo, is dat alles in dien korten tijd al zoo vast bepaald?” + +</p> +<p>“Menheer Hardenborg anticipeert wel een beetje op onze dans plannen;” zegt Eva lachend: “Maar wat de partij betreft, ik wist +immers dat je het goedvondt August, ’t Was bezorgdheid voor mij, zooals ik u zeide menheer Hardenborg, en Helmond had ook +wat hoofdpijn. Maar nu, niewaar lieve man, nu zijn we heel wel, en de lust ontbrak mij zeker niet.” + +</p> +<p>“En mijn stelling is zeker zeer weinig gewaagd,” zegt de luitenant: “dat een wensch van mevrouw Helmond, een wet voor haar +man is?” + +</p> +<p>Helmond beviel de wending van het gesprek niet bijzonder. Ofschoon hij Hardenborg kende, en na alles wat hij van hem vernemen +mocht, zich overtuigd hield dat hij een brave edele jongen was, zoo speet het hem toch dat een aangeboren courtoisie, waarschijnlijk +geprikkeld door Eva’s schoonheid, hem deed voortgaan met Eva’s zwakke zij te streelen. Ongetwijfeld moest zij den jongen Hardenborg +reeds een hoog denkbeeld van hun fortuin hebben doen opvatten, althans op luchtigen toon—zonder te vermoeden dat hij hier +olie in het vuur wierp—ging Archibald voort om naar aanleiding van zijn laatste uitstapje, of als een gevolg van het gesprek +over zijn nette equipage, die nog voor de deur wachtte, ten behoeve van de schoone doktersvrouw op Helmonds schuldenlijst +te stellen: een toertje naar Parijs nog vóór den winter, en dan, een paar makkelijke lieve rijtuigen met een flink span mooie +schimmels. +<a id="d0e10339"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10339">268</a>]</span></p> +<p>August had weer hoofdpijn toen de vroolijke prater—met de zekerheid dat Helmond en zijn prachtig vrouwtje het feest zouden +bijwonen—in gestrekten draf het marktplein over en naar huis reed. + +</p> +<p>Eva vond het waarlijk een alleraardigst mensch, en August moest nu ineens niet zoo ijselijk ernstig kijken. Immers dat reisje, +ze denkt er niet aan; nee, ze vindt het nu al heel prettig dat men Woensdag het feest op <span class="letterspaced">De Poel</span> zal bijwonen. En dan, ja.... Helmond moet dat nu maar goedvinden.... een grandiose partij op haar jaardag moeten ze geven, +een afdoener ineens.—Nee, anders niets!... Als Bus—of een betere huisknecht, nu maar eerst zoo’n eenvoudig livreipak heeft +niewaar, vóór de partij, dan praten ze ná den jaardag samen wel eens heel ampeltjes over dat idee van Hardenborg. + +</p> +<p>“Idee van Hardenborg?” + +</p> +<p>“Nu, je weet wel....?” En, ijlend naar de piano, brengt ze na een krachtig accoord, eensklaps haar helder geluid tot de hooge +Gis en zingt: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“Vooruit postiljon, met uw brieschend gespan; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“Laat schallen den hoorn; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>“Doe spannen den reep +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Door de klappende zweep;</span></p> +<p class="line" style=""><span>“En voer me in het dons van den zachten karos, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>“Langs heuvel en bosch, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>“Naar ’t heil van mijn leven: +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>”<span class="letterspaced">Den lieven man</span>!”</span></p> +</div> +<p>En zie, terwijl zij nu een oogenblik later naar hem terugsnelt, en den dierbare met haar armen omstrengelt, ja, waarlijk, +nu glimlacht ook Helmond weder; nu glimlachte ook hij, de lieve, de beste, de <span class="letterspaced">gulle</span> vriend. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">NEGEN EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Mevrouw Armelo was woedend—letterlijk woedend. Zoo’n onverzettelijk hoofd als tegenwoordig die man had, daar was geen denkbeeld +van te maken. Bedanken voor zoo’n partij! voor een partij bij den baron Debecque van <span class="letterspaced">De Poel</span>. Letterlijk de heele beau-monde van Romphuizen en omstreken was genoodigd, en daaronder natuurlijk ook de familie <span class="letterspaced">Van Armeloo</span>: zelfs <span class="letterspaced">Louise</span>, “mademoiselle Louise” jawel. En dan te bedanken! Waarom?—Goeje hemel! “Omdat men eens en vooral van conversatie, van zulke +conversatie heeft afgezien”! Een mooie grap! als het een partij is die <a id="d0e10390"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10390">269</a>]</span>louter voor je eigen vleeschelijken zoon en dochter wordt gegeven—zooals Eva zelve heeft gezegd!—“Omdat men zulke menschen +niet weerom kan vragen”!—Maar hemelsche goedheid, <span class="letterspaced">waarom</span> niet!—Zal het dan noodig zijn om juist op dezelfde manier uit te halen? Kan men niet eens eenvoudig een avondje geven: tong, +saucis, komijne, zoetemelksche en een taart....? “Te veel kosten”!—Nu ja, dat diner in <span class="letterspaced">De Arend</span> daar is ook wat tegen geprutteld; maar was er dan iemand die daarvan nog een cent te pretendeeren had?—“Geen kleeren? De +uniformrok?”—Mevrouw kan niet alles zeggen zonder spreken; maar als Eva binnenkort, ondanks papa’s tegenwerken, zorgt de stukken +van adeldom in haar bezit te krijgen, en alles bewezen is, dan zal manlief tóch wel aan een zwart pak moeten gelooven. Nota +bene, een graaf zonder een zwart pak!—Maar nu, ’t was hemeltergend. En daar stond je dan als <span class="letterspaced">vrouw</span> letterlijk als een kind, als een niets! ’t Was om razend te worden.—Toen de graaf—enfin Armelo—het antwoord aan den knecht +heeft gegeven: dat men zeer vriendelijk voor de beleefde uitnoodiging liet bedanken, toen heeft zij wel gezegd, dat mijnheer +zich vergiste, want dat hij <span class="letterspaced">aannemen</span> meende; maar de graaf—enfin Armelo—heeft als een gek volgehouden dat hij zeer goed wist wat hij zeide, en was de knecht—terwijl +haar letterlijk de vingers hebben gejeukt—half lachend heengegaan, natuurlijk lachend om de zotheid dat men voor zóó iets +bedankte.—Wát geld! had haar eigen zoon geen geld als water! Dat zei niet slechts Eva maar iedereen!—Mevrouw Armelo is woedend. +Geen wonder: heel Romphuizen is in beweging; alles kleedt zich voor van avond; en.... Ouwe tuinboonen zal ie straks hebben; +bij vergissing met het boonenkruid er onder; dat lust ie volstrekt niet. + +</p> +<p>“Wat wil jij Van Hake? Moet jij bijgeval ook naar de partij?” + +</p> +<p>“Nee mevrouw; daar behoor <span class="letterspaced">ik</span> niet; tenminste....” + +</p> +<p>“Natuurlijk; ik wist ook wel beter. Wat wou je?” + +</p> +<p>“Och mevrouw, onder ons gezegd, ik heb een kleine bestelling voor juffrouw Louise, maar ’t moet dood <span class="letterspaced">dood</span> geheim blijven, en daarom wou ik haar graag heel alleen spreken.” + +</p> +<p>“Is ’t weer in <span class="letterspaced">dien</span> tijd! Je weet wel Van Hake, dat wij geen menschen zijn die tegenwoordig voor Jan en alleman zoo maar klaar staan.” + +</p> +<p>“Ja mevrouw, dat weet ik heel best, maar ’t is iets, enfin. Mevrouw Helmond is gauw jarig, niewaar? We hadden zoo’n idee. +Eventjes mevrouw. Is Louise achter?” + +</p> +<p>“Ja, achter is ze zeker; want of ze het doet om me te plagen, maar dat zit letterlijk den heelen dag met den neus op haar +naald.—Zeg, heb jelui plan op een comedie misschien?” + +</p> +<p>“We wilden het liever dan een treurspel!” zegt Thomas snel. Daarop vliegt hij naar het kamertje waar hij Louise vindt; en, +als hij haar heeft gegroet, dan legt hij zijn vinger op den mond, en draait de deur op het slot. + +</p> +<p>Thomas Van Hake gevoelt zelf iets vreemds nu hij in dit kleine kamertje, zoo maar zonder verlof is binnengetreden, en, na +de deur te hebben gesloten, tegenover de blonde voormalige schoolkameraad <a id="d0e10431"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10431">270</a>]</span>staat die hem met haar groote blauwe oogen vragend aanziet, terwijl een blos haar vriendlijk gezichtje heeft gekleurd. + +</p> +<p>Thom heeft nooit gezien dat Louise zulke mooie oogen had.... Nú schijnt het echter alsof ze wat veel heeft gewerkt of—geschreid. + + +</p> +<p>“Ja Louise, dat is vrij brutaal om zoo maar binnen te komen en de deur op ’t slot te doen.” + +</p> +<p>“Zeker, wat moet dat beduiden Thomas?” + +</p> +<p>“Ik wou je alleen spreken.” + +</p> +<p>“Maar dan kan die deur toch wel open blijven?” + +</p> +<p>“Nee Louise, nee! Ik wil zeker zijn dat niemand ons overvalt. Er is haast bij ’tgeen ik te zeggen heb.” + +</p> +<p>“Is er iets kwaads Thomas? Je doet me schrikken!” + +</p> +<p>“Kwaad—nee, tenminste niets om van te schrikken.—Maar toch.... luister nu even, en laat die naald eens rusten.” + +</p> +<p>“Ja Thomas, maar ik kan wel hooren en werken tegelijk, want deze sortie heeft ook haast; ze moet over een half uur klaar wezen. +Ik maak die voor mevrouw Lens—natuurlijk in ’t geheim, je weet wel—zij moet er mee naar <span class="letterspaced">De Poel</span>.” + +</p> +<p>“Maar dat is God geklaagd!” roept Thomas op gedempten toon: “Jij zit hier je oogen rood te turen, en je zuster....” + +</p> +<p>“Stil Thomas, stil, niet over háár. Misschien geniet ik zelfs meer dan Eva, terwijl ik hier rustig zit te werken en zij haar +zorgen heeft voor haar toilet.” + +</p> +<p>“Louise, ik kwam hier om je te verzoeken aanstonds naar je zuster te gaan.” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Ik</span> Thomas? Zal ik haar moeten helpen; voor asschepoester spelen misschien? Nee Thom, dat meen je niet.” + +</p> +<p>“Zeker meen ik dat niet.—Je moet haar bewegen <span class="letterspaced">niet</span> naar <span class="letterspaced">De Poel</span> te gaan. Het mag, het kan niet. Dáárom Louise kwam ik hier.” + +</p> +<p>“Mag Eva niet naar dat feest gaan? En waarom niet?” + +</p> +<p>“Luister,” zegt Thomas; en in weinige oogenblikken heeft hij aan het meisje den hoofdinhoud zijner vermoedens en bezwaren +meegedeeld. Neen, alles kon hij haar niet zeggen, maar zijn moeder en hij, ze hadden nu de vaste overtuiging dat dokter werd +gekweld door zorgen, die hij uit overgroote liefde voor zijn vrouw te verbergen zocht. Ja, vooral dezen middag was het gebleken +dat dokter in een zeer gedrukte stemming verkeerde. + +</p> +<p>Sedert eenige dagen gebeurde het dikwijls dat dokter na het verrichten van eenige bezigheden in de apotheek nog eens in een +der kamers van het oude, nu ontmeubelde huis ging, om er eenige oogenblikken te vertoeven, zonder dat Thomas begreep wat hij +er eigenlijk deed. Dezen morgen nu, had Thom eensklaps in de voormalige huiskamer naast de apotheek, een slag gehoord alsof +er iets van boven neerviel. + +</p> +<p>“Nee, ’t was zoo erg niet;” valt Thomas zich zelven in de rede toen hij het meisje verbleeken zag: “Ik loop naar de deur,” +vervolgt nij: “en onwillekeurig luisterend, hoor ik nu nogmaals dien slag doch met de woorden er bij: “Dwaas! waarom gezwegen!” +Ik begreep nu dat dokter met den voet op den grond had gestampt <a id="d0e10481"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10481">271</a>]</span>zonder aan mijn nabijheid te denken. Of ik goed deed of niet.... zonder beraad opende ik de deur, en vroeg of dokter mij riep.—Vreemd, +ik zou zeggen met een bijna angstigen blik zag hij mij aan; maar spoedig zich herstellend, zeide hij, dat hij in ’t geheel +niet geroepen en ook niets noodig had. Maar, vermoedelijk toch vreezend dat ik het woord had verstaan, ’twelk hem in de eenzaamheid +was ontvallen, achtte hij het raadzaam om eenigszins in dienzelfden toon te blijven, en, in de apotheek terugkomende, hernam +hij: “’t Is me hinderlijk Thom, dat ik van middag naar die partij moet. ’t Gebabbel over Dirksen mag wat verminderen, maar +de gevolgen zijn toch grooter dan we ons in ’t eerst hadden voorgesteld. Er kon wéér zoo iets gebeuren. En dan....”—“Wat is +er nog meer dat u bezwaart?” vroeg ik met belangstelling. Toen Louise, vernam ik dat dokter een paar uur geleden Hendrik van +<span class="letterspaced">De Zonsberg</span> ontmoet had. De oude generaal die met de juffrouw eergisteren van <span class="letterspaced">De Godesberg</span> was teruggekeerd moest niet heel wel zijn. Hendrik was naar den notaris geweest om hem te verzoeken nog dezen avond bij den +ouden heer te komen. Ik kon dus wel begrijpen, zei dokter, dat hij geen trek had om nu naar een partij te gaan.” + +</p> +<p>“De generaal ziek!” valt Louise in: “Nee dan is het wel te begrijpen. Is hij er niet aanstonds naar toe gegaan?” + +</p> +<p>“Och Louise, dat is nu het groote punt in quaestie. De generaal zegt kort en goed, dat je zuster—mevrouw Helmond—de tering +niet naar de nering zet, en wanneer dokter haar daarin blijft stijven, dat hij dan niets meer van hem weten wil.—Je moet er +niet van praten Louise, maar zieje, dát is de zaak. En nu zul je ’t begrijpen, hoe ik om dien besten dokter in angst zit. +Zelf niet heel fiksch tegenwoordig,—nee, recht gezond is hij niet—onder den druk zijner belasterde praktijk; in zorg over +de gezondheid van dien geliefden pleegvader, die hem echter niet wil ontvangen; zeer zachtjes; in zorg misschien ook over +die boodschap aan den notaris; ja wie weet als de oude heer zijn testament eens ten nadeele van dokter veranderen liet....!” + + +</p> +<p>“Zou dat mogelijk zijn? Maar dán nog.... Eva zegt altijd....” + +</p> +<p>“Dat dokter rijk is niewaar?” valt Thomas fluisterend in: “Nee Louise<span id="d0e10497" class="corr" title="Niet in bron">,</span> uit te ver gedreven liefde, uit valsche schaamte heeft hij háár, en uit onbaatzuchtige vriendschap heeft hij moeder en mij +in den waan gebracht dat hij van zich zelven middelen bezat. Maar ik weet ’t beter! Onder de tegenstrijdige praatjes, die +er in den laatsten tijd zoo veelvuldig over mijn weldoener liepen, behoorde ook de verdenking dat hij bij notaris Zoutenheer +diep in de schuld zit, ja zelfs dat andere personen hem gewillig met eenige duizenden hebben bijgesprongen.” + +</p> +<p>“Heb ik het niet gedacht!” zegt Louise, en dan: “En jij Thom, geloof jij dat ook?” + +</p> +<p>“Ja, en ’t is daarom voornamelijk dat ik hier kom. Ik geloof, ik weet bijna zeker Louise, dat mijn brave vriend in de schromelijkste +moeielijkheden zit. Spaar me de bewijzen. Maar geloof me, naar <a id="d0e10504"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10504">272</a>]</span>mijn innige overtuiging zou je aan dokter en zijn vrouw de grootste weldaad bewijzen, indien je ze bewegen kondt om van avond +<span class="letterspaced">niet</span> naar <span class="letterspaced">De Poel</span> te gaan maar <span class="letterspaced">wel</span> naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>. En jij Louise”—hij vat in zijn gejaagden ijver de rappe hand van het meisje: “jij zult wel weten hoe je het aanleggen moet; +je zult je zuster alles aan ’t verstand kunnen brengen. Paai haar desnoods met een rijke erfenis van den generaal, als je +om Godswil mijn besten dokter maar helpt redden. Och lieve Louise, ik zou je eeuwig erkentelijk zijn.” + +</p> +<p>’t Was getooverd, maar zelfs onder dit gesprek door heeft Louise de laatste hand aan haar sortie kunnen leggen. + +</p> +<p>“Ei zoo, heb jelui de rollen al verdeeld?” vraagt mevrouw Armelo, die Louise straks met haar simpel stroohoedje op, en een +pakje onder de eenvoudige mantille verborgen, aan de zij van Thomas de woning ziet verlaten: “Moeten er nog meer in den arm +worden genomen? Als jelui verlegen bent, je zoudt voor mij op een rol kunnen rekenen.” + +</p> +<p>“Misschien de mère noble Duègne!” roept Thomas.—Mevrouw begreep het niet recht: + +</p> +<p>“Best, bestig, ik hou me daaraan!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>August en Eva hebben vroeg en zeer vluchtig gegeten, want Helmond had nog ’t een en ander te doen,—waardoor hij zeker weer +zoo afgetrokken is geweest, denkt Eva—en Eva zelve moest alles nazien wat haar zooeven uit Utrecht is bezorgd, om zich daarna +te kleeden, ’t geen ze niet graag zoo overhaast doet. + +</p> +<p>“Zei je iets August?” + +</p> +<p>“’t Kwam me voor dat je wat bleek zag Eva. Mij dunkt beter ten halve gekeerd dan.....” + +</p> +<p>Eva met groote verbazing: “Ten halve gekeerd....? Je bedoelt toch niet om par exempel nog thuis te blijven? Nee maar lieve +beste papa’tje in spe, nu moet ik toch heusch om je lachen. Wou je me <span class="letterspaced">thuis</span> laten?” + +</p> +<p>“Ik ben waarlijk bang dat je je te veel zult vermoeien. ’t Is eigenlijk een dolle geschiedenis.” + +</p> +<p>“Een dolle geschiedenis!? Maar die jij hebt goedgevonden.” + +</p> +<p>“Ik....? Nee! nee Eva, goedgevonden heb ik het niet.” + +</p> +<p>“August, als je nu in ernst wilt dat de partij me geen kwaad zal doen, agiteer me dan niet vooraf.—Je bent een beste man, +maar je hebt iets dat niet goed is.—Kijk nu niet boos, ’t is zoo heel erg niet: je bent wat zwaartillend. Stil, ik weet wel +dat het nu allemaal hartelijkheid is, en zorg voor ons popje meteen; maar men moet niet <span class="letterspaced">overdrijven</span>. In den beginne toen we zoo zuinigjes, zoo doodeenvoudig moesten leven—in een hondenhokje—omdat men volstrekt geen middelen +had, toen kon mijn goede man niet van het burgemeestershuis hooren of er rezen bergen van bezwaren; en,—nu men bewezen heeft +dat men zeer goed over dat alles kan heenkomen, nu....” +<a id="d0e10550"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10550">273</a>]</span></p> +<p>“Eva, je spreekt altijd weer alsof ik over schatten te beschikken had, terwijl .... ja waarachtig, terwijl...” + +</p> +<p>“In ’s-hemelsnaam August, begin nu niet weer van voren afaan. Ik vergeet niet zoo licht wat je mij eens hebt gezegd. Waarlijk +op dat punt ben ik heel gerust, en, als er toch weer gezwaarmutst wordt, dan denk ik: dat zal wel slijten mettertijd. Maar +manlief, je moet dat nu niet op een ander terrein overbrengen. Dat je zorg voor me hebt, dat doet me recht veel plezier, maar +<span class="letterspaced">getob</span> .... nee! eerst <span class="letterspaced">niet</span> goedvinden, dan wel goedvinden, dan weer: we moesten nu tóch maar thuisblijven.... Hoor eens Evertje Zwaarhoofd, we gaan +nu van avond dol prettigjes naar de Debecque’s en dan zal ik stellig niet te veel dansen, en dan pruttel jij niet meer en +je kijkt me niet zoo zwart, baasje, maar je geeft me nu een fermen zoen.—Ziezoo!” + +</p> +<p>Nu Eva zich snel heeft verwijderd, valt Helmond als geknakt, in een der zachte voltaires neer. Hij gevoelt wel dat hij in +kracht—in zedelijke kracht vooral—sinds zijn huwelijk is achteruitgegaan.—Hij <span class="letterspaced">durft</span> niet meer. In den aanvang was hij op den goeden weg. Te Parijs heeft hij getoond dat hij als man kon handelen, zelfs tegenover +die aangebeden, zoo schoone als talentvolle vrouw.—Maar toen gold het zijn plicht als dokter; zijn plicht jegens een weldoener +en geliefde pleegzuster. In zulk een geval zou hij immers ook nu nog krachtig zijn, indien Eva anders wilde dan hij.—Evert +Zwaarhoofd! Ha, misschien heeft zij toch een beetje gelijk. Is die toekomst dan werkelijk zoo duister? Is een schuld van eenige +duizenden guldens dan een onoverkomelijke....? De praktijk zal zich wel spoedig herstellen: en dan .... in de toekomst: Oom +Van Barneveld!.... Helaas! ja, <span class="letterspaced">oom Van Barneveld</span>! + +</p> +<p>—Maar ’t is waar, een groote reden van bezorgdheid om nu feest te gaan vieren, is juist het bericht dat de generaal niet heel +wel is. + +</p> +<p>Ofschoon oom al twee dagen terug was, August heeft geen poging gedaan om nog eens te beproeven of een afwezigheid van zoo +vele weken ook gunstig heeft gewerkt. Hij heeft er zeer tegen opgezien, en kon er niet toe besluiten alvorens hij eenig antwoord +op zijn brief aan Jacoba zou hebben ontvangen; immers hij vermoedt dat een verbod om hem te schrijven oorzaak van haar stilzwijgen +is.—Maar ja, indien hij had geweten dat zijn pleegvader ziek was....! + +</p> +<p>’t Is zonderling! Nu hij dan toch naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zou willen gaan, om—na dat treurig bericht—dien ouden man te ontmoeten, en, of hij wilde of niet, de hand te drukken totdat +hem de tranen in de oogen zouden springen, nu staat hij alweder voor een genot, ’twelk hij Eva er voor zou moeten ontnemen. + + +</p> +<p>—Maar ook, de generaal heeft immers niets van zich doen hooren; men vernam <span class="letterspaced">toevallig</span> dat hij terug en een weinig ongesteld was. ’t Zal zoo erg niet wezen. Door niet naar <span class="letterspaced">De Poel</span> te gaan, stuurde men bovendien het heele feest in de war; ja zelfs als Eva alleen ging. En, alleen te gaan; nee, dat zou +haar zeker niet bevallen. Enfin! morgen dan naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, morgen! +<a id="d0e10589"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10589">274</a>]</span></p> +<p>“Mevrouw,” zegt Kaatje terwijl ze Eva’s vriendelijk en keurig gemeubileerd boudoir is binnengetreden: “mevrouw, daar is de +juffrouw van den kapitein: uw zuster zal ik maar zeggen.” + +</p> +<p>“Hé, wat wil die?—Laat maar wachten in de zaal Kaatje.” + +</p> +<p>Neen, wachten kon Louise niet. Zij klopt aan de deur van Eva’s boudoir. + +</p> +<p>“Binnen!—Hé, kom je tóch boven Louise? Wat heb je kindlief? Is er onraad dat je zoo’n haast maakt? Je ziet me hierin een ergen +boel; maar dat kleeden voor een partij waarop men zoowat de eerste zal zijn, is nog al lastig, tenminste zonder kamenier. +Hé, zie jij eens eventjes, valt die berthe van achteren goed? Ja, in zoover kom je me heel van pas zusjelief. Hangt ze goed? +Mooie blauwe japon niewaar? Nog uit Parijs meegebracht, vin jij ’em te laag? Maar wat heb je anders aan een tamelijk mooien +hals niewaar? Men kan letterlijk niets zien met zoo’n kleinen spiegel.” + +</p> +<p>“Eva, ik zou je heel graag helpen, maar liever om je weer uit te kleeden dan je verder toilet te helpen maken.” + +</p> +<p>“Watblief?” zegt Eva verrast. + +</p> +<p>“Je weet Eva-lief, dat ik je niet te veel met mijn visites lastig val, sedert ik zeer tegen je zin blijf werken zooals ik +meen dat mijn plicht is....” + +</p> +<p>“Lieve schepsel, kom me nu niet met de opsomming van al je verdiensten in de war brengen. Je bent een zeer handig meisje, +dat weten we wel.—Nu kindlief, al dadelijk die waterlanders, foei! Ik zeg het niet uit boosheid. We waardeeren je immers en....” + + +</p> +<p>“Och dat is niet noodig, volstrekt niet;” zegt Louise half schreiend; en dan zich spoedig herstellend: “Wij hebben ieder onzen +eigen weg Eva, en ik bedoelde alleen dat ik niet zonder toestemming hier op je mooie kamer zou gekomen zijn als ik er geen +reden voor had.” + +</p> +<p>“Komaan kindlief, wat heb je dan, zeg?” + +</p> +<p>“Eva, je moet niet naar die partij gaan.” + +</p> +<p>Eva houdt nú eens een witte camelia en dan een takje zeer fijne vergeet-mij-nietjes tegen haar prachtig zwart glanzend haar. + + +</p> +<p>“Ei, <span class="letterspaced">niet</span>! En waarom nie.... te.... Louise?” + +</p> +<p>“Omdat.... omdat je man, de goede dokter er ziek van zal worden.” + +</p> +<p>“Och kom! Hé, hoe weet <span class="letterspaced">jij</span> dat zoo, beste kind?—Och kijk nu eens heel eventjes, wat vin je mooier? Deze witte niewaar?” + +</p> +<p>“Eva, je denkt dat het geen ernst is....” + +</p> +<p>“O volstrekt niet; nee dat denk ik in ’t geheel niet. Als jij me nu even zegt wat je mooier vindt, wit of blauw, dan zal ik +je zeggen hoe het komt dat ik aanstonds alles begrijp, en me toch kalm kan blijven kleeden. <span class="letterspaced">Wit hé</span>?—Nu dan: Dokter heeft een visite bij pa gemaakt, en gezegd dat hij geen plezier in het feest had, omdat ie bang was dat ik +me wat te veel vermoeien zou. Zie, dat zijn nu zulke kleine zaakjes daar zusje nog niet van weten mag.—Zeg, heb ik ’t mis?—Och +geef eens even dat diamantdoosje aan. Nog uit Parijs meegebracht.” + +</p> +<p>“Eva, je laat me niet uitspreken en hebt misgeraden bovendien. <a id="d0e10635"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10635">275</a>]</span>Lieve zuster, luister nu even: Er is waarlijk geen gekscheren mee.—Och laat die bloemen en diamanten een oogenblik rusten +en hoor wat ik je ernstig zeggen wil.” + +</p> +<p>Met een wel wat gemaakte belangstelling luistert Eva nu naar de zuster die de tolk is van de zorgen, waardoor de goede Thomas +ten behoeve van den dierbaren meester werd gekweld. + +</p> +<p>Een betere keus, meende Thom, had hij niet kunnen doen. Louise zou met kalmte en verstand haar zuster op de hoogte van den +wezenlijken toestand van zaken brengen. Een andere weg was er niet. Dokter scheen verblind te zijn, en—maar Thomas zou dit +aan niemand, neen zelfs niet aan zijn moeder durven toevertrouwen—de arme man moest reeds in groote ongelegenheid verkeeren, +ja waarschijnlijk had hij reeds de eerste schrede op een zeer gevaarlijken weg gezet! Immers, toen Thomas eenige dagen, nadat +hij de beide bankbriefjes van Helmond had ontvangen, er een van wilde uitgeven, toen heeft het zijn aandacht getroffen, dat +het dezelfde nummers waren, die hij kort te voren aan Helmond had gebracht, als zijnde de opbrengst der laatste lijst ten +behoeve van Doneries monument.—Ja, ook de stempels van eenige firma’s aan de achterzij, hebben hem overtuigd dat het dezelfde +briefjes waren, die Helmond in een la van zijn schrijftafel had geborgen, met de woorden: “Ziezoo, dat ligt daar rustig totdat +het monument zal zijn afgeleverd.”—Van Hake zou vroeger misschien al spoedig tot het besluit zijn gekomen, dat dokter die +briefjes voor specie of wel tegen ander bankpapier had ingewisseld, doch nú, sedert de ervaringen der laatste dagen, moest +hij het ergste vreezen. Reeds tot drie malen toe heeft dokter het geldbakje uit de toonbanklade in zijn porte-monnaie geledigd +met de opmerking, dat hij tegenwoordig telkens gebrek aan klein geld had, terwijl hij dezen morgen met een zonderlinge ongedwongenheid +Thomas om vijf enkele guldens heeft gevraagd, “aangezien hij thuis niet anders dan groot bankpapier had, en men de meiden +moeielijk om te wisselen kon uitzenden, dewijl mevrouw ze niet goed missen kon.” + +</p> +<p>Thomas Van Hake gelooft dat hij wel een groote domoor zou moeten zijn, als hij mis heeft gezien; en vurig hoopt hij dat Louises +gang naar het doktershuis gezegend zal wezen. + +</p> +<p>“Zoo, is dát nu de zaak Louisje-lief?” zegt Eva met kwalijk bedekten spijt: “Meenen sommige menschen dat <span class="letterspaced">ik</span> den goeden dokter aanzet om hooger te vliegen dan wij kunnen—ik gebruik je eigen woorden, je hoort het.—Weet je wat? doe +jij dan lieve kind, het compliment aan die menschen terug, en zeg hun dat Eva Helmond verstandig genoeg is om te weten wát +haar convenieert; maar vooral ook: dat de allerknapste en allerverstandigste man uit dit heele babbelnesterige Romphuizen, +zeker wel weten zal wát hij doen en wát hij laten moet.” + +</p> +<p>“Maar Eva, ’t is immers toch mogelijk dat Helmond om je genoegen te doen, niet alles zegt; en dewijl hij—zooals je zelve bekend +hebt—telkens bezwaren heeft, inderdaad <span class="letterspaced">veel</span> meer uitgeeft dan hij in redelijkheid zou mogen en kunnen.” +<a id="d0e10653"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10653">276</a>]</span></p> +<p>“Nee kind, dat is <span class="letterspaced">niet</span> mogelijk. Een jong meisje zooals jij, die zoowat niets van de wereld heeft gezien,—nee ’t is je schuld niet, maar zoo iemand +meet alles naar zich zelve af. Een man zooals de dokter, is geen Louise Armelo. Wat zulk een man zegt, dat <span class="letterspaced">is</span> zoo, en wat hij doet dat moet men in Romphuizen niet blieven te bevitten of.... te <span class="letterspaced">misgunnen</span>, voilà le mot! Ik zeg dat niet op jou, kind.—Maar brisons!—Wie heeft je met al die wijsheid hierheen gezonden?” + +</p> +<p>“Eva dat doet er niet toe. Maar als—ik zeg <span class="letterspaced">als</span> het nu eens waar was, en Helmond reeds diep in de schulden zat, <span class="letterspaced">hoe</span> zou hij er uit kunnen raken? Ik zeg: <span class="letterspaced">gesteld eens</span>!” + +</p> +<p>“Och kind, je verveelt me. Is dit een moment voor al dat gebeuzel!” + +</p> +<p>“Eva, ik vraag je: wie zou in zulk een geval de eenige zijn van wien hij hulp zou kunnen verwachten?—Van wien anders dan van +zijn pleegvader? En—die pleegvader is ziek teruggekomen.—Bij de verwijdering die er tusschen ulieden moet bestaan—terwijl +je die ongesteldheid had moeten aangrijpen om je te verzoenen door een spoedig en hartelijk bezoek,—zal de generaal nu straks +vernemen dat gijlieden, op ’t prachtigst uitgedost, <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> voorbijrijdt zonder je om hem te bekreunen, terwijl je op <span class="letterspaced">De Poel</span> een vroolijke partij gaat bijwonen.” + +</p> +<p>“Waarlijk, ik maak je mijn compliment! Dat is in ons belang allerliefst door je berekend Louise. Je hebt een speculatieven +geest. Uit vrees voor een mogelijke onterving, moeten we bij dat oude potstuk gaan opzitten en pootjes geven niewaar? Weet +je wat die generaal is? Die man is een trotsch, een onverdraaglijk hoogmoedig despoot. Wil je weten wat ik hoop kind? Ik hoop +dat menheer de generaal—die mij schandelijk durfde beleedigen en blijft beleedigen —dat hij zich straks zóó wel gevoelt dat +hij, zonder vrees voor instorten—je ziet ik wensch den man van harte beterschap—enfin, zóó wel, dat hij voor ’t open raam +aan den straatweg zal kunnen zitten om ons “zoo prachtig uitgedost” eens ter dege te kunnen opnemen, wanneer we hem in de +mooie open fourgon uit <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>, triomfantelijk voorbijrijden!” + +</p> +<p>Louise moet het uiterste wagen: + +</p> +<p>“Eva, als ik nu eens zeker, eens <span class="letterspaced">heel</span> zeker wist dat je Helmond op dit oogenblik met niets gelukkiger zoudt kunnen maken dan met het besluit, om, inplaats van +naar <span class="letterspaced">De Poel</span>, met hem naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te gaan....” + +</p> +<p>“Zeg eens, zeer belangstellend zusje, ben je ook soms een <span class="letterspaced">heel klein beetje</span> jaloersch dat Louise Armelo <span class="letterspaced">niet</span>, en Eva Helmond wél naar dat feest gaat? Maar stel je gerust, tegen mijn jaardag kindlief, zullen we het hier eens heldertjes +overdoen, en, al bedanken papa en mama dan óók weer uit een bespottelijke mesquinerie, we zullen zorgen dat jij er bij komt. +Met mijn zijden ruit—nog van Den Haag—zul je een heele parade maken. Men denk er dan aan zusje: naaistertjes ja zelfs <span class="letterspaced">naaistertjes in het geheim</span>, ze wonen op den duur geen feesten bij in den hoogeren stand.” +<a id="d0e10715"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10715">277</a>]</span></p> +<p>Louise was te vol, zij kon niet meer spreken. Zij moest het wel opgeven Eva tot betere gedachten te brengen.—En dan, telkens +gegriefd te worden! O het deed haar zoo zeer. Maar toch, het antwoord op Eva’s laatste woorden, ’twelk zoo voor de hand lag, +zij mocht het alleen <span class="letterspaced">onhoorbaar</span> uitspreken: “Maar, naaistertjes in het geheim, ze mogen wel vijftig zuur verdiende guldens betalen aan een huwelijksdiner, +voor een zuster <span class="letterspaced">uit den hoogeren stand</span>!” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Was inderdaad een prachtig feest, ’twelk de Debecque’s ter eere van hun in het moederland teruggekeerden zoon Archibald +gaven, en waarvan die zoon de eer—zooals reeds vernomen werd—recht hoffelijk op dokter Helmond en zijn vrouw heeft overgedragen. + + +</p> +<p>Van halfzes tot zes uren ongeveer, hebben de koetsen aanhoudend gerold. Voor ’t meerendeel in gala-costuum, zijn de gasten +in een der ruime benedensalons ontvangen. Nadat de genoodigden, op een paar heeren na, voltallig waren, werd men beleefdelijk +verzocht zich mee naar buiten, naar “de groene kamer” te begeven. + +</p> +<p>De groene kamer was een groote rotonde, onder zwaar eiken- en beukenhout, tusschen de stammen dichtgegroeid met acacia- kamperfoelie +en jasmijnstruiken, zoodat men binnen die rotonde—waarheen een klein slingerpad leidde—geheel in ’t groen, en onbespied zat. +Een aantal gemakkelijke tuinbanken—voor deze gelegenheid alle met kussens bedekt—stonden meerendeels in ’t ronde der groene +kamer, terwijl aan de eene zijde een groote tafel was geplaatst, waarop zich een menigte benoodigdheden van porselein en zilver +bevond, zoowel voor de thee, die hier zal gebruikt worden, als voor de vele versnaperingen die er mede gereed staan. Echte +havanna’s en manilla’s ontbreken er mede niet, en—”’t Is zeker een groot voorrecht om in zulk een groene kamer thee te drinken,” +zegt Archibald terwijl hij den heeren een sigaar presenteert: “want juffrouw Natuur heeft hier behoorlijk voor ventilatie +gezorgd.” + +</p> +<p>Niemand, die de schaar der gasten opmerkzaam beschouwt zal, durven ontkennen dat mevrouw Helmond, zoo niet de jongste dan +toch zeker de schoonste is van de vele oudere en jonge dames, die de groene kamer binnen haar suizende en geurende wanden +vereenigd ziet. Eva is niet ijdel op haar schoonheid—althans ze gelooft niet dat ze dááraan ooit voedsel heeft gegeven; maar +nu, in haar prachtig blauw damastzijden kleed, met de witte camelia in de haren; de witte kanten berthe langs de blanke schouders +waarover de zwarte lokken wiegen; zonder eenig ander versiersel dan het stel kleine diamanten, ’twelk August haar te Parijs +had gekocht; zooals <a id="d0e10735"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10735">278</a>]</span>zij daar zit, naast mevrouw de gravin Van Leeuwen die zeer besproeteld en tamelijk corpulent is, en naast de burgemeestersvrouw +die vijf en veertig jaren telt; nu zij, schuin tegen haar over, de schichtige gastvrouw ziet, met een heel mooie muts op de +peper-en-zoutkleurige boucles, en twee geagiteerde kleurtjes op de wangen; nu zij daar, overal verspreid, de leden van haar +sekse opmerkt, in ’t rood en ’t wit, in ’t havanna en korenblauw, in ’t neteldoek en barège—nu ze eindelijk opstaat omdat +ze een paar heeren die haar in beslag hadden genomen, wel kwijt wil wezen, en zegt dat ze mevrouw Debecque eens even wil toespreken +ja—nu zij, gracelijk knikkend, de gedesoeuvreerde aansprekers voorbijgaande, in haar ruischend kleed de rotonde, ten aanschouwe +van zoo velen, doorschrijdt, nu gevoelt Eva iets <span class="letterspaced">vorstelijks</span>, iets ’twelk haar het hoofd wat fierder doet opheffen, en glimlachen.... enfin zooals een geboren <span class="letterspaced">gravin Van Armeloo</span> zou hebben geglimlacht. + +</p> +<p>Archibald Hardenborg heeft aan papa Debecque beloofd, te zullen zorgen dat de partij niet stijf werd. Er is dan ook geen quaestie +van. In de groene kamer heerscht al spoedig een drukte en beweeglijkheid van plaatsverwisseling—om elkander eens toe te spreken—dat +er maar al te weinig wordt gelet op de waarlijk schoone muziek der *** kapel, die, aan de buitenzijde der groene kamer geplaatst, haar welluidende tonen deed hooren.—De echte muziekliefhebbers, +of ook de paartjes, die eens naar een rustiger kout verlangden, zelfs heeren die nog wel voor ’t vallen van den avond een +kijkje in de plaats willen nemen, ze verlieten al van lieverlee de kamer, waarin —zooals dominee Hoogerberg aan zijn vriend +den burgemeester verzekerde: “het zeker overheerlijk moest wezen, om op een schoonen zomerzondagmorgen nog eens in alle stilte +een preek te kunnen nazien;” en waarin—zooals Piet Lovers, de bleeke candidaat-notaris, die al acht jaar geëngageerd is, zijn +Marietje toefluistert: “waarin hij ’s avonds vooral bij maneschijn, wel zoo eens heelemaal met haar alleen zou willen zitten.” +’t Was een verschrikkelijk vak dat notariaat!—En Marietje nadenkend met een zucht: + +</p> +<p>“Zou je niet kunnen uitvinden om bijvoorbeeld papier van boombast te maken Piet?” + +</p> +<p>“Marietje-lief dat is al uitgevonden; ’k las het immers laatst in de krant.” + +</p> +<p>“Och heer!” zegt Marietje en later: “Maar Piet dan iets anders, zoo iets in dien geest?” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Toch niet ernstig die ongesteldheid, dokter?” vraagt de gastheer: “’t Was een <span class="letterspaced">groote</span> teleurstelling dat de generaal liet bedanken. Ja, onder ons gezegd, indien de partij een nadere kennismaking met Archibald.... +Begrepen!? Allerliefst kind, Jacoba, allerliefst! Wat scheelt den generaal?” + +</p> +<p>Helmond is schijnbaar afgetrokken. + +</p> +<p>“Pardon..... ik zag daar; ik meende..... Die ongesteldheid? Och, dat beteekent niet veel, tenminste ....” + +</p> +<p>“’k Dacht het wel! Al te bang voor uitgaan!” Roepend: “Archibald! <a id="d0e10767"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10767">279</a>]</span>—Zieje, ’t heeft niets te beteekenen die ongesteldheid.” + +</p> +<p>“Watblief, ongesteldheid? Ben je niet fiks mijn brave Aesculaap? Wat bedoelt u papa?” + +</p> +<p>“Ik meen van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>.” + +</p> +<p>“Ja .... ja, dat is treurig; maar wat er aan te doen! ’k Heb het plezier gehad haar eens te zien; bleek lief! Ah ja, we spraken +van den generaal; dus niet gevaarlijk? Komaan!—Zeg dokter, in vertrouwen—Papa <span class="letterspaced">niet</span> luisteren—ben je niet in den derden hemel? Mijn goeje deugd, wat een prachtige vrouw! Als ze van avond geschaakt is, telegrafeer +dan maar op mijn signalement! A propos, is dat die majoor Kartenglimp? Die man is later gekomen hé? Hij is een intieme van +je, niewaar?” + +</p> +<p>“H’m, intiem!” zegt Helmond. + +</p> +<p>“O, ik dacht ’t, omdat je straks zoo’n heelen tijd met hem wandelde....?” + +</p> +<p>“Ja wel, hij is een patiënt van me;” zegt Helmond schijnbaar kalm doch met inwendige ontroering, want hij had er bij kunnen +voegen: Eigenlijk ben ik er nú een van hem. + +</p> +<p>“Allemachtig bekend gezicht! Wil je me eens eventjes aan hem voorstellen?—.... Ha zoo, ’t plezier den majoor Kartenglimp te +zien?—Nee majoor, pardon, dat is van middag al meer gebeurd, een Debecque ben ik niet. Mama heeft me lager bij den weg gehouden. +Mijn vader heette Hardenborg, om je te dienen. U bent ook in Indië geweest niewaar?” + +</p> +<p>’t Was goed dat op ditzelfde oogenblik een snel voorbijvliegend dametje—wij gelooven niet uit ondeugd—den majoor zóó tegen +den arm stiet, dat het kopje ’twelk hij in de hand hield op den grond viel, en de thee over het neteldoeksch kleed van het +dametje werd uitgestort. + +</p> +<p>Ja, dat was een zeer gelukkig intermezzo, want bij Archibalds meedeeling en vraag, is het Kartenglimp geweest alsof hem “de +dood op den rug sprong”. Op gezag van mijnheer Kippelaan,—mijnheer Kippelaan had het van den horlogemaker, die wekelijks klokken +en pendules bij den baron Debecque ging opwinden, <span id="d0e10793" class="corr" title="Bron: wie "></span><span class="letterspaced">wie</span> kon het dus beter weten—op gezag van Kippelaan heeft hij in de stellige meening verkeerd, dat de jonge luitenant: <span class="letterspaced">Debecque</span> heette, en zee-officier op non-actief was. + +</p> +<p>Tusschen het vliegende dametje en den majoor worden nu eenige verontschuldigingen gewisseld. Aller oogen zijn natuurlijk op +het met thee gekleurde japonnetje gevestigd, en <span class="letterspaced">niet</span> op het vuurrood, ’twelk het gelaat van den majoor had bedekt, maar dat—zoo het al gezien werd, in alle geval op rekening +van het ongeluk moest gesteld worden. + +</p> +<p>Kartenglimp sprak met een paar dames over uitwasschen en ’t vreeselijke <span class="letterspaced">jammer</span> van een dameskleed zoo geheel onwillekeurig te hebben bezoedeld; terwijl hij intusschen den zoon des huizes geheel vergeten +scheen. + +</p> +<p>“’t Is ongelooflijk” fluisterde Archibald tot Helmond: “zooals die majoor op een vent lijkt dien ik eens, drie jaren geleden, +in Indië <a id="d0e10812"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10812">280</a>]</span>heb gezien; maar dat was er een die minder verlegen was op ’t punt van damesjaponnen. ’t Is vreemd! En vijf jaar is hij in +’t land niewaar?” + +</p> +<p>“De majoor woont ruim twee jaar hier, maar een allervleiendst vaarwel van zijn mede-officieren, toen hij Indië verliet, ’t +welk ik lezen mocht, was gedagteekend: Juni 18.. nu ruim zes jaar geleden.” + +</p> +<p>“Ei ’t is zonderling! Men zegt wel eens dat Onze Lieve Heer geen twee blaadjes eender gemaakt heeft, maar die majoor en de +kapitein Ronner, dat gemeen individu, ze mogen dan voor de blaadjes niets bewijzen, voor de menschen gooien ze de stelling +totaal op straat.—Ah ha! mijn lieve freules!” vervolgt hij, zich eensklaps terzijde wendend, tot de dochters van den baron +Narwal—een zeer vermogend edelman, wiens buitengoed omstreeks een uur van <span class="letterspaced">De Poel</span> lag: “’t wordt al wat donker voor de groene kamer niewaar? Nu moeten de dames mij eens het groote voorrecht gunnen om zóó, +ziezoo, bras-dessous bras-dessous, de vijvers met haar rond te wandelen. Papa had ze voor deze gelegenheid willen laten droogmalen +om ze dan met Rijn-wijn te vullen, maar de snoeken hebben dat afgestemd, hé!—Ah zie, onze brave lampenisten zijn al met de +verlichting bezig.—Freule Marie,—al geëngageerd voor de eerste wals..... Freule Rosa,—voor de eerste quadrille....? Welzeker, +’t bal zal binnen zijn!—’t Was eerst plan om buiten te dansen, maar, van een concurrentie met de muggen hebben we afgezien.—Geen +eerste wals meer? O, dat is verschrikkelijk! De galopade....? Ai, dat is jammer, de eerste galopade heeft mij mevrouw Helmond +al toegezegd.” + +</p> +<p>“Ah zoo, dan heeft mijnheer Debecque de mooie doktersvrouw zeker vooruit gevraagd, want al vroeg hoorde ik haar tot dien majoor +zeggen dat ze geen dans meer open had.” + +</p> +<p>“Abuis schoone freule: menheer <span class="letterspaced">Debecque</span> heeft niemand vooruit gevraagd,” zegt Hardenborg, en meent het aardige freuletje, in ’t lila satijn, zóó wel een beetje te +mogen foppen: “Een lief gezichtje die doktersvrouw;” voegt hij er bij, op dien halfvragenden toon, om—casu quo—niet nóg eens +zeer te doen. + +</p> +<p>“Lief! ik vind haar bepaald prachtig!” zegt freule Marie; “’t Is een ware beauté.” + +</p> +<p>“Ja ik kan haar niet genoeg aankijken;” zegt Rosa. + +</p> +<p>“Ze heeft compleet iets vorstelijks,” herneemt Marie: “mij dunkt ik heb nooit zooveel charmes bijeen gezien.” + +</p> +<p>“En naar ik hoor moet ze zoo prachtig zingen. Je kunt je haast niet begrijpen mijnheer Debecque, dat zoo’n mensch van geen +geboorte is. ’t Schijnt wel alsof er altijd iets aan ontbreken moet.” + +</p> +<p>“Fameus jammer!” zegt Hardenborg, die nu vis-à-vis freule <span class="letterspaced">Rosa</span> vooreerst maar een <span class="letterspaced">Debecque</span> zal blijven. + +</p> +<p>“O, dat idee heeft me geen oogenblik gehinderd;” valt Marie in: “Nee, weet u wát me hinderde .... Hé dat is mooi die verlichting +à giorno, mooi in het water;—het choqueerde me geweldig zooals die oude majoor Katten- of Kartenglimp haar het hof stond te +maken. Die man heeft een leelijk gezicht.” +<a id="d0e10846"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10846">281</a>]</span></p> +<p>“Hé, vindt u freule?” + +</p> +<p>“Pardon, ’t is misschien een vriend?” + +</p> +<p>“Foei Marie, je zegt ook maar alles!” + +</p> +<p>“Ja ’t is onverstandig. Ik denk wat al te dikwijls overluid. U neemt het niet kwalijk luitenant?” + +</p> +<p>“O volstrekt niet! Om je de waarheid te zeggen freule, ik ben het volmaakt met je eens; de manier waarop die majoor straks +het mooie vrouwtje courtiseerde ’t was....” + +</p> +<p>“<span lang="fr">A-bas!</span>” zegt freule Marie. + +</p> +<p>“<span lang="fr">Au fond commun;</span>” stemt Rosa. + +</p> +<p>Hardenborg werd zeer warm van binnen,—Harmonie!—Mooie muziek!—Hij sloot die beide, hem anders heelemaal onbekende armpjes +wat vaster,—vooral dat armpje links aan de zij van het hart;—niewaar, ’t pad werd zoo smal, en.... ’t Was nu jammer dat die +kleine van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> er niet bij was. Dan—dán kon men misschien ineens besluiten: voor ’t oogenblik: Links, nominatie nummer één!—<span lang="fr">En avant</span>! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Juist tegenover de plek, waar het vuurwerk zou worden ontstoken, was een groote cantine geplaatst, waar wijn, limonade en +sorbets benevens allerlei fijne gebakken werden aangeboden. + +</p> +<p>Reeds een groot aantal gasten bevond zich daar koutend en genietend bijeen. + +</p> +<p>“Een allerliefste avond;” zegt een der heeren. + +</p> +<p>“Wel iets bijzonders voor ons kalme Romphuizen;” antwoordt juffrouw Lansveld. + +</p> +<p>“En de feesten zullen elkander zoo spoedig opvolgen,” zegt mevrouw Lens, terwijl zij de keurige met wit dons omzette sortie, +door Louise Armelo gemaakt, een weinig lager laat zakken: “Tenminste ik heb mijn woord al moeten passeeren aan mevrouw Helmond +voor—ik meen den acht en twintigsten September.” + +</p> +<p>“Ja juist. Ik ben ook gevraagd!” klinkt het hier en daar. + +</p> +<p>“Allerliefst!” + +</p> +<p>“Prachtige gelegenheid in ’t nieuwe doktershuis!” + +</p> +<p>“Recht lieve menschen!” + +</p> +<p>“Puissant rijk!” + +</p> +<p>“Hé puissant?” Zeer zachtjes: “Ik dacht dat het veel uiterlijk was. De praktijk verloopt bepaald!” + +</p> +<p>“O geen wonder menheer: heelemaal liefhebberij.” + +</p> +<p>“Och-kom, dus zoudt u denken dat men bijvoorbeeld zoo’n rekening niet behoeft te....?” + +</p> +<p>“Nee quant à cela, heelemaal niet, maar een gracieus cadeau of cadeautje. U begrijpt—de generaal!—Puissant!” + +</p> +<p>“Ah zoo juffrouw Van Berge, zult u den acht en twintigsten September ook van de partij zijn?” + +</p> +<p>“Om u te dienen notaris. We stonden zoo bij elkaar, en toen heeft mevrouw Helmond ons, allerliefst, in massa geïnviteerd.” + + +</p> +<p>“Vin-jij dat Helmond er vroolijk uitziet?” vraagt de burgemeester aan den notaris. +<a id="d0e10911"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10911">282</a>]</span></p> +<p>“Vroolijk? Jawel; tenminste het tegendeel is me niet opgevallen.” + +</p> +<p>“Hij ziet bleek.” + +</p> +<p>“Wie, ik?” roept Hardenborg, die nu met zijn beide aardige freuletjes aan het buffet is gekomen, en zorgen zal dat ze op ’t +vlugst en op ’t allerbeste bediend worden—door het zelf te doen: “Bleek, ja dat komt van zulk een zachte illuminatie aan weerskanten;” +en, de freules Narwal loslatend, buigt hij galant rechts en links, en ziet meteen dat ze beiden bepaald allerliefst zijn, +maar freule Marie..... ja waarachtig, freule Marie is lampion nummer één, en krijgt dan ook het eerst een glas punch à la +Romaine en het eerst een roomhoorntje à la vanille. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Eindelijk zal Eva haar lieven man dan eens te spreken krijgen,” zegt de jonge vrouw, en neemt den arm van haar vriend, en +slaat een zijpad met hem in, terwijl ze bijna iets zwevends in haar tred heeft, nu de kapel, Von Weber’s geanimeerde <span class="letterspaced">Invitation</span> à la <span class="letterspaced">Valse</span> doet ruischen en zwellen. + +</p> +<p>“Kalm, kalm vrouwtjelief; je hebt al wat te veel kleur. Ik bid je, dans nu straks niet te druk. Ik moest het je eigenlijk +heelemaal verbieden, maar.....” + +</p> +<p>“Dan zou je zelf geen beurt krijgen niewaar? O beste man, als ik nog denk dat je me dit avondje bijna ontkaapt hadt. ’t Is +hier déli, ik amuseer me dol! En de menschen zijn allemaal even charmant en lief. De baronesse Doelemeere heeft wel een half +uur met me gepraat, en de familie Narwal van Brouwerscate die fêteert me haast al te veel. Heb je ’t niet gezien?—Guns August, +die Kippelaan is toch een malle vent; ofschoon ik eigenlijk geloof dat hij de gravin Van Leeuwen even weinig kent als mij, +zoo presenteerde hij mij aan haar, en wel als: Mevrouw Helmond geboren gravin van Armeloo.—O je kunt niet gelooven wat dat +dadelijk een gemakkelijkheid gaf; ik heb toen ook maar de stoute schoenen aangetrokken en haar op een invitatie voor den acht +en twintigsten geprepareerd. Dadelijk nam zij het zeer gracieus aan.” + +</p> +<p>“Maar Eva, ’t is onverstandig om die menschen al zoo lang vooruit te vragen; bedenk toch.....” + +</p> +<p>“Bedenk toch, niewaar Evertje z. m., dat we dan <span class="letterspaced">allang dood en begraven kunnen zijn</span>. Boe boe! kan het nog somberder?” En dan, half luide neuriënd, zingt ze de Invitation à la Valse na. Eensklaps houdt Eva +stil: “Weet je August, wat me <span class="letterspaced">alleen</span> hindert van avond—als jij tenminste heel lief en aardig bent—’t is, dat ik eigenlijk vis-à-vis mevrouw Narwal en vooral tegenover +mevrouw Van Leeuwen een bespottelijk figuur maak. Ja, met m’n doodonschuldige diamantjes.—Zeker, ze zijn heel lief, en ik +vond het alleraardigst van je, toen je ze mij, je weet wel, voor een vergoeding hebt gekocht; maar heusch, de schapen maken +hier een allerzotste vertooning. Mevrouw Van Leeuwen had letterlijk geen oog van m’n broche af toen ze met me sprak, en ik +kon zoo zien dat ze me den heelen tijd haar prachtige, o! over-<span class="letterspaced">over</span>-prachtige broche wou laten <a id="d0e10945"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10945">283</a>]</span>opmerken, want, dan trok ze zoo met dien hals en zette de borst vooruit, van belang!” + +</p> +<p>“Mijn hemel Eva, hoe kun jij nu over een broche denken als je bij zoo’n vijftigjarige, eer leelijke dan mooie vrouw staat. +Jij bent, bij haar vergeleken, <span class="letterspaced">heelemaal</span> een diamant.” + +</p> +<p>“Ja mannetjelief, zoo’n discours hebben we geloof ik nog eens gehad, op een achtermiddag; toen <span id="d0e10954" class="corr" title="Bron: vondt">vond</span> je—als ik me wel herinner —geslepen glas even mooi.—Maar neem me niet kwalijk, een man kan onmogelijk begrijpen wat het is, +als men, enfin, nog al gekleed en dan niet zoo heelemaal een nul in ’t cijfer, tegenover een dame staat die je letterlijk +uitlacht omdat je bespottelijk kleine diamanten aanhebt.” + +</p> +<p>“Heeft mevrouw Van Leeuwen <span class="letterspaced">jou</span> uitgelachen Eva?” + +</p> +<p>“Ja! ’t Was nu juist geen gillen, maar ja, ja zeker, ik kon heel goed zien dat ze—als ze ’t gedurfd had—me zou hebben uitgelachen; +en ik herhaal dat ik dat alles behalve plezierig vind. Zeg lieve kereltje, krijg ik tegen den acht en twintigsten....? Nee, +chut! geen overijlde antwoorden, ’t Is ook indiscreet misschien om zoo zelve te vragen; maar toch.... ik hoop....!” + +</p> +<p>“Nee <span class="letterspaced">nee</span> Eva! <span class="letterspaced">nee</span>!!!” En in zich zelven: Mijn God, waar moet dat heen! + +</p> +<p>“August!” zegt Eva verschrikt: “vraag ik te veel? Och, neem ’t me dan niet kwalijk. Je weet wel dat ik niet ’t beste, het +allermeeste wil: wat jij doet en wilt dat is me altijd goed geweest. Was het niet, lieve beste August? Zeg dan, ben ik niet +óvertevreden tegenwoordig? Heb ik dat niet bijna elken dag, ja nog zooeven gezegd?—August, ben ik niet je trouwe lieve vrouwtje? +Zeg? Spreek dan; ben je boos omdat ik een beetje op mijn jaardag vooruitliep?” + +</p> +<p>Eva ziet rond of daar ook iemand wezen mocht; en dan, dan legt ze haastig haar poezelen arm om zijn hals en——een zoen als +uit den zaligen bruidstijd, steekt Helmond opnieuw het hart in gloed! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Het vuurwerk was voor een particuliere partij inderdaad schitterend. Nu eens stond het schilderachtig gelegen landgoed met +al zijn genoode en ongenoode gasten, in een tooverachtig rood of blauw of paars licht, waardoor men zich in een droom verplaatst +gevoelde, en dan weer.... + +</p> +<p>“Hé, dat is oorverdoovend!” zegt een der juffrouwtjes Lens, en trekt “voorzichtigheidshalve” het hoofd wat terug. + +</p> +<p>“’t Zou niet kwaad zijn menheer Debecque—o, ’t is waar, menheer <span class="letterspaced">Hardenborg</span>—als er nooit op een andere manier met kruit werd gewerkt;” zegt freule Marie Narwal, die <span class="letterspaced">toevallig</span> weer naast Archibald stond. + +</p> +<p>“Dus zoudt u <span class="letterspaced">mij</span> met de heele militaire macht zoo maar zonder complimenten op straat willen zetten? Foei foei freule Marie.” + +</p> +<p>“Ik hoop niet dat mijnheer Hardenborg zich, bij gelegenheid, over de gastvrijheid op Brouwerscate zal te beklagen hebben;” +is <a id="d0e10997"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e10997">284</a>]</span>het antwoord, ’t welk schalks wordt gegeven; en dan ernstig; “Maar ja, als ik wist dat u bijvoorbeeld iemand in den oorlog.... +ja, hadt <span class="letterspaced">doodgemaakt</span>, dan.... dan zou ik er misschien toe kunnen komen. Ik vind het afschuwelijk dat menschen elkander zoo koelbloedig vermoorden.” + + +</p> +<p>“Wel freule, wat ik vroeger wel eens mijn ongeluk heb genoemd, dat zou ik nu haast m’n geluk willen heeten: de ondergeteekende, +ofschoon hij flink—ik moet het bekennen—op dat fanatieke Indische goedje heeft laten inblazen, hij is nooit zelf in de gelegenheid +geweest om er een—althans zooveel hem bekend is—voorgoed de bajonet te doen afslaan.” En dan zich terzij tot Kartenglimp wendend: +“Hebt u ook nog met die vroolijke Bandjareezen kennis gemaakt majoor, als ik u vragen mag?” + +</p> +<p>“Nee, toen was ik al in Holland.” + +</p> +<p>“O ja, dat meen ik gehoord te hebben. Ik denk wanneer ik u zie gedurig aan iemand die wat jonger was, hé, maar anders fameus +op u geleek.” + +</p> +<p>“Ei!—Mooi dat rad hé. Vin-je niet mevrouw Helmond? Fameus mooi!—Magnifique partij niewaar?—Ik geloof dat dat de “<span lang="fr">bouquet final</span>” geweest is. Ha zie, nog een vuurpijl, <span lang="fr">pour la bonne bouche</span>. Mag ik ’t genoegen hebben u den arm....?” + +</p> +<p>“O dank u majoor; ik heb.... ik zoek....” + +</p> +<p>“Nog altijd een beetje rancune?” vraagt de majoor wat zachter, terwijl Eva hem toch onwillekeurig terzijde blijft, en men +zich langs een smaller pad, tusschen een bosschage van hulsten en andere fijne doornheesters, uit den kring van het gezelschap +verwijdert. + +</p> +<p>“Rancune, o nee majoor, maar....” + +</p> +<p>“’t Is niet onnatuurlijk mevrouw, en de vriendelijke woorden die ik u straks mocht toespreken zijn niet voldoende geweest. +Ik heb schuld; ik had het al vroeger moeten goedmaken. Waarom ben ik niet bij u geweest sedert den avond van dat, voor u zoo +onaangename misverstand.... ’t Is onvergeeflijk, ik beken het! Maar, een geboren Van Armeloo is allerminst haatdragend of +kleingeestig.”— Stilstaande: “Vergeef me mevrouw Helmond. Na al de moeite die ik met liefde had gedaan, werd ik dien avond +zoo ge.... ge.... gedesillusioneerd dat ik mij zelf een oogenblik vergat, en ook naderhand besloot om die papieren altemaal +weg te doen, te verbranden, want.... Nee nee, pardon, verbrand heb ik ze niet. Ik kwam daarvan terug, en vooral omdat er één +stuk bij is, dat zelfs als curiositeit zeker een aardig sommetje waard zou wezen.” + +</p> +<p>“O dat zal het stuk zijn ’twelk bewijst....?” + +</p> +<p>“Juist; uw papa hecht er niet aan! Enfin, ieder mensch heeft zijn eigenaardige begrippen. Uw papa is een zeer verstandig man, +en zal waarschijnlijk zijn goede redenen hebben....” + +</p> +<p>“Ja dat is zeker; maar u vergist je majoor, als u denkt dat papa omtrent die papieren <span class="letterspaced">heelemaal onverschillig</span> zou zijn. Papa zal er.... Nee, hij zal er u wel niet om vragen, maar....” + +</p> +<p>“Ik zou ze hem in geen geval <span class="letterspaced">aanbieden</span>, mevrouw Helmond, dat kunt u gemakkelijk begrijpen.” +<a id="d0e11038"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11038">285</a>]</span></p> +<p>“Nee....” aarzelt Eva, “dat is niet onnatuurlijk.” Zich snel in de rede vallend: “Ik geloof anders majoor, dat—indien de zaak +wáár is—dat dan het bewijs door iedereen gemakkelijk te leveren is.” + +</p> +<p>“Dit laatste komt niet overeen met hetgeen ik u vroeger verzekerde mevrouw. Als man van eer, als oud-officier, geef ik u de +stellige verklaring, dat het van de duizend menschen er nauwelijks één zal gelukken om het stuk te bemachtigen ’twelk ik door +mijn bemoeiingen meester werd, en waarvan in deze zaak <span class="letterspaced">alles</span> afhangt.” + +</p> +<p>“Dat stuk is....?” + +</p> +<p>.... “Eenvoudig het document waaruit onwederlegbaar blijkt, dat de bet-overgrootvader van uw vader, en de zoon van den Hollandschen +graaf Van Armeloo één en dezelfde persoon is geweest.” + +</p> +<p>Een oogenblik bleef het stil. Dan zegt Eva snel: + +</p> +<p>“U zoudt mij verplichten met mij dat bewijs te.... zenden majoor.” + +</p> +<p>“O, ’t is zeker veel eer: veel....” Eensklaps omziende: “Mij dunkt ik hoor daar roepen: Zoudt ú mij ’t genoegen willen doen +mij den arm te geven, schoone mevrouw Helmond?” + +</p> +<p>Weer vliegt Eva het bloed naar de wangen.—Neen, haar arm krijgt hij niet! + +</p> +<p>“O, u neemt niet kwalijk majoor?” zegt ze snel: “’t Is Helmond die daar roept.” IJlings spoedt zij zich nu terug langs het +pad, doch.... halt, nu kon ze niet verder. + +</p> +<p>Helmond met Archibald, freule Marie Narwal en nog een paar jongelieden, bevonden zich aan ’t eind van het pad. + +</p> +<p>“Een Absalome!” roept de luitenant, en vliegt naar de plek, waar Eva eensklaps tot stilstaan werd gedwongen, dewijl ze met +haar sortie aan een nijdig takje bleef haken. + +</p> +<p>’t Was maar een kleine scheur. Eva zei dat het niets te beduiden had. Maar Archibald hield een korte potsierlijke toespraak +tot den ondeugenden meidoorn, die zich in ’t voorjaar met zijn welriekende bloempjes zoo aardig voordoet, maar nu in ’t begin +van September zoo valsch is als een jaloersche kat. + +</p> +<p>Kartenglimp bleef op den achtergrond. + +</p> +<p>En ginds aan den arm van dien jongen luitenant zag hij haar voortzweven.—Welzeker, men wachtte haar in de zaal; de muziek +speelde er reeds een Ouverture de Bal; zij zou er dansen, dansen met iedereen, maar voor hem—inweerwil van dat prachtige lokaas, +’twelk hij haar sinds dien avond toch in ’t geheel niet meer toonde—voor hém heeft ze zelfs den arm niet over.... dien blanken +welgevormden arm!—Maar ha! al wordt het tijd, ’t is nog vroeg genoeg, welzeker, nog vroeg genoeg! + +</p> +<p>Een zeer groot aantal waskaarsen op luchters en kronen, verlicht overvloedig de groote zaal en de twee daaraan grenzende zeer +ruime kamers, die door breede nu geheel weggeschoven battans gemeenschap hebben. + +</p> +<p>De groote zaal is delicieus gecireerd, als een spiegel zoo glad! Enkele paren wandelden daar reeds koutend in ’t ronde, doch +het meerendeel bevindt zich nog in het groote vóórsalon, waar men in <a id="d0e11074"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11074">286</a>]</span>den middag ontvangen werd. Dominee Hoogerberg, bekend met de huiselijke omstandigheden der familie Debecque, brengt er, alvorens +de dans zal beginnen, en nú reeds, dewijl hij om gewichtige redenen vroegtijdig naar huis moet, een hartelijken maar korten +heildronk aan de gastvrouw die heden verjaart, en aan haar eenigen zoon, die in ’t moederland mocht terugkeeren om een <span class="letterspaced">moeder</span> gelukkig te maken. + +</p> +<p>“Dominee, allerliefst! allercharmantst! Dank je, merci, aller-<span class="letterspaced">aller</span>-hartelijkst!” zegt mijnheer Kippelaan, die aanstonds is vooruitgestoven, en met zijn beide handen de hand van den spreker +vermeesterend, ten aanschouwe van al zijn hoorders, steeds karnend, de tolk blijft van aller gevoelens! + +</p> +<p>Archibald ziet het treffende schouwspel een oogenblik met een kwalijk verborgen glimlach aan, en dan net glas opheffend, zegt +hij: + +</p> +<p>“Terwijl mijn schuld aan onzen hooggeëerden dominee op zoo passende wijze door de welwillende tusschenkomst van mijnheer.... +re.....??” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Kippelaan</span>!” helpt de eigenaar van dien naam, terwijl hij met een verheerlijkt gelaat naar den spreker omziet. + +</p> +<p>“Ah juist, <span class="letterspaced">Kippelaan</span>; uw naam was mij ontschoten....” + +</p> +<p>“Jules Janin! + +</p> +<p>“Straks hoop ik u mede een handdruk te geven <span class="letterspaced">dominee</span>,” zegt Archibald, eensklaps van Kippelaan op Hoogerberg ziende: “om u dank te zeggen voor de goede woorden aan ’t adres van +mijnheer Kip..... ik meen aan ’t adres van mama en van mij; doch met den dronk die nu geen uitstel duldt, maar welke twaalf-twaalfde +gedeelten der jonge dames toch hopen dat kort en vooreerst de laatste zal wezen,—omdat de muzikanten anders ongeduldig zouden +worden; niewaar dames?—met dit glas dan moet ik den vriend gedenken, zonder wiens trouwe hulp ik misschien—zelfs met den besten +wil van de wereld—hier niet als zoon van den huize had kunnen fungeeren.—Maar, ik zie eenige zakdoeken te voorschijn komen. +Alzoo denkende aan het heden, en herdenkende “om het half uur een zeer leelijken lepel”, maar ook: alle dagen twee- of driemaal +een gezicht waarop een hart stond geteekend van goud, neen, een hart vol waarachtige belangstelling! denkende aan een trouwen +vriend, die deed wat hij kon om mij voor mijn goede moeder in ’t leven te bewaren, <span class="letterspaced">drink</span> ik dit glas—de handdrukken mijnheer Kippelaan, zullen mogelijke flaters in mijn oratie goedmaken...’” Kippelaan wilde reeds +toesnellen om den zoon van den huize te.... maar hij werd door een der heeren tegengehouden: “drink ik dit glas,” herhaalt +Archibald met verheffing van stem, “op wat mijn braven dokter liever is dan zijn leven, op haar die hem meer waard moet zijn +dan al de schatten dezer, nog al plezierige wereld: op zijn aangebeden vrouw, <span class="letterspaced">mevrouw Helmond, geboren Van Armeloo</span>!” + +</p> +<p>Het was bij de levendigheid die er nu onder al de aanwezigen ging heerschen—en waarbij mijnheer Kippelaan letterlijk handen +te kort kwam—een zeer vermeldenswaardige bijzonderheid, dat <a id="d0e11113"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11113">287</a>]</span>er onder die vele dames, en inzonderheid onder die dames van hooge geboorte, geen enkele te vinden was, bij wie er een gevoel +van jaloezie werd opgewekt, door den toost op mevrouw Helmond door den zoon des huizes uitgebracht. + +</p> +<p>Eva gevoelde zich.... half bedwelmd, als een veder zoo licht, en onuitsprekelijk zalig. De tranen stonden haar in de oogen. +O! en toen men haar nu van alle kanten met de liefste woorden overlaadde, en de baron Narwal haar zeide: “Wij hopen de lieve +doktersvrouw recht veel met haar echtvriend op Brouwerscate te zien;” en de baronesse Doelemeere haar met zoo’n recht vriendelijk +en gemeenzaam knikje de verzekering van haar belangstelling schonk ja, toen zelfs de gravin Van Leeuwen naar haar toekwam +en zeide: “Ik vereenig me van harte met de beste wenschen voor uw geluk, lief mevrouwtje,”—toen.... ’t was niet om uit te +spreken.... ze moest toen den fijn geborduurden zakdoek voor de oogen drukken; de weelde van dat oogenblik was schier al te +groot! + +</p> +<p>Nochtans, toen ze zich nóg eens door diezelfde hooggeboren vrouw zoo innemend hoorde toespreken; en zij tevens uit mevrouw +Van Leeuwens prachtige met parelen bewerkte flacon een weinig eau-de-cologne moest nemen, toen kwam er een klein, een bijna +onmerkbaar wolkje haar gelaat overtrekken, want, weder waren de oogen der gravin op haar diamanten broche gericht, en zei +de oudere dame met wezenlijke zorg: “Je aardig speldje is losgegaan lief mevrouwtje. Voorzichtig, ’t zou toch wezenlijk jammer +zijn, niewaar?” + +</p> +<p>En de groote diamanten der gravin blonken en fonkelden met duizend kleuren, en Eva tastend naar “’t speldje”, inplaats van +het vast te steken, deed het—’t was niet onnatuurlijk, door het eenigszins trillen der vingers, als een gevolg van de aandoening +waarin de toost haar gebracht heeft—geheel en al losgaan, zoodat het op den grond viel. En zie, nadat een galant jongheer +het aanstonds had opgeraapt en haar weergegeven, verdween “dat kinderachtige sieraad” voorgoed in den zak van haar kleed. + + +</p> +<p>Helmond heeft met een zeer kort maar hartelijk woord, Archibald zijn dank betuigd, en het welzijn van den gastheer gedronken. +Helmond gevoelde zich nu wat beter dan straks. Misschien hebben een paar glazen pittigen wijn hem goedgedaan. Een bediende +komt reeds voor de vijfde maal met het blad waarop de geurige <span lang="fr">Côte d’or</span> en Rudesheimer worden aangeboden. + +</p> +<p>“Dankje!—Eh.... ja toch.—Ziezoo kameraad.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Het bal heeft een aanvang genomen. + +</p> +<p>’t Is een kleine misrekening voor Eva geweest: De baron Debecque heeft niet met háár, maar met mevrouw Van Leeuwen, die nog +gaarne een enkel dansje—zoo’n Polonaise bijvoorbeeld—meedoet, het bal geopend. Aan den arm van den baron Narwal gevoelde Eva +zich echter spoedig ruimschoots schadeloos gesteld, want mijnheer Narwal was een man nog in de kracht van ’t leven, had wel +vijf ridderorden, en was kamerheer of iets van dien aard; tenminste “ijselijk hoog!” +<a id="d0e11134"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11134">288</a>]</span></p> +<p>Nu de tweede dans zal beginnen en reeds + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>De dartele snaren +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Doen tripp’len de paren;</span></p> +</div> +<p>nu hangt Eva in den arm van haar <span class="letterspaced">alles</span>, van den <span class="letterspaced">eenige</span>, op wien ze waarlijk zoo trotsch is: + +</p> +<p>“O, engel!” zegt ze, en drukt hem dien arm zoo innig: “zulk een feest, zóó iets heerlijks heb ik nog nooit beleefd. Die menschen +hier.... Och wat zijn ze allen onbeschrijfelijk lief en hartelijk, en zonder eenige distantie.—Eén ding beste August, als +het te pas mocht komen, ik zeg <span class="letterspaced">als</span>, och spreek dan vooral niet tegen dat jij ook van adel bent; ’t is me letterlijk al pratend uit den mond gevallen toen ik +door dien mallen Kippelaan.... ik weet niet hoe, een beetje in ’t nauw raakte. Maar.... onwaarheid sprak ik toch niet; je +kunt immers later papa’s titel krijgen; niewaar August?” + +</p> +<p>“Mijn hemel Eva, dat gaat te ver!” + +</p> +<p>“Ben je boos, mijn lieve man? Nee, dat kun je nu niet wezen, niewaar? Maar luister eens.... ik mag er immers vast op rekenen....? +Wel, op <span class="letterspaced">onze</span> partij, met mijn jaardag? Och die jonge Hardenborg was zoo galant; ik zei maar even dat ik deze muziek zoo allerliefst vond, +en—dadelijk <span class="letterspaced">dadelijk</span> is hij toen gaan informeeren of de kapel den acht en twintigsten vrij zou wezen.—En ja zeker, alles is in orde! Natuurlijk +moest hij er toen aanstonds beslag op leggen omdat ze zoo moeilijk te krijgen is....” + +</p> +<p>“Eva, ben je razend!” + +</p> +<p>“God August! je zoudt me doen schrikken. Freule Marie ziet juist naar ons, zij zal denken dat we woorden hebben. Lach: toe +lach.”—Eva lachte.—En August? Moest hij dan hier die algemeen gevierde vrouw, en ten aanschouwe van zoo velen, een barsch +gelaat toonen, haar, zijn dierbare Eva? Ha, als men dan overal fluistert dat een man, die zulk een vrouw bezit, haar niets +weigeren <span class="letterspaced">mag</span>, dat ze hem meer moet waard zijn dan al de schatten der wereld; ha, waarom zou hij dan ook niet lachen! Waarom zou hij dan +ook niet.... + +</p> +<p>—Daar vangt de wals aan.—’t Is alsof de wijn hem eenigszins heeft beneveld. Misschien ook is hij het dansen ontwend: + +</p> +<p>“Bedaard, bedaard lieve kind; niet te vlug; je weet wel waarom? Ja zeker, heel goeje muziek, fameus in de maat!” + +</p> +<p>En Eva wielt, al zwevend, als in een hemel aan den arm van haar teerbeminde. En de muziek is krachtig; maar hoor, telkens +en hoe langer hoe meer, klinkt er in die sterke bazuintonen bij het geanimeerd en wegsleepend refrein, een enkele noot.... +die haar aan woorden, aan vreeselijke woorden herinnert, en ook aan dien droom met den saterlach: + + +</p> +<div class="
 poem
 " lang="fr"> +<p class="line" style=""><span>Et—<span class="letterspaced">Satan</span> conduit le bal, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Et—<span class="letterspaced">Satan</span> conduit le bal!</span></p> +</div> +<p>Ik wil wel eens rusten August!—Dit stuk moeten ze bij ons <a id="d0e11191"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11191">289</a>]</span>niet spelen, ’t Refrein is toch leelijk; al te snerpend. Vin-je óók niet, m’n lieve man?” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Mijnheer Kippelaan voelt zich dezen avond misschien nog gelukkiger dan Eva Helmond. De bijzonderheid dat hij op zulk een partij +was gevraagd, heeft hem boven de huizen gebracht. + +</p> +<p>—’t Scheen wel—dewijl zelfs de candidaat-notaris Piet Lovers met zijn ouderwetsch Marietje was genoodigd—dat de baron Debecque +zijn invitaties zoo ver mogelijk had uitgestrekt; maar de eer was toch bijzonder, en hij mocht nu gerust zeggen dat de adel +uit den omtrek met alles wat daartoe behoorde <span class="letterspaced">zijn intieme</span> vriend was. In den beginne is Kippelaan iets minder op zijn gemak geweest, maar sedert hij het stoute stuk volbracht, en +dokter Helmond, zonder dat iemand het zag, de beide banknoten van honderd gulden uit den brief aan Woudberg, met een couvert +er om, in den achterrokzak heeft gewerkt, had hij zich zoo onschuldig gevoeld als een pasgeboren zuigeling. + +</p> +<p>Allerliefst lieve gelegenheid!—In den vooravond bij ’t geleide van juffrouw Van Berge naar de groene kamer, heeft hij al iets +voelen kloppen, en.... enfin, juffrouw Van Berge heeft hem eensklaps losgelaten, en Mina Lens die vóór haar liep, in den arm +genomen.—O dat guitje!—Later had hij gehoord dat juffrouw Van Berge ook waarlijk al met den kantonrechter uit B. geëngageerd +was, enfin.—Na ’t verblijf in de groene kamer is hij weer zoo.... ja, hij moet het bekennen “zoo ondeugend geworden.” Bij +’t vuurwerk heeft hij de kleine blanke allerliefste jonge dame, Mietje Lansbroek, het hof gemaakt, en gezegd dat hij “duizendmaal +op den rand geweest was, maar nu in háár den afgrond voor zijn hart metterdaad gevonden had.” Mietje Lansbroek heeft toen +gezegd, dat ze het al te akelig vond, wanneer menheer Kippelaan zijn hart aan zoo’n halsbrekenden toer zou wagen, en heeft +hem toen haar “allerliefsten rug” toegedraaid—natuurlijk, volgens Kippelaan, een weinig verlegen over zijn aanzoek en de geestigheid +van haar eigen antwoord.—’t Was waar ook, hij had zoo iets hooren spreken van een remonstrantsch proponent. Enfin, allerliefst, +geestig! Dansen? Zie ’t was jammer, al de dames waren disperaat dat ze hem een dans moesten weigeren.... maar nee, ’t is zijn +schuld; <span class="letterspaced">zijn</span> eigen schuld; hij is niet vroeg genoeg gekomen! ofschoon.... Enfin, ’t was allerliefst dat ze hem allen zonder uitzondering +beloofden: jawel, als er weer een feest was; ja welzeker. + +</p> +<p>Op dit oogenblik schept Kippelaan nog even een luchtje, want hij had aan een der buitendeuren staande—iets in ’t donker zien +verdwijnen, ginder in de richting van de groene kamer, waar nog een enkele gekleurde ballon tusschen het donkere groen hing. +En Kippelaan vond het buiten allerheerlijkst.... + +</p> +<p>’t Was heelemaal donker, pikdonker in de groene kamer. Daarbinnen klonk een zucht. Bijna gelijktijdig klonk er nog een zucht, +meer piano.—Er volgde een plechtige stilte.—Na eenige seconden had de herhaling van het even genoemde diep roerende zuchten +<a id="d0e11211"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11211">290</a>]</span>plaats.—Toen had men iets kunnen vernemen van een langgerekt geluid zóó bijna als van het theewater alvorens het aan—of van +de kook raakt.—Nogmaals nú hartverscheurende zuchten. En dan: + +</p> +<p>“Och Marietje!” + +</p> +<p>“Och Piet!” + +</p> +<p>“O, als ze ons één—één tienduizendste meegaven, dan!” + +</p> +<p>“Och Piet, dán....” + +</p> +<p>“Och Marietje!” + +</p> +<p>“Gud, ik hoor wat!” + +</p> +<p>Twee personen zijn juist den ingang der groene kamer genaderd, ’t Zijn Helmond en de majoor Kartenglimp. + +</p> +<p>Helmond is er overheen.—Wat drommel wáárom niet! Zijn er dan niet honderdduizend menschen voor één die doen zouden wat hij +doet? Geld ter leen vragen als men ’t noodig heeft en zeker weet dat men het zal kunnen teruggeven:—<span class="letterspaced">Kunnen</span>? <span class="letterspaced">zeker</span>? Ja, ongetwijfeld <span class="letterspaced">zeker</span>! Als hij den generaal morgen maar eens als vanouds de hand heeft gedrukt, wat, voor den drommel, wat zouden er dan voor haken +en oogen kunnen zijn? Zal een man van eer, een man als de generaal zijn woord breken, zonder een bepaald voorval waardoor +een brouillerie gewettigd kan heeten? Zou hij zonder eenige kennisgeving de gedane verklaring intrekken, dat August nevens +Jacoba zijn erfgenaam zal zijn? Neen, die pleegvader zal dat niet!—Nu, wáárom tobt en treuzelt hij dan, en zit zoo telkens +met de handen in ’t haar? Is het niet armzalig dat iemand met zulk een erfenis in ’t verschiet, hier rondloopt met niet meer +in zijn bezit dan de vijf guldens die zijn provisor hem leende!—Zegt het spreekwoord geen waarheid: Met den tijd komt alles +terecht!—Wat weerga, al moest zijn leven, zijn heele aanzien, <span class="letterspaced">alles</span> er aan opgeofferd worden, men heeft gelijk: Een vrouw zooals de zijne wordt er op de duizend geen gevonden! Zóó een moet +boven alle ontbering verheven zijn en schitteren in haar vollen glans. Men moet haar ten volle waardeeren. Dat doet men <span class="letterspaced">hier</span>, dat doet <span class="letterspaced">iedereen</span>. Boven al die adellijke vrouwen, zelfs van leeftijd, werd zij verheven, door dien toost van den zoon des huizes. Wat drommel, +Eva heeft gelijk, hij is een beroerde zwaarmuts; alles komt terecht.... en.... Neen, het dolle plan om confidentieel met den +ouden <span id="d0e11247" class="corr" title="Bron: Debecq ue">Debecque</span> te spreken en hém te vragen.... neen, hij heeft het laten varen; ’t zou Eva die, nog al wat hoog van alles heeft opgegeven, +compromitteeren; en ook.... met al die adellijke kennissen, en later die partij ten zijnen huize.... Neen! Kartenglimp had +hem zeer heusch bejegend; den ganschen avond; allerhartelijkst! De man is poltron; tenminste een beetje wars van Vriend Hein +was hij zeker; maar anders, noch over het niet terugkomen om zijnentwil uit Parijs, noch over dien onaardigen conferentie-avond +heeft hij zich beklaagd.—Helmond weet toch zeker dat notaris Zoutenheer, een gedeelte van het hem verstrekte geld van den +majoor heeft gekregen; en, inplaats van iets onaangenaams na die scène te laten blijken, heeft hij laatst zonder eenige pretensie +gezegd: dat hij a vijf percent.... onder vrienden.... + +</p> +<p>“U begrijpt majoor, dat ik ’t alleen vraag omdat je ’t mij zelf presenteerde. <a id="d0e11252"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11252">291</a>]</span>Ik vond je voorstel zoo cordiaal: anders zou ik aan Zoutenheer ... maar....” + +</p> +<p>“Nee nee, wáárom! Zoutenheer moet zes percent hebben, en ik ben er met vier tevreden.” + +</p> +<p>“Vier? Ik meende....” + +</p> +<p>“Wat bl.... onder vrienden; jij bent een uitmuntende dokter! Apropos, kan zoo’n avondlucht kwaad? Nee hê....?” + +</p> +<p>“Niemendal majoor. Voor ú is de lucht allerheilzaamst. En dus...” + +</p> +<p>“Zou jij me niet zoo eens een levensregel kunnen voorschrijven? Zieje, voor gevallen.... Enfin, als ik zoo iets had, dan was +ik gerust.— Wat die drie duizend gulden betreft; accoord! Waarachtig, met alle plezier! Jelui moet het er van nemen. Als de +ouwe opstapt dan ben je heelemaal binnen. Een schietgebedje voor zijn tijdige afreis. Hahiehaha!” + +</p> +<p>“Majoor, op die manier wil ik mijn vrienden niet hooren. Mijn pleegvader heb ik waarachtig lief, en.... + +</p> +<p>“Bravo mijn waarde! Eere hebbe je hart. Maar permitteer me! Ik voor mij vind hem tegenover dokter Helmond en zijn vrouw een +vervoerd schrielen compeer.—Praat er niet van! Geeft ie wel eens een zak guldens mee? Pardon, ik heb daar niet mee te maken!— +Enfin, in orde! Kom morgen in den loop van den voormiddag maar bij me. Altijd tot je dienst. Maar wat ik zeggen wil.... ah +ja, is je vrouwtje nog een beetje boos op me dokter?” + +</p> +<p>“Nee majoor; wáárom zou ze....?” + +</p> +<p>“Dat vraag ik jou m’n vrind.—Weet je wat me, ronduit gezegd, een weinig hinderde?—Zonder er me op te beroemen, ik heb voor +dien adel mijn best gedaan, en terwijl dokter Helmond nu vriendschappelijk en wel is, weigert mevrouw Helmond mij bijna een +antwoord.” + +</p> +<p>“Maar dat is een opvatting.” + +</p> +<p>“Ik wil het gelooven. Maar zie, dan moest jij haar toch zoo ongemerkt eens zeggen, dat het je plezier zou doen als ze weer +een klein beetje vriendelijker tegen me was. Ik ben toch geen monster niewaar?” + +</p> +<p>“De Hemel beware....!” + +</p> +<p>“Weet je wat me bijvoorbeeld hinderde? ’t Was dat ik in presentie van een paar heeren, zoo maar kortaf moest hooren, dat ze +geen dans voor me had.” + +</p> +<p>“Maar dan zal ze er werkelijk....” + +</p> +<p>“Nee nee m’n vrind, je vrouwtje had er nog wel zes open, omdat ze je beloofde niet veel te zullen dansen. Dit laatste zei +ze aan dien luitenant; en—hier zit ’em de voorname grief—toen gaf ze hém een oogenblik later toch een galop, ofschoon hij +al tweemaal haar cavalier was.—Dat heer bevalt me niet Helmond.” + +</p> +<p>“Wien bedoelt u majoor?” + +</p> +<p>“We spraken van dien menheer Archibald niewaar? In jou plaats amice, zou ik hem niet al te veel.... enfin! We kennen die heertjes! +Ik ben zelf in Indië geweest, en....” + +</p> +<p>“Maar majoor, zulk een veronderstelling.... U vergeet dat mijn vrouw....” +<a id="d0e11290"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11290">292</a>]</span></p> +<p>Ik vergeet niets niemendal beste vrind! Je vrouw heb ik leeren kennen: ’t is het prachtigste karakter dat ik ooit ontmoette. +Haar houding, bij die vermeende miskenning van haar vader: o, ’t was edel, magnifiek! Maar de listen van zulke heertjes.... +waarachtig, daar zijn geen vrouwen tegen gewapend. Zet jij de kloekste vrouw aan den rand van een afgrond; wanneer men haar +onverhoeds een stoot geeft, dan zal ze te pletter vallen zonder eenige kans op behoud.” + +</p> +<p>“Archibald is naar mijn innige overtuiging een edele brave jongen.” + +</p> +<p>“Edel en braaf, dat doet al weinig tot de zaak m’n vrind, dat weet jij ook wel. Je kunt kerken en gasthuizen stichten, ja +zelfs aan ’t hoofd van een asiel voor gevallen meisjes staan en toch op dat punt een zwak oogenblik hebben. Ik heb je gewaarschuwd, +hij biologeert ze.” + +</p> +<p>“Majoor..... je liegt het!” + +</p> +<p>“Ei zoo, is dát onze verhouding dokter! Ik meende dat het een bewijs van oprechte vriendschap was wanneer men waarschuwt voor +een mogelijk gevaar. Ik zeg niet voor een <span class="letterspaced">zeker</span> maar voor een <span class="letterspaced">mogelijk</span> gevaar.” + +</p> +<p>“Majoor, vergeef me dien uitval. Ik heb een paar glazen wijn méér gedronken dan me tegenwoordig inderdaad dienstig is, en....” + + +</p> +<p>“Glad verkeerd dokter; als je helder wilt kijken dan moet je nooit te veel.....” + +</p> +<p>“Ik weet het, en <span class="letterspaced">vergat het nooit</span>. Maar nu, men is gelukkig, men.....” + +</p> +<p>“Welzeker! Maar als je zoo gelukkig wilt blijven, geef dan—ik herhaal het, aan een pronkjuweel als je vrouw alles, <span class="letterspaced">alles</span> wat haar hart begeert, maar zorg dat je haar <span class="letterspaced">alleen</span> behoudt. ’t Is een verkeerd teeken wanneer een jonge vrouw een man van mijn leeftijd een dans weigert, om hem een oogenblik +later aan zoo’n blonden knevel te gunnen.—Nee, agiteer je niet.—’t Is mij volkomen goed dat je dien snaak vertrouwt; maar +als vriend was ik verplicht je te raden om een oog in ’t zeil te houden, en je onergdenkend vrouwtje een kleinen wenk te geven. +Wat mij betreft, ik wensch als vriend alleen het bewijs der waarheid van je bemoedigend woord, dat je <span class="letterspaced">nobele</span> vrouw geen rancune tegen me heeft. Zorg jij amice, dat zij het toont door de laatste wals met me te dansen.—Zie dán blijft +alles zooals we dat hebben afgesproken.—Heb ik <span class="letterspaced">vier</span> of <span class="letterspaced">drie</span> percent gezegd? Nu ’t maakt niet uit; onder vrienden! Morgen, twee uur. Drie duizend a drie percent; opperbest!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De partij bij de Debecque’s eindigde eerst laat in den nacht. In de pauze van het bal heeft men aan kleine tafels van vier +en zes personen gesoupeerd.—Aan Helmonds tafeltje—hij had niet van zijn Hebe kunnen scheiden—zaten behalve Eva, de douairière +gravin Van Leeuwen, de baron Debecque, de burgemeestersvrouw en—de majoor Kartenglimp. + +</p> +<p>Na het keurig fijne souper is een deel der gasten vertrokken.—<a id="d0e11339"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11339">293</a>]</span>Eva heeft nog tweemaal gedanst, eens met den baron Narwal, en eens met den majoor Kartenglimp; met den laatste de wals, waarin +aan ’t slot dat nare geschetter kwam. + +</p> +<p>Het gemakkelijke rijtuig uit <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span> voert Helmond en Eva huiswaarts. + +</p> +<p>’t Is zoo heerlijk rijden na zoo’n feest, en aardig is ’t ook, ze zitten half liggend nog zoo vertrouwelijk in dat rijtuig +alsof ze pas geëngageerd waren. + +</p> +<p>Ja, Eva is wel een beetje moe, maar heusch, te <span class="letterspaced">veel</span> vermoeid heeft zij zich niet. Alleen die laatste dans met dien vijftigponder was akelig. Die nare man! + +</p> +<p>“Ruw, ja, wat erg ruw, maar anders.... Mag ik het hoofd zoo’n beetje op je schouder leggen? Een oogenblikje lief kind?” + +</p> +<p>“Welzeker August, jij moogt alles doen wat je maar wilt, en zelfs als ik je wenschen voorkomen kan, dan zal ik het zeker niet +laten. Hield ik niet trouw mijn woord August, hoewel ik er weinig plezier in had?” + +</p> +<p>“Je bedoelt?” + +</p> +<p>“Wel, dat ik met blauwbaard soupeerde en danste! ’k Denk altijd aan blauwbaard als ik hem zie. Gemeene stem toch.” + +</p> +<p>“Gemeen.....? Vin-je! ’k Zeg, iets ruws, iets....” + +</p> +<p>“Nee, bepaald <span class="letterspaced">gemeen</span>! Jij spreekt zooveel menschen van allerlei slag, en daarom hoor je ’t zoo niet. Die kluchtige luitenant had op de laatste +bladzij van zijn balboekje, zooals hij zei, een index gemaakt. Onder de personages wier conversatie hij schrappen zou, behoorden, +nummer één: de majoor Kattenglimp zooals hij hem telkens noemde, en ten tweede menheer Kippelaan. Mijnheer Kippelaan had nota +bene verteld dat jij geld van dien Kartenglimp zoudt geleend hebben. Verbeeld je!” + +</p> +<p>Helmond komt schielijk overeind: + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Ik</span>! Is ie gek?.... En <span class="letterspaced">wie</span> heeft je dat gezegd?” + +</p> +<p>“Och dat kwam zoo toevallig, al lachend. Hardenborg proestte het uit. Die Kippelaan had in één adem meer dan twintig vragen +en confidenties aan juffrouw Lens gedaan, en zóó hard dat Hardenborg alles hooren kon. Jij waart de zoon van Van Speyk of +van een op de citadel; en de majoor was bang dat Archibald mij wat te veel het hof maakte; en..... O lieve, we hebben bijna +gestikt; dat alles diende als stormram om het hart van juffrouw Lens te veroveren. Juffrouw Lens had blozend gezegd, dat Kippelaan +zich zeker vergiste, want dat ze hem al eens vroeger voor de eer moest bedanken.—Zeg August, als het niet om die stukken was, +dan zou ik er heusch toe kunnen besluiten om dat heer Kattenglimp den acht en twinstigsten ook thuis te laten. Als men je +zoo vriendschappelijk met hem ziet omgaan, dan mocht men soms denken dat die Kippelaanspraatjes van geld leenen wáár waren. +’t Idee alleen zou me een hekel aan dien man doen krijgen. Bah!—Ojee!” + +</p> +<p>“Wat is er Eva?” + +</p> +<p>“Och niemendal; ik wou m’n flacon krijgen, want ik geloof dat je weer wat hoofdpijn hebt.... ja, met die hand aan het hoofd.... +<a id="d0e11384"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11384">294</a>]</span>en daar prik ik me aan het nijdige speldje, dat ik in den zak stak omdat het was losgegaan. Kijk eens, ’t bloed komt er uit.” + + +</p> +<p>“Och die arme vinger!” zegt Helmond, en terwijl hij zich zelf tot schertsen dwingt, zoent hij den kleinen patiënt, en voegt +er bij: + +</p> +<p>“Een liefdepleister er op, dan is het aanstonds weer beter niewaar?” + +</p> +<p>“Nee nee....” vleit Eva zachtjes: “een garnituur à la douairière Van Leeuwen! Ja, als <span class="letterspaced">dàt</span> er op kwam! Hé mannetje, we gaan toch overmorgen voor zaken naar Utrecht, niewaar? <span class="letterspaced">Niet!?</span> Jawel! jawel! dat heb je vast beloofd als ik met dat Kattensinjeur wilde dansen..... ’t Is zonde August, je deedt me schrikken; +ik dacht dat je terug gingt krabbelen. Hardenborg zei immers dat het niet mooier kon treffen: iemand, die juist twee zulke +rijtuigjes met een mooi span paarden moest wegdoen, omdat ie naar de Oost gaat. Wel foei, een dokter zonder rijtuig!” En dan, +wuivend met de hand naar de zij van het in den nachttoon verscholen landgoed <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>: “<span lang="fr">La bonne nuit illustre général</span>! ’t Is jammer dat je ons niet nóg eens genieten kunt.—Stil mannetjelief. Wacht, hier heb je ál de eau-de-cologne die er nog +in de flacon is,—als de oom het zag dan zou hij bang zijn dat ik bankroet ging—Ziezoo, laat mij maar weer eens heldertjes +blazen.... Frisch hé? Nee stil, niets te lastig; mijn laatste ademtochtje wil ik verblazen voor zoo’n besten man.—Leg het +hoofd maar weer neer. Nog een klein eindje rijden, en dan.... droomen van een feest, zooals er geen prettiger werd gegeven, +maar waarvoor de partij op den jaardag van’t vrouwtje toch zeker niet onder zal doen!” + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">EEN EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>De generaal Van Barneveld bevindt zich in de serre—zijn lievelingsverblijf.—Hij heeft er nogmaals inspectie gehouden over +de camelia’s, azalea’s, cactussen en zoo vele andere bloemsoorten, en zegt nu tot den tuinbaas die de inspectie heeft bijgewoond: + + +</p> +<p>“Jawel baas, alles in orde! Je hebt goed gezorgd.” + +</p> +<p>“En wat zeit menheer wel hiervan?” vraagt de tuinman, terwijl hij een kleinen pot van de stelling neemt: “Ziet de generaal +dat uitbotsel wel? ’t Is aardigheid zeg ik. Ja generaal, als d’r leven is dan is d’r nog hoop, zeg ik! Je zoudt het anders +van zoo’n takje meidoorn waar blom aanzat en dat al aan ’t zuchten was, niet gedacht hebben. De generaal heeft er eer van.” + + +</p> +<p>“Je kunt dat ding nu wel buiten zetten baas.” + +</p> +<p>“Dat zou ik den generaal voor de vaste waarheid niet durven aanrecommandeeren. We hebben gisteren al een nachtvorstje gehad, +en als het hier blijft, dan.....” + +</p> +<p>“Ik zeg: je zoudt het buiten zetten!” +<a id="d0e11419"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11419">295</a>]</span></p> +<p>“Allebeneur, als de generaal het verkiest.—Nog iets van je bevelen menheer?” + +</p> +<p>“Niemendal baas. Alleen wil ik je zeggen dat je in mijn afwezigheid goed hebt opgepast. ’t Was je plicht, maar ’t zal je toch +aangenaam zijn te hooren dat ik tevreden ben.—Je kunt gaan.—Hé baas, zeg eens: Jij hebt vroeger bij den Haag gediend, niewaar? +Juist, ik meende het. Dus den tuingrond ken je daar?” + +</p> +<p>“O generaal als m’n eigen zelf.” + +</p> +<p>“Goed! Je kunt gaan.—Zeg aan Hendrik dat ie na’t ontbijt even naar stad moet met een briefje aan den notaris.” + +</p> +<p>“Best menheer;” zegt de tuinbaas, en dan schoorvoetend, terwijl hij de pet in zijn handen ronddraait: + +</p> +<p>“Zou ik den generaal wel een vraag mogen doen?” + +</p> +<p>“Welnu?” + +</p> +<p>“Och menheer, je ziet me zoo bleek tegenwoordig. ’t Is ons allemaal op ’t lijf gevallen toen je thuis kwaamt. Als de generaal +toch eens den dokter—menheer Helmond liet komen, ik geloof....” + +</p> +<p>“Dankje voor je belangstelling baas. Ik ben heel wèl.—Ga nu!—Hei! je vergeet dien pot. Je kunt hem wel wegdoen.” + +</p> +<p>Zwijgend zit Van Barneveld nu een geruimen tijd binnen zijn lievelingsverblijf op een tuinstoel, met den blik, door de openstaande +glazen deuren, over het smalle balkon der serre, in het tintelend verschiet. + +</p> +<p>—Wie heeft hem geroepen? + +</p> +<p>“Ah Coba, ben jij het! Wat is er?” + +</p> +<p>“Komt u ontbijten lieve papa? ’t is al een kwartier over den tijd.” + +</p> +<p>“Hé een kwartier.... Ei!—Geef me den arm kind.” + +</p> +<p>“Waart u weer in gedachten verdiept?” + +</p> +<p>“Ja Coba, ik dacht daar juist dat het hier toch stil is, <span class="letterspaced">heel stil</span> op den duur.” + +</p> +<p>“Maar die stilte vind ik juist zoo heerlijk.” + +</p> +<p>“Ei!” + +</p> +<p>Na eenige minuten, terwijl men aan de ontbijttafel heeft plaats genomen, herneemt de generaal met vaste stem, doch afgewend +gelaat: + +</p> +<p>“Ik heb besloten <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te verkoopen Coba.” + +</p> +<p>Jacoba ontstelde! Toch kwam liet bericht niet geheel onverwacht. Zij heeft het gevreesd. Ze zwijgt. + +</p> +<p>“Spijt je dat Coba?” + +</p> +<p>“Het antwoord lieve vader, mag ik u schuldig blijven. Er is iets wat me <span class="letterspaced">meer</span> spijt; u weet het.” + +</p> +<p>“Meer spijt....? Wat meen je?” + +</p> +<p>Jacoba is opgestaan, en, bij den generaal gekomen, vlijt ze haar bleek gezichtje aan dien zilverwitten schedel: slaat den +arm om zijn schouder, en dan bijna fluisterend zegt ze: “De reden wáárom u het doen wilt.” + +</p> +<p>“Zwijg daarvan Coba.” + +</p> +<p>“Och papa, kan ik dan zwijgen als ik zie dat uw dierbaar leven onder dien last moet bezwijken. Zou er dan geen mogelijkheid +zijn om.... August, en Eva voor ons, voor ú te herwinnen?” +<a id="d0e11483"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11483">296</a>]</span></p> +<p>“Nee <span class="smallcaps">NEE</span>! dat is <span class="smallcaps">ONMOGELIJK</span>!” zegt de generaal met een kracht die de teedere Coba doet ontstellen: “Noem mij den naam van dat wijf niet meer, <span class="letterspaced">nooit, nimmer meer</span>. De helle veeg die hem dronken maakt; de lichtekooi die....” + +</p> +<p>“Stil stil; bedaar beste vader....” + +</p> +<p>“Vergeef me klein lief meisje, ik dacht er niet aan dat jij hier waart.” Hij strijkt met de hand langs het voorhoofd, en dan: +“Jij bent heel wél niewaar? Tenminste.... je ziet er bepaald.... zeer <span class="letterspaced">zeer</span> goed uit.” + +</p> +<p>Jacoba beschouwt haar vader eenige oogenblikken stilzwijgend met teederen blik.—Neen, hij ziet er <span class="letterspaced">niet</span> goed uit, in ’t geheel niet. Zijn oogen staan flets, en in oogenblikken als deze, wanneer hij zich te veel door zijn smart +laat vervoeren, bespeurt Coba zeer duidelijk dat zijn ademhaling beklemd is. Zie, terwijl hij zich achter een courant te verbergen +zoekt, drukt hij de hand ter plaatse van het hart. + +</p> +<p>—Ja, Haar dierbare vader is ziek. Zijn hartzeer heeft mogelijk de kiem ontwikkeld eener kwaal waaraan zijn moeder, ofschoon +in hoogen ouderdom, bezweken is. + +</p> +<p>—Indien de kalmte in dat hart mag terugkeeren en de juiste middelen worden aangewend, ja, dan kan ook die beste vader tot +in hoogen ouderdom voor haar gespaard blijven, Maar anders....! Welnu, papa en Helmond moeten met elkander verzoend worden, +’t koste wat het wil. August en Eva moeten den lieven vader excuus vragen.—Waarvoor?—Coba weet het zelf niet recht. Maar excuus +moeten ze vragen, al ware het slechts omdat ze zonder haars vaders toestemming dat groote huis hebben gekocht. En als alles +dan in orde is, dan moet dokter August papa eens flink onderhanden nemen, en hem weer sterk maken zooals hij het was voor +weinige maanden. + +</p> +<p>Jacoba heeft haar besluit genomen: Al werd het haar ten strengste verboden om, op welke wijze dan ook, met Helmond of zijn +vrouw in aanraking te komen, Jacoba meent het eenvoudige en eenige middel gevonden te hebben om den verbroken band der liefde +weer aaneen te hechten.—Dominee Hoogerberg, den waardigen predikant, zal zij in den arm nemen. De verstandige leeraar zal, +van zijn heerlijk standpunt, bewerken wat zelfs een eenig kind niet bewerken kan. Ginds zal zijn liefderijk vermaan tot ootmoed +en berouw bewegen; en hier, door zijn bediening er toe gewettigd, zal hij wijzen op het voorbeeld van den lijdenden Jezus, +die zelfs aan het kruis nog bad voor zijn moordenaren. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Den volgenden morgen was de schemering ternauwernood geweken, toen Jacoba Van Barneveld zich reeds op weg bevond om dominee +Hoogerberg te gaan bezoeken. Een groot uur later mocht zij met dankbare zelfvoldoening de pastorie verlaten. De edele predikant, +die wel met luste zich verblijden kon met de blijden, maar wiens dagelijksch leven inderdaad het waarachtige leven mocht heeten: +een leven tot heil en geluk van anderen; dominee Hoogerberg heeft aan zijn lieve bezoekster zeer stellig beloofd dat hij hare +<a id="d0e11517"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11517">297</a>]</span>mededeeling onder ’t zegel der diepste geheimhouding zou bewaren, en alles doen wat hem mogelijk was om de zeer betreurenswaardige +verwijdering—waarvan hij reeds hoorde spreken—ten goede te doen verkeeren. + +</p> +<p>Dominee Hoogerberg zou doen <span class="letterspaced">wat hem mogelijk was</span>.—Meer heeft hij niet gezegd.—Ja zelfs toen hij het zeide vreesde hij meer dan hij <span class="letterspaced">hoopte</span>. Hoogerberg wist maar al te goed, dat hij de harten der menschenkinderen niet vruchtbaar kan maken. Zaaien kon hij, niets +meer! Eva Armelo’s karakter meent hij te kennen, reeds van der jeugd afaan; en de oud-generaal, die haat, wat hij <span class="letterspaced">zonde</span> noemt, met een vreeselijken haat, hoe zal men hem doen gevoelen, dat zijn onverzoenlijk <span class="letterspaced">haten</span> een zonde tegen den armen schuldige wordt! Hoogerberg zou zaaien—zóó heeft hij in stilte besloten—mocht God den wasdom schenken, +zoo mogelijk nog in dit leven! + +</p> +<p>Op haar terugtocht naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> neemt Jacoba, met een kleinen omweg haar pad langs het achterpoortje der groote kerk. + +</p> +<p>Nog eer zij het heeft bereikt, staat ze een oogenblik luisterend stil.—Neen, ’t zwijgt alles daarbinnen. Haar hoop is in rook +vervlogen. En zie, ook het poortje is gesloten. Maar stil, stil! Hoor dan.... Jawel; daar klonken de volle tonen van het orgel +weer. Een huivering van blijdschap doortrilt Jacoba’s leden. Neen, daar is niemand in het straatje, niemand die haar ziet. +Ze slaat de hand aan den zwaren klinkring der kleine poortdeur. Ze was wel toe, maar niet gesloten.... + +</p> +<p>’t Is kil in de kerk. Een sterkere huivering doet Jacoba beven. Starend voor zich heen, staat ze daar stil en luistert. Vraag +haar niet wat ze zou wenschen in dezen stond. ’t Is immers zoo somber en eenzaam en kil in de ruime holle kerk.... <span class="letterspaced">hier beneden</span>. En de orgeltonen, die daar <span class="letterspaced">van boven</span> klinken, ze stijgen al hooger en hooger.... + +</p> +<p>Met den arm op de leuning eener kerkbank geleund, bedekt Jacoba haar bleek gezichtje eenige oogenblikken met beide handen. +’t Was haar eensklaps alsof ze zich in een luchtzee bevond, in een blauw tintelenden aether—eindeloos, eindeloos ver aan alle +zijden. En, gansch van verre, daar zag ze hem zitten, als een koning, als David, spelend op de harp, <span class="letterspaced">hem</span> den schoonen jongeling, den <span class="letterspaced">dierbare</span>, die nooit heeft vermoed dat Jacoba hem zoo liefhad.—Nu is het voorbij. Dat was een week, een zonderling zwak oogenblik. +Wanneer ze haar lang gekoesterd plan geheel wil volvoeren, dan moet ze nu krachtig en flink zijn. + +</p> +<p>Met de grootste verbazing zag Thomas Van Hake Jacoba het orgelkamertje binnentreden. Ofschoon hij wel gedurig aan Jacoba’s +wensch heeft gedacht om het orgel eens te zien; ’t was al zoo vele weken geleden sinds ze dien wensch te kennen gaf, dat hij, +althans in dezen stond, volstrekt niet op hare komst was voorbereid. Thom is in ’t geheel niet verlegen, maar toch, het was +hem bij Jacoba’s binnentreden alsof het geheele orgelkamertje in brand stond. + +</p> +<p>In de eerste dertig seconden weet hij eigenlijk niet wat ze spreken; alles ziet hij dubbel, totdat hij eindelijk de eerlijke +verklaring aflegt: <a id="d0e11560"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11560">298</a>]</span>waarlijk wel een beetje verrast te zijn, juffrouw Van Barneveld al zoo vroeg hier bij zich te zien. + +</p> +<p>“Ik stoor u menheer Van Hake; maar ’t was onze afspraak dat ik eens in de vroegte zou komen kijken hoe het er op zoo’n orgel +uitziet. Speel u gerust door. ’t Klonk heel mooi. Gerust!” + +</p> +<p>“Nee, waarlijk niet juffrouw Van Barneveld. ’t Is al een heelen tijd geleden sedert ik hier ’t laatst speelde. En.... en....” +Thom wist niet meer wat hij zeggen zou. O ja, hij moet haar ’t een en ander uitleggen: “Ziet u juffrouw, hier zit je nou net +precies als voor een piano, en je speelt er ook precies zoo op, en dan dáár op zij, ziet u, dat zijn de registers, die kun +je uittrekken, allemaal een verschillenden toon; en daar beneden, daar heb je een klavier voor de voeten; dat is nog al zwaar, +tenminste voor een bink zooals ik. Maar o, als u hier onzen goeden Donerie gezien hadt, dat ging met een gemak van belang!—Och, +wilt u wel gelooven juffrouw, dat het geen wonder is als ik hier soms wat van streek raak. Goed is er nooit op dit orgel gespeeld +dan door één, en die ééne was hij.” + +</p> +<p>Nadat Thomas, die zich intusschen geheel herstelde, nog eenige explicaties had gegeven, moest hij ten laatste voor den wil +van die “bleeke heerlijke engel” bezwijken, en speelde hij den 103<sup>den</sup> psalm zóó goed, dat zijn zalige meester, indien hij het had kunnen hooren, hem een bravo zou hebben toegeroepen. + +</p> +<p>Jacoba moest zich aan de leuning van de houten orgelbank vasthouden. Thom zit met den rug naar haar toe. Haar oogen dwalen +het vertrekje rond.—De wanden zijn naakt; een klein wit houten tafeltje met een ouden matten stoel vormen het geheele ameublement. + + +</p> +<p>—En op dat orgel, op dat klavier speelde hij dien zwanenzang! peinst Jacoba, terwijl de orgeltonen haar weemoedige stemming +nog verhoogen.—En hier op deze houten bank, hier zat hij dan neer, en dacht er niet aan dat er ééne was, die de hardste bank +en de soberste bete wel gaarne met hem zou gedeeld hebben haar gansche leven. Ach, waarom heeft ze door hier te komen de langzaam +heelende wond weer opengereten?—<span class="letterspaced">Waarom?</span> Omdat ze geen volkomen rust zou vinden, aleer ze die zucht had bevredigd om ook dit verblijf te zien, het kleine Zondagsvertrek, +’t welk de dierbare wel eens zijn heiligdom genoemd heeft.—En is zij dan nú tevreden? Nogmaals ziet ze rond. Zou er dan werkelijk +niets, volstrekt niets zijn, ’t welk ze met zich kan nemen als een herinnering aan dit heiligdom, als een reliek....? Met +haar kleine mes zou ze een spaander van die bank willen snijden. Ze zal.... Maar die knaap zou het bemerken; en dan.... Hoe! +ziet ze wel? Steekt daar de punt van een blad papier uit de lade der kleine tafel? + +</p> +<p>“Volstrekt niet uitscheiden, volstrekt niet menheer Van Hake, ik vind het zoo heel mooi; ’k wilde maar even op dien stoel +gaan zitten; ’t voldoet nog meer zoo’n beetje achteruit. U speelt overheerlijk!” + +</p> +<p>“Och lieve juffrouw, ’t is al te veel lof voor mijn broddelwerk;” zegt Thom, terwijl hij zijn hart voelt kloppen; en al voortspelend +<a id="d0e11582"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11582">299</a>]</span>denkt hij: Ben je gek! Je zoudt uit de school van dien Kartenglimp moeten zijn, als je je zóó iets verbeeldde. Dat fijne lieve +kind zou hier komen om jou! Schaam je wat! en immers—er is een vertelseltje: Daar was eens een apthekersjongen die geen cent +bezat, en die jongen was een tijd lang een gek. Maar nu, hij is het niet meer.—Forto, Forto! + +</p> +<p>Thomas speelt inderdaad met kracht en gevoel. Maar Jacoba hoort het niet. Op den stoel nabij het tafeltje gezeten; gedurig +het oog naar den speler gekeerd, trekt ze snel maar zachtjes de lade open. Van het piepend knarsen schrikt ze. Gelukkig werd +het geluid voor den speler door het orgel overstemd. Het blad papier ’t welk Coba’s opmerkzaamheid had getrokken, bevredigt +haar niet. ’t Was een verfrommeld, afgescheurd muziekblad. Maar nu, zie, ’t is een oud, geschreven muziekboekje ’t welk ze, +steeds dieper tastend, uit de la heeft te voorschijn gehaald. + +</p> +<p>’t Hing zeer uiteen; een menigte aanteekeningen meest met potlood bevonden zich boven of beneden de notenlijnen. + +</p> +<p>Eensklaps overdekt een purperrood Jacoba’s gelaat. Haar voorgevoel had haar niet bedrogen. Op de eerste bladzij daar leest +ze: “Liedjes van Herman Donerie voor piano” en dan, met potlood er naast geschreven; “Prullen van een twaalfjarigen wildzang. +Men dient te leeren lezen voordat men schrijft.” + +</p> +<p>Neen, Jacoba bedriegt zich niet; dit alles is van <span class="letterspaced">zijn</span> hand. En dat onschatbare manuscript lag hier begraven en vergeten in een la dier kleine tafel!.... + +</p> +<p>—God, daar zwijgt het orgel! Van Hake ziet om, en haar aan. De gedachte om het boekje weer ijlings in de la te bergen is even +spoedig verworpen als ze gerezen was. Inwendig bevend, tuurt Jacoba er in, en ofschoon het spreken haar moeite kost, toch +zegt ze snel: + +</p> +<p>“Ik vond hier dit boekje, en dacht dat hetgeen u speelde er in stond, maar....” + +</p> +<p>“Hé, in <span class="letterspaced">dat</span> boekje? ik ken het niet juffrouw, ’t Was een psalm dien ik speelde.” + +</p> +<p>“Ah juist,” zegt Jacoba; en zich geweld doende, neuriet ze van het blad het begin eener melodie uit de “Liedjes van Herman +Donerie.” + +</p> +<p>“’t Komt me zoo bekend voor, zoo fameus bekend. ’t Boekje is dus niet van ú mijnheer Van Hake?” + +</p> +<p>“Nee, pardon juffrouw!” + +</p> +<p>Jacoba heeft zich geheel hersteld. + +</p> +<p>Opstaande en hem het boekje toonend, vraagt ze: + +</p> +<p>“Kunt u ook zien of het hier op ’t orgel thuis behoort?” + +</p> +<p>Van Hake heeft het ingezien, en niet zonder ontroering zegt hij: + +</p> +<p>“Dat schijnen oude composities van mijn besten vriend te zijn.” + +</p> +<p>“Van....?” + +</p> +<p>“Van Donerie juffrouw.—Waarschijnlijk hechtte hij er geen waarde aan en bleef het boekje hier liggen.” + +</p> +<p>“Och-kom.—Men zou het dus wel eens kunnen meenemen? Die ééne melodie komt me toch zóó bekend voor.... zoo fameus bekend.... +dat ik ze graag eens zou spelen!” Ze legt het boekje op de tafel: <a id="d0e11626"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11626">300</a>]</span>“Wat ik zeggen wilde, u spraakt daar van uw vriend; hebt u nog al satisfactie van uw bemoeiing....?” + +</p> +<p>“U bedoelt voor dat monument juffrouw? Ja zeker,” vervolgt Thom, en nadat hij vlug een kort verslag van den loop der zaken, +en nog den meesten lof aan zijn ontslapen leermeester en vriend heeft gegeven, besluit hij op diep weemoedigen toon: + +</p> +<p>“Och, als u ’t mij vraagt juffrouw, dan geloof ik vast dat ditzelfde orgelkamertje dien laatsten keer een soort van Gethsemané +voor hem geweest is.” + +</p> +<p>“Hoe zoo ...?” + +</p> +<p>“Och lieve juffrouw, er was er één die hij liefhad, en.... die eene....” + +</p> +<p>“Die <span class="letterspaced">ééne</span>?” zegt Coba terwijl ze zich afwendt. Maar Thomas antwoordt niet. Is dan ook de Kippelaansduivel in hém gevaren? Heeft hij +alweer te lang of te veel gebabbeld? Moest hij dan hier dat zwakke lieve engeltje met zooveel treurigs bezighouden! Zie, ze +is weer zoo bleek als een doode geworden. De herinnering aan dien morgen bij Krul heeft haar zeker te fel geschokt. Lieve +hemel, als ze nu hier weer ongesteld werd.... indien ze weer een flauwte kreeg....! Maar hoe ... een flauwte hier!! en haar +dan te kunnen opvangen; haar te wiegen in zijn armen, te klemmen aan zijn hart; haar die lieve zachte oogjes onbespied weer +los te mogen kussen, en.... + +</p> +<p>—En.... een vervloekte struikroover te zijn, een geweldenaar, een inbreker. Thom, Thom! waar dacht je aan! + +</p> +<p>—Goddank! juffrouw Van Barneveld krijgt geen flauwte. Goddank, zijn armen en hulp zullen niet noodig zijn. Maar Thomas is +nu verschrikkelijk de kluts kwijt. Waarom kwam ze dan ook hier! Immers hij heeft het haar niet verzocht.—Een apthekersjongen, +al bezit hij geen cent, is immers ook niet van steen, maar van vleesch en bloed. Inderdaad, hij wenschte nu dat ze heenging, +of anders zou het waarachtig nog kunnen gebeuren dat die apthekersjongen tóch een <span class="letterspaced">gek</span> werd. + +</p> +<p>“O, zeer tot uw dienst juffrouw! ’t Was al heel weinig en gebrekkig wat ik speelde. Als de juffrouw bij gelegenheid nog eens +weer.... Maar nee, nee, dat mag ik niet vergen.—Wel de complimenten als ik verzoeken mag.—Voorzichtig, de trap is wat steil, +voorzichtig!—Ei! wacht lieve juffrouw, u vergeet dat boekje, wacht!” + +</p> +<p>Of Jacoba het werkelijk vergeten had?—Ach, haar kloppend hart smeekt God in stilte om vergeving, dat het bewaren van haar +hartsgeheim haar zoo dikwijls tot veinzen had gedwongen.—<span class="letterspaced">Ha! Er was er dan toch ééne, die hij heeft liefgehad!</span> + +</p> +<p>O! zij heeft niet willen vragen, en <span class="letterspaced">nooit</span> zal ze er naar vragen wie die ééne geweest is. Maar nu, ja gewis: wie zijn nagedachtenis het innigst vereert, die zal hij +uit hooger orden de zijne noemen. O goede God, en wie vereert die nagedachtenis meer dan zij, de zwakke Jacoba! + + + + +<a id="d0e11660"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11660">301</a>]</span></p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">TWEE EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>De avond die den dag voorafging waarop Eva’s geboortefeest in het nieuwe doktershuis zou gevierd worden, was als ’t ware de +aankondiger van het gure seizoen. Geen wonder, October stond voor de deur. De regen viel bij stroomen neer, en de wind koelde +zijn woede aan de reeds geel en bruin geworden bladeren. + +</p> +<p>Dokter Helmond liep—zooals hij zich in den laatsten tijd had aangewend—in gedachten de groote huiskamer op en neer. + +</p> +<p>“Maar lieve August, ’t zou verschrikkelijk zijn!” zegt Eva, terwijl ze van haar borduurwerk opziende, langs de lamp heen haar +wandelenden echtgenoot met de oogen volgt. + +</p> +<p>“Verschrikkelijk! Wat meen je Eva?” + +</p> +<p>“Wel, als het morgen zulk een weer was! Onze heele tuin-illuminatie viel in duigen; ’t zou allerakeligst zijn!” Na een oogenblik +stilte: “August, waar denk je toch aan? Weer muizenesten? Toe kom dan eens hier. Foei, tobberijen over niemendal, terwijl +ik in zorg ben over ’t geen ons nu toch het meest moet ter harte gaan: ons feest! het feest op den verjaardag van <span class="letterspaced">je wijfje</span> August! + +</p> +<p>“Welzeker!” zegt Helmond: “als het zulk een weer was dan zou....” + +</p> +<p>Eva bemerkt niet dat haar echtgenoot in dit oogenblik een hevigen strijd heeft te strijden. Opgestaan is Eva hem nabijgekomen +en zegt nu met haar zoetste stem: “Als ik morgen waarlijk den schoonsten dag van mijn leven door de liefde van mijn besten +man zal genieten dan....” zij strijkt met haar zachte hand over Helmonds voorhoofd: “dan mag dáár geen wolkje te zien zijn. +Weet je August, waar ik het nieuwsgierigst naar ben? Nee, ik zeg het niet.—Wil ik het toch zeggen?—Ja?” + +</p> +<p>“Ik weet niet wat je bedoelt Eva.” + +</p> +<p>“Ei ondeugd, dat weet je niet? En je weet óók niet hoeveel die diamanten speld van mevrouw Van Leeuwen heeft gekost........? + + +</p> +<p>Nee, daar heb je zeker niet naar laten informeeren niewaar?— August, zeg.... ben ik er vér vandaan, of.... of vin-je dat visschen +nu wat heel indiscreet? Maar och m’n beste man, je weet ook niet wat een schrikkelijke pret ik er in zou hebben, om morgen +eens tegen over die deftige gravin Van Leeuwen te staan, en— changement de décorations—dat ik dan op mijn beurt, zoo heel +langs m’n neus weg kon zeggen—of als het àl te ondeugend was tenminste kon <span class="letterspaced">denken</span>: Wat een aardig lief <span class="letterspaced">speldje</span> hebt u daar aan, een lief <span class="letterspaced">garnituurtje</span>! Ben ik ondeugend Guus? en vin-je me indiscreet? Nu, iets te zeggen dat behoeft niet, maar.... kijk me eens eventjes aan, +dan kan ik wel zien of ik heel ver van honk ben.... Boe boe, wat kijk je zwart; is dat een verstoppertje-spelen misschien, +zeg, lieve plaaggeest?” +<a id="d0e11696"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11696">302</a>]</span></p> +<p>Helmond aarzelt. Ofschoon hij een paar stel diamanten op bezien in huis heeft, neen hij zal ze haar niet geven.... neen! En +bij God! ook haar partij zal niet doorgaan! ’t Koste wat het wil. Beter laat dan nooit zal hij toonen dat zelfs die teerbeminde +vrouw—zijn afgod—zonder wier bezit hem de wereld een graf zou schijnen, niet in staat is om hem, door haar kinderlijke zucht +naar wat blinkt en schittert, op den duur als een dwaas te doen handelen, en haar door zijn zwakke toegevendheid in ’t eind +ongelukkig te maken. + +</p> +<p>“Eva kom hier eens zitten. Ja hier, dicht aan mijn zij.—Aan den laatsten avond van een jaar mag men wel eens een oogenblik +aan wat ernstigs denken.... + +</p> +<p>“Hemel August, het is me alsof ik dominee Hoogerberg hoor. Maar ja zeker, laten we nu eens als oude getrouwde luidjes—<span class="letterspaced">met een geheim</span>, waar men nog niets van merken kan—eens heel <span class="letterspaced">heel</span> ernstig praten.” Ze steekt haar arm door den zijne, legt haar hoofd tegen zijn schouder, en vervolgt: “Morgen als de vrouw +nu twee en twintig jaar oud wordt, dan zal er ten huize van dokter Helmond een soirée met soupee worden gegeven, zooals de +goede stad Romphuizen nooit gedroomd had, dat er binnen haar doodsche wallen een zou gegeven worden. Nee chut! laat me nu +eens eventjes heel ernstig praten: Op den avond van den acht en twintigsten September zullen de aanstaande heer van Romphuizen +en z’n echtgenoot de graaf en gravin Helmond Van Armeloo—nu ja, niet al te ernstig kijken beste, want <span class="letterspaced">wie weet</span>!—enfin, dan zullen ze al dien ouden en nieuwbakken adel uit den omtrek, eens toonen wat chic en bon ton is; dan.... Nee, +ik bid je nog een oogenblik geduld! En dan overmorgen als Bel uit Amsterdam en La Fosse uit Utrecht alles weer netjes hebben +opgeredderd en meegepakt, dan.... nu komt het.... dan gaan we verder eens heel zuinigjes en eenvoudigjes leven.—Goed hê?—Dan +eten we nog een heelen tijd kliekjes van taarten en getruffeerde fazanten, en rijden heel deftig en ernstig....” Eva fluistert +nu met haar onweerstaanbaar lieve stem: “ja heel ernstig, beste mannetje, naar den boer waar we ons lieve kleine popje zullen +koopen, en.... Kom goeje Evertje Zwaarmuts, lach nu maar eens, en beken maar gauw dat ik wel heel ernstig ben, wanneer ik +met al mijn illusies voor morgen, toch met zooveel plezier van de toekomst kan spreken, en je verzekeren, dat me waarlijk +op den duur niets zoo gelukkig maakt als het bezit van mijn braven brompot, en de gedachte dat ik, al mettertijd, de moeder +zal wezen van zoo’n engelachtig ventje, van ons heel klein snoeperig stamhoudertje, August.” + +</p> +<p>De inwendige strijd, dien hij te voeren heeft, maakt Helmond ongevoelig voor de zoete omhelzing zijner Eva, zooals hij schier +doof is geweest voor haar woorden, die deels weer de tolken waren van kaar ijdelheid, en deels ook der teederste aandoening +van het hart der vrouw.—Helmond zwijgt nog een oogenblik. Nu zal hij spreken. Nú. Het <span class="letterspaced">moet</span>! Morgen zou het te laat zijn. Reeds gisteren ontving hij een verzegelden brief van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>; het resultaat der tusschenkomst van den waardigen Hoogerberg, het ultimatum van <a id="d0e11720"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11720">303</a>]</span>den oom.... Men moest terug: terug van den breed en weg die tot het verderf leidt! Terug, of anders....” + +</p> +<p>“Eva, toen je op dien avond te Parijs van me hoorde dat we ’s-anderendaags zouden vertrekken, toen was je bitter teleurgesteld, +maar je hebt je als een verstandige vrouw aanstonds getroost. Je bent alweer ouder geworden, en dus, wanneer er nú eens...” + + +</p> +<p>“Och beste man, als je nu waarlijk graag wilt dat ik den laatsten nacht van mijn oudejaar rustig zal slapen, verg dan niet +te veel van mijn verstand. Weet je waar <span class="letterspaced">ik</span> plezier in heb? Ik heb er plezier in om nog maar altijd te denken, dat jij het verstand voor ons <span class="letterspaced">allebei</span> hebt. En je hebt het; jawel! Maar je bent Evert Zwaarmuts, en ’t zit er waarlijk op dat je me weer van voren afaan zult gaan +beweren—ofschoon het wat te laat is—dat morgen het ijs en de ditten en datten wel konden wegblijven; en dat de blauwjassen +evengoed zouden voldoen als de kapel die komen zal.” Opstaande: “We moeten daar nu van afstappen lieve August. Teleurstellingen +verwacht ik op mijn verjaardag niet.” + +</p> +<p>“Eva.... het hooge woord moet er uit: de partij zal morgen niet doorgaan.” + +</p> +<p>“August, is ’t je in ’t hoofd geslagen?” + +</p> +<p>“Daarvoor heb ik in de laatste dagen wel eens gevreesd. Het verstand voor <span class="letterspaced">twee</span> was er <span class="letterspaced">zeker</span> niet. Dáár Eva lees!” + +</p> +<p>Eva, doodsbleek geworden, ziet het geschrift in ’t welk August haar toereikt: + +</p> +<p>“Ha! van <span class="letterspaced">hem</span>!” zegt ze met weerzin: “Van dien bekrompen despoot! Wil hij eeuwig heerschen over mijn man? Nee dat lees ik niet; die schrale +hanepooten doen me aan de magere jaren denken. Nee ik wil, ik <span class="letterspaced">wil</span> het niet lezen.” + +</p> +<p>“Als ik het je verzoek Eva?” + +</p> +<p>Eva, na zichtbaren strijd, zegt eensklaps met verheffing van stem terwijl ze stampt met den voet: + +</p> +<p>“Nee <span class="letterspaced">nee</span> zeg ik je: dat mensch is de duivel, die zich tusschen ons stelt. + +</p> +<p>Helmond bedwingt een stijgenden toorn; en dan: + +</p> +<p>“Eva <span class="letterspaced">ik wil het</span>: <span class="letterspaced">lees</span>!” + +</p> +<p>Voor ’t uiterlijke kalm ziet hij haar strak in de oogen. En zij, ze wijkt voor dien blik onwillekeurig een schrede terzij, +en trillend als een popelblad door een onverwachten stormwind bewogen, nogmaals opziende naar den man, die zich eensklaps +met zijn ongewoon <span class="letterspaced">ik wil het</span>, zoo akelig gelden liet, vat ze het blad papier, ziet het in en, ofschoon het haar schemert voor de oogen en ze sommige volzinnen +slechts ten deele begrijpt, ze leest nu den brief: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Aan dokter Helmond! + + +</p> +<p>“Er zijn twee wegen. De eene voert tot de eeuwige gelukzaligheid, de andere ter verdoemenis. Als dokter Helmond begrijpen +wil dat hij sedert zijn huwelijk den laatsten weg heeft gekozen, en zich met zijn vrouw wil haasten om dien aanstonds te verlaten, +dan zal <a id="d0e11783"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11783">304</a>]</span>de generaal Van Barneveld God danken, en zijn hart en huis zullen voor de jonge echtgenooten weer geopend zijn. + +</p> +<p>“Om op den weg die tot God leidt terug te komen, moet er echter met den vervloekten geest naar grootheid, naar verheffing +boven zijn stand, en het weelderig genieten van Gods gaven zonder arbeid in het zweet des aanschijns, worden gebroken. Als +voorwaarden, die van den goeden geest zullen getuigen, eischt de pleegvader, van dokter Helmond, dat men zoo spoedig mogelijk +zal terugkeeren tot den kring waarin men behoort, en allereerst tot de woning, die men zonder reden voor een paleis heeft +verwisseld. Het oud-burgemeestershuis zal met zijn meubels en versiersels binnen vier weken publiek moeten verkocht worden, +om den volke te doen zien dat dokter Helmond werkelijk leven moet van zijn praktijk. Als bewijs dat men met Gods hulp tot +het goede wenscht te besluiten, zal de partij ten zijnen huize worden afgezegd. Men vrage niet wat de wereld zal denken of +spreken, men bedenke alleen wat God eischt en wat eerlijk en goed is. Een eerlijke retraite is geen schande. Indien het bewijs +der goede gezindheid op den 28<sup>sten</sup> September wordt gegeven, dan zal de oude pleegvader dienzelfden dag zijn kinderen met open armen ontvangen, en, zoo er door +daden, die de krachten te boven gingen, schulden mochten zijn, hij zal ze zwijgend vereffenen. + +</p> +<p>“Andere redenen, die een verwijdering zouden wettigen, bestaan er <span class="letterspaced">niet meer</span>. De pleegvader wil vergeven en vergeten. + +</p> +<p>“Dit ultimatum is geschreven in overeenstemming met den waardigen leeraar dezer gemeente Ds. Hoogerberg. + +</p> +<p>“Herinnert u te zamen het woord van den heiligen stichter onzer religie, den Zoon van God: “Gij kunt Gode niet dienen en den +Mammon!” + + +</p> +<p><span class="smallcaps">Alexander Van Barneveld</span> + +</p> +<p><span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, 26 September 18....” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Afschuwelijk! Afschuwelijk!” barst Eva los met bevende stem: “Mijn God! welk een toon! Den Mammon dienen! Ha, wie durft daarvan +spreken! Hij, die zelf in dienst van den geldduivel is!” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Vrouw! zwijg!</span>” roept Helmond met krachtige stem: “Als je me waarachtig liefhebt, vergrijp je dan niet opnieuw aan den man dien ik vereer +en die het goede wil. Zwijg zeg ik je! <span class="letterspaced">Hoor je me niet!</span> Ja, ’t is nu genoeg, hij heeft gelijk: wij zijn op een rampzaligen weg!” Met verheffing van stem en Eva aanziende, zoodat +ze hevig ontsteld een schrede teruggaat: “Ik zeg je Eva, die man heeft waarachtig gelijk; met dien vervloekten geest, die +zucht naar grootheid en verheffing boven onzen stand, moet gebroken worden!— Sta daar zoo niet te beven. Mijn toorn kind, +geldt mij zelf in de eerste plaats, ja waarlijk, mij zelf <span class="letterspaced">geheel alleen</span>. Eva, <span class="letterspaced">ik</span> was krankzinnig, ja waarachtig!” + +</p> +<p>—O groote God, wat ziet hij haar akelig aan! Wat wil dat zeggen, <span class="letterspaced">krankzinnig</span>! Nee nee, dat is hij niet, nee, stil stil. Goddank, hoor maar, hij spreekt bedaarder; hoor, hij noemt haar weer zijn beste +<a id="d0e11829"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11829">305</a>]</span>kind, zijn lieve vrouw, Maar toch, dat gewone punt der tobberij wordt met een schier aan krankzinnigheid grenzenden angst +behandeld.—Men moest terugkeeren tot den eenvoud waarop de pleegvader zoo gesteld is, men moest.... + +</p> +<p>“Maar August, zoo waar als ik leef, die brief is geschreven door iemand die....” + +</p> +<p>“Die het goede wil, die begrijpt dat ik mijn kind, mijn schat niet bewaar met de trouw door mij bezworen; door een man die +ons verderf tegemoet ziet, die mij in stilte bij mijn waren naam noemt: een zwak man tegenover zijn vrouw.—Eva, dat zal eindigen; +zoo waarachtig als ik je liefheb, <span class="letterspaced">zoo waarachtig zal dat eindigen</span>! Die brief is kras maar goed. Zachte medicijnmeesters maken stinkende wonden. Dat ultimatum moet worden nageleefd. De partij +<span class="letterspaced">zal</span> morgen niet doorgaan!” + +</p> +<p>Eva moest zich met de beide handen aan de tafel vasthouden. Die man.... háár man, hij maakte haar werkelijk angstig. Dat is +geen taal van een verstandig man. De partij morgen niet doorgaan!—Zou het dan ernst zijn, waarachtig ernst? + +</p> +<p>Helmond haalt een aantal pas geschreven klein gevouwen brieven uit den jaszak te voorschijn: + +</p> +<p>“Ziehier Eva, dit zijn de bewijzen dat ik het <span class="letterspaced">goed</span> met je meen. Voor zooveel mogelijk zullen wij deze briefjes nog van avond laten bezorgen. Als reden geef ik op dat je ongesteld +bent geworden. Je teleurstelling zal die ongesteldheid zijn, want teleurgesteld dát ben je zeker.” + +</p> +<p>Eva ziet hem aan met angstigen blik, en zegt nu met doodsbleeke lippen: + +</p> +<p>“August, ik word werkelijk bang.—Je bent toch niet.... zeg lieve August, je hebt toch geen erge hoofdpijn niewaar?—O, o! die +akelige vrek zal hem krankzinnig maken.” + +</p> +<p>“Nee Eva, oom zal me genezen. We zullen handelen volgens zijn wil, en dan zul je leeren inzien dat hij het goed met ons meende.” + + +</p> +<p>“Je spreekt dus met je volle verstand August! En ik versta je wel: aan dien onzin zou je gehoor willen geven!? Maar dat is +onmogelijk! Wartaal, waanzin staat daar te lezen. Terugkeeren naar het oude huis, en dit huis publiek verkoopen, binnen vier +weken!— <span class="letterspaced">Publiek verkoopen</span> en <span class="letterspaced">publiek schandaal maken</span> is hier volmaakt hetzelfde. Gesteld eens dat die oom met eenig recht oordeelde dat onze manier van leven wat te weelderig +is, zou een verstandig mensch dan ooit op het denkbeeld komen om zulk een ultimatum te schrijven. Daar spreekt haat en wangunst +uit dat schrift.” + +</p> +<p>“Eva, je kent mijn pleegvader niet; hij was van mijn jeugd afaan....” + +</p> +<p>“We weten dat, hij was je <span class="letterspaced">voorzienigheid</span>, maar nu—nú is hij een wangunstige vrek die....” + +</p> +<p>“Zwijg, <span class="letterspaced">zwijg zeg ik je</span>!” + +</p> +<p>Er was woede in Helmonds blik. Eva stuift achteruit, en dan in een vreesachtige houding met haar bevende klankvolle stem: + + +</p> +<p>“Is dat je liefde man!—O God, wie had dat kunnen denken; op <a id="d0e11880"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11880">306</a>]</span>den vooravond van het feest waarop ik mij zoo verheugde, en dat hij mij eerst zoo hartelijk gunde! O! waarachtige liefde bestaat +niet meer. Vertrouwen nee, vertrouwen kan men den edelste niet.... O God!” + +</p> +<p>“Schrei niet Eva, kind, schrei niet! Ik zal je toonen dat ik je liever heb dan ooit; liever dan mijn leven.” + +</p> +<p>“Och August, hoor ik goed? Zul je, ja zul je <span class="letterspaced">zeker</span>.... dien brief vol waanzin verbranden en me <span class="letterspaced">gelukkig maken</span>....?” + +</p> +<p>—<span class="letterspaced">Gelukkig maken!</span> + +</p> +<p>Helmond voelt zich eensklaps het hart als door ijskou versteenen. Neen hij beseft het volkomen, op den weg dien hij terug +moet zal <span class="letterspaced">zij</span> nimmermeer zich <span class="letterspaced">gelukkig</span> gevoelen! Dat heeft hij bedorven voor altoos. De kleine woning aan den wal, waaraan ze allengs misschien zou gewend zijn, +en waarin ze waarschijnlijk als jonge moeder gelukkig zou zijn geworden, nu, indien ze er moest terugkeeren, ze zal haar zijn +als een graf. + +</p> +<p>“O ik wist het wel,” vervolgt Eva met verruiming dewijl ze Helmonds zwijgen reeds voor toestemmen houdt: “Wat August eens +aan zijn Eva schonk of toezeide, dat neemt hij niet terug. En méér beloven of schenken dan je doen kondt, dat heb je nooit +gedaan; nee nee August, dát weet ik, dáárop bouw en vertrouw ik als op een rots. Je eigen woorden zijn me altijd een waarborg +geweest, en je uitstekend verstand.... O, er is maar één knap en verstandig man in Romphuizen.... Lieve, <span class="letterspaced">lieve</span> Helmond!” + +</p> +<p>—O God, hoe kan hij zich redden met haar, en zonder haar van zich af te stooten; zonder haar te dooden misschien? Immers zóó +kan en mag het niet langer. In die weinige maanden reeds steekt hij diep in schulden, en voor een goed deel werd hij ondanks +zich zelven, de schuldenaar van een man voor wien hij vriendschap huichelen moet. Slechts weinige dagen geleden ontving hij +nogmaals van den majoor Kartenglimp een paar duizend gulden ter leen,—helaas! nu reeds door hem op <span class="letterspaced">rekening gesteld van ooms nalatenschap</span>!—En die nalatenschap zou dan voor hem verloren zijn, voorgoed verloren!—En zonder dat uitzicht zou hij voortgaan op dezen +weg!—O hoe spoedig zal dan het oogenblik der schande komen. Sinds hij aan die nalatenschap dacht, werd het uitzicht op eigen +gewin al meer en meer beneveld: de verhouding tusschen het debet en credit was reeds sedert lang geheel verbroken. + +</p> +<p>—Terug! aarzel niet langer! roept de stem van ’t verstand den jongen dokter toe, en de stem der liefde roept mede: Terug naar +het hart van den pleegvader die, ofschoon hij niet volmaakt is, nu het treffendst bewijs heeft gegeven zijner liefde door +het schrijven van dien brief. Immers, Helmond alleen kan beseffen wat overwinning hij op zich zelf heeft moeten behalen om +dien regel te schrijven: dat de pleegvader zou vergeven en vergeten.... ja ook aan Eva vergeven, dat ze hem schold voor een +<span class="letterspaced">trotsch</span> en een <span class="letterspaced">gierig</span> man! + +</p> +<p>“August.... waar ga je heen?” + +</p> +<p>“Ik ga goedmaken wat ik misdeed; ik ga eindelijk voor je welzijn zorgen kind!” +<a id="d0e11927"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11927">307</a>]</span></p> +<p>“Je bedoelt....?” + +</p> +<p>“Ik zal Herman deze briefjes ter bezorging geven, en laten telegrafeeren naar Amsterdam en Utrecht dat de partij niet kan +doorgaan.” + +</p> +<p>Het wordt Eva alsof er vonken vuurs door de kamer spatten, alsof het hooge stukadoorwerk naar beneden buigt en wringt. + +</p> +<p>—Als Helmond niet op den weg is om krankzinnig te worden—o vreeselijk denkbeeld—dan, dan is hij een tiran, een leugenaar, +een.... Neen dát is niet mogelijk; hij wordt gedreven door den wil van een despoot, die hem onder zijn ijzeren schepter wil +terugbrengen. —Eva beseft dat ze al haar geestkracht en al haar verstand zal behoeven om haar man, ter voorkoming van publiek +schandaal, van besluit te doen veranderen. Ze voelt zich nu sterker. Ze zal kalm wezen, dat is het beste. + +</p> +<p>“Weet jij niet meer August,” herneemt Eva: “wat me voornamelijk zoo gelukkig maakte in den laatsten tijd? ’t Was het volle +<span class="letterspaced">vertrouwen</span> op mijn man. Sinds dien brief van Jacoba, <span class="letterspaced">geloofde ik in je</span>, August, geheel en al; want je hebt woord gehouden; en als je wel eens aan ’t tobben raakte, waarschijnlijk in navolging +van dien ouden heer, dan sloot ons gesprek toch met de zoete verklaring; dat mijn August niets deed wat onverstandig was.” + + +</p> +<p>Helmond voelt weer dat pijnlijk hoofdkloppen.—Hoe verpletterend klinken die woorden, en toch op dien zoeten toon. Nu zegt +hij: + +</p> +<p>“Eva, straks zullen we verder spreken en alles behandelen, dan zullen we elkander geheel verstaan en zeker in ’t einde elkander +<span class="letterspaced">liever hebben</span> dan ooit.... Nu.... ’t is hoog tijd; de telegrammen moeten vóór zevenen bezorgd zijn....” + +</p> +<p>Eva houdt zich oogenschijnlijk kalm. + +</p> +<p>“Wanneer die telegrammen en brieven werkelijk verzonden werden Helmond, dan zou daaruit blijken dat de man die het deed—zoo +hij niet krankzinnig is—zijn jonge vrouw heeft bedrogen, weken en maanden lang”. Fier en gevoelig: “En dat is <span class="letterspaced">niet</span> zoo; zoo waar als er een God leeft, dat is niet zoo. Nee, hij behoefde zich niet te bekrimpen, maar zou het nú uit overgroote +goedheid willen doen, om.... een ouden man te believen.—Zeg, zou je dan willen August, dat ik je tóch voor een zwak en niet +te vertrouwen mensch hield!? Hoe! Mijn rots, mijn rots....!!” Zij vliegt op hem toe en omhelst hem in vervoering: “Mijn schat +in dit leven! Nee <span class="letterspaced">nee</span> dat wil je niet!” + +</p> +<p>—O God, als hem dan door zijn eigen vrouw de dolk op de borst wordt gezet: + +</p> +<p>“Ja ja Eva, ik herhaal het, ik <span class="letterspaced">heb</span> je bedrogen; reeds weken lang leefde ik als een dwaas, en stak mij in schulden, terwijl ik zuinig had moeten zijn en klein +en nederig....” Maar Helmond kon niet voortgaan met spreken. Eva had hem een oogenblik met doodsbleeke lippen aangehoord, +en nu, hoor, nu berst ze in een zonderling lachen uit; hoor, al sterker en sterker. + +</p> +<p>“Eva! kind!—bedaar! Lach zoo wonderlijk niet. Eva je maakt je te zenuwachtig. Eva!—Eva!!” + +</p> +<p>Maar of Helmond ook poogde haar tot bedaren te <span id="d0e11972" class="corr" title="Bron: brengeu">brengen</span>, het <a id="d0e11975"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e11975">308</a>]</span>baatte hem niet. Vreemder en vreemder werd steeds dat lachen. De schok, dien Helmond haar heeft toegebracht, was nog grooter +geweest dan hij het zich heeft kunnen voorstellen, en de woorden <span class="letterspaced">zuinig</span> en <span class="letterspaced">klein</span> en <span class="letterspaced">nederig</span>, welke Eva in den laatsten tijd zoo dikwijls al schertsend had weerlegd, ze hebben, bij het ontvangen van dien schok, vermoedelijk +tot dat akelige lachen aanleiding gegeven. + +</p> +<p>Eenige seconden later is dat droevige lachen in schreien overgegaan, en—een soort van bedwelming, die straks door een rustiger +inslapen zal gevolgd worden, heeft haar nu vermeesterd. + +</p> +<p>Eva ligt op de sofa; kleine snikken ontsnappen aan haar fijngevormde lippen. August ondersteunt nog altijd het canapé-kussen +waarop haar hoofd rust. + +</p> +<p>—Stil, zoo aanstonds zal ze inslapen. Hoor! nog een snikje, nóg een.... een lange zucht en: + +</p> +<p>“August!” klinkt het zacht. + +</p> +<p>“Wat is er lieve? Hier ben ik.” + +</p> +<p>“Zoo ben je daar, dat is goed. Waar was je? Morgen, o, <span class="letterspaced">heerlijk, morgen</span>!” + +</p> +<p>Weer volgt er een zucht. Een langgerekt geeuwen klinkt er, en—hoor, ze slaapt, ja zeker ze slaapt.—Zachtjes trekt Helmond +zijn arm onder het kussen terug, en.... ziet nu om naar de pendule. + +</p> +<p>’t Was—halfacht. + +</p> +<p>—Te laat!—De telegrammen kunnen niet meer verzonden worden.—En, morgen reeds met den eersten trein zal men uit Amsterdam komen +om alles voor het soupee te regelen en, voor zooveel noodig, ook hier gereed te maken. En reeds dezen avond gaan de bloemen +en bouquetten uit Utrecht op weg en.... + +</p> +<p>Helmond staat in gepeins als verloren. + +</p> +<p>—Maar zou Eva’s lichte ongesteldheid—die bovendien niet onnatuurlijk is in haar omstandigheden—zou ze niet als ’t ware een +bestiering zijn geweest? Dáárdoor werd het te laat... !!—Dominee Hoogerberg heeft gezegd dat oom Van Barneveld niets liever +dan een toenadering wenschte, indien Helmond voortaan wat meer wilde bedenken hoe hij als dokter in Romphuizen <span class="letterspaced">moest</span> en <span class="letterspaced">kon</span> leven.—Dat was een gematigde toon. Die geest was verstandig.—Zóó, indien oom Van Barneveld er goed over denkt, ja, zóó kon +hij terugkeeren. Maar Eva heeft gelijk: zou het verstandig zijn om op een wijze als in dien brief werd begeerd <span class="letterspaced">publiek schandaal</span> te maken?—Eva heeft het bij den rechten naam genoemd. Hoe zal men over een dokter spreken, die zóó door zijn eigen pleegvader +wordt aan de kaak gesteld! Zulk een dokter zal men verachten inplaats van hem te vertrouwen. Die brief, dat ultimatum is <span class="letterspaced">waarachtig</span> onzinnig. Een feest ter eere van zijn jonge vrouw moet zonder een geldige reden eensklaps worden afgezegd, en duizend tongen +zullen in beweging komen en zeker die jonge vrouw niet sparen! En binnen de vier weken zal men dit huis moeten ontruimen en +verkoopen....! + +</p> +<p>Aan zijn gedurig hoofdlijden moet Helmond het toeschrijven dat hij oom’s ultimatum in den aanvang zoo letterlijk heeft opgenomen<a id="d0e12025"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12025">309</a>]</span>—Goddank daar komt licht! Morgen op Eva’s <span class="letterspaced">verjaardag</span> zal hij zich zoo vroeg mogelijk met haar naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> begeven. De oom en pleegvader zal dien stap waardeeren en de redenen moeten billijken, waarom het feest voor ’t laatst nog +moet doorgaan. En dan, het vraagstuk zal worden opgelost meteen, hoe dokter Helmond zijn nieuwe woning zal kunnen verlaten +zonder zijn goeden naam te bederven, zonder zich belachelijk te maken in het oog der geheele stad. Hij kan den pleegvader +het voorstel doen om zich elders als dokter te gaan vestigen. + +</p> +<p>—Welzeker, denkt Helmond voort, zulk een schrijven draagt te vele blijken van overijling, dan dat de verstandige oom er niet +op zou terugkomen. ’t Is waar, wat hij eens heeft gezegd dat blijft in den regel gezegd; “wat geschreven staat dat staat geschreven,” +maar toch, met blijdschap herinnert August zich nu den avond vóór zijn trouwen, toen de onveranderlijke oom uit eigen beweging +een overeenkomst vernietigde, waarvan hij bekennen moest dat de eischen, zoo niet te sterk, althans niet helder door hem gesteld +waren. + +</p> +<p>—Goddank! zegt Helmond nog eens in stilte, want voor het oogenblik is hem niets zoo welkom als de rust die hij zich zelf door +zijn overlegging bezorgde: Onzinnig wreed zou het zijn om nu dat <span class="letterspaced">kind</span>, ja wat is zij anders dan een <span class="letterspaced">verrukkelijk kind</span>! om haar “haar eigen feest” te ontnemen. Langzaam, zeer langzaam moet hij met haar <span class="letterspaced">terug</span> indien ze niet verwelken en verkwijnen zal.—Zooals hij haar straks heeft geschokt, dat was werkelijk <span class="letterspaced">tirannie</span>. Welnu dan Helmond, wees krachtig en wijs voortaan, en waak met verstand, terwijl een trouwe pleegvader den terugtocht wil +dekken; maar sla dan ook niet tot uitersten over. Ze konden die engel dooden en mét haar, o lieve God, de teedere spruit, +wier eerste kreetjes ook voor haar reeds meer waarde zullen hebben dan parelen en diamant. + +</p> +<p>Eva slaapt rustig. Zie, de zachte blos is geheel op die donzen wangen teruggekeerd. Met den rug van zijn hand glijdt Helmond +er zachtkens langs heen. + +</p> +<p>—Parelen en diamant, herhaalt hij nu bijna overluid, en drukt de beide handen vluchtig tegen zijn hoofd, dewijl het daarbinnen +toch gedurig nog zoo vreemd en pijnlijk klopt.—Parelen en diamant! ’t Zou de grootste dwaasheid zijn!—Maar, indien ik ze <span class="letterspaced">aanstonds</span> genomen had, dan zou die dwaasheid reeds zijn geschied.... In alle geval ’t zou op het groote geheel slechts een kleine doorslag +wezen. Indien men dan liefdevol in de armen van den pleegvader terugkeert, dan zal hij op den laatsten misgreep— die zoo natuurlijk +uit den vroegeren geboren werd, niet letten. Oom Van Barneveld schreef: Zoo er schulden mochten zijn, ze zullen zwijgend vereffend +worden.—Ach, als hij haar dan nogeen enkele maal zoo innig gelukkig zal zien.... Nee, nee, nee! “Weg Satan, weg!” zegt Helmond +eensklaps overluid en stampt met den voet. zóó hard dat Eva er vluchtig van ontwaakt. + +</p> +<p>“Weg! Weg Satan! Trotsch, schriel! Weg!” zegt ze half wakend, half droomend. +<a id="d0e12058"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12058">310</a>]</span></p> +<p>Helmond ziet haar weer inslapen; maar nochtans zijn onrust komt sterker terug: Tot nogtoe heeft hij buiten Eva’s vijandige +gezindheid tegen dien oom gerekend. Zal zij er toe kunnen besluiten om morgen op haar jaarfeest tot hém te gaan. Neen neen.... +! + +</p> +<p>Maar zie hoe men tóch denken kan met een steeds sterker bonzend hoofd.—Ja, zij <span class="letterspaced">zal</span> er blij en geheel vrijwillig heengaan! O, die verzoening zal schoon zijn. Zie, zóó moet het gebeuren: Het fraaiste stel diamanten +zal Eva als een verrassing ontvangen, en August zal haar doen gelooven dat diezelfde “schriele oom” het haar toegezonden heeft. +Maar natuurlijk, zij mag den generaal dan niet spreken over zijn geschenk. En, met te dieper gevoel zal zij den grijzen weldoener +bij dat morgenbezoek in de armen snellen, teruggekomen van haar onbillijk oordeel, en met de stilzwijgende verklaring van +dankbare liefde.—O, en de warmte waarmee zij den oom—en geheel vanzelf—zal tegemoet ijlen en omhelzen, zij zal weldadiger +werken op dat hart dan duizend verklarende woorden. Het stel diamanten zal zeker nooit door Eva vergeten worden..... + +</p> +<p>Zooeven had de huisschel geklonken, en dewijl men nu de kamerdeur naderde, liep Helmond zachtjes naar de deur, opende haar +zonder gedruisch, en begaf zich al spoedig naar de spreekkamer, waar hem iemand wachtte, die hem noodzakelijk alleen wilde +spreken. Bij de kleine lamp, die in de spreekkamer was neergezet, stond een aardig burgermeisje van zestien jaren omtrent. + + +</p> +<p>—Wat ze verlangde?—Nee, zieken waren er gelukkig niet, maar dokter moest niet kwalijk nemen; ze was zooveel als Grietje van +Wulters den huisschilder. + +</p> +<p>“Ah zoo!” Helmond voelde eensklaps iets zeer beklemds: “En.... ?” + +</p> +<p>“Ja dokter,” vervolgt het meisje: “vader was een beetje opzichtig om u zelvers lastig te vallen, nadat u gezegd hadt van over +drie maanden; en.... Maar ziet u, vader had ook al die inslagen van glas en behangselpapier moeten doen, en dáárom: en ook +omdat vader zoozeer geen krediet heeft in Amsterdam, ziet u, nou zou vader een wissel krijgen, en dacht moe dat we maar zoo +vrijpostig moesten zijn om u.... ja ziet u dokter, ’t is een heeleboel geld, maar zulke mooie papieren, en het blommenhuis +en al dat dure glas zei vader en.... vader heeft er ook hard voor moeten werken dokter.” + +</p> +<p>Helmond heeft de kwitantie a zeshonderd en tien gulden, van het eenigszins bevende Grietje aangenomen en ingezien. + +</p> +<p>Groote getallen spreekt men zoo gemakkelijk uit. ’t Was een slagveld met tienduizend of—daar wil ik afwezen—van honderdduizend +lijken, zegt iemand, en de hoorder fronst bij beide getallen schier even zwaar het voorhoofd. Over het kleine verschil van +<span class="letterspaced">negentigduizend</span> lijken stapt hij gemakkelijk heen. + +</p> +<p>De betrekkelijk kleine sommen, die telkens en telkens het geld hadden verslonden, ’twelk de dokter extra heeft moeten opnemen, +herinnerden hem gedurig en ook nu, hoe hij in den laatsten tijd maar zelden goed heeft doorgedacht, dat, om duizend gulden +te kunnen betalen, men <span class="letterspaced">tienmaal honderd gulden</span> moet bezitten. +<a id="d0e12086"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12086">311</a>]</span></p> +<p>—Doch waarom nú het arme hoofd daarmee gebroken! Kon hij dan een oogenblik vergeten dat hij juist morgen.... Goddank! van +allen last zal ontheven zijn? Zal oom niet morgen stilzwijgend zijn schulden vereffenen....? + +</p> +<p>“Kindlief, als vader verlegen is dan zal ik hem graag voldoen. Wanneer zou die wissel vervallen?” + +</p> +<p>“Vader zei dat ik maar zeggen moet <span class="letterspaced">morgen</span> dokter, maar als ik goed heb gehoord, dan spraken va en moe van Dinsdag, da’s overmorgen dokter. Ziet u, ik wil niet buiten +mijn hart spreken dokter.” + +</p> +<p>“Doe jij dat nooit lief kind. Nooit!” zegt Helmond en drukt weer de hand op het hoofd: “Ga nu naar huis, en zeg aan vader +dat hij er vast op rekenen kan overmorgen zijn geld te zullen krijgen.” + +</p> +<p>“Bestig, alsjeblief dokter.—O, zou ik dat papiertje weer meenemen dokter.—Och, ’t was in goeje handen.” + +</p> +<p>Geen tien minuten later had Helmond een geheel ander bezoek. + +</p> +<p>’t Was Archibald Hardenborg, die met een ongewone bedruktheid op ’t gelaat, kwam informeeren of het waar was ’tgeen hij dezen +middag van den generaal van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> meende verstaan te hebben, namelijk dat de verjaringspartij morgen waarschijnlijk niet doorging? + +</p> +<p>Nog een oogenblik wacht Helmond en aarzelt een antwoord te geven. Maar dan: + +</p> +<p>“Nee amice, daar is geen quaestie van. Oom zal bedoeld hebben dat hij waarschijnlijk zelf niet komen zou. Oom is dezer dagen +niet zoo heel fiksch.—Hoe.... hoe von-je dat hij er uitzag?” + +</p> +<p>Na een uitroep van blijde verruiming vervolgt Archibald: + +</p> +<p>“Hoe de generaal er uitzag? Ja om je de waarheid te zeggen, ik weet wel dat ie z’n degen en epauletten niet aanhad, maar voor +de rest heb ik meer naar het fijne popje gekeken. Lief bleekneusje! Verduiveld, mijn trouwe reparateur, ik ben in de laatste +dagen in zoo’n fragile positie. ’k Stond den dood uit dat je feest niet zou doorgaan.” Geheimzinnig: “<span class="letterspaced">De Zonsberg</span>—<span class="letterspaced">uit</span>! finaal, totaal! Bij dat laatste bezoek dezen middag begon ik waarachtig een oogenblik sympathie voor <span class="letterspaced">bleek</span> te krijgen. Enfin, ik geef het gesprek zoo’n polsenden draai,—je begrijpt dat—en verneem zoo en passant van een paar heel +bleeke lipjes, dat het, volgens de overtuiging van die lipjes, groote zonde is wanneer een zwak en dikwijls sukkelend meisje +haar hand schenkt aan.... Enfin, ’t kwam er zoo’n beetje gevoileerd uit, maar ’t wou toch zeggen: Als je er ooit aan denken +mocht om me te vragen, reken er op dat je een heel mal figuur zoudt slaan.” + +</p> +<p>“Ik dacht Archibald, dat freule Marie Narwal....” + +</p> +<p>“Stil stil: papa had een drietal geformeerd, en immers een oogenblik begon ik bleek nog al interessant te vinden, ’t Is in +zooverre niet ongemakkelijk indien candidaten zich terugtrekken.—Vin-je me pedant? Waarachtig, papa zou het me maken. Maar +amice, er is er toch maar ééne, die ik van het eerste oogenblik afaan.... Zieje, en daarom werd ik drommels benauwd dat je +partij niet zou doorgaan. Begrepen? Ik droom geregeld van dat engelachtige kind.—Apropos, komt Ronner, die poesbaard ook op +het feest?” +<a id="d0e12128"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12128">312</a>]</span></p> +<p>“Wie zeg je, <span class="letterspaced">Ronner</span>?” + +</p> +<p>“O sapperloot, ik meen Kattenglimp.” + +</p> +<p>“De majoor Kartenglimp? Jawel.” + +</p> +<p>“Zeg, vin-je dat au fond geen fameus gemeene type?” + +</p> +<p>“Gemeen!?—Dat is te zeggen, nobel is anders, maar gemeen....” + +</p> +<p>“Enfin, ’t komt zeker door die frappante gelijkenis; ’k had hem maar eens gezien, op de ree van Batavia toen hij scheep ging; +ik spreek van dien Ronner—maar, als twee droppels water! Grooter schoelje en poltron heeft er nooit een degen gedragen. Alleen +ter wille van zijn moeder liet men hem loopen.—Maar ik zie het, ik hou je op.... jawel, je zult nog ’t een en ander te bestieren +hebben. Je charmant lief vrouwtje is zeker ook zoo’n beetje in de weer; men kan niet alles aan de domestieken overlaten. ’k +Heb daarom met voordacht alleen naar mijn cordialen dokter gevraagd. Wat zul je morgen gelukkig wezen! ’k Zei gisteren aan +papa: als Helmond voor zoo’n vrouw folieës deed, ik zou hem waarachtig de bon coeur mijn compliment maken.” + +</p> +<p>“Helmond, Helmond! waar ben je?!” klinkt het luide in ’t voorhuis. —Verrast den luitenant bij haar echtvriend te vinden, blijft +Eva een oogenblik later op den drempel van het spreekkamertje staan. Ze was nog wat licht in ’t hoofd van de flauwte, die +haar na dien vreeselijken schok bezwijmen deed. Bij ’t ontwaken wist ze in den aanvang niet of ze gewaakt of gedroomd had. +Maar toen, toen moest en zou ze het weten. En nú, o Goddank! hoor maar, ’t was alles <span class="letterspaced">alles</span> een droom. August stemt immers dien luitenant zonder eenige terughouding toe, dat zijn vrouwtje morgen de schoonste feestkoningin +zal zijn, die er ooit op aarde bevelen gaf. Hij ziet er volstrekt geen bezwaar in dat Hardenborg haar engageert voor een enkelen +dans. Hij spreekt het niet tegen dat hij zijn vrouwtje morgen en haar gansche leven verwennen zal. Goddank! ’t was dus een +droom.... of neen, toch niet: het is een zinsverwarring, een misverstand geweest. Die dwaze brief van den “uitgedienden generaal” +heeft August straks voor een oogenblik op ’t sterkst in zijn gewone tobberij doen vervallen. Neen, men was niet arm.... Hoor +maar, hoor, hij stemt het weer toe: Morgen, ja zeker, morgen zal het gansche huis één enkele feestbouquet zijn ter eere van +Helmonds “engelachtig vrouwtje”. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">DRIE EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Reeds in den vroegen morgen van den 28<sup>sten</sup> September heerschte er een buitengewone, maar nochtans een fluisterende, en op de <span id="d0e12157" class="corr" title="Bron: toonen">teenen</span> loopende levendigheid in het prachtige doktershuis. De groote schuit <a id="d0e12160"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12160">313</a>]</span>met kostelijke bloemen, sierpotten en guirlandes, de Utrechtsche schuit, waarin zich mede een menigte groote en kleinere ruikers +bevonden, was aangekomen, en, onder het oppertoezicht van dokter Helmond zelf, haastte men zich nu om werkelijk zijn nieuwe +woning voor een goed deel in een lusthof te herscheppen. + +</p> +<p>Het kon niet anders of het hart moest wel feestelijk kloppen wanneer men de vroege herfstzon, na een avond en nacht van regen +en wind, zoo vroolijk zag blinken op de heerlijke heester- en bloemgroepen, die met zooveel smaak in de zalen en kleinere +vertrekken van het deftige doch riante doktershuis waren gerangschikt. + +</p> +<p>De Utrechtsche bloemist, die het laatste woord over de aanstaande partij in stilte met <span class="letterspaced">mevrouw</span> Helmond had gewisseld, heeft toen gezegd, dat mevrouw het nu alsjeblieft maar eens aan hém moest overlaten. Helmond, die +daarvan niets vernomen had, moet nu in stilte erkennen dat de bloemist meer gedaan heeft dan hij had durven verwachten, en +de feestelijke geur in zijn woning—waartoe de geraniums en oranjebloesems, de reseda’s en heliotropen, ja zelfs tot in het +breede marmeren voorhuis, de guirlandes van fijne dennetakjes samenwerkten—werd er in zijn schatting nog door verhoogd. + +</p> +<p>Eva dient nog een weinig geduld te hebben. De serre die voor het orkest werd ingericht, moet nog eerst met de oranjeboomen +en de kleinere heesters aan de binnenzij gemaskeerd worden. Hoe netter alles in orde is vóórdat ze beneden komt, hoe gelukkiger +ze wezen zal, en ook—hoe eer ze te bewegen zal zijn om nu zoo spoedig mogelijk aan den wensch van haar man te voldoen en oom +Van Barneveld een hartelijken zoen te gaan geven. Meer is er niet noodig; August gelooft het zeker: met dien enkelen zoen +koopt ze ooms liefde, en herstelt ze wat anders <span class="letterspaced">niet te herstellen</span> zou zijn.—Maar wacht, nu wordt het ook tijd dat hij doet wat <span class="letterspaced">vooral</span> noodzakelijk is. + +</p> +<p>Haastig naar zijn kamer gegaan, staat Helmond eenige oogenblikken later met twee bijouteriedoozen in de hand, terwijl hij +den inhoud ervan nauwkeurig beschouwt. ’t Zijn de twee stel diamanten die men hem ter keuze voor een paar dagen heeft willen +toevertrouwen. + +</p> +<p>—Niet langer gedraald, denkt Helmond in ’t eind: Het verschil in prijs staat niet in evenredigheid tot het onderscheid der +beide garnituren. ’t Zou immers mogelijk kunnen zijn dat die kleine broche haar toch niet voldeed. Mevrouw Van Leeuwen is +de maatstaf, en ik geloof dat de broche der gravin.... Nee, de indruk dient ineens beslissend te zijn. Oom moet in haar oog +een halve verkwister worden. En inderdaad, wat maakt dit bagatel op het geheel! Het garnituur zal betaald worden van hetgeen +ik nog bezit, en dan, in ’s hemelsnaam, oom zal dan herstellen wat ik vooreerst bezwaarlijk goedmaken kan.—Komaan, deze laatste +dwaasheid zal dienen om terug te komen op den weg van ’t verstand. + +</p> +<p>Alvorens nu haastig de doos met het fraaiste garnituur in papieren te wikkelen en er een pakje van te maken, haalt Helmond +eenigszins gejaagd—alsof hij bevreesd was dat men hem bespieden zou—<a id="d0e12183"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12183">314</a>]</span>een klein apothekersdoosje uit den zak, en neemt er een drietal pillen uit, die hij even haastig gebruikt.—Goddank, hij blijft +toch tamelijk wel, en zijn ziekenbezoeken, die echter in den laatsten tijd nog al zeer zijn verminderd, kon hij dagelijks +waarnemen; maar toch, daar woelt iets vanbinnen dat niet goed is. + +</p> +<p>—Doch heden, welzeker! wie zou er in zijn plaats niet fiksch en blij zijn; blij vooral dewijl het de feestdag is van een vrouwtje: + + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Als een gazelle rank; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Als teedre lelies blank; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>Met kluistrend alvermogen +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>In haar blij lachende oogen; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>En in haar rozenmond +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Die hem haar min verkondt: +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 4em; "><span>Een hemelsch reinen klank! +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>O Eva mijn engel! Ja, eindloos meer +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dan een schitterend leven, vol roem en eer,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Dan de kronen der wereld, dan de schatten der aard +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Zijt gij, zoete <span class="letterspaced">duive</span>, mij lief en waard.</span></p> +</div> +<p>Neen, een dichter is Helmond niet; maar met zulk een bekoorlijk wezen, dat men het zijne mag noemen, met een vrouw zoo vol +smaak, gevoel en talent, ja dan moest men wel van steen zijn indien men niet somwijlen warm werd en zong. Nochtans ’t was +geen verjaarsgedicht, ’t was al eenige weken geleden dat hij zijn hart zoo eens lucht gaf. + +</p> +<p>Nu is het kleine pakje, waarin geen letter schrift was te vinden, gereed. Op de bovenzij schrijft Helmond, terwijl hij in +zijn schrift eenige overeenkomst met de hand van den generaal zoekt te leggen: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Aan Mevrouw E. Helmond, + +</p> +<p>Armelo. + +</p> +<p>Op haar verjaardag.”</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Met het pakje in den zak begeeft Helmond zich nu naar beneden. Eenige oogenblikken dwaalt hij in den tuin—die straks door +den Utrechtschen bloemist voor het feest van dezen avond zal ingericht worden—en begeeft zich dan in de kleine straat waar +de tuin in uitkomt. + +</p> +<p>Al spoedig daarna wordt er door een knaap aan de voordeur van het doktershuis gescheld. + +</p> +<p>Bus, die de potaarde van de handen slaat, neemt het pakje aan en vraagt: + +</p> +<p>“Van wie kumt dat, manneke?” + +</p> +<p>“Ja dat mocht ik niet zeggen. ’k Gleuf van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>.” + +</p> +<p>“Zoo! bestig!” + +</p> +<p>In de kleine ontbijtkamer aan den tuin stond Helmond, met een <a id="d0e12242"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12242">315</a>]</span>groote maar fijne bouquet in de hand, op zijn jarige vrouw te wachten. Hij heeft haar doen weten dat alles gereed was. + +</p> +<p>En zie, daar vliegt Eva met een blos van verrukking op het gelaat, de feestelijk getooide ontbijtkamer binnen en haar glimlachenden +echtvriend tegemoet: + +</p> +<p>“O <span class="letterspaced">lieve beste</span> August!” roept ze, nog voordat hij spreken kan, bijna schreiend van vreugde, terwijl ze zich in zijn armen stort: “Dat is +te veel! Ja waarlijk al te veel! O beste heerlijke man, wat ben je toch goed! ’t Is meer dan ik had durven denken!” + +</p> +<p>“Ei lieve kind, wanneer alles zoo naar je zin is dan ben ik dubbel tevreden; maar je bent nu heusch wat al te haastig; je +gunt me geen tijd lieve wijfje, om je eerst behoorlijk van harte.... ja van ganscher harte....” Helmond had in dezen stond +geen woorden meer. Maar waartoe was het ook noodig? Hij sloot haar in zijn armen en zoende haar. O hij zoende haar zoo lang +en zoo teer. En als hij haar niet meer zoent, dan sluit hij haar nóg vaster en nog inniger aan ’t hart alsof.... Neen ’t was +kinderachtig, ze zijn immers beiden gezond; welzeker gezond en blij. En zie, de zon schijnt vroolijk op haar feest, en.... +Doch die bruine beuk daar in ’t pad, staat somber, ja die beuk geeft een te groote schaduw, die beuk moet daar weg. Waarom +trof hem nu juist die bruine beuk?—Maar August dacht dit; hij sprak er niet van, hij kon niet spreken. + +</p> +<p>Welnu, daar behoefden ook waarlijk geen wenschen of woorden meer bij. + +</p> +<p>“’t Is zoo prachtig mijn beste hartelijke man!” zegt Eva weder. + +</p> +<p>“We zijn ook al vroeg aan ’t werk geweest mijn jarig wijfje; maar je hadt eigenlijk nog niets mogen zien.” + +</p> +<p>“Nog niets mogen zien van de versieringen in huis, meenje? Maar manlief! dat deed ik ook niet. Nee, trouw aan m’n woord!” +Met klimmende en innige verrukking: “Maar het heerlijk prachtige cadeau van mijn arm lief mannetje, dat, dát mocht ik toch +wel zien niewaar, zooals het me gezonden werd in mijn wachtende eenzaamheid? O, engel van ’en man, ’t garnituur is zelfs oneindig +veel mooier dan dat van mevrouw Van Leeuwen: <span class="letterspaced">Oneindig</span>! ’k zag het dadelijk. Die groote brillanten....” + +</p> +<p>“Maar kindlief, wat meen je? Een garnituur? Ik, nee! Wat ik je geven wou; ziehier: ’t is een kleinigheid; een medaillon, zie +je wel Eva, met mijn portret.” + +</p> +<p>Eva heeft het medaillon vluchtig bezien. + +</p> +<p>“Och August, als je me bederven gaat dan moetje zelf er den last van dragen; nu dat aardige dingetje ook nog, en met je goeje +oogen er in. Dankje schat van ’en man. Maar dit....” en zij haalt het étui uit haar zak te voorschijn: “dit overheerlijke +stel, dat is nu juist.... ja zie, dat is nu letterlijk het eenige wat ik begeerde, en dus....” + +</p> +<p>“Maar Eva, je vergist je; dat garnituur kwam niet van mij.” + +</p> +<p>“Watbliefje.... niet van....?” + +</p> +<p>“Nee nee kind, da’s een abuis.” + +</p> +<p>“Abuis! August wát zeg je? Zou ’t bij abuis.... op bezien....?” + +</p> +<p>Helmond zag Eva bleek worden. +<a id="d0e12280"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12280">316</a>]</span></p> +<p>“Nee, zóó meen ik het niet. ’t Zal je zeker wel door iemand gegeven zijn, tenminste als het je werd gezonden. Is dat het papier +waarin het gezeten heeft? Ei, zie dan maar: Aan Mevrouw E. Helmond, Armelo. Op haar verjaardag.”—Eva haalde weer adem. + +</p> +<p>“Maar die hand is me bekend Eva. Welzeker.” + +</p> +<p>“Geen wonder August; ’k vergis me niet: ik hou die hand op ’t oogenblik in de mijne.” + +</p> +<p>“Maar Eva, als ik je nu verzeker dat je je bedriegt.” + +</p> +<p>“Ja lieverdje, dan bedrieg je me <span class="letterspaced">zeker</span>, maar uit liefde en met de voortreffelijkste bedoeling. Het beste <span class="letterspaced">arme</span> doktertje kan zóó iets niet geven....” + +</p> +<p>Eensklaps hem nogmaals om den hals vliegend: + +</p> +<p>“Maar nee, foei, foei! dat verdien je niet mijn <span class="letterspaced">alles</span>! Dank August hartelijk dank! O ik ben zoo gelukkig!” + +</p> +<p>“Eva, maar waarlijk, dat present zou <span class="letterspaced">ik</span> je niet gegeven hebben; het moet van iemand anders komen. Het is....” + +</p> +<p>“Och August, schei daar nu mee uit. Van wien zou zóó iets nu kunnen komen! Ik bid je van wien!” + +</p> +<p>“Ja kind, ik weet het niet; maar, als ik dat adres heel goed bezie.... Ja, mij dunkt, ’t is zoo goed als zeker, dan....” + +</p> +<p>“Dan....?” + +</p> +<p>“Zeer mogelijk, <span class="letterspaced">zeer</span> mogelijk!” herhaalt Helmond terwijl hij schijnbaar met aandacht het adres blijft beschouwen: “Dat moet van hèm zijn; van +<span class="letterspaced">De Zonsberg</span>. Ik houd het er bepaald voor. Jawel een verrassing van oom.” + +</p> +<p>“O goeje hemel August! Schei uit!” roept Eva, terwijl ze eensklaps in een vroolijk schaterlachen uitbarst, waarbij ze de handen +omhoog en ineenslaat: “O hemel August.... dat idee!.... ’t is om te stikken. Van oom, van dien schrielen com.... p....peer!” +en nogmaals en telkens weder uitproestend in een welluidenden schaterlach: “Een verrassing van oom! Groote hemel August, hoe +kon je ’t verzinnen!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Dokter Helmond stond als verslagen. Wat scheelt hem dan, dat hij niet meer heeft kunnen doordenken! De mogelijkheid dezer +wending heeft hij niet eens voorzien; en toch ze was zoo hoogstnatuurlijk.—Wat moet hij doen? Haar tot bedaren brengen, haar +met zekeren ernst herhalen dat hij die onderstelling gansch niet belachelijk vindt; haar misleiden door de verzekering dat +zoo iets juist in het karakter van oom ligt?—Ja, dit alles—helaas ook het laatste—hij beproeft het, maar tevergeefs. + +</p> +<p>’t Is Eva volstrekt onmogelijk om zulk een kostbaar verjaarsgeschenk een oogenblik “vast te knoopen aan het <span class="letterspaced">telwoord Van Barneveld</span>”.—Nee, August moest nu heusch niet langer zoo droog komiek zijn. Zij is dol- en overgelukkig, want ze weet dat ze dit heerlijke +geschenk van den eenige heeft van wien ze het gaarne ontvangt, van hem, die door het haar te geven nu reeds voor de honderdste +maal heeft getoond dat al die tobberijen inderdaad geen grond hadden; Goddank, dat het slechts <span class="letterspaced">tobberijen</span> waren, want <a id="d0e12337"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12337">317</a>]</span>tot schriele handelingen was haar lieve trouwe man nog nooit vervallen en ook niet instaat. + +</p> +<p>—Nee stil; hij mocht nu niet verder spreken; als August het schitterend effect van zijn verrassing niet bederven wil, dan +moet hij althans van dien somberen <span class="letterspaced">Zonsberg</span> zwijgen; hij moet.... + +</p> +<p>“Maar Eva,” zegt Helmond terwijl zijn hoop—op dien valschen grond gebouwd, hem ten eenenmale ontzinkt: “<span class="letterspaced">gesteld</span> dan eens dat het van oom was, zeg, zou je dán niet....?” + +</p> +<p>“Dan zou ik denken dat de steenen valsch waren, en, valsch of niet, ik zond ze terug!” + +</p> +<p>Helmond verkeert in de grootste spanning: + +</p> +<p>“Eva, ik moet openhartig met je spreken.—Oom heeft.... ja hij heeft me instaat gesteld om dat cadeau voor je te koopen, want +ik, waarachtig <span class="letterspaced">ik</span> kon het niet. Maar daarom bid ik je, doe nu ook wat mij, wat ons allen gelukkig kan maken: Ga mee naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>; geef oom Van Barneveld een zoen, een hartelijken zoen.... Eva, het feest zal wel doorgaan dezen avond. Ja zeker, maar doe +dan ook wat ik wensch.... mijn Eva?” + +</p> +<p>De doktersvrouw ziet haar echtvriend een oogenblik stilzwijgend aan: + +</p> +<p>“Voor een man, beste August, ben je al te weekhartig. Ik zeg <span class="letterspaced">weekhartig</span> August, met een anderen naam wil ik het niet bestempelen. Jij bent te goed. Wie jou slaat op de linkerwang, dien zou jij +letterlijk de rechter toedraaien. Zie, da’s heel mooi in theorie, maar in de praktijk heel lastig. Jij bent vandaag <span class="letterspaced">gelukkig</span> evenals ik, en nu zou je de heele wereld wel aan je hart willen drukken, ja zelfs den man die je als een kwajongen behandelt.—Stil, +<span class="letterspaced">ik</span> ben jarig, en mag dus wel spreken: Wat jij nu zoudt willen drukken lieve man, omdat je al te goed bent, dat moet jij weten; +maar dat je van zoo’n slecht en ijdel individu als je vrouw is, zulk een tour de force zoudt verlangen, dat is onmogelijk. +Jij met je goed gezicht, je zoudt misschien al dadelijk neus aan neus met Herrn General aan ’t ombertje gaan zitten; maar +ik—dankje; onmogelijk! Ik zou z’n excellentie—brave beste man, ik weet het, garde d’honneur geweest—’k zou ’em zeggen: Eerst +hebben we samen een appeltje te schillen ouwe heer. Ga jij daar eens zitten: “<span class="letterspaced">Wijven</span> en <span class="letterspaced">onbeschaamde feeksen</span>” wonen in achterbuurten; maar de vrouw van een man, dien men reeds een paar malen met den rang van professor doodverfde; +die—zooals ik pas onlangs mocht hooren, voor zijn doctorale promotie een dissertatie schreef, welke als een meesterstuk moet +geroemd zijn, een werk waar de heele wereld van spreekt behalve die talentvolle schrijver alleen....” + +</p> +<p>“Eva waartoe dit alles?” + +</p> +<p>Eva vervolgt: “Die vrouw is veel te trotsch om, niet alleen zichzelve, en haar familie die een gravenkroon kan voeren, te +zien minachten; maar vooral om hem, dien ze als een afgod vereert,”—zij nadert Helmond snel en slaat haar armen half schreiend +om zijn hals—“als een kind, als een nul te zien behandelen, om hem de les te zien lezen, zooals men ’t nog gisteren met dat +zotte ultimatum gedaan heeft.—Zulk een brief bewijst in <span class="letterspaced">mijn</span> oog dat de schrijver....” +<a id="d0e12387"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12387">318</a>]</span></p> +<p>“Eva, dat schrijven was misschien niet geheel doordacht, maar toch....” Eensklaps laat Eva haar August los; gaat een paar +schreden achteruit, en dan dreigend met den vinger, half lachend half schreiend: + +</p> +<p>“0 ondeugd, ondeugd! ’k Heb het al meer gezegd: knap ben je, een professor, ja, maar voor de comedie deug je niet. Ei ei, +baasjelief, dat potsierlijk geschrift kwam <span class="letterspaced">óók</span> van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>; jawel, precies, maar op dezelfde manier als dat stel diamanten! Kom, als je me nu wéér zulke guitenstreekjes uithaalt, dan +zou ik nog moeten denken dat je me maar half gunt wat je me goeds geeft. Stil ventje, stil! dat ultimatum kwam van jou, ja +ondeugd van <span class="letterspaced">jou</span>!” + +</p> +<p>Helmond kon niet verder gaan. Al ware Eva niet ter regeling van eenige huiselijke aangelegenheden op dit oogenblik buiten +de kamer geroepen en ijlings heengesneld, Helmond zou nu toch geen woorden hebben gevonden om haar op gepaste wijze zulk een +onzinnig denkbeeld te ontnemen. + +</p> +<p>—Hij <span class="letterspaced">zelf</span>, <span class="letterspaced">hij</span> Helmond, zou dien brief geschreven hebben!—O God, waar moet het heen indien Eva niet toestemt! Ach, zal ze dan in haar dankbare +stemming volstrekt niet willen voldoen aan zijn vurigsten wensch tot haar eigen heil? Hij wil, ja hij zal.... + +</p> +<p>“Is mevrouw niet hier Antje?” vraagt hij eenige oogenblikken later, bij ’t binnentreden van de feestelijk getooide en heerlijk +geurende oranje-zaal, aan de dienstbode die hem tegenkwam.—Mevrouw was er niet. In gepeins blijft Helmond staan.—Maar wat +zal het baten, zoo denkt hij: Indien ze al hier ware, zou ze juist <span class="letterspaced">hier</span> ooren hebben voor zijn—straks reeds zoo kras door haar verworpen voorstel! Zal ze toegeven, tenzij hij haar terzelfder tijd +wil <span class="letterspaced">bezweren</span> dat hij zwak was, ellendig zwak, en heden dwazer dan ooit; dat hij armer is dan de bedelaar, die de aalmoes zijn eigendom +kan noemen? + +</p> +<p>—Ha! wanneer hij haar met dien eed <span class="letterspaced">vermoorden</span> wil op dezen dag!—Helmonds oog wordt schier terzelfder tijd door de morgenwijnen getrokken, die reeds ginder op ’t buffet +gereedstaan. Nee ’t is niet goed; maar toch, één glas port zal geen kwaad doen; hij heeft iets noodig, een kleinen prikkel. +Zóó rond te loopen den ganschen dag met die onrust in ’t hart en op ’t gelaat, te midden van groen en bloemen, aan de zij +van een gelukkige vrouw, die hij toch <span class="letterspaced">heden</span> zeer zeker sparen moet; neen, zóó rond te loopen dat kon niet. Dat enkele glas port zal zijn stemming wat op helderen<span id="d0e12427" class="corr" title="Bron: ,">.</span> Misschien is hij inderdaad ook wel wat al te zwaartillend. Er zijn zeker menschen genoeg die er om lachen zouden indien ze +’t wisten.... Ja, ja, die zijn er <span class="letterspaced">zeker</span>. + +</p> +<p>Half in gedachten schenkt Helmond zich een tweede glas in, en ledigt het, strak voor zich heen ziende, in één teug. + +</p> +<p>—’t Is vreemd, een ander zou hij het afraden, en zelf....! Maar te droes, hij zou immers zulk een engel niet waard zijn indien +hij haar eersten jaardag.... als zijn wijfje.... als de aanstaande moeder van zijn kind, kon vieren met een tobberig gezicht.—<span class="letterspaced">Zijn kind</span>! Ha! Werktuiglijk schenkt Helmond zich nogmaals in; doch,—halt! <a id="d0e12440"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12440">319</a>]</span>dat ging zonder nadenken.—Maar ja, waarom niet, dit halve glas kan hij nog drinken. Het fleurt hem op, en—vroolijk moet hij +zijn, ja, vroolijk, uitgelaten. Is het dan niet een dubbele schat, dien hij in Eva bezit, een aangebeden vrouw en de moeder +van zijn kind! + +</p> +<p>—Waarachtig, Evert Zwaarmuts, zegt Helmond bijna overluid: waarachtig, je hebt somwijlen iets kleins. Ben je geen zoon van +een dapper soldaat die sneuvelde voor zijn vaderland! Tobde die man toen hij twee arme duivels zonder geld in de wereld achterliet?—Wees +geen kind August. Al was die heele schuld, alles en alles te zamen een ton.... nee, dat is te gek, een halve.... een kwart +ton.... ’t Lijkt er niet naar.... ik zeg, enfin <span class="letterspaced">al was ’t</span> een kwart ton, dan zijn er tien, twintig, honderd, duizend middelen om zooveel geld te krijgen. O, als ’t dáárom te doen +is: opnemen.... rouge et noir.—Nee nee, dat niet. Debecque wist het: boeken schrijven, populair; honderd duizend middelen +zijn er..... voor den professor! + +</p> +<p>Daar kwam Eva. + +</p> +<p>“Ha—haha, ben je daar engel, mijn jarige vrouw! Wel wat drommel, zeg jij me nu eens of je ’t hier niet een hemel vindt, een +hemel vol bloemengeur, en een hemel aan mijn hart!?” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIER EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>“Waar gaat u heen pa?” + +</p> +<p>“Ik.....? ik ga uit Coba.” + +</p> +<p>“En ’t is al zoo laat.” + +</p> +<p>“’t Weer is van avond zacht.” + +</p> +<p>“’t Was zoel vandaag; ik vrees dat er storm zal komen. Och, blijf maar thuis lieve pa?” + +</p> +<p>“Nee, ik heb behoefte nog eens de lucht in te gaan; ik wil zien.....” het woord stokte Van Barneveld in de keel, en, als wilde +hij zich daarover wreken, stootte hij den zwaren rottingstok met kracht op het marmer van de breede gang. + +</p> +<p>“Pa, ik ga mee.” + +</p> +<p>“Jij gaat <span class="letterspaced">niet</span> mee; je blijft thuis.” + +</p> +<p>“Ik wilde....” + +</p> +<p>“Je wilde.... Ik zeg: <span class="letterspaced">je blijft thuis</span>.” + +</p> +<p>“Palief, maar ik bid u, u waart dezen middag weer zoo benauwd.” + +</p> +<p>“Dat is nu beter; en juist daarvoor is het goed; ik moet lucht hebben.” + +</p> +<p>Na een oogenblik stilte, terwijl hij zich nu eensklaps naar de zij eener kamerdeur wendt; “Kom eens even hier Jacoba. Ik vergat +je te vragen.....” +<a id="d0e12486"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12486">320</a>]</span></p> +<p>“Wat blieft u pa?” zegt Jacoba die haar vader in de kamer gevolgd is. + +</p> +<p>Van Barneveld tikt met den gouden knop van zijn stok even op Coba’s schouder: + +</p> +<p>“Jij weet <span class="letterspaced">zeker</span> dat hun partij niet doorgaat?” + +</p> +<p>“Ik?.... Ja, jawel pa, jawel lieve pa, dat weet ik zeker.” + +</p> +<p>“Dat heb je van....?” + +</p> +<p>“Dat weet ik van dominee Hoogerberg. Jawel pa. Nee ziet u, wat dát betreft dat weet ik <span class="letterspaced">heel zeker</span>.” + +</p> +<p>“De dokter is ziek niewaar?” + +</p> +<p>“Juist pa. Ja, de arme August is nog al ziek.... Dominee zei dat hij <span class="letterspaced">anders</span> vandaag al stellig zou hier zijn geweest, maar, natuurlijk als men ziek is, niewaar lieve pa?” + +</p> +<p>“Natuurlijk!—Dáárom wou ik je zeggen Coba, dat ik besloten heb mijn zieken pleegzoon een bezoek te gaan brengen.—Tot straks.” + + +</p> +<p>Jacoba gevoelt dat de krachten haar dreigen te ontzinken; maar toch, ze houdt zich goed. Is er dan niets te bedenken....? + + +</p> +<p>—Ha! + +</p> +<p>“Palief; ik vergat u te zeggen dat ik notaris Zoutenheer heb gesproken; hij zou van avond bij u komen, tenminste....” + +</p> +<p>“Tenminste....?” + +</p> +<p>“Tenminste.... hij dacht....” + +</p> +<p>“Wat dacht hij Jacoba? Dat het nu eindelijk tijd zal worden om het testament te veranderen?—Ik zeg je, hij zal <span class="letterspaced">niet</span> komen omdat ik hem <span class="letterspaced">niet</span> liet roepen.—Tot straks.” + +</p> +<p>“Maar pa, om Godswil!” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Gods wil is niet de leugen</span>, Coba. Spaar me. Je weet wat ik, sinds ik dat Liederenboek moest vinden, aan mijn eenig kind te vergeven heb, en dagelijks +bid dat de Allerhoogste rechter haar vergeven zal.—Laat me gaan.—Nee, weerhoud me nu niet.” + +</p> +<p><span id="d0e12540" class="corr" title="Niet in bron">“</span>Och papa, mijn lieve papa!” + +</p> +<p>“God zal je vergeven Coba. Hij trad tusschen beiden door den jonkman weg te nemen. Maar anders, ik zeg je kind, óm dien knaap, +óm die passie, zou je bij de geringste tegenkanting van je ouden vader, dien vader hebben <span class="letterspaced">gehaat</span>. En wie zijn vader of moeder haat....” + +</p> +<p>—Goede God, heeft zij dan niet altijd, <span class="letterspaced">altijd</span> gestreden uit liefde voor dien ouden vader! Een enkele blik, een enkel woord van háár aan dien geliefden Donerie, misschien +ware het genoeg geweest om hem.... wie weet!—Maar immers, zelfs tot in die laatste ure heeft zij met kracht gestreden.—Doch +nu, zij denkt niet aan zich zelve: Zij beeft slechts bij de gedachte dat haar vader, wanneer hij dien “zieke” bezoeken gaat, +het feest zal vinden, dat onzalige feest, in vollen gang: + +</p> +<p>“Maar beste vader....!” + +</p> +<p>“Laat mij Coba, nog eens: <span class="letterspaced">laat mij gaan</span>!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Geheel Romphuizen was op de been. ’t Was een ongewone vertooning: <span id="d0e12564" class="corr" title="Bron: Al">al</span> de ramen van het oud-burgemeestershuis waren opengebleven, <a id="d0e12567"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12567">321</a>]</span>en van de markt- en straatzijde kon men, op de teenen staande, van buiten alles precies zoo duidelijk zien alsof men er binnen +was.—Wat ’en licht in die kamers! Nog veel meer kaarsen dan in de kerk op ouwejaarsavond! En bloemen! “Nou!” zei er een uit +de groep: “as ze dat in Den Haag wisten dan wier d’r beslag op geleid.” + +</p> +<p>“Rijk Oostinje!” zei een ander. + +</p> +<p>“Baldadigheid zoo’n rikdom!” riep een straatjongen, en sloeg een ondermeester van de armenschool, die zich juist op de toonen +verhief, den hoed over de oogen. + +</p> +<p>’t Was een ongewone avond voor de buitenwacht: Gerij en gevlieg. Parade voor de groote lui achter de verlichte glazen. Muziek!—Ja +hoor maar, ’t schetterde de heele markt over. + +</p> +<p>“Heerejee,” zei slanke Elsje van den molen tegen haar Jan: “we konden hier op ’et plein wel ’en anevandeu slaan.” Maar Jan +zei, dat ie op klompen was.—Hé, ’t leek dan toch prachtig daarbinnen. + +</p> +<p>—Ja prachtig; en ’en schik dat ze hadden! Zie, zie, daar was de doktersvrouw. + +</p> +<p>“Wat ’en staatsie!” + +</p> +<p>“En kiek, dóár is dokter ook.”—“Jawel, zie!”—“Kiek, nou drinken ze, kiek! Allemoal sampanje!” + +</p> +<p>“Geld dat ze hebben!—Tenminste te wachten! Of....!?” + +</p> +<p>“Stil, dring dan zoo niet!” + +</p> +<p>Men kon het niet helpen. Aan de linkerzijde van de groep was plotseling een beweging ontstaan. Men wilde zich verplaatsen. +Geen wonder. Ginds aan ’t einde van ’t marktplein bij de Hoenderveldsche straat was een kleine oploop. Men zou alweer wat +nieuws zien; en ’t stroomde er met troepen heen. Nochtans, de verwachting van velen werd teleurgesteld. Men zou niet zien; +slechts vernemen. + +</p> +<p>Geen vijf minuten geleden was een oud heer, uit de richting van ’t nieuwe doktershuis, het plein afgekomen, en terwijl hij +hier even stilgestaan en naar het doktershuis had omgezien, was hij plotseling ineengezakt. Op deze zelfde stoep had ie gezeten.—Gelukkig +was de man niet heelemaal van z’n montanen geraakt; en Aalbers en Jut hebben hem onder den arm genomen en naar de apotheek +van Van Hake gebracht. Spreken kon ie niet, maar hier had ie gelegen of gezeten, hier op <span class="letterspaced">deze eigenste stoep</span>. + +</p> +<p>—En wie het geweest was? + +</p> +<p>—Ja, dat wist men niet met zekerheid te zeggen. Een van de grootheid buiten de stad, dat was zeker, en naar den ouderdom te +rekenen kon het menheer van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> wel geweest zijn. Alevel, men moest dat weder betwijfelen, want naar alle gedachten zou zoo iemand toch wel bij zijn “naaste +bloed wezen als er een vette mond te halen was”. + +</p> +<p>Dirk de slager was echter beter ingelicht. Toen menheer Kippelaan eergisteren lamsbout bij hem bestelde, toen had hij hem +in vertrouwen meegedeeld, dat de generaal—die een particuliere vriend van menheer Kippelaan was—schrikkelijk op dokter Helmond +moest gebeten zijn, aangezien de generaal het eerst door hém—Kippelaan—<a id="d0e12603"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12603">322</a>]</span>had vernomen dat dokter het oud-burgemeestershuis gekocht had. En o jee, er was een heeleboel meer: Dokter hield het op de +hand van een broer, die zich slecht gedroeg en gemeen <span class="letterspaced">auteur</span> was geworden.—Men ziet dat Kippelaan den brief aan Woudberg wat haastig had gelezen.—En de majoor Kartenglimp had—mede volgens +Kippelaan—gezegd, dat ie heel bang was dat het nog eens slecht met den dokter eindigen zou.—Ja, ja, dat alles kwam goed overeen.—’t +Was een rare geschiedenis met dien dokter. God wist of ie dat feest niet van gestolen geld gaf; dat ie misschien zoo’n <span class="letterspaced">generaal</span> had bestolen; God wist ’et!—Tenminste zooveel licht als daar brandde in die kamers van het doktershuis, dat was overdaad +en waarachtig geen pinksterlicht. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De generaal Van Barneveld gevoelt zich—zooals hij zegt—weer geheel beter. Althans hij verlangt nu te vertrekken met de vigilante, +die hem tot aan het hek van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zal terugbrengen: Niet verder, want bij vreest zijn dochter onnoodig te doen schrikken. + +</p> +<p>De oude generaal maakt zoo flink mogelijk een buiging voor mevrouw Van Hake, en zegt te hopen dat hij haar niet te veel derangeerde. +Daarna zich tot Thomas wendend, moet hij mijnheer Van Hake nogmaals zeer bepaald verzoeken om dokter Helmond volstrekt niet +van dit ongeval te spreken, en, zoo hij door anderen reeds werd ingelicht, hem ten sterkste een belangstellend bezoek te ontraden: +“Ik zou je dezen last niet opdragen menheer,” besloot de generaal: “wanneer ik voor eenige weken niet bespeurd had dat dokter +Helmond u zijn intiemste geheimen toevertrouwt. Zeg hem.... dat ik verandering van lucht behoef, en den notaris dezen avond +aan zijn feest moest onttrekken om eenige beschikkingen te maken, mede tot verkoop van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>.” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake aarzelt, maar treedt dan haastig den vertrekkenden grijsaard terzij: doch, als zij spreken wil, dan blijft +hij staan; ziet haar met zijn donkergrijze oogen zeer ernstig aan en zegt beleefd: + +</p> +<p>“Het zou mij onaangenaam zijn u iets te moeten weigeren mevrouw.” En dan, op gestrengen toon: “Er was geen genade bij God +voor den man, die door een eerste Eva het Paradijs verloor. God zond Zijn Engel met het vlammende zwaard.” En wat zachter: +“Ik wensch u toe, vreugde te beleven aan uw eenigen zoon mevrouw.— Goeden nacht!” + +</p> +<p>Toen Van Barneveld door Thomas in het rijtuig werd geholpen, klonken de vroolijke walstonen uit het nieuwe doktershuis over +het marktplein tot in de Hoenderveldsche straat; en nadat het portier was gesloten en de paarden in vluggen draf den wal opreden, +wierp de grijsaard zich achterover in den hoek van het rijtuig, en sloot de oogen, en drukte de hand op het pijnlijk kloppende +hart, terwijl hij bij zich zelven de woorden herhaalde: “Goeden nacht! Ja, goeden nacht!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Eva Helmond had er voor gezorgd dat haar feest niet voor het <a id="d0e12633"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12633">323</a>]</span>feest der Debecque’s zou onderdoen. Indien zij ’t alles op den lieven August had laten aankomen—ja dán; maar, zij heeft gezorgd; +in stilte. Men moest met iemand als Helmond—uit de school van “een gulden heeft tweehonderd halve centen”—niet al te veel +redeneeren; men kwam dan aan geen eind. Wanneer August vooruit moest zeggen of men bijvoorbeeld bougies van de zes of vier +zou nemen, dan was men zeker dat hij de kleinste kaarsen koos. Altijd goed genoeg! Maar later als het licht dan wat te zwak +zou zijn, dan voorzeker, dan zou August er misschien nog meer over tobben dan zij. Met de bloemen heeft Eva al gemerkt dat +zij maar heel goed heeft gedaan. August had niets gezegd, en scheen zeer tevreden.—Nu ja, ’t geen hij besteld had, ’t zou +ook wat al te armoedig zijn geweest. Zeerzeker, Eva heeft den besten man, die haar nog dezen morgen zoo prachtig verraste—want +voor háár berekent hij zoo niet—zij heeft hem heel wat hoofdbrekens bespaard en hem daardoor dezen avond al menig genoeglijke +verrassing bezorgd. + +</p> +<p>—De twee nieuwe kronen in de beide zalen, hij vond ze prachtig. Nu ja, gehuurd, maar als ze er ééns hangen; niewaar—!? En +dan de vier ombertafeltjes, en de Oostindische fiesjes-doozen! ’t Was immers noodig, want hier, waar geen groot park was, +hier wilden de heeren misschien wel graag een partijtje maken, en de beide oude tafeltjes—jawel die zijn uitmuntend voor de +gelagkamer in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span>. + +</p> +<p>“Allerliefst! dat is à l’instar de Frascati te Amsterdam. Frisch, delicieus!” zegt mevrouw Narwal, en doopt haar fijn geborduurden +zakdoek in de kleine eau-de-cologne-fontein, die de bloemist-decorateur zeer smaakvol tusschen de fijnste potbloemen bij een +grooten spiegel heeft aangebracht. + +</p> +<p>“Mevrouw de gravin Van Leeuwen kan nu moeielijk met haar mooie flacon pronken;” fluistert de oudste freule Blankenberge, half +lachend maar toch spijtig, terwijl ze behendig het tamelijk groote stopsel van haar ingedoopt zakdoekje voor vlugge oogen +onzichtbaar maakt. + +</p> +<p>—Och die povere Blankenbergjes! denkt Eva die het stopsel gezien heeft. + +</p> +<p>“Mevrouw Van Leeuwen is stil;<span id="d0e12648" class="corr" title="Niet in bron">”</span> meent een der nabijstaande heeren. + +</p> +<p>“Ze heeft wat migraine naar ik hoorde;” zegt freule Rosa Narwal, en ziet tegelijk met een spotachtig lachje naar de diamanten +broche, waarmee de gastvrouw schittert. + +</p> +<p>Eva zag in den spiegel dat ze ondanks zich zelve bloosde. Ei! de puissant rijke gravin Van Leeuwen had migraine; ei! Dát moet +ze aan August vertellen.—Ha! mevrouw Van Leeuwen is stil en heeft migraine! + +</p> +<p>“Volstrekt niet <span lang="fr">comme il faut</span>;” zegt de gravin Van Leeuwen zeer zacht tot den Oostindischen majoor Kartenglimp, die dezen avond in uniform de partij met +zijn tegenwoordigheid vereert: “’t Vrouwtje is mooi en jong, maar bijzonder geéduqueerd is ze niet. Als gastvrouw zoekt men +niet te schitteren zooals zij.” +<a id="d0e12660"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12660">324</a>]</span></p> +<p>“Ja!” zegt Kartenglimp met een bijzonderen ophaal: “Ja! wat zal ik u antwoorden mevrouw; ik vrees.....” + +</p> +<p>“U vreest.... majoor?” + +</p> +<p>“O, niets anders dan ’t geen u zooeven bedoelde mevrouw.” + +</p> +<p>“Ik?” + +</p> +<p>“’t Geen <span class="letterspaced">iedereen</span> vreest. Ik beklaag hem. Jawel, iedereen beklaagt hem. Bon homme!—Ze speelde al een rare rol in Den Haag. Naar men zegt<span id="d0e12674" class="corr" title="Bron: .">,</span> enfin, naar men zegt....!” + +</p> +<p>“U bedoelt? Ik herinner me niet juist....” + +</p> +<p>“Ja men haalt die zaken liever niet op, maar....” + +</p> +<p>“Nee natuurlijk; maar....?” + +</p> +<p>“Ze moet toen zeer veel geconverseerd hebben met een zekeren jonker Lasure, later getrouwd met een freule Leeuwenhuis. Enfin, +juffrouw Armelo kwam toen ziek in Romphuizen terug.” + +</p> +<p>“Ziek....?” + +</p> +<p>“’t Heette toen tering.—Enfin, als het <span class="letterspaced">kind</span> maar een naam heeft.” + +</p> +<p>“U zegt een k....—O, maar dat zou affreus, dat zou... zoo iets kan ik niet gelooven majoor; nee, wat coquette en jong, zeer +jong, maar zóó iets, nee, dat moet laster zijn.” + +</p> +<p>Kartenglimp was te ver gegaan. Ofschoon het doktersvrouwtje in de schatting der gravin Van Leeuwen dezen avond zeer gedaald +was; <span id="d0e12696" class="corr" title="Bron: ofschoen">ofschoon</span> de gravin migraine had en zich verveelde, zóó iets wilde ze toch van zulk een bevallig vrouwtje niet gelooven. Die majoor +begon haar onaangenaam te worden. Een vrouw van geboorte verdraagt net niet dat een vreemde man haar sekse in een ongunstig +daglicht plaatst, en vooral niet iemand op wie die sekse heeft roem gedragen, terwijl die iemand nog daarenboven voor het +oogenblik haar <span class="letterspaced">gastvrouw</span> is. + +</p> +<p>—Ja, Kartenglimp was te ver gegaan; hij heeft vergeten dat hij, wèl naast een praatgrage misschien wat zeer ijdele vijftigjarige +vrouw zat, maar niet onder zijn kornuiten. + +</p> +<p>—Nu hij echter <i>a</i> heeft gezegd moet hij ook <i>b</i> zeggen. ’t Zou onverstandig zijn indien hij dit verzuimde. + +</p> +<p>En, terwijl de majoor eenige minuten later—nadat hij de nieuwsgierigheid der gravin zeer gevoelig heeft weten te prikkelen—haar +in een hoekje terzij van eenige schoone waaiervormige planten heeft gebracht, mag hij haar onbespied een briefje op rosé papier +toonen, een geparfumeerd briefje waaronder zeer duidelijk te lezen staat: “Uw Eva Helmond Van Armeloo,” en waarvan het adres +luidt: “Aan den Majoor Kartenglimp.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Prachtig! prachtig!” riepen al de gasten als uit één mond: “Bis, bis!” drong men van alle zijden. + +</p> +<p>Mijnheer Kippelaan wrong zich letterlijk door de heeren en dames heen, en— + +</p> +<p>—Enfin, hij kwam te laat. Eva had zich reeds bereid verklaard om van de idylle, getiteld; <span class="letterspaced">Peters-wijfje</span>, nogmaals het slotcouplet te zingen. En, als er weder een ademlooze stilte heerscht, <a id="d0e12725"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12725">325</a>]</span>dan klinkt het opnieuw schier betooverend schoon en toch zoo hoogst eenvoudig: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>“En bij den zomer-avondglans, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Als ’t rood nog fonkelt aan den trans. +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Dan tuurt zijn wijfje. En zie, van verre</span></p> +<p class="line" style=""><span>Daar flikkert spade of zeis als waar’ ’t een gouden sterre, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>En roept haar vroolijk toe: +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Hier komt hij kind, van d’arbeid moe; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>Zet jij nu fluks de brij maar klaar; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>En straks, mijn beste brave vrouw, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>Brengt Peter met een kus aan jou +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 10em; "><span>Zijn dank aan God d’Alzegenaar!”</span></p> +</div> +<p>Toen de eerste indruk, dien dat heerlijk welluidend zingen gemaakt had, een weinig voorbij was, toen waren er sommigen die +in stilte de keus van dat lied niet bijzonder gelukkig noemden, ’t Nederlandsch klonk zoo plat; dat <span class="letterspaced">jou</span> bijvoorbeeld en die <span class="letterspaced">brij klaarzetten</span>, Nee! + +</p> +<p>“Welzeker, dat zeg ik mijn dochter zoo dikwijls;” zegt mevrouw Armelo op haar innemendsten toon: “Ik hou óók niet van Hollandsche +liedjes; die vindt men altijd op de orgels. Maar een mooie stem dat heeft ze. Ja, ik zeg maar mevrouw de barones, als men +er bovendien rondom zoo dik inzit als mevrouw mijn dochter, dan.....” + +</p> +<p>Mevrouw de barones Narwal werd juist door Debecque aangesproken, en zag er geen bezwaar in om met een gedistingueerd lachje +de moeder der gastvrouw verder aan ’t gezelschap van een der freules Van Winteren over te laten. + +</p> +<p>De laatste zal nu met de meeste welwillendheid vernemen, ’t geen de aanstaande gravin Van Armeloo alzoo meer op het hart heeft, +en vooral hoe het haar een opoffering is geweest om aan den grooten drang van mevrouw haar dochter te voldoen en de partij +bij te wonen, dewijl de kapitein en freule Louise, tot hun onbeschrijfelijk leedwezen door een zeer lichte ongesteldheid zijn +verhinderd geworden om mee te gaan: “Och,” besloot mevrouw Armelo na een lang vertoog—waarin ook nog vermeld werd dat haar +zijden kleed <span class="letterspaced">heelemaal</span> uit Parijs was gekomen en <span class="letterspaced">maar eventjes</span> vier en een half de el kostte: “Och, mijn dochter liet niet af, en, wat zal ik je zeggen freule Van Winteren,”—Mevrouw drukte +haar hand boven den boezem: “Een moeder doet veel, zeer veel voor haar kind!” + +</p> +<p>“Verrukkelijk! Prachtig!” roept Hardenborg nogmaals vol enthousiasme over den heerlijken zang dien men zooeven hoorde: en +terwijl hij Helmonds arm neemt, vervolgt hij: “Weet jij wel amice, dat die stem onbetaalbaar is? Als zoo iets in ’t publiek +was te hooren men sloeg elkander dood om een plaats.” + +</p> +<p>Eva heeft van terzijde ook <span class="letterspaced">deze</span> lofspraak gehoord, maar is daarom niet minder gevoelig voor de eer dat mevrouw Van Leeuwen—die migraine heeft, en—natuurlijk +onwillekeurig—den uitgespreiden <a id="d0e12775"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12775">326</a>]</span>waaier voor haar buste houd, een zeer vleiend woord spreekt over de allerliefst lieve stem van haar gastvrouw. + +</p> +<p>Van tijd tot tijd moest Eva zich zelve als met geweld herinneren dat deze schitterende partij inderdaad door <span class="letterspaced">haar</span> werd gegeven; dat deze rijkgetooide zalen de hare, en al de gasten—waaronder zoo velen van adel—werkelijk <span class="letterspaced">hare</span> gasten zijn.—En toch het is zoo, en onder die allen is er zeker geen enkele, die zich zóó gelukkig gevoelt als zij.—Neen +het deert haar zelfs weinig dat mevrouw de gravin met zulk een bijzondere belangstelling naar ’t een en ander van vroeger +informeert, en straks—met iets zonderlings om de lippen—haar vraagt of haar mama misschien geparenteerd was aan de familie +Lyderick van Zevenkerken? Zij meent den naam Lyderick te hebben gehoord. De oude graaf Lyderick had een paar germain nichten +gehad, maar....” + +</p> +<p>“Mama is een geboren freule Lieder,” heeft Eva snel met een blosje geantwoord.—Wel ja, waarom niet? ’t Was te gek om mama +zoo uit te sluiten. Bovendien, in ’t Duitsch was <span class="letterspaced" lang="de">alles Fräulein</span>. —Mama heeft zeker iets gezegd dat wat vreemd klonk, want dat lachje van mevrouw Van Leeuwen.... enfin, ’t heeft Eva slechts +een enkel oogenblik gehinderd, want o, zij was meer dan gelukkig. En straks, na het soupee, wanneer het tweede deel van ’t +balprogramma zal begonnen zijn, dan wordt haar de vreugdebeker ten boorde toe gevuld. Ja, ja zeker, de majoor heeft het haar +toegezegd, nog dezen avond zal hij haar, als verjaringsgeschenk, het onwederlegbaar bewijs overhandigen dat Eva is: een geboren +gravinne Van Armeloo. + +</p> +<p>“Ei majoor,” zegt Eva, terwijl ze hem nadert met een—misschien wel eenigszins gekunsteld vriendelijk lachje: “ik ben er door +vereerd dat u onze eenvoudige soirée in tenue de guerre, ofschoon zeker niet in vijandige stemming hebt willen bijwonen.” + + +</p> +<p>“Bekoorlijke gastvrouw, ik had mij voorgenomen geen uniform meer te dragen tenzij ik nogmaals de eer mocht hebben aan ’t Hof +te worden verzocht.... maar, dezen avond....!” + +</p> +<p>“Zeer beleefd majoor;” herneemt Eva met een gevoelig neerslaan der oogen, en dan met den blik naar den spiegelgladden vloer: +“Het spijt mij dat ge u nog zooveel moeite moet geven. Zou niet een der bedienden... die boodschap naar uw woning kunnen doen?” + + +</p> +<p>De majoor schijnt niet aanstonds te begrijpen wat de vraagster zeggen wil. Hij staart—zooals men dat doen kan—onwillekeurig +strak voor zich uit, en heeft er zeker geen erg in dat zijn oog als bij toeval rust op Eva’s blanken boezem, die—ofschoon +het haar zelf geneerde—veel in ’t oog <span class="letterspaced">moest</span> vallen, aangezien volgens plechtige verzekering van de Utrechtsche modiste, “het Hof nog tot drie en vier centimeters lager +ging.” + +</p> +<p>Echter, dat staren bevalt Eva niet. Zij maakt een zijdelingsche beweging, alsof zij den sleep van haar prachtig lila satijnen +kleed wil wenden, en zegt dan snel: + +</p> +<p>“Ik bedoel dat men die stukken voor u kon halen majoor.” + +</p> +<p>“Ah zoo!” Maar de schoone gastvrouw zou begrijpen dat men <a id="d0e12807"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12807">327</a>]</span>zulke papieren van hooge waarde toch niet ter visie van iedereen liet liggen. Om haar genoegen te doen, ontzag hij zich geen +moeite, ofschoon deze gering was.—Het bleef bij de afspraak: Onder den tweeden dans, na het soupee, zal hij bij den koepel +in den “sierlijk verlichten tuin”, haar het begeerde verjaringsgeschenk overhandigen. Ja, natuurlijk aan haar alleen; gansch +alleen; want de majoor moet het herhalen: hij is zonder eenige rancune; maar bij zich zelven heeft hij gezworen, dat hij slechts +op bepaald verzoek van de beminnelijke doktersvrouw zou kunnen besluiten om aan de kapiteinsfamilie het document te geven, +’twelk men zonder zijn hulp nimmer zou hebben gevonden. + +</p> +<p>“Waarlijk een prachtige vole;” zegt de gastheer tot een der heeren quadrilleurs, terwijl hij aan den arm van Archibald even +bij een der speeltafeltjes stilstaat. + +</p> +<p>“’t Eerste mooie spel sedert de notaris werd weggehaald;” is het antwoord. + +</p> +<p>“Ja, dat Romphuizer notariaat is een geldwinning;” zegt mevrouw Lens: “U hebt de lavage mijnheer de kantonrechter.” + +</p> +<p>“Is het tegenwoordig ton dat gastheer en gastvrouw ronddwalen zonder mee te spelen?” vraagt aan een ander tafeltje de oudste +juffrouw Van Berge, die voor een ombertje letterlijk “geprest was.” + +</p> +<p>“Welzeker juffrouw,” bevestigt de burgemeester: “je bent hier heelemaal <span class="letterspaced">vrij</span>. Ze noemen dat <span class="letterspaced" lang="fr">partie libre</span>.—Harten troef. Hij ziet er bleekjes uit.” + +</p> +<p>“Je sans-prendre burgemeester?” + +</p> +<p>“Nee, ik bedoel onzen gastheer. Beste vent, maar.... Jawel, harten troef.—Juffrouw Lens, aan u alsjeblieft!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Zonder eenige quaestie Helmond, ’t verjaringsfeest van je prachtige vrouw is mijn jour de gloire. Ja, ik moest je hier hebben, +hier in dezen hoek achter die mooie camelia’s; eventjes, want ik wou je zeggen....” + +</p> +<p>“Mag ik je feliciteeren Hardenborg?” + +</p> +<p>“Man, druk jij nou <span class="letterspaced">deze</span> hand eens. Me dunkt, jij polsenvoeler van je ambacht, je zult er nog iets bijzonders aan merken; deze zelfde hand had op +’t oogenblik dat jou wijfje zoo betooverend zong, ongezien een kleiner dito aan boord, en die handen hebben elkaar iets herhaald: + + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“En straks mijn beste brave vrouw, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Brengt Peter met een kus aan jou +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Zijn dank aan God d’Alzegenaar!”</span></p> +</div> +<p>“Ei ei,” zegt Helmond terwijl hij den luitenant hartelijk de hand drukt. En vragend: “Freule Marie?” + +</p> +<p>“Nummer één van de drie!” rijmt Hardenborg lachend: “Jij bent de eerste die ’t weet.—Er ons niet op aankijken hoorje.—Gelukkig +dat ze van avond in ’t rose is. Op één na de mooiste! Je ziet dat de liefde me nog niet blind maakt. Je wijfje is een Hebe +<a id="d0e12851"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12851">328</a>]</span>van avond. Maar die vent....! Kijk, zie je hem wel, dáár, langs die varenplant heen, in de kleine zaal? Hij presenteert haar +den arm.—Bah! ’t spijt me dat ze hem aanneemt.” + +</p> +<p>“Eva is een klein beetje verguld met het mooie pak dat de majoor heeft aangetrokken. Ze kan hem moeielijk weigeren. De man +is altijd beleefd.” + +</p> +<p>“Weet jij heel zeker Helmond, dat ie geen Ronner heet?” + +</p> +<p>“Wel ja! Tenminste....” + +</p> +<p>“Ik moet je zeggen dat ik me anders ook niet begrijpen zou hoe hij ’t in z’n hersens kon nemen om z’n mooie plunje aan te +trekken. De gelijkenis met dien Ronner wordt er bepaald frappant door. ’k Heb naar Indië om informatie geschreven. <span class="letterspaced">Als</span> ie ’t was, dan.... verdord!” + +</p> +<p>“Maar wát was er dan met dien Ronner?” zegt Helmond, terwijl hij Eva eensklaps den arm van Kartenglimp ziet loslaten, en zich +voegen bij de gasten, die een der heeren hebben bewogen om zich bij de piano te doen hooren. + +</p> +<p>“Dat kan niet in ’t volle licht verteld worden,” zegt Archibald: “Kom even mee in de vestibule; we hebben er koelte bij noodig.” + +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Maar als die man zulk een schoelje was dan kon hij zich hier niet zoo lang een fatsoenlijk.... enfin als een tamelijk fatsoenlijk +man hebben gedragen. Bovendien was hij destijds kapitein, en is met den rang van majoor gepensioneerd: mij dunkt....” + +</p> +<p>“Sedert hij die afschuwelijke rol speelde en zich niet slechts voor een goed deel het vermogen van dien <span class="letterspaced">vriend</span>—men beweert vrij zeker door valsch hazardspel, had toegeëigend, maar hem tevens op zoo schaamtelooze wijze de eer van zijn +jonge vrouw had ontroofd; toen hij den armen stakker er nog bovendien toe gebracht had om zijn leven in een der Indische pestspelonken—een +amfioenkit—te gaan vernietigen, toen zag die ellendeling naar nieuwe slachtoffers uit. Al spoedig wist hij de vrouw van een +zijner kameraden—een schoone inlandsche—het arme hoofd op hol te brengen, en, zooals ik je zeide, toen heeft dat fameuse duel +plaats gehad waaruit hij als de laagste hond werd voortgeschopt.” + +</p> +<p>“Maar ik zeg, de majoor Kartenglimp draagt immers....!” + +</p> +<p>“Ik spreek van <span class="letterspaced">Ronner</span>. Jawel, Kartenglimp draagt de majoorsuniform; maar ’t is bekend dat Ronner <span class="letterspaced">vrijwillig</span> zijn ontslag uit den dienst heeft genomen, en dat hem—natuurlijk zonder bezwaar van ’s-Rijks schatkist of eenig pensioen—ontslag +is verleend met den titel van majoor en het recht om de activiteitsuniform te blijven dragen. De zaak is, naar men zegt, om +familieredenen geheim gehouden en gesust, maar je begrijpt dat de hoofdfeiten toch moesten uitlekken.” + +</p> +<p>“Hardenborg, neem me niet kwalijk, ’t is niet rechtvaardig om iemand zonder bewijs te veroordeelen. De gelijkenis tusschen +twee personen is niet voldoende om de laagheden van den een op rekening van den ander te stellen. Kartenglimp is....” + +</p> +<p>“Hij is je gast; zeker! dat mag ik niet vergeten. En jij bent een <a id="d0e12891"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12891">329</a>]</span>nobele vent, Helmond! Weet je wát ik doen zal, ik zal eerst eens het antwoord uit Indië afwachten, of Ronner al of niet te +Romphuizen woont. Dat weten zijn <span class="letterspaced">vrienden</span>, ’k ben er zeker van. Tot zoolang schorten we ons oordeel op, maar zal ik <span class="letterspaced">mijn</span> schatje toch al vast verzoeken om dat heer te mijden, want indien hij werkelijk is voor wien ik hem houd, dan is zijn aanblik +zelfs een beleediging; het is de <span class="letterspaced"><span id="d0e12900" class="corr" title="Bron: vetvlak">vetvlek</span></span> op een rein blad papier, of de vingerdruk op een prachtigen vlinder. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIJF EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Nadat het soupeeren in de Oranje-zaal was afgeloopen, verspreidt men zich, alvorens het bal opnieuw zal beginnen, voor een +goed deel in den tuin, waar Bus, met Bengaalsch vuur, wonderen verricht, die hem zelf de handen vol verbazing doen ineenslaan. + + +</p> +<p>Terwijl door sommige heeren die binnen bleven, de champagne nu min of meer als onschuldig water wordt gedronken, en daarentegen +de thee die men ook buiten presenteert, door de meesten met een enthousiasme wordt begroet alsof men al wat er voorafging +slechts genoten heeft om anderen plezier te doen; houdt Eva zacht lachend met eenige dames en heeren nabetrachting over de +aardigheid, dat bij ’t ontsteken van het eerste blauwwitte licht, ginds op de bank onder den bruinen beuk, een jeugdig paar +in teedere omhelzing zeer duidelijk is te voorschijn gekomen. Dat paar, in zoete droomerijen verloren, had niets van de extraordinaire +verlichting bemerkt alvorens een zacht—misschien wel een waarschuwend handgeklap verkondigde, dat men hen had <span class="letterspaced">uitgevonden</span>. En, terwijl men lacht en praat, in ’t eerst vooral over den armen Piet met zijn bleek Marietje, en men den avond prijst, +en de gulheid van die lieve gastvrouw in ’t bijzonder, staat de gastheer, ongemerkt uit het gezelschap verdwenen, op zijn +studeerkamer voor de geopende schrijftafel. + +</p> +<p>“Verwenschte champagne!” zegt hij half luid: “Heb ik dan geen greintje macht meer over mijzelf? Wat doet het er toe of hij +betaald is of niet; hij heeft een lichaam nog meer van streek en ’t brein als een wijnvat aan ’t gisten gemaakt. Morgenavond—’t +is waar, dan moeten de zeshonderd en tien gulden voor Wulters gereed zijn....”—Hé, hoe komt hij ineens op dien Wulters? Wat +gaat hem die Wulters aan! Die man heeft geen vrouw die vier- of vijf-millioen kan verdienen op één winter; in Engeland, in +Amerika en overal. Wulters de schilder dat is geen man die hier op de partij past; dat is.... Stil Helmond, stil, je moet +water drinken, je suizelt; je denkt verward. <span lang="fr">Fi donc</span>! Die verwenschte champagne! Maar wáár is het zeker: met zoo’n vrouw ben je millionair of je ’t weten wilt <a id="d0e12918"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12918">330</a>]</span>of niet, en Wulters behoeft niet bang te zijn, zoomin als iemand ter wereld.... + +</p> +<p>Helmond staat een oogenblik met de hand aan het hoofd. ’t Is hier koeler dan binnen, en koeler zelfs dan buiten.—Ei, denkt +hij eensklaps opziende: Waarom ben ik ook eigenlijk hier gekomen?.... Ah ja! Die gek, die aartswauwelaar, die handendrukker....! +Juist, verrukt over alles, wist hij dat er nog een surprise zou komen.... Een charade; een.... Ja juist. Hij had de afspraak +gehoord dat mevrouw Helmond den majoor onder den tweeden dans na ’t soupee zou vinden achter in den tuin. + +</p> +<p>.... ’t Zou <span class="letterspaced">zeker</span> een charade zijn—heeft Kippelaan erbij gereuteld, want mevrouw Van Leeuwen had ook al aan mevrouw Narwal gezegd, dat men +nog heel wat zien en hooren zou.—De majoor had haar zeer geheimzinnig een briefje van mevrouw Helmond laten lezen; enfin, +dat waren haar eigen woorden: “een <span lang="fr">charade en action</span>!” + +</p> +<p>—Ah ja, nu weet Helmond weer alles: Toen die wauwelaar, verrukt over het nieuws, ’t welk hij hier en daar had opgevangen, +met charade-illusies straks de zotste exclamaties over deze “heerlijke Italiaansche <span lang="fr">fête de nuit</span>rdquo; uitkraaide, toen heeft Helmond met alle krachtsinspanning een zeer buitengewonen aanval moeten bedwingen; immers hij +had dien gek tegen het marmer der vestibule kunnen slingeren, hij had hem.... Goddank, zelfs na dien verwenschten champagne +kon dokter Helmond toonen dat hij zichzelf altijd meester is. ’t Zou de grootste dwaasheid zijn geweest om aan de praatjes +van dien zotskap de geringste waarde te hechten. + +</p> +<p>—Ha, Helmond gevoelt dat het hem goed heeft gedaan hier even in de stilte te hebben vertoefd. ’t Is belachelijk dat hij straks +op zulk een gedachte kwam.—Ja nu weet hij ’t weer: Om die Oostersche kris te halen was hij zoo ijlings naar boven gevlogen.—O +waanzin, o champagne-gif! Eva, zij, mijn eenige, zij zou met dien majoor....!—Groote God, ik ben ziek tegenwoordig. In denzelfden +stond maak ik me bevreesd over ’t geen mij een oogenblik tevoren het hart vol vreugde deed kloppen. + +</p> +<p>—Ben je geen ijdele dwaas? Zulk een vrouw! En rijk, ja <span class="letterspaced">rijk</span> zijn we tezamen. <span class="letterspaced">Mijn</span> wetenschap, <span class="letterspaced">háár</span> goddelijk talent! En onze liefde! O God, draagt ze dan niet ons <span class="letterspaced">kindje</span> onder ’t hart! + +</p> +<p>Helmond meent na eenige oogenblikken dat hij weer geheel tot zijn natuurlijke kalmte is teruggekeerd. + +</p> +<p>Wat zijn gestel betreft—nu ja, wanneer Eva’s feest voorbij is, dan zal hij eens een kuur beginnen; hij is inderdaad te gejaagd +en te zenuwachtig voor een man van zijn leeftijd en kracht.—Komaan, nu moet hij terug naar beneden; die vreemde roes is voorbij. + + +</p> +<p>“Ik heb overal naar je rondgekeken mijn beste man;” zegt Eva op den drempel der tuindeur, en terwijl zij hem even achter de +breede gordijnen terzij trekt, drukt ze hem een zoen op de wang. + +</p> +<p>“Beste kind, je zult kou vatten!” vermaant Helmond die in weerwil van zijn menschlievenden aard, de centimeter-juffrouw in +zijn ziel verwenscht. +<a id="d0e12959"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12959">331</a>]</span></p> +<p>Eva is niet bevreesd. Maar, nu Helmond haar iets heeft ingefluisterd—want anderen konden het immers nog bezwaarlijk weten—nu +doet ze haastig een zijden foulard om: + +</p> +<p>“Jij ziet wat bleek beste. Er scheelt toch niets aan?” + +</p> +<p>“Aan mij, Eva? Wel nee.—Je hebt immers voldoening van je feest?” + +</p> +<p>“O ja, onbeschrijfelijk veel. Ik hoor overal zeggen dat het hier veel geanimeerder is dan bij de Debecque’s. En....” + +</p> +<p>“En....?” + +</p> +<p>“Er wacht me nog iets.” + +</p> +<p>“Je meent?” + +</p> +<p>“Een geschenk. Een verrassing. Meer zeg ik niet. Nee nee, mannetjelief, meer zeg ik niet.” Eva snelt nu voort, want ze had +iets vergeten. + +</p> +<p>In een kleine achterkamer waar dezen avond een kok in ’t wit zijn schepter zwaait, geeft Eva haar bevelen. Zij heeft aan papa +en Louise gedacht.—Neen, ze wil dat toch liever eigenhandig beredderen. Hier, in deze groote mand legt ze snel en zonder dat +men het bemerkt, een flesch champagne. Nu, in een overdekte schaal er bovenop, getruffeerde kalkoen en wat pasteitjes. Ziezoo, +een groot stuk ponstaart kan op een papier daarnevens. Ja, nog iets van deze snoeperijen, en een proefje van die fijnigheden. +Dát zal smaken. Ach ja, die goede papa kon niet komen, ’t Was niet kiesch van mama dat zij nu óók maar niet stilletjes is +thuis gebleven. Mama was.... + +</p> +<p>—Wacht, wie zal die mand nu bezorgen? Ja wie? Die vreemden weten hier geen weg,—Ha, daar komt Bus. Bus is in een livrei met +rood en goud, hij heeft witte handschoenen aan; ’t zweet loopt hem langs de slapen. + +</p> +<p>“Ei Bus,” zegt Eva op den drempel der kamer: “jij moest deze mand eens eventjes....” Mevrouw Helmond ziet dat de kok haar +juist de boodschap van de lippen kijkt.... “Ik zeg, je moest deze mand eens eventjes naar mevrouw Van Hake brengen, je weet +wel de weduwe Van Hake.” + +</p> +<p>“Nou!” zegt Bus, “die zou ik niet kennen. En, alsdat ’et van u kwam....?” + +</p> +<p>“Jawel,” roept Eva hem toe, want ze snelde reeds voort. Onder ’t geven van dat adres was ze vuurrood geworden. + +</p> +<p>—Nu ’t was ook eigenlijk te dwaas om aan papa zoo’n mand te zenden, Morgen zal ze ’t wel goedmaken. Ze rijdt er dan desnoods +eens even naar toe. ’t Een en ander in een hoededoos, welzeker! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Eva weet niet hoe het komt, maar het hart klopt haar sterk in den boezem, nu zij zich door den straks verlaten tuin ijlings +naar de achterzijde spoedt. + +</p> +<p>Ginds bij den koepel wacht de majoor; hij zal dan eindelijk geven waarnaar ze zoo lang met fel bestreden ongeduld verlangde. +Heeft ze goed gedaan met hem dat briefje te schrijven?—Wáárom zou ze net <span class="letterspaced">niet</span> gedaan hebben! Zonder haar beleefd verzoek ware de majoor er zeker niet toe gekomen om die papieren te geven, terwijl <a id="d0e12997"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e12997">332</a>]</span>een langer dralen zelfs gevaarlijk had kunnen worden, dewijl hij vroeger heeft gezegd dat het voornaamste stuk als curiositeit +een groote waarde bezat. Wie weet of hij het niet had kunnen verkoopen; aan een museum misschien! + +</p> +<p>Eva begrijpt dat zij het zeer goed heeft aangelegd.—Aan de jarige echtgenoot van dokter Helmond mocht de majoor niets weigeren, +en—door de wijze, waarop ze het behandelde, werden alle zwartgallige visioenen van papa en manlief, volkomen te niet gedaan. +Immers, inplaats van de honderden of duizenden guldens die men er hem voor schuldig zou zijn, kostte het haar nu geen enkelen +stuiver. + +</p> +<p>Ofschoon Eva den weg kan vinden, het doet haar toch leed dat de meeste lichtballons reeds zijn uitgegaan. Achter in den tuin +ziet ze er zelfs geen enkele meer.—O ja, zie, nog een blauwe ginds, en een roode wat verder. + +</p> +<p>’t Is toch zonderling dat haar ’t hart zoo klopt. Is er dan iets kwaads in wanneer men het bewijs gaat ontvangen dat men ’t +recht heeft om zich op een der hoogste sporten van de maatschappelijke ladder te plaatsen? Is het niet God zelf die de menschen +in het aanzijn roept, ieder in den stand waarvoor Hij hem verordineerde? Kan het geen strijd tegen God worden genoemd, indien +men moedwillig verzuimt de plaats te hernemen die ons toebehoort?—Eensklaps staat Eva stil.—Wie zegt haar dat zij den naam +van God daar ijdellijk gebruikt? Wie zegt haar dat ze voortholt op het pad der lichtzinnigheid en der zonde....?—<span class="letterspaced">Als het alles eens waar was!!!</span> Wat?—Ja zij weet het wel.—Ook van terzijde; ook van dienstboden en meer andere kleine, half in ’t donker zich wrekende vijanden, +heeft ze wel eens vernomen wat ze niet hooren wilde, en als de uitvloeisels van jaloezie heeft beschouwd.—Heeft dan die oude +man gelijk; holt zij voort op een weg die ten verderve leidt.... op een weg die....?—O foei Eva, schaam je! zegt ze bijna +hoorbaar terwijl ze zeer haastig voorttreedt: In ’t donker ben je bang. Kinderachtig kind! Is de verstooten vorstenzoon die +een troon herovert, en zich met de weelde die tot een hof behoort omringt, dan ook een “verdoolde die jaagt naar verheffing +boven zijn stand, en naar een weelderig genieten zonder arbeid in het zweet zijns aanschijns”!?—Foei Eva, je bent nog even +bang in ’t donker als toen je een kind waart.—Maar wie had ook kunnen denken dat de lichten om halféén zouden uitgaan! Voort +Eva, voort....! + +</p> +<p>—Ha, daarginder ziet ze iets bewegen. Ja, het treedt terug naar de zij van den koepel achter de fijne dennen. + +</p> +<p>—Komaan Eva, waarom gedraald! Voorwaarts, gerust! ’t Is heden uw schoonste dag: Gravinne van Armeloo!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Dokter Helmond is merkbaar afgetrokken terwijl mevrouw Doelemeere hem attent maakt op den jongen Hardenborg en freule Marie +Narwal, van <span id="d0e13016" class="corr" title="Bron: wel">welk</span> paartje men—zij houdt het voor zeker—spoedig meer zal hooren. + +</p> +<p>—Waar was Eva? Hij ziet haar niet. +<a id="d0e13021"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13021">333</a>]</span></p> +<p>“O wil me even excuseeren mevrouw, ik heb....” + +</p> +<p>Helmond vliegt met zijn blik de zalen rond. De wals is aangevangen. —Mijn hemel wat spelen die muzikanten hard en wild.—Waar +is Eva? Weet die kapelmeester niet meer dat hij deze schetterende wals hier niet spelen moet! ’t Is hem immers door Eva zelve +gezegd.—Waar is ze dan—-Waar?—En hij, die majoor....? + +</p> +<p>“Heb je mijn vrouw hier niet gezien Hardenborg?” + +</p> +<p>Freule Marie Narwal antwoordt, terwijl haar geliefde ontkennend rondtuurt: + +</p> +<p>“Ik zag mevrouw voor weinige oogenblikken de groote zaaldeur uitgaan. Ik moet u eens eventjes zeggen dokter, dat uw vrouwtje +er snoeperig uitziet. Zij vertelde me straks dat ze u met die lilajapon heeft verrast. Ik zei zooeven nog tegen Ar.... tegen +den luitenant toen ze daar zoo heenzweefde: precies een reine! Zij heeft....” + +</p> +<p>“U houdt me ten goede freule, ik wilde....” + +</p> +<p>“Dokter ziet er fameus geaffaireerd uit, vin-je niet lieve; en vreeselijk bleek?” zegt de fleurige beminde van Archibald Hardenborg, +nadat Helmond zich in allerijl heeft verwijderd. + +</p> +<p>De Turksche wals klonk ruw en hard, waarschijnlijk te harder door de weerkaatsing van het glas der serre. Aan de tuinzijde +stonden de ramen open. + +</p> +<p>In de danszaal vlogen de paren rond; ’t ging zoo geanimeerd en luidruchtig dat de oude lui—die na ’t soupee niet meer speelden—nog +eens kwamen kijken. Zie, er had een kleine stagnatie plaats. Een der wielende paren—waarschijnlijk het dansen wat veel ontwend—sloeg +in ’t midden der zaal neer. Gelukkig bij ’t opstaan lachten ze allebei zooals dat behoort, en de kapelmeester werd nog te +meer aangevuurd om—op straks gedane verzoek van den majoor—de wals met kloekheid door te zetten, terwijl de dansmeester vooral +wat lang zou aanhouden aangezien “er een weddenschap was”. + +</p> +<p>“Ha mon ami! Goddelijke soirée, Goddelijk, c’est le mot!” roemt Kippelaan, terwijl hij Helmonds hand even vastklemt en dan, +door een sterken ruk naar beneden, diens arm bijna uit het lid trekt: “Parole d’honneur; in gespannen verwachting! Niemand +iets van gezegd. Alleen mevrouw Toulaar en menheer Sommer—lieve menschen, vrienden van me.—’t Zal nu komen niewaar? Mevrouw +al gezien. Jawel. Ze ging naar buiten. Charmant lieve vrouw, o charmant! Altijd gezeid! Een charade niewaar? Charade en action? +Jawel, de majoor wacht met de costumes, achter in den tuin. Geobserveerd; jawel. Een beetje ondeugend misschien; maar enfin! +Ik ben die ik ben, Charade niewaar? Allercharmantst! ’k Wil wel souffleeren.... Charade niewaar?” + +</p> +<p>“Ja zeker, ik moet er bij zijn;” heeft Helmond reeds in ’t midden van den snellen Kippelaans-roffel geantwoord, en voort is +hij den tuin ingesneld. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>“Maar we kunnen hier wel buiten blijven majoor. Ik mag mijn gezelschap....” +<a id="d0e13048"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13048">334</a>]</span></p> +<p>“Natuurlijk niet te lang alleen laten, natuurlijk! Maar wat ik u ter inlichting te zeggen heb mevrouw, wil ik niet dat door +iemand zal beluisterd worden.—Sedert het èchec dat ik leed....” + +</p> +<p>“Dat is immers vergeten majoor?” + +</p> +<p>“0 volkomen, maar die omstandigheden rechtvaardigen toch eenigszins mijn houding. Ik behaal een groote overwinning op mijzelf +mevrouw, vergeet dit niet. Uw gasten zullen u <span class="letterspaced">korter</span> missen, indien u <span class="letterspaced">aanstonds</span> besluiten kunt....? Zoo niet, dan keeren wij zonder over deze zaak verder te spreken naar uw heerlijke partij terug. We kunnen +de zaak dan als afgedaan beschouwen.” + +</p> +<p>Weinige oogenblikken later staan Eva en Kartenglimp in den koepel, waarvan de deur door den majoor behendig gesloten is. Om +haar dat eene papier te kunnen toonen moest er licht wezen. De majoor had er voor gezorgd. Een kleine lantaarn brandt op de +tafel. + +</p> +<p>Eva heeft de papieren gezien, en <span class="letterspaced">niet gezien</span>. ’t Was haar inderdaad voldoende te weten dat dit laatste stuk—door een zekeren mijnheer Ronner onderteekend, en met eenige +stempels en wapens voorzien—het document was waar men alles mee bewijzen kon.—Die majoor is toch waarlijk goedaardig, ’t Is +kinderachtig dat ze een oogenblik angst heeft gevoeld toen ze hier zou binnengaan.—En zie, terwijl hij haar nu het pakje met +al die stukken tezamen overhandigt, en daarbij de bedoelde, hoogstbelangrijke inlichting geeft, dat hij door zijn invloed +in Den Haag zeer zeker bewerken kan dat dokter Helmond reeds spoedig den naam en titel der Van Armeloo’s zal kunnen aannemen +indien hij zulks verkiest; zie, terwijl hij haar nu zoo gracieus dat kostbare geschenk overhandigt, nu zou het toch de verregaandste +preutschheid zijn om den man met met een vriendelijken handdruk haar innigen dank te betuigen, en hem te zeggen.... + +</p> +<p>—Maar o God, wat is dat! Wat bedoelt hij nu! Hoe houdt hij haar hand zoo wonderlijk lang en vast in de zijne geklemd.... wat +wàt eischt hij tot loon....? + +</p> +<p>De woede van den tijger is te grooter naarmate hij langer een begeerden buit moest missen.—Lang, zeer lang had hij zich ingetoomd; +langer dan ooit te voren heeft hij zijn tijd zoeken af te wachten; maar nu, nu hij dan hier met haar <span class="letterspaced">alleen</span> is, nu..... + +</p> +<p>“O God, mensch wat wil je!” roept Eva in hevigen angst. + +</p> +<p>“Niets anders dan een dankbaren zoen voor het document van Ronner, mijn engelachtig kind!” + +</p> +<p>“Vent! raak mij niet aan. Wat denk je! Met mijn nagels zal ik je de oogen uitkrabben hoor je.—Help, help!” + +</p> +<p>“Ha!” zegt Kartenglimp met vlammende oogen: “Is een enkele zoen te veel voor den titel van <span class="letterspaced">gravin</span>!” + +</p> +<p>Eva, in den hevigsten angst, neemt eensklaps het paket ’t welk hij haar zooeven overhandigde, en met een gillend: “Dáár! o +God, moest dat je loon zijn!” werpt ze het hem in ’t aangezicht; en nogmaals gillend: “August, August! Helpt menschen, helpt!” + + +</p> +<p>Een vreeselijke slag doet den koepel schudden. De glazen van een der deuren storten rinkelend op den grond. Door een hevige +krachtsinspanning <a id="d0e13090"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13090">335</a>]</span>is het Helmond gelukt de gesloten deur te doen openspringen. + +</p> +<p>“Goddank! Goddank!” roept Eva, en in koortsachtige overspanning vliegt ze haar geliefde tegemoet. + +</p> +<p>Kartenglimp door het pakket papieren ofschoon slechts licht aan het hoofd getroffen, maar vooral door Helmonds onverwachte +komst geschokt, staat een oogenblik als verlamd. Eensklaps echter is zijn besluit genomen: + +</p> +<p>“Je vrouw speelt een vreemde rol dokter. Zoodra zij haar man in haar nabijheid vermoedt zal ze zich houden alsof....” + +</p> +<p>“Mijn God! August, hoe is het mogelijk!” roept Eva bijna schreiend. + +</p> +<p>“Lage ellendeling!” zegt Helmond, terwijl hij Eva vast aan zijn borst klemt, en Kartenglimp met een blik vol verachting doch +schijnbaar kalm blijft aanstaren. + +</p> +<p>“’t Zal de vraag zijn wie hier van ons beiden met recht een ellendeling heet;” brult Kartenglimp met een ruwen vloek. + +</p> +<p>Eva trilt over al haar leden. Dokter Helmond kan zich beheerschen. Nu, nú vooral mag hij zich niet verlagen door het plegen +van ruw geweld. Met nadruk zegt hij zacht: + +</p> +<p>“Wanneer je wist mensch, wat er omgaat in mijn ziel, het zou je zelf verwonderen dat ik je niet met dezen stoel, in één slag +den boozen kop verpletter. Om mijn vrouw te sparen, die ik geen oogenblik langer aan je vuilen blik wil blootstellen, vergun +ik je van hier te gaan. Wij spreken elkander nader. Ga heen!” + +</p> +<p>Kartenglimp inwendig bevend en overtuigd dat hij nooit zal herwinnen wat hij nu verloor, hij kan—inweerwil van den angst over +Helmonds “wij spreken elkander nader” den lust niet bedwingen om zich aanstonds over zijn nederlaag te wreken. Met ruwe vloeken +en verwenschingen barst hij los, en noemt zeer zeker hém den grootsten ellendeling, die ter wille van een ijdele vrouw zijn +zieken als dokter verwaarloost, wiens praktijk in weinige weken door schandelijk verzuim zoo goed als verloopen is, en die +ten overvloede schuld maakt op schuld, met het uitzicht op den spoedigen dood van een braven pleegvader. + +</p> +<p>Eva’s verontwaardiging kent geene grenzen meer. Toen dat monster—dien ze inderdaad slechts van den beginne afaan heeft geduld, +omdat ze door hem tot de hoogste eer dacht te komen, toen hij straks háár eer zoo schandelijk durfde belagen, toen ontstelde +zij hevig maar gevoelde zich toch krachtig, ja krachtig zelfs als vrouw, om te heerschen over.... het dier. Nu ze echter haar +innig geliefden man op die wijze hoort aanvallen en <span class="letterspaced">zijn</span> eer belagen, nu roept ze met fonkelenden blik in schier teugellooze woede: + +</p> +<p>“Dat is gelogen! Dat is hemeltergende laster!—August, roep onze gasten hier. Dat mensch zou ons krankzinnig maken!” En dan +schreiend aan Helmonds borst: “O God, zóó te durven spreken van mijn edelen braven man!” + +</p> +<p>“Stil kind, stil! Ja zeker,” aarzelt hij in hevigen tweestrijd: “dat is <span class="letterspaced">onwaar</span>. Zeker Eva, hij liegt!” En dan eensklaps met half angstigen, <a id="d0e13122"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13122">336</a>]</span>half vernietigenden nadruk tot Kartenglimp, die reeds de deur was genaderd: “Schuldenaars zijn we allen; maar de een kan zijn +schuld vereffenen, en de ander misschien in der eeuwigheid niet!” + +</p> +<p>“Halt Ronner!” roept Archibald Hardenborg, terwijl hij den majoor den uittocht belet: “Halt!” + +</p> +<p>“Ronner! Wat meen je! Verdoemd als ik weet wat je zegt. Denk je dat <span class="letterspaced">ik</span>....?” + +</p> +<p>“Ik denk en <span class="letterspaced">weet</span> dat jij de lage schelm, de geld- en eerroover bent, onwaardig om de epauletten van een Neerlandsch officier te dragen. Hoe +is ’t mogelijk dat men dit nog kon toestaan!” Eensklaps met forschen greep, rukt Hardenborg hem een epaulet van den schouder; +werpt hem die voor den voet, en zegt: “Ha; val nu weer op de knieën lafaard, zooals bij dat prachtig duel. Bid weer om vergeving +en behoud van je ellendig leven, ter wille van een arme moeder <span class="letterspaced">die niet meer bestaat</span>.—Komaan poltron, komaan op de knieën voor deze engelachtige vrouw en voor mijn edelen vriend. Vergiffenis gevraagd, of anders, +zoo waarachtig als ik een Nederlandsch officier ben, eer drie dagen voorbij zijn, gaat je cadaver in ’t graf. Op de knieën +poltron, op de knieën!” + +</p> +<p>“Nee Archibald, nee! wij willen dat niet.” + +</p> +<p>“O!” roept Hardenborg: “dat mispunt doet het zelfs voor de tromp van een geladen pistool als <span class="letterspaced">hij eerst heeft misgeschoten</span>. Lafaard!” Op Helmond en Eva wijzend: “Die man is te goed, en die vrouw is te geschokt om je hier langer te dulden. Bovendien, +zij hebben haast. Hun gasten zouden hun afwezigheid bemerken, Goddank dat ik tusschenbeiden kwam! Ik, <span class="letterspaced">ik</span> ken je. Al hebben je al te genadige rechters zeker hun woord gehouden, de zaak moest in Indië ruchtbaar worden; de bosschen +hebben er ooren. Voorwaarts marsch! Ha, ’t is nog kluchtig er bij: de majoor-poltron wordt gecommandeerd door een luitenant +op non-actief.” + +</p> +<p>Dit laatste was toch te veel voor den oud-militair. Met een brullende verwensching en vuurrood geworden, grijpt Kartenglimp +het wapen ’twelk Helmond straks versmaadde, en zou den jongen officier met den stoel hebben getroffen, indien Helmond niet, +door een slag op Kartenglimps arm, zijn voornemen had verijdeld. + +</p> +<p>“’t Zou zóó best mogelijk worden dat de ziekte waarvoor je vreest er dezen nacht een eind aan maakte;” zegt Helmond met klem. + + +</p> +<p>Kartenglimp siddert.—Dezen nacht een <span class="letterspaced">beroerte</span>! + +</p> +<p>De overspanning na velerlei hartstocht moest het na die laatste krachtsinspanning waarschijnlijk bewerkt hebben, of de schrik +bij des dokters laatste woorden het allermeest: Een blauwachtig paars verving Kartenglimps gloeiende kleur. Hij wankelde, +klemde zich vast aan de tafel, en.... door de duizeling getroffen zou hij zijn neergevallen, indien <span class="letterspaced">dokter</span> Helmond niet ijlings ware toegeschoten en hem voor den val had behoed. + +</p> +<p>Bij eene vrouw wordt zelfs de hevigste afschuw alras door medelijden vervangen, wanneer ze haar belager door een onheil getroffen +ziet. De onverwachte ongesteldheid van den majoor en zijn akelig voorkomen, verdrongen eenigszins den indruk van hetgeen er +vooraf <a id="d0e13165"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13165">337</a>]</span>was gegaan. Ja zelfs haar heimelijke vrees voor de waarheid moest nú wel eensklaps verdwijnen, want zie maar, de man die “ter +wille van een ijdele vrouw zijn zieken door schandelijk plichtverzuim geheel verwaarloost”, zie dan, diezelfde dokter laat +zijn geschokte jonge vrouw aan haar zelve over, om een lagen beschuldiger, een onmensch—als patiënt aanstonds ter hulp te +komen.—O goede God, is er een edeler man op de wereld! + +</p> +<p>En Eva zal toonen dat ze zulk een echtvriend waardig is. Zij zal toonen bovendien dat ook zij zich beheerschen kan, èn terwille +van haar gasten, èn ter voorkoming van onnoodige opspraak. + +</p> +<p>Ja, Eva zal aanstonds in den koepel doen bezorgen ’tgeen Helmond verlangt. Hardenborg zal bij hem blijven. <span class="letterspaced">Alleen</span> zal ze naar ’t gezelschap terugkeeren, en haar man en zich zelve verontschuldigen, dat men voor een ongesteld geworden gast +eenige oogenblikken het gezelschap verlaten moest.—’t Zal voldoende zijn te zeggen, ja, dat men een kleine charade heeft willen +uitvoeren, en de majoor Kartenglimp onder ’t spreken ervan, door een plotselinge ongesteldheid getroffen werd. + +</p> +<p>Alvorens Eva zich—even snel als dit besluit werd genomen—zal voortspoeden, wendt ze zich haastig naar een hoek <span id="d0e13176" class="corr" title="Bron: vau">van</span> den koepel; raapt er iets wits van den vloer, en laat het onder ’t heengaan ongemerkt wegglijden in den zak van haar lila-zijden +kleed. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZESENDERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>’t Was twee dagen na Eva’s verjaardag. Er hing een zware mist.—Uit de oranjezaal die weer in haar gewonen toestand was teruggebracht—ofschoon +eenige fraaie kamerplanten er toch waren in achtergebleven—kon Eva de huizen aan de overzij van het marktplein volstrekt niet +zien, en zelfs ternauwernood de boomen op een twintig schreden afstands. + +</p> +<p>’t Was een sombere herfstdag.—Eva tuurde naar buiten.—Nu dat feest voorbij is, gevoelt zij iets leegs, iets “gedesoeuvreerds.” +Zij heeft op digestie-visites gerekend, op uitnoodigingen misschien; maar de stijve Romphuizers, enfin, ze komen graag als +er wat extra’s te genieten valt, maar anders blijven ze waar ze zitten of staan.—Eigenlijk is Romphuizen onbeschrijfelijk +vervelend. Hier op den druksten stand zag ze nu in een half uur geen enkel rijtuig, ja zelfs geen kar voorbijkomen.—En dan, +zoo’n groot huis, zulke enorme kamers, zonder menschen! Op den duur is ’t ontzettend vervelend. Luchtig, nu ja, en duizendmaal +beter dan zoo’n krot aan den wal, maar zonder menschen, nee!—En met zoo’n mist en tegen den winter....! Als August weer wat +flinker zal zijn—want zoo heel <span class="letterspaced">heel</span> fiksch is hij niet—dan zal ze er nog eens een balletje over opgooien <a id="d0e13189"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13189">338</a>]</span>om in Parijs.... neen dat zal toch niet lukken—maar om tenminste in een groote stad te gaan wonen. + +</p> +<p>—Wanneer het waar is dat zijn praktijk niet toeneemt omdat hij fortuin heeft, waarom dan hier te blijven! In een andere plaats +had men ook niet die moeielijkheden met het vragen der oude lui, en de onaardige jaloersche en toch hooghartige buitjes van +zusje Louisje, die papa geheel en al onder haar plak zoekt te brengen. + +</p> +<p>—O foei, wat een vervelende mist! Verveling is niet goed voor ons beidjes, denkt Eva voort, terwijl ze zich vluchtig in den +spiegel overtuigt dat nog niets haar geheim verklapte. + +</p> +<p>—We moesten den lieven “papa” maar eens tegemoet rijden.—Maar met den mist....” En waar Helmond zich nu bevindt dat weet Eva +niet. Ze zal hem maar liever afwachten.—Gelukkig dat hij zijn menschlievendheid toch niet zóóver heeft uitgestrekt om <span class="letterspaced">zelf</span> dien vreeselijken majoor mee naar huis te brengen.—Foei, aan die scène mag zij niet meer denken.—Hoe dankbaar moest ze niet +zijn dat haar beste August als bij intuitie haar op dat oogenblik te hulp kwam. En, dat die schrikkelijke man nog bovendien +zulke beschuldigingen heeft durven uitspreken tegen dien edelen trouwen August!—Maar ha! August heeft het <span class="letterspaced">leugen</span> genoemd, en zeker leugen moest er wel komen uit den mond van een, die—gruwel en laagheid—zich reeds in Indië op zulk een +wijze had doen kennen. Nu ’t is hem voorgoed verleerd om zijn logens omtrent dien besten man in ’t rond te spuwen. Gisteren +toen hij van den schrik was bekomen, toen heeft die wakkere luitenant het hem onder vier oogen zeer krachtig gezegd: Wanneer +hij de geringste klad op dokter Helmond of zijn vrouw zou durven werpen, ja zoo het blijken mocht dat men in Romphuizen over +het gebeurde in een anderen zin zou spreken dan over een—door zijn plotselinge ongesteldheid—mislukte charade-voorstelling, +dat het zwarte boek van Ronner dan blad voor blad zou worden opgeslagen, en Archibald het EINDE er onder zou schrijven met +bloedroode letters. + +</p> +<p>—Eva moet dien hartelijken vriend wel dankbaar zijn. Immers, op den edelsten naam blijft een smet kleven, wanneer het wangunstig +gemeen hem eens door het slijk heeft gesleurd. En dan, al werd het met dien vreeselijken angst tot duren prijs gekocht, uit +den fellen gloed heeft ze toch haar schat gered. Ja, en ’t was haar eigendom wel. Al had hij ze haar niet geschonken, de <span class="letterspaced">familiepapieren</span> der Van Armeloo’s behooren het allerminst aan een verachtelijken gelukzoeker. Voor zijn moeite kan men het loon hem voor +den voet werpen; maar zijn eigendom, neen waarachtig, zijn eigendom waren die bewijzen nooit. + +</p> +<p>De mist hangt droevig zwaar. ’t Scheen tegen den middag een oogenblik alsof de zon den strijd zou winnen, maar neen, de namiddag +spoedt reeds voort, en nu.... de boomen op ’t marktplein zijn geheel onzichtbaar. + +</p> +<p>Over Eva’s gelaat heeft zich weder een glimlach verspreid. Het uur, dat er nog verloopen moet eer August zal komen, kan ze +zich aangenaam bezighouden. +<a id="d0e13212"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13212">339</a>]</span></p> +<p>—Ja ja, mijn heel klein ventje, mijn aardig snoeperig klein graafje Helmond Van Armeloo, we zullen nog eens eventjes gaan +kijken wat er nu ’t allereerst en ’t allerbest moet gedaan worden. <span class="letterspaced">Er</span> is een heeleboel te lezen. + +</p> +<p>Toen Eva eenige oogenblikken later op haar boudoir voor haar elegante schrijftafel in eenige papieren te snuffelen zat, toen +werd haar een briefje gebracht, ’twelk zeer inderhaast scheen geschreven te zijn. + +</p> +<p>’t Was van Helmond. Hij meldde haar, dat zij niet met het eten op hem wachten moest, aangezien hij ver buiten de stad bij +een zieke was geroepen. ’t Kon wel avond worden, zeven acht uren. + +</p> +<p>“Zeg in de keuken dat we om acht uur zullen dineeren;” beval Eva iets later, en van haar gelaat was de vroolijke glimlach +verdwenen, terwijl ze verder die papieren doorliep. + +</p> +<p>En de mist hing buiten zóó dik en zwaar dat Eva al spoedig de letters niet meer kon onderscheiden. Zij geeuwde.... ze dook +achterover in haar voltaire; en.... Toen werd het eensklaps licht, helder licht voor haren geest: Een heerlijk schitterend +bal masqué werd door haar in ruime zalen gegeven. Als een sylphide met donzen vleugels, zweefde zij over een kristallijnen +vloer, aan den arm van een Elfenkoning, stralend van glans. En de breede kolommen der groote zaal weken aan weerszijden terug, +en het dak scheurde van een. En daarboven, zie, daar troonde in een verblindend licht een grijsaard; en eensklaps—alsof het +een stormwind ware—blies hij met zijn geweldigen adem het licht uit in die groote feestzaal, en zijn hand nam den Elfenkoning +weg van hare zijde, en.... + +</p> +<p>“O God! August, August!” gilde Eva ontwakend. + +</p> +<p>Trillend en bevend van den akeligen droom ziet zij naar buiten. De mist hing als een strak getrokken zwartgrauw kleed voor +het venster, ’t Was donker, akelig angstwekkend donker in het boudoir. IJlings vloog ze op, en schelde om licht. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>August Helmond stond een paar uur vroeger in de groote woonkamer van het landhuis <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>. Van het prachtig vergezicht uit de hoogte over het statig geboomte, met den kronkelenden stroom, was niets te zien. Ook +hier had zich de mist tot aan de vensters vastgepakt. + +</p> +<p>Met de hand op de tafel gedrukt, den starenden blik voor zich uit, zóó, onbeweeglijk stond Helmond daar reeds een twintig, +ja dertig seconden misschien. + +</p> +<p>“Och mijn lieve August, staar toch zoo somber niet; hij heeft het zoo erg niet bedoeld; hij is zoo goed, zoo braaf, zoo edel....” + + +</p> +<p>Helmond weet niet dat er gesproken wordt; hij weet niet dat Jacoba hem bij de hand heeft gevat, en dat ze van den ouden man +spreekt die hem zooeven.... O, dat was een ontzettend oogenblik! Zoo iets, neen, groote God, zoo iets heeft hij niet kunnen +verwachten. Een vervloeking en <span class="letterspaced">zulk</span> een vervloeking! + +</p> +<p>“Beste lieve Helmond, och zie mij dan aan.—Geloof je je zusje dan niet? Zoo erg heeft hij het niet bedoeld. De arme papa is +ziek. <a id="d0e13248"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13248">340</a>]</span>Die telkens terugkeerende benauwdheden maken dat hij soms niet weet wat hij zegt; hij meende alleen....” + +</p> +<p>Als uit een droom ontwakend, ziet Helmond Jacoba aan; en aanstonds beseffend dat hij het zwakke meisje zijn aandoeningen moet +sparen, zegt hij zoo kalm als hem mogelijk is: + +</p> +<p>“Ja lieve kind, dat zal wel zijn: ik geloof óók dat je papa....” + +</p> +<p>“Och papa is waarlijk zoo goed, en hij houdt zoo innerlijk veel van je, mijn beste trouwe broeder. Maar hij is ziek niewaar? +Hij drukte in den laatsten tijd zoo gedurig de hand op het hart. Ik vleide mij nog dat het een aanwensel was geworden omdat +hij zeer bedroefd was August, zeer bedroefd....” + +</p> +<p>“De generaal is nu ziek Jacoba.” + +</p> +<p>“Noem hem niet bij dien titel August. Och ik bid je, maak mijn lieven vader weer gezond, en hij zal je zegenen inplaats....” + + +</p> +<p>“Inplaats van mij te.... <span class="letterspaced">vervloeken</span>;” zegt Helmond zacht. + +</p> +<p>“Hij wist niet wat hij zeide. Niewaar, als men dan ziek is; wanneer men met een <span class="letterspaced">hartkwaal</span> te worstelen heeft!?” + +</p> +<p>“Ja zeker Jacoba, dan.... dan is het zeer natuurlijk.—Maar nu,” herneemt Helmond met inspanning, na een korte aarzeling: “nu +kan ik hier toch niet van dienst zijn. Wat ik doen kon dat heb ik gedaan: hier komen met de beste bedoeling, op je dringend +verzoek.” + +</p> +<p>“En als je heengaat zal dan de arme papa zonder hulp moeten blijven? Zou jij.... jij August, hem aan zijn lot willen overlaten?—Nee +nee, dat <span class="letterspaced">kun je niet</span>, ik weet het zeker!” + +</p> +<p>“Er is geen dadelijk gevaar Coba.” + +</p> +<p>“Maar dat sluit in zich, dat er wel degelijk een <span class="letterspaced">naderend</span> gevaar is. Om Godswil August, luister naar de inspraak van je liefhebbend hart. Al ware het dat mijn arme vader zich al te +zeer aan je vergrepen had, jij zult toch aan de wet der reinste liefde gehoorzamen: “Doe wél dengenen die u haten.” Maar nee +August, mijn lieve zieke vader haat je niet. Schrijf de middelen voor die hem redden kunnen. O ik bid je <span class="letterspaced">lieve</span> August!” + +</p> +<p>Helmond ziet haar bewogen aan. Groote tranen wellen er op in zijn oogen. Hij onderdrukt ze met kracht. + +</p> +<p>“En gaf ik een geneesmiddel Coba, wat zou het baten? Je vader zal geen medicijnen gebruiken, en het allerminst wanneer <span class="letterspaced">ik</span> ze heb voorgeschreven.” + +</p> +<p>“Maar ik bezweer je August, zóó mag het toch niet blijven; wat zouden tante en ik beginnen zonder eenige hulp!” + +</p> +<p>“Ik zal dokter Alsma uit Briesborg laten komen Coba; ’t zal niet geheel onnatuurlijk klinken dat de generaal liever een vreemde +tot dokter heeft.” + +</p> +<p>“Maar die kan eerst morgen hier zijn of van avond laat. O lieve August, zeg jij ons wat we doen moeten; zend de medicijnen +die noodig kunnen zijn. O zie mij aan, ik zit in duizend angsten voor het leven van mijn trouwen vader.” + +</p> +<p>“Ik herhaal het Coba, medicijnen zal hij toch niet innemen. Je kent zijn onwrikbaren aard.<span id="d0e13302" class="corr" title="Niet in bron">”</span> +<a id="d0e13305"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13305">341</a>]</span></p> +<p>“Ik heb het gevonden!” roept Coba met vuur: “Jawel hij <span class="letterspaced">zal</span>, hij <span class="letterspaced">moet</span> ze innemen. Poeders, droppels wat maar goed is, ik doe ze hem bij en in het weinige dat hij gebruiken zal, ongemerkt! O beste +trouwe August, vergeet niet dat hij je altijd zoo liefhad, en ja—zoo waar als ik leef, dat hij je weer zal liefhebben wanneer +je hem—ondanks zijn hard klinkend woord, door de macht van je kunst voor ’t leven en voor zijn kind hebt behouden.” + +</p> +<p>Toen Helmond in de vestibule trad waar hem de marmeren vloersteenen als gloeiende kolen onder den voet brandden, toen hing +Jacoba hem nog aan den arm, en liet hem door vleiend smeeken de woorden herhalen, die hij reeds toestemmend gesproken had.—Ach, +August zou haar toch wel gelooven dat zij geheel dezelfde was gebleven, maar niets voor den armen Philip heeft kunnen doen, +omdat zij er niets van vernomen heeft. Noch van August zelf, noch van Emma Woudberg had zij een brief met eenig verzoek ontvangen. +En dan, August zou toch gelooven ook dat zij van nu afaan—indien hij den geliefden vader met Gods hulp maar redden wilde, +geen middel onbeproefd zou laten om dien akeligen vloek in een zegenbede te doen verkeeren? + +</p> +<p>Alvorens de woning voor altijd te verlaten—ja August weet het zeker, <span class="letterspaced">voor altijd</span>—blijft hij nog even staan; ziet Coba schijnbaar kalm in de oogen; vat dan haar bleek gezichtje tusschen zijn beide handen, +zoent haar op het voorhoofd, twee- driemaal achtereen, en daarna.... + +</p> +<p>De voordeur valt met doffen dreun achter hem dicht. + +</p> +<p>Of Coba ook tuurt door het zeer smalle venster naast de deur, zij ziet hem niet meer; zelfs de uiterste einden der stoepleuning +zijn in den mist onzichtbaar. Nu tuurt ze niet langer. Een heete tranenstroom heeft haar het uitzicht geheel benomen. + +</p> +<p>’t Had weinig gescheeld of dokter Helmond ware door den boom van een rijtuig getroffen. In droeve gedachten verloren, haastig +de stoep aftredend, heeft hij in den valen mist ternauwernood het rijtuig bemerkt ’twelk juist kwam voorrijden. + +</p> +<p>“Is de generaal thuis?” klonk een stem uit het rijtuig. + +</p> +<p>“Ja, maar niet te spreken.” + +</p> +<p>“Ei Helmond, ben jij het! Ik dacht dat het Hendrik was.—Niet te spreken zeg je? ’t Was de afspraak dat ik vandaag zou komen.” +Zachter: “De verkoop van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> gaat door; hij kwam het mij zeggen op den avond toen ik van je feest werd geroepen; en ’k ben hard bang voor andere plannen +ook. Ik had je juist een briefje geschreven. Is ie ziek.... erg ziek?” + +</p> +<p>Helmond staat nu als wezenloos bij ’t geopend portier, tegenover den nog zittenden notaris. Uit de weinige woorden van Zoutenheer +heeft hij meer verstaan dan hij nu schier dragen kan. Neen, ’t was hem niet vreemd wat hij daar hooren moest; ’t was hem de +bevestiging van ’tgeen hij in de laatste uren maar al te zeer heeft gevreesd: De notaris is door den ouden zieken man ontboden +om een verandering te maken in zijn uitersten wil. + +</p> +<p>“Je antwoordt niet dokter: is het zóó erg met den ouden heer?” +<a id="d0e13340"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13340">342</a>]</span></p> +<p>“Nee.—Ja ja, o ja, ’t is op dit oogenblik zeer <span class="letterspaced">zeer</span> erg met.... Je zult hem nu moeielijk kunnen spreken. Wacht, ik zal eens even.” + +</p> +<p>Helmond is haastig de stoep opgegaan. Nu trekt hij behoedzaam aan de schel. + +</p> +<p>En, ofschoon hij ’t zooeven niet gedacht had—nogmaals trad hij de woning binnen en stond hij in de huiskamer tegenover de +zwakke Coba. Maar nu—’t was goed dat het zoo’n sombere mistige dag was—er parelden nu geen tranen in Helmonds trouwe oogen, +neen, op zijn voorhoofd stonden angstparels, want, niewaar: Jacoba zou immers den notaris wel verzoeken om zijn visite tot +later te verschuiven. Haar vader was, na die treurige scène, natuurlijk zenuwachtig. Indien hij nu “verkoopzaken” met Zoutenheer +bespreken moest, ’t zou hem zeker veel kwaad doen. + +</p> +<p>’t Sprak vanzelf dat Jacoba den notaris, die in de groote zaal wachtte, ijlings ging verzoeken om zijn visite later te willen +hervatten. Den wenk van Helmond had zij verstaan; zij kleurde den toestand van haar vader voor ’t moment nog wat minder gunstig +dan zij dien zelve inzag. + +</p> +<p>Zoutenheer achtte het zijn plicht om juffrouw Van Barneveld beleefdelijk te verzoeken, aan mijnheer haar vader te gaan vragen +of hij hem nú of later wenschte te spreken. + +</p> +<p>“Als dokter kan ik een conferentie moeielijk toestaan;” zegt Helmond met eenigszins trillende stem. + +</p> +<p>“Er kunnen redenen zijn Helmond, die een patiënt meer naar den notaris dan naar zijn dokter doen verlangen.—Ik zeg er <span class="letterspaced">kunnen</span> redenen zijn.” + +</p> +<p>Helmond wischt zich ongemerkt het koude zweet van de slapen: + +</p> +<p>“De notaris heeft gelijk Coba, er konden redenen zijn.” + +</p> +<p>“Welke redenen, mijn hemel! Zieke menschen gaan zich toch het dak niet boven hun ledikant verkoopen!” + +</p> +<p>“Zieke menschen willen soms testament maken, juffrouw Van Barneveld.” + +</p> +<p>Jacoba ontstelde; maar men zag het niet. Zij zal ’t haar vader gaan vragen. + +</p> +<p>Op de ziekenkamer ligt de grijsaard in zijn ijzeren ledikant op het varen leger met twee varen kussens onder het sneeuwwitte +hoofd. Zijn ademhaling is benauwd. + +</p> +<p>“Ben jij daar Coba?” + +</p> +<p>“Ja lieve pa.” + +</p> +<p>“Ik hoorde een rijtuig. Is de notaris er?” + +</p> +<p>“De notaris....? Nee, dat geloof ik niet.” + +</p> +<p>“Als hij komt laat hem dadelijk boven.” + +</p> +<p>Jacoba voelt haar knieën knikken. Antwoorden kan zij niet.—Zijn ademhaling is nog benauwder dan zooeven. + +</p> +<p>Weer heeft ze de kamer verlaten. + +</p> +<p>“Notaris, papa is op dit oogenblik zeer benauwd; hij verzoekt u vriendelijk later eens terug te komen. Als u ’t goedvindt +zal ik u nader een boodschap zenden.” +<a id="d0e13389"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13389">343</a>]</span></p> +<p>“Ik hoor daar weer een rijtuig Coba: zou het nu Zoutenheer zijn?” + +</p> +<p>“Hé een rijtuig?” Jacoba gaat naar het venster, en dewijl de mist haar alle uitzicht beneemt, kan ze inderdaad het rijtuig +niet zien, waarmee de notaris weer huiswaarts keert, en mag ze naar waarheid zeggen: “Ik zie volstrekt niets lieve papa. Misschien +is de bierkar straks naar het achterhuis gereden en nu weer teruggekomen. Maar ik hoor niets.... hoor maar, niemendal.” + +</p> +<p>Een klein kwartier later bracht Jacoba zelve de boodschap boven dat de notaris Zoutenheer door plotselinge ongesteldheid was +verhinderd geworden om op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te komen. En terwijl ze het zeide, trilde de bee haar in ’t hart: O God, vergeef mij! Moet ik dan altijd listig wezen gelijk +de slang, terwijl ik oprecht zou willen zijn gelijk de duive! + +</p> +<p>—Maar zie, de ademhaling van den dierbare wordt, na dat bericht toch kalmer. Ha! hij sluit de oogen. ’t Is alsof er meer vrede +kwam in zijn gemoed. + +</p> +<p>“Waar ben-je mijn klein lief meisje?” zegt eensklaps de grijsaard en strekt de hand naar haar uit. + +</p> +<p>“Hier beste papa.” Met teedere kussen bedekt zij zijn edel voorhoofd. —Maar stil, nu moet hij slapen.—Zie, hij sluit weer +de oogen. + +</p> +<p>—Is dat droomen? Wat wil dat zeggen? Hoor, hij herhaalt het nog eens met hijgende stem: + +</p> +<p>“Ja ja, ik geloof wel dat ik er Simson zal vinden.—Ha, daar is hij.... met een kanon op den schouder; en zijn voet op die +vrouw.—Ha! Goddank!” + +</p> +<p>“Vader, palief! zulke droomen!” + +</p> +<p>“Ah zoo, was <span class="letterspaced">jij</span> daar lief meisje; ik dacht.... ik droomde.... Als Hendrik naar stad gaat dan moet hij de boodschap bij Zoutenheer brengen.... +dat ik.... wachten zal.... totdat....” + +</p> +<p>“Totdat u weer beter bent; jawel dat is goed beste pa;” zegt Coba, en in de tranen die ze schreit mengden zich ook tranen +van dank en van vreugd, + +</p> +<p>De grijze generaal drukt Coba’s hand, en trekt haar nader tot zich. + +</p> +<p>“Niet schreien.... lief klein bleekneusje. Je moeder schreide ook nooit.... Stil, daar komt Blücher.... Ha ha ha! nu zal hij +neerploffen van zijn troon; vervloekte eerzucht! Links voorwaarts in batalje! In galop marsch! Attaqueert.... snelvuur!.... +Vuur!” + +</p> +<p>Met een hevige benauwdheid ontwaakte Van Barneveld weder en hijgend zegt hij: “Ik geloof dat ik weer droomde.—Nee niet weggaan, +mijn goed lief kind. Niet bang zijn, nee!” + +</p> +<p>“Tante! tante!!” roept Jacoba: “O tante help, help!” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ZEVEN EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>De notaris Zoutenheer heeft dokter Helmond niet kunnen bewegen om mee naar de stad terug te rijden. ’t Was misschien ook maar +<a id="d0e13431"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13431">344</a>]</span>beter.—Hij heeft medelijden met den jongen man; waarachtig medelijden. Fiksche kerel; knap in alle opzichten, maar.... Te +goed, jawel al te meegaande. Geen verstand van japonnen. Zoutenheer is zich bewust dat hij niets, volstrekt niets gedaan heeft +om.... Neen, ’t sprak vanzelf dat een notaris die er “een nest op nahoudt”, huizen ziet te verkoopen als er “een stuiver of +twaalf mee te verdienen valt”, maar anders—wat hij deed, hij kon het voor zijn geweten en z’n beurs verantwoorden.—Kartenglimp, +nu ja, dat is een andere affaire. Enfin, enfin, ’t spijt hem: maar als notaris moet men zijn plicht doen, en, al verkoos mijnheer +van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, den armen duivel zelfs heelemaal uit zijn testament te schrappen, de notaris was tot schrappen verplicht; plicht boven alles! + + +</p> +<p>Helmond heeft niet mee willen rijden, ’t Was hem niet mogelijk geweest om in de nauwe vigilante te stappen, en zich te zetten +naast dien man met zijn grooten diamanten ring aan den vinger. Lucht moet hij hebben—al zij het een mistige lucht; en ruimte, +ruimte! al wordt de blik door dien mist ook beperkt. + +</p> +<p>Wat bezielt hem dan, dat hij plotseling voor dien algemeen geachten notaris zulk een tegenzin gevoelt, iets, alsof hij eensklaps +van vriend een hevige vijand geworden is? Wat drukt en benauwt hem zoo geweldig dat het hem gedurig is alsof hij.... de wereld +zal moeten stukslaan om er uit, en in vrijheid te komen? + +</p> +<p>—Kalm Helmond, kalm! Weet een oud man wat hij zegt als hij ziek is naar lichaam en geest! En wat beteekent zulk een vervloeking? +Welk edel mensch vervloekt een ander? Zulk een mensch moet al zeer hoog staan in eigen schatting. Die er beteekenis aan hecht +is krankzinnig....—Krankzinnig....—Als die notaris geloofde, neen, indien hij <span class="letterspaced">wist</span> dat die <span class="letterspaced">oude man</span> het was, dan mocht hij daar niet terugkomen.... dan.... Maar dat is gelogen, die grijsaard is bekrompen, doch niet krankzinnig. +Neen, wat hij teekent als zijn uitersten wil, dat is een geschreven wet.—Wat roert daar en doet hem ontstellen? ’t Is een +boschduif die uit den eschdoorn wegvliegt.—Hier was het, ja hier, op dien voorjaarsmorgen.—Hier hield hij hem staande, de +grijze pleegvader, en heeft hem de hand op den schouder gedrukt en gezegd: “Wil je weten August of Eva een goede vrouw zal +wezen, beproef haar, en zie of zij de vrouw is die de moeder van koning Lemuël voor haar zoon begeert.”—Ha, dat was toch krankzinnig, +twee en twintig verzen: <span class="letterspaced">Oostersche kruiden</span>. + +</p> +<p>Hoor: + +</p> +<p>“Een deugdelijke huisvrouw.... zoekt wol en vlas en werkt met lust harer handen. Zij staat op als het nog nacht is en geeft +haar huis spijze. Van de vrucht harer handen plant zij een wijngaard. Zij maakt fijn lijnwaad en verkoopt het, en levert den +koopman gordelen. Zij beschouwt de gangen van haar huis en het brood der luiheid eet zij niet. De bevalligheid is bedrog, +en de schoonheid ijdelheid; maar de vrouw die den Heer vreest die zal geprezen worden; en laat hare werken haar prijzen in +de poorten.” +<a id="d0e13455"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13455">345</a>]</span></p> +<p>—Hoe komen die woorden hem eensklaps zoo helder voor den geest? Hij weet het niet meer. Waar denkt hij dan aan? Aan wie?—Ha, +Eva!—O zie, nu zit ze voor haar Erard; ze zingt; ze weet van niets, ze weet niet.... + +</p> +<p>“Goeden middag dokter. ’k Wist eerst niet zeker of het dokter wel was. Alles frisch en gezond?” + +</p> +<p>“Ah Darman, ben jij het?—Hoe gaat het?” + +</p> +<p>“Goddank best dokter. We hebben op <span class="letterspaced">Den Drumpt</span> van dit jaar een gewas van geweld.—Zegen in alles. De kinders groeien als look, en als m’n wijf me ’s-avonds met d’r rooje +lippen een zoen geeft, dan zeg ik, dat is een doorslag op den zegen. Vijftig schapen hebben gelammerd. De scharige ossen heb +ik aan Franck verkocht en aan ’t veer geleverd; ze moeten naar Engeland. De Engelschen hebben geld als water en eten biefstuk +als roggebrood.—Als de buil vol is dan loop je vroolijk naar ’t erf dokter, aldat het mist dat men z’n eigen niet zien kan.” + + +</p> +<p>Helmond weet niet wat hij zeggen moet: + +</p> +<p>—Ei, heb je ’t geld voor je ossen meegebracht....? Neen, dat zeide hij niet; het zweefde hem op de lippen: + +</p> +<p>“Ja dat is plezierig Darman.” + +</p> +<p>“Dokter meent toch dien mist niet? ’t Geld in den zak niewaar? + +</p> +<p>—Bange wezels zeggen dat je ’t Duivelsche Laantje aan gene zij van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> niet met geld moet doorgaan. Ik maal d’r wat om! Met vijfdehalf duizend gulden in m’n zak, loop ik net zoo gerust als dokter +’t doet met z’n receptenboek.” + +</p> +<p>Dokter Helmond voelt het hart kloppen tegen dat receptenboek. In dienzelfden zak zat nog iets anders.—’t Is de brief van Kartenglimp +die hem binnen tweemaal vier en twintig uren terug vraagt wat hij hem leende.—’t Was goed dat die eisch is gekomen; ja hij +heeft het voorzien en gewild, want die schuld brandt hem sinds dien avond, als een helsche vuurgloed op de borst. Die schuld +moet vereffend worden; morgen, nog heden! + +</p> +<p>“’t Is toch gevaarlijk Darman; de weg van ’t veer naar <span class="letterspaced">Den Drumpt</span> is eenzaam.” + +</p> +<p>“Wát eenzaam! Geld met moeite en zorg verdiend maakt vroolijk en sterk.” + +</p> +<p>Dokter Helmond weet niet meer wat de tevreden boer, al voortgaande verder praat. + +</p> +<p>Nu zijn ze niet ver van de stad aan een zijweg gekomen. Boer Darman moet—naar <span class="letterspaced">Den Drumpt</span>, dien weg op. Met de vereelte hand drukt hij de hand van den dokter—die zeker een zwaren patiënt heeft, zoo vreemd zoo kort +als ie was! + +</p> +<p>“Atjuusjes tot weerzien.” + +</p> +<p>Helmond heeft den boer een “wel thuis” gewenscht. Tien schreden van elkaar verwijderd, blijft Helmond aarzelend staan; wendt +zich om, en roept terwijl hij den boer ter nauwernood zien kan: + +</p> +<p>“Hei Darman!” + +</p> +<p>“Riep je dokter?” + +</p> +<p>“Darman, ik wou je vragen.... Ik wilde....” +<a id="d0e13506"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13506">346</a>]</span></p> +<p>“En dat zal wezen dokter?” + +</p> +<p>“Ik.... Je hebt geen vuur bij je? Ik wou....” + +</p> +<p>“Wou je opsteken dokter? Nou m’n ketsgerij; is goed; met alle plezier.” + +</p> +<p>De damp van Helmonds sigaar verdween in den mist. De dokter ging het stadje binnen, en den wal op. Neen, Goddank, hij heeft +de verzoeking weerstaan; dat geld mocht hij niet leenen; het maakte dien man zoo vroolijk en sterk. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>In de voormalige huiskamer naast de apotheek zat er iemand op dokter te wachten. Goed; maar eerst moet Helmond het briefje +lezen ’twelk Thomas hem overhandigde. ’t Is het briefje, waarop de houding van den notaris hem reeds voorbereidde. Hij heeft +het verwacht. Bijzondere omstandigheden dringen den notaris om dokter Helmond te berichten dat hij hem de gevraagde som onmogelijk... + + +</p> +<p>—Natuurlijk! zegt Helmond onhoorbaar: Ik wist het; de diamanten ring had het me reeds gezegd. + +</p> +<p>De persoon die Helmond in zijn voormalige huiskamer wachtte, was een tamelijk deftig heer. Hij maakte eenige plichtplegingen +namens de firma Leesenaar & Comp., wier zaakgelastigde hij was, en verzocht den dokter beleefdelijk om de loopende rekening +over de maanden Augustus en September met hem te willen vereffenen. ’t Zou den dokter wel bekend zijn—zooals ook hierboven +aan de nota met groote letters gedrukt stond—dat alles á comptant werd verkocht. + +</p> +<p>De Psyche, die mevrouw Helmond voor een paar dagen bestelde en die ook binnen een paar dagen geleverd zou worden, kwam voor +de rekening van de loopende maand. Natuurlijk, natuurlijk! + +</p> +<p>Het totaal der meubelmakers-nota bedroeg een som die Helmonds schatting verre zou zijn te boven gegaan, indien hij in deze +oogenblikken een juiste voorstelling van cijfers had gehad. + +</p> +<p>—Gisterenavond, Goddank, toen heeft hij van alle kanten nog zóóveel bijeengebracht dat hij aan den braven huisschilder Wulters +zijn woord kon houden. Vraag hem niet wat hij er voor doen moest. ’t Zou immers alles nog terechtkomen: de notaris zal hem +wel helpen; en.... oom Van Barneveld! + +</p> +<p>—Maar nu, wat raakt het hem nu of die cijfers groot of klein zijn. Uit een leege flesch kan men evengoed een okshoofd wijn +als een enkel glas schenken. + +</p> +<p>“Ik ben niet gewoon,” zegt Helmond, voor ’t uiterlijke kalm: “om op deze wijze gemaand te worden menheer. Men verwacht zoo +iets in geen geval van een huis waar men zooveel gekocht heeft.” Na een oogenblik zwijgens: “Uw patroons kunnen over veertien +dagen disponeeren.” En dan als tot zich zelven: “Ik begrijp niet waarom men zooveel haast maakt.” + +</p> +<p>Neen, Helmond begreep het niet. Maar straks zal een andere en vrij wat ruwere aanmaning hem van verre doen vermoeden.... Wát? +Doch, neen, zóó iets gelooft hij toch niet. Dat er een aantal naamlooze brieven aan Helmonds crediteuren door den schandelijken +<a id="d0e13535"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13535">347</a>]</span>Ronner zijn verspreid, met een waarschuwing om zoo spoedig mogelijk te trachten het door Helmond aan hen verschuldigde meester +te worden, aangezien het te vreezen was dat hij zeer binnenkort met de Noorderzon vertrekken zou; neen, dát heeft Helmond +niet gegist of begrepen. Maar geen nood. Wie zou dat gulhartig gelaat niet vertrouwen, wanneer men uit dien edel geplooiden +mond de verzekering mag hooren dat men op een bepaalden datum over het verschuldigde beschikken kan. + +</p> +<p>Toen de laatste bezoeker met beleefden groet vertrokken was, kwam er een klein ventje met een briefje, ’t welk hij aan dokter +moest geven, en waarop hij het antwoord wachten zou.—Ze hadden “aan ’t groote huis gezeid dat dokter misschien wel aan de +apotheek kon wezen”. + +</p> +<p>’t Is zeer vroeg donker.—Toen Helmond in den namiddag, na het ontvangen van een haastig briefje van Jacoba, met dringend verzoek +of hij toch aanstonds op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> wilde komen, aan Eva meldde dat het wel laat zou worden eer hij thuis kwam, toen heeft hij een breede tijdruimte wel noodig +geacht, en niet vermoed dat zijn bezoek zoo kort zou duren. Maar toch, ’t wordt nu al donker. Geen wonder met dien mist.—Hij +kon het briefje niet meer lezen: + +</p> +<p>“Wil je de lamp aansteken Thomas?” + +</p> +<p>Thom stak de lamp aan, en zette het groene kapje er op, en sloot de luiken. + +</p> +<p>Helmond leest: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Voor UEd. geleverd en ingezet twee nieuwe ruiten in den koepel. Op dato ontvangen de somma van ƒ 2.35 centen. + + +</p> +<p>Voldaan <span class="smallcaps">W. Wulters</span>. + + +</p> +<p>dato.. Oct. 18..”</p> +</div><p> + + +</p> +<p>—Wat vreemde lach klinkt er uit dokter’s mond!? + +</p> +<p>“Is ’t om een medicament dokter?—Moet jij wat uit de apotheek hebben manneke?” zegt Van Hake. + +</p> +<p>“Nee, twee gulden en vijf en dertig centjes. Vader was bang dat ie ze anders niet krijgen zou.” + +</p> +<p>Thom werd bloedrood en had dat kleine monster wel in den vijzel willen platstampen. + +</p> +<p>“Twee gulden vijf en dertig centen.—Is ’t goed dokter; zal ik ’t maar betalen?” + +</p> +<p>’t Was goed. Thom betaalde.—Nochtans een trek van verachtend medelijden plooide Helmonds bleek gelaat.—Dit briefje kwam van +dienzelfden braven huisschilder Wulters.—Welzeker! Maar waarom kan die man niet braaf zijn en goed, en toch bevreesd dat hij +zijn tweehonderd en zooveel centen niet krijgen zou. Ja <span class="letterspaced">waarom</span> niet? + +</p> +<p>“Hei ventje....?” + +</p> +<p>Was het werktuiglijk? Uit dat kleine laadje heeft Helmond een pijp zwarte drop genomen en steekt die, starend voor zich heen +<a id="d0e13580"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13580">348</a>]</span>den kleinen Wulters toe. De jongen lekte tot dank met de roode tong langs zijn schat en rende de straat op. + +</p> +<p>Thomas krijgt geen antwoord op zijn vragen. + +</p> +<p>“Watblief?—De generaal? O ja veel beter. Je vraagt of het beter was....? Maar <span class="letterspaced">zie</span> jij dat niet?” + +</p> +<p>“Ik dokter?” + +</p> +<p>“Ja, zie je dat niet? Hier aan mij.... hier?” + +</p> +<p>“U ziet er wat ontdaan uit; zeker, maar....” + +</p> +<p>“En ik vergeet hem!” herneemt Helmond als tot zich zelven: “hém en haar.—Thomas, komt het jou voor dat ik zenuwachtig ben?” + + +</p> +<p>Thom aarzelt, en dan snel: “Ja waarachtig dokter, ’t schijnt met den ouden heer erger te zijn dan u bekennen wilt, en....” + + +</p> +<p>“En....?” + +</p> +<p>“Niets mijn beste dokter.—Och God, als ik zeggen mocht wat ik denk.—Och dokter....” + +</p> +<p>“En wat wou je zeggen? Wat?—Maak die deur toe.” + +</p> +<p>“De deur is dicht dokter.—Wat ik zeggen wilde? Ik wil.... nee, ik mag het niet zeggen.—-Maar ja, toch: Die ú niet genegen +is, die is het daglicht niet waard. Ik heb het bidden voor dien hardvochtigen generaal verleerd dokter. Hij is oud; God gaf +voor u dat het zijn tijd was.” + +</p> +<p>Helmond wordt eensklaps purperrood; zijn oogen fonkelen. + +</p> +<p>“Thom!” zegt hij met klem: “Thom ben jij het! Ga heen; ik wil je niet zien.” En dan met de hand aan het hoofd: “Nee blijf, +dat was uit overdreven liefde voor mij.... Je meende het goed Thomas. Je meent het altijd goed m’n vrind. Maar wie zegt jou, +Thom, dat <span class="letterspaced">ik</span> om eenige reden zou wenschen....” + +</p> +<p>“God beware dokter! ú wenschen! Nee nee, dat zeg ik zeker niet. Maar, als men dan miskend wordt en niets aan de <span class="letterspaced">levenden</span> heeft, dan troost men zich gemakkelijk over hun dood. U trekt je alles zoo ijzerzwaar aan, beste dokter.” + +</p> +<p>“Zwijg nu; ik weet wel hoe je het meent; maar toch, zóó iets duld ik niet.—Doe die deur toe Thomas. Jawel, de deur is open. +Niet? Nu zorg dan dat ze dicht blijft.” + +</p> +<p>Helmond schijnt zich iets te herinneren; en terwijl hij in zijn portefeuille zoekt: + +</p> +<p>“Waar is mijn recept? Waar is mijn recept Thomas?” + +</p> +<p>“Uw recept? Ik weet het niet. Welk recept dokter?” + +</p> +<p>—Welk recept?—Ja, welken patiënt heeft hij dan het laatst bezocht? ’t Is alsof hij zich nog in dien mist bevindt. Hij weet +het niet meer.—Ha! nu weet hij het. Aan Jacoba beloofde hij, voor dien ouden man iets te zenden ’tgeen hem weldadig kon zijn.—Ja, +nu is ’t hem alles weer klaar. Die oude man heeft een hartkwaal en Coba zal hem ongemerkt in ’tgeen hij gebruikt een geneesmiddel +toedienen. En zie, hij ligt daar; daar op dat bed, en hij ziet hem aan, en vuur spat er uit zijn oogen, en hij zegt....—Neen +stil, die vloek was razernij; het hart waaruit hij voortkwam is ziek. + +</p> +<p>—Stil, wees nu kalm Helmond; haal al die zwarte beelden niet door je hoofd; laat Thom niet bemerken dat je zoo overspannen +<a id="d0e13631"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13631">349</a>]</span>bent; wees sterk! Spoed nu; maak de poeders klaar. Thomas zelf zal ze erheen brengen, en Jacoba uitleggen hoe zij ze geven +moet. + +</p> +<p>Thom heeft den wensch van zijn meester vernomen. Met de meeste liefde zal hij aan juffrouw Van Barneveld alles uitleggen. +Wanneer hij dokter hier niet meer helpen kan, dan zal hij zich nu maar aanstonds gereedmaken. + +</p> +<p>Dokter Helmond weifelt geen oogenblik in de keuze van zijn geneesmiddel—indien het een <span class="letterspaced">genees</span>middel heeten mag. + +</p> +<p><span class="letterspaced">Cyanuretum zinci</span> staat er op een der fleschjes, die in het afzonderlijk hangende en goed gesloten vergiftkastje geborgen zijn. De sleutel +van het kastje ligt op de gewone plaats bovenop. Nu heeft hij het kastje geopend. + +</p> +<p>“Wie is daar!?” + +</p> +<p>Ja, er was toch iemand.—Mijnheer Kippelaan struikelt naar binnen, en verzekert dat hij verrukt is, en nog meer, ’tgeen Helmond +echter niet verstaat. Kippelaan sprak van mist, en van mevrouw Helmond, en van....—dát was de zaak van zijn intiemen vriend +Kartenglimp. Namens den majoor, die sinds het kleine toeval op de partij—amusante partij—niet heel wél was en thuis bleef, +en, o wonder—maar natuurlijk bij vergissing—inplaats van amice Helmond, amice—nee pardon, <span class="letterspaced">dokter</span> Biermans liet halen, de majoor had hem vriendelijk verzocht dit briefje aan dokter Helmond ter hand te stellen, zeker een +explicatie bevattende omtrent de vergissing of verwarring met het roepen van één der amices doctoren. Kippelaan kon parole +d’honneur in gemoede getuigen—ofschoon het misschien vreemd klonk—dat hij niet weet wat er in dat briefje staat. + +</p> +<p>Geen de minste ontroering is er op Helmonds gelaat te bespeuren, nu die wauwelaar hem strak aanziet terwijl hij het briefje +leest.—Helmond las: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“De hooggeroemde en zeer wetenschappelijke dokter Helmond, die de dupe was van een ijdele behaagzieke vrouw, zal zich niet +verwonderen dat hij door den vriend, dien hij nu op schaamtelooze wijze verguist en belastert, wordt gesommeerd om de hem +geleende zes duizend en achthonderd gulden met verschenen interesten op morgen den.... October te voldoen, zullende anders +onmiddellijk de sommatie bij deurwaarders-exploit geschieden. Intusschen wenscht de ondergeteekende dat dokter Helmond zich +zeer spoedig in de geheele herstelling van zijn dierbaren pleegvader zal mogen verheugen. + + +</p> +<p><span class="smallcaps">Kartenglimp</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Ik dank je Kippelaan.” + +</p> +<p>“Geen dank! Pas du tout!—Onder vrienden!—Wat ik zeggen wou: De majoor vraagt in dat briefje....” + +</p> +<p>“Of je hem ’t antwoord heel spoedig wilt terugbrengen!” + +</p> +<p>“Welzeker, welzeker! Met alle plezier.” + +</p> +<p>“Zeg hem dat het in orde zal zijn.” +<a id="d0e13671"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13671">350</a>]</span></p> +<p>“In orde....? Maar wát?” + +</p> +<p>“De zaak die ik met hem te regelen heb.” + +</p> +<p>“Dus een zaak....? Maar à propos, zonder de minste indiscretie: is het waar amice, dat jij....” + +</p> +<p>“Ja <span class="letterspaced">ja</span>, dát is waar;” zegt Helmond met een blik die den wauwelaar een weinig doet terugtrekken. Kippelaan staat met geopenden mond: + + +</p> +<p>“Wát? Wa.... blief?”—Enfin, hij hoopte het waar te nemen; en, onwillekeurig terugtredend naar de deur: “Allerliefst in zoo’n +lab.... lab.... bretorium. Allerliefst! En vooral de complimenten aan de geëerde familie. <span class="letterspaced">Graven</span> niewaar? Allemaal graven. Pardon!—Adieu!” + +</p> +<p>Hij wist niet waarom, maar in die laatste oogenblikken had hij het benauwd gekregen. Zou dokter het toch ontdekt hebben van +die brieven?—Terug dan; terug! Hij wil hem alles meedeelen; specifiek welzeker! Het brandt hem toch gedurig op de lippen. + + +</p> +<p>—Terug—Nee nee Kippelaan, zwijg! Je zwarte hoed weerkaatste in zijn oogen! En—wie weet, of nu de majoor niet iets loslaat. +Wie weet.... wie weet! + +</p> +<p>Heeft de poging om zich voor dien zotskap goed te houden, Helmond zoozeer overspannen? Hij moet zich aan de toonbank vastklemmen.—Nu +gaat het beter. Hij mag in dit oogenblik slechts denken aan ’tgeen hij met spoed heeft te doen. Jacoba wacht. Zij is in onrust.—Ha, +schokken als die der laatste uren zouden wel sterker gestellen een oogenblik in de war kunnen brengen.—Doch zie maar, als +Helmond <span class="letterspaced">wil</span> dan <span class="letterspaced">is</span> hij krachtig. Wanneer hij handelen moet dan zal men niets bemerken.... “Zullende anders onmiddellijk de sommatie bij deurwaarders-exploit....”—Maar +wat beteekent dat!? Is er dan geen geld genoeg in de wereld om een ellendeling te voldoen; om.... + +</p> +<p>Eensklaps schaart er zich een reeks van cijfers voor Helmonds starenden blik; en dan, dan ontstelt hij. Hij hoorde gejuich. +Hij roept: + +</p> +<p>“Thom!” en met verheffing: “Thom ben jij daar!?” Helmond houdt de hand voor het licht en ziet naar de deur. + +</p> +<p>—Neen daar was niemand. + +</p> +<p>—’t Is vreemd dat hij zich telkens verbeeldt den ouden pleegvader te zien binnenkomen. Hij weet immers dat het onmogelijk +is. Maar ’t kon nú Thom geweest zijn. Neen, Thom was het niet. Er was niemand. + +</p> +<p>Helmond heeft het kleine fleschje met den witten harstachtigen inhoud uit het afzonderlijk hangende vergiftkastje genomen.—Met +dien inhoud moet men voorzichtig wezen; zeer voorzichtig.—De lamp met het groene kapje van de toonbank nemend, zet hij haar +in de hoogte op den lessenaar. Een vaal groen kleurt nu Helmonds bleek gelaat. Hij houdt het fleschje in de hoogte tegen ’t +licht, en keert en wendt het als wil hij zich overtuigen dat hij zich niet vergist. + +</p> +<p>Nauwkeurig turend, en kloppend op het fleschje, schudt hij nu een zeer <span class="letterspaced">zeer</span> kleine hoeveelheid op het koperen grein-schaaltje tegenover <a id="d0e13715"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13715">351</a>]</span>het miniatuur-gewicht.—Zóó. Niet meer, zóó. Een twaalfde grein kan hij telkens toedienen.... Zeven, ja zes greinen opeens +zouden reeds doodelijk zijn!!.... Ho—ho, niet meer... O God, wat vloekte hem een oogenblik zoo woest door het hoofd! Wie.... +wát is daar? Wie zingt of schreit er....? Van waar dat luidruchtig rumoer? + +</p> +<p>—Hoor, een gansche bende nadert. Er klinkt muziek! Een schot knalt voor het raam. + +</p> +<p>“O God!” Hij duizelt achterover; de kleine flesch slaat hem uit de hand en valt aan duizend stukken op den vloer. + +</p> +<p>Thom en zijn moeder staan hun vriend reeds terzijde. Ze hebben hem bijgebracht. Hij weet niet wat er met hem is voorgevallen. +Maar ja, nu is het weer beter; zie maar, heelemaal beter.—Zeker, hij herinnert het zich. Straks was er een heele drukte voor +de deur. Ah juist, in de buurt wordt bruiloft gevierd—bruiloft! Met Huibert en Geurtje in het midden, gaat men een walletje +rond maken. Peters met de klarinet, en Dirk met de harmonica zijn vooropgegaan; en vlak bij het apotheekraam heeft een der +gasten—zeker Careltje van den bakker, die ’t pistool nooit met rust kan laten—een schot gelost terwijl ze zingend voorttrokken. + + +</p> +<p>’t Was zeer begrijpelijk dat dokter,—in groote onrust over den treurigen toestand, waarin hij den generaal scheen gevonden +te hebben, nu van dat schot zoo hevig ontsteld is. + +</p> +<p>“Wat ons in gewone omstandigheden in ’t geheel niet zal treffen,” zegt de weduw: “dat schokt ons in zulke oogenblikken soms +op ’t allerhevigst.” + +</p> +<p>Helmond ziet naar Thom, die het gevallene heeft opgenomen, en het afgewogene, op dokters weifelend bevel, in poeders gereedgemaakt. + + +</p> +<p>“Bovendien,” aarzelt de goede vrouw, terwijl de tranen haar in de oogen springen: “men maakt het u moeilijk, men....” + +</p> +<p>“Wie?” zegt Helmond snel opziende, nadat hij Thom een wenk had gegeven, om zich nu met het geneesmiddel zoo haastig mogelijk +naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> te spoeden. + +</p> +<p>“Waarom niet eerlijk met u gesproken!” zegt mevrouw Van Hake, zoodra Thomas in allerijl is vertrokken: “Als zelfs de <span class="letterspaced">kwade tongen</span> zich roeren, dan mag de <span class="letterspaced">vriendentong</span> toch zeker niet zwijgen; nee dan zal en moet hij troost en raad geven. Dokter, vriend, u hebt je in schulden gestoken....” + + +</p> +<p>“Wie <span class="letterspaced">wie</span> zegt dat? Wie zegt u dat ik schulden heb? Heeft de roos schuld omdat zij de schoonste bloem is en ’t heerlijkst geurt? Heeft +de vogel schuld omdat hij het fijnste kleed draagt en er geen reiner zang op de wereld is?” Helmond dacht aan Eva’s lied. + + +</p> +<p>“Beste dokter, ik zou u ook nú willen sparen, maar het mag en kan niet. Men schijnt vrij algemeen te hebben vernomen, dat +de notaris het testament van den generaal ten uwen nadeele heeft moeten veranderen of veranderen zal, en daarom....” + +</p> +<p>“Wie zegt dat? <span class="letterspaced">Wie</span>? <span class="letterspaced">Ik</span> zeg u dat het <span class="letterspaced">niet</span> waar is. En al was het zoo, wat gaat dit den menschen aan!” +<a id="d0e13762"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13762">352</a>]</span></p> +<p>“Dokter u hebt gelijk, wat gaat het den menschen, wat gaat het mij aan? Maar of het waar is of niet, och dokter, ik heb een +dringende bede; als ge die verhoort dan ga ik dankbaar heen. Ziehier.... Het zou mogelijk kunnen zijn dat men u eens lastig +kwam vallen. Ja ’t is wel weinig dokter, maar toch eerlijk gewonnen geld. Vijf Russische spoorwegstukjes; ik heb niet ledig +kunnen zitten terwijl ik alles om niet genoot.—’t Was voor mijn braven Thom bestemd als hij ooit.... Maar Thom wil er niets +van weten. De goede jongen zegt dat hij de dingen nog liever verbranden zag dan in de secretaire liggen terwijl ze ú helpen +konden. Och dokter, misschien kunnen ze u steunen voor ’t <span class="letterspaced">oogenblik</span>, en dan dan... Ja ik moet <span class="letterspaced">toch</span> spreken, al zoudt u ’t me nooit vergeven: Mijn vriend ik bezweer u, ga met Eva zoo niet voort. Ik ben er zeker van, <span class="letterspaced">met</span> ú zal ze terug <span class="letterspaced">willen</span>, liever dan in ’t einde <span class="letterspaced">alleen</span> te <span class="letterspaced">moeten</span>. Helmond, zeg haar alles. O hoor een vrouw van jaren. Verzwijg uw Eva niet dat je haar, om haar zwakheid, uit liefde bedroogt. +En dan.... Och zie mij nu eens aan, mijn beste brave vriend, troost u en wees sterk. Al moesten de zwaarste slagen u treffen: +de dood van uw pleegvader en het verlies van ’t geen waarop u hebt gerekend,—ik weet het Helmond, slechts in den laatsten +tijd,—keer tot uw eigen eenvoudigheid terug. God zal u steunen; ik ben er zeker van.” + +</p> +<p>Helmond waant zich eensklaps zeer sterk.—Wat wil men toch? Is hij met <span class="letterspaced">haar</span> geen millionair? Zijn er geen rijke vrienden die met de duizenden spelen als kinderen met knikkers? Men schijnt zeer veel +te babbelen over hem en de zijnen.—Ja, zijn oogen werden vochtig toen de brave vrouw hem daareven die krakende blauwe papieren +in de hand wilde drukken. Groote God! was het dan zóóver met hem gekomen, dat een arme weduwe die hij sinds jaren onderhield, +hem in stilte haar bijeengegaarden schat als een aalmoes kwam in de hand stoppen!—Edele ziel, of hij niet gevoelig is voor +zooveel goedheid? O hij zou u omhelzen willen; hij zou schreien kunnen aan uw moederlijke borst. Maar, als hij bekende? Op +wie zou de vloek komen? Op haar, o God, op Eva, zijn dierbare vrouw!—Weg, weg dan met alle zwakheid. Men liegt! Wie is er +die geen schulden heeft? Maar de schulden <span class="letterspaced">hier</span>, zullen betaald worden; dat is genoeg. Blijf krachtig Helmond, nú vooral.—<span class="letterspaced">Ellendeling!</span> + +</p> +<p>—Wie heeft hem dat woord zoo onverwacht in ’t oor geblazen? Helmond beefde. Maar dat duurde slechts een oogenblik. + +</p> +<p>Nu zegt hij zeer ernstig terwijl hij mevrouw Van Hakes hand aan zijn lippen drukt: + +</p> +<p>“De menschen zijn zeer belangstellend; maar niet allen op uwe wijze. Ik ben u dankbaar trouwe vriendin; maar.... uw vermoeden +is ongegrond. Ik ben.... ik heb.... Wordt daar aan de deur geklopt?” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake ging naar de deur en opende die. Neen er was niemand. + +</p> +<p>“Men spreekt onwaarheid!” herneemt Helmond op zonderling geheimzinnigen toon: “Ik heb ’t u vroeger al gezegd: wij hebben <a id="d0e13804"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13804">353</a>]</span>een bron van inkomsten.... Zij, ja <span class="letterspaced">zij</span>.... Niet ik....” Hij ziet haar zeer strak in de oogen: “En als hij sterft, dan.... ja!”—Ellendeling! klinkt liet weder, doch +alleen voor hem verstaanbaar. En zich haastig afwendend zegt Helmond, dat hij nu naar huis moet. ’t Was reeds zeven geslagen. +Eva zal wachten en verlangen; ja, zij zal <span class="letterspaced">zeer</span> verlangen. + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake staarde nog met bezorgden blik in de richting der deur, toen de dokter haar reeds verlaten had. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Ja, de uren duurden Eva vreeselijk lang. Ze wist niet dat de zieke, waarheen August zich zoo ijlings had moeten begeven, de +generaal was, ofschoon ze wél weet dat hij ziek is. Sinds haar verjaardag werd de naam van “dat heer” op haar uitdrukkelijk +verlangen—neen, op haar dringend verzoek, niet meer genoemd. Ze denkt niet aan hem; ’t is haar de moeite niet waard. + +</p> +<p>Maar aan haar besten August denkt ze. Sedert zij straks naar beneden ging, moest zij—na dien curieusen droom—den <span class="letterspaced">heelen tijd</span> aan hem denken. Zij heeft somwijlen een gevoel alsof het mooie plafond op haar zal neerkomen als het bovendeksel van een +kist. Aan haar toestand mag ze het toeschrijven dat ze zulke nare droomen heeft. Straks had ze ook erg voorover gezeten terwijl +ze sliep.—’t Was een mooie scène: Onze Lieve Heer boven een <span class="letterspaced" lang="fr">bal masqué</span>! Hoe komt men aan zulke zotte profane droomen? En de hand, die den Elfenkoning zoo onbarmhartig wegnam, wat was die hand +onbegrijpelijk groot, en toch precies een gewone hand; ja zelfs, in den vorm, was het de hand van papa....—Papa heeft haar +gisteren zeer zonderling ontvangen, en gezegd.... Nu ja, maar papa is geen evangelie. Papa is onaangenaam, en Louise is een +malle zottin. Als Eva dan zelve uit goedhartigheid bijna al de heerlijke overblijfsels van zoo’n feest naar haar <span id="d0e13826" class="corr" title="Bron: ouders-huis">ouders huis</span> brengt, dan is het onaardig dat men iemand tot dank met allerlei onnoodige predikatiën verveelt, en halsstarrig weigeren +blijft om van al die onbekende heerlijkheden iets te gebruiken.—Bah! wat gaat het <span class="letterspaced">haar</span> aan; maar verwijtingen uit jaloezie, uit.... + +</p> +<p>—<span class="letterspaced">Als het waar</span> was! Maar het is <span class="letterspaced">niet</span> waar. Men kan mij toch niet opdringen dat wit zwart is....—Zwart!—Waarom heb ik een zwarte japon aan vandaag? ’t Is een doodsche +kleur. Ik wil niet in ’t zwart zijn als Helmond thuiskomt. De rose barège ziet hij zoo graag. Ja, en dan zal ik hem vragen +.... + +</p> +<p>Er wordt geklopt. Eva ontving weder een briefje. + +</p> +<p>Onder het lezen ervan betrok haar gelaat. Mevrouw Helmond werd beleefdelijk verzocht om de familie-papieren der graven Van +Armeloo, “die zij zich had toegeëigend”, nog dezen avond terug te zenden, zullende anders de zaak in handen van den kantonrechter +worden gesteld.... Het briefje was met een <b>K</b> onderteekend. + +</p> +<p>Dat waren <span class="letterspaced">de</span> laatste krachtelooze sprongen van een geketend monster. + +</p> +<p>Van uur tot uur was Ronner-Kartenglimp er sedert dien avond op bedacht geweest om zich te wreken. De zoete prooi was hem <a id="d0e13854"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13854">354</a>]</span>ontgaan, helaas door eigen schuld!—Waarom is men toch altijd onvoorzichtig wanneer een doel, waar de wereld niet mee van noode +heeft, moet bereikt worden, al zal men ook dagen en weken lang zijn plan hebben gewikt en gewogen? Was het geen verregaande +roekeloosheid, om haar op den avond van het feest in dien koepel te lokken? Neen, dronken van genot en glorie, zoo heeft hij +berekend, zal ze het willigst den prijs betalen voor de grootste eer en de schitterendste toekomst. Ha, die schoone vrouw! +Ha!! Maar alles is voorbij. De begoocheling is nu verdwenen. Inplaats van de zaligste genietingen, waren zeer benauwde oogenblikken +het loon geworden voor al zijn moeite tot het spannen van een “zekeren strik”, en het oefenen van een geduld, waartoe hij +vroeger onmachtig zou geweest zijn, maar nu, door zijn vurige “liefde” instaat was gesteld. + +</p> +<p>—En nu wát wil de “blancbec” die hier ter kwader ure uit Indië kwam overwaaien? Ronner heeft het wèl verstaan: die melkmuil +zal zijn instructiën vragen. En dan....? Maar tot zóólang kan niemand hem deren.—Hij beval hem van die ontmoeting in den koepel +te zwijgen.—Nu, dat zou hij doen; ’t mocht toch maar ten zijnen nadeele worden uitgelegd. ’t Was een charade; welzeker, een +charade; haha!—Maar die dwang om zich ziek te houden, of althans zich nergens te vertoonen? Wat vermeet zich die kwajongen, +die indringer; om een <span class="letterspaced">majoor</span> daartoe te durven dwingen! Op dat oogenblik in den koepel, en later hier op zijn eigen kamer, was hij te zeer onder den indruk +van die teleurstelling om zich te kunnen toonen; welzeker! Maar nu, voor den d.... als hij nú hier was, hij zou hem een anderen +toon leeren aanslaan; hij zou hem, ha! een degen door ’t karkas jagen, en dan uitlachen om al zijn heldenmoed!—Nochtans, dewijl +kalmte voor zijn gestel hoogstnoodzakelijk is, heeft Ronner toch besloten om zich in den eersten tijd bedaard te houden. Waartoe +noodelooze opspraak te verwekken? Aan Kippelaan en een paar andere bekenden, die hem een bezoek brachten, heeft hij wel bemerkt +dat er niets van die scène is uitgelekt. Den tijd, dien hij nu beschikbaar heeft, kan hij niet beter gebruiken dan zich te +vermaken met het schrijven van eenige briefjes; ze zullen dan toch bewerken dat dien edelen braven dokter, aan de zij van +dat prachtige vrouwtje, het angstzweet zal uitbreken, en dat die weerspannige zelve in ’t eind.... hahihaha! + +</p> +<p>Op dit oogenblik verlangde Ronner naar iemand dien hij inderdaad veracht, ofschoon die persoon hem—onbewust—reeds dikwijls +een dienst heeft bewezen.—En zie, nu men hem hebben wilde, nu kwam hij niet. Ronner wil weten hoe de zaken staan; welke uitdrukking +er zich op Helmonds gelaat teekende toen Kippelaan hem dat briefje overhandigde. Hij wil weten hoe het met dien ouden generaal +is; of de notaris er reeds een testament heeft gemaakt; hij wil weten of de jonge doktersvrouw.... Ha! wat gloeit hem weer +eensklaps het hoofd; hij wil weten of zij nu, ja nú thuis is.... <span class="letterspaced">alleen</span>. Wat raakt het hem of hij zijn woord aan dien jongen gaf. Zal een gepensioneerd majoor zich laten ringelooren <a id="d0e13866"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13866">355</a>]</span>door zulk een individu; door een.... die hem de epaulet.... Stil, dat weet niemand; dat raakt niemand.—O! indien hij bij die +vrouw nog herstellen kon wat hij bedierf. Hij zal haar zeggen dat hij al de schulden van haar man wil vereffenen; dat hij +haar voor die gewaande vrouweneer de hoogste eer zal doen geworden.—Zou hij lafhartig zijn en op ’t bevel van dien kwajongen +nog langer arrest houden! Hardenborg is toch ’s-avonds niet in de stad en niemand weet van dat,—uit overspanning, maar al +te gewillig aanvaard arrest. + +</p> +<p>—Voort, het brandt hem vanbinnen. Voort! + +</p> +<p>Terwijl de avond viel was de mist van lieverlede verdwenen. ’t Was guur weer geworden, zeer guur. De Romphuizer straten verkeerden +zoo goed als in volslagen duisternis, want men verwachtte over een half uur—volgens den almanak—de maan. + +</p> +<p>En, in den omtrek van het groote doktershuis zwierf onbespied een zwarte gedaante rond. + +</p> +<p>—’t Is wel zeker dat ze zich daarbeneden, in die zijkamer, moet bevinden, denkt hij, terwijl hij onder de boomen van het marktplein +staande, naar een venster tuurt, waarvan de blinden nog niet vast zijn gesloten, zoodat er in ’t midden een groote lichtstreep +naar buiten glanst.—Is ze daar? Alleen?—Ronner doet een paar schreden terzij, en, schrikt dan geweldig. Onwillekeurig had +hij de hand tegen den killen ijzeren slinger van een stadspomp gestooten.—’t Is niet goed voor zijn gestel zoo alleen in ’t +duister. Men kon schrikken; er zou iets kunnen gebeuren. Maar als zij dan dáár alleen is! Immers die brave man zal wel weer +naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> zijn,—haha, nu het er op aankomt! + +</p> +<p>—Ja, als zij dan daar werkelijk geheel alleen was.... + +</p> +<p>Ronner staat nu voor het raam, en houdt de hand boven de oogen.—Hij ziet haar door den kier. Zeker is zij alleen, want ze +tuurt en staart voor zich uit. Wat is ze schoon, wat is ze betooverend schoon! Voort dan! + +</p> +<p>Reeds heeft hij de stoep beklommen, en.... Wat hoort hij? Komt er een rijtuig van de Hoenderveldsche straatzijde? Ja, twee +glimmende oogen grijnzen hem van verre aan: ’t zijn de lantarens. Het rijtuig nadert naar deze zijde. Terug Ronner, wanneer +het die Indiër ware. Terug! + +</p> +<p>Zoo snel ’t hem mogelijk is, spoedt hij zich de stoep weer af, en gaat den hoek van het huis om.—Toch moet hij zien of hij +zich niet bedroog.—Het rijtuig houdt stil voor de stoep. Men schelt. Zie, hij wipt de wagentree af. Het schijnsel uit de opengaande +deur verlicht voor een oogenblik zijn gelaat. Ja, hij is het. Vervloekt, hij is het! Zou die blancbec inderdaad bij haar....? +Ja, ja, natuurlijk! + +</p> +<p>—Ha! is <span class="letterspaced">alle</span> vrouwendeugd bedrog, dan is het <span class="letterspaced">zeker</span> de deugd van zulk een ijdel wezen! Ah zoo, ze heeft dan voortreffelijk haar rol in dien koepel gespeeld! Maar ha, nú zal +ze het boeten, nú zal hij zich wreken op die allen tegelijk.—Spoed Ronner, ze zullen nu allen tezamen boeten. Voort! + +</p> +<p>Ronner heeft zijn plan in hetzelfde oogenblik gevormd: Twee <a id="d0e13897"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13897">356</a>]</span>regels zal hij schrijven aan dien goedaardigen echtgenoot. Twee regels: “Ga naar huis en vind uw geliefde in de armen van +een dapperen huichelaar!” + +</p> +<p>Dát, en niets meer; maar ’t zal genoeg zijn. Voor een paar kwartjes is Hannes de harddraver die aan den wal woont, zeker gemakkelijk +te vinden om den dokter, binnen een kwartier—’t zij aan de apotheek waar hij moet geweest zijn, ’t zij op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>—het bericht in handen te spelen. Hannes kon zwijgen; Hannes is iemand op wien men vertrouwen kan. Ronner weet het bij ondervinding. + + +</p> +<p>Met het voornemen om dat briefje ter bespoediging maar even in Hannes’ woning te schrijven, spoedt de majoor zich nu haastig +naar den wal. Hannes woonde daar niet ver van de Hoenderveldsche Poort of brug, en zijn woning lag, evenals het oude doktershuis, +een weinig in de diepte. + +</p> +<p>Het kleine huisje is wel te vinden. Ronner kent het. Op den wal was het toch iets lichter dan onder de boomen op de markt. +En, ofschoon de wind onaangenaam koud is en de duisternis hem weinig bevalt, Ronner heeft weldra het eind der straat bereikt.—Zoo, +dezen hoek om; nu de glooiing op. Dit is de wal; rechts en links zijn boomen. Daar, in dat huisje, waar nog licht brandt, +moet hij wezen. + +</p> +<p>—Wat is dat?—Welk woest rumoer en getier nadert van gindsche zijde? Wat wil men? Heeft die luitenant hem gezocht misschien—op +zijn kamers, bij Helmond, overal, en niet gevonden? Komt hij nu met een ganschen drom....? + +</p> +<p>—Nee, stil; vrees is kinderachtig. ’t Zijn vroolijke menschen. Hoor, zij zingen.—Ze maken muziek.—Maar toch, zij komen naar +dezen kant. Dat volk is dikwijls dronken; men kan niet weten....! Als ze hem hier in de duisternis zoo alleen zien, dan zullen +ze denken dat hij iets kwaads in ’t zin had. Ze zouden hem in hun overmoed of dolle dronkenschap een onheil kunnen toebrengen. +Hij wil hen uit den weg gaan. Als hij zich achter dien dikken lindeboom verschuilt, dan gaat de troep hem voorbij zonder hem +te bemerken.... + +</p> +<p>Hij klemt zich vast aan den boom, want de walkant is glibberig nat.—Hoor, ze komen al nader. Hoor, ze zingen: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>“Nooit geen nood, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Nooit geen nood.</span></p> +<p class="line" style=""><span>Zoetelief trouw, tot in den dood.”</span></p> +</div> +<p>En de dansende stoet kwam al nader: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>“Daar niet van, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Daar niet van,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Allevrouw pakt ’er eigen man.</span></p> +</div> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>“Nooit geen rouw, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Nooit geen rouw,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Alleman zoent z’n eigen vrouw.”</span></p> +</div><a id="d0e13937"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13937">357</a>]</span><p>Ze komen al nader. Ze zullen hem zien; en als ze hem zien, hier achter dien boom, dan zal men nog eerder denken dat hij iets +kwaads in ’t zin had. Maar toch, hij durft niet zoo eensklaps van achter den boom te voorschijn komen. + +</p> +<p>En al dichterbij klinkt het: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>“Nooit geen nood, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Nooit geen nood,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Werken trouw voor ’t daaglijksch brood.</span></p> +</div> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>“Hop hop hop, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Hop hop hop,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Schelmen trappen ze op den kop;</span></p> +<p class="line" style=""><span>Schelmen smijten ze uit de deur; +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Albeneur, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Albeneur!”</span></p> +</div> +<p>De stoet, is op een paar schreden afstands, den boom genaderd. De majoor Ronner trilt over al zijn leden. Hij duikt een weinig +naar omlaag. Maar zie, een vurige tong vloog op hem af. Een vreeselijke knal dreunde hem in ’t oor; en.... + +</p> +<p>—O God wat is dat! Wat kreet heeft zich daar met het pistoolschot van Careltje, en een blij hoezee der bruiloftsgasten vermengd? +Wat plofte daar van den tamelijk steilen wal in de nauwe half droge gracht? Wat zou het wezen? + +</p> +<p>“Kom, niemendal; een dood stuk hout,” riep er een. + +</p> +<p>“Wat raakt het ons!” zei een ander. En opdat de feestvreugde niet zou verstoord worden, blaast Peter luider en scheller op +de klarinet, en roert Dirk de harmonica nog sterker, en op een paar enkelen na die hier ’t ergste vreezen, trekt de feeststoet +verder, weer zingend met klem: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>“Hop hop hop, +</span></p> +<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>Hop hop hop,</span></p> +<p class="line" style=""><span>Schelmen trappen ze op den kop.”</span></p> +</div> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">ACHT EN DERTIGSTE HOOFDSTUK</h2> +<p>’t Verwonderde Eva dat de jonge Hardenborg, nadat hij over Helmonds afwezigheid zijn leedwezen had te kennen gegeven, zoo +afgemeten was. Met geen enkel woord herdenkt hij de partij, die toch waarlijk niet voor het feest op <span class="letterspaced">De Poel</span> heeft ondergedaan.—Maar, hoe kon ze ’t een oogenblik vergeten: ’t zou niet kiesch zijn indien hij ervan sprak. Immers hij +was Helmond in die nare oogenblikken te hulp gekomen. Doch waartoe? Zou het inderdaad <a id="d0e13985"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e13985">358</a>]</span>niet delicater geweest zijn wanneer hij buiten den koepel was gebleven? En dan, hoe kwam hij zoo toevallig achter in den tuin? +Had hij haar misschien bespied toen zij zich voortspoedde? Heeft hij haar van ontrouw durven verdenken....? + +</p> +<p>—Weg, weg met die dwaze gedachten! Zij weet wel beter. Helmond heeft haar meermalen gezegd dat Archibald Hardenborg een brave +edele jongen was. + +</p> +<p>—Voorzeker, hij heeft op dien avond de waarheid gegist. Hij kende dien Kartenglimp. Later werkte hij er krachtig toe mee, +om dien vreeselijken man niet slechts uit hun huis te verwijderen, maar ook om te zorgen dat hij haar goeden naam niet door +leugenachtige uitstrooisels in gevaar bracht. + +</p> +<p>—’t Was kiesch van Hardenborg dat hij niet van den feestavond sprak.—Maar nu.... zou ze hem eens om raad vragen! Zal ze hem +den inhoud van dat pas ontvangen briefje meedeelen? Onder den indruk ervan is ze zelve minder spraakzaam; ze gevoelt het.—’t +Zal haar misschien een goed denkbeeld geven, en tegelijk het gesprek beter doen vlotten: + +</p> +<p>“Ik wil het u niet verbergen luitenant.... daareven kreeg ik....”—Neen neen! toch niet, ze spreekt er niet van: “Ik kreeg....” + + +</p> +<p>“Slechte tijding misschien van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> mevrouw?” + +</p> +<p>—’t Is ook waar, Kaatje is haar, weinige oogenblikken voor Hardenborgs komst, met een bedenkelijk gezicht komen vertellen +dat de generaal, volgens Bus, er slecht aan toe was. + +</p> +<p>“Ja, ja juist, <span class="letterspaced">heel</span> slechte tijding;” zegt Eva snel. + +</p> +<p>“Toch niet reeds....?” + +</p> +<p>Eva wist niet hoe het kwam; maar toen hij haar aanzag met een gelaat, waarop zooveel vraagteekens geschreven stonden, toen +kon ze ’t niet laten om reeds als <span class="letterspaced">zeker</span> te stellen ’tgeen toch zeer wel <span class="letterspaced">mogelijk</span> was. Ze vond er een zonderling genoegen in om al vast eens te toonen “hoe ontzettend diep dat verlies haar zou schokken....” + + +</p> +<p>“De generaal overleden?” zegt Archibald, en de gewoonlijk zoo vroolijke uitdrukking van zijn prettig gelaat is nu geheel verdwenen. + + +</p> +<p>—Eva kon ’t niet helpen. Zij heeft letterlijk geen tijd gehad om een reserve te maken. Ofschoon ze slechts door een gelaatsuitdrukking +het antwoord heeft gegeven, het speet haar nu reeds dat ze een onwaarheid sprak. En—Maar nee, ze kon niet zoo aanstonds terug. + + +</p> +<p>“Die fiksche oude man!” zegt Hardenborg: “Helmond zal zeer bedroefd zijn. Hij hield veel van den generaal.” + +</p> +<p>“O ja.... tenminste....” zegt Eva. En dan; ze wil nu toch zeggen dat de luitenant haar verkeerd heeft begrepen. ’t Is te dwaas +dat zij “den ridder van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> reeds van zijn aardsche schatten losmaakte, terwijl hij misschien nog bestemd was om als een tweede Harpagon op het wereldtooneel +te schitteren”. Ze wil hem zeggen bovendien, dat Helmond noch zij, veel reden zouden hebben om zich een mogelijk overlijden +van den generaal bijzonder aan te trekken. + +</p> +<p>—Wanneer de luitenant soms door infame praatjes in de meening <a id="d0e14030"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14030">359</a>]</span>was gebracht, dat men op een erfenis van Helmonds “edelen pleegvader” hoopte, dan kon ze hem verzekeren dat dit een allerliefst +misverstand was. Men achtte het beneden zich om aan zoo iets te denken, en gevoelde zich veel te hoog, en van te edele afkomst, +om nog op een handvol goud te speculeeren terwijl men, door zelf fortuin te bezitten, dat armzalig gepotte geld gelukkig niet +noodig had. Zij wil.... + +</p> +<p>Doch zie, daar wordt de deur geopend.—Is het Helmond wel die binnentreedt? Eva schrikt. Wat ziet hij bleek. Wat staan zijn +oogen strak. Misschien is hij naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> geweest, en.... + +</p> +<p>Snel vliegt zij haar August tegemoet, en omhelst en kust hem alsof er geen vreemde bij was. + +</p> +<p>Archibald is mede getroffen door Helmonds voorkomen. Hij steekt hem de hand toe en zegt: + +</p> +<p>“Mijn beste Helmond, ik kan me je smart begrijpen. ’t Is hard den ouden boom te zien vallen wanneer men als kind onder zijn +lommer mocht spelen, ’t Zal je een droom zijn. Men wist ternauwernood dat hij ernstig ziek was: en—nu al <span class="letterspaced">dood</span>!” + +</p> +<p>’t Was Helmond alsof een ijzeren vuist hem inwendig samenwrong. + +</p> +<p>Roerloos stond hij daar en zag den luitenant aan met een blik, waaruit deze echter niet las dan een poging om zijn felle smart +te bedwingen. + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Dood!</span> Wie meen je? Wat? <span class="letterspaced">Wie</span> is dood?” + +</p> +<p>Eva, hevig ontsteld, bekent met een schaamteblos dat er een misverstand is. Mijnheer Hardenborg heeft zeker straks uit haar +woorden of houding opgemaakt dat de generaal reeds overleden zou zijn. Eva weet niet meer wat zij gezegd heeft; maar juist +had ze den luitenant beter willen inlichten, toen Helmond is binnengekomen. Het spijt haar dat zij onwillekeurig mijnheer +Hardenborg in een dwaling en Helmond aan ’t schrikken heeft gebracht. Maar Helmond zelf zou het immers beter weten, want, +zij kan het hem aanzien dat hij—al te goedaardig—er weer is heen geweest, en er waarschijnlijk zeer onaangename oogenblikken +heeft doorgebracht. + +</p> +<p>—En ja, Helmond wist het beter.... Althans....? Maar hij moet zich nu goedhouden. Ofschoon hij bij ’t binnentreden niet op +zulk een nieuwen schok was voorbereid, hij zal de kracht niet missen om zijn gewone kalmte ook nu te bewaren.—Schokken zijn +voor Eva in hare omstandigheden hoogstgevaarlijk. Zij heeft een teeder gestel. + +</p> +<p>“Ja, ik schrok ervan Eva; maar gelukkig, ik wist het beter.... tenminste....!” En dan, alsof hij zich aan een sombere droomerij, +waarin hij opnieuw dreigt te vervallen, ontrukken wil: “Hoe gaat het op <span class="letterspaced">De Poel</span>, en—op <span class="letterspaced">Brouwerscate</span>?” + +</p> +<p>Archibald zou er bijna toe gekomen zijn om, naar aanleiding van die laatste vraag, weer op wat vroolijker toon te beginnen; +maar, Helmonds krachtige poging om zich goed te houden ontging hem niet. + +</p> +<p>Er zijn oogenblikken dat een vroolijke toon klinkt als hondengejank te midden van een plechtig adagio. Er zullen er altijd +zijn die <a id="d0e14074"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14074">360</a>]</span><span class="letterspaced">lachen</span>, maar wie gevoel voor muziek heeft dien snijdt het door de ziel. + +</p> +<p>Hardenborg herinnert zich nu het doel van zijn komst, en, dewijl hij bovendien vernam dat men nog dineeren moest, zou het +zeer onbescheiden zijn geweest indien hij de echtgenooten langer bleef ophouden. + +</p> +<p>Met de beste wenschen neemt Archibald afscheid. Alvorens echter de kamer te verlaten—hij rekent erop dat Helmond hem zal uitgeleide +doen—moet hij, tegen zijn zin, de schoone Eva nog een oogenblik tot raadsman dienen. Zij zegt hem, dat hij immers wel gaarne +zal toestemmen dat Helmond zich zelven en ook háár kwaad doet, met zich den loop der wereldsche zaken zoo aan te trekken. +Hardenborg moet beloven, vast beloven, dat hij haar lieven man dikwijls zal komen opzoeken. Men kon dan meteen eens over een +plannetje spreken, dat ze—als alles wèl blijft—gevormd heeft; namelijk, om samen dezen winter partij te maken en wekelijks +naar Briesborg te gaan als er comedie zou zijn. Ze heeft dezen morgen juist in het Romphuizer blaadje gezien, dat de troep +die er speelde door <span class="letterspaced">aanwinst</span> van een nieuw acteur en actrice zoo bijzonder zal voldoen. + +</p> +<p>“Niewaar luitenant,” besluit Eva: “een dokter die later uit ambitie maar dokteren blijft, ofschoon hij er niet tegen kan—nee, +wie zich alles zoo aantrekt <span class="letterspaced">kan</span> er niet tegen—die dokter moet een contrepoids in afleiding zoeken?” + +</p> +<p>“Wel mogelijk mevrouw;” zegt Archibald: “Maar over dit alles later; ik mag u niet ophouden. Bonsoir!” En, met een buiging +verlaat hij de kamer. + +</p> +<p>Archibald vond Eva lang zoo schoon niet als bij vroegere gelegenheden. Maar, hij verkeert onder een indruk. Nu zal hij zekerheid +krijgen en zich verruimen meteen: + +</p> +<p>“Nee nee, eventjes moet je met me in je spreekkamer, mijn brave reparateur. Noodzakelijk!” + +</p> +<p>Helmond volgt. ’t Bevreemdt hem niet dat Hardenborg hem iets te zeggen heeft. Hij zou zich op dit oogenblik over niets hebben +verwonderd. Wanneer men hem gezegd had dat hij niet bestond, en dat de heele wereld een <span class="letterspaced">niets</span> was, hij zou het niet vreemd hebben gevonden. Já, de heele wereld een ledig <span class="letterspaced">niets</span>! + +</p> +<p>Zie, nu luistert hij toch. Ja zelfs aandachtig. Wat is dat? Fonkelen zijn oogen van blijde verrukking; glinstert daar een +traan.... + +</p> +<p>“Dat is nu alles wat ik je te zeggen heb,” besluit Archibald: “Of de som wat grooter of kleiner is, mijn beste vrind, dat +doet er niet toe. Grootpapa Fontayn heeft indertijd zulke goede zaakjes gemaakt, dat men op een enkel briefje van duizend +gulden niet behoeft te zien. Komaan Helmond, bedenk je geen oogenblik: als ik raak heb geslagen dan zal het zoo zijn, en beschouw +dan de geheele geschiedenis als een herhaalde dankzegging van iemand die blij is dat ie nog leeft.—O wat zou mijn engel hebben +aangevangen in de wijde wereld zonder haar dierbaren luitenant op nonactief!” +<a id="d0e14108"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14108">361</a>]</span></p> +<p>Nu ’t pak hem van ’t hart is ademt Hardenborg weer ruimer.—Had hij vroeger zoo iets kunnen vermoeden, goede hemel, hij zou +in overleg met le bon papa al lang die narigheid uit de wereld hebben geholpen. Maar eerst sedert gisteren vernam hij van +alle zijden dat de arme vriend zoo rondom in de schuld zat. Begrepen! Het teleurgestelde monster, dat de zwakke zij der schoone +vrouw, ter bereiking van zijn lage oogmerk, heeft weten te streelen, nam <span class="letterspaced">toch</span> zijn wraak. + +</p> +<p>—Ha, begrijpt de laffe domoor dan niet dat Archibald Hardenborg terstond heeft doorzien van wien het ongeteekend schrijven +kwam, ’twelk men bij de familie Narwal, als waarschuwing tegen den “tot over de ooren in de schuld stekenden Helmond”, had +ontvangen? Moest hij zóó woord houden die zwarte blanke, en inweerwil van de ontvangen krasse waarschuwing!—’t Besluit was +aanstonds in stilte genomen: Als papa zou toestemmen, dan reed hij invliegende vaart naar den vriend, om hem, zoo ’t noodig +mocht zijn, carte blanche te geven; en vervolgens naar dien “talentvollen acteur” om hem nóg eens te zeggen—maar onbeschrijfelijk +kort—wáár ’t op stond tusschen hem en den tweeden luitenant. + +</p> +<p>En nu, ’t is jammer, <span class="letterspaced">jammer</span> dat de fielt geen onwaarheid heeft geschreven. De arme Helmond! Maar Goddank, Goddank! dat hij em helpen kan.—Archibald krijgt +het warm, zeer warm. Hij voelt zich de hand vatten, die drukken met vuur, en.... Neen, woorden verneemt hij niet. Dat is pijnlijk, +verdord! Dat is.... Hij zou geen “schouder geweer!” kunnen roepen als ’t noodig was. + +</p> +<p>“Ben je gek Helmond; je drukt me die hand veel te hard. Weet je wat: je stopt dus, met wat wissels op onzen Amsterdamschen +kassier, de scheuren maar heelemaal toe. Met dominees en dokters daar kun je zoo van die grappen mee hebben, zei le bon papa: +die beste vrinden repareeren je van binnen en van buiten zoo goed als voor niemendal.—Kom, ben je gek vent; je trekt me de +hand uit het lid.” + +</p> +<p>“Archibald, ik ben op dit oogenblik niet instaat....” + +</p> +<p>“Nee dat hoeft ook volstrekt niet.” + +</p> +<p>“Hardenborg<span id="d0e14129" class="corr" title="Bron: .">,</span> ik <span class="letterspaced">mag</span> en <span class="letterspaced">kan</span>....” + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Mogen</span> daar denken we niet aan, <span class="letterspaced">kunnen</span> da’s iets anders; maar om ’t je wat gemakkelijk te maken, heeft papa alvast een stuk of wat van die dingen meegegeven. Zieje, +hier. Jij vult van de blanco’s de cijfers maar in, enz. enz. Aan de achterzij je naam. Nu dat is toch zoo’n heksenwerk niet. +Tot weerziens; adieu!” + +</p> +<p>Toen Helmond opzag was hij alleen. De voordeur hoorde hij dichtslaan; en, een rijtuig ratelde langs het marktplein voort. + + +</p> +<p>—Heeft hij ’t gedroomd!? Toont hem weer een grijnzende sater een schotel vol goud? Neen, hier, hier liggen ze.... de bewijzen. +Zie maar<span id="d0e14150" class="corr" title="Bron: ,">.</span> Hahaha, hahaha!!—Stil, dat lachen klinkt akelig; ’t doet hem pijn, ja pijn, pijn overal! Maar toch, hij zou nog eens kunnen +lachen. + +</p> +<p>“O God, ik dank u! mijn naam; mijn kind! mijn Eva!” + +</p> +<p>—Eva,—stil, zij mag niets weten. Als zij ’t wist.... en als zij ’t <a id="d0e14157"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14157">362</a>]</span>niet wist.... en als de wind tegen den molen blaast dan jagen de wieken elkander als krankzinnigen na, en die vermolmd zijn +breken af, en slaan neer en verpletteren het huis met alles wat daarin is.—Waar dacht ik aan?—Ja, ik ben ziek; ik heb koorts. +Maar met een vasten wil kan men zich zelf beheerschen. Goddank ik mag weer vrijer ademen. Goddank! nu zal alles vereffend +worden, en dan.... Wees kalm Helmond; verontrust nu je zelf en Eva niet. Zie wat te eten. Zij roept je. Hoor: + +</p> +<p>“Er is gediend August, kom!” + +</p> +<p>—Krachtig dan, krachtig! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Eva zag wel dat August niet heel fiksch was; dat hij bijna niets gebruikte, en dat er gedurig een vreemde uitdrukking op zijn +gelaat kwam, nu eens alsof hij lachte, en dan weer alsof hem de somberste denkbeelden door het brein spookten. + +</p> +<p>—De goede Helmond is al te gevoelig voor een man, denkt Eva: Hij gaat er <span class="letterspaced">vreeselijk</span> onder gebukt dat die oude heer ’t commando gaat neerleggen. Enfin, God heeft de wereld geschapen, en den mensch zooals hij +is. Maar deze beste overgevoelige mensch werd door <span class="letterspaced">mijn</span> toedoen toch zeker nog meer van streek gebracht dan hij ’t reeds was. Die voorbarige condoléance van Hardenborg trof hem +geweldig. Ja ’t was <span class="letterspaced">mijn</span> schuld. Misschien kalmeer ik dien goeden man nog het best door mij voor ’t oogenblik maar over mijn grieven heen te zetten; +’t zal hem hinderen dat ik in ’t geheel niet naar dien “dierbaren pleegvader” vraag. Welnu dan: + +</p> +<p>“Was het zoo heel erg met.... den generaal, August?” + +</p> +<p>“Erg, ja Eva, ja. Maar spreek er niet van. Als ik niet beter wist, dan zou ik zeggen dat hij dáár zat, dáár naast je. Ik weet +het wel beter, maar....” Helmond ziet weer voor zich neer. Hij wist niet wat hij zeggen wilde. Hij weet gedurende een paar +oogenblikken zelfs niet recht waar hij zich bevindt, en wie het is die daar zit.—O ja, nu weet hij ’t weer, dat is zijn dierbare +vrouw, die miskend werd en gescholden door een pleegvader, wiens laatste woorden een vervloeking zijn geweest over ’t hoofd +van een pleegkind dat hem altijd eerde en liefhad.—<span class="letterspaced">Ellendeling!</span> + +</p> +<p>—Wat kijkt hij weer akelig strak, en wat is bij toch bleek; denkt Eva. + +</p> +<p>Opstaande komt ze hem terzij; zoent hem op het voorhoofd, en zegt dan vleiend: + +</p> +<p>“Moet men zich dat zóó <span class="letterspaced">vreeselijk</span> aantrekken! Hou je dan waarlijk meer van dien zieke, dan van je Eva, mijn beste man?” + +</p> +<p>“Nee mijn liefste, zekerlijk niet!” zegt Helmond op kalmen toon.—O, die zoete omhelzing deed hem zoo goed. Hij herinnert zich +nu weder dat hij in hare tegenwoordigheid onder alle omstandigheden kalm moet blijven. Eva mag niet vermoeden wat er omgaat +in zijn binnenste; welke spooksels hem vervolgen, en wat ze hem gedurig al grijnzend toeroepen. + +</p> +<p>“Dan willen we ons maar altijd vaster aaneensluiten mijn August, en wat ons dan ook ontvalle niewaar, twee en één en nog eentje +<a id="d0e14198"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14198">363</a>]</span>blijven één, en voor elkander genoeg.—Maar nu, op mijn beurt ga <span class="letterspaced">ik</span> nu eens voor dokter spelen. Je bent zenuwachtig en erg vermoeid, en daarom heb je weinig gegeten. Als je nu langer opblijft, +dan zul je ziek worden, en dat wou ik om geen tien generaa.... ik meen voor geen geld van de wereld. Kom mijn beste; zie me +nu eens even wat vroolijker aan.—Zóó ja,—dat gaat nog al. Zwaarmutserij daar doen we niet meer aan; is ’t wel mijn lieve August?—Hé, +wat komt daar uit dien zak gluren? + +</p> +<p>Het hoofd terzij houdend, en het papier uit den borstzak van zijn jas een weinig naar boven schuivend, leest ze luide het +gedeelte van den wissel, ’t welk nu te voorschijn is gekomen; en dan, dreigend met den vinger: + +</p> +<p>“Ondeugd! Evertje Zwaarmuts!! Nu moet het er één weer wagen om me met zotte babbelpraatjes aan boord te komen! Over jou, over +mijn royalen man!—Kom, van avond geen vertoogjes meer! Gauw tot rust komen mijn lieve; en morgen dan hooren we dat die generaal +weer voor zes jaren geteekend heeft. Want—onkruid vergaat niet;” voegt ze er onhoorbaar bij. En weder luide: “En dan ben jij +een heel ander, een uitgerust kereltje; en dan heb ik je een heeleboel te vertellen; van iets fataals dat me van avond letterlijk +een oogenblik van streek bracht, maar dat we vinden zullen, ook in ’t belang van ons schatje, al moet het wezen <span lang="fr">á force d’argent</span>. Nee nee, geen muizenesten meer! We bepalen dan, bij een helder zonneschijntje, den dag waarop we onze equipage gaan halen—met +den trein er naar toe, welzeker—en spreken te Briesborg meteen over de plaatsen in de comedie;—natuurlijk als mijnheer Alexander +V. B. weer inhuurt, natuurlijk!” + +</p> +<p>’t Was Helmond bij den woordenstroom van Eva alsof er op zijn gloeiend voorhoofd heete droppelen vielen. Hij weet niet wat +hij gehoord heeft....—O ja: <span class="letterspaced">ons schatje</span>, heeft ze gezegd. Ha! ons schatje! Groote God, is hij toch niet zalig in dezen stond! Zijn gansche wereld van liefde <span id="d0e14215" class="corr" title="Bron: eu">en</span> heil rust aan zijn hart. Eva streelt hem de wang; zij zoent hem op dat moede hoofd; zij dringt hem om nu te gaan slapen; +over niets zal ze meer spreken; geen muisje zal zich bewegen in huis; en, zacht den eersten regel van een wiegelied zingend, +dwingt ze hem op te staan terwijl ze alvast met haar fijne vingers hem den halsboord losknoopt, want, ze meent te hebben bespeurd +dat de drukking ervan hem zooeven benauwde. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">NEGEN EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Buiten sloeg de torenklok acht. + +</p> +<p>Ofschoon gestadig ten prooi aan de akeligste droomen, heeft Helmond bijna een kwartier geslapen. + +</p> +<p>Nu komt hij eensklaps overeind in zijn leger, opent ijlings de <a id="d0e14227"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14227">364</a>]</span>ledikantgordijnen, en staart naar het donker onder Eva’s prachtige linnenkast. Ja zie maar, daar steekt een voet onder uit; +daar ligt de kerel; hij houdt zich schuil; hij heeft zich daar verborgen om hem zoo aanstonds wanneer hij weer slapen zal, +te overrompelen. + +</p> +<p>“Wie is daar! Wie!?” + +</p> +<p>Er komt geen antwoord. Toch—daar wordt gezucht. Hoor, men gromt en zucht geweldig.... + +</p> +<p>“Wie, wie is daar, <span class="letterspaced">wie</span>!?” roept Helmond weder. Met beide handen bedekt hij nu zijn gelaat.—Neen, daar was niemand. Het zuchten en grommen is het +geraas van den wind in den schoorsteen.—Hij roept: + +</p> +<p>“Eva!” + +</p> +<p>Zij komt niet.—Eva zal nog beneden zijn.—Indien zij ’twist dat men hem zoekt; indien ze vermoeden kon dat men het huis omsingelt! +Hoor maar, de sabels rinkelen;—men fluistert.... + +</p> +<p>—O God, als men Eva dan ook.... + +</p> +<p>Helmond is het bed uitgevlogen. In weinige seconden heeft hij zich aangekleed, gedurig starend naar het donker onder Eva’s +linnenkast. + +</p> +<p>—Wat doet hij? Opstaan, waarom? Nu weet hij het weer. Hij moet naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>; geen oogenblik mag hij wachten; misschien heeft de oude man reeds een poeder gebruikt, en ligt hij zieltogend neer.—Aan +Jacoba zal hij het zeggen. De lijder moet een tegengif hebben?—Spoed Helmond, eer het te laat is! + +</p> +<p>IJlings, met het blakerlicht in de hand den corridor betredend, ontstelt de dokter hevig. Een lange gedaante trad de deur +van zijn kamer uit. Is het een spookse? + +</p> +<p>“Bus, ben jij het?” + +</p> +<p>Bus, nog meer dan zijn meester ontsteld, slaat de oogen neer, en antwoordt met trillende stem: “Jawel dokter.” + +</p> +<p>Helmond keert tot zijn volle bewustzijn terug: + +</p> +<p>“Wat dee je in mijn kamer?” + +</p> +<p>De arme lange Bus geeft stotterend maar naar waarheid verslag van ’tgeen hij er deed: Sinds den morgen na de partij bij mijnheer +Debecque—toen hij dokters rok had schoongemaakt—heeft hij geen rustig uur meer gehad. Och de verzoeking was zoo groot geweest. +In den linker-achterrokzak had hij zoo heel toevallig twee banknoten van honderd gulden in een couvert gevonden. Och en als +men dan zooveel rijkdom ziet, en mevrouw dan zelve aan den kleermaker zegt dat het geld er niet op aankwam als de livrei maar +mooi was; ja, als men dan een arme moeder en twee zusters zoo mager als palingen had, niewaar....? Och, maar God was zijn +getuige hoe hij gestreden, en het niet gewaagd heeft om er een cent van uit te geven. Goddank, toen hij van morgen bij het +trouwen van Huibert en Geurtje, dominee Hoogerberg zoo roerend hoorde zeggen: “Kinderen, vergeet uw eerste gelofte niet”, +toen—de arme Bus kon haast niet verder spreken—toen heeft hij zich voorgenomen om de briefjes stilletjes op dokters kamer +neer te leggen, en zie, dat had hij nu naar waarheid gedaan. +<a id="d0e14263"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14263">365</a>]</span></p> +<p>—Twee banknoten van honderd gulden!—Helmond weet wel dat hij droomt. ’t Is een droom dat Bus daar voor hem staat; ’t is een +droom dat Archibald hem die wissels op Druter en Comp. heeft gegeven. + +....Neen toch niet, zie, de wissels steken nog hier in den jaszak. + +</p> +<p>“Waar heb je dat geld dan gelaten Bus?” + +</p> +<p>“’t Ligt op m’nheers schrijftafel.” + +</p> +<p>Helmond gaat haastig zijn kamer in: “Wacht daar.”— + +</p> +<p>—Ja zie, het is zoo; hier heeft hij de beide banknoten. + +</p> +<p>Helmond begrijpt niet vanwaar dat geld kwam. Het allerminst denkt hij nu aan zijn brief aan Woudberg, waarop hij geen antwoord +ontving, en waarvan, volgens den Romphuizer postdirecteur bezwaarlijk iets terecht zou komen. ’t Was, volgens dien laatste, +zeer wel mogelijk geweest dat dokters dienstbode op dien morgen een brief naar Amsterdam <span class="letterspaced">gefrankeerd</span> heeft, maar zeer zeker had zij er geen laten <span class="letterspaced">aanteekenen</span>. + +</p> +<p>Op dit oogenblik herinnert Helmond zich echter niets van dat alles. Zooals reeds meermalen in de laatste dagen had hij nu +een grooten draaienden cirkel voor oogen; en in dien cirkel wierpen zich de negen cijfers; en slingerend vereenigden ze zich, +en vormden, in ’t ronde en lange, grillige figuren en onnoembare getallen, terwijl dan eensklaps dat alles tezamen smolt tot +een bloedroode nul, een <span class="letterspaced">niets</span>, sissend en sarrend als een uitdruilend vuurrad. + +</p> +<p>Wàt zijn duizenden! Wat zijn tweehonderd gulden! Helmond weet het niet.—Maar hier die wissels, die duizenden, roepen ze hem +niet toe: We zijn een aalmoes!? + +</p> +<p>—Dwaze man! ijdele lichtzinnige vrouw! + +</p> +<p>—Ha, wie durft <span class="letterspaced">haar</span> beschimpen? Niemand is schuldig dan hij. Hoor, hoor: + +</p> +<p>“<span class="letterspaced">Als een kind grijpt naar de vlam eener kaars, dan trekt men dat kind terug; denk daaraan, en heb haar lief.</span>”—Wie heeft dat gezegd? + +</p> +<p>Helmond schrikt achteruit.—Die het gezegd heeft, ligt hij daar niet te worstelen met den dood? Neen, dat is verbeelding. Maar +toch, <span class="letterspaced">als het te laat was</span>! Spoed dan, spoed! + +</p> +<p>“Riept u dokter?” zegt Bus om den hoek der deur. + +</p> +<p>Helmond ziet den man eenige oogenblikken met verwondering aan, en zegt dan snel: + +</p> +<p>“Ja, je vliegt naar <span class="letterspaced">De Arend</span>, en laat de vigilante inspannen. Binnen vijf minuten zal ik daar zijn; maar,” hij ziet geheimzinnig rond: “aan niemand in +huis er een woord van zeggen! Je begrijpt wel waarom: Ik moet naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>.” + +</p> +<p>Bus beschouwt zijn meester met bekommering. Hij deed zoo vreemd; hij sprak zoo gejaagd.—O, ’t was zeker, ofschoon die oude +generaal hem in den laatsten tijd niet best moest behandeld hebben, zijn edele natuur streed er toch mee dat hij nu waarschijnlijk +ging afreizen. Ach ja, die brave dokter, wat was hij goed, geen enkel hard woord over dat geld komt er zelfs over zijn lippen. + + +</p> +<p>Lange Bus treedt zijn meester nu zeer nabij; vat zijn hand, en <a id="d0e14322"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14322">366</a>]</span>met een traan in de oogen zegt hij: “God zal je zegenen dokter, en je behouden wat je lief is. Zie, als de baas van de pannenfabriek +me nou weer durft zeggen dat jij dokter, op het geld van den ouden generaal loert, dan, zoo waarachtig als ik Bus heet, dan +sla ik hem met een van z’n eigen pannen de hersenpan in.—Ja ja dokter, ik vlieg!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’t Was Helmond gedurende eenige minuten alsof hij een zeereis maakte; hij voelde het slingeren van ’t schip, en ’t was hem +alsof hij door het blinkend want, in een tintelend blauw staarde.—Hij weet niet meer hoe hij op dat denkbeeld kwam. Hoor! +Wie zegt daar: “dat hij een bedelaar is, ’t geraamte van een edel mensch!” + +</p> +<p>—Neen, dat is gelogen. Een Helmond wordt geen bedelaar. Welke démon heeft hem er dan toegebracht om zijn hand voor een aalmoes +te openen? Hoe kon hij zich zóó vergeten! + +</p> +<p>In een oogenblik heeft Helmond, met tamelijk vaste hand, de wissels die hij van Hardenborg ontving in een groot couvert gedaan, +en bij het adres: “Aan Archibald Hardenborg,” de woorden gevoegd: “In dank terug van Helmond.” + +</p> +<p>Dan—ja, hij weet net nu weer.... dat schip!... Nu schrijft bij: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Eva, ik heb je bedrogen: wij zijn arm! Een som van hoeveel duizenden guldens, ik weet het niet, is mijn schuld. Toch zijn +wij rijk! Aan gene zij van den Oceaan zal mijn kracht herleven.—Bij duizenden zal ik ze redden van de gele koorts, al moest +ik tienduizendmaal het slachtoffer ervan worden. Neen, jij zult niet zingen in ’t publiek; <span class="letterspaced">alleen</span> wil ik werken en slaven en zwoegen, omdat ik niet langer zwak en ellendig wil zijn. Maar jij Eva, je zult er het brood kneden, +en het bakken in den oven, en het maal bereiden. En dan zul jij, voor mij alleen verstaanbaar, zingen: “Brengt Peter met een +kus aan jou....” Je kent het verder. En—dan vervloekt hij mij niet meer. En in ’t eind bevrachten wij datzelfde schip, en +zenden onzen jongen—je weet wel—naar die oude schuldeischers, en naar den grijzen man die mij vervloekte, en ze zullen zeggen: +Hij was dood en is levend geworden, <span class="letterspaced">Nee</span> hij was toch waarachtig geen zwak en ellendig man. + + +</p> +<p>“Vaarwel! Je eeuwig liefhebbende: + + +</p> +<p><span class="smallcaps">August</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>—Wat is dat? Wie komen daar? + +</p> +<p>Angstig ziet de arme koortslijder naar den donkersten hoek van het groote vertrek.—Bedriegt hij zich niet?.... Men is daar +bezig met boer Dirksen te begraven. En zie, het lijk richt zich eensklaps overeind, en terwijl het hem verachtelijk aanziet, +wijst het op hém—Nu zinkt het lijk achterover.—En daar, meer van nabij, daar ziet hij een doodsbleeke vrouw. Ja hij kent haar +wel, ’t is de vrouw van den kuiper Sturk. Zij slaapt—den eeuwigen slaap. Zie, ook zij richt zich op, en.... Neen, Goddank, +Goddank! zij stapt van het leger af; zij lacht hem vriendelijk toe; zij groet hem nog met <a id="d0e14354"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14354">367</a>]</span>de hand en.... verdwijnt in de diepe duisternis.—Ja zie, daar roert alweder iets van verre.—Men schreeuwt—O God! aan <span class="letterspaced">dien man</span> heeft hij in een paar jaren niet gedacht.... dat is die oude pleegvader. Zie, men heeft zijn lichaam geopend; men onderzoekt +zijn ingewanden; zie maar en al de koppen van Rembrandts Ontleedkundige Les ze staren hem aan alsof ze vragen.... “Ben jij +de moordenaar....??”—“O mijn God!” roept Helmond als in doodsangst nog eens. Aan dien grijsaard heeft hij straks niet gedacht. +Maar, ja, de kleine lamp met de groene kap brandde boven op den lessenaar in de apotheek; en toen.... toen is er een schot +gevallen.—Maar, hij zal nog niet dood zijn. O als hij dood was! Neen <span class="letterspaced">neen</span>, dat kan niet! Voort dan, voort, naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>! + +</p> +<p>Een oogenblik later slaat Helmond de hand aan den deurknop. Hij zal zich uit zijn woning verwijderen zonder dat iemand het +bemerkt. Eva zou hem weerhouden.—Maar, <span class="letterspaced">hoe</span> komt hij erheen? Ha, hij heeft immers een rijtuig besteld. Ja hij herinnert het zich: Bus was zooeven hier en.... Bus heeft +hem tweehonderd gulden gegeven die hij verloren had; en dat geld....—O Goddank, dat hij het zich mede herinnert: <span class="letterspaced">Donerie’s monument</span>! Dat is de eenige smet; dat geld moet nog aangezuiverd, dat moet aanstonds worden afgedaan! + +</p> +<p>Weinige oogenblikken later heeft Helmond zijn kamer verlaten. + +</p> +<p>En ’t was stil, doodelijk stil in huis. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Eva zit in de Oranjezaal aan haar keurig bewerkte schrijftafel. + +</p> +<p>Haar besluit was genomen: Zij schrijft: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Aan den Weledelgestr. Heer Van Dubbe, +<br>Kantonrechter alhier. + + +</p> +<p>“Weledelgestr. Heer en Vriend! + + + +</p> +<p>“De majoor Kartenglimp vordert van mij familiepapieren terug, vermoedelijk op grond dat hij zich eenige moeite gaf om die +van elders te doen komen. Een opvatting tegen mijn echtgenoot, aangezien deze hem na het ongeval op onze partij, niet <span class="letterspaced">zelf</span> mee naar huis bracht, ’twelk hem echter als gastheer onmogelijk was, heeft den majoor een zoo hostile houding doen aannemen.—Ik +wensch daarin volstrekt geen verandering te zien gebracht. Wie mijn echtgenoot beleedigt door hem het eens geschonken vertrouwen +te ontnemen—hij wordt mij een <span class="letterspaced">individu</span>! + + +</p> +<p>“Intusschen wensch ik van UEdelgestr. te vernemen, of ik geen recht heb om papieren, die mij inderdaad werden <span class="letterspaced">aangeboden</span>—zij het tegen een belooning—als mijn eigendom te beschouwen. + + +</p> +<p>“Het recht eener familie op haar familiepapieren kan <span class="letterspaced">mijns</span> inziens niet twijfelachtig zijn. + + +</p> +<p>“Indien UEdelgestr. mij als rechter en als vriend het bezit der genoemde papieren—liefst zonder openbaarmaking—wildet waarborgen, +het zou mij zeer aangenaam wezen. Mocht het noodig zijn daarvoor kosten te maken, dan geef ik u gaarne carte blanche. In <a id="d0e14410"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14410">368</a>]</span>de hoop dat gij u in deze zaak voor mij partij zult willen stellen, noem ik mij, enz., enz....” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>—Goed zoo! denkt Eva met vergenoegden lach: Ik zal je bij de rechterlijke macht vóórkomen, monstermensch! En, mocht de zaak +op den breeden weg moeten, welnu, mijn beste man draagt wissels van duizenden in den zak. + +</p> +<p>En terwijl zij nu den brief sluit, zingt ze—eerst zeer zacht, maar al spoedig luider: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“Tra lálala! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Tra lálala! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Daar komt hij de graaf van Tourloyette, +</span></p> +<p class="line" lang="fr" style=""><span>Vite donc, chapeaux bas; +</span></p> +<p class="line" lang="fr" style=""><span>Vite donc, placez vous là; +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Daar komt hij de graaf met zijn jeune eega!”</span></p> +</div> +<p>—Chut, chut! schrikt Eva eensklaps van haar eigen zang. Die dwaze roulades mochten eens tot boven doordringen en den armen +goeden August wakker maken. Stil, hij is zoo bedroefd; en, ondanks zich zelve zingt ze toch weder, doch nu binnensmonds: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“Tra lálala! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Tra lálala! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Daar komt hij de graaf van Tourloyette, +</span></p> +<p class="line" lang="fr" style=""><span>Vite donc, chapeaux bas; +</span></p> +<p class="line" lang="fr" style=""><span>Criez un vif hourah! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Daar komt hij de graaf met zijn jeune <span class="letterspaced">Evá</span>.”</span></p> +</div> +<p>—Men zou zich kunnen laten inhalen. Ja, waarom niet! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>En Helmond sloop met ingehouden adem door het holle reeds donkere voorhuis; en hij hoorde.... haar zingen. + +</p> +<p>—Ha! zij zingt.—Goed, zij zingt! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Buiten was de wind koel. Ondanks zijn poging om de deur zeer zachtjes toe te trekken.... ontstelt Eva van een plotselingen +slag. + +</p> +<p>Maar, er was niets in het voorhuis. De wind zal een luik hebben dichtgeslagen.—Foei, hoe kon een onnoozele speling van den +wind haar zoo doen ontstellen, foei!—En nu naar den lieven man! + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“Tra lálala! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Tra lálala! +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Daar komt hij de graaf van Tourloyette.”</span></p> +</div> +<hr class="tb"> +<p>Eva verdween in de donkere gang. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Ternauwernood is Helmond buiten gekomen, of een naderend rumoer doet hem zijn haastigen tred verkorten.—Wie komen daar? <a id="d0e14476"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14476">369</a>]</span>Wat wil men van hem....? Neen, in de duisternis bemerkt men hem niet. Hoor: + +</p> +<p>“.... Ze zeggen dat ie al dood is; geweldig om zóó aan z’n eind te komen.” + +</p> +<p>“Ga jij naar Biermans, ik loop naar den kantonrechter.” + +</p> +<p>Een benauwde kreet ontsnapt er aan Helmond lippen; maar men hoorde hem niet. De wind speelde met den ijzeren ketting van den +lepel aan de stadspomp. + +</p> +<p>—O God! daar komen ze! De handboeien houden ze gereed. Dood! <span class="letterspaced">dood</span>! <span class="letterspaced">dood</span>! <span class="letterspaced">Een lijk</span>!—<span lang="fr">Et satan conduit le bal.</span>—Voort! vlucht! Ellendige moordenaar, <span class="letterspaced">vlucht</span>!—En, Helmond verdwijnt in de donkere straat. + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VEERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Naar den kant van Briesborg aan de westelijke zij van het stadje, wanneer men de laatste boerenhoeve voorbij is, wordt de +weg zeer eenzaam. De straatweg klimt dan tot aan het zoogenaamde Romphuizer Hondsbosch, en gaat er vervolgens met een kleine +kromming doorheen. Aan gene zij van het bosch ziet men links van den straatweg nog een armoedige hut, ofschoon de voerbak +die er vóór staat moet aankondigen, dat men binnen <span class="letterspaced">Het Roode Zoodje</span> toch wel eens “opsteken” kan. Is men de hut aan den zoom van het bosch voorbijgegaan, dan heeft men, na het kleine tuintje, +met zijn luttele kromgegroeide appel- en pruimeboomen in ’t midden van wat kool en andijvieplanten, niets meer te zien dan +een eindeloos breede heivlakte. Ter rechter- en linkerzij van den straatweg golft die vlakte voort, hier en daar slechts afgebroken +door een kronkelend karrespoor, of een jachtpaal naast een grooten steen met wat braamstruiken, of ginds door een lager gelegen +waterplas met de duizenden indruksels van schapepootjes er in ’t ronde, terwijl men recht voor zich uit, op een twintig minuten +afstands, het zoogenaamde Briesborger Kattenbosch ziet, waarachter het stadje Briesborg zich verschuilt. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Sinds de mist tegen den avond was opgetrokken, hebben er zich in ’t Noordwesten zwarte legermachten saamgepakt. Straks zullen +ze zich in beweging stellen; legioen voor legioen. Ze zijn reeds in aantocht. Ha, ze zullen vrij spel hebben dezen nacht. +Over de breede hei gaat het onverlet op woud en steden los. + +</p> +<p>Trompetters vooruit! Den aanval geblazen! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Dat was een schrikkelijke bui! +<a id="d0e14519"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14519">370</a>]</span></p> +<p>Grauwe Toon uit <span class="letterspaced">Het Roode Zoodje</span> zette het geweer, ’twelk hij oppoetste, in een hoek, en keek naar de vuurplaat waarop de hagelsteenen, zoo groot als erwten +en bikkels, kletterend neervielen om straks te sissen in ’t vuur onder den pot met kokende aardappels. + +</p> +<p>Met een ruwen vloek zei grauwe Toon, dat Onzelieveheers hagel lang zoo best niet was als de zijne. + +</p> +<p>De vrouw, die naar de aardappels kwam zien, lachte om de “geestigheid” van Toon, en zei te vreezen dat het morgen met dat +ruwe weer een slechte dag voor de jacht zou worden. En dan, eensklaps opziende: + +</p> +<p>“Ik hoor wat! Ze kloppen aan ’t raam. Smijt die hazen en hoenders in ’t hok.” + +</p> +<p>Grauwe Toon nam een zestal hazen en eenige patrijzen van den grond en wierp ze in ’t aangewezen hok. + +</p> +<p>“’t Zal Jaap zelf zijn om het zootje van vandaag,” zegt hij: “misschien is ’t buiten zoo donker dat hij de deur niet kan vinden.” + + +</p> +<p>Een vreeselijke stormwind joeg naar binnen toen de man de deur opende om eens even te gaan zien. + +</p> +<p>“Is daar iemand?” schreeuwde Toon naar buiten in de richting van het raam. + +</p> +<p>Twee mannen kwamen al spoedig den hoek der hut om. + +</p> +<p>Zelfs toen ze binnentraden zagen Toon en z’n vrouw niet wie het waren; de wind had de lamp uitgedoofd. Toen de deur gesloten +was en de lamp weer brandde, vroeg de man op wat minder ruwen toon dan hij gewoonlijk sprak, wat menheer verlangde, want, +ofschoon de menheer er niet erg voornaam uitzag, hij had een knecht in livrei bij zich. Die vreemden kwamen Toon wel bekend +voor, maar thuisbrengen kon hij ze niet. + +</p> +<p>—Ah! nu is hij er achter. En Toon en zijn vrouw geneerden zich niet, ze schaterden van ’t lachen: + +</p> +<p>“Ben jij Bus, de lange pijp drop! O lieve heer, in een apen- en hondenrok! Goeje hemel!” Toon hield zich den buik vast van +’t lachen. Het wijf meende te bezwijken, want zie, een pand van die livrei-jas hing als een flard naar beneden. + +</p> +<p>Bus wreef aan z’n langen neus; de hagelsteenen hadden hem ouwerwets geraakt; ’t water droop hem van ’t lijf, en hij rilde +van kou. Toen hij nu dat lachen hoorde, en zag dat het wijf naar het pand van zijn jas wees, keek hij over den schouder naar +beneden en nam het afhangende flard onder den arm. + +</p> +<p>“Ah zoo” zegt Toon nog lachend: “ben jij Van Hake, de winkelknecht van dien knoeier!” + +</p> +<p>Bus wist niet wat hij wringen zou, en wrong aan het flard van zijn livrei-jas. + +</p> +<p>Thomas Van Hake trilt over zijn gansche lichaam; doch, hij houdt zich in; hij begreep dat het parels voor de zwijnen zouden +zijn om hier Helmonds eer te gaan verdedigen. + +</p> +<p>“Ik vraag je Toon, of je ons helpen wilt om den dokter te zoeken? <span class="letterspaced">Je</span> kent de wegen in ’t bosch.” +<a id="d0e14560"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14560">371</a>]</span></p> +<p>“Hêt z’n mooie zoetelief ’em de deur uitgeschopt? Wel, óf ze gelijk had; zoo’n domme kinkel! Als ie geen centen had en toch +en gebraaien haan wou uithangen, waarom dan niet dien ouwen lands-palfrenier van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> goejen nacht gezeid! Nou, alsof jelui er niet <span class="letterspaced">alle dagen</span> eenigen voor grof geld naar de eeuwigheid helpt! Als <span class="letterspaced">ik</span> het een schraal konijn doe, dan roepen ze moord en brand; maar zoo’n stommen dokter, sakkerhelp! dien laten ze z’n gang maar +gaan!” + +</p> +<p>Van Hakes oogen fonkelden. In een oogenblik was hij nabij den haard, waar Toon straks zijn jachtgeweer heeft neergezet. Hij +grijpt het; neemt het met beide handen bij den loop; en dan, de kolf omhoogheffend, roept hij in woede: + +</p> +<p>“Schelm! trek je woorden in, of in je eigen nest verpletter ik je den grauwen kop!” + +</p> +<p>Bus liet het pand van zijn jas los en greep naar een stoel.—Toons vrouw gilde weer van ’t lachen. De strooper keek vergenoegd. +Met zijn kolossale hand vatte hij het jachtgeweer bij de kolf, en—slechts een kleine draai was voldoende om het Thomas uit +de hand te wringen. + +</p> +<p>“Waarachtig, jij bevalt me!” grinnikt Toon: “Nou zie ik dat je pit in je ziel hebt, aldat je een pil bent en verkleumd van +de kou. Griet, lach niet meer en tap drie borrels klare. De lange heer met z’n bedorven goud op ’t lijf is er goed voor.—Ei +zeg, en wàt wou je dan nou?” + +</p> +<p>Toon van <span class="letterspaced">Het Roode Zoodje</span> zal niet alles vernemen. De vreeselijke vermoedens die Thomas koesterde, ofschoon hij ze gedurig met kracht van zich afstiet, +ze zullen hem niet over de lippen. Zelfs Bus,—ofschoon hij de aanleidende oorzaak is dat men den dokter zoekt op te sporen,—hij +zal niet vernemen wat Thomas vreest ofschoon hij ’t zelf niet gelooven kan.—Bus weet dat dokter zonderling had gepraat, precies +als iemand die.... in de war is. De vigilante, die hij op dokters bevel heeft moeten bestellen, had volgens order aan den +stal gewacht; vijf—tien—twintig—dertig minuten; en, toen is men naar ’t doktershuis gereden. Nadat men daar een oogenblik +was vóór geweest, is Kaatje komen aanhollen met de boodschap, dat ze mevrouw met een papier in de hand, stijf van haar zelve +op menheers kamer gevonden heeft, en de dokter was dan ook nergens te zien, ofschoon hij een half uur geleden naar bed was +gegaan. + +</p> +<p>Vliegend is men toen naar Van Hake gereden. De provisor was daarop ijlings met zijn moeder naar het doktershuis gegaan, en +heeft Bus met de vigilante naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> gezonden om te zien of dokter dáár soms wezen mocht.—Doch tevergeefs. Een half uur later zat Thom in de vigilante, en Bus +naast Jozef uit <span class="letterspaced">De Arend</span> op den bok, om dokter Helmond zoo mogelijk in de richting van Briesborg te vinden. Op raad van mevrouw Van Hake, zou men +aan het onderzoek de minstmogelijke ruchtbaarheid geven. Men kon immers zeggen niet zeker te weten welken patiënt de dokter +nog buitenaf heeft moeten bezoeken, en dat men hem nu een vigilante <a id="d0e14593"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14593">372</a>]</span>zond, omdat het weer zoo guur was geworden. Alvorens naar den kant van Briesborg te rijden, was Thomas haastig naar het station +gegaan, teneinde, zonder rechtstreeks te vragen, er zich te vergewissen of Helmond niet misschien met den trein—omstreeks +een kwartier geleden—vertrokken was. Nadat hij daar bemerken mocht dat men den dokter in ’t geheel niet gezien had, werd hij +al spoedig overtuigd dat Helmond zich werkelijk in de richting van Briesborg op weg had begeven. Op zijn terugweg, nog even +vóór de Zijperbrug, heeft hij Hanna van <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> aan den arm van naar vrijer ontmoet. Ach, Hanna had het heel naar gevonden dat dokter in den laten avond, met dat slechte +weer, nog zoo ver weg naar een zieke moest. Ja, een minuut of tien geleden was zij hem tegengekomen, en ofschoon dokter erge +haast scheen te hebben, hij had háár en Evert toch ieder nog een hand gegeven en vast beloofd dat hij tegen ’t voorjaar op +hun bruiloft zou komen: “Zoo’n best en zoo’n nederig man!” + +</p> +<p>Weinige oogenblikken nadat Toon uit <span class="letterspaced">Het Roode Zoodje</span> zijn vraag heeft gedaan weet hij in hoofdzaak, wat het geval en waar het om te doen is. Dokter Helmond, die ziek te bed had +gelegen, was, waarschijnlijk in een ijlende koorts, opgestaan, en zonder dat iemand het bemerkte, dezen weg opgeloopen. Zoo +spoedig mogelijk is men hem met de vigilante nagereden. Op een paar honderd schreden afstands van hier, heeft men—nog even +vóór dien geweldigen hagelslag—ondanks de duisternis in ’t bosch, een persoon gezien die, bij het vernemen van een naderend +rijtuig ijlings ter linkerzijde van den weg het bosch was ingegaan. Bus heeft het voor zeker gehouden dat het de dokter geweest +is—“precies zoo’n figuur”.—Aanstonds hebben Van Hake en Bus toen het rijtuig verlaten, en den meester en vriend bij zijn naam +geroepen zoo hard als ze konden; maar, die vreeselijke bui heeft gewis hun schreeuwen overstemd. Door struiken en bramen heen, +hadden ze zich een weg gebaand, en ondanks de duisternis, getracht den zieken man te ontdekken; doch, toen ze eindelijk met +gehavende kleeren hier aan den zoom van het boschje zijn gekomen, toen waren ze bitter teleurgesteld; ze hadden niets gevonden, +en zoover als hun oog over de hei nog reikte, ook niets bespeurd wat op een menschelijk wezen geleek. Ze hebben hier aangeklopt +in de hoop dat Toon, die met de kleinste paadjes in het bosch en op de hei bekend was, hen tegen een goede belooning zou willen +behulpzaam zijn, en in alle geval een lantaarn leenen, waaraan men in het bosch de grootste behoefte had. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De zwarte wolken-kolonne, die met vliegende vaandels en donderend gekletter is voorbijgegaan, laat een oogenblik het laatste +kwartier der maan in het hagelijs blinken, ’twelk hier en ginds de wijde heivlakte bedekt. + +</p> +<p>Angstig omziende naar het donkere bosch waarin men “om een moordenaar te vatten van alle zijden is binnengedrongen,” daalt +Helmond, terwijl hij zich een weg door struik- en braamgewas baant, <a id="d0e14609"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14609">373</a>]</span>een kleine helling af, en spoedt zich nu voort op de breede hei. Het vluchtige licht der maan wijst hem een zandweg.—Dien +moet hij kiezen, want als hij een anderen weg neemt dan verdwaalt hij in ’t duister en overrompelt men hem. O, indien hij +maar wist dat ze hem ineens zouden treffen in ’t hart, ja, dan zou hij wel terug willen keeren naar dat bosch, waarin ze hem +schreeuwend opjaagden als een wild dier. Maar dat doen ze niet: Ze leggen hem handboeien aan, en dan bouwen ze een schavot, +en dan.... Hu! wat is dat? Welk een vurig oog flikkert daar achter hem over de hei? O God, het schiet bliksemende stralen +uit! Dat is het oog van de slang uit het paradijs; en, drie zwarte wezens verspreiden zich.—Voort dan, voort! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Buiten de deur der hut op een kleine verhevenheid gekomen, heeft Toon de lantaarn in de hoogte gehouden en, over de donkere +hei ziende, beweerd, dat hij niets kon ontdekken; maar ook, dat de dokter, als hij met z’n zieke lichaam het bosch was ingegaan, +er nóg wel wezen zou. + +</p> +<p>Van Hake meende echter heel in de verte iets zwarts te hebben gezien. + +</p> +<p>“Ik zeg je van nee!” beweerde Toon: “hij zit in het bosch.” + +</p> +<p>“En ik wil zekerheid hebben!” riep Van Hake, en greep den forschen man, die daarop niet voorbedacht was, de lantaarn uit de +hand, en spoedde zich voort in de richting waar hij meende dat zich iets zwarts had bewogen. + +</p> +<p>“Jammer dat die kerel ’en pil is!” grinnikte Toon: “Vooruit dan lange livrei-dragonder!” en hij gaf Bus een slag op den schouder +zoodat deze hevig schrok, en nog minder plezier in den tocht had dan straks toen hij met den provisor alleen was. + +</p> +<p>“Wat ’en lucht komt er weer opzetten;” zei Bus, die nog maar half van den schrik was bekomen. En dan, dan ziet hij in de richting +van den straatweg, waar Jozef zeker nog op dezelfde plaats in ’t bosch met de vigilante zal wachten.—Toen hij straks op dien +bok zat, ja toen was hij niemendal bang; maar nu!—Die Toon moest bovendien een slechte vent wezen. Er liep een verhaal dat +hier eens een weggevluchte juffrouw uit Briesborg zou verdwenen zijn—spoorloos.—Lieve hemel! En menheer van Hake rende daar +de hei op, alsof er geen eenzaamheid en geen nacht en geen gevaar in de wereld was. + +</p> +<p>“Ben jij bang?” roept Toon die Bus ziet achterblijven. + +</p> +<p>“Bang! nee nee, volstrekt niet.” Maar, Bus was <span class="letterspaced">dubbel</span> bang, én voor zich zelf, én voor zijn goeden meester. + +</p> +<p>Een vreeselijk wolkenheer heeft nogmaals hemel en aarde in een nacht gehuld, zwarter dan het gesloten graf. Met woedend stormgeloei +rukte het tweede legioen aan, en spelt dood en vernietiging aan ’t rijk van den zomer.—Een ontzettende hagelslag snort door +de lucht en rakkelt op de hei, en doet het haas en konijn opschrikken en de lepels spitsen in hun onderaardsche legers. + +</p> +<p>Geen mensch is instaat om tegen zulk een gezweepten steenregen <a id="d0e14636"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14636">374</a>]</span>het hoofd en den schouder te zetten. Toon zegt dat het tempeest hem de baas zou worden; maar niemand hoort hem, want Bus, +die het afgescheurde flard nu boven zijn hoofd houdt, bevindt zich reeds op den terugweg in de richting van de hut, en—Van +Hakes licht flikkert een gansch eind verder al flauwer en flauwer.... zie, nú is het uit. + +</p> +<p>“Is daar iemand?” schreeuwt Thomas met geweld, want hij meent op korten afstand iets zwarts te zien bewegen, en ’t is hem +toch bijna onmogelijk om tegen dien hagelslag in, nog verder te gaan of zich naar eisch te doen hooren. + +</p> +<p>Een geweldig groote hagelsteen sloeg juist op dat oogenblik een der lantaarnruiten aan stuk, en het flikkerende licht was +aanstonds uitgedoofd.—Thom aarzelt. Nu roept hij weder; maar krijgt geen antwoord. Toch wil hij weten of hij zich vergiste. +Zóó vóórtgaan kan hij echter niet. IJlings trekt hij de jas uit en bedekt er het hoofd en ten deele het aangezicht mee. + +</p> +<p>Ach, hoe bitter moest Thoms teleurstelling wezen: Reeds meende hij zich zeker van zijn zaak, toen de zwarte massa, die hij +nu werkelijk genaderd was, hem op zeer laconischen toon ten antwoord gaf: dat ie zich vergiste als ie meende dat hier ’en +dokter Helmond was. Hij was niks meer als Jochem van den boer van ’t Kraaiennest achter Briesborg. Met den mist die ’s-middags +gevallen was, had hij een jong schaap verloren, en, nu hij “den rakker” hier juist bezijden den plas achter het opschot van +wat struikhout heeft teruggevonden, nu wilde hij liefst zoo gauw mogelijk naar huis, “want,” zoo besloot hij: “Onze Lieve +Heer zal van nacht den duuvel ’en strop um den hals hoalen!” + +</p> +<p>Blê, riep het schaap, Mê<sup>ê<sup>ê</sup></sup>! En de man voor Thomas onverstaanbaar: “Stil stil kleine rakker; ’k zal oe kriegen a’j wéér wegloopen durft!” + +</p> +<p>En naarmate de slang met het bliksemend oog—het schijnsel van Thoms lantaarn—den armen Helmond straks al sterker achtervolgde, +ja een paar malen schier op geen honderd schreden afstands was nabijgekomen, klom zijn geestverwarring tot den hoogsten trap: +’t Was Satan zelf die hem achtervolgde, en God steenigde hem.—Met een nauwelijks hoorbaren kreet is hij neergezegen op den +killen, met hagelijs overdekten grond. Toen viel er een nacht, een korte maar misschien een weldadige nacht over dien vermoeiden +geest. + +</p> +<p>De tweede bui, die de hevigste van dien avond zou wezen, was voorbij. + +</p> +<p>Het laatste kwartier gluurde weer vluchtig naar beneden, en spiegelde zich even in den kleinen plas, die straks geschuimd +heeft terwijl het noodweer hem zweepte en voedde. + +</p> +<p>En niet verre van daar toont ook somwijlen het maanlicht de plek, waar het bleek gelaat van een slapende de hagelsteenen, +die hem ten hoofdkussen strekken, langzaam smelten doet. + +</p> +<p>.... Hoor, daar schreit een kind. Neen, het lacht en zie, nu speelt het met een blatend schaap.—Eva in een paars katoenen +<a id="d0e14661"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14661">375</a>]</span>kleed, komt daar de voordeur van het huis aan den wal uit; en ze ziet naar het smalle perk met rozen; en zij plukt een bloem; +en roept het kind, en liefkoost en kust hem; en versiert dan het schaapje met de bloem die ze plukte. Maar zie, het jongske +trekt de roos weer uit den halsband, en vliegt er mee naar.... hém; ja naar hém; en kust hem, en trekt zijn Ma’tje erbij, +en omstrengelt ze beiden, zijn vader en moeder. + +</p> +<p>En—ginds van verre staat het schaapje en blaat als schreiend: Mê blê, mê blê! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Jochem van ’t Kraaiennest was geschrokken.—En “mansmins” voor je voet te vinden op de hei, en in den laten avond, daar zou +de “trankielste z’n eigen over verdoen.”—Nochtans, hij bracht dien vond al spoedig in verband met de ontmoeting die hij daar +straks heeft gehad: ’t Was zeker de dokter van Romphuizen die verdwaald moest zijn. + +</p> +<p>Helmond is wakker geworden, maar, hij weet niet waar hij zich bevindt en wat er met hem is voorgevallen. En terwijl hij eenige +oogenblikken later met dien man naar de zij van den straatweg voortgaat, is het hem alsof hij zooeven nabij <span class="letterspaced">De Schebbelaar</span> van een paard is gevallen. Maar ofschoon hij een vreeslijke pijn door al zijn leden gevoelt, en bijna niet voort kan,—toch +zal hij zich goedhouden; immers hij moet een zieke te Briesborg bezoeken, en den zieke zal hij dood vinden, evenals boer Dirksen +met vergif om het leven gebracht, door hém. Stil, niemand mag dat vermoeden, stil! + +</p> +<p>Weinige oogenblikken later heeft men den dokter op de kleine kar geholpen, waarmee een boerenarbeider den schaapherder op +den straatweg heeft gewacht. En als Helmond er neerzit naast het lam, en het voertuig voortboldert over de steenen, dan weet +hij niet wat er met hem gebeurt.—Is het de aarde die gestadig dreunt, en, ratelt de donder zonder ophouden voort? + +</p> +<p>—En, O God, zie.... het lieve kind speelt daar nog altijd voort op de glooiing van den wal met het blanke schaap. Hoor maar, +hoor hoe het blaat! “Eva, om Godswil,” roept Helmond angstig: “neem ons jongske weg. Eva, voorzichtig, een slang!.... Eva!” + + +</p> +<p>Jochem de scheper, die naast den boerenarbeider op het voorbankje van de stortkar zit, meent dat de dokter iets zegt, en omziende, +beweert hij dat menheer het maar goed heeft getroffen; op dat stroo “zat ie naast den kleinen rakker krek als op moeders schoot. +De kar stootte wel een beetje maar dat was niets voor de kou. Als het goed was dan zou ie menheer te Briesborg, vlak voor +de stad, van het karretje laten, want zóó op een mestkar mee binnen te rijden dat ging toch niet. In alle geval zou ie menheer +den raad geven om z’n eigen naar Romphuizen met een rijtuig weerom te laten brengen. ’En mins was net as ’en schoap. ’t Gebeurt +soms dat ie afdwoalt en ’t spoor biester roakt, moar—’en scheper weet ’et te vinden.” + + + +<a id="d0e14680"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14680">376</a>]</span></p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">EEN EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Op het oogenblik dat men Helmond uit de stootende kar hielp, zweepte een nieuwe stormbui een slagregen door de Briesborger +straten, zoodat er nu, in den laten avond, geen levend wezen meer te zien was. + +</p> +<p>Alleen voor de deur van <span class="letterspaced">De Romein</span>—het Briesborger logement bij uitnemendheid, en bovendien het toevluchtsoord voor wie naar publieke genoegens verlangde—zag +men nog leven en beweging. + +</p> +<p>Twee groote reiswagens werden er juist ontladen; de laatste koffers of kisten draagt men naar binnen, en de dampende paarden +die straks, sterk rillend, het tuig deden kletteren, voeren nu de ledige gele gevaarten door de groote koetshuispoort onder +dak. + +</p> +<p>Helmond is bij het afstappen van de kar tot eenig zelfbewustzijn gekomen. Althans hij beseft de noodzakelijkheid om zich niet +langer aan dien vreeselijken slagregen te blijven blootstellen. Dat huis aan gene zij van de stadspoort is het logement. Ja; +maar niemand zal daar weten wie hij is: “Want de hagel die hem straks in het aangezicht sloeg heeft hem geheel onkenbaar gemaakt.” + + +</p> +<p>In de groote gelagkamer van het logement was de kastelein met zijn bediende druk bezig, om een aantal gasten te bedienen, +die zooeven met de groote reiswagens waren aangekomen. De meesten hadden het koud en geeuwden. + +</p> +<p>“Nog al plaatsen genomen kastelein?” vroeg een gezet heer die het erg koud scheen te hebben en daarom zijn lange pelsjas nog +aanhield. + +</p> +<p>“Dat houdt niet over menheer Baars. Van middag waren er geloof ik vier en twintig; maar, de lijst uit de sociëteitskamer is +nog dáár.—Hei Piet, ga jij die lijst eens halen.” + +</p> +<p>“Zóó, vier en twintig!” zegt de tooneeldirecteur, en bromt iets tusschen de tanden.—“Dat heb je van die kleine plaatsen,” +herneemt hij: “ze weten niet wat kunst is. Ze motten de poppenkast zien. Gisteren te Zutfen had ik het huis stampend vol!” + + +</p> +<p>“’t Kan nog bijspijkeren menheer Baars. Morgen worden de meeste plaatsen genomen; en,” vervolgt de kastelein nu zachtjes: +“voor het bericht in het Briesborger weekblaadje is gezorgd. Mijn neef de schoolmeester heeft er geen inkt aan gespaard. Je +nieuwe sujetten heeft ie in de lucht gestoken van belang. ’t Zou me niet verwonderen dat er morgen zelfs Romphuizers kwamen. +Dat volk is zoo arm dat ze geen lokaal hebben half zoo groot als het mijne. Als het morgen wat beter weer is menheer Baars, +dan....” + +</p> +<p>“Tenminste ’t moet heel wat beter worden dan den eersten keer, anders zie je me niet weerom. Laatst kon ik er zestig gulden +bij toeleggen; daar sta je geen kou en ellende voor uit.” +<a id="d0e14707"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14707">377</a>]</span></p> +<p>“Nee zeker niet;” zegt de kastelein, en dan zachtjes, nadat hij den directeur op een bericht in een der groote nieuwsbladen +heeft gewezen, met een zijdelingsch knipoogje op een man die met een jonge vrouw ginds aan een tafeltje koffie en brood zit +te nuttigen: “Als <span class="letterspaced">die</span> bijten wou, hê?” + +</p> +<p>“Trotsche kerel!” bromt de tooneeldirecteur: “Ja, als <span class="letterspaced">die</span> bijten wou!”—Eensklaps zich omwendend tikt hij den zooeven aangeduiden man op den schouder, en zegt terwijl hij hem terzijde +wenkt: + +</p> +<p>“Menheer Philippe, ’en woordje alsjeblieft? Pardon mevrouw, één oogenblik maar!” + +</p> +<p>Philippe staat op; neemt een stoel; zet dien bij het tafeltje, en zelf weder plaats nemend, zegt hij: “Ga zitten menheer Baars. +Voor mijn vrouw heb ik geen geheimen.” + +</p> +<p>“Ja maar, ik wou je even alleen spreken; ’t is een delicate vraag.” + +</p> +<p>“Daar wil ik juist dat mijn vrouw van profiteeren zal. Zulke vragen komen zelden voor.” + +</p> +<p>“Je toon menheer Philippe, tegenover je directeur is doorgaans onvriendelijk. Ik weet niet waaraan ik dat verdien.” + +</p> +<p>“Dat verdien je menheer, omdat je mijn vrouw wilt dwingen in een stuk op te treden dat <span class="letterspaced">gemeen</span> is. Maar, voor een onmogelijk wulpsch individu als Alma in <span class="letterspaced">De Glorie der Boulevards</span> zal ze niet spelen!” + +</p> +<p>“Tututu mijn beste jongen....” + +</p> +<p>“Ik ben je <span class="letterspaced">jongen</span> niet menheer Baars. Ik heet Philippe. Nog eens, mijn vrouw zal er <span class="letterspaced">niet</span> voor spelen. Neem er juffrouw Lelie voor; ze heeft toch bij uw gezelschap den naam van la Puritaine.” + +</p> +<p>“Ik meen menheer Philippe, dat ons contract....” + +</p> +<p>“Ons contract zal nageleefd worden,” valt Philippe in: “maar wanneer de directeur ons onmogelijke rollen geeft, rollen waarin +men zich ten aanschouwe van ’t publiek naakt uitkleeden of ophangen moet, dan is de acteur die ze aanneemt immoreel of krankzinnig.” + + +</p> +<p>“Je overdrijft menheer Philippe. De Alma is een coquette, een....” + +</p> +<p>“Mijn vrouw speelt die rol <span class="letterspaced">niet</span>! Dit is nu driemaal gezegd; en ik hoop genoeg.” + +</p> +<p>“We zullen zien, we zullen zien menheer! Ik meende dat het een compliment was aan de schoonheid van mevrouw Philippe, dat +ik in overeenstemming met den regisseur, haar een rol gaf waar het publiek bepaald plezier in zal hebben.” + +</p> +<p>“Dan is het publiek verachtelijk! Wie een actrice toejuicht, die zulk een rol speelt, zou ik in ’t gezicht willen slaan, ’t +Is vreemd menheer, dat je als directeur zoo weinig de roeping van het tooneel begrijpt.” + +</p> +<p>“Ja beste jong.... menheer Philippe,—wat zal ik je zeggen: we moeten dubbeltjes slaan. Enfin, we kunnen er wel zoo’n beetje +voor zorgen dat je tevreden zult zijn.—Maar <span id="d0e14763" class="corr" title="Bron: á">à</span> propos—wat ik zeggen wou, ’t was mijn plan om je appointement te verhoogen.” + +</p> +<p>“Ei!” + +</p> +<p>“Je ziet ik voorkom je, ofschoon je weer in Zutfen hebt gemerkt <a id="d0e14770"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14770">378</a>]</span>hoe allemachtig slecht de lui opkomen. Ja menheer je bent een acteur die aanmoediging verdient. Ik geef je zeshonderd gulden +meer. Ja, jawel; maar op één conditie.” + +</p> +<p>“En die is?” + +</p> +<p>“Zie, dat had ik nu juist liever onder vier oogen met je behandeld beste jon....” + +</p> +<p>“Philippe, laat <span class="letterspaced">mij</span> dan even....” zegt de jonge vrouw terwijl ze opstaat. + +</p> +<p>“Wil je liever van <span class="letterspaced">mij</span> hooren wat menheer Baars me te vragen heeft? Zooals je wilt Virginie.—Nu, wát is de zaak directeur? Als je zacht spreekt +dan zijn we hier onder vier oogen.” + +</p> +<p>“Je bent een man van karakter menheer, ja waarachtig, dat heb ik dadelijk gezegd. Zonder karakter is de kunst niemendal, zonder +karakter is een talent mij geen knip voor den neus waard.” + +</p> +<p>“De zaak menheer Baars?” + +</p> +<p>“Welnu, de zaak: een man van karakter schuilt niet achter een pseudoniem. Dat doe <span class="letterspaced">jij</span> beste jongen, ja waarachtig, jij schuilt achter een pseudoniem, dat weet je bl...... goed. Wil <span class="letterspaced">ik</span> je wat zeggen: als je je eigen naam op de affiches laat zetten, dan geef ik je zes—ziedaar dan geef ik je samen <span class="letterspaced">achthonderd</span> gulden meer.” + +</p> +<p>“Mijn naam <span class="letterspaced">is</span> Philippe.” + +</p> +<p>“Jawel juist, zooals mijn naam Leonard is, maar het <span class="letterspaced">Baars</span> erbij doet de deur toe. Je naam is <span class="letterspaced">Helmond</span>; ik weet het; ik wist het al lang. Je moet dat geen liegen heeten mijnheer!” + +</p> +<p>“Wie zegt je dat ik dat liegen heet: Liegen is laag. Ik verzoek je zoo iets niet te herhalen.” + +</p> +<p>“Maar één ding is toch zeker, óf je schaamt je je naam, óf je schaamt je je betrekking menheer Philippe. Het eerste kan niet +waar zijn, dat weet ik. U hebt evenals <span class="letterspaced">ik</span>, heel wat grootheid in de familie. Maar wat duivel, ik en een ander we komen voor onze namen uit. Ik zeg: <span class="letterspaced">Baars</span>! ’t Gezelschap van <span class="letterspaced">Baars</span> en <span class="letterspaced">Kogel</span>, wáárom niet!” + +</p> +<p>“Een geslachtsnaam is geen particulier eigendom;” antwoordt Philippe. + +</p> +<p>“Maar men is toch vrij om zijn naam te noemen waar men wil.” + +</p> +<p>“Wie zijn naam onteert, schandvlekt een heele famile.” + +</p> +<p>“Schandvlekken!” zegt Baars heftig. En dan weer kalmer: “Maar nee, ik wil geen ruzie met je maken. Je hebt je rollen met talent +gespeeld; en je vr... mevrouw Philippe, speelt lief, jawel, allerliefst. Maar als het je dan waarachtig ernst met de kunst +is, en je waarlijk helpen wilt om ons tooneel te releveeren menheer, waarom onthou je ons dan je besten steun, je <span class="letterspaced">naam</span>! Als de menschen meer en meer namen als Baars en Helmond onder de oogen krijgen—van Kogel wil ik niet spreken, diens heele +paremantatie was figurant—ik zeg, <span class="letterspaced">dán</span> zullen ze begrijpen menheer, dat we van één bloed en nieren zijn. Nu, wát zeg je: achthonderd gulden er nog bij; ’t Is geen +kleintje?” + +</p> +<p>“Nee ik moet je bedanken, menheer Baars;” zegt de jongere Helmond, <a id="d0e14846"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14846">379</a>]</span>strak voor zich heen ziende—want inderdaad, achthonderd gulden méér, ’t zou hem in staat stellen zijn lieve vrouw en zijn +kind....<span id="d0e14848" class="corr" title="Bron: ”"></span> + +</p> +<p>—Maar neen, hij herhaalt op stelligen toon: “Ik dank je. <span class="letterspaced">Ik ben en blijf Philippe.</span>” + +</p> +<p>“Achthonderd gulden!” hengelt de directeur: “Watblief, nog een benefiet voor je vrouwtje erbij; een doorloopende vrijkaart +voor je heele familie! Watblief, doe ik niet meer dan ik kan?” + +</p> +<p>Philip Helmond ziet den directeur eenige oogenblikken stilzwijgend aan.—Een vrijkaart voor zijn heele familie! Ha, kon het +anders of een sarkastische glimlach moest een oogenblik die lippen plooien? + +</p> +<p>—Een vrijkaart voor den generaal Van Barneveld!—Nu is ’t genoeg: + +</p> +<p>“Ik waardeer je goeden wil menheer Baars, maar ik moet weigeren. Wanneer alleen stukken gespeeld werden zonder <span class="letterspaced">slijk</span>; zonder acties en volzinnen die den man en vooral de vrouw verlagen, ja dan zou ik met een dwaas vooroordeel willen breken, +en door het noemen van mijn naam misschien ook anderen uit mijn stand bewegen om ons tooneel te helpen verheffen. Maar nu, +nee!”—Eensklaps opstaande, gaat hij naar zijn vrouw die, niet ver van de deur bij een kleine tafel staat, en de courant inziet, +welke er zooeven door den kastelein was neergelegd.—Ofschoon het nieuwsblad aan de schoone Virginie weinig belangstelling +inboezemt, zoo las zij toch, op het oogenblik dat Philip haar naderde, met de meeste aandacht. + +</p> +<p>“Ei, zoozeer in de politiek verdiept?” zegt de jongere Helmond. + +</p> +<p>“Philip, zie eens hier, zie....” + +</p> +<p>En hij leest; en een blos overdekt zijn gelaat. Het nieuwsblad bevatte het bericht dat Dr. A. Helmond genoemd werd als candidaat +voor de vaceerende betrekking van hoogleeraar in de medische faculteit te L..... + +</p> +<p>“Hij! hij!!” zegt Philip. En dan: “Ha, dat ontbrak er nog aan!” + +</p> +<p>Eensklaps bemerkend dat de directeur hem terzij is gekomen, herneemt hij, terwijl hij op het bericht wijst en hem streng in +de oogen ziet: + +</p> +<p>“Ha! was het daarom!” + +</p> +<p>En de directeur zeer kalm: + +</p> +<p>“Ja, welzeker; dat was tenminste een reden te meer. Dat zou waarschijnlijk wat trekken, de <span class="letterspaced">broer van den professor</span>! Zeg, wat dunkt je, zullen we er duizend van maken? Duizend meer, duizend blanke guldens boven het tegenwoordige appointement; +twee benefieten en drie plaatsen vrij voor menheer den professor....?” + +</p> +<p>“Zwijg, geen woord meer hierover!” zegt Philip met smadenden lach! “Ik veracht mijn familie; maar ik wil niet dat ze reden +zal hebben om het <span class="letterspaced">mij</span> te doen. Ik mag haar naam niet blootstellen aan de kans om in één adem met: <span class="letterspaced">De Glorie der Boulevards</span> te worden genoemd.” + +</p> +<p>“Des te beter,” zegt Baars: “als je familie zoo verachtelijk is, <a id="d0e14895"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14895">380</a>]</span>welnu dan traiter je ze ’tmeest met rondeman voor je naam uit te komen.” + +</p> +<p>Baars vergeet dat hij door het geven van dezen raad, wat al te veel laat doorschemeren dat hij met het aanbieden van de vrijkaarten, +den schijn heeft willen aannemen, alsof hij werkelijk meende dat Helmonds familie er zich niet in ’t minst aan ergeren zou +wanneer hij onder zijn waren naam ging optreden. + +</p> +<p>Helmond beschouwt den directeur met een bliksemend oog: + +</p> +<p>“Ik veracht mijn familie, ja! maar wien men veracht dien <span class="letterspaced">traitert</span> men niet; men draait hem den rug toe. Bah!”—Philip heeft de daad bij het woord gevoegd, en zijn vrouw bij de hand vattend +wil hij met haar zijn plaats gaan hernemen. + +</p> +<p>“Wie is dat? Wie staart hem op eenigen afstand van de halfgeopende deur, uit het vrij donkere voorhuis zoo onbeweeglijk aan. +Is dat.... August?—Neen, dat moet verbeelding zijn; natuurlijk; dat is.... + +</p> +<p>“Philip! ben jij ’et?” klinkt het fluisterend op bijna angstigen toon. + +</p> +<p>De jongere Helmond twijfelt niet meer. De hand van Virginie beeft in de zijne. Ook zij heeft gezien, en de stem van Philips +broeder herkend. Ja, ze weet het nu zeker; daar staat de man wiens naam men zooeven in het nieuwsblad vermeld vond, en die +voor haar man een vervloeking is geworden. Daar staat hij de broeder, van wien Philip, sinds dien morgen in de Tuinstraat, +rechtstreeks niets meer vernam; maar die—zooals men verhaalde—in afwachting van mijnheer Van Barnevelds dood, zijn praktijk +verwaarloost en de ergerlijkste schulden maakt, alleen ter wille van een ijdele vrouw, waaraan hij zich ter kwader ure verbond. + + +</p> +<p>—Ja, hij was het wel. Ook Philip is er zeker van. Een doodelijk wit overdekt zijn gelaat. Maar, nog eer dokter Helmond nu +de deur kon bereiken, heeft de jongere broeder haar dichtgedaan, en keert hij haastig met zijn vrouw naar het straks verlaten +tafeltje terug. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>De oudere Helmond—uit den fel gezweepten regen en den droevig donkeren October-avond onder een welbekend dak en in “veiligheid” +gebracht, mocht bij het staren naar dat bekend gelaat de angstige visioenen, die hem gedurig voor den geest spookten, voor +een oogenblik vergeten. + +</p> +<p>—Dat was Philip, de redder van zijn leven toen ze nog knapen waren; dat was de vurige Philip met zijn snel bruisend bloed; +maar ook de trouwe, wiens woord een onverbrekelijk zegel was. Daar stond hij, hand aan hand met de schoone vrouw, die hem +op dien morgen zoo roerend heeft gezegd: “Ons kindje slaapt!” + +</p> +<p>—Stil, stil dan, het kindje slaapt, heeft dokter Helmond onwillekeurig <span class="letterspaced">gefluisterd</span>, waarna hij—om zich te vergewissen dat hij zich niet bedroog, den geliefden broeder bij zijn naam riep. + +</p> +<p>—Maar neen, hij kon het niet zijn. Zie, de deur deed hij dicht.—Als het Philip was, dan..... + +</p> +<p>“Wilt u logeeren menheer?” zegt Piet die voor den patroon de komedielijst uit de sociëteit heeft gehaald, en weer in de gang +kwam. + +</p> +<p>“Ja logeeren. Een kamer achteraf waar niemand komt.” +<a id="d0e14931"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14931">381</a>]</span></p> +<p>“’t Is ook niet vooraan wat er open is menheer. Veel commis-voyageurs met ’t najaar, en de troep van Baars en Kogel. Ga binnen +menheer.” Piet strekt de hand naar den deurknop uit, maar voelt zich den arm weerhouden.—Neen, die heer wilde liefst niet +binnengaan, ’t Was daar zoo vol, maar er was toch iemand dien hij spreken moest, in ’t geheim; een bleek blond heer—nog jong. + + +</p> +<p>“Philippe....?” + +</p> +<p>“Ja ja, Philip; ja juist,” zegt Helmond met schitterende oogen: “maar zeg hem dat ik hem zeer in ’t geheim moet spreken. Hij +mag er niemand iets van zeggen. Niemand verstaje..... + +</p> +<p>De schenker beschouwt den gast een oogenblik met meer opmerkzaamheid, en valt dan uit: + +</p> +<p>“Sakkerloot, neem me niet kwalijk menheer, heb ik ’t plezier dokter Helmond uit Romphuizen te zien? Ik kende u warempel zoo +gauw niet.” + +</p> +<p>Helmond is op het oogenblik dat Piet hem zoo aanzag en zijn naam noemde, angstig een schrede achteruitgegaan.... O God! Als +men hem herkende. Maar hoor, hoor Goddank! + +</p> +<p>—Piet zou hem niet verklappen. Piet begreep er alles van.— Jawel, als dokter hier logeeren wil, zonder dat iemand—behalve +die één, jawel, begrepen—er iets van merkte, dan zou hij hem wel helpen. Achter de comediezaal, bij ’t koetshuis, daar was +nog een net kamertje: + +</p> +<p>“Kom maar mee dokter,” vervolgt de schenker: “ik vat de reden van uw komst wel.—’t Is menheer zijn eigen broer niewaar? Compris!—De +patroon en Baars zijn op één hand; natuurlijk! Maar ik kan me begrijpen dat ’et schandaal-maken is.—Ja ik zal wel zorgen dat +u hem ongezien te spreken krijgt; laat dat maar aan Piet uit <span class="letterspaced">De Romein</span> over.” + +</p> +<p>“Zoo, zul jij zorgen dat niemand, <span class="letterspaced">niemand</span> me ziet?” zegt Helmond; en, gedurig rechts en links turend, volgt hij den schenker die met een blaker vooruitgaat, door een +zeer lange zijgang, en eindelijk na een plaatsje te zijn overgegaan, en nogmaals een smal gangetje te hebben doorloopen, in +een kleine doch nette kamer. + +</p> +<p>’t Was gelukkig voor den armen dokter dat de kleinsteedsche hotelbediende de zaken, zooals hij dat noemde, “altijd zoo juist +in hun verband beschouwde.” Piet had het aanstonds begrepen.—heelemaal! Dokter Helmond uit Romphuizen heeft gehoord dat zijn +broer—die eigenlijk een gemeen sujet is en z’n zelvers bij Baars en Kogel verengageerd heeft—morgen hier zal meespelen. Jawel +en nu komt hij hem uit naam van de heele familie bewegen om z’n eigen toch niet te vergooien. Welzeker, de dokter zal slagen<span id="d0e14958" class="corr" title="Bron: ."></span> als ie bij z’n broer maar over de brug komt; en, Baars zal woedend zijn; maar dat kan Piet niet schelen. Piet heeft er eigenlijk +een hekel aan dat zijn patroon den troep van Baars en Kogel in de <span class="letterspaced">Romein</span> neemt. ’t Was al van ’t minste soort; en toch, al die spullen ’t gaf een behei en geherrie, waardoor ’en mensch altijd uit +zijn gewonen doen raakt. + +</p> +<p>—Enfin, geen haan zal er naar kraaien dat de dokter Van Romphuizen, <a id="d0e14965"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e14965">382</a>]</span>met zulk een doel hier is. Piet moet den directeur geen kans laten om dien Philippe door een hooger bod te winnen. Niemand +zal tusschen beiden komen, en als morgen die voorstelling fout loopt—omdat Philippe en z’n vrouw niet meespelen—dán, dan lacht +Piet in z’n vuistje, want de troep zal dan zeker hier voor het laatst geweest zijn.—Spoed nu, men wacht op de lijst. Maar +stil, eerst met een lucifer de kleine kachel aangestoken, waarin reeds wat spaanders met een vuurmaker op de bezielende vonk +hebben gewacht. Dokter scheen het zeer koud te hebben; zijn kleeren waren erg nat. De dokter was afgevallen; althans voordeelig +zag hij er niet uit,—Of dokter Helmond ook iets gebruiken zou....... een glas warmen grog!? + +</p> +<p>“Ja ja, dat is goed; maar, noem mijn naam niet; men zal toch hiernaast niet kunnen hooren....?” + +</p> +<p>“Volstrekt niet dokter; geen de minste nood<span id="d0e14971" class="corr" title="Bron: ,">.</span> Als dokter ’t verkiest dan kan hij vertrekken zoo laat en zoo vroeg als hij wil, door ’t achterdeurtje naast de concert- +en comediezaal. Dit is het zoogenaamde cachet-kamertje dokter, ’t ligt heel appart.” + +</p> +<p>Eenige oogenblikken later is Piet in de algemeene logementkamer teruggekeerd, en heeft al spoedig den heer Philippe in ’t +oor gefluisterd, dat er iemand was die hem noodzakelijk spreken moest; maar in ’t geheim; heel dood in ’t geheim. + +</p> +<p>“Ik ben niet te spreken;” heeft Philippe geantwoord. + +</p> +<p>Piet moest hem toen de duimschroeven aanzetten: + +</p> +<p>“’t Is uw eigen broeder menheer; dokter Helmond uit Romphuizen.” + +</p> +<p>“Wie zegt jou dat ik anders heet dan er op ’t affiche staat?” + +</p> +<p>“Nou!” zegt Piet, met een zeer vrijmoedigen zijdelingschen ruk van het hoofd, en laat er zachtjes op volgen: “Als u z’n eigen +broer niet waart, dan zou die goeje dokter zeker niet door zoo’n heidensch weer heelemaal uit Romphuizen komen om u te spreken. +Hij heeft iets heel gewichtigs menheer Philippe, en”.... met een knipoogje: <span id="d0e14986" class="corr" title="Niet in bron">“</span>geld als water.” + +</p> +<p>De jongere Helmond ziet den schenker aan alsof hij hem door den grond wilde boren! Die vent is hem geen antwoord waard: + +</p> +<p>“Geef papier en inkt!” zegt hij gebiedend. + +</p> +<p>Piet zet groote oogen. + +</p> +<p>“En inkt....? Asjeblief menheer.” + +</p> +<p>Helmond schrijft: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Men moest niet vergeten dat Philippe Helmond gewoon is zijn woord te houden. Hij houdt het aan een tooneeldirecteur zoowel +als aan de vrouw zijner keuze. + + +</p> +<p>“Men moest begrijpen dat men zich verachtelijk maakt met openlijk eerbied voor trouw en rechtschapenheid te veinzen, en in +’t geheim den meineed te komen aanvuren. Men moest zich schamen den steen te werpen op een onervaren kind—wier zonde het was +dat ze bouwde op een mannenwoord, terwijl men zelf in verwijfden dommel wordt meegesleurd door een Sirene. + + +</p> +<p>“Men moest zich bloedrood schamen, slechts dán van zich te doen <a id="d0e15006"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15006">383</a>]</span>hooren, wanneer men—zelfs badend in de weelde—week wordt voor een oogenblik; of, door eigenbelang gedreven, wél handen vol +gelds zou willen wegwerpen om een naam te redden voor ’t oog der wereld, maar geen stap zal teruggaan op den weg der verguizing. + + + +</p> +<p>“Dokter Helmond zal bemerken dat ik weet waarom hij mij spreken wil, en dat ik begrijp wat hij mij te vragen heeft. Hem te +woord te staan doe ik niet, Maar toch dokter, keer blijmoedig naar huis terug: Ofschoon er acteurs zijn en actrices die ik +als vrienden de hand druk, <span class="letterspaced">nobele zielen</span>—nobeler helaas, dan het eerste kind onzer moeder,—wees gerust, ik zal den naam van onzen vader niet huwen aan een kunst zoolang +ze nog den cancan in haar wapen voert.—Welaan keer met verruimden zin naar de vetpotten van een godzaligen pleegvader, en +de omarming eener welopgevoede vrouw terug. Zelfs <span class="letterspaced">zonder</span> dat men hem behoeft om te koopen zal de neef van een generaal en de broer van een hooggeleerden professor misschien, het +geheim zien te bewaren dat hij <span class="letterspaced">gemeen</span> acteur is. + + +</p> +<p>“Ik eindig.—Philip Helmond bestaat niet meer; maar de acteur Philippe, die geen broeder meer heeft, hij haat den man die al +dieper zinkt naarmate hij hooger rijst in de schatting der wereld; hij veracht den man die, misschien uit naam van een grijzen +schijnvrome, hem geld komt bieden voor ’t breken van zijn woord. + + + +</p> +<p><span class="smallcaps">PHILIPPE.</span>” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>“Lees Virginie,” zegt de jongere Helmond, en geeft haar het schrift. + +</p> +<p>De lange zwarte wimpers der actrice gingen naar beneden. Zij las. Philip bleef haar aanstaren.—Nu zij gelezen heeft zegt ze: + + +</p> +<p>“Die brief mag hem niet onder de oogen komen Philip. <span class="letterspaced">Ik</span> kon evengoed de Alma spelen, als <span class="letterspaced">jij</span> hem dien brief sturen.” + +</p> +<p>“Wat meen je?” + +</p> +<p>“Je oordeelt en veroordeelt zonder onderzoek.” + +</p> +<p>“Weet ik dan niet....?” + +</p> +<p>“Je weet lieve man, dat de dokter <span class="letterspaced">hier</span> is, en dat hij je spreken wil: maar, wàt hij te vragen heeft dat weet je <span class="letterspaced">niet</span>.” + +</p> +<p>“Maar dat spreekt immers van zelf; het heeft geen onderzoek noodig. Ik veracht den afgezant van dien generaal.—Geef me den +brief Virginie.” + +</p> +<p>“Als je hem dadelijk wilt verscheuren.... ja, maar anders nee!” + +</p> +<p>De jongere Helmond ziet zijn vrouw eenige oogenblikken met gefronste wenkbrauwen aan: + +</p> +<p>“Laat mij den brief nog eens zien Virginie.” + +</p> +<p>“Als je hem verscheuren wilt, anders <span class="smallcaps">NEE</span>!” + +</p> +<p>Na een oogenblik van inwendigen strijd zegt Philip: + +</p> +<p>“Hij zal hem <span class="letterspaced">niet</span> lezen. Geef hier.” + +</p> +<p>Zonder de geringste aarzeling reikt Virginie haar man nu den brief toe, en Philip.... nadat hij het geschrift nog eens vluchtig +heeft doorloopen, ziet haar aan met een pijnlijk zoeten glimlach, en—verscheurt den brief. + +</p> +<p>Nu roept hij den schenker: +<a id="d0e15076"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15076">384</a>]</span></p> +<p>“Breng me bij den dokter van Romphuizen. ’k Zal toch den man even spreken.” En tot zijn vrouw: “Virginie ga mee, ik breng +je dan met een naar onze kamer.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Het gesprek der jonge echtgenooten zou misschien de aandacht der aanwezigen hebben getrokken, indien niet weinige oogenblikken +te voren een reiziger ware binnengekomen, die veler belangstelling had opgewekt. In luidruchtige bewoordingen verhaalde de +man hoe hij te Romphuizen den laatsten trein was misgeloopen, en—omdat hij volstrekt vóór middernacht in Utrecht moest wezen, +er een rijtuig genomen had. Onderweg, met dat noodweer, was men echter met één armzaligen knol zóó bitter langzaam vooruit +gekomen, dat hij den kastelein nu dringend moest verzoeken om hem aanstonds van hier een ander rijtuig met een “uitgeslapen +tweespan” te geven. + +</p> +<p>Juist toen Philip en Virginie de gezelschapskamer hebben verlaten, vraagt de kastelein, nadat hij zijn bevelen voor het rijtuig +had gegeven, of er dan te Romphuizen in <span class="letterspaced">De Gouden Arend</span> geen “goed spul” meer te krijgen was. Daarop heeft de vreemde verhaald dat men in <span class="letterspaced">De Arend</span> geen rijtuig had kunnen geven, want de beide vigilantes waren uit. Er was in het stadje een heele opschudding geweest. Een +kolonel, of zoo iets, moest heel subiet overleden zijn; en een dokter die hem vermoedelijk bestolen had, zou de vlucht hebben +genomen, hij wist er het rechte niet van, maar ’t heeft hem ook niet kunnen schelen; morgen stond het toch in alle couranten. +Voor ’t oogenblik had hij maar één gedachte, namelijk de vrees van te laat in Utrecht te zullen komen. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Dokter Helmond zit in zijn afgelegen vertrekje bij de kleine kachel. Achter hem brandt een bougie op de tafel. Helmonds gelaat, +’t welk met een donkerrood is overdekt, valt daardoor weinig te zien. Zijn handen gloeien. Zijn geheele lichaam brandt. Zijn +oogen schitteren van koortsvuur. + +</p> +<p>—O God men komt!—“Wie is daar....!?” + +</p> +<p>“Hier is mijnheer Philippe;” zegt de schenker, en wil nog eens even wat hout en turf op de kachel doen.... Maar, de jongere +Helmond ziet hem aan en.... kijkt hem de deur uit. + +</p> +<p>“Je woudt me spreken. Wat is er?” zegt Philip. + +</p> +<p>August Helmond blijft in dezelfde houding bij de kachel neerzitten, en ’t klinkt op geheimzinnigen toon: + +</p> +<p>“Ben jij het Philip? Spreek zacht. Als men ons hoorde....” + +</p> +<p>“Niemand hoort ons;” antwoordt Philip, en dan terwijl hij naar de deur gaat en die eensklaps weer opendoet, zoodat hij den +luisterenden knecht er bijna mee achterover werpt; “En niemand neemt het in zijn hersens om ons te beluisteren.”—Dan de deur +weer dichtdoende vervolgt hij tot August: “Maar wat je mij te zeggen hebt, ’t zal toch taal moeten zijn die iedereen desnoods +hooren mag, of anders—zou ik je nog dieper verachten dan ik het nu doe.” + +</p> +<p>August is opgestaan. Bij het schijnsel der kaars kan Philip nu <a id="d0e15109"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15109">385</a>]</span>eerst dat gloeiend gelaat en het van koortsgloed fonkelend oog beschouwen. + +</p> +<p>De jongere Helmond doet een schrede terug. + +</p> +<p>“Ik zie het wel, je weet het; je schrikt van me niewaar?” fluistert de oudste: “Ja er kleeft bloed aan mijn handen. Daar staat +hij, zie zijn oogen puilen uit de kassen.... zie je wel Philip!—O God, en hij heeft ons vervloekt!” + +</p> +<p>“August, wát.... wát zeg je?” stottert Philip, plotseling doodsbleek geworden: “Is hij dood....? Heb jij, jij...?” + +</p> +<p>“Ja, zie je dat niet? Zie je dan niet dat ik zijn moordenaar ben!? O God! daar vliegt mijn kind op me aan. Hou tegen, hou +tegen! ’t Steekt met een mes. O Eva, Jezus! God! O! weg, weg!” + +</p> +<p>Eer de jongere Helmond zich van de ontzetting kon herstellen, die hem schier aan den grond heeft genageld, was de oudere broeder +uit de kamer gevlucht en sloeg de deur met geweld achter zich toe. + +</p> +<p>’t Was een donker portaaltje waarin de vluchteling zich nu bevond. Rechts is de smalle gang die over het plaatsje, nogmaals +door een langere gang naar het voorhuis leidt.—Neen, op dezen weg liggen de gerechtsdienaars in hinderlagen. Voort! Ter linkerzij +loopt de smalle gang op een achterdeur uit.—’t Is donker! Waar is de knop van die deur?—Wie heeft den sleutel? Wie houdt haar +gegrendeld?—O God, daar komen ze. Hoor maar, paardengetrappel.—Hoor! + +</p> +<p>Nu bonst hij op de deur. “Doe open, doe open!” + +</p> +<p>Daar wordt aan de buitenzij een grendel verschoven. De deur knarst open. + +</p> +<p>Een groote stallantaarn die nevens kartuigen aan een haak tegen den wand hangt, werpt een weifelend licht over een oude kapsjees, +een paar hooge gele wagens benevens een kar die met de boomen op den grond rust.—Ter rechterzij is het een zwarte massa, waarin +het licht slechts grillige en onbestemde figuren teekent, maar toch duidelijk genoeg twee grauwe koppen boven den nu onzichtbaren +lijkwagen doet grijnzen. Een hooi en mestlucht vervult de ruimte<span id="d0e15129" class="corr" title="Bron: ,">.</span>—Nabij de groote deur trappelen paarden. Ze zijn voor een vigilante gespannen. Een man die zooeven hielp om de tuigen te gespen, +trekt nu in allerijl een jas met drie lange mantelkragen aan; wischt zich het zweet van het voorhoofd, en trekt zich een bonten +nachtpet over de ooren. + +</p> +<p>“Hier Gerrit, geef me de zweep! Vervoerd, dát heet haasten.” + +</p> +<p>“Moet jij naar Utrecht menheer?” + +</p> +<p>“Ik ja, voort! Om Godswil voort!” + +</p> +<p>Het portier der vigilante was reeds geopend. Dokter Helmond verdwijnt in het donkere rijtuig. + +</p> +<p>“Rij maar op Jan!” roept de man die het portier met kracht weer dichtslaat: “D’r zal zeker een goeje fooi op overschieten; +er is ’en haast van geweld!” + +</p> +<p>“Vort poppetjes, vort!” zegt Jan op den bok. De paarden trekken aan. Uit het groote koetshuis van <span class="letterspaced">De Romein</span> komt de vigilante <a id="d0e15147"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15147">386</a>]</span>in de straat. Jan doet de zweep klappen. En zie de paarden zijn wakker al is het vrij donker daarbuiten; ze schieten in een +krassen draf, en verdwijnen al spoedig met het ratelend rijtuig om den hoek der Utrechtsche straat in den stormachtigen nacht. + +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Binnen de algemeene hotelkamer heerschte weinige minuten later een zeer ongewone opschudding. + +</p> +<p>’t Was onmogelijk om het rijtuig nog in te halen, ’t welk door den vreemden reiziger was besteld, doch waarmee de dokter van +Romphuizen zich uit de voeten heeft gemaakt. + +</p> +<p>Na al wat men vernam en ’t geen de schenker nu bovendien heeft moeten aan ’t licht brengen, is het zoo goed als zeker dat, +met den <span class="letterspaced">kolonel</span> die, volgens den reiziger, in Romphuizen zou vermoord zijn, de <span class="letterspaced">generaal</span> Van Barneveld was bedoeld.—Wat wisten de Romphuizers van ’t militair!—En, meer dan zeker was het ook dat zijn pleegzoon, +dokter Helmond, de schuldige moest wezen; immers Piet heeft hem onder andere zelf hooren zeggen:, Spreek zacht Philip; als +men ons hoorde!” en later heel duidelijk, ofschoon van verre, nog de woorden: “O God!”, en “moordenaar.” + +</p> +<p>De reiziger, die zulk een haast had, was woedend, maar zou in allerijl op een andere manier worden geholpen. ’t Ergste van +alles, zei de kastelein, bleef de ontzettende geschiedenis zelve, waarvan—hoe kon men onschuldig ergens inloopen—het laatste +bedrijf nu in het alom geëerde logement <span class="letterspaced">De Romein</span> was voorgevallen. + +</p> +<p>De mannen in de gelagkamer spraken luid met gefronste wenkbrauwen, en schudden het hoofd; de vrouwen luisterden, en zagen +bleek. + +</p> +<p>“’t Is de broer van Philippe. De broer van den nieuwen trotschen confrère;” zoo luidde het onder de acteurs overal. + +</p> +<p>De commis-voyageurs spitsten de ooren; en die er brieven schreven, stelden postcriptums, waarin ze de ontzettende gebeurtenis +vermeldden. + +</p> +<p>Toen August hem straks alleen liet, en hij, hevig ontsteld, hem een oogenblik later wilde opsporen om hem naar het kamertje +terug te brengen, toen spoedde hij zich naar het voorhuis, want aan een achterdeur heeft hij niet gedacht. Doch nergens mocht +hij hem vinden.—Philip wist niet dat August reeds buiten de stad was, toen hij in ’t eind ook in het koetshuis naar hem kwam +onderzoek doen. + +</p> +<p>—Was dan August Helmond—zijn <span class="letterspaced">broeder</span>, een moordenaar; de moordenaar van <span class="letterspaced">dien geliefden</span> pleegvader!? + +</p> +<p>—Wondere menschenwereld! + +</p> +<p>—De lammeren onder hen worden wolven wanneer de nood hen dringt. + +</p> +<p>—Bloeddorstige doggen leggen zichzelf aan den ketting en lijden gebrek! + +</p> +<p>—Ja, ik wist dat hij verachtelijk was, ik wist het! Maar zoo!—Ach God, zou het wel waar zijn! + +</p> +<p>“De commissaris van politie kan met mij meerijden,” zegt de <a id="d0e15194"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15194">387</a>]</span>vreemde zeer overluid tot den kastelein: “tenminste wanneer hij hier in de sociëteit is. Als hij den moordenaar snapt is zijn +fortuin gemaakt. + +</p> +<p>Tot Philip sprak men niet.—Nu is hij verdwenen.—Hij vliegt naar zijn vrouw, en zegt haar zijn plan, en wat háár te doen staat. + + +</p> +<p>Een klein kwartier later joegen twee vigilantes in den donkeren nog altijd door zware buien verdeelden voornacht, op den straatweg +tusschen Briesborg en Utrecht. + +</p> +<p>In het voorste rijtuig ligt een mensch onbewust dat er een wereld om hem heen is. + +</p> +<p>In het rijtuig dat volgt, zitten twee mannen die over gruwelijke moorden spreken, en over dokter Helmond en zijn ijdele vrouw. + + +</p> +<p>Op den bok van dat tweede rijtuig zit, naast den koetsier, een man in een glimmende regenjas. Voor een goede fooi heeft de +voerman aan dat heerschap vergund om naast hem mee te rijden. Hij spreekt geen woord; maar telkens als de reiziger die vóór +twaalven in Utrecht moet wezen, zijn stem verheft en schreeuwt om wat harder te rijden, dan zegt de man in de regenjas, dat +men ter wille van een <span class="letterspaced">mensch</span> zijn paarden toch niet doodjagen mag. De voerman geeft hem gelijk. + +</p> +<p>Omstreeks kwart voor twaalven—ongeveer een half uur later dan de eerst uit Briesborg vertrokken vigilante—rijdt de tweede +vigilante de grijze Bisschopsstad in. + +</p> +<p>Teneinde den reiziger, die zulk een haast had, geen oogenblik op te houden en aanstonds te brengen waar hij wezen moest, is +men bij het binnenrijden van de stad een geheel anderen weg ingeslagen dan dien naar het kleine logement waar men straks stallen +zou, en ’t welk de koetsier met de zweep heeft aangewezen.—De man in de regenjas is dáár—en alzoo in de nabijheid van het +logement waar het eerste rijtuig zeker reeds was aangekomen—van den bok gesprongen. + +</p> +<p>Mijnheer Hagel, de commissaris uit Briesborg, is echter in het rijtuig gebleven, om, na den vreemde op de plaats zijner bestemming +te hebben gebracht, even bij het politiebureel aan te rijden en er een paar agenten te verzoeken om eens even met hem mee +te gaan. + +</p> +<p>Toen—weinige seconden na de aankomst der tweede vigilante in Utrecht, een heer in een glimmende regenjas het kleine logement +is binnengestapt, toen heeft hij op zijn vragen, van een half slapenden schenker ten antwoord gekregen, dat er, jawel, met +het rijtuig uit Briesborg een heer was aangekomen, die onderweg zwaar ziek moet zijn geworden, want, zoo wit als een lijk +had hij in den wagen gelegen. + +</p> +<p>De juffrouw-eigenaresse van dit logement had eerst zwarigheid gemaakt om hem op te nemen, maar hij had er zoo akelig en toch +zoo goedaardig uitgezien dat zij heeft toegegeven; en nu geloofde de schenker dat er iemand naar ’t gasthuis was gegaan om +een dokter te halen, hoewel het al op slag van twaalven is. + +</p> +<p>—Hê!—Of de knecht dan niet begreep dat hij—de man in de regenjas—de dokter zelf was’? Men behoefde niet meer naar <a id="d0e15221"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15221">388</a>]</span>’t gasthuis te zenden. Hij heeft geweten dat deze heer hier komen zou. + +</p> +<p>—O, ahzoo; of dokter dan maar bliefde mee te komen? Hier beneden in het tuinkamertje was de zieke menheer. In nummer drie. + + +</p> +<p>—In de hevigste onrust staat Philip Helmond eenige oogenblikken later bij de kleine sofa, waarop de oudere broeder als wezenloos +neerligt.—Philip ziet naar de deur. Hij vergat haar te sluiten. IJlings snelt hij terug naar de deur, luistert, en draait +den sleutel om.—Maar nu, wat moet hij beginnen? Slechts door een snelle ademhaling geeft August teekenen van leven; doch, +wat Philip ook beproeft om hem te doen ontwaken en hem op de wijze zooals hij zijn plan maakte, tot een spoedige vlucht te +bewegen, neen—dat gelukt hem niet.—Kan die ongelukkige dan hier blijven terwijl binnen weinige minuten de commissaris in dit +logement het allereerst naar hem zal onderzoek doen! + +</p> +<p>“August, August! in ’s-hemelsnaam, keer toch tot je zelf. Verman je, August. Men zal je vatten. Sta op, ik ondersteun je. +’t Zijn geen twintig schreden tot buiten de deur, en dan nog een paar stappen tot om den hoek der straat. August in Godsnaam +word wakker!” + +</p> +<p>Maar ’t is vergeefs. Zijn krachten schijnen uitgeput. Een pijnlijke glimlach speelt er om zijn mond.—Doch nu, eensklaps opent +hij de oogen, en fluistert met een akelige stem: “Vergif, vergif! Pas op Eva. Voort! weg!” + +</p> +<p>“Ja waarachtig voort!” zegt Philip.—O mijn God, maar <span class="letterspaced">hoe</span> dan! en hij werpt een angstigen blik naar de deur. Immers, hij kan den ongelukkige toch niet door de gang het huis uit <span class="letterspaced">dragen</span>. Wat zou men denken als men ’t zag! Ha, wanneer die kleine glazendeur uitkwam op een tuintje, waarmee men in een achterstraat +kon komen....! In een oogwenk is Philip bij die deur. Zij is goed gesloten; hij trekt en wringt<span id="d0e15239" class="corr" title="Bron: ,">.</span> Open <span class="letterspaced">zal</span> ze, open <span class="letterspaced">moet</span> ze.—Neen neen, hij <span class="letterspaced">kan</span> niet—neen!—Ha, den pook bij de kleine kachel!—Hij luistert.—Nadert daar een rijtuig—-? Ja, o God, men komt, het is te laat!—Welnu, +met dien pook zal hij hem verdedigen; den eerste die de band naar den armen drommel durft uitsteken, dien vermorzelt hij den +kop.—Hoor het rijtuig is.... neen.... het rolt voorbij.—Goddank, hij heeft nog tijd. + +</p> +<p>Philip mag een oogenblik herademen.—Wacht, met dien pook kan hij toch die tuindeur dwingen. Fiks! krachtig!—Ha, met een weerspannig +geschrijn barst het slot vaneen.—De deur is open. Hij ziet naar buiten. Inweerwil van de duisternis bemerkt hij dat het werkelijk +een ten deele geplaveid tuintje is. Scherper ziende bespeurt hij eenig oud vaat- en mandenwerk, ’t welk naast steenkolen en +wijnflesschenhokken bijeenstaat, en door de verhagelde en afgewaaide bladeren van een kastanjeboom overdekt wordt. + +</p> +<p>—Is daar een uitgang? Hij bespeurt er geen. Wat zal hij nu beginnen! ’t Ware nóg beter in de kamer te blijven, dan August +ginds in een dier hokken of achter die manden te verbergen. Immers men zou hem er aanstonds vinden, en dan....! Philip voelt +zich eensklaps als met een ijsbad overgoten. +<a id="d0e15255"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15255">389</a>]</span></p> +<p>“Wie daar! Wat mot je?” roept een schrille stem uit een keukendeur in het tuintje uitkomende. + +</p> +<p>De jongere Helmond heeft zich geheel hersteld. Wie weet..... het geluk had hem straks in de gedaante van een halfslapenden +huisknecht gediend. + +</p> +<p>“De zieke moet lucht hebben mevrouw;” klinkt zijn antwoord: “’t Is noodig, volstrekt.” + +</p> +<p>“Ben uwe de dokter....? Ahzoo. Maar was die tuindeur dan niet gesloten? Wel lieve hemel, u deed me schrikken. M’n eerste denkbeeld +was dat ze hier inbraken. Is die passagier zoo erg, dokter?” + +</p> +<p>“Ik vrees.... dat zijn benauwdheden op een rotkoorts zullen uitloopen.” + +</p> +<p>“Maar mijn hemel, dan hou ik hem geen uur in m’n huis. Rotkoorts! God beware!” + +</p> +<p>“Zoodra ik hem zag,” herneemt de vermeende dokter snel doch schijnbaar kalm: “begreep ik dat je hem niet houden kondt.” + +</p> +<p>“Nee, nee!” schudt de dikke dame, en volgt den dokter aarzelend in de tuinkamer. + +</p> +<p>“’t Was aanstonds mijn plan om hem mee naar het gasthuis te nemen, maar ik liet toevallig mijn koetsje hier aan de achterzij +van je huis staan; en....” + +</p> +<p>Philips hart sloeg met felle slagen. Immers hij wist niet of er werkelijk een straat achter dat tuinmuurtje was; bovendien +gevoelde hij de ongerijmdheid dat hij als dokter, nog na middernacht zijn eigen rijtuig zou rijden, en zoo ja, dan niet tot +voor de deur der woning waar hij wezen moest. + +</p> +<p>“O, hierachter op ’t Singel; jawel, wat buiten den wind,” helpt de hospita: “Ik wou dat j’em d’r in hadt dokter; de ziekte +is ’em wel duidelijk aan te zien.” + +</p> +<p>“Kan ik hierachter door den tuin op het Singel komen?” vraagt Philip terwijl zijn hart nog feller bonst voor een mogelijk +<span class="letterspaced">Neen</span>! + +</p> +<p>—Maar, God zij dank: + +</p> +<p>“Welzeker;” klinkt het antwoord. En dan: “Ja dokter, als je hem meenam dat zou me een pak van het hart zijn. Morgen met de +markt dan wist ik geen raad. Verbeelje, rotkoorts in huis. Lieve hemel!” + +</p> +<p>“Als ik er je <span class="letterspaced">plezier</span> mee doe....?” zegt Philip. + +</p> +<p>—Maar dan; hoe zal hij alleen dien machteloozen mensch naar buiten krijgen? + +</p> +<p>—De juffrouw zou haar knecht roepen. + +</p> +<p>—Nee, <span class="letterspaced">nee</span>,—er was geen oogenblik tijd te verliezen,—dat moet zij niet doen. De knecht moest liever niet weten dat de juffrouw zoo’n +haast had gemaakt om een ongelukkigen zieke kwijt te raken. ’t Was niet goed voor haar naam. Och, indien zij den armen man, +die nu heel stil was, en nog wel een uur zoo zou blijven—jawel dat kon bij haar vast verzekeren—indien ze hem nu even aan +den anderen kant wilde ondersteunen, dan kon men hem gemakkelijk op ’t Singel buiten de tuindeur brengen. Die deur was immers +open.....!? + +</p> +<p>—Nee, de juffrouw moest die eerst losgrendelen. +<a id="d0e15303"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15303">390</a>]</span></p> +<p>De oogenblikken waren voor den angstig wachtenden broeder zoo vele uren. + +</p> +<p>Hij meent nu weer heel in de verte een rijtuig te hooren<span id="d0e15308" class="corr" title="Bron: ,">.</span> Ja, jawel, ’t komt nader.... + +</p> +<p>“Mevrouw, mevrouw!” roept Philip naar buiten. + +</p> +<p>“Hier ben ik dokter. De poortdeur ging wat moeielijk open.” + +</p> +<p>“Als ú hem nu aan dien kant onder den arm woudt nemen mevrouw.—Komaan Augu....—Komaan menheer; u moet je wat meegeven. We +zullen je goed en wel in ’t gasthuis brengen.—Asjeblief mevrouw. Geheel alleen zou ’t mij onmogelijk zijn.” + +</p> +<p>Het rijtuig kwam al nader en nader. + +</p> +<p>“Ja, maar rotkoorts dokter ... U moet me niet kwalijk nemen; om nu een mensch met rotkoorts aan te vatten ... nee ...” + +</p> +<p>Het rijtuig kon slechts weinige huizen meer van de woning verwijderd zijn. + +</p> +<p>“Maar hij <span class="letterspaced">heeft</span> ze nog niet. Als u weigert dan blijft hij hier. Ik heb haast.” + +</p> +<p>De dikke juffrouw aarzelt, en dan.... + +</p> +<p>Maar neen, ’t was niet noodig. De lijder staat eensklaps overeind.... O God, wat ziet hij haar aan. + +</p> +<p>“Neem dat gif weg Thom! Weg er mee!—Zes grein!—Eva, Eva, voort, voort!” + +</p> +<p>“Dat is de koorts die komt opzetten;” zegt de jongere Helmond, en vat zijn broeder onder den arm; en diens laatste woorden +herhalend, dwingt hij hem naar de zij der geopende tuindeur. + +</p> +<p>—Hoor! O goede God, het rijtuig houdt reeds stil voor de deur. Men komt.—Philip wil haastig voortgaan. + +</p> +<p>August Helmond rukt zich eensklaps los en, in de kamer terugkeerend en met angstig gebaar naar de hospita wijzend, fluistert +hij schril: “Zeg haar dat zij ons kind het mes moet afnemen, zie je niet....? Zie, dat, dát, dát moorddadige mes!” + +</p> +<p>Philip hoort gerucht in de gang; voetstappen van meer dan één persoon. + +</p> +<p>Met overspanning van krachten grijpt hij den broeder onder den arm. Zoo kalm als ’t hem mogelijk is, zegt hij: “Goeden avond +mevrouw!” en, straks de tuindeur van de buitenzij dichtwerpend, voert hij met vreeselijke gejaagdheid den ijlenden broeder +tot buiten de tuinpoort op den verlaten singel. + +</p> +<p>Ofschoon het terrein hem geheel onbekend is, toch zou Philip al spoedig bemerken dat het doel, ’t welk hij zich voorstelde, +zal bewerkt worden. Slechts weinige schreden voorbij dien muur, ziet hij links in de vaart weer de trekschuit die men straks +is voorbijgereden en waarvan de voerman heeft gezegd dat het de nachtschuit op Amsterdam was. Om twaalf uren, ruim, voer ze +af. + +</p> +<p>De groote Domklok bromt twaalf. + +</p> +<p>De hospita uit het kleine logement, niet weinig ontroerd door het gebeurde, en straks geheel van streek door hetgeen ze uit +den mond der politie zal vernemen, ze zegt in gemoede: dat die vluchteling zich werkelijk <span class="letterspaced">zóó</span> ziek heeft weten te houden dat zelfs de <a id="d0e15353"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15353">391</a>]</span>dokter er <span class="letterspaced">dupe</span> van werd en hem mee naar het gasthuis heeft genomen. Den naam heeft ze niet gevraagd; maar ’t was de dokter van ’t gasthuis. + + +</p> +<p>En terwijl nu de Briesborger commissaris vol ijver zijn nasporingen in de Utrechtsche gasthuizen begint, om echter al spoedig +andere vermoedens te koesteren—glijdt de nachtschuit op Amsterdam langs de laatste gaslantaarns en woningen buiten de stad. +Aan het roer staat de schipper, en, als hij even in de voorkajuit duikt om zijn kort eindje pijp op te steken, dan slaat hij +zijdelings een oog op de beide passagiers die—“ter wille van een vrouw die erg ziek is, zoo haastig naar Amsterdam moeten.” + + +</p> +<p>Bij het schijnsel der wiegende hanglamp kan hij hen zien, daar ginds in den hoek der kajuit; en hij twijfelt er niet aan of +het moet al een heel erg geval wezen, want, de oudste dier beide mannen is mede geheel van streek.—Zie maar, als een geest +zoo wit ligt hij achterover, en tegen den schouder van den jongste, die hem het liggen al zachter en gemakkelijker maakt, +terwijl die jongste zelf zich gedurig het zweet van de slapen wischt. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">TWEE EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Toen Eva Helmond uit haar verdooving ontwaakte, toen wist ze niet wat er met haar was voorgevallen. Ze begreep niet hoe het +kwam dat mevrouw Van Hake zoo bij haar naast de canapé zat.... + +</p> +<p>“Wat doet ú hier?” + +</p> +<p>“Ik ben gekomen om misschien van dienst te kunnen zijn lieve Eva!” + +</p> +<p>Eva strijkt zich met de hand over de oogen en dan, haastig opziende: + +</p> +<p>“Waar is August?” + +</p> +<p>“Dokter is uit, Eva; hij zal.... waarschijnlijk wel gauw terugkomen....” + +</p> +<p>“Waarschijnlijk....? Je zegt <span class="letterspaced">waarschijnlijk</span>!? En waarom lig ik dan hier; en waarom....?” Eensklaps komt ze overeind en snelt naar de deur, roepend ja bijna gillend: +“August, August! Helmond! waar ben je!?” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake komt Eva terzij: + +</p> +<p>“Als dokter <span class="letterspaced">hier</span> was Eva, dan zou hij zeggen: Kindlief je moet je kalm houden; er zijn omstandigheden....” + +</p> +<p>Eva hoort haar niet. Zij staart strak naar den grond. En dan: + +</p> +<p>“Waar is dat briefje? Ik vraag waar dat briefje is! Was er <span class="letterspaced">geen</span> briefje?—Jawel, ik weet het <span class="letterspaced">zeker.</span> Ik heb het gelezen..... ik heb....” + +</p> +<p>“Eva, hou je van Helmond?” + +</p> +<p>“Houden! Mensch, je maakt me krankzinnig.—Ik wil dat briefje <a id="d0e15403"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15403">392</a>]</span>zien. Ik wil weten.... Geef hier. Jij hebt het. Jawel, <span class="letterspaced">jawel</span>, jij hebt het!” + +</p> +<p>“Eva, in je eigen—nee, in <span class="letterspaced">dokters</span> belang bid ik je kalm te zijn.” + +</p> +<p>“Maar die brief, die brief!” roept Eva in dreigend smeekende houding: “Ik weet het maar al te goed. Ik wilde zien of hij sliep. +Hij was er niet meer, En op zijn kamer vond ik toen dat schrift.... van een krankzinnige; en zijn naam stond er onder. Ja +<span class="letterspaced">zijn</span> naam. Ik wil dien brief zien. Laat mij toch gaan; ik wil nu.... ik <span class="letterspaced">wil</span> naar boven! Hoor je dan niet!” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake haalt het geschrift te voorschijn. ’t Zou zeker—nu de eerste schok was doorstaan—het verstandigste wezen +om Eva zooveel mogelijk de waarheid in het aangezicht te doen zien, en, terwijl men haar bad om zich kalm te houden, een beroep +te doen op haar verstand en haar waarachtige liefde voor haar man: + +</p> +<p>“Hier is de brief die je zoo treffen moest Eva. Maar ik verwacht dan ook dat je je krachtig zult toonen....” + +</p> +<p>Eva hoort haar niet; zij siddert, terwijl ze nogmaals die vreemde volzinnen leest, waarin August haar schrijft dat hij haar +bedrogen heeft; dat een som—hij weet niet hoe groot—zijn schuld is; dat hij aan gene zijde van de zee duizenden menschen van +de gele koorts zal genezen en tienduizendmaal het slachtoffer ervan worden wil; dat <span class="letterspaced">zij</span>, Eva, er het brood zal kneden en doen.... + +</p> +<p>Eva kan niet verder lezen. Maar die vrouw in haar rouwkleed, wat eischt ze dat ze bedaard zal blijven! Voelt het mensch dan +niet dat deze groote kamer haar te eng is; dat zij weten wil waar die man—zooals ze zegt, in zijn ijlende koorts—is heengegaan; +waar hij toeft in dezen stormachtigen avond, terwijl de hagelsteenen met zulk een vreeselijk geweld tegen de ramen kletteren! +Begrijpt ze dan niet dat ze hem achterna wil, dewijl niemand hem beter en eerder zal vinden dan zij! Beseft ze niet dat een +vrouw rust noch duur heeft aleer.... O God, had ze zóó iets kunnen vermoeden toen ze meende dat hij slechts wat vermoeid en +overspannen naar bed ging. Eva <span class="letterspaced">wil</span>, Eva <span class="letterspaced">moet</span> naar buiten! + +</p> +<p>Het kostte mevrouw Van Hake de grootste inspanning om Eva te doen beseffen dat haar liefde-ijver nu onverstandig was. Waar +immers zou zij hem zoeken in den stormachtigen avond! Zij, in hare omstandigheden, zou ze zich wagen daarbuiten aan een tasten +in ’t blinde! Bovendien: alles wordt er gedaan om den lieven zieke zoo spoedig mogelijk in zijn huis en in ’t warme bed terug +te brengen. Wanneer dokter—’tgeen men niet voor onmogelijk hield—nog met den laatsten trein naar Amsterdam was vertrokken, +dán zelfs kon men tamelijk gerust wezen; men zou dan in den trein al spoedig bemerken dat hij ongesteld was, en bij aankomst +zeker voor hem zorgen. + +</p> +<p>Helaas, mevrouw Van Hake wist wel dat zij Eva met deze hoop misleidde, doch, haar taak was geen lichte.—Eva vloog immers gedurig +weer op van haar stoel, en wilde hem zoeken; zij <span class="letterspaced">moest</span> hem vinden; ja, wie eerder dan <span class="letterspaced">zij</span>! Neen, zij heeft het wel toegegeven <a id="d0e15448"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15448">393</a>]</span>dat zij haar ouders niet vóór den nacht verontrusten wil, immers men wist zeker dat de dokter er dezen avond niet geweest +is; maar op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>! Ja, ’t waarschijnlijkste is toch dat hij, in zijn ijlende razernij, nog eens naar <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> is gegaan.—Men heeft hem er niet gevonden, maar door de duisternis misleid, kon hij gemakkelijk van den weg zijn gedwaald. +O, misschien ligt hij nu in doodsgevaar op een dier naargeestige kronkelpaden van het erf, waar een verwaten gierigaard, nog +aan den rand van het graf, den goeden zieke durfde vervloeken, terwijl deze ten koste van eigen gezondheid hem redden en behouden +wil. + +</p> +<p>“Jawel, op de Zonsberger paden zal ik hem vinden!” barst Eva na een korte stilte weer los: “En als hij er <span class="letterspaced">niet</span> wezen mocht, dan vlieg ik naar den woekerenden trotschaard, en zal hem zeggen dat zijn lage vervloeking slechts kan terugkeeren +op zijn eigen grijs en zondig hoofd; dat hij dien goeden man heeft mishandeld door beleediging op beleediging; dat hij hem +heeft <span class="letterspaced">vermoord</span>; hem en mij, ja, hém en mij, en het kind onzer liefde.” + +</p> +<p>“Zoover is het nog niet gekomen Eva. Men zal den goeden dokter gemakkelijk vinden. Thom was hem, zooals hij bij ’t heengaan +zeide, immers reeds op ’t spoor. Dokter zal òf in de buurt wezen en gevonden worden, of—’t zij dan wat verder af—welwillend +zijn opgenomen, en waarschijnlijk toch spoedig terug zijn.” + +</p> +<p>“Waarschijnlijk! altijd <span class="letterspaced">waarschijnlijk</span>!” roept Eva: “Maar als... o God! als men hem <span class="letterspaced">niet</span> vond, wanneer hem in zijn ijlende koorts daarbuiten een onheil was overkomen! Zeg, mensch vol flegma, vol verstand en wijsheid, +zeg, is dán die gierigaard ginds, zijn moordenaar niet? En ook, is hij de oorzaak niet van den angst die mij huiveren doet +en de minuten tot eeuwigheden maakt!” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake ziet haar liefdevol aan en blijft het stilzwijgen bewaren. + +</p> +<p>“Maar spreek dan, spreek!” zegt Eva, doch op minder heftigen toon, want de liefdevolle blik der zwijgende vrouw heeft haar +zonderling getroffen. + +</p> +<p>“Ik weet het niet Eva. We willen daar nu niet naar vragen. Het eenige wat ons vervult is toch de hoop dat we den goeden dokter +spoedig zullen terugzien; en—dan zullen wij hem oppassen en verzorgen en alles doen om, met de hulp van God, zijn dierbaar +leven te behouden.” + +</p> +<p>“Ja! ja!” zegt Eva snel, en dan, na een oogenblik van stilte: “Och, waarom bleef ik niet bij hem toen hij naar bed was gegaan!” +Schreiend, doch straks weer heftig: “Maar ik wist niet dat het zoo erg was. Nee nee, ik wist het niet! Wie zal zeggen dat +<span class="letterspaced">ik</span> hem niet liefhad; wie!? ’t Is alles de schuld van dien oude, dien schijnheiligen man!” + +</p> +<p>“Eva,” zegt mevrouw Van Hake met zachte stem: “weet je wel lieve, <span class="letterspaced">wie</span> ik in deze oogenblikken het meest beschuldig?” + +</p> +<p>Eva ziet haar niet aan. + +</p> +<p>“Ik beschuldig waarlijk <span class="letterspaced">mij zelve</span> het meest.” Nu ziet Eva haar aan: +<a id="d0e15497"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15497">394</a>]</span></p> +<p>“U, ú beschuldigt....” + +</p> +<p>“Mij zelve. Ja Eva, ja!” + +</p> +<p>“Maar ik begrijp niet....?” + +</p> +<p>“Eva, ik heb in den laatsten tijd zijn weldaden aangenomen, ofschoon ik er bijna zeker van was dat hij de middelen om ze te +kunnen verleenen niet meer bezat.” + +</p> +<p>Een vuurrood vliegt over Eva’s gelaat. Zij spreekt niet, maar blijft met angstig gespannen blik mevrouw Van Hake aanstaren. + + +</p> +<p>“Ik bewoonde zijn huis,” herneemt de weduwe: “en at zijn brood, en had hem lief als een moeder, en toch ... ik deed slechts +een zwakke poging om hem terug te brengen van een weg, die ik vreezen moest dat op uw beider verderf zou uitloopen.—Lieve +Eva, als gij <span class="letterspaced">iemand</span> beschuldigt, doe het dan <span class="letterspaced">mij</span>.—De man dien ge uw vijand noemt heeft immers gewaarschuwd; misschien te krachtig gewaarschuwd, maar <span class="letterspaced">gewaarschuwd</span>!” + +</p> +<p>“Ik weet niet wat je zegt;” roept Eva, en slaat de handen voor de oogen. En dan, dan loopt zij de groote kamer op en neer, +en bijna kermend klinkt het iets later: + +</p> +<p>“Zou alles dan <span class="letterspaced">waar</span> zijn! Alles, alles!? En heeft hem <span class="letterspaced">dát</span> spooksel benauwd en verdreven!—Maar nee, nee! dat is onmogelijk!” vervolgt ze terwijl zij eensklaps voor de weduwe blijft +staan: “Heeft hij dan zelf niet door zijn daden getoond, en met zijn woorden bevestigd....” + +</p> +<p>“Eva,” valt mevrouw Van Hake in, en ziet haar onbeschrijfelijk liefdevol aan: “ja, die al te goede man toonde door zijn daden +wat de wenschen van zijn geliefde waren, en sprak de woorden die zij het liefst van hem hoorde.—Eva, ik zie het, nú voor het +eerst geloof je de <span class="letterspaced">waarheid</span>!” + +</p> +<p>—De <span class="letterspaced">waarheid</span>!?—Ach, hoe zou het mogelijk zijn dat ze nú de volle waarheid reeds geheel doorzag! + +</p> +<p>—Was dan alles een leugen; alles wat haar omgaf in den laatsten tijd? Dit huis, die meubels, de diamanten, die familiepapieren, +alles leugen, leugen! + +</p> +<p>—Maar gerechte hemel! wat zijn blinkende meubels of schitterende steenen bij den doodsangst die haar weer eensklaps overstelpt +en benauwt? O! men kan haar vrij dat alles ontnemen, ja, alles, <span class="letterspaced">alles</span>, indien hij maar terugkomt; wanneer ze maar weet dat die arme kranke niet langer omdoolt in de gure lucht; wanneer ze hem +maar aanstonds mocht sluiten in haar koesterende armen!—Zie, het pakket familiepapieren ligt daar nog op haar schrijftafel. +Nu roert ze het aan; maar neen, toch neemt ze het niet, om aan die vluchtige opwelling te voldoen en alles in ’t vuur te werpen.—Zij +luistert.... Daar buiten klonken stemmen. Ha, God! men komt, ha! + +</p> +<p>Reeds is Eva de gang ingevlogen, en heeft ze de voordeur geopend. + +</p> +<p>Met luidruchtig gepraat nadert van de Hoenderveldsche straatzijde een langzaam voortgaande menigte. Een kleine handwagen ratelt +in haar midden. + +</p> +<p>—Hoor! Een vrouwenstem klinkt luide van de hooge stoep naar beneden en tegen den snijdenden hagelwind in. +<a id="d0e15552"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15552">395</a>]</span></p> +<p>Men weet niet wat zij vraagt. + +</p> +<p>—Dokter Helmond? O nee, dien hadden ze niet, en moesten ze ook niet hebben. Dokter Helmond mocht de champagne nog in ’t hoofd +zitten, en slapen misschien in den zijden sleep van zijn vrouws japon!—Nee, ze gingen met den armen majoor, dien ze na lang +tobben uit de gracht hadden gehaald, regelrecht mee naar ’t huis van dokter Biermans.... dokter Biermans die er al dadelijk +was bijgehaald: + +</p> +<p>“Vooruit maar jongens; vooruit, eer dat ie genachtsamen zeit! Van ’en schotje <span class="letterspaced">los kruit</span>: Wie zou ’t gelooven!” + +</p> +<p>Eva weet niet wat men nog verder in ’t voorbijtrekken zegt. + +</p> +<p>Nu bevindt zij zich weer in de groote huiskamer. Een ontzettende angst doet haar als ineenkrimpen terwijl ze klappertandend +bij het vlammende vuur staat.—Haar haren, die buiten nat zijn geworden, hangen sluik langs de bleeke wangen neer. Strakker +en strakker staart ze, totdat ze eensklaps opziende half luide mompelt: + +</p> +<p>“Ik wist het, ja ik wist het! Hij heeft het mij dikwijls gezegd; en nu....” + +</p> +<p>Haar oog viel in datzelfde oogenblik weder op het pak “familiepapieren”, en, Eva grijpt het weg van de tafel, en—werpt het +in den breeden haard. + +</p> +<p>En de hoog opflikkerende vlam doet een rooden gloed spelen op het rose kleed ’t welk Eva nog in den vooravond tegen het zwarte +heeft verwisseld.—O God, het had dan toch een zwart, een rouwkleed moeten zijn! En als het vuur nog hooger opvlamt en ter +rechterzij haar schier verstorven wang met zachten gloed komt streelen, en zij, klappertandend, met saamgeperste handen murmelt: +“Ik wist het; ja mijn God, maar ik geloofde het niet!” dan, o dàn gevoelt zij eensklaps een nóg weldadiger gloed aan de zij +van het hart haar verwarmen: Een moeder was er niet om haar kind te troosten: maar toch, zie, nu rust en nu schreit en nu +snikt ze..... aan de moederlijke borst van een trouwe vriendin. + +</p> +<p>De nacht van storm en hagel die door Eva Helmond in duizend angsten is doorwaakt, moest toch in ’t einde wijken voor een kalmeren +morgen. De October-zon dook vriendelijk op uit haar valen sluier, en terwijl ze al spoedig haar kracht zou beproeven aan den +hier en ginds langs velden en wegen bijeengegrienzelden hagel, zond ze ook een zachten straal in het vertrek waar de grijze +Van Barneveld op zijn hard leger, met gesloten oogen en saamgevouwen handen neerlag. Daar ging de deur open. Zachtjes, zeer +zachtjes. + +</p> +<p>En zie, Goddank, nu gaan die oogleden open en keeren zich zijn oogen naar het licht.—En het zonnetje ’t welk door de deur +naar binnen kwam, werkte misschien nog weldadiger dan het hemellicht, ’t welk door het venster er in blijft gluren. + +</p> +<p>“Alweer Jacoba! Als je je volstrekt geen rust gunt dan zul je ziek worden. Ik had niets noodig kind!” + +</p> +<p>“Maar <span class="letterspaced">ik</span> had behoefte beste pa, om weer eens even te zien hoe het u ging, en u nog een glaasje melk te komen brengen. O, sinds de +tuinman mij gezegd heeft dat er voor die nare benauwdheden <a id="d0e15583"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15583">396</a>]</span>niets zoo goed is als melk, zal ik er u mee vervolgen totdat u weer heelemaal beter zult zijn.” + +</p> +<p>“Ei Coba, zou je denken dat <span class="letterspaced">melk</span> voor zoo’n kwaal....?” + +</p> +<p>“O ja, jawel papa, welzeker; melk moet daar heel goed voor zijn. ’t Is ook zoo natuurlijk, zoo iets van een dier. <span class="letterspaced">Melk</span> hé ja, dat vind ik nu <span class="letterspaced">erg</span> natuurlijk!” + +</p> +<p>“Och, als je ’t graag hebt lieve kind<span id="d0e15600" class="corr" title="Bron: ..,.">....</span>” Van Barneveld drinkt, en Jacoba houdt er van terzij het oog op gevestigd. + +</p> +<p>“’t Is alweer hetzelfde!” zegt Van Barneveld. + +</p> +<p>“U bedoelt....” + +</p> +<p>“De vreemde smaak.” + +</p> +<p>“Vreemd; hé, dat begrijp ik toch niet.” + +</p> +<p>“Niet Coba....? ’t Is me telkens alsof ik iets van amandelen drink.” + +</p> +<p>Jacoba heeft het glas aangenomen en proeft de laatst ingebleven droppels: + +</p> +<p>“Hé dat moet toch verbeelding zijn lieve pa. Ik proef.... nee, ik proef er niemendal van.” + +</p> +<p>“Diezelfde smaak was gisterenmiddag ook aan de....” + +</p> +<p>“Aan de rijst. O ja, dat hebt u gezegd. Maar het zal toch aan uw smaak liggen: of dat er misschien iets aan de melk is....” + + +</p> +<p>“Wat zou er aan de melk zijn Coba?” + +</p> +<p>“O, weet u wát ik denk: de koe zal buiten langs den stalmuur zijn gegaan, en daar aan de perzikbladeren hebben geknabbeld. +Dat lusten de koeien wel, nietwaar pa?” + +</p> +<p>“Doe je er suiker in Coba?” + +</p> +<p>“In de melk? O ja, een heel <span class="letterspaced">heel</span> klein beetje.” + +</p> +<p>“Zoo—dan is die suiker slecht. Er is altijd een bezinksel.” + +</p> +<p>“Och, tegenwoordig wordt alles vervalscht. Ik vrees dat er geen betere te krijgen is. Maar—die melk met een bijsmaak en wat +slechte suiker heeft u toch geen kwaad gedaan lieve beste vader. Nee, ze heeft u veel <span class="letterspaced">veel</span> beter gemaakt, niewaar?” + +</p> +<p>“Dat heeft <span class="letterspaced">God</span> gedaan Jacoba.” + +</p> +<p>“Maar God gaf ook die melk, mijn beste papa.” + +</p> +<p>“En Hij geeft mij mijn lieve kind, en....” + +</p> +<p>De grijsaard sloeg wel den arm om haar fijne middel heen, doch het gelaat wendde hij naar de zij van den muur. Zij mocht het +niet zien dat zijn oogen met tranen zijn gevuld.—Een oogenblik later richt de oude krijgsman zich in zijn bed overeind, en +zegt, terwijl de zware knevel boven zijn lippen trilt, en hij Jacoba strak maar toch met liefde beschouwt: + +</p> +<p>“Ik weet nu zelf niet Coba, of je liegen <span class="letterspaced">zonde</span> of <span class="letterspaced">deugd</span> is.” + +</p> +<p>Jacoba’s bleek gezichtje is bloedrood geworden. + +</p> +<p>“Ik weet het niet!” herhaalt de oude man. En een oogenblik later zegt hij: “Jacoba, geef mij de poeders in ’t vervolg zonder +rijst of melk. Ze hebben mij <span class="letterspaced">misschien</span> goed gedaan. Als kind heb ik eens geproefd van de medicijn die je grootmoeder moest gebruiken. Dien smaak vergat ik niet.” + + +</p> +<p>Jacoba schreide aan de borst van haar grijzen vader. + +</p> +<p>“Och lieve papa, u zoudt het goede middel anders niet hebben ingenomen, en u ziet toch dat soms een vooroordeel....” +<a id="d0e15669"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15669">397</a>]</span></p> +<p>Maar zij vervolgde niet.—Misschien was zij reeds te ver gegaan; althans er vloog een donkere wolk over haars vaders voorhoofd. + + +</p> +<p><span class="letterspaced">Vooroordeel!</span> Neen, van dien vereeuwigden geliefde heeft ze niet willen spreken; dat was voorbij.—Maar kon ze het dan nu niet wagen om +nog één enkel woord te doen hooren in ’t belang van haar dierbaren pleegbroeder? Was het dan óók geen vooroordeel om een zoon +te haten, die zich na zulk een vervloeking wreekt: door aanstonds het beste middel uit te denken ’t welk ter genezing kan +worden aangewend, zonder dat het zich voor den man, die geen medicijnen wil gebruiken, door een te hevig bitter verraadt? + +</p> +<p>“Zwijg Jacoba, niets meer over hem;” zegt Van Barneveld een oogenblik later: “Mijn kind moet mij niet willen leeren wat mijn +plicht is.” + +</p> +<p>“Beste papa, dat was mijn bedoeling niet.” + +</p> +<p>“Het had er allen schijn van Coba.—Nu, mijn kleine meisje, wees niet bang, en schrei niet langer. Wie heeft gezegd dat dokter +Helmond <span class="letterspaced">ten eenenmale</span> een verworpeling is voor God!?—Ik niet!—Zoodra hij den moed zal hebben om zijn vrouw den kanker van ons volksbestaan, die +bij haar reeds een verpestenden stank heeft, uit de borst te snijden, dan.... Maar wij spreken hierover niet meer.—Ga nu nog +wat slapen Coba. Jawel, en slaap maar gerust. Nooit <span class="letterspaced">nooit</span> wil ik hem weerzien; maar, met de helft van het onze, zal tóch, mettertijd, dokter Helmonds geneesmiddel betaald worden. +Is het nu goed klein meisje? Ga nu en slaap nog wat.” + +</p> +<p>Op het oogenblik dat Jacoba de kamer zal verlaten, hoort ze zich terugroepen. Van Barneveld ligt weder met het aangezicht +naar den muur gekeerd; doch met de hand naar Coba’s zijde tastend, herneemt hij: + +</p> +<p>“Als er soms nog iets voor dat monument mocht noodig zijn, zeg dan aan tante dat <span class="letterspaced">ik</span>....” + +</p> +<p>Jacoba zinkt eensklaps voor het ijzeren bed op hare knieën neer; vat de hand van dien grijzen vader, drukt er haar voorhoofd +in, en schreit. + +</p> +<p>—O God, ze schreit; maar toch, een oogenblik zóó zalig als <span class="letterspaced">dit</span>, ze had het nog niet beleefd. + +</p> +<p>“Bedaar, bedaar, klein onverstandig meisje. Kom, ga nu gauw wat rusten. Den ganschen nacht heb jij voor je vader gezorgd, +maar hij, niewaar mijn goed kind, <span class="letterspaced">hij</span> heeft toch ook de <span class="letterspaced">melk gedronken.</span>” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Zoodra de October-zon dien morgen de luiken en blinden binnen Romphuizen voor ’t meerendeel heeft doen openen, heerschte er +een buitengewone levendigheid op het kantoor van den Rijkstelegraaf. Het gerikketik klonk er bijna zonder ophouden. De metalen +draad naar de zij van Briesborg en Utrecht had geen oogenblik rust. + +</p> +<p>En zeker, het groote Romphuizer Hondsbosch vermoedde niet dat er door den dunnen draad die—den kronkel van den straatweg volgend, +langs zijn takken gespannen was, een aantal vragen en antwoorden vlogen, voor ’t meerendeel met betrekking tot den man <a id="d0e15716"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15716">398</a>]</span>die gisteren in den guren avond tusschen zijn stammen en struiken heeft rondgedwaald. + +</p> +<p>De beide spreeuwen die zooeven uit het boschje op den grauwen draad waren neergestreken, ze vlogen er nu eensklaps van weg. +Hadden zij ’t gevoeld dat onder hun teere pootjes de vraag van de Briesborger zijde als een bliksemstraal heenschoot: + +</p> +<p>“Is generaal Van Barneveld vergiftigd? Reeds overleden? Vermoedens op dokter Helmond?” + +</p> +<p>Natuurlijk die diertjes gevoelden het niet. Vroolijk in den zonneschijn vlogen ze stoeiend en zwenkend voort.... tot op het +dak van <span class="letterspaced">Het Roode Zoodje</span>, en trippelden daar op het verweerde riet, en gebruikten straks in den voerbak, die voor de deur stond, hun ontbijt, zóó +luchtig en opgeruimd, alsof ze ’t nu toch werkelijk vermoedden dat daarboven, door dien draad langs de palen, het antwoord +gleed: + +</p> +<p>“Generaal Van Barneveld bijzonder wel. Van vergiftiging in Romphuizen geen sprake. Zekere majoor Kartenglimp dood.—Dokter +Helmond vermoedelijk ziek.” + +</p> +<p>’t Was misgeschoten. Toen grauwe Toon straks buiten kwam en een vijftal lijsters, die juist de laatste roode bessen aan gindschen +hoek van het bosch hadden genuttigd, op den telegraafdraad hun siësta zag houden, toen heeft hij de verzoeking niet kunnen +weerstaan, en.... paf! Maar, een ondeelbaar oogenblik te voren was het vijftal den draad ontvloden.... Zou het mogelijk zijn +dat het bericht ’t welk—rapper dan hun vleugels—onder hen heenvlood hen heeft geschokt: + +</p> +<p>“Mevrouw Helmond in doodsangst; Zet onderzoek voort in haar belang.—Spoed, Spoed!” + +</p> +<p>En de dépêches, die in Romphuizen werden aangeboden en moesten bezorgd worden, gunden het personeel aan den Rijkstelegraaf +gedurende den ganschen voormiddag geen rustig oogenblik. + +</p> +<p>“Goddank menheer,” zei de besteller tot den telegrafist toen deze in den namiddag het kantoor sloot: “Goddank, dat we nu toch +weten dat ie in Amsterdam zit, en—dat het hier beperkte dagdienst is.—O ja, complement van menheer Kippelaan,” vervolgde de +man: “en of u van avond na sluiting plezier hadt om een kopje thee bij hem te komen drinken?” + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">DRIE EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK.</h2> +<p>Op het bovenportaal eener kleine woning aan den Buitenkant te Amsterdam staan twee mannen; de een staat bij de deur der kamer, +waaruit hij zooeven gekomen is; de ander op de bovenste trede der steile trap met de hand aan de leuning. +<a id="d0e15742"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15742">399</a>]</span></p> +<p>“Ik herhaal je menheer Baars, dat ik in <span class="letterspaced">geen</span> geval aan je onbillijken eisch zal voldoen;” zegt de eerste op gedempten toon. + +</p> +<p>“Onbillijk!” herhaalt de tooneeldirecteur met smadenden lach: “Denk je dan dat we ons dáármee ’t hoofd kunnen breken? ’t Zou +wat moois wezen als de een niet wou spelen omdat z’n neef ’en zinking op ’t oog had, of ’en ander omdat z’n zuster aan eksteroogen +leed!” + +</p> +<p>“Die zoutelooze aardigheden zijn ongepast. ’t Geldt hier een doodzieken broeder, die al gedurende twee dagen en nachten in +gestadige ijlkoortsen ligt, en door niemand dan mij wil geholpen zijn.” + +</p> +<p>“Ja, dat is allemaal tot je dienst, maar daar kan een directeur zich niet om bekreunen. God beware! Toen m’n eigen vader op +sterven lag, toen speelde ik ’s-avonds wel voor Thomas-Vaer in de Bruiloft van Kloris en Roosje; en toen ik m’n moeder ’s-morgens +begraven had....” + +</p> +<p>“Toen hadt je je ’s-avonds in je rol moeten ophangen!” snerpt Philip op dof schrillen toon. En dan: “Maak dat je wegkomt!” + + +</p> +<p>“Maar sakkerloot, een acteur moet....” + +</p> +<p>“Een acteur moet niet vergeten dat hij <span class="letterspaced">mensch</span> is. Ik heb nooit begrepen dat dit een eisch was dien men hem stelt. Nog eens: Zoolang ik in zorg ben over mijn broeder speel +ik <span class="letterspaced">niet</span>!” + +</p> +<p>“Haha, dat is dan die hooggeroemde <span class="letterspaced">trouw</span>!” + +</p> +<p>“Wanneer ik onwetend mijn woord gaf voor iets, dat beneden mij is, dan breek ik dat woord. Ga heen! Ik zeg u voor ’t laatst +dat ik <span class="letterspaced">niet</span> spelen zal. Ik <span class="letterspaced">kan</span> en <span class="letterspaced">wil</span> het niet.” + +</p> +<p>“Dát zullen we zien!” zegt Baars met een dreigend gebaar, en als hij nog wil voortgaan om het “onwillig sujet” op weinig kiesche +wijze aan zijn verplichting te herinneren, dan wordt de deur der ziekenkamer haastig maar behoedzaam geopend, en spreekt een +zachte stem op bewogen toon: + +</p> +<p>“Als je een afgetobden lijder een oogenblik van verademing, ja misschien een rustig <span class="letterspaced">sterven</span> gunt, doe dan wat mijn man u vraagt menheer Baars, en ga heen.” + +</p> +<p>De directeur van het reizend tooneelgezelschap is een man zonder beschaving en zelfs zonder eenig kunstgevoel. Slechts het +“slaan van dubbeltjes” is de kunst die hij liefheeft en beoefent met hart en ziel. Nochtans, toen hij na de woorden van mevrouw +Philippe, zacht pruttelend naar beneden ging, toen plooide een rimpel zijn voorhoofd. ’t Speet hem eensklaps dat hij die leugen +heeft verzonnen om hem over te halen. + +</p> +<p>Wat moest hij wel denken van iemand, die op zijns vaders sterfdag een klucht ging vertoonen? Nu ja, als het hier zóó erg gesteld +was dan.... In ’s-hemelsnaam! de Casper Lariefarie moet Lowee dan maar spelen. Men kan geen ijzer met handen breken. Iemand +die sterven ging! Enfin, dat doet men maar eens! + +</p> +<p>Zachtjes op de teenen loopend, is Philip nu met zijn vrouw in de voorkamer teruggetreden, die wel aan de vroeger door hem +bewoonde bovenkamer in de Tuinstraat herinnert, doch—ofschoon grooter en niet zoo somber—nu kleiner schijnt door het breede +ledikant ’twelk er in ’t midden geplaatst is. +<a id="d0e15795"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15795">400</a>]</span></p> +<p>“Goddank! hij slaapt,” zegt Philip, terwijl hij den doodsbleeken August, met pijnlijk gesloten lippen, schier voor het eerst +na zoo vele uren van angstig waken en tobben, naar ’t uiterlijke kalm ziet nederliggen: “Ja Virginie, hij slaapt Goddank!” +herhaalt de jongere Helmond, en geeft zijn geliefde een zoen. En dan: “Wacht, blijf jij nu even hier; ik moet het oogenblik +waarnemen om óók een zoen aan ons ventje te geven.” + +</p> +<p>Philip verlaat nu de kamer en treedt in het kleinere vertrek ernaast. ’t Is de slaapkamer der ouders van den kleinen Prits. +En ginds zit hij in zijn tafelstoel, de blonde halfjarige guit met zijn groote blauwe oogen. De althea-wortel glijdt weg uit +zijn mondje, en de rammelaar aan een blauwzijden lint valt eensklaps uit de kleine hand: Met de poezele armpjes naar den vader +uitgestrekt, kraait het jongske van pret. + +</p> +<p>—Ja ’t was ook hard! Met de reis naar Zutfen en Briesborg meegerekend, had het lieve blonde ventje zijn vader in zes dagen +zoo goed als in ’t geheel niet gezien; die vluchtige keeren in de laatste dagen telden niet mee.—Ja ja, nu zal hij den stoel +uit. Ja, nu moet hij weer eens zoo heel hoog naar boven worden getild en dan, ploef, ineens heel laag naar beneden!—Hoor hoor +hem eens kraaien vol ongeduldige blijdschap; en, wat de vader het jongske—misschien niet verstandig—alreeds zocht te leeren: +het noemen van zijns vaders voornaam, het klinkt nu mede met ongeduldig opspringen in den stoel: “Fiffie, Fiffie!” en, hij +kraait en hij springt weer. + +</p> +<p>—Neen, nu de deur maar dicht is, nu kan de zieke het niet hooren. + +</p> +<p>“Moest jij er voor lijden mijn arm klein Fribbeltje!” zegt Philip, en neemt het kind uit den stoel, en tilt hem hoog <span class="letterspaced">hoog</span> en ploft hem dan tot op den grond; en weer in de hoogte en weer naar beneden, totdat.... Philip werd eensklaps zoo duizelig.—Hij +hield den kleinen Frits goed vast, maar staakte het spel, en trok zich terug tot aan het groote ledikant.—Zóó op den rand +zittend ging het beter. Fritsje wiegde in zijns vaders armen vóór- en achterover.—De vader wist echter niet wat hij deed.—Fritsje +weet niet wat een schommel is, maar hij vond het prettig. Een beetje later is ’t hem alsof hij in zijn wiegje ligt. En de +vader—hij wist wel wat een schommel was, en meende dat hij met klein Fribbeltje erin zat. Hij hield hem <span class="letterspaced">stevig</span> vast.... maar ’t ging zóó hoog, zóó hoog, dat hij de oogen moest sluiten; en.... toen liet hij zich glijden, en.... hij weet +niet meer wat. + +</p> +<p>Uitgeput van vermoeienis naar lichaam en geest, is de jongere Helmond in slaap geduizeld; maar het kleine ventje houdt hij +toch altijd stevig vast. En Fribbeltje pinkt en dubt met de lange donkere oogwimpers, en.... slaapt dan mede—in de armen van +zijn lieven Fiffie! + +</p> +<p>Virginie Helmond had den wensch van Philip begrepen. Ach ja, nu dokter August wat rustiger is geworden, nu mocht de goede +jongen wel een oogenblik tot verademing komen.—Dien tijd kan zij waarnemen om hier in haar woonkamer de schromelijke wanorde +<a id="d0e15816"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15816">401</a>]</span>een weinig te herstellen, die er, door den toestand, waarin men zoo onverwachts geraakte, wel moest ontstaan.—’t Is onbegrijpelijk +hoe die trouwe Philip dat alles, en bijna geheel alleen, heeft beredderd.—Dat gebroken kopje op den vloer, en die groote scheur +in het ledikantgordijn, ze bewijzen genoeg dat er vreeselijke momenten zijn geweest. En dan, wat zielsangsten moet de arme +Philip hebben doorstaan! In de vaste meening dat dokter August, ten einde raad, zich aan dien ouden generaal had vergrepen, +heeft Philip schier het onmogelijke gedaan om den lijder—na hun aankomst in Amsterdam—niets slechts te verzorgen, maar hem +ook voor den blik der politie te vrijwaren. Toen eindelijk, door de tusschenkomst van den heer Woudberg, die schrikkelijke +verdenking was opgeheven, en Virginie bij haar aankomst nog mede de onwaarheid ervan heeft mogen bevestigen, toen was de blijdschap +van Philip zoo groot geweest, dat hij het bijna te kwaad had gekregen. + +</p> +<p>Het ledikant, ’twelk in allerijl van een voornamen uitdrager was ontboden, moest hier in de nette woonkamer worden opgeslagen—maar +zonder levenmaken.—Den eerste die leven maakte smeet hij de trap af! + +</p> +<p>En uit de diepe kast in de achterkamer, waarin hij den broeder met de uiterste zorg een leger gespreid en tot nu toe verborgen +had, heeft hij hem toen naar deze kamer overgebracht. Hier, <span class="letterspaced">hier</span> zou hij herstellen; hier zou Philip hem bewaken en verzorgen al moest hij er zelf hij neervallen. Hier zou hij den “armen +duivel” liefhebben totdat.... totdat hij weer heelemaal gezond vertrekken kon. + +</p> +<p>Terwijl Virginie Helmond zonder eenig geraas de orde in de kamer herstelt, blijft het rustig in het groote ouderwetsche ledikant. + + +</p> +<p>—’t Was toch zonderling; dat die voorname zwager daar nu neerlag in <span class="letterspaced">hare</span> woning, en geheel alleen overgelaten aan de zorg van den verguisden Philip en zijn verachte vrouw. + +</p> +<p>—Slaap gerust arme zieke, denkt de jeugdige echtgenoot van den vurigen Helmond, terwijl ze met de hand aan het fijnbesneden +gelaat naar de zij van het ledikant tuurt: Slaap gerust! Ik heb verplichting aan u. O! ’t geeft een zalig gevoel wanneer men +iemand die ons.... wanneer men “iemand als ú”, met zorg en liefde omringen kan. En dat gevoel heb ik leeren kennen door mijn +eenige, mijn trouwe! O God, als hij het niet zoo dikwijls herhaalde, dat er zonder mij geen geluk voor hem kon bestaan, ja, +dán zou ik misschien al gestorven zijn van smart over het lot dat hij door mij te dragen kreeg. Maar stil, was het misschien +ook voor hém een bron van stille vreugd, dat hij een arm en onervaren kind aan zich verbond, om haar een trouw te leeren die +in haar omgeving helaas, maar al te weinig gevonden wordt. + +</p> +<p>—O dokter Helmond, je wist niet wat kostelijken schat je in je broeder hebt bezeten, en dat zijn waarachtige trouw vaststaat +als een rots in zee. Maar nú dokter, nú zul je het weten, nu zul je dan ondervinden wie mijn Philip is. + +</p> +<p>Eensklaps ontstelt Virginie geweldig. In gedachten verzonken naar <a id="d0e15838"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15838">402</a>]</span>het ledikant turend, ziet ze de oogen van den lijder strak en glinsterend om den hoek der gordijn haar aanstaren. + +</p> +<p>“Wil je wat drinken dokter?” zegt Virginie, zich herstellend, maar houdt de lange zwarte wimpers toch naar den grond geslagen. + + +</p> +<p>“Neem weg! Grijp weg!” roept de zieke op angstigen toon; en nog eens met verheffing van stem: “Eva grijp weg!—Zie je niet? +Dáár! Ze willen hem levend met mij begraven!—Laat vallen die diamanten, laat los; los! Grijpt hem! O God, daar hebben ze ons +kind.... O God, en <span class="letterspaced">hij</span> heeft het niet gedaan. <span class="letterspaced">Ik</span> heb hem vergift gegeven, <span class="letterspaced">ik</span>! Zie maar, bloed, bloed!” En vreeselijk gillend: “Bloed!” + +</p> +<p>Philip is reeds toegesneld. Hij waakte al slapend. Een half uur slapens heeft toch zijn krachten verfrischt.—Weinige oogenblikken +later is hij er in geslaagd den zieke tot kalmte te brengen. Zijn Virginie geeft hij te drinken, en verzoekt haar dan zich +te verwijderen.—Hoor, ’t is nu nog treffender dan zooeven. Aanhoudend, zonder een enkel oogenblik rust, klinkt het nu uit +zijn mond: “Eva kom, Eva kom!” en altijd weder hetzelfde op dien angstig jagenden toon: “Eva kom, Eva kom!” + +</p> +<p>Maar Eva kwam niet. + +</p> +<p>Neen, reeds vier- vijfmalen was Philip naar het venster gegaan, maar telkens reed het rijtuig, ’twelk hij had hooren aankomen +voorbij. En toch, wanneer men na ’t ontvangen van het laatste telegram—dat Woudberg ter volkomene opheldering naar Romphuizen +heeft gezonden—<span class="letterspaced">aanstonds</span> vertrokken was, dan had men reeds met den sneltrein kunnen hier zijn. Maar, of een vrouw als Eva Armelo zich zoo bijzonder +zou haasten....? Althans Philip ziet alweder naar buiten, doch—Eva komt niet. + +</p> +<p>En Eva? Ach, van het oogenblik, waarin zij zekerheid bekwam dat Helmond zich te Amsterdam ten huize van haar zwager bevond, +was haar opgewonden koortsachtig drijven om te vertrekken zóó sterk geweest, dat haar oude vriendin er ternauwernood in geslaagd +was om haar een weinig tot kalmte te brengen, en te doen gevoelen dat men niets won met een paar uren vroeger per rijtuig +te vertrekken, indien men toch met geen vroegeren trein te Amsterdam kon aankomen. Toen men in ’t einde tot vertrekken gereed +was, toen heeft de kapitein Armelo God in stilte gedankt dat mama had besloten maar thuis te blijven. + +</p> +<p>De “bespottelijke” ingenomenheid van Eva met die weduwe Van Hake, ekskuseerde haar, zooals zij beweerde, om “van de partij +te zijn”.—“Neen”, heeft mama gezegd: “een moeder, die zóó met ondank wordt beloond, kan haar hart geen geweld aandoen, en +meegaan om een schoonzoon op te passen, die de heele familie bedrogen en haar kind het hoofd heeft op hol gebracht.” + +</p> +<p>Ja waarlijk, Armelo is blij geweest dat mama tot dat besluit is gekomen.—Eva verstond letterlijk geen rede tenzij die weduwe +haar bemoedigde en troostte. Ja, ja zeker, ze luisterde ook wel naar hem als hij haar courage zocht in te spreken, en haar +herinnerde hoe hij zelf na ’t jaar 40 een pil te slikken kreeg, en de ritmeester Van <a id="d0e15868"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15868">403</a>]</span>Disse hém toen getroost heeft met te wijzen op het houten been, waarmee die oude kameraad sedert 30 moest rondspringen; maar +hij wist toch al spoedig niet meer wat hij zeggen zou, en Eva werd er ook maar weinig door getroost. Nee die goede mevrouw +Van Hake was hem inderdaad een reddende engel; zij had zoo den slag.... ze was zoo bedaard; ze praatte niet <span class="letterspaced">mee</span>, en toch ook niet <span class="letterspaced">tegen</span>. Ja, ze was zoo lief voor zijn kind; en dat kind—ach, ze heeft toch zooveel goeds, en is nu wel diep te beklagen.—Wát zal +men er van zeggen!? Eigen schuld! <span class="letterspaced">Eigen schuld!?</span> Maar wie heeft er <span class="letterspaced">geen</span> schuld in de wereld? Eva was zoo jong; zooveel jonger dan hij, Armelo zelf, in den tijd toen mama.... op een kleiner schaal +jawel.... + +</p> +<p>“Stil maar Eefje-lief,” heeft hij gezegd toen men dan eindelijk in de vigilante zat, die hen naar ’t station zou brengen: +“stil lieve Eva; vergeet niet dat je een militaire-kind bent. Je moet je in den spoorwagen goedhouden. De sergeant Wagenaar +placht te zeggen....” + +</p> +<p>Maar Eva hoorde hem niet; ze stak het hoofd uit het portier en riep vol onrust: + +</p> +<p>“Vooruit dan koetsier, vooruit! of we komen te laat aan den trein!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>En Philip Helmond snelt opnieuw naar het raam. Hij heeft weer een rijtuig gehoord. Het kwam nader. Ja zie, de voerman tuurt +naar de nummers der huizen.—Philips hart klopt vol onrust. Nu is de vigilante de woning genaderd. Zij houdt stil voor de deur. +Zal zij er uitkomen? Zij! de vrouw die hij haat. Zal zij zich hier bevinden, <span class="letterspaced">hier</span>, binnen weinige seconden....! + +</p> +<p>“Eva kom, Eva kom!” klinkt het nog altijd van August’s lippen, doch nu telkens flauwer en straks nauwelijks hoorbaar. + +</p> +<p>“Ja kom dan, in Godsnaam, kom!” zegt Philip bij zich zelven, en perst de lippen opeen, en hoort gestommel op de trap, en.... +staart naar de deur, maar mist toch de kracht om die te gaan openen. + +</p> +<p>“Voorzichtig kindlief, niet zoo haastig;” zegt Armelo: “Laat mij nu voorgaan Eva; de trap is steil; en,—ik dien toch te vragen +of we hier waarlijk terecht zijn.” + +</p> +<p>Maar Eva heeft niet naar den vader geluisterd. Op een paar treden na is ze reeds boven.—Doch nu, bijna had zij naar evenwicht +verloren. De sleep van haar kleed is aan een spijker blijven haken. Met een krachtigen ruk, die een groote scheur in dien +sleep maakt, heeft ze zich aan de klem ontworsteld.—Wat, <span class="letterspaced">wát</span> geeft ze nu om japonnen met slepen! + +</p> +<p>Vreeselijk bonst haar het hart terwijl ze nu schier in hetzelfde oogenblik de hand naar gindschen deurknop uitstrekt. Zij +voelt, ze weet het, daar, dáár moet hij zijn. + +</p> +<p>Philip Helmond staat onbeweeglijk. ’t Is hem alsof hij versteend is.—Nu zal ze komen.—En, de deur ziet hij opengaan. + +</p> +<p>Met gejaagden doch onhoorbaren tred, kwam daar een vorstelijk schoone gestalte naar binnen. Nadat zij de kleine voile had +opgeslagen, heeft ze hem vluchtig aangezien; en, in hetzelfde oogenblik <a id="d0e15912"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15912">404</a>]</span>naar het ledikant wijzend, is ze ijlings zonder te spreken er heengesneld. + +</p> +<p>—En, dát is ze dan.... dat is dan de ijdele vrouw die de zijne veracht....—Maar hoor—O God, dat moet wel een steen vermurwen; +dat perst hem met geweld de tranen in ’t oog. Hoor, eensklaps zwijgt het jagend geroep van den armen lijder; een lange zucht +glijdt er van zijn lippen; de matte van koortsgloed schitterende oogen slaat hij naar haar op; ’t is alsof een glimlach zijn +doodsbleek gelaat overtrekt. En zij, uitbarstend in bitter geween, roept weder met nokkende stem: + +</p> +<p>“Ach ja, mijn August, mijn liefde, mijn alles! Hier hen ik; je Eva!” + +</p> +<p>Neen, Philip Helmond heeft aan die eerste opwelling toch geen gevolg kunnen geven. Een oogenblik was hij er bijna toe gekomen, +om haar terzij te snellen en haar de hand te drukken, vol innigen dank omdat ze gekomen is en den armen broeder dien weemoedigen +glimlach op ’t lijdend gelaat heeft getooverd. Maar, ’t was zóó beter; hij heeft het niet gedaan. De vrouw kan haar man liefhebben, +en toch verachtelijk zijn. + +</p> +<p>De jongere Helmond wordt nu afgeleid. Er waren nog twee personen naar binnen gekomen. Dat moeten haar ouders wezen. Hij spreekt +fluisterend met hen, maar, hij zal hun niet toonen dat hij medelijden heeft met hun kind. Dat kind, die dochter, veracht zijn +vrouw, <span class="letterspaced">zijn</span> schat, en daarom.... Philip staat nu weder alleen. De oude man en die dame in ’t zwart zijn naar het ledikant gegaan, en.... +Neen, het was te verwachten, de arme August herkende hen niet. Maar ook, helaas, de oogenblikkelijke kalmte, die Eva’s komst +had bewerkt, is reeds voorbijgegaan. + +</p> +<p>Op het zien van den ouden kapitein is August eensklaps overeind gerezen, en terwijl hij het hoofd terugtrekt naar de binnenzij +van het ledikant, ijlt hij weder: + +</p> +<p>“Vermoord! dood! vergift! Voor duizend, voor tienduizend gulden vergift!” en in woeste opgewondenheid gaat hij met ijlen voort, +en doet de omstanders sidderen, en Eva, marmerwit geworden, terugdeinzen en het gelaat met beide handen bedekkend jammeren: + + +</p> +<p>“O God! o groote God!” Doch, meer te spreken vermag zij niet. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Weinige minuten later ontwaakt Eva uit een korte bezwijming. Zij rust met het hoofd tegen den schouder der jonge vrouw, die +ijlings uit de andere kamer was toegeschoten. De man, dien zij bij haar binnentreden het eerst heeft gezien, stond aan haar +zij en verfrischte haar met eau-de-cologne<span id="d0e15935" class="corr" title="Bron: ,">.</span> En ofschoon ze eensklaps haar volle bewustzijn herkreeg, ze moet nu de oogen toch sluiten..... Een oogenblik later zegt ze +zacht: + +</p> +<p>“Ik dank u.... ’t Is nu voorbij.—Ik zal sterk zijn. Ach, laat mij nu met hem alleen?” + +</p> +<p>’t Sprak vanzelf dat een vermeerdering van drie personen het kleine vertrek wat al te vol deed worden. + +</p> +<p>De dokter, die den patiënt kwam bezoeken, liet zich met een paar <a id="d0e15944"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15944">405</a>]</span>woorden hierover uit. In ’t belang van den zieke waren lucht en stilte noodzakelijk. ’t Was hier wel wat klein. + +</p> +<p>Weinige oogenblikken later bevindt Virginie Helmond zich in het benedenhuis, en spreekt er met haar hospita. De hospita schudde +eerst geweldig het hoofd om aan te toonen dat de zaak niet te vinden zou zijn; maar toch, haar hart was “plooizaam” wanneer +het noodig was, en—ze zou doen wat ze kon. + +</p> +<p>Nadat Virginie, weder boven gekomen, zeer vluchtig op het portaal met Philip heeft gesproken, treden die beiden de ziekenkamer +weer in, terwijl ze nog op den drempel een snellen blik van verstandhouding wisselen. + +</p> +<p>Mevrouw van Hake, die zooeven een goedkeurend woord van den Amsterdamschen dokter over het aanwenden van een afleidend middel +heeft ontvangen, zegt nu fluisterend tot Eva: + +</p> +<p>“Niet zoo onophoudelijk schreien lieve Eva. ’t Is niet goed. Zie, hij ligt nu weer kalm.” + +</p> +<p>“Maar <span class="letterspaced">hoop</span>! Zou er <span class="letterspaced">hoop</span> wezen?” + +</p> +<p>“Waarom zou die er <span class="letterspaced">niet</span> zijn? Maar dan moet ook alles gedaan worden wat in zijn belang noodzakelijk is.” + +</p> +<p>Op dit oogenblik komen Philip en Virginie in de kamer terug. Terwijl de eerste naar Eva ziet, doch op een afstand blijft staan, +gaat Virginie naar het venster waar de kapitein Armelo reeds een geruimen tijd stond, en er gedurig eens naar buiten keek. + + +</p> +<p>Het was hem eigenlijk alsof hij droomde terwijl hij daarbeneden die gansch ontwende drukte zag, en, voor zich uit, dat breede +spiegelgladde IJ, tintelend in de zon, met al die zeil- en stoomschepen, en de af- en aanvarende roeibootjes er tusschen door. +Ja, ’t was hem alsof hij droomde. Maar telkens, en altijd weder wanneer hij uit die droomerijen ontwaakte, kwam hem de vraag +voor den geest: Is het dan háár schuld; de schuld van dat arme kind? Zie, haar <span class="letterspaced">moeder</span> is thuis gebleven, en die <span class="letterspaced">vreemde</span> is meegegaan. Haar moeder heeft bij ’t afscheid gezegd, dat zij—alles nu daargelaten—ook wel thuis blijven <span class="letterspaced">moest</span>. Mama zou in Eva’s afwezigheid toch het bestier van ’t groote huis wel dienen op zich te nemen. + +</p> +<p>—Maar—zou het dan <span class="letterspaced">moeders</span> schuld zijn alleen, en volstrekt niet de <span class="letterspaced">zijne</span>.....? + +</p> +<p>Armelo heeft het eensklaps zeer warm gekregen. Ja, hij had daar immers juist het kind weer aangezien, het lieve kind met haar +roodgeschreide oogen; en.... phu! de oude polonaise met de nauwe mouwen heeft hij toen wat losgeknoopt. Maar zie, nu de onderjas +daardoor aan ’t licht kwam, nu werd Armelo’s oog onwillekeurig naar beneden getrokken. Wát was dat!—Toen hij zich voor die +overhaaste reis naar Amsterdam heeft gekleed, toen moet mama hem—natuurlijk met den meesten spoed, de groote <span id="d0e15990" class="corr" title="Niet in bron">“</span>tiendaagsche ruzie” en de “vijf en twintigjarige” op de reeds wat kaal geworden Zondagsche jas nebben genaaid. + +</p> +<p>—Goeje hemel, dat hij daar eerder niets van gezien heeft! Is <span class="letterspaced">dit</span> nu een gelegenheid.... dit!? +<a id="d0e15998"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e15998">406</a>]</span></p> +<p>Zoo spoedig mogelijk heeft Armelo zijn pennemes uit den zak gehaald. + +</p> +<p>Geheel en al afgewend, bijna met hoofd en handen tegen het vensterglas gedrukt, tarnt hij nu die monsterdingen los. + +</p> +<p>Op het oogenblik dat de kapitein hiermee bezig was, trad Virginie op hem toe. Zoo snel hij kon deed hij nu de polonaise weer +dicht, maar kon het niet verhinderen dat de “tiendaagsche ruzie” er onderuit en voor zijn voet op den grond viel.—Dat was +hem nog eens gebeurd.—Gelukkig, zij ziet het niet. Armelo zet er haastig den voet op. + +</p> +<p>“Watblieft u mevrouw?” + +</p> +<p>Terwijl Virginie Helmond den kapitein verzoekt om—voor zoolang als hij hier zal blijven—van een der beide benedenvertrekjes +die haar hospita wil inruimen, gebruik te maken, is Eva—na een aarzeling—opgestaan, en, tot Philip genaderd, zegt ze fluisterend +met neergeslagen blik: + +</p> +<p>“Ik wilde u iets vragen. Het betreft....” + +</p> +<p>Ofschoon Philip bij deze onverwachte toespraak eensklaps zeer bleek is geworden, zoo bespeurt Eva echter zijn ontroering niet, +en, zich aanstonds herstellend, opent hij de deur van het kleinere achtervertrek en zegt: + +</p> +<p>“Ga in deze kamer mevrouw. Hij mocht ons hooren misschien.” + +</p> +<p>En daar staan ze nu tegenover elkander. Eva is zeer gejaagd. Bij haar diepe smart pijnigt haar niets zoo geweldig als de gedachte, +dat ze zich nu in de woning van dien Philip en zijn vrouw bevindt, en van hunne weldaden en hun genade afhankelijk is. Bovendien, +in den laatsten tijd zeer aan ruime vertrekken gewoon, is het haar hier onmogelijk klein en benauwd. Met den sleep van haar +kleed vult ze bijna de geheele ruimte van dit hokje. + +</p> +<p>’t Is toch alsof dat gevoel haar nog uit een andere oorzaak hindert. Eensklaps vat zij de overvloedige ruimte van haar japon +en trekt die naar boven. + +</p> +<p>“Wat wenscht u mevrouw?” zegt Philip en zijn stem klinkt ongevoelig. + +</p> +<p>—Is dat dezelfde man die haar straks met zijn hulp heeft terzij gestaan! Maar toch, dien toon kan zij nu beter verdragen: +Koudwater dient haar; hoe killer hoe liever. + +</p> +<p>“Wij zijn u tot last,” vangt ze aan terwijl ze—nog bezig met dien sleep van haar kleed—de oogen steeds naar omlaag houdt: +“Uw woning bestaat uit deze twee kamers niewaar?” + +</p> +<p>Philip geeft geen antwoord. Eva vervolgt: + +</p> +<p>“De dokter heeft gezegd dat de voorkamer, met het oog op mijn lieven zieke, wel wat klein is. ’t Zal hem kwaad doen als wij +daar gedurig tezamen zijn.... Ik wenschte.... Ik zal in het dichtstbijgelegen logement een paar ruime kamers bestellen, en +dan....” + +</p> +<p>Eva zwijgt.—Philip zwijgt mede; doch, na eenige oogenblikken van stilte ziet hij haar met gefronste wenkbrauwen aan, en herhaalt +op vragenden toon hare laatste woorden: “En dan....?” + +</p> +<p>“Dan wilde ik Helmond erheen laten brengen,” herneemt Eva: <a id="d0e16033"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16033">407</a>]</span>“tenminste wanneer de dokter het goedvindt. Natuurlijk met alle voorzorg; in een welgesloten rijtuig. En....” + +</p> +<p>Eva zwijgt weder. + +</p> +<p>“En....?” herhaalt Philip. + +</p> +<p>“Ja, en ik zou u dan hartelijk.... willen.... dankzeggen, voor...” + +</p> +<p>“Voor....?” vraagt Philip even koud. + +</p> +<p>“Voor alles wat u deedt in ’t belang van mijn lieven man; en u verzoeken....” + +</p> +<p>Droefheid en verlegenheid werken samen tot het te voorschijn roepen der tranen die Eva weer snikkende schreit. Philip komt +haar een schrede nader: + +</p> +<p>“Mevrouw,” zegt hij zeer bedaard: “op dit oogenblik treffen uw tranen mij minder dan ik wenschen zou. Vergeef mij, ik kan +niet altijd zwijgen, ’t is mijn gebrek. Maar ’t was toch mijn plan niet u hard te vallen. Tegen uw wil en tegen den mijne +kwaamt u in deze woning. Geloof me, ik zal de wetten der gastvrijheid—en nú vooral—geen oogenblik schenden. Er is voor gezorgd +dat uw vader en de doktersweduwe met u in deze woning kunnen blijven zoolang als zij ’t verkiezen. Voor wie bij August moet +waken zal mede op de voorkamer een bed worden gespreid. Niet meer dan één of twee personen tegelijk behoeven bij den zieke +te zijn. Ik vrees geen oogenblik dat een verblijf hem hier, op die wijze, nadeelig zou kunnen worden. De lucht is hier frisch +aan het IJ.—Ik bid u laat mij uitspreken: Mijn vrouw en ik, we beschouwen u van dit oogenblik afaan als meesteresse in die +voorkamer, dáár. Wat u noodig hebt ’t zal er wezen. Ik ben een zeer rijk man op dit oogenblik mevrouw. Maar,” vervolgt hij +zacht doch met klem: “tenzij de <span class="letterspaced">dokter</span> gebood dat August in ’t belang zijner herstelling naar elders moest vervoerd worden—’tgeen ik voor onmogelijk houd—zal ik +niet toestaan dat hij ergens anders dan in deze woning herstelt of.... sterft. Ik herhaal u, <span class="letterspaced">dat zal ik niet toestaan</span>. Misschien kent u beter dan ik de oorzaken mevrouw, die hem een <span class="letterspaced">rijke</span> woning deden ontvluchten.” + +</p> +<p>Eva sidderde.—Moest zij zoo iets hooren, zoo iets van hem! Waar is haar vader; waar blijven ze dan om haar te beschermen! +O, nu hij haar hier <span class="letterspaced">alleen</span> heeft, nu durft de man, die haar straks voor ’t oog van anderen zoo liefdevol bijstond, haar wel waarheden zeggen die.... +Hoe! Eva beeft nog sterker.—Heeft hij haar <span class="letterspaced">waarheden</span> gezegd!? O God! Haar ontroering zal ze nu toch verbergen. Moet ze het dan hooren, van die lippen, dat ze zelve.... Neen, +hoor: + +</p> +<p>“Maar naar die oorzaken vraag ik niet. Ik wilde u slechts zeggen, dat ik August op mijn weg heb ontmoet. Van zijn onschuld +was ik niet overtuigd. ’t Sprak vanzelf dat ik hem in bescherming nam, en een eed zwoer dat men den armen zieke <span class="letterspaced">niet</span> vatten zou. Ha, daar was een middel!” vervolgt Philip, en zijn oogen glinsteren ofschoon hij dat middel niet noemt. Goddank, +’t was onnoodig geweest zich inplaats van zijn broeder, den vluchteling te noemen: “Maar noodig was ’t wèl dat ik hem hier +bracht: Zijn eenige “trouwe vriend” kon hem niet opnemen. ’t Was om de “lieve kleinen” zei <a id="d0e16071"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16071">408</a>]</span>Woudbergs vrouw; men vreesde voor een epidemische ziekte.—Nú is hij hier: ’t zal u vrijstaan mevrouw, te blijven of te vertrekken +naar goedvinden; maar, ik zeg ’t u nóg eens: hier zal hij beter worden of—sterven!—En, als er niemand mocht zijn om hem te +verzorgen, al moest het ook weken en maanden lang duren”—Philips stem bekwam eensklaps iets trillends, iets onbeschrijfelijk +roerends: “dan, zie,—dan zouden wij hem toch terzij blijven, <span class="letterspaced">mijn vrouw</span> en <span class="letterspaced">ik</span>; en aan niets, nee, zoo waarachtig als hier een hart klopt, aan niets zou het hem ontbreken, al moest het laatste stuk uit +ons huis, ja, al moest de wieg waar ons kind in slaapt, er voor verkocht worden.” + +</p> +<p>—O God, die tranen in dat oog.... Eva weerstaat ze niet. + +</p> +<p>“Philip!” zegt ze en grijpt de hand van dien vurigen man; en weder: “Philip!” + +</p> +<p>En hij?—O, dat klinkt als muziek.—Maar neen, dat heeft hij niet bedoeld; niet gewild; en.... Ha, gelukkig, een zachte kreet +van den ontwakenden kleine geeft hem het recht om snel zijn hand uit die van Eva terug te trekken. Nu spoedt hij zich voort +naar de wieg. Zie, het wakker geworden jongske, met zijn frissche koontjes door den slaap gekleurd, het lacht en kraait zijn +lieven vader weer toe. + +</p> +<p>“Sust sust Fritsje, stil! geen leven maken mijn kleine man!” zegt Philip, en neemt het blondkopje uit de wieg, dien lieven +kleinen mol! En als hij nu zijn lippen op die lachende koontjes drukt, dan strekt het kind de kleine poezele handjes naar +Eva uit, en wiegt onrustig met het lijfje naar die zij; en ziet haar aan met zijn lokkende blauwe kijkers. + +</p> +<p>—O welk een engelachtig kind! Zie, zie, hoe het haar toelacht. Met een snelle beweging wischt Eva zich de tranen af; en—als +ze het kind, dat zich al meer en meer naar haar vooroverbuigt en bijna het evenwicht zou verliezen, nu met de beide handen +heeft opgevangen, dan zegt ze zacht: + +</p> +<p>“Dat is je zoontje, niewaar Philip?” + +</p> +<p>“Ja,” klinkt het op zonderlingen toon: “<span class="letterspaced">en het kindje van Virginie</span>.” + +</p> +<p>Terwijl Eva het jongske zoent, heft ze haar schoone oogen tot den broeder op, en dan.... dan wil ze iets vragen.... + +</p> +<p>Maar ’t was niet noodig. Terwijl het in de voorkamer rustig bleef, scheen de moeder te hebben gevoeld dat haar kind was ontwaakt. + + +</p> +<p>Virginie kwam zachtjes den hoek der deur om, in het achtervertrek. Ze zag haar Fritsje in Eva’s armen. En: + +</p> +<p>“Virginie.... zuster!” zegt Eva met bevende stem. Meer zeide ze niet. Maar ’t was genoeg. + +</p> +<p>En, als het spartelende jongske een oogenblik later op den arm der moeder zijn Fiffie, Fiffie! roept, dan heeft Eva den strijd +gestreden. Ze had op de bleeke wang dier moeder een zoen gedrukt, een zoen van dankbare liefde. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>’t Was nu omstreeks een half jaar geleden. Aan Philips eisch <a id="d0e16110"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16110">409</a>]</span>was voldaan: August had <span class="letterspaced">zijn vrouw geroepen</span> en—hun jongske heeft <span class="letterspaced">nú</span> niet <span class="letterspaced">geslapen</span>. + + + + +</p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="label">VIER EN VEERTIGTSE HOOFDSTUK<span id="d0e16124" class="corr" title="Bron: ,">.</span></h2> +<p>Slechts voor weinige oogenblikken mocht een weldadig gevoel Eva’s borst doorstroomen. Droeve hulpkreten klonken er weer uit +de aangrenzende kamer. Eva’s hoop, straks door Helmonds kalmer neerliggen gewekt, en de zoete gewaarwording der overwinning +die zij op zich zelve behaalde, ze waren eensklaps vergeten. + +</p> +<p>Het innigst medelijden met dien lijder moest nu wel het ongevoeligste hart vervullen.—Eva was radeloos.—’t Werd onmogelijk +dat zij langer in de ziekenkamer bleef. Slechts mannenkrachten waren instaat om den armen zieke te beteugelen. Zijn ijlende +waanzin uitte zich het allermeest door het denkbeeldig beschermen van een kind tegen duizenden moordenaars, die het van een +schaap wilden wegtronen, hem lokkend met gansche snoeren van diamant; en dan weder, zoo mogelijk nog sterker, door in doodsangst +te willen ontvluchten aan de handen van bloeddorstige beulen die hem aangrijnsden omdat—zie maar, omdat daar het lijk lag +van den generaal, den pleegvader, door hem vergiftigd, door hem vermoord. + +</p> +<p>De dokter, die tegen den avond nog eens terugkwam, heeft het niet tegengesproken dat het misschien weldadig op den patiënt +zou kunnen werken, indien mijnheer Van Barneveld zich spoedig aan hem kon vertoonen: + +</p> +<p>“Ja zeker mevrouw, toen hij ú zag, toen werd hij óók kalmer. Welzeker!” + +</p> +<p>“Indien ik dan aanstonds schreef?” + +</p> +<p>“Ja, dat zou niet kwaad zijn.—Van harte ’t beste! Tot morgen. Als ik van nacht soms noodig mocht zijn dan....” + +</p> +<p>“O God, dokter, u vreest toch niet....? Nee! mijn beste Helmond zal immers beter worden?” + +</p> +<p>“We zullen doen wat we kunnen mevrouw. Zoolang er geen zekerheid voor een droevig einde is, geven we de hoop niet verloren. +In uw beider belang moet ik u echter bepaald ontraden om vooreerst weer bij hem te gaan. Wanneer hij morgen rustiger is.... +Ja, dán, welzeker!” + +</p> +<p>—O, is er een vreeselijker toestand te bedenken!? Hier in het benedenhuis, in een benauwd en somber vertrekje, hier moet ze +werkeloos toeven en verteren van angst, terwijl daarboven een aangebeden man door anderen wordt geholpen.... Eva vliegt overeind. + + +</p> +<p>“Lieve kind, blijf toch wat kalm,” zegt mevrouw van Hake: “Papa is immers óók boven. En hoor maar.... ’t is nu weer rustig.” + + +</p> +<p>“Maar hier, hier is de onrust onbeschrijfelijk!” roept Eva, en drukt <a id="d0e16148"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16148">410</a>]</span>de hand met geweld op de borst. “O God, <span class="letterspaced">als</span> hij stierf.... ik zou krankzinnig worden, want.... Maar nee, <span class="letterspaced">ik</span> heb het niet gedaan. Nee, nee!” klaagt en schreit ze voort: “nee, ik heb hem zoo lief, zoo waarachtig lief.—Die vrek is de +hoofdschuldige. En hij moet hier komen; hij <span class="letterspaced">zal</span>! O schrijf hem, lieve engelachtige vrouw; schrijf hem dat August zal sterven als hij niet <span class="letterspaced">aanstonds</span> hier komt. Nee ik, <span class="letterspaced">ik</span> kan het niet.” + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake is tot schrijven bereid.—Maar dan—zou een brief er niet te laat komen, en zal die gestrenge man gevolg geven +aan het dringend verzoek indien Eva het niet zelve vraagt? + +</p> +<p>—Ja zeker, de brief zal te laat komen, meent Eva, en, waar is het ook, indien zij ’t niet zelve vraagt dan zal hij spotten +met haar droefheid en angst.—In Godsnaam! Als zij dan kruipen moet, dan zal zij ’t nú doen ter wille van dien eenigen vriend!—’t +Zal een telegram zijn,—Goed, zij schrijft met trillende hand: + +</p> +<p>“Generaal!” + +</p> +<p>—Neen, dat kan niet blijven. Weder schrijft ze: + +</p> +<p>“De pleegvader van dokter Helmond wordt dringend verzocht...” + +</p> +<p>—Neen, alweder neen! Zóó weigert hij.—Opnieuw: + +</p> +<p>“Geachte oom!”—O welk een leugen! “Indien gij nog eenig gevoel voor uw pleegkind hebt....” + +</p> +<p>—Maar is zij dan krankzinnig! Al ware die stijl geschikt voor een telegram, op dien toon zal zij hem zeker niet bewegen om +in allerijl naar hier te komen. + +</p> +<p>Eva staart voor zich heen. En, ’t is haar eensklaps alsof ze den grijsaard dáár zag. Zij spreekt hem aan; zij verzoekt hem +dringend dat hij August zal gaan zien en tot kalmte brengen.—Hij weigert.— “Lieve oom!”—Hij schudt met dat grijze.... toch +wel eerwaardige hoofd.—“Oom, beste oom, ik bid, ik smeek u!”—Hij ziet haar aan, maar zwijgt.—“Lieve oom.... ik heb schuld; +ja wij zullen terugkeeren van dien weg.... beste oom, maar om Godswil.... ga dan ook mee?” + +</p> +<p>—Zie, nu wenkt hij haar toe. + +</p> +<p>Eva drukt vluchtig de hand voor de oogen. Een oogenblik later schrijft ze opnieuw. Eerst het adres, en dan: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Beste oom. In bitteren zielsangst smeek ik u, kom Helmond <span class="letterspaced">aanstonds</span> zien. Hij roept u. Hij zal sterven indien u wegblijft. Eeuwig dankbaar zal u zijn uw + + + +</p> +<p>Amsterdam, Buitenkant 103. <span class="smallcaps">Eva Helmond</span>, + + +</p> +<p><span class="smallcaps">Armelo</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Het telegram werd verzonden. + +</p> +<p>En—er volgde een lange en droevige nacht. +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Des anderendaags tegen den namiddag, bevonden zich onder de aangekomen reizigers met den sneltrein uit Utrecht, een deftig +oud heer benevens een tengere jonge dame. Een oude knecht in eenvoudige livrei, met een valies in de hand, is hen reeds vooruitgegaan, +<a id="d0e16211"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16211">411</a>]</span>en helpt straks met de meeste zorgvuldigheid den grijsaard en diens bleeke dochter in de vigilante, welke hij spoedig als +de beste heeft uitgezocht. + +</p> +<p>“Naar de Keizerskroon Willem;” beveelt de oude heer. + +</p> +<p>“Best generaal;” zegt Willem, en slaat even aan, alvorens hij zich naast den huurkoetsier op den bok zet. + +</p> +<p>“Niet zoo hard rijden;” zegt Willem tot den voerman: “De generaal is niet al te wel, en hard rijden op de steenen zou hem +kwaad kunnen doen.” + +</p> +<p>“Zoo, is dat een generaal?” zegt de aangesprokene: “Ik dacht wel dat het een hooge van ’t volk was. Nou hier in Amsterdam +malen we daar weinig om.” + +</p> +<p>Willem zweeg, maar op gevaar af van een “standje” met dien huurkoetsier te krijgen, greep hij als man van ’t vak, naar de +leidsels, want, dat vreeselijk gehots op die keien ’t moest den generaal zeer zeker hinderen. + +</p> +<p>Ja, Van Barneveld was inderdaad zeer vermoeid toen hij aankwam. ’t Was volstrekt noodzakelijk dat hij eerst in ’t logement +een half uurtje uitrustte. + +</p> +<p>De eerste vraag van Jacoba aan den opperschenker in het logement, was, om haar aanstonds een kopje en wat melk te bezorgen. +Nog met haar handschoenen aan, maakte ze voor den lieven vader weer een van de poeders klaar die den zieke zoo heilzaam zijn +geweest; en—in geen geval zou ze het anders doen dan dokter August Helmond had voorgeschreven. + +</p> +<p>“Over een half uur de vigilante;” beval Van Barneveld: “Buitenkant, nummer honderddrie.” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Aan dien Buitenkant Nº. 103 stond het dokterskoetsje voor de deur. De dokter sprak in een der benedenkamertjes nog even met +mevrouw van Hake. ’t Was heel goed dat mevrouw Helmond nu maar boven bij hem was. Neen, kwaad kon het volstrekt niet; och +nee.—Over een paar uren hoopte hij nog even aan te rijden, want..... + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake vernam verder de laatste woorden in de gang, en zag daarna het koetsje wegrijden. + +</p> +<p>O welk een onbeschrijfelijk zalig oogenblik is het geweest, toen die schrikkelijke nacht was voorbijgegaan en de afgetobde +lijder, na eenige uren van rust, de oogen heeft geopend, en kalm en zacht heeft gevraagd; + +</p> +<p>“Is Eva niet hier?” + +</p> +<p>—Ach, wáár zou ze nu anders wezen! Ja ja, hier was ze: + +</p> +<p>“August! eeuwig dierbare, lieve August! Och je kent me dan weer?” + +</p> +<p>“Ja, ja juist, ik wist wel dat je komen zoudt.”—Hij ziet haar aan: “Goddank dat je er bent mijn lieve.—Ik ben erg ziek Eva; +heel ziek.” + +</p> +<p>“Ja mijn beste, maar nu ben je beter.” +<a id="d0e16247"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16247">412</a>]</span></p> +<p>“Beter?—Toch niet <span class="letterspaced">heelemaal</span> beter Eva. Ik voel.... Luister eens.... Hier.... Geef me die hand.... Zoo.... Wacht even.... ’k Ben moe.... heel moe....” + + +</p> +<p>“Lieve beste August, als het je vermoeit, spreek dan niet; word dan eerst weer sterk en gezond.” + +</p> +<p>“Ja, maar dan zou het te laat kunnen zijn;” zegt Helmond weder na een korte pauze en nu op zeer duidelijken toon: “Zoo, ja +met die lieve hand op mijn hoofd dat is goed.—Eva, zeg, zijn wij alleen? Is daar nog iemand?” + +</p> +<p>“Ja beste, hier is papa; en Philip is daar ook. Je trouwe brave Philip die je in zijn woning verzorgt.” + +</p> +<p>“Ik weet het; ik heb dat alles gehoord.—Goeje jongen! Onverdiend!”—Hij roept luider: “Philip!” + +</p> +<p>De jongere Helmond staat nu bij het ledikant. ’t Is hem onmogelijk om een woord te spreken, nu hij de trillende broederhand +vat die hem werd toegestoken, terwijl die afgetobde blauwe oogen hem zoo onverklaarbaar gevoelvol aanstaren. + +</p> +<p>“Papa ook;” herneemt August: “Brave man! Hier blijven allebei Mevrouw Van Hake....—<span class="letterspaced">Virginie</span>!” zegt hij weer luider. + +</p> +<p>“Och Philip, roep je vrouw; hij wil haar zien;” zegt Eva snel:—O hoe helder spreekt hij nu. “Lieve eenige August!—Goddank, +Goddank dat alles voorbij is!” + +</p> +<p>Een oogenblik bleef het stil. + +</p> +<p>“Ja, alles is voorbij....” herneemt Helmond, en vervolgt, somtijds zwakker doch ook telkens weer met heldere stem: “Voorbij!.....’t +Was een korte dag. De morgen was wel schoon, maar de avond is vroeg gevallen; een leelijke mist had den dag verdonkerd....” + + +</p> +<p>“Het ijlen begint weer;” fluistert Armelo bijna onhoorbaar tot mevrouw Van Hake; “Dan moet Eva weg. Volstrekt!” + +</p> +<p>“Ja Eva, ja, mijn zwakheid heeft dien korten dag in een mist gehuld....” + +</p> +<p>“August, mijn lieve August, spreek daar niet van.” + +</p> +<p>Helmond slaat vluchtig de oogen tot haar op: + +</p> +<p>“Ik heb vreeselijke droomen gehad Eva.” + +</p> +<p>“Och, die zijn nu voorbij,” zegt Eva weder, en zoent hem op de ingevallen wang. + +</p> +<p>“Zóó, dat wilde ik juist vragen,” herneemt de zieke zeer luid: “een <span class="letterspaced">zoen</span>! Ik wist wel dat je hem geven zoudt, mijn <span class="letterspaced">mooi lief kind</span>, mijn <span class="letterspaced">nachtegaal</span>!” + +</p> +<p>Eva blijft hem zoenen met vuur, totdat de stem eener zorgvolle, vriendin haar in ’t oor fluistert: + +</p> +<p>“Spaar hem. ’t Is niet goed lieve Eva!” + +</p> +<p>“Laat haar, brave vrouw;” zegt Helmond weder, en heeft nu de oogen der doktersweduwe ontmoet: “Zij wil het doen voor u allen: +mij mijn schuld vergeven.” En dan nog luider: “Ja, <span class="letterspaced">mijn schuld mij vergeven, mijn zondige zwakheid, mijn ellendige zwakheid</span>!” + +</p> +<p>Het moede hoofd viel terzij. Zóó kon hij niet voortgaan, maar toch vernam men nog met bijna onhoorbare klanken: “Als een <a id="d0e16308"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16308">413</a>]</span>kind grijpt naar de vlam eener kaars, dan.... weerhoudt men dat kind....” + +</p> +<p>’t Gaf Eva na de oogenblikken van stille blijdschap over die merkbare beterschap—waardoor ze als ’t ware in den zoeten dommel +van ’t verleden was teruggevoerd—een vreeselijken schok toen Helmonds laatste, misschien alleen voor haar verstaanbare woorden, +haar zoo ontzettend diep in de ziel zijn gedrongen. + +</p> +<p>—Nu weet zij het weer; ja, alles ineens: + +</p> +<p>—Door háár, door háár alleen, is die brave goede man al dieper en dieper gezonken. + +</p> +<p>—Door hare schuld, o God, was er in zijn reine ziel waarschijnlijk voor een oogenblik—een <span class="letterspaced">ondeelbaar</span> oogenblik—de <span class="letterspaced">gedachte</span> opgerezen dat het geneesmiddel voor den grijzen pleegvader in een grooter hoeveelheid toegediend, het middel ter uitredding +in den nijpenden geldnood zou kunnen worden.—Ja, Eva weet het nu alles: Wat zij niet zelve heeft begrepen, dat heeft die trouwe +vriendin haar op ’t zachtst en ’t liefderijkst doen gevoelen. + +</p> +<p>“Och August!” barst Eva nu bitter schreiende los: “Moet ik, <span class="letterspaced">ik</span> vergeven, ik, ongevoelig ijdel schepsel, <span class="letterspaced">ik</span>!” Zij verbergt haar schoon gelaat in de beide handen, en dan, voorover vallend op zijn kussen, schreit ze nokkend voort: +“<span class="letterspaced">Ik</span> ben schuldig, <span class="letterspaced">ik</span> heel alleen. O wát geef ik om <span class="letterspaced">alle</span> schatten ter wereld als <span class="letterspaced">hij</span> maar leeft. Och goede God!” + +</p> +<p>De oudere Helmond heeft het hoofd weer naar Eva’s zij gewend: hij doet een poging om zijn hand op haar hoofd te leggen. + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake ziet het, en is hem behulpzaam. Hij dankt haar met dat moede goedaardige oog. De weduwe verwijdert zich van +het ledikant, ’t Kon iemand te machtig worden. Helaas! zij weet dat er maar zeer weinig hoop op beterschap is. + +</p> +<p>“Eva niet schreien;” herneemt nu Helmond. En na een oogenblik stilte: “Wij hebben elkander te zwak.... maar toch zeer liefgehad, +Eva.... <span class="letterspaced">zeer</span>! En, nu zullen wij scheiden lieve kind.” + +</p> +<p>’t Was dokter Helmond aan te zien dat hij zich nog in deze laatste ure beheerschen kon. Hij heeft Eva de naderende scheiding +zelf willen aankondigen. Hij had zich voorbereid op de uitwerking van dien vreeselijken schok. Het moest zoo wezen, in aller +belang. + +</p> +<p>En, na een akeligen wanhoopskreet van Eva, en een uitbarsting van haar hevig beangst gemoed, terwijl ze schier in vertwijfeling +God en menschen om redding smeekt voor hem die haar zoo lief is, slaat Helmond met alle krachtsinspanning den arm om haar +hals, en zegt met heldere stem: + +</p> +<p>“Toon dan nog eens Eva, dat je mij waarlijk liefhebt, en schrei niet zoo hevig lieve; dat schreien maakt mij het sterven <span class="letterspaced">bang</span>!” + +</p> +<p>Zie, die woorden wekken haar op. Ja zij vermant zich.—Moet zij hem dan ook het sterven nog bang maken. <span class="letterspaced">Zij</span>! + +</p> +<p>“O, maar God zal het niet gedoogen! Nee August! Nee, nee, <span class="letterspaced">niet</span> sterven, mijn lieve <span class="letterspaced">lieve</span> man! In een hut wil ik wonen als je maar bij mij blijft; met brood en water zal ik tevreden zijn. O, voor wie, <span class="letterspaced">voor wie</span> zou ik leven, als jij, mijn eenige, me ontvallen moest!” +<a id="d0e16378"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16378">414</a>]</span></p> +<p>En Helmond fluistert met trillende stem: + +</p> +<p>“Voor ons kindje Eva. Als God wil dan zie je mij in ons kindje weer.... Wees sterk, en leef voor hem lieve vrouw....” En dan +bijna onhoorbaar: <span class="letterspaced">Als een kind grijpt naar de vlam eener kaars</span>....” + +</p> +<p>“Mijn engel, mijn eenige!” nokt Eva aan zijn oor: “Zoo waar als God leeft, ik zal sterk zijn en goed. Maar jij zult bij mij +blijven; jij zult <span class="letterspaced">hem</span> leeren, en mij steunen; ja August, ja!” + +</p> +<p>“Ik heb het wel vurig gewenscht.... lieve vrouw. Ik zou hem zoo graag.... op den arm hebben gedragen.... en gekust op dat +lieve kopje, maar, dat zal niet zoo zijn.” En zich afwendend, onhoorbaar: “Nee, niet zoo zijn. Ik heb het niet verdiend!” + +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>In het uur dat volgde kwam de dokter weder. Hij schudde het hoofd. Maar gelukkig, de zieke was nu zeer kalm; en de liefde +van allen die hem omringden spreidde zijn peluw zacht. + +</p> +<p>Daareven was het een treffend oogenblik geweest. Met de vervlogen hoop om ooit het kindje te zullen zien waarnaar hij zoo +vurig verlangde, heeft hij, waarschijnlijk teneinde zich nog even in de aanschouwing van een kleinen Helmond te verheugen, +de namen van Virginie en Fritsje genoemd. En, ijlings is toen de moeder heengesneld en met haar jongske teruggekomen. Ja, +ofschoon August onmiddellijk na het roepen van die namen heeft gestameld, dat men hem het kindje toch liever niet brengen +moest—immers de vrienden Woudberg waren misschien met eenig recht bezorgd voor hun kroost geweest,—die moeder, die ouders +<span class="letterspaced">hier</span>, ze hebben geen oogenblik berekend. + +</p> +<p>Ach zie, met Fritsjes kleine warme handje, streelt nu die moeder nog zijn kille wang.—O God, dat deed hem zoo onbeschrijfelijk +goed, en hij heeft gestameld: + +</p> +<p>“Philip, Virginie.... Eva, lieve vrouw, onze kinderen zullen, als God wil.... vrienden zijn, <span class="letterspaced">trouwe brave vrienden</span>!” +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Slechts twee wenschen, die de lijder een paar malen heeft geuit, schenen niet vervuld te zullen worden. De generaal Van Barneveld +was nog niet gekomen, ofschoon hij desnoods reeds in den voormiddag te Amsterdam had kunnen zijn.—Mevrouw Van Hake bedroefde +dit, misschien het allermeest in <span class="letterspaced">Eva’s belang</span>. Maar, innig deed het haar tevens goed, dat Helmonds tweede wensch—ofschoon die bezwaarlijk zou kunnen vervuld worden—haar +besten Thomas gold. Helaas, het zou zeker te laat zijn al wilde men hem nú nog ontbieden, maar—Thom zou het weten, en levenslang +zal hij den geliefden dokter er voor zegenen, dat hij nog in zijn laatste uren tot driemaal toe naar zijn “braven Thom” heeft +gevraagd. + +</p> +<p>Een weldadig gevoel mocht mede de goede vrouw vervullen, toen zij weinige oogenblikken later het papier kon toevouwen, ’twelk +een zeer kort afscheidswoord van dokter Helmond aan zijn pleegvader bevatte, een vaarwel, ’twelk hij haar met zwakke stem +gedicteerd had, en daarna, ofschoon met onvaste hand toch zeer goed leesbaar, <a id="d0e16418"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16418">415</a>]</span>met zijn voornaam heeft onderteekend.—Dat afscheid luidde: + + +</p> +<div class="blockquote"> +<p>“Oprecht geliefde pleegvader! + + +</p> +<p>“Heb dank voor alles. Laat mijn sterven de zoen zijn voor het leed, dat wij u hebben aangedaan.—Ik beveel u de vrouw aan, +die ik te zwak heb bemind, en het kindje waarvoor zij leven wil. Mijn vertrouwen staat vast dat mijn weldoener grootmoedig +mijn schuldeischers voldoen, en mij bovenal de schuld mijner zwakheid zal vergeven. Groet mijn zusje met een kus. Vaarwel! + + + +</p> +<p>Uw stervende + + +</p> +<p><span class="smallcaps">August</span>.” +</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Onder ’t schrijven heeft mevrouw Van Hake op een schier gebiedenden wenk van Philip den volzin weggelaten, dien August er +bij gedicteerd had: “Vergeef ook den trouwen Philip; zijn vrouw is zijn leven en kroon!” + +</p> +<p>Neen neen! Philips oogen hebben gefonkeld: Dat nooit; dat in der eeuwigheid niet! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Papa Armelo, die in het benedenvoorkamertje een brief aan mama en Louise schrijft, ziet eensklaps op. Onder den bril door, +naar buiten turend, meent hij dat zijn oude oogen hem bedriegen. Daar ginds, dicht bij den waterkant zag hij een blond jongmensch +die, terwijl hij zich het zweet van het aangezicht wischte, aan een sjouwerman eenige inlichtingen scheen te vragen. + +</p> +<p>En die jonkman was.... Maar een rijtuig is er eensklaps tusschen in gereden.—Het hield stil; hier, juist hier voor de deur. + + +</p> +<p>—Is het Willem van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, de oude koetsier, die daar van den bok springt? Is het de generaal die.. .? + +</p> +<p>Armelo weet niet of hij waakt of droomt. Hij schreef daar juist aan mama en Louise dat die generaal toch zeer koud en hardvochtig +was, want, dat Eva gisteren een telegram had gezonden en.... Maar nu, in een oogenblik heeft de oud-kapitein zijn onvoltooiden +brief van de tafel weggegrepen en, ineengefrommeld, in den jaszak gestoken. Nu heeft hij de deur van het kamertje geopend. +De generaal Van Barneveld is binnengetreden. + +</p> +<p>Hij ziet er zeer slecht uit, en is nog bleeker dan zijn dochter die achter hem aankomt. + +</p> +<p>De grijsaard kan ternauwernood spreken. + +</p> +<p>Armelo is een weinig verlegen, en neemt daardoor onwillekeurig een eenigszins militaire houding aan, terwijl hij in zijn woorden +een paar rr<sup>s</sup> meer dan gewoonlijk gebruikt. + +</p> +<p>“Ja ’t is zeer zeer erg generaal! Ik vrees.... Tenminste....” + +</p> +<p>Van Barneveld ziet op. + +</p> +<p>Tenminste.... kapitein?—Dus er is nog hoop?” + +</p> +<p>“Volgens den dokter <span class="letterspaced">niet</span>, generaal. Hij heeft ontzettend geleden.” + +</p> +<p>“Wij weten dat alles kapitein;” valt Jacoba zeer haastig in, en even snel vervolgt ze: “Is de familie van Helmond óók bij +hem? <a id="d0e16471"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16471">416</a>]</span>Ik meen zijn broer en zuster?” en terwijl zij dat vraagt, wenkt zij den man dat hij ontkennend zal antwoorden. Maar de goede +Armelo is de jaren van mimiek en taal der oogen voorbij. Hij heeft het niet begrepen. + +</p> +<p>“Jawel juffrouw, tenminste nog voor weinig minuten waren ze er allebei.—O generaal, uw komst is een waarachtige zegen van +God. Wat heeft die arme Helmond om u geroepen en naar u verlangd.” Armelo werd stouter: “’t Is braaf, ’t is edel generaal, +dat u gekomen bent. Ik zal ze boven met uw komst gaan bekend maken.” + +</p> +<p>“Kapitein!” roept Van Barneveld hem na. Maar, of de oudedag Armelo soms al wat hardhoorig maakte, althans hij keert niet terug. + + +</p> +<p>’t Was een vreemde verschijning voor den generaal en zijn dochter, toen ze inplaats van Armelo, daar eensklaps Thomas Van +Hake, zoo rood als scharlaken zagen binnenkomen. + +</p> +<p>Thom heeft in één adem gezegd wat hij op ’t hart had: Dezen morgen, juist tien minuten voor ’t vertrek van den sneltrein, +heeft hij dezen grooten verzegelden brief aan ’t adres van zijn goeden meester ontvangen. In verband met courantenberichten, +en een paar woorden die de dokter zich in den laatsten tijd, zeer in vertrouwen, heeft laten ontvallen—als zou men hem namelijk +over iets zeer gewichtige gepolst hebben,—in verband met dit alles heeft het aanstonds bij hem vastgestaan dat deze brief +dokters benoeming tot professor bevatte. Terstond heeft hij Bus verzocht om voor dezen enkelen dag het huis te bewaren, en +is hij zelf, zonder oponthoud naar het station gevlogen, waar de sneltrein juist het sein tot vertrekken gaf, toen hij bijna +ademloos in een derde-klasse-waggon is neergevallen. Bij aankomst te Amsterdam heeft men hem eerst naar een geheel verkeerden +Buitenkant gezonden; maar nu, hier zijnde, nu dankte hij den goeden God, dat hij—zooals de kapitein hem reeds in de gang heeft +gezegd—zijn lieven meester nog in leven vindt om hem <span class="letterspaced">zelf</span> dit schrift te kunnen geven, en, nog eens de hand te mogen drukken van den vriend, die zich zoo liefderijk over een arme +weduwe en haar kind had ontfermd. + +</p> +<p>Van Barneveld scheen zeer getroffen.—Hij aarzelde een oogenblik, en sprak toen schijnbaar kalm: + +</p> +<p>“Je ijver prijs ik jongmensch; maar wat je doen wilt, keur ik af. Zulk een stuk moet den man niet meer onder de oogen komen, +die binnenkort voor den rechterstoel van God zal verschijnen. Geef mij dien brief menheer Van Hake, en spreek er niet van.” + + +</p> +<p>“Maar generaal, maar....” stottert Thomas onthutst. + +</p> +<p>“Ik verzoek dat je mij dat stuk geeft menheer Van Hake!” + +</p> +<p>“Nee generaal, nee! Neem mij niet kwalijk, maar dat, <span class="letterspaced">dat is</span> te erg. Om mijn besten dokter die laatste eer.... die....” Thomas ziet eensklaps Jacoba’s angstig smeekenden blik. Hij weet +niet wat het haar heeft gekost om den vader tot deze reis, en vooral tot het bezoeken van den stervende <span class="letterspaced">in de woning van Philip Helmond</span> te bewegen; neen, Thomas weet het niet; maar die blik van Jacoba doet hem plotseling de waarheid vermoeden; en.... zou hij +haar smeekend vragen weerstaan? Mag hij dien al te gestrengen <a id="d0e16500"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16500">417</a>]</span>man, hier—nog eer hij den dorpel van dat ziekenvertrek overschrijdt—door een vermetele tegenspraak ontstemmen, en daardoor +misschien veel meer bederven dan honderd zulke stukken kunnen goedmaken? + +</p> +<p>“O vergeef mij generaal” valt hij nu zich zelven in de rede: “ik wil mij aan uw wijzer oordeel onderwerpen. Ik dacht maar +dat het iemands sterven verlichten kon, wanneer hij <span class="letterspaced">de zorg aan zijn jeugd besteed</span>, nog in ’t laatst zoo krachtig gewaardeerd zag.” + +</p> +<p>Een half uur later zat de oude generaal aan het sterfbed van zijn pleegzoon. + +</p> +<p>Mevrouw Van Hake heeft het reeds gezegd: ’t kon iemand soms te machtig worden. Ook dien grijsaard werd het te machtig toen +het reeds mat geworden oog hem voor ’t laatst zoo smeekend aanzag, en zijn woorden nog bijna onhoorbaar klonken: + +</p> +<p>“Dank vader! Uw vloek.... gold de zonde! Uw gestrengheid was liefde.... <span class="letterspaced">Onnut</span> en <span class="letterspaced">zwak</span>.... mijn leven.... <span class="letterspaced">Verzoening</span> mijn <span class="letterspaced">sterven</span>.... O, voor allen vergiffenis vader?” + +</p> +<p>En de oude generaal? Er gleden dikke tranen langs zijn grijzen knevel neer; en hij drukte de magere hand van dien.... ja, +van dien geliefden, dien meest geliefden pleegzoon; en, hij wilde nog spreken, maar neen, neen, die hand kan hij nog drukken, +maar spreken, o God der genade, spreken, dat kon hij niet. + +</p> +<p>Maar hoor, daar klonk al schreiend en bevend toch een welluidende stem. ’t Was die van Jacoba: + +</p> +<p>“Nee mijn goede August: <span class="letterspaced">onnut</span> was je leven niet, nee! Dat mijn beste vader nog hier kon wezen, hij dankt het, naast God, aan de hulp van mijn lieven broeder!” + + +</p> +<p>Thom kan niet zwijgen in dezen stond. Neen, goede God, hij <span class="letterspaced">kon</span> het niet!—Als een doode zoo wit, grijpt hij de hand van zijn vriend, en zie zie,—er zweeft voor ’t laatst een glimlach over +Helmonds gelaat. + +</p> +<p>Heeft hij ’t verstaan, heeft hij ’t begrepen dat men hém, “den ellendig <span class="letterspaced">zwakken</span>, den verder voor <span class="letterspaced">dit</span> leven <span class="letterspaced">onmogelijken</span> mensch”—zooals hij straks zich zelf had genoemd—nog den schoonsten en hoogsten titel als man der wetenschap heeft waardig +gekeurd? + +</p> +<p>Sinds de generaal en Jacoba waren binnengekomen, heeft Eva zich met alle kracht beheerscht. + +</p> +<p>Bijna onveranderlijk is zij in dezelfde houding gebleven; met den arm om het hoofd van haar dierbaren man geslagen, want o, +dát was hem zoo <span class="letterspaced">goed</span>, heeft hij gefluisterd—en, ofschoon zij nog altijd op herstelling en leven hoopte, ach! als het dan anders wezen <span class="letterspaced">moest</span>, neen, dan zou ze hem die ure toch niet bang maken, maar voor ’t laatst nog toonen dat ze hem wel innig en waarachtig liefheeft. + + +</p> +<p>—Maar—o God, wat is dat! Met een kreet van ontzetting vliegt ze eensklaps overeind: + +</p> +<p>“Eva!” heeft hij nog eens al stervend gefluisterd. En toen, toen is zijn laatste adem gevloden.—Helmond, haar dierbare, haar +eenige Helmond; hij was niet meer. +<a id="d0e16564"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16564">418</a>]</span></p> +<p>Aan den avond van den volgenden dag kwam er van den kant der Nieuwe-Stadsherberg een trekschuit langzaam aangevaren. + +</p> +<p>Juist tegenover het huis nº. 103 aan den Buitenkant, zag men het vaartuig aan wal komen, en de schipper met zijn knecht wachtte +er totdat de avond geheel was gevallen en de torenklok van de Oude Kerk zes had geslagen. + +</p> +<p>Weinige minuten later heerschte er een buitengewoon gestommel in het kleine voorkamertje der genoemde woning. Een agent van +politie stond buiten, en hield een nieuwsgierige menigte terzij, die al spoedig een langwerpig voorwerp met een zwart laken +overdekt door een achttal mannen ter deure uit en dwars over de straat zag dragen, terwijl het daarna met alle behoedzaamheid +in het ruim der schuit geborgen werd. + +</p> +<p>Toen het vaartuig eenige minuten later van den wal was losgemaakt, gleed het weer langzaam heen. + +</p> +<p>In den stuurstoel stond, met het hoofd voorover, een reeds bejaarde man in eenvoudige livrei. Men kon het hem duidelijk aanzien +dat hij een oud-gediende was. + +</p> +<p>Bij het wegvaren sloeg de oude nog eens de oogen op dat smalle hooge Amsterdamsche huis. + +</p> +<p>—In die woning was dan de brave pleegzoon van zijn meester, zoo jong, nog zoo bitter jong, gestorven! + +</p> +<p>De gaslantaarn, die juist was opgestoken, verlichtte inzonderheid het nummer der kleine woning. De oude Willem gaf er zich +geen rekenschap van hoe hem nu eensklaps de woorden vol droeve waarheid zoo levendig voor den geest kwamen: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“Gelijk het gras is ons kortstondig leven, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Gelijk een bloem die, op het veld verheven, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Wel sierlijk pronkt, maar krachtloos is en teer. +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Wanneer de wind zich over ’t land laat hooren, +</span></p> +<p class="line" style=""><span>Dan....”</span></p> +</div> +<p>“Ach, zoo jong, zoo in de kracht van ’t leven!” herhaalt de oude nog eens; en, het oogenblik kwam hem weer levendig voor den +geest, toen hij—nog zoo kort geleden, dien goeden dokter als bruigom, met bloemen en linten aan ’t tuig, mocht rijden, en +hem benijdde omdat hij al spoedig het graf zou zien van den grooten Keizer die de heele wereld verwon.... + +</p> +<p>Willem de grijze koetsier weet niet hoe het komt, maar ’tgeen hij nú gevoelde, dat heeft hij nog nooit gevoeld.—Hij zou niet +weten wát te antwoorden indien men hem vroeg of hij nóg gaarne zou meegaan om het graf van dien grooten Keizer te zien. ’t +Zou hem nu zijn alsof....—De oude schudde het hoofd, en staarde vóór zich in het zwarte water, en streek den traan weg, die +hem in den grijzen knevel gebiggeld was. +<a id="d0e16596"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16596">419</a>]</span></p> +<p>Thomas Van Hake is reeds in den morgen met Armelo naar Romphuizen vertrokken, om er den kapitein, met hetgeen er voor de begrafenis +te regelen viel, behulpzaam te zijn. + +</p> +<p>De generaal die gisteren, na zooveel aandoening, weer minder wel was geworden, zal eerst morgen naar Romphuizen terugkeeren. + + +</p> +<p>Op dit oogenblik, terwijl de pendule in de ruime hotelkamer halfzeven wijst, zegt hij tot Jacoba die juist weer een der poeders, +waarop ze zooveel vertrouwen heeft, voor hem gereedmaakte: + +</p> +<p>“De schuit kan al twintig minuten weg zijn. ’t Verwondert me dat ze nog niet komen.” + +</p> +<p>“Misschien gaan de klokken hier niet zoo goed als op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> lieve papa;” antwoordt Jacoba en geeft hem de medicijn. + +</p> +<p>De vader gebruikt die stilzwijgend, en zijn oog rust weder op het schrift, waaronder August met reeds stervende hand zijn +naam had geschreven, en waarvan de inhoud hem telkens herinnert aan die smeekende woorden van den gestorven pleegzoon: “Verzoening, +vergiffenis.” + +</p> +<p>Van Barneveld weet niet dat er, op Philips uitdrukkelijk verlangen, een paar regels uit dien laatsten brief zijn weggebleven. + + +</p> +<p>Maar, evenmin weet hij dat Jacoba’s hart, bij al de droefheid en zorg—waarin ze schier wonderdadig tot de vervulling van haar +moeielijke kindertaak werd gesterkt—nog onrustiger klopt dewijl het aanstonds zal uitkomen, dat zij zich alweder, uit waarachtige +liefde, aan een klein bedrog heeft schuldig gemaakt. Van Barneveld weet het niet dat Jacoba een paar woorden heeft gevoegd +bij de weinige regels, die de vader haar verzocht heeft aan Eva te schrijven, en die toen aanstonds naar het huis aan den +Buitenkant zijn gezonden. + +</p> +<p>Alvorens Amsterdam te verlaten, heeft de <span id="d0e16618" class="corr" title="Bron: onde">oude</span> generaal zijn jongsten pleegzoon doen weten: dat hij hem ter wille van dien afgestorven broeder, vergiffenis wilde schenken, +wanneer hij waarachtig berouw gevoelde over de vreeselijke woorden, die hij vroeger gesproken had. + +</p> +<p>Jacoba heeft moeten schrijven: + +</p> +<p>“Indien Philip alzoo gezind is Eva, laat hij dan met u meekomen.” En, Jacoba heeft er uit zich zelve bijgevoegd: “Natuurlijk, +Philip <span class="letterspaced">èn Virginie, zijne vrouw</span>.” + +</p> +<p>Jacoba wordt eensklaps nog bleeker dan zij gewoonlijk is. Op dit oogenblik heeft er een rijtuig voor de Keizerskroon stilgehouden. + + +</p> +<p>Was het een wreedaardig spel van het lot, dat die jonge moegeschreide weduwe in dezen stond den drempel van hetzelfde hotel +moest betreden, waar ze aan de zij van haar geliefden vriend, den avond van haar eersten huwelijksdag was binnengegaan! + +</p> +<p>Zij wankelde op dien drempel. + +</p> +<p>—Maar Goddank, nog altijd was de trouwe vriendin haar terzij, die haar telkens dat woord van den eenige herhaalde: “Wees sterk, +en leef voor ons kind lieve vrouw.” + +</p> +<p>Van Barneveld zag bij het zwakke licht der beide bougies niet aanstonds dat er vier personen waren binnengekomen. +<a id="d0e16638"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16638">420</a>]</span></p> +<p>Jacoba beefde. + +</p> +<p>De grijsaard is opgestaan. Zijn oogen waren vochtig. + +</p> +<p>—Goddank! juicht het tengere meisje in stilte: Hij is zeer bewogen. + +</p> +<p>“God plaagt niet uit lust tot plagen!” zegt Van Barneveld terwijl hij Eva’s hand vat: “Wij hebben veel verloren, maar het +<span class="letterspaced">betere</span> zeker gewonnen Eva.” + +</p> +<p>Ach, hoe kon zij dit toestemmen in dezen stond! + +</p> +<p>Eva schreide bitter. + +</p> +<p>“Wij hebben hem beiden liefgehad,” herneemt Van Barneveld: “maar ieder op een andere wijze. Voortaan—zoolang als God mij het +leven schenkt, zullen wij elkander liefhebben Eva, als vader en dochter.—Je hebt nu geleerd dat het geluk niet uit weelde +en overdaad wordt geboren, terwijl de handen er werkeloos bij neerhangen.” + +</p> +<p>—O God, wat klinken die woorden hard, vreeselijk hard in zulke uren van bitteren rouw! + +</p> +<p>“Maar ik spreek geen verwijt;” herneemt de generaal: “Ik heb mijn ongelukkig pleegkind beloofd dat ik voor je zou waken en +zorgen. Berust in den wil van God. Leer met weinig tevreden zijn, en geloof dat ook <span class="letterspaced">ik</span> aan ’t eind van mijn leven zwaar ben geslagen, want ik had hem lief Eva, zeer <span class="letterspaced">zeer</span> lief!” + +</p> +<p>Terwijl zijn handen beven, en de tranen hem over de wangen rollen, geeft hij Eva een zoen.—En zij....? + +</p> +<p>Ze wil spreken; doch, zij kan het niet. Een oogenblik nog, en dan,—dan ziet ze hem aan en zegt op vasten toon: + +</p> +<p>“Ik wil u liefhebben oom, want mijn August had u lief. Uw raad wil ik hooren, en uw lessen opvolgen, maar,” en nu trilt hare +stem “<span class="letterspaced">Ik zal voor mij zelve zorgen, want</span>....” In een hevig snikken barst zij uit, en de woorden er bijvoegen kon ze niet: Want van úw weldaden te leven, dat zou mij +<span class="letterspaced">onmogelijk</span> zijn. + +</p> +<p>O Goddank, dat zij die laatste woorden terug heeft gehouden. Die eersten, ze hebben den grijsaard zoo innig goedgedaan, ja +gegrepen in ’t hart.—Weet die oude man, dat men hem soms van bekrompenheid of zelfs van gierigheid beschuldigt? Weet hij dat +zijn gestrengheid en zijn strijden voor wat hij recht en goed acht, inderdaad wel eens hardheid wordt?—Maar nu, o, nú wordt +zijn hart zoo warm als een zomer-zonnestraal, en die gloed blonk hem uit de oogen; en zijn beide armen naar Eva uitstrekkend, +zegt hij op onbeschrijfelijk en roerenden toon: + +</p> +<p>“Goed zoo kind! lieve kind! goed zóó!—Ach God, wáárom is nú mijn arme jongen er niet!” + +</p> +<p>“Oom, is er dan nog geen jongen die u wil liefhebben?” zegt Philip, eensklaps naderbij komend, en vat de hand van den trillenden +grijsaard die Eva nu vast aan het hart hield gedrukt: “Oom, de arme August heeft verzoening gewild; en, ú hebt ons de hand +toegereikt. Nú, weldoener van mijn jeugd, is het aan mij om u vergiffenis te vragen voor dat onzinnige woord in blinde drift +gesproken. Ik moest het toen geweten hebben dat uw toorn alleen mijn <a id="d0e16684"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16684">421</a>]</span>stap van onbedachtzaamheid gold: uw rein gevoel, uw <span class="letterspaced">diep gevoel van eer</span> kon immers nooit op den duur het lieve meegesleepte kind verstooten, aan wie uw wilde jongen zijn woord van trouw had gegeven.” + + +</p> +<p>Door Jacoba onmerkbaar vooruitgestuwd, is Virginie Helmond nu mede, ofschoon schoorvoetend en met neergeslagen blik, den grijzen +generaal genaderd. Philip grijpt haar hand en vervolgt: + +</p> +<p>“Oom, hier staan we nu beiden. U hebt ons geroepen. U wilt vergeven; en wij, wij zullen u eeren en liefhebben. Ja, door duizend +vuren zou ik voor u vliegen omdat u haar, mijn <span class="letterspaced">alles</span>, hebt erkend; en zij, mijn schat, ze vloog met me mee, want, oom, we zijn één, in alles <span class="letterspaced">één</span>!” + +</p> +<p>Verrassing en verbazing hebben eensklaps Van Barnevelds gelaat geteekend, toen hij Philips vrouw, zoo geheel onverwacht, heeft +voor zich gezien.—Wat moest dat beduiden!—Heeft hij, <span class="letterspaced">hij zelf</span> haar geroepen, <span class="letterspaced">hij</span>! Is het dan noodig dat men ook <span class="letterspaced">die vrouw</span>....? Maar hoor: + +</p> +<p>“O, wij zijn al vriendinnen, niewaar lieve zuster!” roept Jacoba; en inwendig bevend slaat ze den arm om Virginie’s hals, +en geeft haar voor ’t oog van den vader, een teederen zoen. + +</p> +<p>En de oude generaal? + +</p> +<p>O, indien men de sterkste vesting wel veroveren kan, hoeveel te eer zal men dan het hart overrompelen van een bewogen grijsaard, +aan den eindpaal van het leven. + +</p> +<p>“Virginie!” zegt de oude man; en ofschoon hij de hand op dat overrompelde hart moet drukken, hij voldoet toch geheel aan dokter +Helmonds uitersten wil, en geeft ook een zoen aan de schoone maar tevens goedaardige vrouw van zijn jongsten pleegzoon. +</p> +<hr class="tb"><p> + +<a id="d0e16720"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16720">422</a>]</span></p> +<p>En de najaarsstormen hebben gewoed; en de winter heeft ijsbloemen op de vensterglazen geteekend, schoone maar koude bloemen.—En +de eerste groene scheutjes en blaadjes en veldbloempjes zijn toen te voorschijn gekomen, en, evenals zij, ook de vogels met +hun luid getjilp en gefluit vooral ’s-morgens vroeg op de daken. + +</p> +<p>’t Was in die zeer koude dagen, toen de ijsbloemen niet van de glazen wilden wijken, dat Eva Helmond aan een vaderloos jongske +het leven schonk. + +</p> +<p>Maar met de eerste bloemen en zangen der lente, toen ook de eerste kraaiende lachjes van het onschuldige wicht die arme moeder +hebben verkwikt, toen was het haar mede alsof ze tot een nieuw leven ontwaakt was. ’t Moest een leven worden ten nutte van +dat lieve kind, en een leven ten nutte van anderen bovendien. + +</p> +<p>De generaal Van Barneveld heeft er voor gezorgd. + +</p> +<p>Het groote huis op de markt, ’twelk hij van mevrouw de weduwe Helmond ondershands heeft gekocht, en betaald met een som waardoor +alle schuld kon vereffend worden, het groote voormalige burgemeesters- en doktershuis is—het <span class="letterspaced">doktershuis</span> gebleven. Zie, die steen in den gevel moet het aanduiden; daarop staat gegriffeld: HELMONDS-STICHTING. + +</p> +<p>Ofschoon van alle meubelsieraad ontdaan, is het gebouw in- noch uitwendig belangrijk veranderd. + +</p> +<p>’t Was een kostbaar geschenk, ’twelk de stad Romphuizen, met deze langgewenschte stichting, van den generaal had ontvangen. +En, <span class="letterspaced">wie</span> zou men nu eerder tot beschermvrouw van dat prachtige <span class="letterspaced">Weeshuis</span> hebben gekozen, dan de weduwe van den man wiens naam de stichting droeg, en die voorzeker zooveel ze kon, haar kracht eraan +zou willen wijden! +</p> +<hr class="tb"><p> + +</p> +<p>Maar nog een ander monument mocht de stad Romphuizen in datzelfde voorjaar ontvangen. + +</p> +<p>’t Was het monument op Donerie’s graf. + +</p> +<p>Aan den avond van den dag toen de plechtige onthulling ervan heeft plaats gehad, en de cantate nogmaals was gezongen en besloten +met dat roerend: + + +</p> +<div class="
 poem
 "> +<p class="line" style=""><span>“Slaap zacht, tot den morgen die u wacht!”</span></p> +</div> +<p>aan den avond van dien dag hield er een rijtuig voor het kerkhof stil. Twee jonge vrouwen in rouwgewaad stapten eruit. Ze +werden geholpen door den tuinman van <span class="letterspaced">De Zonsberg</span>, die naast den ouden Willem op den bok heeft gezeten. + +</p> +<p>“Hierheen Eva!” fluistert Jacoba, en gaat haar voor op een welbekend pad. + +</p> +<p>En ja, aan ’t eind van den doodenhof, waar het kleine doch smaakvolle gedenkteeken verrees, daar moesten ze zijn. +<a id="d0e16764"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16764">423</a>]</span></p> +<p>Jacoba’s oogen glinsterden terwijl ze er beiden nu sprakeloos stonden. + +</p> +<p>“En die steen.... dat is....?” zuchtte Eva. + +</p> +<p>“Ja dat is ons nieuwe graf;” bevestigde Coba: “Daar rust nu die goede August, in de schaduw van Donerie’s monument.” + +</p> +<p>Eva sprak niet.—O, dat woord moest haar ziel wel treffen: “<span class="letterspaced">In de schaduw van Donerie’s monument!</span>” + +</p> +<p>Jacoba zweeg mede.—Zij had haar doel bereikt. Op die stille plek naast het gedenkteeken, heeft haar vader den nieuwen grafkelder +moeten koopen. Jacoba had het zoo besloten: <span class="letterspaced">zijzelve</span> wilde er eenmaal rusten, naast de groeve van den eenige, dien ze zoo diep in haar ziel heeft liefgehad. + +</p> +<p>En Eva en Jacoba ze bleven daar sprakeloos nog een geruimen tijd staan. Beider oog was nu voor ’tmeerendeel op den tuinman +gevestigd, die aan ’t boveneind van de nieuwe blauwe zerk zijn arbeid verrichtte. + +</p> +<p>Wat hij er doet?—Hij plant er het takje van den meidoorn, ’twelk Eva, op den laatsten middag van haar zaligen bruidstijd, +aan den geliefden bruigom heeft gegeven. + +</p> +<p>Pas kort geleden heeft Eva vernomen wat er met dat takje gebeurd is: + +</p> +<p>Met een schoonere bloem voor oogen, die hij den volgenden dag de zijne zou noemen, had August het reeds verflensende meidoornbloempje +dien avond op <span class="letterspaced">De Zonsberg</span> achtergelaten. En de oom die het takje vond, had er bloem en blaadjes en de kleine zijtakjes afgedaan, en—om eens te zien +wat er nog van komen kon, heeft hij het binnen de serre in een pot met aarde gestoken. Zóó was het takje, wèl verzorgd, aan +’t botten gegaan, totdat.... totdat op een lateren droeven morgen de tuinbaas het “wegwerpen zou”. + +</p> +<p>Maar de tuinman heeft dat niet gedaan. Hij heeft den pot met het takje erin, bewaard. Immers Willem de oude koetsier wist +heel zeker dat dokter Helmond op dien middag een takje rooden meidoorn in het knoopsgat heeft gedragen, en—’t was toch aardig, +ja, en nú aandoenlijk erbij—dat de oude generaal het <span class="letterspaced">zelf</span> gepoot en <span class="letterspaced">zelf</span> gekweekt had. + +</p> +<p>En zie, nu staat het daar; en ’t zal mettertijd een struik worden, een boom misschien, en de roode meidoornbloempjes zullen +vallen op Helmonds graf, dat ook eenmaal Eva’s graf zal zijn. + + + + + +<a id="d0e16802"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e16802">424</a>]</span></p> +</div> +<div class="div1"> +<h2 class="normal">NASCHRIFT.</h2> +<p>Wie voorts van vriend of vijand in Romphuizen nog iets meer zou willen vernemen; van den man die door een <span class="letterspaced">schot los kruit</span> aan zijn eind kwam; of van de huwelijksplannen van den jongen Hardenborg; of van de gronden misschien waarop het engagement +van den apotheker Van Hake met Louise Armelo rust; die zal zeker het best doen om zich in persoon te vervoegen bij den heer +Jules Janin Kippelaan. Althans, er bestaat geen twijfel: wie zich bij hem aanmeldt, dien zal hij—met de beide handen vooruit—welkom +heeten als zijn besten vriend, en hem alles meedeelen wat hij maar weten wil. Wel is waar zal Kippelaan moeten bekennen dat +het hem nooit heel duidelijk werd hoe mijnheer Philip Helmond van “<span class="letterspaced">gemeen acteur, assuradeur</span>” is geworden; maar zeer zeker zal hij steeds besluiten met de verklaring: dat hij altijd de intieme vriend was van dokter +Helmond en zijn vrouw. + +</p> +<p><span class="smallcaps">Den Haag</span> 1869. + + + +</p> +</div> +</div> +<div class="back"> +<div class="transcribernote"> +<h2>Colofon</h2> +<h3>Beschikbaarheid</h3> +<p>Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het +kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de Project Gutenberg Licentie bij dit eBoek of on-line op <a href="https://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>. + +</p> +<p>Dit eBoek is geproduceerd door Jeroen Hellingman en het on-line gedistribueerd correctie team op <a href="https://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>. + +</p> +<p lang="en">This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give +it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at <a href="https://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>. + +</p> +<p lang="en">This eBook is produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at <a href="https://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>. + +</p> +<h3>Codering</h3> +<p>Dit bestand is in een verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren. Afgebroken woorden aan het einde +van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn gecorrigeerd. Dergelijke correcties zijn +gemarkeerd met het corr-element. + +</p> +<p>Hoewel in het origineel laag liggende aanhalingstekens openen gebruikt, zijn deze in dit bestand gecodeerd met “. Geneste +dubbele aanhalingstekens zijn stilzwijgend veranderd in enkele aanhalingstekens. + +</p> +<h3>Documentgeschiedenis</h3> +<ol class="lsoff"> +<li>2008-03-27 begonnen. + +</li> +</ol> +<h3>Verbeteringen</h3> +<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p> +<table width="75%"> +<tr> +<th>Plaats</th> +<th>Bron</th> +<th>Verbetering</th> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e166">Bladzijde 2</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%">:</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e363">Bladzijde 6</a></td> +<td width="40%">“</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e366">Bladzijde 6</a></td> +<td width="40%">“</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e482">Bladzijde 9</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">”</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1143">Bladzijde 12</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1224">Bladzijde 14</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1411">Bladzijde 20</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1627">Bladzijde 26</a></td> +<td width="40%">solied</td> +<td width="40%">solide</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1681">Bladzijde 28</a></td> +<td width="40%">beleefdsformule</td> +<td width="40%">beleefdheidsformule</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1768">Bladzijde 30</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">”</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1809">Bladzijde 31</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e1866">Bladzijde 33</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">”</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e2112">Bladzijde 39</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e2519">Bladzijde 49</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e2546">Bladzijde 50</a></td> +<td width="40%">’</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e2611">Bladzijde 52</a></td> +<td width="40%">hymme</td> +<td width="40%">hymne</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e2632">Bladzijde 53</a></td> +<td width="40%">zijne </td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e2670">Bladzijde 54</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e2841">Bladzijde 60</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e3022">Bladzijde 65</a></td> +<td width="40%">qnadrilleur</td> +<td width="40%">quadrilleur</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e3377">Bladzijde 77</a></td> +<td width="40%">finantieele</td> +<td width="40%">financieele</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e3380">Bladzijde 77</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e3435">Bladzijde 79</a></td> +<td width="40%">d’ oeuvres</td> +<td width="40%">d’oeuvres</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e3731">Bladzijde 87</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e3954">Bladzijde 94</a></td> +<td width="40%">convert</td> +<td width="40%">couvert</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e4074">Bladzijde 97</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e4090">Bladzijde 98</a></td> +<td width="40%">naardrukkelijk</td> +<td width="40%">nadrukkelijk</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e4101">Bladzijde 98</a></td> +<td width="40%">zekerlik</td> +<td width="40%">zekerlijk</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e4201">Bladzijde 100</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e4268">Bladzijde 102</a></td> +<td width="40%">gesteen</td> +<td width="40%">gesteun</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e4862">Bladzijde 117</a></td> +<td width="40%">Niemenal</td> +<td width="40%">Niemendal</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e4992">Bladzijde 121</a></td> +<td width="40%">ougunstigst</td> +<td width="40%">ongunstigst</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e5558">Bladzijde 141</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e5641">Bladzijde 144</a></td> +<td width="40%">bebedwelmd</td> +<td width="40%">bedwelmd</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e6225">Bladzijde 158</a></td> +<td width="40%">Vergeven</td> +<td width="40%">Vergiftigd</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e6358">Bladzijde 162</a></td> +<td width="40%">oud-burgermeestershuis</td> +<td width="40%">oud-burgemeestershuis</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e6651">Bladzijde 168</a></td> +<td width="40%">”</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e6683">Bladzijde 169</a></td> +<td width="40%">antwoord</td> +<td width="40%">antwoordt</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e6700">Bladzijde 170</a></td> +<td width="40%">oudofficier</td> +<td width="40%">oud-officier</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7188">Bladzijde 182</a></td> +<td width="40%">ersntig</td> +<td width="40%">ernstig</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7249">Bladzijde 184</a></td> +<td width="40%">vuurood</td> +<td width="40%">vuurrood</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7262">Bladzijde 184</a></td> +<td width="40%">vijftfende</td> +<td width="40%">vijftiende</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7601">Bladzijde 194</a></td> +<td width="40%">afaan</td> +<td width="40%">af aan</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7715">Bladzijde 197</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7814">Bladzijde 199</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7831">Bladzijde 200</a></td> +<td width="40%">Doktor</td> +<td width="40%">Dokter</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e7910">Bladzijde 201</a></td> +<td width="40%">isde</td> +<td width="40%">is de</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e8233">Bladzijde 209</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">”</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e8320">Bladzijde 211</a></td> +<td width="40%">:</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e8413">Bladzijde 213</a></td> +<td width="40%">In</td> +<td width="40%">Ik</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e8471">Bladzijde 214</a></td> +<td width="40%">onvoorwaarlijk</td> +<td width="40%">onvoorwaardelijk</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e8595">Bladzijde 218</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e8716">Bladzijde 221</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e8863">Bladzijde 225</a></td> +<td width="40%">“</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e9150">Bladzijde 233</a></td> +<td width="40%">diamanteu</td> +<td width="40%">diamanten</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e9423">Bladzijde 242</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e9570">Bladzijde 248</a></td> +<td width="40%">”</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e9623">Bladzijde 249</a></td> +<td width="40%">”</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e9749">Bladzijde 252</a></td> +<td width="40%">buis</td> +<td width="40%">huis</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e9861">Bladzijde 255</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e9893">Bladzijde 256</a></td> +<td width="40%">jou</td> +<td width="40%">jouw</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e10105">Bladzijde 262</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">”</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e10125">Bladzijde 262</a></td> +<td width="40%">jou</td> +<td width="40%">jouw</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e10497">Bladzijde 271</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e10793">Bladzijde 279</a></td> +<td width="40%">wie </td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e10954">Bladzijde 283</a></td> +<td width="40%">vondt</td> +<td width="40%">vond</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e11247">Bladzijde 290</a></td> +<td width="40%">Debecq ue</td> +<td width="40%">Debecque</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e11972">Bladzijde 307</a></td> +<td width="40%">brengeu</td> +<td width="40%">brengen</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12157">Bladzijde 312</a></td> +<td width="40%">toonen</td> +<td width="40%">teenen</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12427">Bladzijde 318</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12540">Bladzijde 320</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12564">Bladzijde 320</a></td> +<td width="40%">Al</td> +<td width="40%">al</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12648">Bladzijde 323</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">”</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12674">Bladzijde 324</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12696">Bladzijde 324</a></td> +<td width="40%">ofschoen</td> +<td width="40%">ofschoon</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e12900">Bladzijde 329</a></td> +<td width="40%">vetvlak</td> +<td width="40%">vetvlek</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e13016">Bladzijde 332</a></td> +<td width="40%">wel</td> +<td width="40%">welk</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e13176">Bladzijde 337</a></td> +<td width="40%">vau</td> +<td width="40%">van</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e13302">Bladzijde 340</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">”</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e13826">Bladzijde 353</a></td> +<td width="40%">ouders-huis</td> +<td width="40%">ouders huis</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14129">Bladzijde 361</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%">,</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14150">Bladzijde 361</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14215">Bladzijde 363</a></td> +<td width="40%">eu</td> +<td width="40%">en</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14763">Bladzijde 377</a></td> +<td width="40%">á</td> +<td width="40%">à</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14848">Bladzijde 379</a></td> +<td width="40%">”</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14958">Bladzijde 381</a></td> +<td width="40%">.</td> +<td width="40%"> +[<i>Verwijderd</i>] + +</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14971">Bladzijde 382</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e14986">Bladzijde 382</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e15129">Bladzijde 385</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e15239">Bladzijde 388</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e15308">Bladzijde 390</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e15600">Bladzijde 396</a></td> +<td width="40%">..,.</td> +<td width="40%">....</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e15935">Bladzijde 404</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e15990">Bladzijde 405</a></td> +<td width="40%"> +[<i>Niet in bron</i>] + +</td> +<td width="40%">“</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e16124">Bladzijde 409</a></td> +<td width="40%">,</td> +<td width="40%">.</td> +</tr> +<tr> +<td width="20%"><a href="#d0e16618">Bladzijde 419</a></td> +<td width="40%">onde</td> +<td width="40%">oude</td> +</tr> +</table> +</div> +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of Project Gutenberg's Dokter Helmond en zijn vrouw, by J. J. Cremer + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DOKTER HELMOND EN ZIJN VROUW *** + +***** This file should be named 25138-h.htm or 25138-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/2/5/1/3/25138/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> |