diff options
Diffstat (limited to '24675-h')
| -rw-r--r-- | 24675-h/24675-h.htm | 7504 | ||||
| -rw-r--r-- | 24675-h/files/gamelan.ly | 35 | ||||
| -rw-r--r-- | 24675-h/files/gamelan.midi | bin | 0 -> 256 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/files/gamelan.pdf | bin | 0 -> 35038 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/files/nonna-nina.ly | 39 | ||||
| -rw-r--r-- | 24675-h/files/nonna-nina.midi | bin | 0 -> 483 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/files/nonna-nina.pdf | bin | 0 -> 41310 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/images/illustration_01.jpg | bin | 0 -> 9845 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/images/illustration_02.png | bin | 0 -> 975 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/images/illustration_03.png | bin | 0 -> 5550 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/images/illustration_04.jpg | bin | 0 -> 113260 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/images/illustration_05.png | bin | 0 -> 5853 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 24675-h/images/illustration_06.png | bin | 0 -> 2992 bytes |
13 files changed, 7578 insertions, 0 deletions
diff --git a/24675-h/24675-h.htm b/24675-h/24675-h.htm new file mode 100644 index 0000000..fa01a0b --- /dev/null +++ b/24675-h/24675-h.htm @@ -0,0 +1,7504 @@ +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" + "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd"> + +<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml"> + <head> + <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;charset=UTF-8" /> + <title> + Ontboezemingen by Gabriël, a Project Gutenberg eBook + </title> + <style type="text/css"> + <!-- + p { margin-top: .8em; + text-align: justify; + margin-bottom: .8em; + } + h1,h2,h3,h4,h5,h6 { + text-align: center; /* all headings centered */ + clear: both; + } + hr { width: 33%; + margin-top: 2em; + margin-bottom: 2em; + margin-left: auto; + margin-right: auto; + clear: both; + } + hr.tb { margin: 0; + height: 1px; + color: #fff; + background: transparent; + border: none; + } + + table {margin-left: auto; margin-right: auto;} + table.speech { + margin: 0; + width: 100%; + } + .speech td { padding: 0px; border: none; margin: 0px; text-align: left; padding-right: .5em; } + table.errata td { text-align: center; padding-right: .5em;} + + body{margin-left: 10%; + margin-right: 10%; + } + + .pagenum { /* uncomment the next line for invisible page numbers */ + /* visibility: hidden; */ + position: absolute; + left: 92%; + font-size: smaller; + text-align: right; + } /* page numbers */ + + .linenum {position: absolute; top: auto; left: 4%;} /* poetry number */ + .blockquot{margin-left: 5%; margin-right: 10%;} + .sidenote {width: 20%; padding-bottom: .5em; padding-top: .5em; + padding-left: .5em; padding-right: .5em; margin-left: 1em; + float: right; clear: right; margin-top: 1em; + font-size: smaller; color: black; background: #eeeeee; border: dashed 1px;} + + div.argument {padding-left: 40%; font-size: 90%;} + .argument p.author {padding-right: 4em; text-align: right; margin-top: .3em;} + + .bb {border-bottom: solid 2px;} + .bl {border-left: solid 2px;} + .bt {border-top: solid 2px;} + .br {border-right: solid 2px;} + .bbox {border: solid 2px;} + + .center {text-align: center;} + .right {text-align: right;} + .smcap {font-variant: small-caps;} + .u {text-decoration: underline;} + + .caption {font-weight: bold;} + + .figcenter {margin: auto; text-align: center;} + + .figleft {float: left; clear: left; margin-left: 0; margin-bottom: 1em; margin-top: + 1em; margin-right: 1em; padding: 0; text-align: center;} + + .figright {float: right; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 1em; + margin-top: 1em; margin-right: 0; padding: 0; text-align: center;} + + .footnotes {border: dashed 1px;} + .footnote {margin-left: 10%; margin-right: 10%; font-size: 0.9em;} + .footnote .label {position: absolute; right: 84%; text-align: right;} + .fnanchor {vertical-align: super; font-size: .7em; text-decoration: none;} + + .poem {margin-left:10%; margin-right:10%; text-align: left;} + .argument .poem {margin: 0;} + .poem br {display: none;} + .poem .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} + .poem span.i0 {display: block; margin-left: 0em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem span.i2 {display: block; margin-left: 2em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem span.i4 {display: block; margin-left: 4em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + + /* Transcriber's Note */ + div.mynote {background-color: #DDE; color: #000; padding: .5em 1em 1em; + margin: 1em 5%;} + div.mynote p, div.mynote li {font-family: sans-serif; font-size: 90%;} + div.mynote a {text-decoration: none;} + --> + </style> + </head> +<body> + + +<pre> + +Project Gutenberg's Ontboezemingen, by Gabriël + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Ontboezemingen + +Author: Gabriël (AKA Carel van Nievelt) + +Release Date: February 23, 2008 [EBook #24675] + +Language: Dutch + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ONTBOEZEMINGEN *** + + + + +Produced by Branko Collin and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net + + + + + + +</pre> + + + +<div class="mynote"><p class="center">See also the <a href="#TRANSCRIBERS_NOTES">Transcriber's Notes</a> at the end of this eBook.</p></div> + +<p class="center"><img src="images/illustration_01.jpg" alt="" /></p> + +<hr style="width: 65%;" /> + +<div> +<span class='pagenum'><a name="Page_1" id="Page_1">[Pg 1]</a></span> + +<p class="center">ELK DEEL IS AFZONDERLIJK VERKRIJGBAAR</p> + +<p class="center">GULDENS-EDITIE.</p> + +<hr style="width: 25%;" /> + +<h1 class="center">ONTBOEZEMINGEN</h1> + +<p class="center">DOOR</p> + +<h2 class="center">GABRIËL.</h2> + +<p class="center"><img src="images/illustration_02.png" alt="" /></p> + +<p class="center">ARNHEM, D. A. THIEME.</p> + +</div> +<div> +<p><span class='pagenum'><a name="Page_2" id="Page_2">[Pg 2]</a></span></p> +<p class="center">DE PRIJS VAN ELK DEEL IS EEN GULDEN.</p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2 class="center"><a name="ONTBOEZEMINGEN" id="ONTBOEZEMINGEN"></a>ONTBOEZEMINGEN,</h2> + +<p class="center">DOOR</p> + +<h3 class="center">GABRIËL.</h3> + +<p class="center"><img src="images/illustration_03.png" alt="" /></p> + +<p class="center">ARNHEM,</p> + +<p class="center">D. A. THIEME.</p> + +<p class="center">1869.</p> +</div> + +<hr style="width: 65%;" /> + +<p><span class='pagenum'><a name="Page_3" id="Page_3">[Pg 3]</a></span></p><p> </p> + +<p><span class='pagenum'><a name="Page_4" id="Page_4">[Pg 4]</a></span></p><p class="center">Snelpersdruk van H. C. A. Thieme, te Nijmegen.</p> + +<p><span class='pagenum'><a name="Page_5" id="Page_5">[Pg 5]</a></span></p><p class="center">AAN ZIJN BROEDER WILLIBALD.</p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="INHOUD" id="INHOUD"></a>INHOUD.</h2> + + +<h3>OP ZEE.</h3> + +<table width="100%"> +<tr><td></td><td class="right"><span style="margin-left: 19em;">Bladz.</span></td></tr> +<tr><td><a href="#BEREISDE_LIEDEN">BEREISDE LIEDEN</a> </td><td class="right">3.</td></tr> +<tr><td><a href="#AFSCHEID">AFSCHEID</a> </td><td class="right">17.</td></tr> +<tr><td><a href="#AAN_DE_NOORDZEE">AAN DE NOORDZEE</a> </td><td class="right">20.</td></tr> +<tr><td><a href="#EEN_EERSTE_STORM">EEN EERSTE STORM</a> </td><td class="right">25.</td></tr> +<tr><td><a href="#PORTSMOUTH_BINNEN">PORTSMOUTH BINNEN</a> </td><td class="right">41.</td></tr> +<tr><td><a href="#LONDON-BRIDGE">LONDON-BRIDGE</a> </td><td class="right">48.</td></tr> +<tr><td><a href="#IN_POETS_CORNER">IN »POETS-CORNER"</a> </td><td class="right">51.</td></tr> +<tr><td><a href="#IETS_OVER_DE_ENGELSCHEN">IETS OVER DE ENGELSCHEN</a> </td><td class="right">56.</td></tr> +<tr><td><a href="#RUZIE_AAN_BOORD">RUZIE AAN BOORD</a> </td><td class="right">70.</td></tr> +<tr><td><a href="#EEN_KERSDAG">EEN KERSDAG</a> </td><td class="right">76.</td></tr> +<tr><td><a href="#ONDER_DE_LINIE">ONDER DE LINIE</a> </td><td class="right">81.</td></tr> +<tr><td><a href="#DILETTANTISME">DILETTANTISME</a> </td><td class="right">86.</td></tr> +<tr><td><a href="#KOMEDIE-SPELEN">KOMEDIE-SPELEN</a> </td><td class="right">103.</td></tr> +<tr><td><a href="#EEN_DROOM">EEN DROOM</a> </td><td class="right">107.</td></tr> +<tr><td><a href="#OM_DEN_ZUID11">OM DEN ZUID</a> </td><td class="right">116.</td></tr> +<tr><td><a href="#EEN_SCHEEPSTAFEL">EEN SCHEEPSTAFEL</a> </td><td class="right">123.</td></tr> +</table> +<div><span class='pagenum'><a name="Page_6" id="Page_6">[Pg 6]</a></span></div> + +<h3>DE SLAMAT.</h3> + +<table width="100%"> +<tr><td> </td><td class="right"><span style="margin-left: 19em;">Bladz.</span></td></tr> +<tr><td><a href="#DE_SLAMAT">ONTBOEZEMING VAN EEN »AMBTENAAR +TER BESCHIKKING"</a></td><td class="right">131.</td></tr> +</table> + + +<h3>MINNEBRIEVEN.</h3> + +<table width="100%"> +<tr><td><a href="#AAN_NONNA_FLORA">AAN NONNA FLORA</a> </td><td class="right">163.</td></tr> +<tr><td><a href="#AAN_TITANIA">AAN TITANIA</a> </td><td class="right">169.</td></tr> +<tr><td><a href="#SUZE">SUZE</a> </td><td class="right">175.</td></tr> +</table> + + +<h3>EEN BLIJSPEL.</h3> + +<table width="100%"> +<tr><td><a href="#DE_GETERGDE_ZACHTMOEDIGHEID">DE GETERGDE ZACHTMOEDIGHEID, OF, +»'T SOP WAS DE KOOL NIET WAARD"</a> </td><td class="right">181.</td></tr> +</table> +<div><span class='pagenum'><a name="Page_7" id="Page_7">[Pg 7]</a></span></div> + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="BEREISDE_LIEDEN" id="BEREISDE_LIEDEN"></a>BEREISDE LIEDEN.</h2> + +<p class="center">EEN PROLOOG.</p> + +<div class="argument"> +<div class="poem"> +<div style="text-indent: 2em;">Strange! quoth I, debating the matter with myself, +that one-and-twenty miles sailing, should +give a man these rights. —</div> +<p class="author">STERNE.</p> +</div> +</div> + + +<p>Hebt ge wel eens een neef, of broêr, of vriend van een eerste zeereis +zien t'huiskomen? Hebt ge, wanneer 't verdoolde schaap per Zierikzeesche +boot zou arriveren, hem in dat Zeeuwsche stedeken opgewacht, en van dáár +'t trajekt tot Rotterdam met hem zamen gemaakt?</p> + +<p>Zóó iets deed ik onlangs.</p> + +<p>De boot slingerde een weinig — doch mijn bereisde neef op 't achterdek +aan 't wandelen, om te toonen hoe zeevast hij op de beenen stond. 't Was +gloeijend heet — maar onverstoorbaar hield zich onze held buiten de +beschuttende zonnetent, opdat 't middagvuur nog een laatste hand mogt +leggen aan de roode kleur van gelaat en handen, waarop hij zoo trotsch +was. Straks ging hij zitten — niet, gelijk<span class='pagenum'><a name="Page_8" id="Page_8">[Pg 8]</a></span> een gewoon mensch, op een +bank of krukje — neen, met roekelooze gratie zette zich de waaghals op 't +ijzeren hekje naast de raderkast, en verrigtte er de ijzingwekkendste +evolutiën, om toch een iegelijk de overtuiging te schenken, dat <i>hij</i> +niet over boord vallen <i>kon</i>. Maar hij had geen rust: zijn koffers +moesten nagezien worden: zijn koffers, waarop met enorme letters de +namen van Batavia, Samarang, Tagal en Brouwershaven prijkten; een gesp +werd losgemaakt en weêr aangetrokken, een touw werd versjord: — want men +moest 't weten, dat die koffers met die uitheemsche etiquetten <i>hem</i> +toebehoorden! — Aan de stad genaderd, kamde mijn brave zich den +haveloozen vlasbaard wat uit, trok een norsch, regt cosmopolitisch +gezigt, gaf zich zooveel mogelijk 't woeste air van een pas +geretourneerden Marco Paolo, en stapte aan wal met den zwaaijenden gang +van een op zee gewonnen en getogen zeebonk. — In zijn moeders woning +geïnstalleerd, behield hij nog geruimen tijd de hebbelijkheid, van net +te doen alsof hij in zijn geboortestad den weg niet meer kende; ja, wel +een jaarlang ná zijn terugkomst, bleef hij, tot groot ongerief der +huisgenooten, een gedecideerde antipathie aan den dag leggen tegen +aardappelen, groenten, en dergelijke "Hollandsche burgerkosten"; terwijl +hij zich schadeloos stelde door 't gebruik van aanzienlijke hoeveelheden +drooge rijst, die hij, in de oogen zijner verbaasde medeaanzitters, +oneetbaar maakte door toevoeging van <i>curry</i>, <i>lombok</i>, <i>sambal</i>, +<i>trassi</i>, en meerdere zulke stankverspreidende ingrediënten, van wier +genot — hoewel hij slechts weinig maanden in Indië had doorgebragt — hij +gemoedelijkweg verzekerde, zijn maag niet meer te kunnen spenen.<span class='pagenum'><a name="Page_9" id="Page_9">[Pg 9]</a></span></p> + +<p>Vroeg men dien neef van mij, wat hij eigenlijk op zijn togten alzoo +gezien had — dan wist hij bitter weinig meê te deelen.</p> + +<p>In 't eerst verwonderde mij dit, en vond ik 't zooveel te belagchelijker +in hem, dat hij roemen dorst op een bereisdheid, waarvan hij blijkbaar +zóó weinig vruchten had geplukt.</p> + +<p>Sedert ik echter zelf een uitstapje naar Java volbragt, leerde ik op 't +humaanst den onschuldigen reizigerstrots van mijn goeden neef verklaren, +en tevens de onmogelijkheid waarin hij zich bevond, om op de tallooze +tot hem gerigte vragen steeds belangwekkende en romaneskklinkende +antwoorden te geven.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Er zijn er onder de landmenschen, die zich voorstellen, dat men op zoo'n +zeereisje — naar Oost-Indië b.v. — al magtig veel te zien krijgt, en die u +zonder schromen — gelijk wij onzen neef — voor stompzinnig en gevoelloos +zullen uitmaken, wanneer ge, t'huiskomend, hun niet een menigte curieuse +bijzonderheden kunt opdisschen. »Vertel ons toch — roepen ze — : hoe ziet +de zee er uit; hoe hoog zijn de golven; wat eet men aan boord; ontmoet +men soms zeeslangen en meerminnen; zijn de zilte wateren groen of blaauw +gekleurd; heeft men ook last van kakkerlakken; braakt een vulkaan +werkelijk rook en vlammen uit; is een haai heuschelijk zoo'n bloedgierig +beest; speelt zoo'n scheepskapitein niet erg den bully; en is 't waar, +dat damespassagiers altoos 't eerst aanleiding geven tot +krakeelingen — ?" — Andere daarentegen, zijn van meening, dat de drie of +vier maanden aan boord doorgeworsteld, niet anders <i>kunnen</i> op<span class='pagenum'><a name="Page_10" id="Page_10">[Pg 10]</a></span>leveren, +dan een vagevuur tusschen waken en slapen, bestaan en niet bestaan: een +polaire winter voor ligchaam en geest, waarin geen zon verrijst dan 't +noorderlicht van eten en drinken, en gedurende welken de mensch niet +verstandiger zou kunnen doen, dan oogen en ooren sluiten, en in een +beerehuid kruipen, om te slapen en zich op de duimen te zuigen.</p> + +<p>De ware opvatting ligt ook hier, gelijk elders, in 't midden.</p> + +<p>Zij, namelijk, die verwachten, op zee iets anders te zullen aanschouwen +dan lucht en water, moeten zich, uit den aard der zaak, jammerlijk +bedrogen vinden. — Voor den schilder, den dichter, den natuurminnaar, +steekt in die woorden, <i>lucht en water</i>, een schat van onuitputtelijk +schoon: zóó iemand ziet dan ook op zee veel meer, dan penseel of pen +zouden kunnen teruggeven. — Doch wee hem, die, door een alledaagschen +reis- en kijklust aangespoord, de bevrediging zijner manie op den +breeden oceaan zou willen zoeken — : die man zal zich gruwelijk vervelen, +en zijn domheid verwenschen, dat hij de vette weilanden en omwilgde +slootjes van Holland verliet, om te gaan staren, dagen, weken, maanden +lang, op een graauwen waterplas, voor <i>hem</i> zoo doodsch en onbewoond, +als de wolken die er óver drijven.</p> + +<p>Vooral op de reis van Holland naar Java beklaagt zich de min diepzinnige +passagier over de weinige afwisseling, die de togt hem biedt. — Gedurende +'t zeilen van Indië naar huis, ontmoet men verscheiden malen land, en +doet 't somwijlen aan. Men passeert dan altijd 't Kaapland digt genoeg, +om op 't Kaapsche rif naar kabeljaauw te kunnen angelen, en, onder 't +kruisen, de sombere, in stormen gehulde bergen van Afrika's uithoek te +kunnen bespieden; te<span class='pagenum'><a name="Page_11" id="Page_11">[Pg 11]</a></span> St. Helena neemt 't schip gewoonlijk water in, en +hebben de reizigers dus gelegenheid, om — 't zij mét of zonder behulp van +den Engelschen sherry — in geestdrift te geraken bij 't leêge graf van +den Corsicaanschen gier; kort daarop stuurt men Ascension rakelings +voorbij; en krijgt ten slotte, als men niet tusschen de Hesperiden +doorloopt, vaak nog een bergtop van de Azoren in 't oog. — Op de heenreis +echter — als men ze voorspoedig maakt — geen zweem van dat alles. Juist, +wanneer 't den nieuweling zoo aangenaam zou zijn: als hij slechts +uitkijkt naar een ijsberg, een vulkaan, een onbewoond eiland — des noods +een zaagvisch of cachelot — om zijn stervend dagboek met bladen vol +schilderachtige beschrijvingen te verrijken — — juist dan, niets van dat +alles! Een armzalige haai, een verdwaalde walvisch, een kudde blazende +»botskoppen", een vliegend vischje, een troep bruinvisschen of bonieten, +wat albatrossen, »dominees", »bootsluî", »kleêrmakers", zwaluwen, +Kaapsche duiven en boebi's<a name="FNanchor_1_1" id="FNanchor_1_1"></a><a href="#Footnote_1_1" class="fnanchor">[1]</a> — — nu ja, die visschen- en vogelwereld +had<span class='pagenum'><a name="Page_12" id="Page_12">[Pg 12]</a></span> hij zich kunnen voorstellen. Land wil hij zien: hooge bergen, verre +kusten! Hij benijdt den Sindbad van vorige eeuwen, die, door schraalheid +van water en proviand, <i>genoodzaakt</i> werd, nu en dan 't anker neêr te +laten; hij zou een ligten aanval van scheurbuik zegenen, waardoor 't +binnenloopen in een verafgelegen haven onvermijdelijk werd; en hij bidt +om een goedig orkaantje, dat zijn schip, met behoud van volk en lading, +aan de kust van la Plata of Madagascar zou vastzetten. Te vergeefs tuurt +hij aan den horizon naar Teneriffe's spitse piek; te vergeefs tracht +zijn binocle de nevelen te doorboren, die de tuinen der Gelukkige +Eilanden wreedelijk omsluijeren; 't bestaan van St. Helena blijft voor +hem, niet minder dan dat van 't meer Kinibaloe, een punt van blind +geloof; de Tafelberg eindelijk, weet hij, vertoont zich even zoo weinig +als de Man in de Maan; en, »na zooveel leed en ommezwerven", zal hij +zich niet mogen verheugen in den aanblik van zijn natuurlijk element, +vóór zijn 't rondzien ontwend oog zich verkwikken zal aan 't donkergroen +der eilanden, die sluimeren in Straat Soenda's schoot — als smaragden, +los gestrooid in een bekken van kristal.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Maar 't water — hoor ik vragen — de zee zelf, is zij niet oneindig rijk +aan treffende verscheidenheden, onbeschrijflijk schoon in de majesteit +van haar nooit rustende onmeetlijkheid! Is zij niet schoon, wanneer +golven van dertig voet hoog haar met schuim gekroonde kammen doen +sprankelen in de zon, als heuvelen van saffier: als nu eens 't hulkje +wegtuimelt in 't warrelend golfdal — dan weêr — — </p> + +<p> — — Halt, jongeling — strijk uw wieken, wisch u 't dichterlijk angstzweet +van de slapen! die Pegasus-ridjes naar<span class='pagenum'><a name="Page_13" id="Page_13">[Pg 13]</a></span> 't verhevene maken doorgaans den +ongelukkigen jockey tot een Icarus, en laten, per slot van rekening, den +aanschouwer zoo koud als een Uranusbewoner!</p> + +<p>Ik antwoord u, o dichtlievend lezer, met de — woorden van een ander, zeer +groot dichter — :</p> + +<div class="poem"><span class="i0">» — — — — — — — 't is wel verheven,</span><br /> +<span class="i0">Altans, bij storm! doch ik verkoos de lieve dreven</span><br /> +<span class="i0">Der aarde in zoo'n geval. 't Verheevne wordt ook vrij</span><br /> +<span class="i0">Eentoonig ras, op zee, als in de poëzij."</span><br /></div> + +<p>Wanneer men voor 't eerst aan boord stapt, voelt men zich vervuld van +een kostelijk enthousiasme voor al wat golft en al wat drijft: men zou +de peregrinaties van een notedop in een stroopflap kunnen vereeuwigen. +Getrouwelijk beschrijft men dan ook een eersten storm, mitsgaders de +poëtische gewaarwordingen, die zoo'n phenomenon in 's menschen boezem +doet ontbranden.</p> + +<p>Edoch, zoodra men eenmaal de stereotype termen van: <i>klepperende +touwen</i>, <i>loeijende vlagen</i>, <i>schuimende wateren</i>, <i>donderende +stortzeeën</i>, <i>ratelende bliksemslagen</i>, en wat dies meer zij, in +behoorlijke volgorde heeft opééngestapeld — ontwaart men, tot zijn niet +geringe spijt, dat van een zoo grootsch natuurverschijnsel weinig anders +te bezingen overblijft, dan de veelmeer in 't oog vallende kleine +jammeren, die er onvermijdelijk uit voortvloeijen, en die alras den +rijksten schat van poëzie doen verkeeren tot een hoopje druipend, +bibberend, diep ongelukkig proza — : als daar zijn: <i>zeezieke heeren</i>, +<i>zieltogende dames</i>, <i>benaauwde hutten</i>, <i>door lekwater bedorven +beddegoed</i>, <i>gebroken wijnglazen</i>, <i>omgesmeten soepterrienen</i>, +<i>druipnatte matrozen</i>, <i>gemelijke<span class='pagenum'><a name="Page_14" id="Page_14">[Pg 14]</a></span> stuurlui</i>, <i>ongenaakbare kapiteins</i>, +en <i>dronken hofmeesters met builen op 't hoofd</i>.</p> + +<p>Van dáár dan ook, dat geen stormbeschrijving ooit zóó treffend en +waarachtig gegeven is, als die van den Schoolmeester: want waarlijk — hoe +grootsch en verheven een onstuimige zee den landbewoner, die haar van +rots of duin overziet, moge toeschijnen — van een schip bekeken, levert +ze, met al haar bovengemelden stoet van rampen, zelfs den +stoutstgewiekten hoogvlieger zóó weinig stof tot geestverheffing, dat de +enthousiast, die haar met woorden prijzen <i>wil</i>, daartoe geen veiliger +weg kan inslaan dan dien van een aangename parodie. En, wat 't +onmogelijke en onwaarschijnlijke van zoo'n geparodieerde schilderij +betreft — men geloove mij, dat zelfs 't dansen van quadrilles met de +inboorlingen van een onbewoond eiland, in werkelijkheid minder +onwaarschijnlijk is, dan de vervoering, waarin sommige jeugdige +dagboekschrijvers voorgeven te geraken, wanneer ze van door hen +bijgewoonde stormen een tafereel gaan ophangen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Kan men dus over 't geheel zeggen, dat bereisdheid ter zee den bezitter +weinig regt geeft tot zelfverheffing — bereisdheid te land mag daartoe +evenmin een voorwendsel zijn.</p> + +<p>Vroeger, ja — toen men den rid van Londen naar Edinburgh (»<i>God +willing</i>") in drie weken volbragt, was zoo'n togt werkelijk een +<i>landreis</i>. Maar nu, dat men in minder uren dan toen dagen denzelfden +afstand doorloopt, en gedurende dien tijd geen enkele maal <i>land</i> onder +de voeten krijgt — nu kan toch de reiziger, die een poos lang op de +banken van een spoorwegwaggon zat te suffen, moeijelijk spre<span class='pagenum'><a name="Page_15" id="Page_15">[Pg 15]</a></span>ken van de +ondervinding die hij op zijn togten opdeed, en van 't vele vreemde dat +hij in de door hem doortrokken oorden ontmoette. — Een landreis per +dampwagen is als een zeereis per stoomboot: 't meesterstuk — of +monsterstuk — van menschelijke vinding, verschrikt de dieren in 't veld +en de visschen in den schoot der wateren; doet alle natuurschoon +wegvlieden van voor zijn verschroeijenden adem; verwerkt heuvelen en +bergen tot afzigtelijk praktische kolenschuren, en zal weldra de reine +Muse van poëzie en schoonheidsgevoel in de lompen steken van een +geldverdienende, met roet besmeerde fabriekarbeidster<a name="FNanchor_2_2" id="FNanchor_2_2"></a><a href="#Footnote_2_2" class="fnanchor">[2]</a>.</p> + +<p>De éénige landreiziger, die, mijns inziens, nog op bereisdheid bogen +mag, d. i. die met regt beweren kan, van een land en zijn bewoners iets +gezien te hebben — is niet hij, die in één dag naar Parijs, en van dáár, +in drie dagen, naar Moskou stoomt — — 't is de <i>rara avis</i>, die waarlijk +<i>voor zijn pleizier</i> reist: de gemoedelijke trekvogel, die, op jonge +beenen, met een jolig makker aan den arm, den knapzak op den rug, en een +paar tientjes in de beurs, zijn Geldersch of Rhijnlandsch voetreisje +maakt. — Deze alléén ziet veel, en »kan ook wat verhalen": hij doorkruist +de steden, die onze moderne vliegreiziger slechts in de verte als +hoopjes huizen bespeurt; hij spreekt en leeft met de menschen, die<span class='pagenum'><a name="Page_16" id="Page_16">[Pg 16]</a></span> de +ander als schimmen aan den weg naauw opmerkt. Hij alléén ziet veel: +omdat hij tijd en lust heeft, in den aard der zaken dóór te dringen; +terwijl de spoorwegman, in een eeuwig rammelenden roes van 't eene +station naar 't andere rennend, niet anders kan, dan met Mundungus en +Smelfungus uitroepen: »<i>'t is all barren!</i>"</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Bereisde lieden! — Zie ze er op aan, als ge kunt — onze hedendaagsche +cosmopolieten! Misschien zult ge aan zekere stijfheid in de knieën den +man erkennen, die zijn halve leven in een treinwaggon heeft +doorgebragt; — maar zoek bij hem geen forschgeharde trekken, geen +vrolijken levensmoed, geen diepe menschen- en wereldkennis meer.</p> + +<p>Bereisde lieden! — Ik herinner me, op een mijner mailtogten een +<i>commis-voyageur</i> ontmoet te hebben, zóó een verwaand en ploertig +individu, als één zijner ambtgenooten 't ooit was. Die man had twee +reizen naar de Vereenigde Staten en Californië, twee naar Indië en +Australië, en even zoovele naar China en Japan gemaakt: hij had meer van +onzen aardkloot gezien dan een Cook of Bontekoe — maar, met zijn vettige +bakbaardjes, zijn bleeke gelaatskleur en stijve witte dasjes, geleek hij +juist zooveel op een wereldburger als mijn goede catechiseermeester +zaliger. — Een andermaal sprak ik een oude Jufvrouw, die mij vertelde: +hoe ze te Calcutta geboren, te Melbourne opgevoed, en in Schotland +gehuwd was; hoe ze in Kaapstad sedert had geleefd, en nu, bij haar +familie te Padang, rustig haar levenseind hoopte af te wachten. 't +Mensch toonde voor 't overige, in doen en laten, niet de minste +superioriteit boven een gewone Delftsche stovenzetster — !<span class='pagenum'><a name="Page_17" id="Page_17">[Pg 17]</a></span></p> + +<p>Zulke voorbeelden hebben in <i>mij</i> al spoedig den ontluikenden +bereisdheidstrots gefnuikt.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En toch, toch, goedgunstig lezer — ben ook <i>ik</i> niet geheel vrij van dien +trots: ik kan hem in anderen en mezelf verklaren en door de vingers +zien.</p> + +<p>Wie beseft niet den roem die er in ligt, <i>bereisd</i> te heeten — zij 't dan +ook per spoortrein of stoomboot! Wie boog nooit onder den hartstogt die +den aspirantwereldburger aandrijft: om <i>veel</i> te zien, of liever, +om — hoe oppervlakkig — <i>velerlei</i> te zien! »<i>That craving desire, natural +to untravelled men of fresh and lively minds, to see strange lands, and +to visit scenes famous in history or fable.</i>" Wie, in 't kort, reisde +nooit tot voldoening van zijn <i>ijdelheid</i> — !</p> + +<p>Er blijft ons ook van langverleden omzwervingen zoo'n zoete, +dichterlijke herinnering bij, die ons onwillekeurig 't hoofd doet +opheffen. De reis, met al haar verveling, met haar bezwaren en +vermoeijenissen, schuift men op den achtergrond: hitte en koû, gebrek en +ongemak zijn vergeten. Maar vóóraan op 't schouwtooneel des geheugens +opent zich in nevelig zachten kleurendos een panorama van 't schoone en +liefelijke, van 't vreemde en boeijende — hoe weinig ook — dat men +aanschouwde. Van 't gloeijend Oosten herinnert men zich slechts +palmboschjes en zwartoogige feeën, van 't barre Noorden ziet men slechts +sombere sparrewouden, met donzige sneeuw omzoomd, en bevolkt door de +blonde nymphenwereld die de verbeelding zoo gaarne rond den warmen haard +'t leven roept. — Men heeft te Rio de Janeiro drie weken met averij +gelegen — : men denkt er niet aan, hoe warm<span class='pagenum'><a name="Page_18" id="Page_18">[Pg 18]</a></span> 't daar was, en hoe duur, en +hoe afschuwelijk 't logies, en hoe onaangenaam de bevolking; — men +gelooft slechts aan dien éénen avond, toen men schelpen zocht aan 't +zeestrand, en de zon zoo prachtig onderging over de bergen en wouden van +'t onmeetlijk Brazilië. De mailroute heeft men afgelegd van Suez naar +Alexandrië — : men weet niet meer van de wolken stofs, die mond en neus +en ooren vullen, noch van de smerige Arabieren waarmeê men zamen in een +beestewagen werd gestopt; — men ziet droomend slechts de vale woestijn, +die Israël doortrok, de luchtspiegelingen, en de witte zandheuvels — dan, +plotseling oprijzend als uit een zee van groen, de koepels en minarets +van 't groot Caïro; men ziet den Nijl, en de Pyramiden, en de Delta, en +'t klassiek Alexandrië — — tot verbeelding en herinnering elkaâr de hand +reiken, om uit de dorre Oostersche werkelijkheid den schat van +Oostersche poëzij te verwekken, die ons in 't Bijbelsch geschiedverhaal +en in de sprookjes der Duizend-en-Een-Nacht zoo onverklaarbaar boeit en +meêsleept.</p> + +<p>En als men dan is teruggekeerd in den sleur van 't dagelijksch +leven — dan bewaart men voor zichzelf een rijk en leerzaam souvenir, dat +de tijd aldóór tot liefelijker vormen afrondt. — En voor anderen? +Welnu — voor anderen heet men een man van ondervinding, en mag, zoo +nederig weg, in schrijven en spreken, den »bereisden Roel," den »Heer +Jurriaan" uithangen, door 't éénig magtwoord: <i>ik ben er geweest</i>. — Ja, +men neme 't hoe men wil — schoon 't reizen ter zee en te land in onzen +tijd een ware oude-vrijsters-bezigheid is geworden; schoon er +tegenwoordig meer moed toe noodig is, van zijn huis naar zijn bureau te +kuijeren — als wanneer men nog blootstaat aan accidenten met rij<span class='pagenum'><a name="Page_19" id="Page_19">[Pg 19]</a></span>tuigen +en dakpannen — dan om een mailtogt naar China te aanvaarden — — toch zal +'t, om <i>dat</i> magtwoord alléén zelfs bij overigens redelijke wezens, een +toppunt van glorie en zelfvoldoening blijven, den evenmensch te kunnen +toeroepen: »<i>ik</i> heb mijn oog laten weiden, mijn vleeschelijk oog, over +landouwen, die gij, huismusch, achter uw moeders kagchel gezeten, +slechts als stipjes op de wereldkaart bekeken hebt!"</p> + +<p>O, ijdelheid der ijdelheden!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zeker! — En ook ik, Gabriël, beken volgaarne mijn zwakheid in dit opzigt.</p> + +<p>Hebben we niet — broêr Willibald en ik — ons eerste uitstapje naar London +gemaakt, grootendeels met 't doel, onszelf te mogen opblazen bij de +gedachte, de zee overgestoken, en op transoceanischen bodem den voet te +hebben gezet! — Herinnert ge u nog, broêr Willibald, hoe we wandelden +door de groote wereldstad — wij, jongens in jaren, maar toch moedig, +onbeschroomd, soms roekeloos! Hoe we er rondzwierven, terend op een pint +<i>stout</i> en een <i>mutton-chop</i> — overal heen — vol verachting voor +hoofdstraten en omnibussen — <i>per pedes apostolorum</i> — geen hol ons te +donker, geen steeg ons te naauw: opdat we toch met regt er ons op zouden +kunnen beroemen, »dat we gansch London met voeten gemeten hadden" — !</p> + +<p>Besloot <i>ik</i> niet later, bij mijn vertrek uit Indië, met de mail te +reizen: vooreerst, om spoediger t'huis te zijn, doch, hoofdzakelijk, om +ééns met een <i>suprême dédain</i> op allen te kunnen neêrzien, die niet, als +ik, een zeker aantal punten van den aardbol met eigen zolen hebben +gedrukt! — En<span class='pagenum'><a name="Page_20" id="Page_20">[Pg 20]</a></span> zelfs <i>nu</i>, terwijl ik deze bekentenis neêrschrijf — heeft +'t niet al den schijn, of ik mezelf slechts beschuldig, om ongestraft +alweêr dezelfde dwaasheid te mogen begaan, en — quasi een fout +opbiechtend — enkel de gelegenheid beoog, aan een iegelijk te vertellen: +hoe ik, nog zóó jeugdig, reeds te Singapore heb ananas gegeten, te +Pointe-de-Galles topazen van Candy gekocht, te Aden een regiment +Fellah's ontmoet, te Suez uit een echte <i>chibouk</i> echten <i>Ratakia</i> +gerookt, in de woestijn te vergeefs naar manna en kwakkelen gezocht, te +Caïro de moskee van Mehemed-Ali betreden, te Messina mij aan +<i>Marsala</i>-wijn berauscht, te Massilia <i>Notre-dame-de-la-Garde</i> bestegen, +te Arles de dochters der Phoeniciërs, en te Avignon 't Pauselijk kasteel +bewonderd, te Dijon <i>Bourgogne</i> gedronken, te Parijs <i>'t Quartier Latin</i> +bezocht — ja, te St. Quentin voor 't eerst artisjokken geproefd heb — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>IJdelheid der ijdelheden! — Nogmaals en nogmaals galmen we 't den +ijdelsten aller koningen na.</p> + +<p>Doch, daar we minder wijs — hoewel misschien wat verstandiger en +liefderijker zijn, dan de wijze Joodsche despoot — zoo vergeven we +onszelf en den naaste ook <i>deze</i> kleine ijdelheid, laten elk in vrede +zijn stokpaardje berijden, en zegenen voor 't minst hierin onze dorre +eeuw van stoom- en dommekrachten: dat ze aan elk de gelegenheid biedt, +om op zijn wijs <i>bereisd</i> te heeten.</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_1_1" id="Footnote_1_1"></a><a href="#FNanchor_1_1"><span class="label">[1]</span></a> Ik weet niet, onder welke namen Cuvier en Buffon de +bovenstaande vogels geclassificeerd hebben; ik laat hen dus de titels +behouden, die ik hun de zeelui hoorde geven. — Al deze knapen kan men +gemakkelijk door middel van spek en hoek betrappen — behalve de +professionele heeren. Inzonderheid de vogel »dominee" staat als een +toonbeeld van bedachtzaamheid bekend — »voorzigtig gelijk de slangen"; en +de oudste matrozen herinneren zich niet, dat een dergelijk weleerwaard +dier zich ooit door den lust der zinnen — den omspekten angel — heeft +laten verlokken; — Toch, beweert men, zitten ze dik in 't vleesch en warm +in de vêeren. — Zoodra een Albatros of Kaapsche duif levend aan boord +komt, wordt hij zeeziek, geeft teekenen van onpasselijkheid, en eindigt, +met, op zeer menschelijke wijs, zijn maag te ontlasten.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_2_2" id="Footnote_2_2"></a><a href="#FNanchor_2_2"><span class="label">[2]</span></a> Men vergeve mij deze indirekte lofrede op »de dagen van +Olim"; doch men sta mij toe, mét mijn oudoom, den organist, en mijn +oudtante, de met zes dochters gezegende domineesweduwe, van meening te +zijn: dat we, én 't tegenwoordig verval van de kunst, én den weinigen +trouwlust onzer huwbare jonge mannen, voor een groot deel te wijten +hebben aan den gaarkokenden, ziel- en ligchaamcreosoterenden invloed van +stoom en kolendamp.<span class='pagenum'><a name="Page_21" id="Page_21">[Pg 21]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="AFSCHEID" id="AFSCHEID"></a>AFSCHEID.</h2> + +<p class="center">(EEN FRAGMENT UIT GABRIËL'S DAGBOEK).</p> + +<div class="argument"> +<div class="poem"><div>Vaterland! dich musst' ich jung verlassen. —</div> + +<p class="author">»JOSEPH."</p></div> +</div> + + +<p><i>Andante affettuoso.</i></p> + +<p>'t Anker werd geligt; de breede lappen werden bijgezet; met een zacht +briesje dreven we langzaam de zee te gemoet. — De wind nam toe; we gleden +voorbij de vuurtorens, voorbij ton en baak — — nog weinig oogenblikken, +en Hollands kust zou uit ons oog verdwenen zijn.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ik zat, en tuurde naar de verre oeverkanten.</p> + +<p>De lucht hing zwoel en dampig, de zee lag kalm en vriendelijk: 't was de +ziekelijke kalmte van een dier slaperige, half heldere, half mistige +herfstdagen, die over alles een waas spreiden van kwijnende +lusteloosheid. Mat en glansloos stond de ondergaande najaarszon aan den +melkkleurigen hemel: ze straalde niet, ze verborg zich ook niet — doch +met den glimlach eener stervende scheen ze weemoedig op ons neêr te +zien, alsof ook zij afscheid nam, en zich terug<span class='pagenum'><a name="Page_22" id="Page_22">[Pg 22]</a></span>trok uit een vreugdeloos +leven. — Had een orkaan mij door de haren geblazen, had een tropische +gloed mij de wangen gebrand — 't ware mij liever geweest: onder storm en +bliksem, als een Vliegende Hollander gedreven, had ik mijn vaderland +willen verlaten! Maar nu — die slappe koelte, die slechts aarzelend de +zeilen vulde; die dof glinsterende golfjes, die mij, den nieuweling, zoo +vreedzaam lonkend welkom heetten — o, 't was of hun kruipende tred mij +grafwaarts voerde!</p> + +<p>Wat zou ze met mij doen, de magtige Zee? Zou ze mij brengen naar een +land van leven en arbeid, waar ten minste een stoffelijk fortuin en een +rijke natuur mij de ballingschap zouden verzoeten; — of, naar een land +van heimwee, en nieuwe, ongedeelde beproeving? Zou ze mij later <i>nog +eens</i> liefderijk opnemen, en me, zielsverlangend, terugdragen naar 't +ouderlijk huis; — of, zou ze mij achterlaten in 't verre oord, om mij +slechts troost en rust te gunnen in 't graf van den vreemdeling — ? — Ja, +had ik Ulieden bij me — gij, die me altoos liever waart dan ziel en +zaligheid! — met wat vreugd zou ik haar begroeten, die wijde zee; met wat +vervoering zou ik uitroepen: »<i>Thalatta, Thalatta, sei mir gegrüsst!</i>" +Dan zou geen vreemdelingschap mij hard vallen; ik zou den geboortegrond +weinig betreuren: want, gelijk de dagen vele zijn, dat droeve mist en +regen dien bodem omhullen — zóó waren ook talrijk de zorgen, die mijn +jonkheid er doorworstelen moest. Vol moed en levenslust zouden we zamen +'t nieuwe leven zijn ingetreden: ligt toch, dat we elders wat meer zon +en vreugd vonden, dan onder den karigen hemel dien we vaarwel zeiden. +Ook op den breeden Oceaan, ook in de wildernissen van 't verre Oosten, +zouden<span class='pagenum'><a name="Page_23" id="Page_23">[Pg 23]</a></span> we, in elkaârs stem en blik, in elkaârs warmen handdruk, alles +blijven vinden wat 't leven ons kostelijks schonk; ook dáár zouden +liefde en huislijke vrede ons een <i>t'huis</i> hebben geschapen. — — — Maar +gij zijt achtergebleven — en ik ben alléén gegaan; alléén ben ik: +vrijwillig banneling, voor een weinig geld, dat ik altoos +verachtte! — Moeder, en broêr, en zuster — waar zijt gij! Neen — staat niet +vóór me als schimmen uit 't verleden, als spookgestalten van beminde +dooden! We dachten immers ten beste te handelen; 't was immers goed en +noodig, dat ik heenging, om in den vreemde 't brood te zoeken dat 't +vaderland mij scheen te weigeren; 't was goed en noodig, dat ik den +zoeten band verbrak, die ons als één deed leven en ademen; dat ik +opwaakte uit de droomen en spelen mijner jeugd, om te gaan arbeiden voor +ons aller toekomst. Verwijt 't mij dan niet, dat ik uw woning gemaakt +heb als een sterfhuis, waarin er één gemist wordt, die wég is, voor +jaren, jaren — misschien voor altijd! En is er een plaats ledig aan den +disch, is de kleine kring gebroken rond den haard — o, moeder, schrei +niet, tob niet; lach, wees vrolijk — doe, wat ikzelf te vergeefs zal +trachten: vergeet en hoop!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zóó zat ik, en tuurde. — En toen ik uit mijn mijmering ontwaakte, waren +de oude vuurtorens niet meer daar; doch, door den nevel mijner tranen, +zag ik — een kleurloos uitspansel en een loodgraauwe zee — lucht en +water — niets meer!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Daar klinkt een schorre kreet — »hip hip hip, hoera!" — De laatste baak is +gepasseerd — »welkom, welkom in<span class='pagenum'><a name="Page_24" id="Page_24">[Pg 24]</a></span> zee!" — De kapitein houdt een speech, +waarin hij spreekt van »eendragt, sympathie, wederzijdsche hoogachting +en onderling vertrouwen"; de stuurluî volgen, tot bootsman en hofmeester +toe — alles geeft handjes en wenscht een voorspoedige reis. En roode- en +rhijnwijn gaan rond, likeuren, bitter en madeira: men klinkt en drinkt, +men lacht en joolt, en neemt de zaak luchtig op: een overbevolkt moeras +heeft men immers verlaten — een eeuwig bloeijenden lusthof gaat men te +gemoet — — o zoete waan! — Doch <i>ik</i> wist beter. — Wel nam ik den wijn, en +klonk en dronk; — maar ik was niet vrolijk, moederlief — vrolijk was +Gabriël niet.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">October 1865.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_25" id="Page_25">[Pg 25]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="AAN_DE_NOORDZEE" id="AAN_DE_NOORDZEE"></a>AAN DE NOORDZEE.</h2> + +<div class="argument"> +<div class="right">Heil dir! du junge Königin!</div> + +<p class="author">HEINE.</p> +</div> + + +<p><i>Pomposo e con brio.</i></p> + +<p>Ook U is de kroon der poësie ontroofd, Zee van mijn Vaderland! Ook gij +zijt niet meer die ge vroeger waart: vroeger, toen 't Godendom troonde +over de wonderen uwer diepte; als uw strand weêrgalmde van vreugdekreten +uit Gladheim en Asgard's Reuzenstoet uit peuren toog aan uw oevers, of +konijnen strikte in uw duin.</p> + +<p>Wie heeft de Helden der Edda verstrooid? Wie heeft Krakèn opgeschrikt +van uit uw afgrond, en Jormungandr<a name="FNanchor_3_3" id="FNanchor_3_3"></a><a href="#Footnote_3_3" class="fnanchor">[3]</a> uw kolken doen verlaten? — Was 't +Thor met zijn moker, of Hymer met zijn vischhoek?</p> + +<p>De mensch, die worm der schepping, heeft zich meester gemaakt van uw +gebied; met de Runenspreuken zijns vernufts heeft hij uw golven getemd; +met den bezem zijner<span class='pagenum'><a name="Page_26" id="Page_26">[Pg 26]</a></span> beschaving heeft hij Goden en Monsters weggevaagd, +tot aan 't uiterste einde van 't bevrozen Thule. — Waar eertijds de +Weefzang der Walkyren uw strand deed daveren — klinkt thans 't ruischend +maatgeluid van Botgorschek's kapel; waar, in angst en strijd, de woeste +Kaninefaat zijn terpen bouwde — ziet men badkoetsjes rijden in zee, en +schoone dames, lagchend en gerust, zich flodderend vermeijen in uw +versterkend nat. Waar toen, de fiere Zeekoning zijn met roof beladen +hulkje zag te gronde gaan, waar de stoute wereldveroveraar zijn beste +gaven offerde om uw woede te bezweren — vliegen nu, trots wind en +stroomen, trots Monsters en Goden, duizend scherpgekielde vaartuigen, uw +golven doorklievend, en spottend met uw verloren grootheid — als waart ge +niet sterker dan 't plasje, waarop kinderen spelevaren.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ja, de kroon der poësie is U ontroofd!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Maar treur niet, Zee van 't Noorden, treur niet: want een andere kroon +is U opgezet.</p> + +<p>Aanzie wat ge waart in de dagen van Hymer en Thor; aanzie ook wat ge +<i>nu</i> zijt! — : Zijt ge niet, meer dan toen, de eerste, de Koninginne +onder de zeeën! — Van dáár, waar ge de Landhoofden vaneenscheidt, om een +doortogt te banen voor de boden, van weelde en beschaving — tot aan den +breeden zoom, waar ge, spokend langs Noorweêgs klipgevaarten, +tezaâmvloeit met de graauwe wateren der ijzige Poolzee — zijt ge niet +overal 't middenpunt, dat de volkeren van wijd-en-zijd tot zich trekt!</p> + +<p>Wél is der Goden veste in puin gevallen; — maar zijn<span class='pagenum'><a name="Page_27" id="Page_27">[Pg 27]</a></span> niet de hoofdzetels +der menschen, zijn niet London en Harwich, Brouwershaven en Katwijk +verrezen aan uw oevers! — Wél wascht niet meer uw branding eens Odin's +doorluchtig voetenpaar; — doch hebben niet andere godjes, hebben niet +Victoria en Napoleon III, Bismarck en Heemstra hun gansche goddelijk +ligchaam in uw zilt gedompeld! — Wél is der Noren brandfakkel +uitgebluscht; — maar hebben niet Tromp en de Ruijter, Merrimac en Monitor +'t lot der natiën beslist op uw vlakte! — Wél verstomde voor goed der +Skalden harpgetokkel; — maar heeft niet Heinrich Heine u bezongen, +Noordzee — en ben <i>ik</i> niet bezig uw lof te verkonden, ik, Gabriël — ik!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En nog wreekt ge U soms, ondankbare, op den mensch, die U den eerelauwer +rond de slapen vlocht! Nog, wanneer een bode van 't Noordwesten U uit +den doodslaap wekt, en U heimelijk tijding influistert van de verbannen +Goden daarginds — — trilt en hijgt uw boezem bij de herinnering; dan +jaagt de toorn nijdige rimpels over uw fronsend voorhoofd; dan staat gij +op, in blinde woede, en beukt 't schamel bolwerk dat ge opwierpt tegen U +zelf; of vergrijpt U aan goed en leven van den armen visscher, die van +Goden noch Godinnen weet.</p> + +<p>Zelfs op <i>mij</i> schijnt ge heden vergramd te zijn, omdat ik U spreken +dorst van langvervlogen heerlijkheid: zelfs <i>mijn</i> barkje schudt en +schommelt ge, als kon 't zwakke ding 't gebeteren, dat Thor, Thor niet +meer is. — Zeg, Noordzee — is dát 't loon voor mijn lofzang; betaalt gij +zóó uw barden, dat ge hen zeeziek maakt!<span class='pagenum'><a name="Page_28" id="Page_28">[Pg 28]</a></span></p> + +<p>Toch heb ik U lief, Zee van mijn Vaderland; sombere schoone, met uw +sluijer van nevel en mist! Moeder van Hollands rijkdom, Schutgodin van +Engelands magt — ik heb U lief! En ter uwer eere heb ik dit lied +aangeheven, zamen met de luide stem van den wind die me U te gemoet +voert!</p> + +<p>Want schoon zijt ge nog — als in de ure, toen Caligula schelpjes zamelde +aan uw strand. En is ook de Krakèn tot panharing geworden, en de +Zeeslang tot kabeljaauw — toch blijft Gij immer nog de Magtige, de +Gevreesde, de Hooggeprezene — eeuwig, eeuwig — zoolang er water zal zijn +in uw bed, en zand aan uw oevers!</p> + +<p>Zee van mijn duinen — ik heb U lief!</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">October, 1865.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_29" id="Page_29">[Pg 29]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="EEN_EERSTE_STORM" id="EEN_EERSTE_STORM"></a>EEN EERSTE STORM.</h2> + +<p class="center">(EEN FRAGMENT UIT GABRIËL'S DAGBOEK).</p> + + + +<h3>I.</h3> + +<div class="argument"> +<div class="right">Captain, quoth he, for Heaven's sake, let us get ashore.</div> + +<p class="author">STERNE.</p> +</div> + + +<p>We zaten nog vrij laat bij elkaâr, in dien gedenkwaardigen nacht van 24 +op 25 October. Reeds driemaal was Judocus sluikelings in zijn kooi +gekropen, en had geronkt als de Hond der Zeven Slapers; maar ook +driemaal reeds had men hem er bij de ooren weêr uitgetrokken; een pijp +was hem in den mond en een glas onder den neus gestopt; zóó, dampend en +gapend alle drie, als Etna, Hekla en Vesuvius, hadden we ons nog een +uurtje verplaatst in 't oude Delftsche leven, en voor korten tijd 't +vreemde en onhuislijke van onzen toestand vergeten.</p> + +<p>»Jongen," riep Josua, bij 't goênachtwenschen, »'k mag lijden dat we +toch ook 'reis een storm bijwonen!" — »O wee," kermde Judocus, van achter +'t kooigordijntje — .<span class='pagenum'><a name="Page_30" id="Page_30">[Pg 30]</a></span></p> + +<div class="poem"> +<span class="i0">»<i>Glücklich der Mann, der den Haven erreicht hat,</i></span><br /> +<span class="i0"><i>Und hinter sich liesz das Meer und die Stürme,</i></span><br /> +<span class="i0"><i>Und jetzo warm und ruhig sitzt</i></span><br /> +<span class="i0"><i>Im guten Rathskeller zu Bremen.</i>"</span><br /> +</div> + +<p>Vijf minuten daarna sliepen we als regtvaardigen, snorkten als +bandieten, en droomden als poëten bij maneschijn.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Naauw hadden we zoo, in volle gerustheid des gewetens, een zekeren tijd +geslapen, gesnorkt en gedroomd, — lang kon 't niet wezen, want onze +kajuitslamp brandde nog, — toen ik, Gabriël, gewekt werd door — — ja, door +iets dat me wakker maakte; ik luister: een onbeschrijflijke mengeling +van trommelvliesscheurende klanken vult mijn oor; — daar volgt een +slag — een gerinkel als van brekend glas; — ik spring mijn kooi uit, loop +naar de tafel, en — zie daar vooreerst Josua, juist 't zelfde doende wat +ik deed, d. w. z.: zich angstig vastklemmend aan 't deurtje van zijn +hut, en in 't wilde rondstarend als een uitgebroken Meerenberger.</p> + +<p>De gewenschte storm was gekomen. De woeste Favonius had zich losgerukt +van Labrador's ijsvelden, en had, de zee beroerend, en over onze +»Meermin" blazend, in ons tusschendek al dadelijk een verwarring te weeg +gebragt, waarvan ik niet gemakkelijk een denkbeeld geven kan.</p> + +<p>Een vreeselijk kraken overstemde elk ander geluid: knarsend en donderend +ging 't bij iedere schommeling door de planken beschotten van ons +lokaal. We konden ons dus niet dan door schreeuwen verstaanbaar maken; +doch, waren onze ooren ons van weinig dienst — we zagen beiden nog zeer +goed uit de oogen, en — wat we zagen was verschrik<span class='pagenum'><a name="Page_31" id="Page_31">[Pg 31]</a></span>kelijk. Alles lag 't +onderst boven: koffers en kisten bonsten tegen elkaâr — want nog niemand +had er aan gedacht, de noodige klampjes te slaan — , een flesch jenever +was met eenige glazen van 't schommelbord geslagen, en had 't geklimper +veroorzaakt, dat ons deed ontwaken; stoelen en pijpen, boeken en +inktkokers hotsten in bonte mengeling dooreen; daar was een rollen en +rommelen, een glijden en glibberen, een wippen en wiggelen, een stooten +en stommelen — als waren de gebroeders Davenport met al hun klopgeesten +los. Bij alle krachten en resultanten — hier had Galileï zijn hellend +vlak kunnen bestuderen! Zelfs Judocus was uit zijn kooi gejoept, en +wedijverde in rolvermogen met zijn wijnkist en vuillinnen-mand! — We +trachten een-en-ander wat op te rapen, de koffers vast te zetten, en 't +breekbaar tuig in veiligheid te stellen. Josua bemerkte tot zijn vreugd, +dat de schiedammerflesch aan alle schokken had weêrstand geboden; in de +gaauwigheid vergewiste hij zich tevens van den inhoud, en bevond ook +dien onveranderd. Ikzelf redde nog, juist bij tijds, mijn vioolkist en +huisapotheek van een wissen en noodlottigen val. Dat alles hield ons wel +een half uur bezig; we waren koud en slaperig, en oordeelden 't dus +best, 't voorbeeld van Judocus te volgen, die, met ware Oost-Friesche +kalmte, besloten had, 't hem beschoren fatum liever liggend dan staand +te blijven afwachten; — — maar, toen ik mijn bed wil instappen, trap ik +in een killen waterplas: ik vloek, zie rond, — hemel, hebben we een lek +gemaakt, gaan we te gronde! — neen, Goden en Tritons: 't receptaculum van +mijn waschwater is omgevallen, de daarin besloten vloeistof heeft zich +naar alle kanten een weg gebaand, besprenkelt mijn legerstede, doorweekt +mijn sloffen, en deelt zich over<span class='pagenum'><a name="Page_32" id="Page_32">[Pg 32]</a></span>vloediglijk mede aan mijn kleêren, die, +mét 't krukje waarop ik ze neêrlegde, zijn omgesmeten — !</p> + +<p>»Geduld is zulk een schoone zaak"! — Juist, mijn brave Sancte Hieronyme, +uw kindervaersjens zijn allerliefst, wat ook de Genestet en onze +geëmancipeerde schooljeugd er van zeggen — maar, als ge mij de daarin +vervatte waarheden toen waart komen voorrijmelen, geloof ik, dat ik U, +ondanks mijn ouderwetschen wansmaak, met uw vermakelijken »bondel +gedichtjens," regt smakelijk om de ooren had geslagen — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>'s Morgens vonden we den wind naar 't Zuidwesten geloopen, doch in +hevigheid nog toegenomen. We kleedden ons zoo goed mogelijk, en klommen +naar boven. — Dáár wachtte ons een prachtig schouwspel.</p> + +<p>De zee stond hol, en vloog met stoute golven te loever aan. — Hoe ze +steigeren en ploffen door elkaâr, jagend voortgestuwd door den magtigen +Zuidwester; als rollende zandheuvels, stuivend en door een onderaardsche +kracht geschud, vormen ze dalen en puntig opschietende toppen; dreunend +beuken ze den zwakken scheepswand; werpen keer-op-keer den in schuim +gehulden boegspriet ten hemel, of doen den scherpen voorsteven wegzinken +in den kuil, dien ze zooeven berghoog vulden! — Hoe klein vond ik alles +aan boord, hoe nietig 't gansche trotsche zeekasteel! Maar hoe groot en +sterk scheen me, in anderen en mijzelf, de mensch die 't naar zijn wil +bestuurde: hoe dacht me de man aan 't roer een held; hoe straalde er +moed uit die kloeke, harde trekken; hoe lustig en bezig waren ze allen, +als voelden ze zich nu eerst op hun plaats! En ook <i>mijn</i> aanzijn als +»Koning<span class='pagenum'><a name="Page_33" id="Page_33">[Pg 33]</a></span> der Schepselen »gevoelde ik sterker en magtiger dan ooit: want +ook <i>ik</i> had moed, ook ik was rustig en vertrouwend te midden der woeste +wateren — gelijk een kind, in moeders armen gewiegd! O, 't was wel zooals +ik verwacht had: die omgeving deed mij goed. Dat huilen van den wind, +die geheel bewogen natuur rondom mij, 't opwekkend denkbeeld aan +mogelijk gevaar — alles prikkelde mijn verbeelding, en deed mijn bloed +weêr eens warm en jeugdig vloeijen — ja, voor de eerste maal sints 't +smartlijk scheiden, zweeg de stem van knagend heimwee in mijn borst, en +voelde ik een fantastische, half onzinnige vreugd, dat ik mijn +moederlijk huis verlaten had: een vreugd, zooals ze Robinson Crusoe moet +bezield hebben, toen hij voor 't eerst zich op de groene golven naar de +verre kust zijner droomen zag heengedragen. — Lang stond ik zóó, me +vastklemmend aan een touw. En ik telde 't niet, dat de storm me bijna +omblies, en dat plassen zeewater mij in 't gezigt spatten — : opgetogen, +boven al 't aardsche verheven, was 't me of ik dien mast had kunnen +omrukken; of <i>ik</i> 't was, die den wind gebood, en de golven wenkte, en +als meester bevel voerde over den strijd der elementen — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Eilaas — »stof zijt gij, en tot stof zult gij wederkeeren."</p> + +<p>Ik smaakte pas in al zijn volheid 't aetherisch genot van een ongestoord +bewonderen der worstelende natuurkrachten — toen een hoogst stoffelijk +voorval mij tot mezelf en de stoffelijke wereld terugriep.</p> + +<p>Mijn waardige Judocus, die reeds den vorigen dag zich heel onwel had +gevoeld, kwam doodsbleek en stervensbenaauwd op de campagne gekropen, +met 't loffelijk voornemen,<span class='pagenum'><a name="Page_34" id="Page_34">[Pg 34]</a></span> om, in vertrouwelijke overgave des harten, +zijn maag en gemoed eens uit te storten aan den boezem zelf van de hem +teisterende baren. Juist wilde hij zich over de leuning +bukken — — boem — daar vliegt hem een opspattende zee in 't gezigt, en +slaat hem, van 't hoofd tot de voeten doornat, terug. — »Hel en dood!" +vloekte de patiënt. — »Bravissimo!" lachten de omstanders. — »Voelt u zich +niet wat frisscher nu?" spotte Hupman, die zelf te beroerd was dat hij +op de beenen stond; — Judocus bromde iets afgrijselijk woedends tusschen +de tanden, en — bibberend van koû en katterigheid zette hij zich op 't +kippenhok, om wat bij te komen. — »Wil ik je wat eten boven brengen?" +vroeg <i>ik</i> toen, welmeenend, doch misschien op wat al te meêwarigen +toon. — »Stik-jij!" siste hij nijdig. — Kort daarop, na 't trekken van +eenige allerakeligste gezigten, zag men onzen held langs touwen en +hekjes naar omlaag scharrelen — om, in zijn kooi, 't voorbeeld van +zooveel andere braven na te volgen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Mij dunkt — ik hoor een afkeurend gemompel onder mijn lezers opgaan, als +ik met zoo weinig mededoogen spreek van een kwaal, waarvan ik zelf, +boven verwachting, ben verschoond gebleven. Doch 't is nu eenmaal +bekend, dat zeeziekte nimmer doodelijk kan zijn — welke overtuiging +oorzaak is, dat men, onder zeeluî, op een zeezieke ongeveer evenveel +acht slaat als op een krandjang suiker in 't ruim; — en, van dit beginsel +uitgaande, ziet men er minder bezwaar in — mits men zelf frisch en gezond +blijft — een weinig aan <i>schadenfreude</i> toe te geven, en aan een neiging +tot lagchen ten koste van hen, die, gister nog zoo vol beweging, zoo +onbevreesd en levenslustig — nu, bleek, doodsbenaauwd, als zooveel +zieltogenden erbij neêrliggen.<span class='pagenum'><a name="Page_35" id="Page_35">[Pg 35]</a></span></p> + +<p>Wáár bleef — vraagt men — toch de reddende kracht van de heerlijke +probaten, die men, bij stil weêr, als onfeilbaar roemde — ? Wáár was die +heer met zijn gordel rond de maagstreek; wáár die andere met zijn gift +<i>A qua Laur. cer.</i>; wáár die bereisde dame met haar zakje zout en +saffraan — ? — Wij, Josua en ik, kenden geen enkel van die magtige +radicalen; ons zou geen <i>aqua mirabilis</i> sterken; geen <i>specificium</i> uit +Grootmoeders recepteboek zou ons wapenen tegen de aanvallen van de +jammerlijkste aller misselijkheden; — en juist dáárom bleven we zoo +gezond, meende Josua, in zijn overmoed; — hoe dat ook zij, 't was ons +geen kleine triomf, dat we pal stonden in 't barnen der gevaren — wij, +buiten de bemanning, naar 't scheen, de eenige levende zielen aan boord: +want alle passagiers, zelfs de reeds bevaren en dóórvaren Grogmeijer +inclus, waren naar kooi — zóó hevig was 't stampen. — Hoe kwam 't, dat we +zelf niets voelden; waren onze hoofden en magen zóó ijzersterk? — »Ik zal +'t je zeggen," riep Josua; en, na eenige algemeene waarheden, aangaande +maagschudding, spijsvertering en keelverwarming te hebben vooropgezet, +begon hij, met een zaakkennis, den apothekerszoon waardig, de draden +zijner hypothese uit te spinnen, en besprak breedvoerig, met den Doktor +en mij, zijn zoo versch gevormde stellingen ter beantwoording van de +groote vraag: hoe de gevreesde zeeziekte te bekampen? Hij hield zich in +hoofdzaak vast aan 't herhaald toedienen van een dosis +pommeranzen-spiritus, met moutwijn verdund, <i>quantum sufficit</i>, en, om +de twee à drie uren, in evenwigt gehouden door een stevige gift brood, +ham, snert of ossetong.</p> + +<p>Ik voor mij geloof — indien mij, na 't door Josua be<span class='pagenum'><a name="Page_36" id="Page_36">[Pg 36]</a></span>toogde, nog iets +anders te gelooven mag overblijven — dat niets de zeeziekte kan voorkomen +of tegengaan, indien 't gestel er vatbaar voor is; en ik ben 't in dit +opzigt volmaakt ééns met Lepidus — spitsvondiger gedachtenis — die, +tusschen de buitjes van eigen ongesteldheid door, tot heil der +menschheid en der wetenschap, allergeestigst en juist meende te moeten +in 't midden brengen: »hoe <i>zijn</i> ondervinding hem had geleerd, dat men, +in den regel, de minste gevallen van zeeziekte zag voorkomen onder zulke +personen, dewelke 't zich tot wet hadden gesteld, hun togten niet buiten +'t gebied van een met voeten begaanbaren vasten bodem uit te +strekken." — Zóóveel is zeker, dat 't vóórnoemd behoedmiddel, als 't +éénig afdoend, mij der vermelding waardig schijnt. Wél mag men 't +verstandig gebruik van geestrijke dranken en mager voedsel, en 't +voortdurend verblijf in de open lucht als heilzaam aanraden — edoch, hier +vooral zal de leer gemakkelijker dan de toepassing bevonden worden: +want, is de ziekte u eenmaal in maag en hoofd geslagen — ge moogt eten +wat ge wilt — ham of brood, tong of snert — 't zal u alles opbreken als +den goeden Sancho de wonderbalsem van Ridder Fierabras — ; zoodat, uit de +tien lijders, negen de gansche schoone theorie van Josua zullen in den +wind slaan: <i>niet</i> zullen eten, <i>niet</i> drinken — maar te kooi gaan +liggen, akelig doen, en zichzelf met zee en schip naar den duivel +wenschen.<span class='pagenum'><a name="Page_37" id="Page_37">[Pg 37]</a></span></p> + + + +<h3>II.</h3> + +<div class="argument"> +<span style="margin-left: 1em;">Mercy on us! — We split, we split — — — </span><br /> +— — — — — — — — — — — — — — — —<br /> +<span style="margin-left: 1em;">Now would I give a thousand furlongs of sea</span><br /> +for an acre of barren ground: long heath, brown<br /> +furze, any thing; the wills above be done! but I<br /> +would fain die a dry death.<br /> + +<p class="author">SHAKSPEARE.</p> +</div> + + +<p>Wederom vier-en-twintig uren vervlogen! — wat zeg ik — met den gang van +een door jicht en podagra verlamde huisjesslak, waren ze ons tergend +voorbijgekropen, en, spottend met ons snelzeilend clipperschip en onze +voortvarende wenschen, had hun trage vlugt ons niets gebragt, dan regen, +koû en snerpend guren tegenwind.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En 't was Zondag heden, de derde dien we aan boord zouden doorbrengen — : +Zondag, de lieve Sabbathdag, dien men eerst regt leert op prijs stellen, +als men zes lange dagen gespit en gezwoegd heeft in den onvruchtbaren +wijngaard des levens.</p> + +<p>Maar voor ons was de Zondag geen dag van welverdiende en welbestede +rust. Wél had de tweede stuurman, die een dandy was, zijn haren gekamd, +en, van onder zijn gevulcaniseerden regenjas, een paar duim schoon +linnen doen uitgluren; — doch de onvermoeibare Zuidwester blies er niet +minder om: de wind en golven weten niet van Christelijke feestdagen: de +Natuur, in haar koude onverbiddelijkheid, volbrengt haar taak, in spijt +van menschelijke belangen en menschelijke aandoeningen: zij rust en +arbeidt, zij bouwt<span class='pagenum'><a name="Page_38" id="Page_38">[Pg 38]</a></span> op en vernietigt — alsof ze den dwerg niet kende, die +zich »Heer der Schepping" durft noemen.</p> + +<p>Zoo moesten we ook heden kruisen, gelijk gister en eergister; en, zou +geen psalmtoon ons tegenruischen, geen klokgebrom ons tempelwaarts +roepen — de magtige stem van den orkaan zou ons stichten, en ons des +Heeren lof voorzingen, met toonen, die weêrklank vinden in 't diepst der +ziele!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Mijn slaap was onrustig geweest — of liever, ik had niet geslapen: de +hevige schommeling, 't vreeselijk razen van wind en golven, 't kraken +van 't houtwerk, en 't onophoudelijk schreeuwen, smijten en bonsen, dat +de snel opeenvolgende manoeuvres vergezelde, dreven ver van ons de kans +tot 't genieten van die zoetste aller verkwikkingen. — Ik stond daarom +bij tijds op, en ging aan 't dek.</p> + +<p>De zon rees juist boven de kim, en kleurde 't stormachtig zwerk met den +vurigen blos harer eerste stralen. Er hing een zware, zwarte nimbus in +'t Westen, die, bloedrood verlicht, voor den wind optrok, de zon te +gemoet — als een van toorn gloeijende reus, ten strijde snellend tegen de +Koninginne des Daags. Loodgraauw spiegelde zich 't dreigend gevaarte in +den ziedenden golfkuil; als met vuur en diamanten overgoot Phoebus de +toppen der stuivende brekers — : 't was of de magten van licht en +duisternis optogen, om elkaâr te vernietigen, hoog boven 't bruisend +slagveld van wind en wateren. En zie — waar de zwarte wolkenmassa in +schuinvallende regenstrepen zich scheen vast te hechten aan den +horizon — teekenden zich, scherp en dreigend als ijsbergen, de witte +krijtklippen van Engelands zuidkust.<span class='pagenum'><a name="Page_39" id="Page_39">[Pg 39]</a></span></p> + +<p>Hoe zal ik weêrgeven wat ik gevoelde in die ure! Ik vreesde niet — neen, +mijn hart was te vol — daar was geen plaats voor angst of vreeze in mijn +boezem; — ik bewonderde, ik aanbad — ik gaf mijn lot over in de handen van +mijn Schepper, met 't innig vertrouwen, met de blijde, ontembare, +zelfverloochenende vervoering, die de aangrijpende poësie van 't +verhevene in ons doet spreken, en die ons — helaas, voor een oogenblik +slechts — waarlijk doet zijn wat Hij ons maakte: »een weinig minder dan +de Engelen." — Ik vreesde niet; — maar dan ook — dacht ik weêr aan mijn +huis, aan mijn moeder en hen die ik lief had, en die ik misschien niet +zou weêrzien — : want er was gevaar: dáár, op geringen afstand, was de +kust; de vuren van Wight flikkerden bleek doch helder in 't morgenlicht; +wit als sneeuw omschuimde een kokende branding de rotsen, die, zonder +Gods hulp, straks onze lijken zouden opvangen en terugwerpen.</p> + +<p>»Josua," sprak ik, half lagchend, half bevend, terwijl ik hem naar +beneden volgde, om een weinig mijn kleêren te droogen — "Josua, +onbedachtzame sterveling, uw boude wensen is vervuld: <i>nu</i> wonen we een +storm bij." Doch Josua antwoordde niet op mijn gedwongen +aardigheid; — Josua zette zich neêr, plat op den grond, en kroop weg +achter den grooten mast, om geen gevaar te loopen, een losrakend +voorwerp op de teenen te krijgen.</p> + +<p>Plotseling doet een donderend gekraak ons ineenkrimpen; de splinters +hout vliegen door 't vertrek, en 't weinige dat nog was blijven staan, +rolt ons tegen 't lijf. Daar wordt ons luik opengerukt: de tweede +stuurman valt meer dan hij loopt naar omlaag — »we zijn naar de haaijen!" +roept<span class='pagenum'><a name="Page_40" id="Page_40">[Pg 40]</a></span> hij, en de verwilderde blikken van een paar kerels die hem +volgen, schijnen niet veel beters te zeggen. — Groote God, we hebben +gestooten! — Ik spring op; — — o, ik was bedaard — maar, pijnlijk als een +hartewond, doorvlijmde mij inwendig de schok van een nog ongekenden +doodsangst; — ik zie rond: Josua is verdwenen; onwillekeurig vlieg ik +mijn hut binnen: ik woû mijn geld en papieren bij me steken — dan zou ik +een reddingsboei pakken — ik kon zwemmen — of neen, liever zou ik mij in +de boot trachten te bergen — als er maar plaats was — en niet de hooge +deining — — <br /> +<span style="margin-left: 5em;"> — — »Gabriël, hier, help meê!" klinkt op eens de stem van</span><br /> +Josua — — — — — <br /> +<span style="margin-left: 7.5em;"> — — dát bragt</span> me tot bezinning; — »lafaard", sprak mijn hart, »zijt ge alléén +hier — wilt ge uzelf 't eerst helpen — voelt ge niet in u de kracht van +een man, om met de mannen meê te werken, en te redden wat ge kunt — ?" +En de gedachte aan nonna Flora, en aan Kareltje en Josephientje gaf me +den moed van een Frans Naerebout; — haar, hen allen te redden — met haar +in de armen de branding te doorklieven, en den lieven bezwijmden last +aan land en leven weêr te geven — — dan naar Gretna-green — een hutje in +de bergen — met haar, met haar te wonen tusschen de <i>dens</i> en +<i>glens</i> van Rob Roy's »<i>Land o' Cakes</i>" — — !</p> + +<p>Gelukkig werd mijn heroïsme niet op zóó zware proef gesteld.</p> + +<p>'t Bleek alras, dat — ofschoon er wezenlijk gevaar bestond — de roep erger +was geweest dan de daad. — Een der groote ijzeren waterketels was over de +klampen heen<span class='pagenum'><a name="Page_41" id="Page_41">[Pg 41]</a></span>gegleden, had een planken beschot dóórgerammeld, en was +tegen den wand van 't schip geraakt, met een schok, die 't ergste deed +vermoeden; hij stond nu los, en een tweede hevige beweging kon hem doen +terugvallen, om met dubbele vaart, en zeker met noodlottig gevolg, tegen +de andere zijde te botsen. — Hier was spoedige hulp noodig. Al 't volk +dat aan de zeilen kon gemist worden, bragt blokken hout bijeen, die voor +den losgeschoven ketel werden opgestapeld; elk die kon, droeg aan; en, +zóó duurde 't geen tien minuten, of 't gevaar voor een tweede buiteling +was voorkomen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ná dit voorval scheen de storm eenigzins te bedaren — een voorkomendheid +zijnerzijds, waarvan men menigvuldiger in Fransche melodramas dan in de +werkelijkheid staaltjes aantreft. De golfslag evenwel verminderde niet, +en maakte onzen toestand nog immer hoogst bedenkelijk. En, wat slimmer +was: 't schip had door 't hevig stampen en door dien stoot in de ribben +een lek bekomen, zóó erg, dat 't volk onophoudelijk aan de pompen moest +staan. — Dit laatste was dan ook de beslissende slag. Van 't voortzetten +der reis kon geen sprake zijn. Janmaat werd naar achter geroepen; en, +met algemeene stemmen — voor zoover die gehoord werden — besloot onze +scheepsraad, de naaste Engelsche haven, Portsmouth, binnen te loopen, om +dáár, indien 't oordeel van heeren reeders en assurantiers conform zou +luiden, onze zwaar geteisterde arke in 't drooge dok te doen halen, te +doen lossen, kalefateren, koperen en verder repareren.</p> + +<p>Ik zal niet naar woorden zoeken om te beschrijven, wat al klaagliederen, +ja, verwenschingen er, na 't vernemen<span class='pagenum'><a name="Page_42" id="Page_42">[Pg 42]</a></span> van dit besluit, uit de +heiligdommen der familiehutten werden opgezonden tegen de hemelsche en +aardsche magten, die ons zoo jammerlijk van streek hadden geleid; — neen, +'t barsche stormgeloei versmoort al die uitroepen van pygmeïsche +verbittering. Wij hooren 't dan ook niet, hoe Grogmeijer buldert: »dat +hij voor Batavia passage heeft betaald, en niet voor een Engelsche +kolenhaven"; hoe de Majoor zijn ega troost, die zoo bang is voor de +winterkoû, en voor dronken Engelsche matrozen; hoe Lepidus zweert bij +zijn penaten, dat hij zijn promotie zal missen, en zijn neef Asinus hem +zal voorgaan; hoe Hupman en Judocus, nonna Coba en nonna Keetje — — doch +neen, nogmaals neen — we hooren 't niet: de zang van den storm +alleen — niet 't gejank dier teleurgestelde myrmidonen — is onzer aandacht +waardig.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En, was nu met dit alles de maat van onzen rampspoed vol?</p> + +<p>Neen, lezer — ik zal 't u verhalen, hoe dezelfde storm, niet tevreden, 't +kaartenhuis onzer plannen en berekeningen te hebben omgeblazen, zich +bovendien nog aan onze personen en roerende goederen vergreep: hoe hij, +weinig oogenblikken ná 't houden van den scheepsraad, terwijl men begon +koers te zetten naar Portsmouth, en wij, arme passagiers van 't +tusschendek, om een weinig lucht in ons vunzig hol te doen stroomen, +even 't luik hadden opengemaakt — een stortzee bij ons binnenjoeg, die 't +water een voet hoog in onze kerk en hutten neêrplaste, bij de hevige +beweging van 't schip in ons lokaal op- en afspoelde, en alles wat ligt +genoeg was, kleêren, schoenen, enz. op den vloed deed wegdrijven.<span class='pagenum'><a name="Page_43" id="Page_43">[Pg 43]</a></span></p> + +<p>Men lacht om zulke voorvallen, als men droog en warm bij 't vuur zit; +en, ik beken 't — 't zijn geen rampen, waarvoor men een extra-gebed +behoeft te doen aflezen, of een dames-commissie en +liefdadigheids-loterij behoeft in 't leven te roepen; — maar zie, toch is +'t niet om te lagchen, ten minste voor hem, die op dat +oogenblik — terwijl 't water hem over de knieën spat, en hij te vergeefs +tracht zijn evenwigt te bewaren op de steigerende, glibberige +planken — die, zeg ik, rillend van koû en blazend van ergernis, zijn +éénigen jas en broek uitwringt; zijn sigaarkistjes dobberend ziet op de +baren van een in zijn hut woedend Zirknitzer-meer; en, erger dan ooit, +wanhopen moet aan 't behoud van zijn boeken en kleêren, slechts van 't +nat gescheiden door den dunnen wand van een houten koffer — !</p> + +<p>Nog werd, terzelfder gelegenheid en door de eigen stortzee, een drietal +jeugdige biggen over boord geslagen; en 't droevig lot dezer in den +bloei huns levens weggerukte viervoetigen, ontlokte aan aller mond de +hartelijkste betuigingen van sympathie en deelneming. — »Bl.......... +stommerik!" schold de kapitein den timmerman, daar hij 't hok niet vast +genoeg gesjord had. — »Verduiveld jammer!" meende 't echtelijk paar der +Grogmeijers. — »<i>Schade, schade!</i>" zuchtte Fräulein Einheit, die veel +hield van worst zonder trichinen. — »<i>Kasihan!</i>"<a name="FNanchor_4_4" id="FNanchor_4_4"></a><a href="#Footnote_4_4" class="fnanchor">[4]</a> lispelde nonna Flora, +toen de angstkreet der drenkelingen in de verte wegstierf — »<i>Kasihan</i>, +stomme diertjes!" — En <i>ik</i> zweer, Hoogvliet's goddelijke lankmoedigheid +had met eigen mond dat <i>kasihan</i> niet zachter, niet gevoelvoller, niet +lankmoediger kunnen uitspreken,<span class='pagenum'><a name="Page_44" id="Page_44">[Pg 44]</a></span> dan 't klonk van de rozelippen mijner +zoete nonna Flora! — Gelukkige biggen, nog te jong om uw geluk te +beseffen — — om harentwille, om nonna Flora's wille, wijd ook de nooit +spek etende Gabriël u een traan, en snuit, weemoedig snikkend, zijn +verkouden neus — u, biggetjes, en uwer arme zielen ten requiem — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Intusschen beletteden zóó talrijke en veelzijdige aandoeningen ons niet, +dien nacht, geruster dan den vorigen, ons bedwaarts te +begeven. — Morpheus ontfermde zich over onze vermoeide ledematen. Aeolus +over ons afgebeuld clipperschip; en 't gulden ochtendrood vond ons +veilig voor Spithead ten anker.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">November, 1865.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_45" id="Page_45">[Pg 45]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="PORTSMOUTH_BINNEN" id="PORTSMOUTH_BINNEN"></a>PORTSMOUTH BINNEN.</h2> + +<p class="center">(EEN FRAGMENT UIT GABRIËL'S DAGBOEK).</p> + + +<p><i>The road of Spithead.</i> — Van hier, dacht ik, zeilden Marryat's +<i>midshipmen</i> uit, om er — na 't verrigten van tallooze exploiten tegen +Franschen en Hollanders, en 't stoven van onnoemelijke koolen aan hun +wettig gestelde superieuren — met lauweren gekroond terug te keeren. O, +schim van Percival Keene, en gij, veelgetrouwe Jacob Eerlijk — hoe +benijdenswaard was uwlieder lot op aarde: gij, die als contrabande of +als vondelingen werdt in 't leven geschopt, en voor wien uw schepper +toch steeds rijkdom, rang en een lieve vrouw in 't vat hield — ! — En ik, +Gabriël, van onberispelijke ouders, onder een welwillende constellatie +geboren, met de bevalligste talenten toegerust — ik, Gabriël, die nooit +schulden maakte, nooit bloed vergoot, en nooit jongejufvrouwen den +zielenvrede stal — zie mij gedwongen, in den gehaten Oost een sober +bestaan te zoeken — ja, moest onlangs juist dáárom, <i>mirabile +dictu!</i> — ofschoon ik niet aan den drank, doch gereformeerd ben, en geen +knevels, doch nette blonde<span class='pagenum'><a name="Page_46" id="Page_46">[Pg 46]</a></span> bakbaardjes draag — bij een dom burgerkind, +dat ik met mijn naam, rang en traktement — van mijn persoon sprak ik +niet — 'reis regt gelukkig woû maken, een ijskoud blaauwtje +oploopen. — »Wee mij," riep ik, in de bitterheid mijner ziele — »wee +mij! — Gerrit Witse mogt wenschen, een stommeling te zijn — en hij had +regt. Doch ik, Gabriël, die een stommeling <i>ben</i> — ik zou kunnen bidden: +och, dat ik een Carlo Moor, een Gustaaf de Losbol — dat ik een Percival +Keene, een Jacob Eerlijk — och, dat ik een romanheld ware!"</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Onder deze en dergelijke hartverscheurende overdenkingen, wandelde ik, +half wakend, half droomend, de campagne op en af; en niemand kan +berekenen, tot welke gruwelijk antisociale gevolgtrekkingen mijn +alleenspraak me zou geleid hebben, noch, in hoe korten tijd mijn geest, +zoo speculerend, van Spithead tot aan Tawaï-Poenamoe was +verdwaald — indien niet tijdig mijn aandacht ware afgetrokken door de +machine, die, steunend en blazend, onze »Meermin" van de buitenreê naar +de haven ging slepen. — Ik schudde den nevel mijner overpeinzingen van +me, en overtuigde mij alras, dat mijn vleeschelijk oog, meer nog dan +mijn geestelijk, hier stof tot opmerking kon vinden.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>'t Was een regt levendig panorama, dat zich vóór en rondom ons +uitstrekte. Vrolijk scheen de winterzon over de tot rust gebragte +wateren, lustig dreunde 't geschut van batterij en oorlogsbrik — de +kogels huppelden over de golven, gelijk steentjes waarmeê we als jongens +den vijver scheerden; en honderd bonte vlaggen wapperden van steng en +gaffel,<span class='pagenum'><a name="Page_47" id="Page_47">[Pg 47]</a></span> als zooveel huldetolken van de verschillende natiën, die aan +Albion's kust een veilige schuilplaats hadden gevonden.</p> + +<p>Toch stonden de aangezigten onzer scheepsgenooten droeviger dan ooit: +hun oproerige woede van gister had, even als de storm, uitgeraasd, om +plaats te maken voor een stille, mokkende onderwerping, die zich 't +duidelijkst — in een somber, dreigend, onheilbroeijend, angstverwekkend +zwijgen, had geopenbaard, toen de kapitein, gedurende 't ontbijt, op +officiëlen toon had meêgedeeld, 't geen elk reeds wist doch niemand +hooren wilde, namelijk, dat, volgens artikel <i>zooveel</i> van de +scheepvaartwet: »de passagiers van een schip gehouden zijn, op eigen +kosten een onderkomen aan den wal te zoeken, ingeval en gedurende den +tijd, dat meergemelde bodem in eenige haven wegens averij binnenloopt en +vertoeft."</p> + +<p>Voorloopig had wel de Heer Hupman — geconfijt, als hij was, in +staatsbladen — velen onzer gerustgesteld met de aanhaling van zeker +Koninklijk Besluit, waarbij, in dergelijke eventualiteiten, aan +gouvernementspassagiers een tegemoetkoming van ƒ 10. — 's daags wordt +toegestaan — edoch, niet allen waren zoo gelukkig den rang van +landsambtenaar te bekleeden — ergo: niet allen zouden de behulpzame hand +mogen vatten, die een moederlijk bezorgde Regering hier, bij +uitzondering, slechts haren goede en getrouwe dienstknechten meende te +moeten toereiken. Daar was Fräulein Einheit, particuliere, wier geheel +Hessisch vaderland bij verkoop niet zóóveel zou opbrengen, als zij in 't +dure Engeland zou moeten verteren; en Mevrouw Tripvoet, particuliere, +die »met den handschoen was getrouwd", en al haar geldje in haar +uitrusting had gestoken; daar was ook de ramp<span class='pagenum'><a name="Page_48" id="Page_48">[Pg 48]</a></span>zalige Lepidus, +particulier, met vrouw en kroost en bijhebbende baboe — maar hij was »van +Britsche extractie", beweerde hij, en zou in London bij een neef van hem +gaan logeren.</p> + +<p>Na verloop van een half uur lag ons vaartuig in 't dok, en kwamen de +<i>custom-officers</i> aan boord. »<i>Sic an host of idle English gaugers and +excisemen as hae come down to vex and torment us, that an honest man +canna fetch sae muckle as a bit anker o' brandy frae Leith to the +Lawnmarket, but he's like to be rubbit o' the very gudes he's bought and +paid for.</i>" — Niet, dat de menschen onbeleefd waren — doch ze kenden hun +pligt: al onze sigaren, tabak en dranken moesten afgegeven worden, en +zagen we in een leêge hut onder zegel weggestopt. Schrijver dezes +ondervond ook hier weêr, hoe een goed woord en een gulle hand wonderen +verrigten: een honderdtal sigaren en een pond fijnen Portorico deed hij +zóó, zonder al te schandelijke machinatiën, van uit de klaauwen der wet +in de plooijen zijner reistasch overgaan. Zijn medebroeders in de +verdrukking, waarvan de meeste de tale Babylon's niet magtig waren, +kwamen er echter minder goed af; en, niet weinig waren de rond orthodoxe +verwenschingen, die naar 't hoofd werden gesmeten van een natie, zóó +barbaarsch en ongastvrij, dat ze den vreemdeling, den hulploozen +schipbreukeling, zelfs de pijp tabak en 't slokje klare, die eenige +troosters in tegenspoed, willekeurig dorst ontzeggen: — »ze waren toch +geen marskramers, geen vagebonden, die schagcheren zouden in +gesmokkelden jenever en tabak; neen — 't was niets dan nijd en afgunst +van John Bull, die zelf geen redelijke sigaar te rooken, of goeden +borrel over de lippen kreeg, doch zich met stinkenden <i>shag</i> en<span class='pagenum'><a name="Page_49" id="Page_49">[Pg 49]</a></span> slappen +<i>whisky</i> moest behelpen: en 't daarom een ander niet gunde, dat die zich +aan beter kost te goed deed." — Zonder nu, in deze hoogst teedere +kwestie, vóór of tegen John Bull te durven beslissen, en in deze ons +geheel onderwerpend aan de nadere uitspraak van een bevoegd +staathuishoudkundig lezer, willen wij ons bepalen tot de vermelding van +'t feit, dat, na aldus successievelijk ten speelbal te hebben gestrekt +aan winden, wateren en willekeurige wetten, onze reizigers vrij knorrig +gestemd aan wal stapten.</p> + +<p>Onze eerste gang was naar den Consul, den Heer Q., een Hollander, die +tevens Consul was voor Frankrijk, Italië, Rusland, Zweden, en, de hemel +weet 't, waarschijnlijk ook voor Mesopotamië en Monomotapa. Deze Heer +was ontwijfelbaar eenige duizend jaren te laat in 't leven getreden: hij +toch had, gedurende den wereldberoemden torenbouw, onbetaalbare diensten +kunnen presteren, daar hij, volgens algemeen beweren, niet minder dan +zeventien talen sprak — hoewel geen enkele slechter dan zijn eigen +moedertaal — behalve misschien 't Patagonisch. In zijn hoedanigheid van +Consulair Agent beloofde hij ons herhaaldelijk en op 't nadrukkelijkst, +de belangen zijner landgenooten te zullen behartigen; van welke +patriotische gezindheid hij ons al dadelijk een doorslaand bewijs gaf, +door onze goede Hollandsche bankbiljetten wel, tegen een matige provisie +van 10%, te willen inwisselen.</p> + +<p>Een tweede, nog gewigtiger pligt, bestond in 't zoeken van kamers voor +de verschillende familiën. Dit ging niet zoo gemakkelijk, daar 't +oordeel van respectieve vaders en moeders, hoofden der huisgezinnen, ten +opzigte van stand en huurprijs telkens lijnregt vijandig tegenover +elkander stond. Vooral<span class='pagenum'><a name="Page_50" id="Page_50">[Pg 50]</a></span> de Heer Grogmeijer had een zwaren strijd met +zijn wederhelft te strijden, toen hij, na verscheiden woningen als +onuitstaanbaar smerig te hebben afgekeurd, ten laatste zijn zinnen +scheen gezet te hebben op de kamers van zekere <i>Missis</i> North, die een +paar ooglijke dochters tot assistenten had. De kamp tusschen +vrouwelijken argwaan en mannelijk gezag was juist op 't vinnigst, toen +men eindelijk des geduchten Grogmeijer's haan hoorde koning +kraaijen — dank zij de plotselinge tusschenkomst van den Majoor, die +zelf, met groote waardigheid, doch in slecht Engelsch, er toe overging, +voor zich en de zijnen bij genoemde <i>Missis</i> North kamers te bespreken: +tot loon van welke bemoeijenis hij zich, zoolang de zeereis duurde, +heeft moeten buigen onder de venijnige schampscheuten, waarmeê de +overwonnen <i>she</i>-Grogmeijer goedvond, zijn reputatie als getrouw en +onkreukbaar echtgenoot te havenen. — Hem volgden, behalve de Grogmeijers, +ook Mevrouw Tripvoet, mitsgaders de hoogst gezellige, hoogst sociale en +galante Heer Hupman. — De door 't geluk verlaten Lepidus, die zijn +stamboom even scheen nagezien te hebben, en bevonden, dat hij den +Londonschen neef toch wat al te ver bestond om op gastvrijheid te kunnen +rekenen — hij, zeg ik, met vrouw, kroost, bijhebbende baboe, en de +Hessische Einheit aan 't lijntje, sloeg zijn tenten op bij den +koekbakker Horris. Ik geleidde hem daarheen, om voor hem, tegenover den +huisbaas, 't woord te doen; en moest bij die gelegenheid 's mans bittere +klagt aanhooren: hoe hij, die nu, pas drie weken geleden, Duitsch had +moeten aanleeren, om zich bij zijn beschermelinge, Fräulein Einheit, +verstaanbaar te maken — nu weêr genoodzaakt was, zich van-meet-af-aan in +'t Engelsch te gaan<span class='pagenum'><a name="Page_51" id="Page_51">[Pg 51]</a></span> oefenen; — dat was dan ook waarlijk te veel voor +iemand, die zich zelfs in 't Hollandsch niet dan hoogst onvolmaakt +uitdrukte. — Wij eindelijk, Josua, Judocus en Gabriël, huurden ons een +nederigen optrek onder de vleugelen van zekere eerzame weduwe Weeks, een +stijve, puriteinachtig uitziende oude vrouw, die dan ook toonde, meer +zorg te dragen voor 't heil harer onsterfelijke ziele, dan voor 't +welzijn en comfort van haar dikwijls hongerige en verkleumde +commensalen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Dús zagen we ons allen op Britsch grondgebied onder dak gebragt. — De +eerste dagen werd er veel gepreuteld, en klaagde men over verveling. +Judocus had spijt, dat we niet in een Fransche haven waren +binnengeloopen: hij haatte de Engelschen, omdat ze Engelsch spraken — 't +geen hij niet verstond, ofschoon hij 't op de school toch perfect +geleerd had; en omdat ze groenten zonder zout kookten — 't geen hij niet +lustte; en vóóral, bóvenal haatte hij ze — omdat ze Engelschen waren. +Zelfs Josua, de geboren, luchthartige wereldburger, hield nog immer vast +aan een oud-Europeesch vooroordeel, en bleef zijn sympathie weigeren aan +'t geen hij noemde »stijve goddam's." — Doch, eilieve, Josua mijn +vriend — wie u een week na dato had ontmoet, toen ge rondfladderdet als +de derde Kalender, Koningszoon, in 't tooverpaleis der veertig +jonkvrouwen — — zou u voorwaar eêr hebben doen gelooven aan Nederlandsche +energie, Pruissische redelijkheid, of Chineesch liberalisme — dan aan +<i>Engelsche stijfheid</i> — ?</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">November, 1865.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_52" id="Page_52">[Pg 52]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="LONDON-BRIDGE" id="LONDON-BRIDGE"></a>LONDON-BRIDGE.</h2> + +<p class="center">(GABRIËL AAN ZIJN BROÊR WILLIBALD).</p> + +<div class="argument"> +<div class="poem"><span class="i0">And I think how many thousands</span><br /> +<span class="i2">Of care-encumbered men,</span><br /> +<span class="i0">Each bearing his burden of sorrow,</span><br /> +<span class="i2">Have crossed the bridge since then.</span><br /></div> + +<p class="author">LONGFELLOW.</p> +</div> + + +<p><i>Andante con moto.</i></p> + +<p><i>Toen</i> — en <i>nu</i>!</p> + +<p><i>Toen</i> was ik een arm studentje; — <i>nu</i> was ik »Ambtenaar van den Staat," +<i>Toen</i> had ik minder pennies in den zak — dan <i>nu</i> shillings. <i>Toen</i> trok +ik te voet door straat en steeg, en besproeide in een armelijk bierhuis +mijn boterlooze boterham met <i>twopenny</i> ale; — <i>nu</i> stond op mijn wenken +een <i>cab</i> gereed, en kon ik mijn plaats in <i>Her Majesty's</i> betalen, en +smulde ik, als 't mij lustte, volop den geurigsten <i>negus</i> in <i>the Royal +Alhambra</i>. <i>Toen</i> — — <br /> +<span style="margin-left: 13.5em;"> — — en toch,</span><br /> +broêr Willibald — had ik gaarne al mijn pas verworven rijkdommen +gegeven — om nogeens te kruijen door dik en <span class='pagenum'><a name="Page_53" id="Page_53">[Pg 53]</a></span> dun, gelijk ik <i>'t toen</i> +deed; ik had mijn schitterendste vooruitzigten, ja, 't lichtend visioen +van den goudgeranden residentspet, blijmoedig in burgerlijke +onbeduidendheid zien ondergaan — om nogeens bitter bier te drinken, +zooals ik 't dronk in de nederige kroegjes die ik <i>toen</i> bezocht.</p> + +<p>Want <i>toen</i>, broêr Willibald, slenterde en dronk ik met U — en <i>nu</i> +dwaalde ik alléén er rond.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En weêr toefde ik op de brug: weêr leunde ik mij aan de breede +balustrade, en zette mij neder op een der steenen banken aan den kant.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ja, <i>London-bridge</i> was nog dezelfde gebleven. <i>Nu</i>, als toen, broêr +Willibald, gleed onder mij de snelle rivier, »<i>the silent highway</i>"; +<i>nu</i>, als <i>toen</i>, schemerde in de verte, een berg van zilver, de +maanverlichte globe van <i>St. Paul</i>'s magtigen koepeldom; <i>nu</i>, als +<i>toen</i>, raasde vóór mij, langs mij heen, de onafgebroken stroom van +menschen en menschelijke werken, woelend en in regelmatige verwarring +zich verdringend, slovend en zwoegend, elk voor zich — dezelfde +sprekende, schreeuwende, joelende, gonzende, ratelende schilderij van 't +geen men in onze groote steden <i>leven</i> noemt.</p> + +<p>Maar, gelijk de wateren van den Thames gewisseld hadden sedert +<i>toen</i> — gewisseld en nogmaals gewisseld; gelijk de atoompjes die <i>toen</i> +zijn bed vulden, door andere waren vervangen — : zóó ook was de levende +stroom die mij voorbijholde, niet onveranderd gebleven: nieuwe beekjes +waren toegeschoten, en de oceaan der eeuwigheid had zijn tol +geeischt. — Ichabod! hoevele waren er <i>toen</i> onder die drokke +voorbijgangers, die, als pelgrims op de verraderlijke brug<span class='pagenum'><a name="Page_54" id="Page_54">[Pg 54]</a></span> des +levens,<a name="FNanchor_5_5" id="FNanchor_5_5"></a><a href="#Footnote_5_5" class="fnanchor">[5]</a> dansend en juichend hun weg vervolgden; andere, die peinzend +voorttraden; nog andere, ijverig de veelkleurige luchtbellen najagend, +die hoop en eerzucht hun vóórtooverden; hoevele ook, die <i>nu</i>, een korte +wijle later, reeds gestruikeld waren, en, als ze 't minst er aan +dachten, voor immer verdwenen in den zwarten vloed des +tijds. — »<i>Surely,</i>" zuchtte ik met Mirza, »<i>man is but a shadow, and +life a dream. Alas, how are we given away to misery and +mortality! — tortured in life, and swallowed up in death!</i>"<br /> +<span style="margin-left: 6em;"> — — — </span><br /> +<span style="margin-left: 9em;"> — — — </span><br /> +<span style="margin-left: 12em;"> — — — <i>halfpenny Sir, halfpenny!</i>"</span><br /> + — En 't schelle stemmetje van een haveloozen straatjongen, gevoegd bij +de onzachte aanraking waarin hij zijn houten schoentje met mijn likdoorn +brengt — roept mijn geest terug in de valleijen van 't dagelijksch leven, +wáár ik, onder grazende ossen, schapen en kameelen, er één vond: een +blatend bokje — <i>dat muskus-lucifers verkocht</i>.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">London. November, 1865.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_3_3" id="Footnote_3_3"></a><a href="#FNanchor_3_3"><span class="label">[3]</span></a> Zie: Staring, »Thor, als Visscher"; en, Walter Scott, »<i>The +lay of the last Minstrel</i>", Note 47.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_4_4" id="Footnote_4_4"></a><a href="#FNanchor_4_4"><span class="label">[4]</span></a> Maleisch: een uitroep van medelijden.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_5_5" id="Footnote_5_5"></a><a href="#FNanchor_5_5"><span class="label">[5]</span></a> »<i>The Vision of Mirza.</i>"<span class='pagenum'><a name="Page_55" id="Page_55">[Pg 55]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="IN_POETS_CORNER" id="IN_POETS_CORNER"></a>IN »POETS CORNER."</h2> + +<p class="center">(GEDEELTELIJK NAAR AANLEIDING VAN WASH. IRVING'S »WESTMINSTER ABBEY").</p> + + +<p><i>Religioso</i>.</p> + +<p>Zacht — zacht! Ontdekt uwe hoofden, schudt 't stof van uw voetzolen: de +grond dien we betreden is heilig. Heilig! — ja: want hier rust 't stof +van onsterfelijke dooden! — Zie rond, menschenkind, en lees de namen die +gegrift staan in 't marmer: zie, lees — en buig 't hoofd in eerbied en +zwijgend nadenken!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>We hebben de Abbey doorgewandeld.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Niet lang toefden we bij de trotsche kapel van Henry VII; we stonden +niet in bewondering bij Buckingham's gedenkteeken, noch bij de eerzuilen +van honderd Helden en Grooten der aarde.</p> + +<p>Wat hadden we met U te doen, bloedige mannen van Vuur en Zwaard, +priesters van geweld en ligchamelijke overmagt; of met U, Koningen en +Vorsten, die geleefd hebt en gestorven zijt in luiheid en ijdelheid; +wier graftomben<span class='pagenum'><a name="Page_56" id="Page_56">[Pg 56]</a></span> zelfs zijn opgerigt ten koste van 't Volk, dat gij +verachttet en uitzoogt — ! — U, Helden, zal God toeroepen, »dat wie slaat +met 't zwaard door 't zwaard zal omkomen." U, Koningen, zal de Opperste +Regter rekenschap vragen van 't talent dat Hij U gaf tot woekeren, en +dat gij begraven hebt in den grond — !</p> + +<p>Wat hadden we met U te doen! — : de dagen uwer heerlijkheid zijn +vervlogen; en de kinderen dezer eeuw kussen niet meer in slaafsche +onderwerping de voeten der beulen, die 't bloed en zweet der vaderen +niets geteld hebben.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>In »Poets' Corner" zijn we teruggekeerd.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>We hebben ons neêrgezet, en om ons heen gezien — en 't was ons, of +vriendelijke, welbekende geesten ons uitnoodigden, voor een oogenblik +mét hen de aarde te verlaten, en óm te zweven in de spheren van een +hoogere wereld.</p> + +<p>Hier rust de zachte Goldsmith, de bevallige Addison, Shakspeare, de +reus; hier rusten Chaucer, Spencer, Milton, Dryden, Gray, Macaulay — en +zooveel anderen, wier namen ons terugroepen in den tooverlusthof, waar +zoo vaak hun werken onzen geest deden omdwalen. — Hier, zoo ergens, +bloeit in overvloed de trage plant die slechts op de graven tiert.</p> + +<p>Gelukkige stervelingen, wier roem uw stof overleefde! — : en wat +roem? — niet de holle roem, door 't bloed van duizenden gekocht; — neen: U +siert 't dankbaar nageslacht met den eeuwig groenen palmtak van Vrede en +Wijsheid en Kunst: Uw namen prijken in eeuwentartend gesteent, als de +namen van hen, wier werken, in Gods hand, de trappen<span class='pagenum'><a name="Page_57" id="Page_57">[Pg 57]</a></span> zijn geweest, +waarlangs de menschheid tot hooger volmaking opklom.</p> + +<p>Gelukkige stervelingen! — — <br /> +<span style="margin-left: 12.5em;"> — — Zwijg, prozaïsche</span><br /> +Genius onzer eeuw! Spreek mij niet van de vergankelijkheid, die alle +menschelijke grootheid in 't duister doet wegzinken! Brul mij geen +»<i>vanitas vanitatum</i>" in de ooren! Houd mij geen predikatie over +de kortheid van 't geen wij <i>onsterfelijk</i> heeten! — <i>Deze</i> +hier <i>zijn</i> onsterfelijk — ten minste voor ons menschenras. Zoolang +nog de taal zal gesproken worden waarin <i>zij</i> schreven, zoolang +nog een beschaafd volk den naam zal voeren van de natie waartoe <i>zij</i> +behoorden — zóólang zullen zij, levend en sprekend in hun werken, een +deel van 't menschdom blijven leeren, stichten, vermaken.</p> + +<p> — Ik weet wel: 't marmer hunner praalgraven zal vergaan, gelijk hun +gebeente vergaan is; maar ook dan nog zullen ze een schooner +gedenkteeken vinden in de harten der kinderen en kindskinderen van hen, +die ze hebben liefgehad, toen ze rondwandelden op aarde! — ja, hier +namaals nog, in de woningen des Vaders, zullen gelouterde zielen hen +danken, dat zij, van uit 't stof, hun den weg hebben gewezen tot 't +eeuwig goede en schoone!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Peinzend stonden we tegenover Haendel's heerlijk standbeeld, en +neurieden zachtkens de onovertroffen phrase uit den »Messias", <i>I know +that my Redeemer liveth</i>, die 't marmeren muziekblad aan den voet ons te +binnen bragt. — 't Was reeds laat in den namiddag, en de schemering begon +te vallen. Er werd dienst gehouden: een plegtige stilte heerschte +alom — : slechts hier en daar een gesmoorde<span class='pagenum'><a name="Page_58" id="Page_58">[Pg 58]</a></span> voetstap, en, in de verte, +de galmende stem van den leeraar.</p> + +<p>Plotseling jaagt de diepe stem des orgels ons een zalige rilling door de +leden. Een statig preludium; — daar ruischt de zilveren koorzang omhoog, +en speelt en trilt langs 't beeldhouwwerk der zuilen, en verliest zich, +zacht jubelend, aan den boog der hemelhooge daken. Dan weêr valt 't +duizendmondig speeltuig in, losbrekend in een daverend Hallelujah, een +zwellend, juichend, onweêrstaanbaar Looft den Heer — dat zweept en rolt +over de zerken, als 't bazuingeschal des laatsten oordeels — dat 't stof +der dooden doet sidderen in de graven — dat de gewelven vult met den +stroom der akkoorden, en de zielen der levenden meêsleept op de golven +van een alvervoerende harmonie — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Hoe groot is de magt van een kerkdienst die tot de zinnen spreekt; en +hoe ligt beseffen we 't, onder de bogen van <i>zulk</i> een heiligdom, dat de +zinnelijke schare slechts bidden <i>kan</i> en bidden <i>wil</i> in tempelen door +menschen gebouwd. — 't Ware bidden is in de natuur: onder den blaauwen +hemel, als God-zelf ons voorbijgaat in 't fluisteren van een zachte +koelte; — maar <i>ook</i> liefelijk is 't, te bidden in 't huis, waar alles +zamenwerkt om zelfs in 't hardst gemoed een heilige aandoening op te +wekken.</p> + +<p>Vergeven we 't daarom den vaderen, dat ze zoolang binnen deze muren een +heerschzuchtige priesterschap hebben vergood, die, Roomsch of Onroomsch, +den grooten naam van Christus vernederde tot een wachtwoord voor domme +dogmaprediking en bloedige dweeperij; vergeven we hun een ijveren voor +dwalingen, uit wier botsing de vonk sprong, die ons 't Christendom in +een beter licht doet beschouwen! En nemen<span class='pagenum'><a name="Page_59" id="Page_59">[Pg 59]</a></span> we hierin een voorbeeld aan +hun warme geestdrift: dat ze goed en bloed opofferden voor de +instandhouding van een dienst, die hun heilig en éénig toescheen! — De +tijden van geloofsdwang zijn voorbij. Wee ons, zoo ze slechts hebben +plaats gemaakt voor de koude onverschilligheid van een laf +scepticisme — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>'t Orgel zweeg; de dienst was afgeloopen. — Reeds waren zijvleugels en +nissen in schemerdonker gehuld; — maar door de bontgekleurde +vensterglazen schoot de winterzon een laatsten matten stralenbundel, en +speelde met spookachtig rooden gloed over de graven van Koningen en +Helden.</p> + +<p>We traden buiten. 't <i>Memento mori</i> dat de kloosterklok ons nariep, +verstierf in 't gewoel der levenden. De dooden waren +vergeten. — Dienzelfden avond nog leefden we en zondigden — als ware er +voor ons aan geen sterven te denken.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">London. November, 1865.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_60" id="Page_60">[Pg 60]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="IETS_OVER_DE_ENGELSCHEN" id="IETS_OVER_DE_ENGELSCHEN"></a>IETS OVER DE ENGELSCHEN.</h2> + +<p class="center">(EEN DIALOOG TUSSCHEN JUDOCUS EN GABRIËL).</p> + +<div class="argument"> +<div class="right">Not so bad as we seem.</div> + +<p class="author"><span class="smcap">Bulwer.</span></p> +</div> + + +<p>'t Was op zekeren onvergeetlijken December-namiddag, dat ik mij, met +mijn vrienden Josua en Judocus, binnen de wallen der Engelsche vesting +Portsmouth, en, meer speciaal, in de gezellige <i>parlour</i> van de te dier +stede wélvermaarde <i>Queen's Arms' Tavern</i>, te zamen zag. Dáár warmden we +ons aan den haard, en dronken goudgeelen sherry. — Josua ging, +loffelijker gewoonte, zich aan dien goeden drank te buiten. Wij echter, +Judocus en Gabriël — altijd zoekend, 't nuttige met 't aangename te +veréénen — leverden, al drinkend, elkaâr strijd met de wapenen onzer +tongen, en schonken, al schenkend, 't leven aan de volgende zeer +leerzame en zeer aanhoorenswaardige redewisseling.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>JUDOC. Dat is dan alweêr een deugd, die ge bewondert in een volk, +waarvan ge U schijnt voorgesteld te hebben, niets dan 't goede te +vermelden.<span class='pagenum'><a name="Page_61" id="Page_61">[Pg 61]</a></span></p> + +<p>GABR. Toch niet: ik beweer niet, dat de Engelschman zich minder bezuipt +dan de Hollander; — 't zal wel gelijk staan; maar, hij doet 't +fatsoenlijker, draaglijker, aangenamer.</p> + +<p>JUDOC. Ge zijt partijdig, en spreekt als zoovele onder ons Hollanders, +die altijd 't vreemde en den vreemde boven hun eigen verkiezen.</p> + +<p>GABR. Minder partijdig dan zij, wier wiegeplek-liefde zóóver gaat, van +hen te doen gelooven, dat er geen beter land ter wereld bestaat, dan de +stad en ommelanden van Appingadam.</p> + +<p>JUDOC. Spaar je haatlijkheden: je weet zeer goed, dat ik om mijn +Groningschen geboortegrond evenveel geef als om Doggersbank of +Biesbosch. Ik ben volstrekt niet zoo Groningsch- of Hollandschgezind; ik +geef geen volk de voorkeur; mijn streven was steeds, de goeden onder +elke natie te achten en lieftehebben; — </p> + +<p>GABR. Regt cosmopolitisch gesproken!</p> + +<p>JUDOC. — Maar ik zie ook geen reden, mijn vaderland te verachten, en 't +buitenland vóór te trekken, <i>alleen als zoodanig</i>.</p> + +<div class="poem"> +<span class="i0">»Hebt gij een vaderland, zoo kleef niet aan een ander:</span><br /> +<span class="i0">Wees Gal noch Brit — wees Nederlander."</span><br /> +</div> + +<p>De man, die zijn nationalen trots laat varen, verliest een deel van zijn +karakter als mensch en burger.</p> + +<p>GABR. Ontwijfelbaar, o vrome kampioen van opregte Haarlemmer +vaderlandsliefde. — Edoch, mijn brave Judocus, we verliezen 't onderwerp +van ons twistgeding uit 't oog. Er is hier geen sprake van Holland en de +Hollanders; ik wil geen parallel trekken tusschen mijn landgenooten en +éénig ander<span class='pagenum'><a name="Page_62" id="Page_62">[Pg 62]</a></span> volk. 't Betreft hier een natie, die gij, in navolging van +de meeste vreemdelingen, instinktmatig verafschuwt; die ik, daarentegen, +van een zijde heb leeren kennen, welke mij regt geeft, haar tegen uw +bevooroordeelde aanvallen te verdedigen. — Voeren we nu elk onze gronden +aan, en wegen we die in de schaal eener onpartijdige regtspraak.</p> + +<p>Zoo dan, Judocus — in den naam van al wat Groningsch is, vraag ik u af: +wáárom haat gij de Engelschen met zóó doodelijk diepen haat?</p> + +<p>JUDOC. Om verschillende redenen. — Vooreerst moet ik je zeggen, dat ik +ontzettend hecht aan eerste indrukken. De eerste indruk nu dien de +Engelsche natie op mij maakte, was, in alle opzigten, magtig +onaangenaam.</p> + +<p>GABR. De <i>eerste</i> indruk?</p> + +<p>JUDOC. <i>La première impression est toujours la meilleure</i>, zegt een +Fransch spreekwoord.</p> + +<p>GABR. Ik twijfel, of de zegger dat in <i>dien</i> zin bedoeld heeft. — Doch +ook dit mag waar zijn voor enkele zeer scherpziende en vlugoordeelende +typen der zoo diepzinnige Fransche natie; — ik echter, in mijn Noordsche +botheid, heb nog altijd ondervonden, dat de eerste indruk een verkeerde, +verwrongen indruk is, geheel afhangend, niet van den aard van 't subjekt +dat hem te weeg brengt, maar enkel van de omstandigheden waaronder men +hem ontvangt.</p> + +<p>JUDOC. Een hoogst onpopulaire stelling, die met één slag alle gezag +ontneemt aan den schat van »losse reisindrukken", »schetsjes +<i>à-vol-d'oiseau</i>" etc., waarmeê in onze dagen van spoorwegen en +luchtballons, zooveel vliegende touristen getracht hebben, de wetenschap +van land- en volkenkunde te verrijken.<span class='pagenum'><a name="Page_63" id="Page_63">[Pg 63]</a></span></p> + +<p>GABR. Daarom alléén reeds zou dus mijn stelling niet geheel verwerpelijk +te achten zijn: omdat ze mij beletten zou me schuldig te maken aan de +malle ijdelheid van dergelijke reizende Argussen, die, als ze op de +vleugelen des stooms een vreemd land van Noord tot Zuid hebben +doorgerend, zich genoegzaam ingelicht wanen, om een uitspraak te vellen +over den aard van 't volk, als waren ze onder datzelfde volk +grootgebragt. — Doch, ga zelf na of ik onregt heb. Immers, wie 't +karakter van een persoon wil doorgronden, moet lang en oplettend met hem +omgaan, achtgevend op al zijn wezen tegenover anderen en zichzelf. +Hoeveel te meer dan, zal hij, die een <i>volk</i> wil leeren kennen, zich +langdurige studie moeten getroosten, en zich moeten wachten voor de +sterk gevoelde doch geheel ongegronde indrukken van 't eerste oogenblik.</p> + +<p>JUDOC. Uw gevolgtrekking timmert niet hoog. Maar — als ik je daarmeê +genoegen doe, wil ik mijn eerst ontvangen indruk hier wel buiten +rekening laten. Ik heb grieven van ernstiger aard. — Wat zult ge mij +antwoorden, wanneer ik den Engelschman van <i>stijfheid</i> beschuldig?</p> + +<p>GABR. Eenvoudig, dat ge er 't regt niet toe hebt. Ik laat 't zijn, dat +de Franschman of Duitscher — die den Brit alleen beoordeelt naar zijn +<i>zeer navolgenswaardige</i> wijze van zondagvieren<a name="FNanchor_6_6" id="FNanchor_6_6"></a><a href="#Footnote_6_6" class="fnanchor">[6]</a> — spreekt van <i>stijve +Engelschen</i>; doch als<span class='pagenum'><a name="Page_64" id="Page_64">[Pg 64]</a></span> de <i>stijve Hollander</i> dat doet, is 't waarlijk de +zwarte pot, die den witten een smeertje verwijt.</p> + +<p>JUDOC. En wat zal uw repliek wezen, als ik den Albionees van <i>grofheid</i> +en <i>ruwe manieren</i> beticht?</p> + +<p>GABR. Dan zal ik u er aan herinneren, dat ik U gister nog onzen Jozua +hoorde gelijk geven, die, na minutieuse waarnemingen, meende te mogen +vaststellen, dat Europa's opinie omtrent de Britsche natie aan twee +voeten mank ging: de Engelschen waren zwak in 't beefsteak bakken, en +lang niet sterk in 't <i>goddammen</i>. — En, zeg me, hebt ge ooit in de +matrozenbuurten van Portsmouth, of in de bierknijpen, waar dronken +zeeluî en soldaten den hoofdtoon voeren, dat lasterend vloeken, die +walgelijke spraakversieringen gehoord, waarvan bij ons, niet alleen 't +gepeupel, doch zelfs beschaafde en gegoede jongeluî den mond vol +hebben — ? Ergert men zich hier over 't dierlijk brullen langs de +straten, op<span class='pagenum'><a name="Page_65" id="Page_65">[Pg 65]</a></span> zondagavonden en andere feestdagen? Ziet men hier de +gruwelijke beestigheden vertoond, waartoe bij ons een Kermis jaarlijks +aanleiding geeft? Welk denkbeeld toch moet de vreemdeling, die toevallig +op een Kermis als de Rotterdamsche verdwaald raakt, zich van <i>onze</i> +natie vormen, wanneer hij ziet, hoe de bevolking in massa van een eerste +koopstad, dagen lang, onder invloed van koek, kroosjes, draaimolens en +jenever, als dol rundvee dooreen raast — ?</p> + +<p>JUDOC. Met uw verlof — ik heb minder 't oog op 't gepeupel, dat overal +brutaal en dierlijk is (getuigen de boxpartijen der Engelschen bij +verkiezingen) — dan wel op den man uit den middenstand: 't gegoede +publiek, dat men op de straat, in de herberg, in den spoorwagen — kortom, +in 't dagelijksch doen ontmoet. Juist onder die klasse, die men teregt +kan achten, den volksaard 't best te vertegenwoordigen, heb ik mij te +beklagen over een <i>terugstootendheid</i>, een air van <i>selfsufficiency</i>, +dat aan 't stugge en plompe grenst.</p> + +<p>GABR. Uw bevinding, mijn waarde, vloeit voort uit de weinige moeite die +ge u gegeven hebt, met enkele individuen kennis te maken, en uit uw +onbedrevenheid in de taal. — De Engelschman heeft boven alles zijn +persoonlijke vrijheid lief: van dáár zijn zucht tot afzondering. In 't +gewone leven acht hij slechts datgene wat hij kent: — den vreemdeling nu, +dien hij <i>niet</i> kent, ergo niet acht, valt hij niet met een geveinsde +belangstelling lastig. — Ik beschouw daarom die natuurlijke +<i>stugheid</i> — of liever, <i>schuchterheid</i>, die Goldsmith noemt »<i>the +Englishman's malady</i>" — niet als een fout; veeleer prijs ik zoo'n +hoedanigheid, als zeer aanbevelenswaardig tegenover de bemoeizucht en +onbeschaamde<span class='pagenum'><a name="Page_66" id="Page_66">[Pg 66]</a></span> indringendheid, die de Franschman en Duitscher voor +gezelligheid en jovialiteit wil doen doorgaan.</p> + +<p>JUDOC. Dat mag gedeeltelijk waar zijn; doch die <i>schuchterheid</i>, of +<i>plompheid</i> — zooals ik ze noemen blijf — ontaardt bij den Engelschman in +verregaande <i>onbeleefdheid</i>.</p> + +<p>GABR. Ho daar — <i>beleefdheid</i> is een kwestie van persoonlijke opvatting: +elk meent beleefd te wezen op <i>zijn</i> wijs.</p> + +<p>Wanneer b. v. de Londoner een <i>public-house</i> binnentreedt, en de gasten +die hij niet kent niet groet, is zulks niet uit <i>onbeleefdheid</i> — doch +eenvoudig, omdat de volksgewoonte 't niet meêbrengt, d. i.: omdat geen +Engelschman 't nodig oordeelt, tegenover anderen een vermoeijende +vormelijkheid in acht te nemen, waarop hijzelf geen prijs stelt. Doch +spreek dienzelfden man aan, vraag hem inlichtingen — en hij zal 't zich +een eer rekenen u teregt te wijzen; wek bij hem een zweempje van +belangstelling in u op — en hij zal zich uw vriend toonen op een wijze, +waarvan de Franschman, met zijn lastige koffiehuis-beleefdheid, zich +geen begrip kan vormen.</p> + +<p>Dit laatste hebt gij, Judocus, toch ook meermalen ondervonden. — Was die +jonge mensch niet beleefd, die ons, als we den eersten avond hier ter +stede doorbragten, overal den weg wees, en ons op ettelijke pinten +<i>Burton</i> onthaalde ondanks de stroeve stilzwijgendheid van U en Josua, +die steeds in angst verkeerdet, dat de man zou eindigen, met ons in 't +een-of-ander moordhol te lokken — ? Was 't geen beleefd oud heer, die +zijn thee liet koud worden, om voor ons een overbodig +introductie-briefje te schrijven aan onze Londonsche hospita — ? Waren +die kommiezen (N.B.) niet be<span class='pagenum'><a name="Page_67" id="Page_67">[Pg 67]</a></span>leefd, toen we aan 't <i>Custom-house</i> +sigaren kwamen halen, en zij niet ophielden, of we moesten aan hun +middagmaal deelnemen, zonder dat ze ons wilden veroorloven, hun +wederkeerig een paar potten ale aan te bieden — ? Bleken ook die +Londonsche <i>police-men</i> niet zeer beleefd, die u, Judocus, telkens +wanneer uw oudheidzoekend hoofd u in den steek liet, en gij op 't punt +stond verloren te raken in de meest gecompliceerde labyrinthen van de +wereldstad — die u, o ondankbaarste van Radboud's zonen, zoo bereidwillig +den draad reikten, om u terug te leiden tot uw stillen schuilhoek onder +de herbergzame daken der eerzame Weduwe Eusebia Rackham — ?</p> + +<p>JUDOC. Val-jij dood met je Weduwe Rackham!</p> + +<p>GABR. Nu dan — waren de militairen niet beleefd — — </p> + +<p>JUDOC. — Militairen! Spreek me in 's hemelsnaam niet van Engelsche +militairen! Stijver, pedanter, onhebbelijker lummels zag ik mijn leven +niet — met hun lange carcassen, geoliede haren, en ploertige +flesschebakjes op één oor — !</p> + +<p>GABR. 't Is waar, ze hebben dát met alle militairen gemeen, dat ze — in +plaats van over hun jammerlijke roeping te schreijen — zich een air van +fierheid eigen maken, 't welk alleen een dom bewustzijn van physieke +kracht billijken zou; ook dát is een bitter kwaad onder de zon; en ook +dát zal niet veranderen, zoolang de roem van een Bonaparte of von +Bismarck niet zal gelijk gesteld zijn met dien van een +Herostrates. — Edoch, vergelijk daarbij de vuile aanmatiging van onze +militairen, die daarin den Pruissen niets gewonnen geven: hoe elk +korporaaltje, naauwelijks vijf voet hoog, knikkend onder den last van +zijn geweer, en de kleêren aan 't lijf gegooid als een +vogelverschrikker, reeds vloekt en<span class='pagenum'><a name="Page_68" id="Page_68">[Pg 68]</a></span> bralt als een veteraan; hoe dit +onzinnig <i>bullyism</i> met den rang opklimt tot den — — </p> + +<p>JUDOC. Zeg eens, denk er aan — ik heb een broêr die Luitenant is — </p> + +<p>GABR. — en die mij, weêrloozen pennelikker, met zijn geduchte strijdlat +wel eens den kop zou kunnen klieven! — Pardon! — ik wou alleen maar +zeggen, dat de Engelsche krijgers zich ten minste nog kunnen laten +voorstaan op meer dan burgerlijke afmetingen in lengte van beenen en +breedte van schouders — en, behalve dat, ook dikwijls op eenige +wereldkennis en een soms goede opvoeding.</p> + +<p>JUDOC. Ik meende, Gabriël, dat we afgesproken waren, geen contrasten te +teekenen van Hollandsche en Engelsche toestanden.</p> + +<p>GABR. Juist zoo — doch waarom noodzaakt ge mij er toe, door me in de rede +te vallen! — Ik laat dan die zonen van Mars buiten 't spel, en wil U +slechts verzoeken, mij, ten overvloede, de volgende vraag naar waarheid +te beantwoorden. Werdt gij, Judocus, ooit beleedigd, of als vreemdeling +bespot, de enkele malen dat ge u verwaardigen wildet voor een oogenblik +uw nationale antipathie ter zijde te zetten, en 't u behaagde, met +deze-of-gene Dulcinea in een der <i>boxes</i> van Portsmouth's <i>Music-hall</i> +plaats te nemen, alwaar ge toch dikwijls omringd waart door sergeants en +stuurluî benevens derzelver respectieve uitverkoren beauties — ? En +vertel me verder: zaagt ge zoo iets in Holland een Engelschman wel eens +proberen, zonder dat de man als een wild dier werd aangegaapt en +uitgelagchen — ?</p> + +<p>JUDOC. Laat Holland toch rusten! — Beleedigd — neen, beleedigd juist +niet — maar toch — <span class='pagenum'><a name="Page_69" id="Page_69">[Pg 69]</a></span> — </p> + +<p>GABR. — Maar toch — ?</p> + +<p>JUDOC. — Ja, hoor eens, — je moogt zeggen wat je wilt — ik blijf er bij: ik +heb 't zuur aan de Engelschen. Niets in hen van 't jolige en innemende +dat den Franschen en Duitschers zoo eigen is, en dat vreemdelingen tot +broeders maakt; — de Engelschman staat daar, stokstijf, onwrikbaar op +zijn eiland, voor anderen ongenaakbaar, voor zichzelf algenoegzaam. Hij +verdient in alle opzigten de naamgenoot te zijn van den breedgemuilden +kettinghond: hij verschanst zich in zijn hok, slorpt zijn drank, zwelgt +zijn roastbeef; en, als een speelsch medehondje in onschuldige koutzucht +hem nadert — »<i>damn it</i>", bast hij; of »<i>what do you want, Sir</i>", bromt +hij; of, »<i>I'll knock your bl.... brains out — boe, woe, woe</i>", brult de +bullebijter John Bull — !</p> + +<p>GABR. Bravo, mijn zoon — uw verontwaardiging grenst aan 't edele! Voeg er +bij, om uw hondjes-metaphora te volmaken, dat de wakkere, trouwe +<i>bull-dog</i> niet altijd ongelijk heeft, wanneer hij 't onbeduidend, +schelschreeuwend keffertje op een afstand houdt.</p> + +<p>Maar, in ernst gesproken, Judocus, uw vooroordeel is even ingeworteld +als dom. — Dat ge vroeger, vóór uw verblijf in Engeland, zoo dacht, is te +begrijpen. Gij hebt, in Delft- en Groningerland, de naburige volken +leeren beoordeelen uit weinige en zeer slecht gekozen gegevens. — De +Britten meendet ge te kennen: 1°., uit de stokers en zeeluî op de straat +en in kroegen; 2°., uit de karikaturen, die in sommige geestige boeken +en tijdschriften te vinden zijn; 3°., uit de verschillende categoriën +van Sternesche reizigers, die men in onze steden en in Duitsche +badplaatsen ziet rondtrekken; — die laatste zijn dikwijls dwaas — en, hoe<span class='pagenum'><a name="Page_70" id="Page_70">[Pg 70]</a></span> +zou 't anders kunnen: ze reizen met een ziels- of ligchaamskwaal onder +de leden, en zijn dus vrij onverschillig omtrent hun omgeving. — De +Franschen, daarentegen, hebt gij gemeend vertegenwoordigd te zien door +een corps pluimstrijkende <i>commis-voyageurs</i>, taalmeesters, kappers en +dergelijke poenen. Vooral — en dit pleit noch voor uw smaak, noch voor de +degelijkheid van uw karakter — hebt gij de Fransche natie lief gekregen +om de produkten van haar suikerzoete, doch walgingwekkende en +zwaarvergiftige moderne romanliteratuur, die — — </p> + +<p>JUDOC. Houd op — blijf niet steken in een tirade, die even zwaar op de +hand dreigt te worden, als uw veelgeroemde Walter Scottsche novellen!</p> + +<p>GABR. Laster niet, Judocus! Drink u in stilte een roes aan de +maagbedervende likeuren der Fransche stokerij; — maar ik bid u — bazuin 't +niet zoo rond, dat de fontein des levenden waters voor u gesloten +blijft: dat ge de meesterstukken van een Fielding, een Scott en Dickens +niet kennen wilt, en dat uw hart en geest slechts behagen vinden in den +sentimentelen onzin van een de Balzac, of in de zwarte schilderingen van +een Xavier de Montépin: verdoolde talenten, die niet schrijven om 't +volk te onderrigten, doch om 't te bedwelmen; die zich daarbij ten doel +schijnen gesteld te hebben, alle huislijke deugd en familiebanden te +vernietigen, door een bandeloozen omgang met vrouwen als 's menschen +hoogste roeping op aarde te prediken — vooral ook echtbreuk als een zeer +passende aardigheid en hoogst fashionable tijdkorting aan te +bevelen. — Ja, ik bidde u, Judocus, ter wille van uw eigen, goeden, +Delfzijlschen familienaam, — <span class='pagenum'><a name="Page_71" id="Page_71">[Pg 71]</a></span> — </p> + +<p>JUDOC. — Bid mij niets! — Ik lees tot mijn uitspanning, en de Fransche +lektuur amuseert me nu eenmaal.</p> + +<p>GABR. Dan, basta! Met iemand die leest, enkel om zich te <i>amuseren</i>, is +geen ernstige polemiek mogelijk. — Ik bepaal mij tot een "<i>argumentum +fistulatorium</i>."</p> + +<p>JUDOC. Holla, bedwing op uw beurt uw verontwaardiging! — Ik vraag u, zijn +de meeste Fransche klassieken niet boven allen lof verheven?</p> + +<p>GABR. Ontwijfelbaar — even als de meeste Fransche romantieken, om de +strekking hunner werken, er ver beneden staan.</p> + +<p>JUDOC. Bah — toch altijd nog Paul Féval boven uw ziekelijke Misses +Oliphant!</p> + +<p>Maar, ik weet wel, uw dolle anglomanie wordt alleen geëvenaard door uw +haat tegen Franschen en Hollanders.</p> + +<p>GABR. Volstrekt niet! Ik vind de Franschen goedig en gul, en, onder +zekere voorwaarden, vrij hoffelijk; overigens liberaal in doen en +denken, geestig, artistiek, en begaafd met veel gezond verstand, alias, +"<i>household understanding</i>"; — maar, aan den anderen kant, noem ik ze +oppervlakkig, partijdig, beginselloos, verwaand zonder reden, zinnelijk +en toch koud, en, behalve tegenover vrouwen, dikwijls plomper dan de +plompste Bergschot.</p> + +<p>Wat aangaat de Hollanders — — </p> + +<p>JUDOC. — De Hollanders? — wel, zouden er ook onder Bato's zonen enkele +deugden huisvesten, die hen in uw hoogwijze oogen genade doen vinden — ?</p> + +<p>GABR. Ge wordt spijtig, Judocus — de gewone toevlugt van hen, die hun +argument moeten laten glippen. — Ik heb mijn volk en vaderland lief — meer +dan éénig ander: want in dat vaderland heb ik 't leven ontvangen, en al +wat<span class='pagenum'><a name="Page_72" id="Page_72">[Pg 72]</a></span> 't leven mij schonk; onder dat volk heb ik ouders en vrienden +gevonden. Ik ben trotsch op de groote rol door onze vaderen gespeeld; ik +ben overtuigd, dat, ook heden nog, den Hollandschen gentleman niets +ontbreekt dan een weinig energie, en een op zijde zetten van +kleinsteedsche vooroordeelen, om zich, bij zijn uitnemenden aanleg en +veelzijdige studiën, de fijnst beschaafde type van Europa's bewoners te +toonen. Ik betreur 't alleen, dat bij ons de beschaving van geest en +inborst zich zoo uitsluitend tot enkele standen bepaalt, en dat in den +regel, 't gemeen in Holland zoo <i>ijzingwekkend gemeen</i>, en de kleine +burgerman zoo allerjammerlijkst <i>plat</i> en <i>burgerlijk</i> is.</p> + +<p>JUDOC. Komaan, die verklaring maakt alles weêr goed. 't Spijt me, dat ik +ze u alleen heb kunnen ontwringen, door u ten derden male van streek te +helpen.</p> + +<p>GABR. Hoezoo?</p> + +<p>JUDOC. Ge zult gelieven op te merken, dat ge uw pleidooi ten voordeele +van de Engelschen, met een lofrede op de Hollanders besluit.</p> + +<p>GABR. Dan wil ik voor mijn afwijkingen boeten, door een tweeden pintje +sherry te bestellen, dat we zullen ledigen met den hartelijken wensch, +van nog eenmaal, als een driewerfgezegende leverkwaal ons zal doen +terugkeeren van uit de ballingschap tusschen <i>sawah's</i> en +<i>klappa's</i> — een tijd te mogen doorbrengen, zóó vrolijk en onbezorgd, als +dien we sleten in »<i>old, merry England</i>"!</p> + +<p>JUDOC. Ik heb er niets tegen. Maar toch woû ik, dat onze +Oost-Indie-vaarder, in plaats van te Portsmouth, te Brest of te Havre +met averij lag — dan had ik mijn Fransch kunnen perfectionneren,<span class='pagenum'><a name="Page_73" id="Page_73">[Pg 73]</a></span> — </p> + +<p>GABR. — En den goeden, gullen, Hollandschen boer uithangen tegenover de +heldinnnen van <i>Mabille</i> en <i>Rue Bréda</i> — — </p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Hier begon Josua, wiens geduld ten einde was, met de tinnen wijnkan zoo +onmanierlijk op de tafel te hameren, dat <i>mistur</i>, <i>missis</i> en <i>miss</i> te +gelijk binnenvlogen.</p> + +<p>'t Edel nat werd genoten; 't gelag betaald. Een wandeling in den kouden +Noord-Ooster bragt onze hoofden tot den normalen toestand terug; en 't +heerlijk vischmaal, dat onze restaurateur, Mr. Alexander Howes, ons had +bereid, verzoende voor 't oogenblik zelfs Judocus, zoo niet met de +Engelsche taal- en letterkunde — dan toch met de Engelsche tong, die, +zwemmend in boterige peterselie-saus, door haar stomme, blankvleezige +welsprekendheid, zelfs een Pool zijn Russenhaat, en een Ier zijn Erin's +grieven zou hebben doen vergeten.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">Portsmouth. December, 1865.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_6_6" id="Footnote_6_6"></a><a href="#FNanchor_6_6"><span class="label">[6]</span></a> Er wordt veel geroepen tegen 't overdreven streng vieren +van den Zondag in Engeland. We gelooven dan ook gaarne, dat 't voor den +vreemdeling regt onaangenaam moet wezen, wanneer hij, één dag van de +zeven, zich van tooneel en bal verstoken ziet, en slechts vóór en na +kerkuren zijn honger en dorst kan stillen; even goed als we toestemmen, +dat de rustdag overal en altijd een onuitstaanbaar vervelende dag is +voor hen, die geen <i>werkdag</i> kennen. Maar, uit een maatschappelijk +oogpunt beschouwd, kan men 't gedwongen zondagvieren niet genoeg +aanbevelen. Onze vaderen heiligden den Sabbath als <i>den dag des Heeren</i>, +en geen policie-reglement was noodig om hen winkel en kantoor te doen +sluiten. Naarmate echter de behoefte aan kerkdienst voor de praktische +kinderen onzer praktische eeuw overbodig wordt, ziet de rijke er geen +bezwaar in, den arme door geld tot werken te <i>noodzaken</i>: want de arme +<i>kan</i> niet achterblijven, waar hem een kans geboden wordt tot leniging +zijner ellende. — Prijzen we daarom een verordening, die ook den arbeider +een dag van verpozing schenkt: een verordening, die hem vrijheid geeft, +zijn menschzijn en zijn hoogere bestemming te gedenken: die hem +tijdelijk onttrekt aan de slavernij des gelds, en zoodoende hem behoedt +voor een algeheele verdierlijking.<span class='pagenum'><a name="Page_74" id="Page_74">[Pg 74]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="RUZIE_AAN_BOORD" id="RUZIE_AAN_BOORD"></a>RUZIE AAN BOORD.</h2> + +<p class="center">(EEN FRAGMENT UIT GABRIËL'S DAGBOEK).</p> + + +<p>Onze »Meermin" was afgetimmerd, opgetuigd en uit 't dok gehaald. — Wij, +passagiers, hadden Engeland en onze Engelsche vrienden vaarwel gezegd, +waren als lammeren ingescheept, en — reden ten tweeden male voor Spithead +ten anker, om dienzelfden nacht nog onder zeil te gaan.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Nog een laatsten droeven afscheidsblik had ik geworpen op de lichtjes, +die, flaauw schemerend in den mistigen Decembernacht, als schreijende +sterretjes mij hun schijnsel toezonden — ver van over 't koude, breede +water. En toen ik mijn weemoed genoeg had lucht gegeven — toen werd 't +mij toch wat guur en eenzaam op 't dek; en ik ging omlaag, om wat +afleiding te zoeken in den altijd gezelligen kring van Josua en Judocus, +van Grogmeijer, Hupman, Lepidus en consorten. — Wél zou ik afleiding +vinden; doch niet van dien aard als ik ze mij had voorgesteld.<span class='pagenum'><a name="Page_75" id="Page_75">[Pg 75]</a></span></p> + +<p>Onder 't in de kerk verzameld gezelschap heerschte een ongewone +stemming: iets sombers, iets dreigends, was op aller aanschijn te lezen. +De Kapitein hield zich absent — 't geen 's avonds zelden gebeurde — en +scheen 't ontzettend druk te hebben met in zijn hut eenige papieren dóór +elkaâr te gooijen. — Ik zette mij neêr, ten hoogste verwonderd en +eenigzins beangstigd door een stilzwijgen, dat mij voorkwam niet +ongelijk te zijn aan de loerende onbeweeglijkheid van den tijger, die op +'t punt is zijn prooi te bespringen; of — om eens een nieuw beeld te +gebruiken — aan de doodsche kalmte die 't losbreken van den Cycloon +voorafgaat. — Waarom toch galmde niet 't sonore stemgeluid van den +onuitputtelijken Josua, en deed zich niet 't blij gegiggel hooren +waarmeê de meisjes des geestigen Hupman's uijen plagten welkom te +heeten; waarom zweeg van uit 't paviljoen de suikerzoete zang der +schwärmerische nonna Flora; waarom solde de Majoor niet zijn Kareltje in +slaap, en schold der Grogmeijers echtpaar niet op de stommiteiten, door +Lepidus en ega onder 't quadrilleren begaan — ? Waren ze allen zóó +bedroefd wegens hun vertrek uit Engeland? O neen, tot zóó'n malle +smartbetuiging was slechts de sentimentele Gabriël in staat. Was er +iets, broeijend tusschen de passagiers onderling? Ik wist, dat 't +voorgevallene te Portsmouth met zeker min smakelijk kippeboutje, dat, in +een paroxismus van ontembare verontwaardiging, door één der gehuwde +dames op 't bord eener andere was geslingerd, tusschen beide die dames +de zaden van onmin had gestrooid; doch 't was tevens van algemeene +bekendheid, dat, dank zij de pogingen der verzoeninglievende +echtgenooten, die veete sints lang was bijgelegd. Wat mogt dan wel de +oorzaak<span class='pagenum'><a name="Page_76" id="Page_76">[Pg 76]</a></span> wezen, dat er haat en nijd geschreven stonden op die anders +steeds minzaam lagchende aangezigten?</p> + +<p>Terwijl ik zoo gis en peins en rondkijk — staat de Hr. Hupman op, +verdwijnt in zijn hut, en komt terug met een aangestoken bougie, +mitsgaders een papieren zakje en een trekpot in de hand; hij verzoekt op +pathetischen toon één der dames, zoo goed te willen zijn, thee te zetten +voor 't gezelschap — : van <i>zijn</i> thee, namelijk; vervolgens plaatst hij +de kaars vóór zich, en vangt aan met zóó geconcentreerde aandacht te +lezen — : bij 't licht van <i>zijn</i> kaars, namelijk — dat 't scheen, alsof +zijn eeuwig zieleheil er van afhing, nog dienzelfden avond heel »<i>les +Mystères de Londres</i>" van buiten te leeren. — Intusschen heeft de +Kapitein, die, met loenschen blik en gespitste ooren, alles zag en +hoorde, 't noodig geoordeeld, na een dergelijke provocatie uit zijn +schelp te kruipen, en op leuken, verbaasden toon te vragen, »of de +scheepsthee niet deugde, dat de heeren en dames van hun eigen thee +gingen zetten?" — Dáár was de klink van 't schip, de lont in de +kruidkamer! — Een algemeene uitbarsting volgde: zooveel tongen er waren, +zóóveel tongen klepperden er, als zeilen in een windhoos; en dermate +oorverdoovend was 't geraas der stemmen, dat niemand dan ik 't vernam, +hoe een paar liefhebberij-vogeltjes van den Hr. Grogmeijer, uit hun +eersten sluimer gewekt, piepend omduikelden rond hun stokjes; en hoe de +dertien honden op 't dek aansloegen en basten, als zooveel spruiten van +den boozen Cerberus — !</p> + +<p>Hoort hier wat er van de zaak was.</p> + +<p>Reeds sedert ons vertrek uit Holland, had 't gezelschap zich beklaagd +over de slechte kajuitverlichting, alleenlijk<span class='pagenum'><a name="Page_77" id="Page_77">[Pg 77]</a></span> daargesteld door twee +lekkende, middeneeuwsche patent-olielampen. De weinige lezers lazen zich +hoofd- en oogpijn; de kaartspelers zagen schoppen voor harten aan; +sommige jongeheeren, door de duisternis misleid, misgrepen zich vaak +deerlijk in 't waarnemen hunner galante functiën tegenover sommige +jongedames — ja, wanneer er niet erger geschied is, hebben ouders en +voogden 't geenszins te danken aan den overvloed van licht gedurende de +lange avonden aan boord van de »Meermin" doorgebragt. Voeg bij deze +grief nog 't toedienen van ongefiltreerde keteltjeskoffie, en van thee +die slechts onder 't veelbeteekenend epitheton van geut- of bordewater +werd genoten — en ge zult u een denkbeeld kunnen vormen van de lang +verkropte woede onzer reizigers, en van de billijke verontwaardiging, +waarmeê ze den schuldigen gezagvoerder in koor aanvielen: immers, de +thee was ditmaal, meer dan ooit, dunne spoeling gelijk; en de lampen +verspreidden, om zoo te zeggen, een stralenbundel van tastbaar duister. +»Hij, de achtelooze schipper, had nu toch, na zóó herhaald en dringend +betoog, zich in Engeland van betere phosphoren kunnen voorzien; en, wat +de thee aanging — de thee was goed voor de varkens, als die ze lustten, +maar niet voor menschen, die nog wel zóó'n hoog passagegeld moesten +betalen." — Ik vond 't magtig juist geredeneerd. — Mijn edele Josua, die +toch reeds in een, niet ongewonen, ietwat bacchantischen toestand +verkeerde, stelde zich aan 't hoofd van de oppositie. Hooge woorden en +harde waarheden werden van beide kanten met prijzenswaardige +openhartigheid gewisseld; ieder besprak zijn regt, elk herinnerde zich +een gruwel; en — ik vrees, hadden de Tritons opgedoken van uit de zee, en +in schetterende toonen »vrede!" gebazuind<span class='pagenum'><a name="Page_78" id="Page_78">[Pg 78]</a></span> — hun geblaas ware om niet +geweest, en hun kunst zonder uitwerking op de verhitte gemoederen der +twistende scheepbewoners. — »<i>Panem et Circenses!</i>" was de kreet van 't +Romeinsch gepeupel. — »Kaas en brood!" wilde 't volk van +Noord-Holland. — »Licht en thee!" klonk 't in de kajuit van de +»Meermin" — »licht, of uw leven, o Kapitein — thee, of uw bloed!"</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En hoe liep de strijd af? — Werd er bloed gestort; werden Kapitein en +bemanning over boord gesmeten? — of, zag men de raddraaijers onder de +passagiers hun muiterij boeten, kromgesloten in 't donkere scheepshol — ?</p> + +<p>Noch 't een noch 't ander. — Nadat beide partijen zich, gedurende een +zeker tijdverloop, de keel hadden schorgeschreeuwd, begon men te +bedenken, dat, men elkaar nog drie à vier maanden lang — zegge, drie à +vier lange maanden — van aangezigt tot aangezigt zou moeten bekijken; de +Kapitein zag in, dat hij beter thee en licht <i>kon</i> geven, en de +passagiers overlegden in 't binnenst hunner harten, dat de thee en 't +licht nu ook eigenlijk <i>zoo</i> slecht niet waren; kortom — men begreep, dat +men zich belagchelijk aanstelde — iets, dat de zachtzinnige nonna Flora +en de levenswijze jongeling Gabriël van den beginne af reeds gegist +hadden — ; daarop verklaarde men, 't zoo niet gemeend te hebben; en +eindigde, met elkaar de liefderijkst mogelijke concessiën te +doen. — Zoodat onze vrienden, een uur later, toen een buitengemeene +<i>largesse</i> van bisschop en koek was rondgediend, vredig zamen zaten tot +'t maken van een genottelijk Zwarte-Pietje. Na beëindiging van welk +onschuldig spel de Hr. Josua opstond, die, blakend van bier,<span class='pagenum'><a name="Page_79" id="Page_79">[Pg 79]</a></span> grog en +edelen vriendschapszin, een toepasselijken toast sloeg, welken hij +besloot, met op de volgende wijs de woorden van den dichter te +verminken:</p> + +<div class="poem"> +<span class="i0">»De Liefde zegt soms haatlijkheên,</span><br /> +<span class="i0">Die arme zielen plagen,</span><br /> +<span class="i0">Maar 't is tot nut van 't algemeen,</span><br /> +<span class="i0">En niet uit <i>zucht</i> tot plagen."</span><br /> +</div> + +<p>»Och", filosofeerde ik, toen ik in mijn bed stapte, »hoe kleingeestig is +de mensch, dat hij om een handvol thee en een kruikvol olie den lieven +vrede verstoort! Zouden de stomme visschen, in den schoot des oceaans, +ook om zulke nietigheden malkander in 't haar vatten?" — »De visschen", +stamelde Josua, met dubbelslaande tong, »die eten elkaâr op — vin en +staart". — »En de menschen zuigen elkaâr uit, om slechts vel en been over +te laten". — »De mensch is een redelijk wezen", stotterde Josua, »en +neemt de vormen in acht". Dit zeggend, tuimelde hij te kooi, in een +postuur dat ik liever niet beschrijven zal.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">December, 1865.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_80" id="Page_80">[Pg 80]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="EEN_KERSDAG" id="EEN_KERSDAG"></a>EEN KERSDAG.</h2> + +<p class="center">(GABRIËL AAN ZIJN BROER WILLIBALD).</p> + +<div class="argument"> +<div class="right">Home, sweet home — !</div> +</div> + + +<p><i>Con espressione</i>.</p> + +<p>We kruisten in de Golf van Biscaije: we kruisten tusschen 't land van +den wijn, en 't rijk der Almaviva's; een ijzige wind blies ons om de +ooren, een dikke mist stond op de wateren, en somber, als in winterdos +gehuld, strekte zich een loodgraauw zwerk boven onze hoofden uit.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En 't was Kersmis: dát, broêr Willibald, herinnerde ik mij maar al te +goed!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ik was 't gewoon, dien dag als een dubbelen feestdag te vieren: als +Kersdag, en, broêr Willibald — als <i>uw</i> geboortedag. — Helaas, van dubbel +noch enkel feestvieren kon voor ons sprake wezen.</p> + +<p>Verkleumd van koû en nat zaten we, geschommeld en geschud op ons wippend +krukje: soesend, verlangend, niet<span class='pagenum'><a name="Page_81" id="Page_81">[Pg 81]</a></span> wetend hoe ons te wringen van armoê +en verveling. — 't Eénig teeken van openbare herdenking bestond voor ons +in 't ontvangen van een kopje chokolaad, welke extra bedeeling ons +gewoonlijk den Zondag van de overige dagen deed onderscheiden. — Onze +Kapitein was immers een modern zeeman — heel praktisch en verlicht: »hij +stoorde zich niet aan die gekheid: 't zat 'em daar toch niet in", zeî +hij, »en de ééne dag was zoo goed als de ander." — — Arme Nederlandsche +natie, — mét den devoten zin der vaderen, zijn ook uw kracht en glorie +geweken! Zie dien schipper — : waar vroeger zijn ambtgenoot, gestukadoord +en gestijfseld, 't psalmboek zwaaide — gaat de verbasterde nazaat vóór, +als Silenus bij de dienst van den chokoladeketel! — »<i>Horrible, +horrible</i> — <i>most horrible</i> — !"</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En toch had <i>ik</i> gaarne een kerkdienst bijgewoond, dien dag. Gaarne had +ik 't mij getroost, een preek aan te hooren, in de togtigste en +onhuislijkste aller protestantsche kerken: een preek, opgegalmd door den +leuterigsten en witbloedigsten aller protestantsche dominees: een +solied-orthodoxe Kerspreek, in al haar afmetingen van lengte, breedte en +diepte; met al haar verschrikkingen van punten en deelen en onderdeelen, +van hoogopgetrokken bouffanten, walmende stoven, en bevrozen +wintervoeten — — — ja, onder al dien jammer had ik blijmoedig 't hoofd +gebogen — ochtend- en middagdienst zonder morren doorworsteld — — indien +ik slechts den avond t'huis had mogen doorbrengen: den lieven, éénigen +Kersavond had mogen slijten in den kring der mijnen!</p> + +<p>Zag ik 't niet, broêr Willibald — zag ik 't niet, met gesloten oogen: hoe +ze, na kerktijd, allen tot u kwamen, en<span class='pagenum'><a name="Page_82" id="Page_82">[Pg 82]</a></span> u de hand drukten, en +gelukwenschten — U, die toen de oudste en éénige zoon waart in moeders +huis! — En 's avonds — zag ik ze 's avonds niet aan de ronde tafel +vergaderd, ooms en tantes, neven en nichtjes — als er gezongen werd, en +pianogespeeld — en krachtige punch gedronken, en keurigen tulband +gegeten — en — en misschien, waar 't gesprek kwijnde, ook nog 'reis door +dezen-of-genen gerept van den verloren zoon, 't <i>enfant terrible</i>, die +zijn moeders vetpotten versmaadde, om, in vreemdelingschap, van den draf +te gaan eten met de zwijnen — ! — Broeder, broeder Willibald, wees ook van +mij gegroet! Mijn heilwensch roep ik u toe, en den storm maak ik tot +bode mijner woorden! Wees gezegend op dezen eersten Kersdag; en, is uw +oor doof voor mijn stem, die wegsterft in 't magtig geluid rondom +mij — o, broeder, laat in uw hart die stem weêrgalmen met al de kracht +van een heilige, onverbreekbare vriendschap!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Maar, ook zonder de viering van eens dierbaren geboortedag — was Kersmis, +en Kersmis alléén, mij altoos een kerkgang waardig. Kersmis is mij mijn +grootst, mijn éénig Christelijk feest. Ik heb Paschen lief om de eijers, +Pinkster om de bloemen; — maar Paschen huldigt een legende, Pinkster +verstoffelijkt een allegorie. Kersmis alléén is mij heilig, als de +geboortedag van Jezus den Nazarener, den Apostel der Liefde.</p> + +<p>O schoone dag, vol zoete poësie! Ideaaldag van huiselijk geluk, van +zalige, kinderlijk godsdienstige herinneringen! — : sneeuwvlokjes +buiten — 't knappend haardvuur binnen; dood en sombere winterkoû in de +natuur — hernieuwd leven en hopen in 't menschelijk hart!<span class='pagenum'><a name="Page_83" id="Page_83">[Pg 83]</a></span></p> + +<p>Zie — de halve wereld juicht als één; secten en kerken vergeten haar +vijandschap; arm knielt naast rijk, de vrijzinnige naast den drijver: +want hierin zijn ze allen eensgezind — dat ze God danken willen voor de +geboorte van <i>hem</i>, dien ze noemen met verschillende namen, maar +die — wie hij ook wezen mag — wat ook kortzigtige of belangzoekende +dweepzucht hem gemaakt heeft — toch zeker in zóóver Gods Zoon mag heeten, +dat hij 't eerst ons den Vader heeft leeren kennen: den Vader, die is, +en eeuwig wezen zal: den God van 't Heelal, die deugd eischt zonder +magtspreuk, goede werken zonder wet, en geloof zonder openbaring. — Hoe +liefelijk, op dezen dag zaâm te wezen, als broeders! Komt, laat ons +zamen opgaan met de schare ter kerke, om den Vorst der Liefde, den +Stichter der éénige en eeuwige Godsdienst te aanbidden in eenvoudigheid +des geestes — gelijk we 't deden toen we nog jongskens waren, wijs in +onze onwetendheid: als moeder ons vertelde van den lieven Kindervriend, +en we ons Kersfeest vierden, en de blijde vacantie, spelend rond den +warmen haard! — We willen ons nu niet, ergeren aan dogma en +formulier; — we hooren alleen 't plegtig orgelruischen, en stemmen in met +'t »Vrede op aarde! — Vrede voor allen! — Vrede ook voor +ons!" — — — — — — — — — — — — — <br /> +<span style="margin-left: 12em;"> — — — — doch</span> +stil — — 't waren nevelbeelden, die ik aanschouwde in den zwarten mist; +St. Elmo's vonken waren 't, die ik hield voor Kerslichtjes; 't was 't +loeijen van den storm, waarin ik orgeltoonen meende te hooren — !</p> + +<p> — Neen — geen vrede voor <i>mij</i> — geen vrede voor den balling! — Voor <i>mij</i> +geen winterkoû, geen sneeuwvlokjes,<span class='pagenum'><a name="Page_84" id="Page_84">[Pg 84]</a></span> geen knappend haardvuur — voor <i>mij</i> +geen Kersmis meer! — : maar gloeijende zonnehitte en doodend heimwee in +een land, waar slechts Plutus, Venus en Bacchus als drieëenheid +voorzitten — !</p> + +<p>O God — schreide ik — zijt Gij een God van Liefde, die zóóveel liefde hebt +uitééngerukt — !</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">December. 1865.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_85" id="Page_85">[Pg 85]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="ONDER_DE_LINIE" id="ONDER_DE_LINIE"></a>ONDER DE LINIE.</h2> + +<p class="center">(EEN FRAGMENT UIT GABRIËL'S DAGBOEK.)</p> + +<div class="argument"> +<div class="right">»In het zweet uws aanschijns zult gij brood eten" —</div> +</div> + + +<p>Smorzando e languendo.</p> + +<p> — Zegt de Schrift; en onze catechiseermeester maakte er van: »<i>arbeiden</i> +en uw brood <i>verdienen</i>" — ! Dat wist ik trouwens; 'k had er ook nooit +iets tegen: en vaak, als ik naauw de pen of den strijkstok tusschen de +verkleumde vingers kon houden, heb ik den Hemel gebeden, dat de bron van +licht en warmte mijn zweet wat milder mogt doen vloeijen.</p> + +<p>Doch hoe nu! — Moet ik <i>rusten</i> in 't zweet mijns aanschijns? moet ik 't +zweet mijns aanschijns drinken? moet ik zwemmen in 't zweet mijns +aanschijns? — Dat toch kan de bedoeling van Genesis niet wezen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>We dobberen onder de Linie: een gansche week reeds, dobberen, drijven en +draaijen we, op, onder en boven den Equator.<span class='pagenum'><a name="Page_86" id="Page_86">[Pg 86]</a></span></p> + +<p>'t Waren schoone dagen geweest, toen we zeilden met den +Noord-Oost-Passaat. Toen de lucht zoo blaauw was, en de zee zoo +glanzend; toen de zon zoo helder straalde over onze bruisende +vaart! — Schoone dagen waren 't; en gelukkiger dan Keizer Seged, hadden +we volle tien zulke dagen van ongestoorden vrede mogen beleven.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Maar nu — — we dobberen onder de Linie: de Noord-Oost-Passaat heeft ons +verlaten, de Zuid-Ooster komt nog niet: een gansche week reeds, +draaijen, drijven en dobberen we, in den stiltegordel, boven, onder en +op den Equator.</p> + +<p>Geen zuchtje, geen zephyr, geen togtje verkwikt ons — niets dat naar wind +gelijkt, dan 't blazen van den loggen botskop,<a name="FNanchor_7_7" id="FNanchor_7_7"></a><a href="#Footnote_7_7" class="fnanchor">[7]</a> die opduikt, snakkend +naar adem.</p> + +<p>Toch — ondanks de stilte — rolt over 't spiegelgladde watervlak een +deining uit den Noordwesten, die ons schommelt en slingert en zeeziek +maakt — als ware er een Typhon los.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En 't is warm, vrienden — warm!</p> + +<p>Vraagt niet, of 't warmer is dan in de hondsdagen, warmer dan in een +kermistent, warmer dan in 't zweetkamertje van Leidsche of Utrechtsche +academie! — — Ik zeg u, vrienden — de hel is hier — de hel van Torquemada!</p> + +<p>Een dompige hitte drukt loodzwaar van uit den bewolkten hemel: geen +drooge felle zonnebrand — maar vochtig, laauw, als stoom uit een ketel +omringt ons de logge atmospheer.<span class='pagenum'><a name="Page_87" id="Page_87">[Pg 87]</a></span> Ieder oogenblik kletteren tropische +stortregens op 't dek neêr; gezondheidshalve kan men zich niet laten +natregenen: men gaat dus omlaag; maar, ofschoon de luiken gesloten +blijven, toch dringt de regen met stroomen binnen — een klamme, +broeijende pestwalm vult den engen kerker — alles druipt, dampt, zweet en +riekt!</p> + +<p>»Zal de mensch" — zoo spreekt Mohammed, de Veelteprijzene — »zal de +mensch, voor wien deze dingen zijn toebereid, even als hij wezen, die +voor altijd in het hellevuur moet wonen, en die met kokend water zal +gelescht worden, dat hem de ingewanden zal verscheuren? — En wat zal u +doen verstaan wat de hel is? Zij laat geen ding onverteerd, noch laat +eenige zaak ontsnappen. Zij verbrandt des menschen vleesch."<a name="FNanchor_8_8" id="FNanchor_8_8"></a><a href="#Footnote_8_8" class="fnanchor">[8]</a></p> + +<p><i>Met kokend water gelescht</i>: ik bid U, groote Profeet, wiens neusgaten +de geurigste van Arabiës reukwerken niet konden bevredigen — ons water +kookt wel niet — maar 't riekt! <i>Zij laat geen ding onverteerd</i>: eilieve, +zoon van Abdallah — zelfs onze ligchamen niet, want merg en bloed gaan op +in damp! <i>Zij verbrandt des menschen vleesch</i>: ik zweer u, kleinzoon van +Abdelmottalib, bij al de welgedane maagden die gij tot vrouwen hebt +gehad — aan ons zullen eerstdaags niets dan uitgedroogde beenderen te +verbranden overblijven!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>De hel — ja, zoo men ze ergens zoeken mag — de hel is <i>hier</i>: <i>hier</i>, en +in de zandvlakten van Sahara, en in 't gemoed van den onverdraagzame, en +in de Roode zee, en<span class='pagenum'><a name="Page_88" id="Page_88">[Pg 88]</a></span> in één huis met een booze wederhelft — maar <i>hier</i> +vooral — <i>hier</i>, onder de Linie.</p> + +<p>Komt dan, onmenschlijke vischwijven, die kreeften en garnalen +springlevend durft koken! En gij, nog onmenschlijker godgeleerden, die +heidenen en ongeloovigen springlevend durft neêrploffen in den ziedenden +zwavelpoel uws eeuwigen vuurs — komt, doet een uitstapje naar Nederlands +Overzeesche Bezittingen beoosten de Kaap de Goede Hoop; toeft een weekje +in den stiltegordel onder den Evenaar of Evennachts-lijn; zweet er, +smacht er, stikt er en braadt er, zooals <i>ik</i> er gezweet, gesmacht, +gestikt en gebraden heb — — en voelt, en weet wat 't is, springlevend +gekookt of geroosterd te worden! Komt, orthodoxen van alle +gezindheden — komt alle, regtgeloovige woordaanbidders, die aan een hel +gelooft voor anderen, en aan een hemel voor uzelf — komt, en leert <i>hier</i> +'t verschrikkelijke begrijpen van de pijnen, waartoe uw <i>geloof</i> den +broeder veroordeelt — leert <i>hier</i> 't afschuwelijke inzien van den +leelijksten, de tastbaarsten, den onchristelijksten uwer leugens — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Edoch, zacht wat, Gabriël — wáár holt ge heen! Zal een philippica tegen +regtgeloovigen u tot kouden omslag rond de slapen dienen — !</p> + +<p>Ai, laat idioten en duivelen malkander een hel stoken! — Maar gij — roep +gij de hulp der Goden in!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Aeolus, winderige Vader der Winden — slaapt ge — zijt ge dood?</p> + +<p>Zie, de Nautilus zelfs heeft in wanhoop zijn rooskleurig zeiltje +gestreken, en laat zich zachtkens neder in den azuren afgrond.<span class='pagenum'><a name="Page_89" id="Page_89">[Pg 89]</a></span></p> + +<p>Hoe benijden we u, kleine Argonaut, als we u zien wegzinken in de diepte +van uw frisch, doorschijnend bed!</p> + +<p>Duik meê in, gestoofde sterveling — duik meê in, en koel u aan den boezem +der hemelsche Amphitrite, die u wenkt — dáár, zie: spelend met haar +jonkvrouwen: haar bruingevinde, witgebuikte, wijdgebekte jonkvrouwen! +Duik — en wees zalig in haar omhelzing, als ze u zullen omvatten, en u +meêvoeren in triomf — diep, diep — tot in 't koelste diep der blaauwe +wateren — — ! O, Tantalus, arme Tantalus — !</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">Januarij, 1866.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_7_7" id="Footnote_7_7"></a><a href="#FNanchor_7_7"><span class="label">[7]</span></a> Een kleinere soort van 't geslacht der walvisschen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_8_8" id="Footnote_8_8"></a><a href="#FNanchor_8_8"><span class="label">[8]</span></a> Alkoran, H. xlvii. V. 17, en H. lxxiv. V. 27-29.<span class='pagenum'><a name="Page_90" id="Page_90">[Pg 90]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="DILETTANTISME" id="DILETTANTISME"></a>DILETTANTISME.</h2> + +<p class="center">(EEN ARTISTIEKE ONTBOEZEMING VAN GABRIËL AAN ZIJN BROÊR WILLIBALD).</p> + +<div class="argument"> +<div class="poem"><span class="i2">Hey de diddle</span><br /> +<span class="i0">The cat and the fiddle:</span><br /> +<span class="i0">The cow jump'd over the moon —</span><br /> +<span class="i0">— — — — — — — — — — — —</span><br /></div> +<p class="author"><i>Engelsch liedje.</i></p> +<div class="poem"><span class="i0">Laat d'Elephant nu vrolijk zingen,</span><br /> +<span class="i0">En 't huppelend rendier in de wei —</span><br /> +<span class="i0">— — — — — — — — — — — —</span><br /></div> +<p class="author"><i>Schoolmeester.</i></p> +</div> + + +<p>De afgebeden wind, de krachtige Zuid-Oost-Passaat, was eindelijk +doorgebroken. — Een paar dagen lang blies hij frisch in de zeilen; en +toen we kaap Roque in 't oog kregen, en zachtkens voortgleden langs 't +ruige kustgebergte van Brazilië — toen was 't heerlijk, goddelijk aan +boord: de dagen glanzend, en liefelijk de nachten, als zouden de +hemellichten voor 't eerst hun loflied zingen. — Doch, reeds ter hoogte +van Pernambuco begon de Passaat flaauwer en flaauwer te waaien. Te +vergeefs werd er gefloten en aan<span class='pagenum'><a name="Page_91" id="Page_91">[Pg 91]</a></span> den bezaansmast gekrabt; St. Antonius +luisterde naar geen rede. De zeilen hingen slap, als vlaggen op +Koningsverjaardag; de zee lag plat, en glimmerde luiweg in de zon, als +'t groote kwikbad van Professor Mulder. — Dan was, na den gloeijenden +dag, de avond een tijd van feestelijk genot. Men vlijde zich onder den +fonkelenden hemelboog, en, hijgend van wellust, zwelgde men 't suizend +koeltje in, waarmeê de jonge nacht de zeilen rondt — blank en vol als +maagdeboezems. Ons bloed stroomde weêr; nieuwe levenskracht verruimde de +afgematte borst; als met frisschen balsemgeur vulden zich gretig de +longen. — En de maan dook vrolijk op van uit den plas, lagchend en +tintelend, verliefder dan ooit — als wist ze 't, dat we haar <i>nu</i> dubbel +welkom heetten — zij,<br /> +<span style="margin-left: 9em;">» — die flonkert — en zwijgt!"</span></p> + +<p>Zoo schonk ons de milde natuur een nacht van rust en koelte na den +langen benaauwden dag; aan haar lag 't niet: zij heelde waar ze geslagen +had. Doch — hoe zou 't anders kunnen — de mensch, de domme, eigenzinnige +mensch, lette niet op haar wenken, verwaarloosde haar beste gaven — en +volgde zijn eigen verkeerden zin. — In plaats dat men zou genieten van 't +goede dat de avond bragt: in plaats dat men zou rusten, en toeven, en +adem scheppen — wat deed men? — : men stelde alle pogingen in 't werk, om, +door malle potsen en kromme sprongen, 't pas gestelpte zweet op nieuw in +stroomen te doen uitbreken — : men offerde op de altaren van Euterpe en +Terpsichore — doch, helaas, zoo vunzigen wierook, dat de schepsels 't wel +moeten uitgeschreeuwd hebben van razende hoofdpijn.<span class='pagenum'><a name="Page_92" id="Page_92">[Pg 92]</a></span></p> + +<p>Reeds meermalen, als onze reizigers over verveling klaagden — 't geen +niet zelden plaats had — was door den Kapitein gewaagd van zeker +draaiorgel, dat zich aan boord zou bevinden, en bij welks maatgeluid op +schoone zomeravonden zou kunnen gedanst worden. Indrukwekkende konde: +zoetklinkend in de ooren van velen; een mare van angst en schrik op 't +klassiek-ontwikkeld trommelvlies van den fijnmuziekalen Gabriël.</p> + +<p>Lang had ik gehoopt, dat 't orgel in 't diepst van ons scheepshol, en 't +dansen mét 't orgel zou vergeten blijven — — toen, ik op zekeren +avond — naauw was de zon, omstuwd door rozeroode wolkjes, den grijzen +Meergod in de armen gezonken — uit mijn overpeinzingen gewekt werd, door +een piepend, schreeuwend, knarsend geluid: een geluid, waarvan de +toonen, zuchtend en stootend, de melodie van een Duitschen polka heetten +aan te geven. — Ik luister — ik geloof mijn ooren niet! Ik zie op — ik +geloof mijn oogen niet: want, bij St. Vitus, dáár, achter me, vlak +achter me, alsof ze 't er om gedaan hadden, daar staat 't draaiorgel — en +naast me, om me heen, zie ik paren van mannen en vrouwen, als draaijende +poppen hokkend en sjokkend op 't afschuwlijk, maatloos gesnater! — Men +maakte muziek en men danste!</p> + +<p>Mijn vriend Judocus, die, ondanks de stijfheid zijner ledematen, in de +hedendaagsche trippelkunst een matador bleek te zijn, wierp zich op als +<i>maître de ballet</i>, en maakte zich alras beminnelijk door 't organiseren +van eenige quadrilles, mazurka's en andere spring-combinatiën, die alle +tot groot genoegen van executanten werden afgestoken. 't Animo nam +dagelijks toe: elken avond liet Papageno zijn klokjes hooren;<span class='pagenum'><a name="Page_93" id="Page_93">[Pg 93]</a></span> 't +onderscheid tusschen rang en stand verdween: men zag passagiers, +kapitein en stuurluî in gonzende mengeling en dwarrelende eendragt een +galop of pas-de-trois uitvoeren — 't was jammerlijk, 't was +menschonteerend! — Ziet ze huppelen, hoort ze jodelen! — Nog liever zag ik +'t St. Elmus-vuur huppelen over de ra's, en hoorde den storm jodelen +door de touwen!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ondanks mijn kwalijk verbergen ergernis, had ik reeds verscheiden +avonden een dergelijke dans- en zanglustige voorstelling moeten +bijwonen. — Ten laatste echter, toen dit amusement tot een ware manie +klom, besloot ik, aan mijn verontwaardiging lucht te geven, en, in een +gemoedelijken speech, tegen de door mij verafschuwde Baälsdienst der +populaire kunst te velde te trekken. Ik beklom, na mij met eenige glazen +Rhijnwijn te hebben gesterkt, een watervat, en, als een jeugdige +Pickwick, de linkerhand onder de slippen van mijn jasje verbergend en +met de regter-bevalliglijk gesticulerend — hield ik — natuurlijk uit naam +der beide diep beleedigde zanggodinnen — de volgende redevoering.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Mijne vrienden, riep ik — wanneer ik u zoo zie dansen en springen, zoo +hoor jolen en zingen, voel ik mijn smaak voor 't goede en schoone op 't +pijnlijkst aangedaan en gekrenkt. Niet, dat ik u een onschuldige +uitspanning misgun, of met den adderblik van een Calvinist op uw +Arcadische spelen nêerzie — — Sinte Laetitia behoede mij: ik aanbid de +vreugd: ik heb genoeg geleden, om te weten hoe zalig 't is, <i>eens blij +te zijn</i>. Edoch, ik herhaal 't, mijn schoon<span class='pagenum'><a name="Page_94" id="Page_94">[Pg 94]</a></span>heidsgevoel is zóó +kiesch — vooral waar 't op een verdedigen van de onschendbare +bekoorlijkheden der negen gezusters aankomt — dat ik niet kan nalaten, uw +blij genot voor een oogenblik te verstoren, om u te doen opmerken, hoe +verschrikkelijk leelijk gijlieden doet — gij, mitsgaders de overgroote +meerderheid uwer diletterende medemenschen — , ik herzegge: hoe +verschrikkelijk leelijk gijlieden doet, en hoe ergerlijk ge uw +waardigheid als gezeten burgers versmijt, wanneer ge daar zoo, gelijk ge +'t noemen durft, <i>danst</i> en <i>zingt</i>.</p> + +<p>Ikzelf, die tot u spreek, houd veel van dansen — maar, mijne vrienden: +van dansen, als kunst, waarbij de mensch, bezield en opgewonden door een +geestige muziek, met edele gebaren en bevallige bewegingen tracht uit te +drukken wat hij gevoelt. »<i>Tracer des chiffres d'amour</i>", noemden 't de +<i>Précieuses</i> — en de uitdrukking is wél gekozen: men zie slechts door +goede dansers een goed ballet opvoeren! — Om beter te bewijzen, hoe ik 't +dansen als kunst hoogschat, en om weêr te geven, hoe ik wenschte 't +toegepast te zien, haal ik hier de woorden van Beaumarchais aan, die ik, +o vrienden, ter uwer aller leering, expresselijk voor deze gelegenheid +heb van buiten geleerd:</p> + +<p>»<i>Il est un autre art d'imitation, en général beaucoup moins avancé que +la musique, mais qui semble en ce point lui servir de leçon. Pour la +variété seulement, la danse élevée est déjà le modèle du chant.</i></p> + +<p><i>Voyez le superbe Vestris ou le fier d'Auberval engager un pas de +caractère. Il ne danse pas encore, mais d'aussi loin qu'il paraît, son +port libre et dégagé fait déjà lever la tête aux spectateurs. Il inspire +autant de fierté qu'il<span class='pagenum'><a name="Page_95" id="Page_95">[Pg 95]</a></span> promet de plaisir. Il est parti. — Pendant que le +musicien redit vingt fois ses phrases et monotone ses mouvements, le +danseur varie les siens à l'infini.</i></p> + +<p><i>Le voyez-vous s'avancer légèrement à petits bonds, reculer à grands +pas, et faire oublier le comble de l'art par la plus ingénieuse +négligence? Tantôt sur un pied, gardant le plus savant équilibre, et +suspendu sans mouvement pendant plusieurs mesures, il étonne, il +surprend par l'immobilité de son aplomb. — Et soudain, comme s'il +regrettait le temps du repos, il part comme un trait, vole au fond du +théâtre, et revient, en pirouettant, avec une rapidité que l'oeil peut +suivre à peine.</i></p> + +<p><i>L'air a beau recommencer, rigaudonner, se répéter, se radoter — il ne se +répète point, lui! Tout en déployant les mâles beautés d'un corps souple +et puissant, il peint les mouvements violents dont son âme est agitée: +il vous lance un regard passionné que ses bras mollement ouverts rendent +plus expressif: et, comme s'il se lassait bientôt de vous plaire, il se +relève avec dédain, se dérobe à l'oeil qui le suit, et la passion la +plus fougueuse semble alors naître et sortir de la plus douce ivresse. +Impétueux, turbulent, il exprime une colère si bouillante et si vraie, +qu'il m'arrache à mon siége et me fait froncer le sourcil. Mais, +reprenant soudain le geste et l'accent d'une volupté paisible, il erre +nonchalamment avec une grâce, une mollesse et des mouvements si +délicats, qu'il enlève autant de suffrages qu'il a de regards attachés +sur sa danse enchanteresse.</i>"<a name="FNanchor_9_9" id="FNanchor_9_9"></a><a href="#Footnote_9_9" class="fnanchor">[9]<span class='pagenum'><a name="Page_96" id="Page_96">[Pg 96]</a></span></a></p> + +<p>Beaumarchais spreekt hier van »<i>le superbe Vestris ou le fier +d'Auberval</i>." Ik, Gabriël, als ik me een Mozartsch menuet en trio voor +den geest haal, zie de Sylphen huppelen, en de Nixen haar zwevende rijen +vormen. — Geen van die allen nu treft men in een gewoon gezelschap, +evenmin als men ze aan boord van een Oost-Indie-vaarder moet zoeken. Men +kan dan ook niet vorderen, dat burgermenschen zich op de maat zullen +voortbewegen met de vlugheid en gratie van artisten of mythologische +wezens. — Doch wél kan men eischen — aangezien niemand tot beoefening van +den dans, of van welke kunst ook, wordt gedwongen — dat een iegelijk, die +zich vrijwillig er op toelegt, zooveel zijn aanleg en vermogens 't +toelaten, trachten zal, iets schoons, ten minste iets aangenaams voort +te brengen. — Dit is ook zoo ontzettend moeijelijk niet: een losse +beweging van de armen, een gracieuse wending van 't bovenlijf, een goed +op de maat sluitende pas, vormen reeds een aangenaam geheel, zonder dat +men als een priktol behoeft rond te draaijen, of, met een snelheid van +tien knoopen, een zaal behoeft dóór te stuiven. 't Is waar, bij <i>zulk</i> +dansen is een weinig oor onmisbaar: een oor, zooal niet voor muziek, dan +toch voor maat; 't is niet voldoende, van een drie-kwarts tempo den +neêrslag te kunnen meêtrappen — men moet ook, buiten <i>'t zware</i> tijddeel, +'t <i>ligte</i> kunnen voelen, en eenig begrip hebben van de gewone +basbegeleiding, die men, in al haar nuanceringen, met den voet als 't +ware behoort aan te geven; doch juist daardoor alléén wordt 't mogelijk +een dans te scheppen, die niet geheel op gelijke hoogte staat met de +uitvoeringen der broederschap van Atta Troll. <i>Zóó kan</i> 't dansen een +kunst wezen, die fantasie en hartstogt uitdrukt,<span class='pagenum'><a name="Page_97" id="Page_97">[Pg 97]</a></span> »<i>un art +d'imitation</i>" — een kunst, die een Haydn en Mozart, ja, een deftige Bach +en Haendel, niet geschroomd hebben, door hun onsterfelijke scheppingen +aan te moedigen en te idealiseren.</p> + +<p>En wat, mijne vrienden, wat hebt gijlieden van die kunst gemaakt? — De +karikatuur van Hogarth — een uitstalling van de stijfste en stokkerigste +ligchaams-verwringingen. — Ziet, ai ziet daar ginds den geleerden +Judocus, anders zoo statig; den vluggen Josua, anders zoo galant: ziet, +hoe ze, als lompe boerepummels, met de beenen verward zitten tusschen de +rokken van hun danseressen Coba en Keetje! Ziet, hoe Hupman, dat +toonbeeld van een <i>preux chevalier</i>, al dansend den rand van Mevrouw +Tripvoet's ochtendjapon heeft afgetrapt! Hoe Lepidus, die slankste aller +sinjo's, daar even, bij 't vertoonen zijner solo-passen, een <i>culbute</i> +maakte, niet ongelijk aan de <i>cabrioles</i> van Don Quichotte in de Sierra +Morena! Hoe zelfs onze logge Grogmeijer de niet minder vormelooze +Fräulein Einheit doet rondzwieren: Leviathan, die Behemoth heeft ten +dans genoodigd! Ziet en hoort, hoe men nu <i>en corps</i> losbreekt, onder +oorverdoovend geschuifel, en, met geringachting van schoenen en +pantoffels, de planken onzer campagne glad galopeert! — Ik vraag u, is er +in dit alles iets van 't uitdrukkingsvolle en afwisselend schoone, dat +de geniale Franschman als hoofdvereischte van den dans +aangeeft? — Antwoordt mij, dat ge niet beter dansen <i>kunt</i>, en toch +dansen <i>wilt</i>; — goed, 't zij zoo: — dat is, wijl ge domme, ijdele +schepsels zijt, net als een zekere Gabriël, die ook schrijven <i>wil</i> +zonder 't te <i>kunnen</i>. Maar stemt mij ten minste toe, dat ge zoodoende +de kunst vernedert tot een onbevallig apenspel,<span class='pagenum'><a name="Page_98" id="Page_98">[Pg 98]</a></span> en dat ge verkeerd +doet, <i>zoo</i> te dansen: want dat de mensch — zelfs de burgermensch — die +dansen wil, als <i>mensch</i> moet dansen, en niet als een brombeer, of als +een jeugdig mastodon, of als een losgelaten kalf in Grasmaand — !</p> + +<p>Zóóveel, mijne vrienden, omtrent de zorgwekkende omstandigheden, waarin, +door uwlieder toedoen, de snelvoetige Terpsichore verkeert.</p> + +<p>Om nu ook over de zachte Euterpe, de inspiratrice en instigatrice van +den dans, met een enkel woord te spreken, moet ik beginnen u te +verzekeren, dat 't met haar nog veel treuriger gesteld is, en dat, in +dezelfde mate als zij verheven is boven haar zuster, in die mate ook de +Muse der Toonkunst dieper ontheiligd wordt door een wufte menigte, die +haren naam ijdellijk durft misbruiken.</p> + +<p>Muziek! — Dat is een tooverwoord in mijn oor: 't maakt me gelukkig, +trotsch en rijk; 't sterkt me, en doet me 't hoofd opheffen; — en +tegelijkertijd doet 't mijn hart overloopen van weemoedige +herinneringen; doet me bitter pijnlijk gevoelen, wat ik mis — als had ik +dáárin alléén een wereld achtergelaten! — Muziek, mijne vrienden — — </p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Doch, ik zie wel — mijn stem is als die van Aäron bij de dienst van 't +Gouden Kalf! Elk danst zijn dansje, en liedelt zijn liedje; — en de +hervormer Gabriël babbelt voor mast en touw.</p> + +<p>Daarom — ik daal neêr van mijn gestoelte — vloek mijn bekeeringsijver — vat +de pen op — en spreek tot U, broêr Willibald — tot U, die mij begrijpen +kunt, omdat gij met me gevoelt.</p> + +<p><i>Gij</i> zult 't weten, hoe mijn gewaarwordingen wezen moe<span class='pagenum'><a name="Page_99" id="Page_99">[Pg 99]</a></span>ten, als ik, tot +eenigen troost, de partituren nalees van onze aangebeden meesterstukken. +Als ik de Zauberflöte-liederen doorloop, die we, sints jaar en dag, +zamen zongen en speelden; als ik Fidelio volg in den donkeren kerker; of +met Heiling mijn aardgeesten ter wrake roep! Als Figaro mij voert door +al de rijke episoden van zijn veelbewogen bruiloft: in de slaapkamer der +treurende Rosina, en in den geurigen Spaanschen oranjehof,</p> + +<div class="poem"> +<span class="i0">»<i>Wo die sanften Abendlüfte</i></span><br /> +<span class="i0"><i> — — — — — weh'n</i>".</span><br /> +</div> + +<p>Of, als de heerlijke liederen van den vromen Jacob mij stemmen tot +ootmoedige bewondering! — En als ik dan verder ga, en ik denk aan al onze +oude lieve muziek, waarmeê we zoo dweepten, die ons zoo troostte en +ophief in ons broederlijk gedeeld leed; als ik denk aan onze eigen +nederige uitvoeringen: onze sonaten en orgelstukken; of, onder de vele +magtige orkestwerken die we hoorden, aan 't dichtstuk, dat een Godheid +niet heerlijker had kunnen scheppen: de groote Leonore-ouverture; — — als +me dat alles zoo klingt en zingt door 't hoofd — zie, <i>gij</i> kunt +beseffen, hoe ik dan <i>sehnen</i> kan, met mijn gansche ziel, om nog éénmaal +in wezenlijkheid te hooren, wat mijn geheugen me als een zwakke echo +herhaalt — — iets, hoe weinig ook — een goede streek, een ferm akkoord!</p> + +<p>En dat ik 't nu den lieden in 't algemeen zoo half kwalijk neem, wanneer +ze »muziek willen maken", zal me elk ander als een malle pedanterie +toerekenen. — Gij, amice, zult dat niet. Gij, als musicus, weet toch, +hoe'n onverdraagzaam pedant wezen een musicus <i>is</i> en <i>zijn moet</i>. — Ik +kan<span class='pagenum'><a name="Page_100" id="Page_100">[Pg 100]</a></span> niet oordeelen over de stemming van andere artisten, van den +schilder of beeldhouwer, wanneer ze hun kunst zien profaneren; — maar wél +weet ik, hoe de kenner op muziekaal gebied van geen genade hooren mag +voor alle pretentieuse oningewijden: hoe hij den ongelukkigen liefhebber +veracht, en lager dan een straatmuziekant stelt, die valsch of buiten de +maat durft zingen, die speelt zonder opvatting, die doof is voor de +schoonheden van harmonie en contrapunct, die niet de breede klove +overziet tusschen een Mozart en een Meijerbeer.</p> + +<p>Ditzelfde verwijt ons zeker onsterfelijk Hollandsch schrijver — en, +hierdoor bewijst de groote man, dat hij minder op 't gebied der noten +dan op dat der letteren t'huis behoort, daar hij immers op geheel +anderen toon zou moeten gesproken, en betoogd hebben: hoe de ware +musicus haast niet te onverdraagzaam <i>kan</i> zijn.</p> + +<p>Want, op mijn eer — er is geen kunst, waarvan elk zich spoediger meester +waant, dan de muziek. — Ga rond bij de meeste welopgevoede lieden, en +vraag hun, of ze kunnen teekenen, of ze een oordeel kunnen vellen over +de waarde van een schilderij of marmergroep. Ze zullen u antwoorden: +»neen", of, »een weinig". — Spreek hun over muziek — en ge zoudt meenen, +met niets dan Leipziger Professoren te doen te hebben! — Elk prefereert +zijn komponist, en verwerpt den anderen; kiest zijn stijl en genre; +haalt de schouders op voor <i>deze</i> opera, en applaudisseert genadiglijk +<i>gene</i>; elk heeft aanleg, smaak, gevoel; elk zingt, en bespeelt zijn +instrument — of, zoo hij 't <i>niet</i> doet, is 't slechts, omdat hij +verzuimd heeft er zich meer speciaal op toe te leggen; velen zelfs zijn +harmonisten op hun wijs, en brommen een baspartij in<span class='pagenum'><a name="Page_101" id="Page_101">[Pg 101]</a></span> de kerk; en — zij +die aan niets van dat alles kunnen meêdoen, weten er toch altijd nog +genoeg van, om artisten te recenseren, en Wagnersche compositiën +<i>fiasco</i> te doen maken — ! — Ja, ik heb, zoolang ik leef, slechts <i>drie</i> +menschen ontmoet, die er gulweg voor uitkwamen, <i>geen</i> muziekaal begrip +te bezitten; — en toch durf ik beweren, dat ik, artisten uitgezonderd, er +<i>geen</i> drie gekend heb, die er met regt op bogen mogten.</p> + +<p>Nu vraag ik denzelfden grooten Hollandschen schrijver — hem, wien 't maar +half schijnt te bevallen, dat men op een concert een symphonie van +Beethoven speelt; op wien fijne vioolfiguren en geestige fluitpassages +den indruk maken van kurketrekkers, ziegezagen en krakelingen: — ik vraag +denzelfden grooten schrijver, waar 't heen zou moeten, indien niet de +artist en degelijke dilettant een weinig de kunst staande hielden, en +haar, door een soms overdreven verwaandheid, beschermden tegen 't +brullend publiek, dat meêbalkt met hoog opgestoken Midas-ooren, zonder +eens den hoed af te nemen bij 't naderen van den troon waarop de Muse +gezeten is — !</p> + +<p>Dát is 't, wat ons 't Jubals-bloed naar den kop jaagt, met een +aandoening tusschen bliksemende verontwaardiging en onuitsprekelijk +dédain: een aandoening, gelijk ze Rembrandt moest gevoeld hebben, had +hij op een uithangbord de woorden »<i>Schilder</i> en Glazenmaker" gelezen — : +als elk zot nufje, dat, na jaren hakkens, eindelijk »<i>les Cloches</i>" en +een potpourri uit de »<i>Martha</i>" heeft leeren oprammelen, verklaart: »dol +veel van muziek te houden, en ook ijselijk veel gevoel te hebben." Of, +als de elleridder getuigt: »den Franschen stijl te verkiezen boven den +Duitschen, omdat de laatste saai is en niet zangrijk genoeg." Of, +wanneer de<span class='pagenum'><a name="Page_102" id="Page_102">[Pg 102]</a></span> timmermansbaas, die als voorloeijer een <i>oefening</i> +presideert, ook meêpraat, en pertinent beweert: »dat er geen schooner +<i>meziek</i> bestaat, dan de <i>wijzen</i> van de Psalmen Davids — !" — — 't Nufje +moest kraagjes borduren naar stalen uit de <i>Gracieuse</i>; de toonbankheld +moest gaan potspelen in »Zuid-holland"; de godzalige timmerman moest +gaan huisjesmelken, of planken zagen, of zijn knechts 't loon +beknibbelen. — — Dat <i>moesten</i> ze doen. — En wat doen ze? — De ezels! Ze +belasteren, belagen, profaneren en prostitueren, de reinste, +goddelijkste, meest aetherische en aesthetische van Apollo's negen +nichten — !</p> + +<p>Maar is dan de muziek 't uitsluitend eigendom van artisten? — hoor ik +vragen. Moet 't vinkje zwijgen, omdat de nachtegaal dáár is, die beter +slaat? En is niet een vrolijk liedeken, de eenvoudige tolk van een +opgeruimd gemoed, Gode welgevalliger, dan de strengst klassieke +<i>bravour-aria</i>?</p> + +<p>Zeker: vrolijkheid is meer waard dan kunstbeoefening. Laat elk vogeltje +dus fluiten naar zijn aard; laat elk schepsel den toon aanslaan, dien +Natuur hem in de keel lag, en tot 't uiten waarvan, zijn gevoel de +behoefte in hem doet spreken. Wie met gevoel Pan's rietje blaast, is een +<i>kunstenaar</i>; doch wie Apollo's lier wil bespelen als een draaiorgel — is +zelfs den naam van <i>orgeldraaijer</i> onwaardig. — Weg dan met valsche +pretenties; weg met een geaffekteerd <i>jargon</i> in den mond van hen, die +kunst en kunstbegrip tot modestoffen verlagen, waaruit elk »fatsoenlijk +mensch" — d. w. z.: de vrijer van de keukenmeid inclus — zich voor zijn +geld een pakje kan snijden! Weg met de Orgeldraaijers, de Schilders en +Glazenmakers, de van hun leest geloopen Schoenlappers, die niet +beseffen, dat, tot 't aanleeren van<span class='pagenum'><a name="Page_103" id="Page_103">[Pg 103]</a></span> een Kunst, veel meer nog dan van +een wetenschap, aanleg, studie en talent vereischt worden! — Zie, de Muse +opent haar tempel voor ieder. Niet enkel voor den virtuoos en den +kwartetspeler — neen, juist zulke duizendkunstenaars blijven vaak op den +drempel zitten. Zij ziet niet op uitvoering, en vraagt niet naar +vingervaardigheid, <i>embouchure en coup d'archet</i>; — zij eischt begrip en +gevoel: slechts waar die wonen, doet zij de wieken van den kunstenaar +uitbotten. Want haar tempel staat hoog in de wolken, en — hij die wil +binnentreden, kan niet kruipen of krabbelen naar omhoog; — hij moet +<i>vliegen</i>! — d. i.: zijn geest moet, op de vleugels van aanleg, smaak en +beschaving, zich kunnen opheffen van uit de lagere spheren van +tokkelwoede en viedelzucht. — En daar nu, bij verreweg de meeste +aspiranten, die vleugels <i>nooit</i> uitbotten — zoo treft men er vele, die, +al viedelend en tokkelend, hun prachtig lange ooren voor vlerken +aanzien, en er meê klepperen als gekortwiekte ganzen — !</p> + +<p>Wie dan vleugels heeft om te vliegen — die vliege! — Wie ze niet +heeft — blijve beneden — en houde den mond!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Edoch, genoeg hierover. — Gunnen we ook een oogenblik gehoor aan onze +musicerende scheepsgenooten, die — terwijl wij op meesterachtigen toon de +kunst monopoliseerden — zich daaraan volstrekt niet gestoord hebben, en, +in 't vol bewustzijn hunner vrijheid, reeds verscheiden stukken »op +aangename voce" hebben uitgevoerd.</p> + +<p>'t Orgel is weggeruimd. Nadat 't zijn rol had uitgespeeld, en de +gillende meisjes haar draailust hadden botgevierd, heeft<span class='pagenum'><a name="Page_104" id="Page_104">[Pg 104]</a></span> een andere +liefhebberij de overhand gekregen: die van zingen en declameren.</p> + +<p>Van 't laatste mag ik geen kwaad zeggen, omdat 't ons, <i>à force</i> van +heroï-komische dwaasheid, waarlijk soms tot schreijens deed lagchen. 't +Herinnerde mij op 't levendigst aan de scène uit van Effen:</p> + +<div class="poem"> +<span class="i0">»Mijn held valt aan" enz.</span><br /> +</div> + +<p>Maar 't zingen — o, 't zingen!</p> + +<p>Eerst begonnen de vele personen die aanspraak op stem maakten, om strijd +hun solo's voor te dragen. Daar waren de dochters van den Majoor, nonna +Flora, nonna Coba en nonna Keetje, Fräulein Einheit, vervolgens de +Kapitein, of een van de heeren. — De dametjes, met haar klaaglijk +trillende stemmetjes, haalden in den maneschijn regt roerend verliefde +litaniën uit. De kapitein daarentegen — de man had een stem als een +megatherium — zocht dan de teweeggebragte, smachtend zwaarmoedige +stemming te verdrijven door 't aanheffen van een-of-ander magtig joviaal +drink- of matrozenlied. Jammer dat hij, met zijn eenigzins »grokkerig" +klinkende <i>basse-taille</i>, steeds den angstigen indruk maakte, alsof hij, +onder 't zingen, met een strop werd omhooggehaald, daar hij zijn lied +meestal eindigde, een terz hooger dan de grondtoon waarin hij begon.</p> + +<p>Nog merkwaardiger was 't, als ons gansche personeel zich in koor +aansloot. — Onze oostersche zangers toch bleken een eigenaardig talent te +bezitten, om, geheel <i>ad libitum</i>, tweede, derde en vierde, ja, vijfde +en zesde stemmen te formeren: welke stout-harmonische vlugt dan +gewoonlijk haar azimuth bereikte in 't daarstellen van een dissonant, +wier oplossing<span class='pagenum'><a name="Page_105" id="Page_105">[Pg 105]</a></span> zelfs 't vernuft der nieuwere theoretici had doen +vertwijfelen. — Dit alles had plaats met zekeren plegtigen ernst, dien de +strengste kapelmeester zich niet beter had kunnen wenschen. Men zit in +statige rijen op 't dek; een veelbelovend stilzwijgen heerscht +vooraf; — dan laat de uitverkoren soliste zich, den daartoe +gebruikelijken tijd, bidden; — men stemt eindelijk toe, en, ofschoon men +teregt beweert »niet te <i>kunnen</i> zingen, en ook niets te <i>weten</i>", +schraapt men zich de keel, en zet zich in postuur, alsof men 't »<i>Ah, +Perfido!</i>" ging ten beste geven. — Zóó »raakt de pan aan 't glijën": +»<i>Du, du</i>", en »<i>le vaillant Troubadour</i>", »<i>la Brigantine</i>", »<i>Lebe +Wohl</i>", »Waar of mijn Dorus blijft" — alles met verrassende fiorituren, +hoogst vrijzinnige modulatiën, en akkuraat invallende kooren, <i>tempo +rubato</i> en <i>senza tempo</i>. — Men zingt, couplet vóór, couplet ná; zelfs +Julia, de oude baboe van Grogmeijer, moet haar »<i>nonna, nina</i>"<a name="FNanchor_10_10" id="FNanchor_10_10"></a><a href="#Footnote_10_10" class="fnanchor">[10]</a> +voordragen. De geestdrift stijgt ten top — och, 't klinkt zoo +lief — vooral als er ongetrouwde jongeheeren meêstemmen!</p> + +<div class="poem"> +<span class="i0">»Want is het niet een hemel schier,</span><br /> +<span class="i0">Te zien, hoe dat een geestig dier,</span><br /> +<span class="i2">Met spel en zang haar man verkwikt,</span><br /> +<span class="i2">Als 't noodig huiswerk is beschikt!"</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_106" id="Page_106">[Pg 106]</a></span> +</div> + +<p>Och — 't klinkt zoo lief! — Men zingt en dreunt en doedelt — immer +sentimenteler — — tot eindelijk de Hr. Josua, die volstrekt niet +muziekaal is, met zijn harmonica, of met den scheepsroeper optreedt, en +ons muziekavondje met een algemeen kattenconcert doet eindigen — !</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">Januarij, 1866.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_9_9" id="Footnote_9_9"></a><a href="#FNanchor_9_9"><span class="label">[9]</span></a> »<i>Lettre sur la critique du Barbier de Séville.</i>"</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_10_10" id="Footnote_10_10"></a><a href="#FNanchor_10_10"><span class="label">[10]</span></a> Met deze woorden begint een op Java zeer verspreid +Maleisch wiegeliedje. De melodie, misschien ook hier te lande reeds +overbekend, luidt als volgt: +</p> +<p><img src="images/illustration_05.png" alt="[musical score]" /></p> + +<div class="mynote"> +<p>Note from the transcriber</p> +<p>This music is available in the following formats:</p> +<ul> +<li><a href="files/nonna-nina.midi">MIDI file</a>: +Depending on your browser, the music may play automatically, or may need +to be downloaded and opened in a separate application.</li> +<li><a href="files/nonna-nina.ly">Raw Lilypond file</a> +(convertible to other music-notation formats)</li> +<li><a href="files/nonna-nina.pdf">Sheet music (PDF)</a> +(generated by Lilypond)</li> +</ul> +</div> + +<p><span class='pagenum'><a name="Page_107" id="Page_107">[Pg 107]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="KOMEDIE-SPELEN" id="KOMEDIE-SPELEN"></a>KOMEDIE-SPELEN.</h2> + +<p class="center">(EEN FRAGMENT UIT GABRIËL'S DAGBOEK.)</p> + + +<p>Geen ziekte aanstekelijker, dan die der maniën en +monomaniën. — Konijnenfokkerij, tafeldans, en postzegel-collecties +hebben, als zooveel epidemiën, in de groote maatschappij gewoed en +uitgewoed. Aan boord van onze Arke — waar 't geslacht der konijnen niet +vertegenwoordigd was, waar alle tafels zonder aanraking dansten, en waar +ook geen brieven ontvangen werden — moest men zich, bij gebrek aan beter, +met minder belangwekkende liefhebberijen tevreden stellen; — dáár had men +eenmaal de dienst der Musen tot stokpaardje gekozen — welnu: in stap en +in draf, in galop en in telgang, zou men dat beestje de tong uit den +mond rijden.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>'t Draaiorgel en 't dansen begonnen te vervelen. Gabriël, vond men, had +toch zoo geheel ongelijk niet, toen hij dien speech hield, waar niemand +naar geluisterd had, doch waarin hij — zóóveel herinnerde men zich +flaauwelijk — tegen bovengenoemde vermakelijkheden een motie van +afkeuring had uitgebragt. — Doch hoe dan nu best de avonden zoek +gemaakt? — Een congres werd bijeengeroepen, onder presidium van den Hr. +Judocus, die, voorspoediger dan de Fransche keizer, zonder groote +diplomatieke moeijelijkheden<span class='pagenum'><a name="Page_108" id="Page_108">[Pg 108]</a></span> er in slaagde, de door hem genoodigde +autoriteiten op zijn roepstem te doen toesnellen. — Over en weêr hoorde +men toen de meest tegenstrijdige beginsels voorstaan. Hierin echter +kwamen allen overeen: dat 't zóó niet blijven kon. 't Draaiorgel was zoo +goed als versleten — dank zij de veelvuldige buitengewone obligaten door +de heeren Josua en Hupman, die beide den slinger wisten te maniëren, met +een vaardigheid, voorbeeldeloos zelfs onder lieden van 't vak, doch, zoo +'t scheen, minder bestaanbaar met de soliditeit en duurzaamheid van 's +instrumenten werktuigelijke zamenstelling; — daarenboven waren de meisjes +voortdurend verkouden, onlekker en kribbig, ten gevolge van de al te +subiete afkoeling, waartoe, na 't verhittend dansen, een rustplaats +onder de zeilen haar gratis de gelegenheid bood. — Wat dan gedaan? Zou +men een scheepscourant gaan redigeren? — neen, dat zou aanleiding geven +tot hatelijkheid en oudwijfsche praatjes. Zou men weêr, als vroeger, +een-of-ander allegaârtje maken? — onmogelijk: men had eenmaal van den +nektar der schoone kunsten gedronken, en kon dus nooit weêr de pap van +nietswaardige kinderspelen voor lief nemen. — Maar wacht — hoor ik niet +des voorzitters stem, die triomfantelijk »Eureka" roept! — ja, <i>hij</i> +heeft 't gevonden: — <i>men zou komedie-spelen.</i> Lumineuse idee — met +acclamatie aangenomen! Hoe zouden de heeren schitteren in de heldenrol, +die hun zou passen als een handschoen; en wat schoone gelegenheid voor +de nonna's, om de zijden balgewaden van uit doos en koffer op te duiken; +en om, zonder compromittatie, tot Josua of Judocus te mogen zeggen: +<i>Lysander</i>, of, <i>Lindor, gij zijt mij niet onverschillig,</i> waarop dan +Josua of Judocus met jeugdig vuur zouden ant<span class='pagenum'><a name="Page_109" id="Page_109">[Pg 109]</a></span>woorden: <i>Araminta, of, +Lodoïska, herhaal dat woord — zeg, o zeg, wilt gij de mijne zijn?</i> — De +vraag bleef nu slechts, <i>wat</i> men spelen zou: een blijspel, »de Neven"; +of een tooneelspel, »Don Caesar de Bazan"; of een treurspel, »de dood +van Rollo" — — ja nu, wat zou men kiezen? — Ongelukkiglijk bleek 't, dat +niemand, noch van gemelde stukken, noch van eenig ander tooneelwerk, +libretto bezat, zoodat men extempore zou moeten spreken, wilde men niet +dat 't gansche schoone plan in duigen zou vallen. — Te midden van deze +bedroevende perplexiteit valt nonna Flora's blik op Gabriël, die ter +kwader ure daar mede vergaderd was; <i>zij</i> glimlacht — <i>hij</i> bloost; doch +beide begrijpen elkaâr's gedachten. Flora fluistert nonna Keetje iets +in; men steekt de hoofden bij elkaâr en raadpleegt — — ja, zóó zou 't +wezen — de komedie was gered: hij, Gabriël, zou een blijspel +schrijven — dat <i>kon</i> hij, dat <i>moest</i> hij — — </p> + +<p>»Nietwaar, meneer Gabriël, u zal dat wel voor ons doen, ja?" vleijt de +zwartoogige Sirene.</p> + +<p>»Maar, Juffrouw Flora, hoe komt u op 't idée — <i>ik</i> vaudevillen +schrijven — <i>ik</i>, de wandelende zwaarmoedigheid, blijspelen schrijven — !"</p> + +<p>»Molière was ook erg zwaarmoedig meen ik — — "</p> + +<p>»Maar, Juffrouw Flora — nu hoe langer hoe doller! — Molière — — "</p> + +<p>»Tut, tut, meneer Gabriël", roept een koor van stemmen — »geen woord +meer!"</p> + +<p>»Een profeet is opgestaan in Israël!" brullen Josua en Judocus om +strijd — »Groot, groot is de Gabriël der Rotterdammenaren!"<span class='pagenum'><a name="Page_110" id="Page_110">[Pg 110]</a></span></p> + +<p>Zóó broeder Willibald, hebben ze mij gelijmd, en me aan 't zamenflansen +gezet van een komedie, waarvoor ik onderwerp, intrigue, karakters — alles +uit de lucht moest grijpen. Ook weêr een gevolg van mijn +journaal-schrijverij: men had mij dikwijls groote brokken papier zien +volkrabben — en hield me nu voor een litterator; misschien ook had +Judocus geklapt van eenige mislukte proeven uit onzen studententijd — hoe +'t zij, mijn éénoogig talent gold mij in 't land der blinden de eer, tot +koning te worden uitgeroepen.</p> + +<p>Ik bespaar u een wijdloopig verhaal van de wijze, waarop mijn produkt in +'t leven trad, en, na tal van repetitiën, werd opgevoerd. De grootste +moeijelijkheid vond ik in 't scheppen der rollen, zoodanig, dat elk +mijner schoone actrices een <i>hoofdrol</i> mogt spelen; zeker is 't, dat de +jalousie onzer vrouwelijke sujetten den regisseur Judocus en mij in een +net van kleine kabalen wikkelde, waaruit zelfs de geest van een +Schikaneder zich bezwaarlijk zonder kleêrscheuren had kunnen +bevrijden. — Na een week tobbens gelukte 't mij, met een soort blijspel +voor den dag te komen, dat, onder den titel van »de Getergde +Lankmoedigheid, of, 't Sop is de Kool niet waard", tot handeling stelde: +hoe twee vrienden, waarvan de één vermomd, die aan de dochter en nicht +van een ouden <i>bonhomme</i> 't hof maken, dienzelfden vader en voogd, door +hun pedante krakeelingen, in de uiterste verlegenheid brengen; terwijl +ten slotte blijkt, dat alles met een goed, edel en grootmoedig doel +geschied is, en de ééne vrijer den ander slechts tot woede heeft +getergd, om diens nobel karakter te doen schitteren; al 't welk eindigt +met de bekeering van een coquet meisje, de ontbolstering van een ruwen +diamant, zelfopoffering, herkenning,<span class='pagenum'><a name="Page_111" id="Page_111">[Pg 111]</a></span> wederzien, vergiffenis, twee +huwelijken, oudervreugd en kinderblijdschap — tot groote stichting der +aanschouwers, enz. enz. — zie Kotzebue en Birch Pfeiffer. — De doktor +speelde voor <i>pater familias</i>; Josua en Judocus — welke laatste bewees +beter acteur dan danser te zijn — figureerden als vrijers; nonna Flora +nam edelmoediglijk de rol van oude dienstmaagd op zich; de dames Coba en +Keetje eindelijk stelden de beide vrijsters voor.</p> + +<p>Er werd dien avond veel rhijnwijn gedronken, en — wat mij genoegen +deed — ook hartelijk gelagchen — misschien meer om de acteurs dan om 't +stukje. De gezamenlijke uitvoerders genoten de eer der terugroeping; ook +Gabriël moest ten tooneele verschijnen — — kortom, daar heerschte groote +blijdschap onder allen, die daar verzameld waren.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En de kritiek — wat zeî de kritiek er van?</p> + +<p>Eilieve, lezer — zij sprak op hoogen toon, gelijk zulks haar gewoonte is, +te land en ter zee. — Mevrouw Tripvoet laakte de moraliteit van mijn +handeling; de Hr. Hupman klaagde over gemis aan strekking; Lepidus vond +de intrigue te eenvoudig — en — en toen kwam nonna Flora, en bragt hen +alle tot zwijgen, daar zij niet alleen betoogde, hoe de verhevenste +strekking van een blijspel hierin ligt, dat 't 'reis lustig de +lachspieren ontspant — maar zelfs, tot staving dier waarheid, passages +uit Shakspeare en Beaumarchais citeerde!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Alweêr nonna Flora — en altijd nonna Flora! — Maar wie hoorde ook ooit +zóó'n geletterde nonna! Ik bid u, goden en menschen — <i>kon</i> ik in gemoede +anders, dan op zóó'n zoete nonna verlieven — ?</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">Maart, 1866.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_112" id="Page_112">[Pg 112]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="EEN_DROOM" id="EEN_DROOM"></a>EEN DROOM.</h2> + +<div class="argument"> +<div class="right">Mijne vrienden! men zal ons allen begraven.</div> + +<p class="author" style="margin-left: 13.5em;">HILDEBRAND.</p> +</div> + + +<p>Ik heb in den laatsten tijd te veel gelagchen; en, als +humoristisch-sentimenteel verteller — d. w. z.: als kwakzalver onder de +schrijvers — voegt 't mij toch, bij beurten ook 'reis een traan weg te +pinken — : ligt hield men mij anders voor zoo'n humorist <i>pur-sang</i> — en +daarvoor — — de Hemel behoede mij en de mijnen!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Waren soms de avonden aan boord gekunsteld vrolijk — droef en somber +volgden de nachten: als droomen mij kwelden — droomen van huis!</p> + +<p>Eens op een nacht droomde ik weêr: en zóó een zonderlingen, zóó een +wijsgeerig bespiegelenden droom droomde ik — dat ik dien te boek +stelde — in de hoop, daardoor den meest sentimentelen lezer te +bevredigen.<span class='pagenum'><a name="Page_113" id="Page_113">[Pg 113]</a></span></p> + +<hr class="tb" /> + +<p>— <i>Adagio patetico.</i></p> + +<p>Ik droomde dan — — <br /> +<span style="margin-left: 8em;"> — — en zie — ik droomde, dat ik</span> +dood was.</p> + +<p>Mij dacht, 't sterven was niet pijnlijk geweest: ik was 's avonds +vergenoegd naar kooi gegaan, en — toen ik 's nachts meende wakker te +worden, om me eens van de linker- op de regterzijde te wenden — bemerkte +ik, tot mijne verbazing, doch zonder leedwezen — dat ik dood was. Ik vond +'t zonderling, wel ietwat onverwacht ook: de menschen zouden 't een +treffend sterfgeval noemen; maar onaangenaam vond ik 't niet. 't Was een +gewaarwording — die ik trouwens niet beschrijven zal, omdat ik elkeen in +dezen den tijd wil laten voor zichzelf te oordeelen — : een +gewaarwording, tusschen waken en dommelen, tusschen zijn en niet +zijn — kortom, zooals ik me altijd had voorgesteld dat de dood wezen +moest.</p> + +<p>Terwijl ik nu peinsde en nadacht over 't geen ze wel met mij doen +zouden, en wat er toch van mij worden mogt — want, hoe vreemd 't klinke, +ik zag en hoorde en gevoelde alles inwendig nog duidelijker dan toen ik +leefde — terwijl ik zoo peinsde en nadacht — — verscheen op eens de Engel +der Verschrikking aan mijn voeteneind. 't Was werkelijk een Engel: geen +rammelend beenderspook met zeis en zandmeter — doch een vriendelijk, +hoewel streng uitziend man, met lange witte haren, een zwarte toga, en +groote vlerken: iemand, die zichzelf zeker niet herkennen zou uit de +afbeeldsels, welke ik, bij mijn leven, wel van hem meende gezien te +hebben.</p> + +<p>En de Engel des Doods sprak mij aan, zeggend: »Kind, gij zijt in den +vreemde gestorven; geen ouders of vrienden<span class='pagenum'><a name="Page_114" id="Page_114">[Pg 114]</a></span> kunnen voor uw begrafenis +zorg dragen: zoo maak gebruik van 't voorregt dat ik allen zwervelingen +schenk: kies u de plaats, waar gij wilt, dat ik u ter aarde bestelle, +opdat gij, die bij uw leven geen rust vondt, nu ten minste uw hoofd in +vrede neêr moogt leggen."</p> + +<p>»Goede geest", antwoordde ik, »gij hebt mij weggerukt in den bloei +mijner jaren; smart hebt ge mij niet aangedaan, — en ik ben er u dankbaar +voor; ook was mij 't leren niet zóó zoet, dan dat ik u verwijten zou 't +mij te hebben ontnomen; — maar toch had ik gaarne, na volbragte loopbaan, +mijn vaderland en vrienden weêrgezien. Nu ge mij echter die vreugd niet +hebt gegund — eilieve, wat raakt 't mij, wáár ge mijn ligchaam bergt! +Neem mij, als 't u goeddunkt, en plof mij in de zee!"</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En de Engel tilde mij op, en dekte mij met een Hollandsche driekleur tot +doodswâ, en rolde mij in een lap zeildoek, en bond mij een zwaren kogel +aan de voeten; — 't was geen werk voor een Engel, zal men zeggen — doch, +lezer, herinner u, dat ik u den Man beschreef als een vriendelijk man, +en volstrekt geen bullebak. Daarna greep hij mij in de armen, verhief +zich hoog in de lucht, en deed mij, als wijlen; Daniël O'Rourke, in zee +plompen.</p> + +<p>Ik gierde naar omlaag, als een pijl uit den boog: als een bruinvisch +schoot ik door de bovenste lichtblaauwe waterlaag; haaijen zwommen mij +na, en kantelden zich, en openden hun wijde muilen om mij te +verslinden; — doch zóó zwaar was de kogel aan mijn voeten, en zóó snel +trok hij me omlaag, dat geen der vratige monsters mij in mijn vaart kon +bereiken; — dat deed mij trouwens genoegen;<span class='pagenum'><a name="Page_115" id="Page_115">[Pg 115]</a></span> want ik had bij mijn leven +wel gezien, hoe ze den armen matroos, wiens kogel niet zóó wigtig was +geweest als de mijne, in stukken hadden gescheurd, vóór de man een vaâm +diep gezonken was. — Trapsgewijze begon ik minder snel te dalen: reeds +veel honderd vademen had ik afgelegd in de diepte. Ook werd de kleur van +'t water immer donkerder; vreemde visschen schoten mij voorbij: visschen +en monsters, waarvan Buffon noch Bleeker gewagen: visschen en monsters, +zooals Schiller's <i>Taucher</i> ze in 's aardrijks kolken ontmoette. En ik +zonk zachter en zachter, en 't waterig uitspansel óm mij hulde zich meer +en meer in schemerduister; zachter en zachter daalde ik — — tot ik +eindelijk niet meer daalde: de digtheid van 't water was in evenwigt met +die van mijn lijk en mijn kogel — — merkwaardig! zelfs ná mijn dood mijn +physica nog zóó in 't hoofd te hebben gehouden — ! — Intusschen zweefde ik +daar — regt op-en-neêr, als een Cartesiaansch duikertje in een +zuurflesch: boven mij 't donkerblaauw watergewelf, onder mij de zwarte +afgrond, rondom mij een duistere eenzaamheid — want geen visch, geen +monster bewoog zich in dit Lethe — hier scheen 't rijk der levenden ten +einde — hier heerschte de vergetelheid der Benedenwereld.</p> + +<p>Hoelang ik zoo gezweefd heb in mijn droom, weet ik niet — : gezweefd +tusschen twee zeeën: duizende vademen van de oppervlakte, duizende +vademen van den bodem. Zóóveel weet ik — dat ik niet rusten kon in mijn +waterig graf: ik wentelde mij om-en-om, ik sloot de oogen — maar rusten +kon ik niet: immer staarde ik vóór mij heen in 't vochtig uitspansel +rondom mij — — maar rusten — neen, rusten kon ik niet.<span class='pagenum'><a name="Page_116" id="Page_116">[Pg 116]</a></span></p> + +<p>En de Engel des Doods, zijn woord gedachtig, ontfermde zich over +mij. — Eensklaps — juist toen ik begon te bespeuren, dat mijn stoffelijk +overblijfsel fraai aan 't verkalken was onder de werking van millioenen +onzigtbare schelpdiertjes: want zelfs in deze regionen des doods bleek +de levende natuur te arbeiden — eensklaps voelde ik mij opgeheven uit 't +water, en bevond mij wederom in de armen van den gevleugelden Genius.</p> + +<p>»Mijn zoon," sprak hij, »ik heb uw billijke klagte vernomen. Rust heb ik +u beloofd, en rust zal ik u schenken: zoo wijs mij een ander oord, waar +gij meent die te zullen vinden."</p> + +<p>En ik riep tot hem: »O Geest, begraaf mij wáár 't u lust — doch niet weer +in een killen afgrond als deze: laat mijn stof in de aarde rusten; delf +mij een bed in 't warme zand van de Sahara!"</p> + +<p>Toen geschiedde mij naar mijn wensch. Nog vóór 't zilte vocht mij uit de +kleêren was gedroogd, vond ik mij huiselijk toegedekt onder een sprei, +zóó warm en zacht, als iemand, die zooeven van den bodem des Oceaans was +opgevischt, slechts verlangen kon.</p> + +<p>Hier, dacht ik, zou ik slapen — hier zou ik een doô met eere zijn.</p> + +<p>Maar, naauw had ik mij neêrgevlijd in de gemakkelijkst mogelijke +houding — of — — <br /> +<span style="margin-left: 6.5em;"> — — ai mij — wat wroet er</span> +den grond boven mij weg — wat knaagt er aan mijn gebeente — wat wringt +mij den schedel van den romp — wat pikt mij de starre oogen uit 't +hoofd! — : 't zijn hyenas, en Gouls, en zwarte gieren! Wee — wat gehuil, +wat gegrijns, <span class='pagenum'><a name="Page_117" id="Page_117">[Pg 117]</a></span>wat gekras! Wat doe ik, arme doode, weerloos lijk — wat doe +ik, tegen zóó'n overmagt van ongedierte! — — — Doch stil — 'k hoor een +loeijen in de verte — 't verscheurend vee heft de koppen op, en laat af +van mijn verminkte beenderen — zij vlugten, onder akelig geschreeuw, +onder helsche kreten van teleurstelling en spijt! — : hoor — 't is de +Simoun die opzet, die nadert, die hen verjaagt, die de zandzee doet +golven, die gloeijende stofkolommen opheft tot de wolken, en die, +stormend over mijn graf, mijn opgewroete knoken zachtkens overdekt met +'t vale doodskleed van den Bedouin. De pestwind, die honderden pelgrims +'t leven benam, had mijn geraamte voor schennis en oneer beveiligd.</p> + +<p>En ik dankte den Simoun, omdat hij de lijkenroovers verdreef, en mij zoo +liefderijk een laatste eer bewees. — En nogmaals strekte ik de stramme +leden uit, en drukte mij 't bekkeneel op de schouders, en sloot de +oogen, en — — — — — — — — — — maar of ik de oogen sloot, en mij keerde +van zîj op zîj — — rusten kon ik niet: immer hoorde ik hyenas brullen, en +Gouls tandeknarsen, en gieren den snavel spitsen — — en rusten — neen, +rusten kon ik niet.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Alsdan verscheen mij ten derden male de Engel des Doods. — »Rust heb ik u +beloofd, en rust zal ik u schenken", herhaalde hij: »zoo zoek u ten +derde malen een groeve uit."</p> + +<p>En ik antwoordde: »O groote Genius, even goed als groot, gij, dien de +menschen afschilderen als een gluipenden moordenaar — vergeef mij, zoo ik +van uw welwillendheid misbruik make. Edoch, ik bid u — zoo gij werkelijk +hen liefhebt die ge tot u naamt — ik bezweer u — brengt mijn<span class='pagenum'><a name="Page_118" id="Page_118">[Pg 118]</a></span> gebeente +over in 't land mijner kindschheid, waar ik speelde en zong met broeder +en zuster — met zuster en broeder, en vader en moeder — die nu ook allen +reeds dood moeten zijn, gelijk ik. Delf mij dáár een graf: een stil +graf, onder sombere dennen: naast 't kerkje, waar moeder mij ten doop +hield, als de orgeltoon vrolijk galmde ter mijner eer. Laat mij dáár +rusten, en slapen aan moeders zijde! — De wormen zullen er mij +verteren; — doch 't zullen de wormen zijn van mijn geboortegrond; de +wormen, of de kinderen der wormen, die zich gemest hebben aan 't vleesch +van mijn vrienden en magen. — En éénmaal, wanneer alles vervuld zal +wezen, en alles geleden — als de bazuin zal klinken, met magtige stemme, +met hemelsche muziek — klinken, tot aan 't diepste diep der Poolzee, tot +aan den uitersten uithoek der Sahara — — dan zal ik ontwaken, <i>zamen</i> met +hen die ik heb liefgehad — en <i>zamen</i>, als we geleefd hebben — <i>zamen</i>, +als we begraven zijn — zullen we opstaan, en ingaan tot 't eeuwig +licht — — ! — — O, goede Genius, laat mij dáár rusten — laat mij dáár +eindelijk rusten!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zóó sprak ik. — En de Engel des Doods verhoorde mijn bede; en begroef mij +onder de eigen zerk, waar vader en moeder, en broer en zuster sliepen.</p> + +<p>En ook ik rustte er en sliep er — — ik sliep er en ik rustte er — — <br /> +<span style="margin-left: 4.5em;"> — — tot ik — — </span><br /> +<span style="margin-left: 9em;"> — — 's morgens wakker</span> +werd, en, half verheugd, half spijtig, begrijpen moest — dat 't alles +slechts een droom was geweest.<span class='pagenum'><a name="Page_119" id="Page_119">[Pg 119]</a></span></p> + +<hr class="tb" /> + +<p><i>Mijne vrienden! men zal ons allen begraven.</i></p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Doch is 't u onverschillig, hoe en wáár?</p> + +<p>Zegt niet <i>ja</i>: want met dat <i>ja</i> zoudt ge iets laakbaars +zeggen. — Hildebrand heeft 't vóór mij betoogd; en ware 't niet, dat ik +zoo'n opmerkelijken droom gedroomd had — ik zou 't niet wagen, <i>zijn</i> +taal hem ná te stamelen.</p> + +<p>Gij noemt uw ligchaam stof — en ge hebt regt. Maar, is dat stof niet 't +geen ge boven alles liefhebt, zoolang ge rondwandelt op aarde? — Een +moeder is u dierbaar; is 't slechts haar geest — of, telt gij ook 't +stof, dat 't uwe gebaard en gezoogd en gekoesterd en beschermd heeft? +Gij bemint een jonge vrouw; prijst ge in haar niet, meer dan al 't +overige, 't schoone stof, dat uw oog en zinnen boeit? Gij schat een +vriend hoog; is u de stoffelijke hand onverschillig, die zoo vaak de uwe +in zaâmgedeelde vreugd en droefheid drukte? — En zult ge dan uw eigen +omhulsel, waarin gij genoten en geleden hebt, waarvoor gij zwoegdet en +tobdet, ván u werpen, als een afgedragen opperkleed! — : zelfs een ouden +jas smijt men ongaarne op een mesthoop!</p> + +<p>Waartoe dan dat cynisme! Waarom ook niet den dood, dien eindpaal van ons +streven, een weinig geidealiseerd! Waartoe ons der stoffelijkheid +geschaamd! — God schiep ons ligchaam; Hij schiep 't goed en krachtig en +schoon: — mijne vrienden — laat ons dan ook in 't ligchaam Gods werk +<i>blijven</i> eerbiedigen!</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">Januarij, 1866.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_120" id="Page_120">[Pg 120]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="OM_DEN_ZUID11" id="OM_DEN_ZUID11"></a>OM DEN ZUID<a name="FNanchor_11_11" id="FNanchor_11_11"></a><a href="#Footnote_11_11" class="fnanchor">[11]</a>.</h2> + +<div class="argument"> +<div class="poem"><span class="i2">O Meer!</span><br /> +<span class="i0">Mutter der Schönheit. —</span><br /></div> + +<p class="author">HEINE.</p> +</div> + + +<p>Om den Zuid zeilen we — en onze bark zeilt goed!</p> + +<p>Als een wiek neigt ze zich naar den magtigen adem; vlug, als de vrolijke +dolfijn, schiet ze op en af de toppen der golven; met zachten, snellen +gang glijdt ze voort; ze lacht<span class='pagenum'><a name="Page_121" id="Page_121">[Pg 121]</a></span> met de rollende waterheuvels, en kroont +de berghooge<a name="FNanchor_12_12" id="FNanchor_12_12"></a><a href="#Footnote_12_12" class="fnanchor">[12]</a> baar, die dreigde haar te overstelpen.</p> + +<p>De zon neigt onder; en aan de westelijke kim, waar ze haar stralen +voortschiet, als lichtbundels van achter den gulden rand der donkere +stratus — tintelen de verre golftoppen van schitterend groenen +goudglans. — En zonderbare wolkengroepen rijzen op, voortgedragen door +den wind die van de Pool blaast: koppen van reuzen die elkaâr vervolgen, +monsters en draken die heenspoeden naar 't gebergte Kaf. Zij wisselen +van gedaante, en pakken zich zaâm tot magtige gevaarten, of spreiden +zich tot fijne vederstrepen, of wollige schaapjes. — Nog even vertoont +zich de vurige zonneschijf boven den horizon, en overgiet de schuimende +wateren met den laatsten hellen purperglans des daags. Dan, als ze is +weggedoken, kleurt ze nog met duizend tinten 't jagende,<span class='pagenum'><a name="Page_122" id="Page_122">[Pg 122]</a></span> stormende +wolkenheir. — Hoe vormen zich bogen en gouden poorten; heuvelen doemen op +en boomgroepen, gestalten van lusthoven en kasteelen — — als met +geesteneilanden bevolkt zich de horizon! Wat wisseling van kleuren: hoe +smelten blaauw en groen en geel te zamen, tot oranje en purper en +bloedrooden gloed! — Zachtkens doet de schemering de vurige groepen +verbleeken; — nog slechts stervend teekenen zich de rozige tooverbeelden, +zich oplossend in 't nachtelijk graauw; — een donker, bloedkleurig waas +zweeft als een sluijer over den oceaan, en dekt als een rouwfloers de +ongetemde, hoogslaande zeeën, die opschieten, half nog glorend in den +schijn van 't bleekend avondrood, half reeds lichtend met den +electrischen glans van haar spattend schuim.</p> + +<p>We zeilen om den Zuid — en onze bark zeilt goed!</p> + +<p>Waarom klopt dan ons hart van een vreemde siddering, die we nooit +kenden — ? Is 't angst die ons vervult, bij 't aanschouwen van de woeste +wateren — ? Of, doet de Zuidewind ons rillen, als hij zijn somber lied +ons voorzingt, in luide, klagende toonen — ?</p> + +<p>Neen — maar de Bootsman vertelt sprookjes.</p> + +<p>We hebben even geluisterd; en 't was, alsof een stem ons in de ooren +klonk, anders dan die van den ruwen zeeman, den grijzen, grofgespierden +rob. — — Zie, de matroos schaart zich óm hem; hij poogt te lagchen met 't +geen de Nestor opdreunt — maar hij kan niet: een ongekend gevoel doet hem +zwijgen. Hij, die spottend opklautert in den slingerenden mast, als de +zeilen wegslaan uit de lijken; als één misstap in 't duister, één +misgreep tusschen de natte, zweepende touwen, hem zal begraven, zonder +afscheid, zonder groet, in de woelende zee — — hij siddert bij de +verhalen van den oude.<span class='pagenum'><a name="Page_123" id="Page_123">[Pg 123]</a></span></p> + +<p>Ik was de man aan 't roer. — De nacht was guur en buijig; en de +opperstuurman, die de hondewacht had, vloekte en bromde in zichzelf — : +hij wist wel dat de reis slecht zou wezen. En ik wist 't ook: want 't +schip lag aan bakboord over, en de Kaptein had op Vrijdag willen +uitzeilen. 't Kon niet anders, of er moest ongeluk zijn op de reis.</p> + +<p>De nacht was koud en stormig; de wind nam toe, en er dansten blaauwe +lichtjes langs 't ijzer van ra's en stangen.</p> + +<p>Opeens — zie ik iemand naast me staan, aan lijkant van 't roer; en ik +voel, hoe 't rad me wordt omgedraaid in de vuist, dat we drie streken +zuidwaarts loopen buiten den koers. — 'k Zeg: »hé, stuurman, wat nou!" +Want ik meende dat hij 't was. — Maar toen ik weêr keek, was de maat +verdwenen, en de Stuurman zat rustig op 't kippenhok. — Toen schrok ik, +en ik vroeg: »Stuurman, heb-je niets gezien?" — Maar hij zeî: »Piet, je +droomt — hoû je zeilen vol!" — Zoo stond ik een poos, en dacht er over, +hoe een mensch zich dingen kan inbeelden — — toen ik weêr een ruk voel +aan mijn roer — en weêr zie ik iemand, een zwarten kerel, dáár, naast +me, — die Zuidelijk wendt. — De Stuurman ziet hem ook; hij schreeuwt: +»wiedaar?" — Geen antwoord. Hij komt op hem af; maar de vent verdwijnt in +'t duister. — Toen sloeg ons de schrik in de beenen: »Stuurman, droom ik +nog?" — »Neen, Piet, ik ga den Kaptein roepen." — »Stuurman, blijf +hier — 't is de booze — ik kan niet alleen zijn aan 't roer — straks komt +'ie weêr!" — — En, God — daar was 'ie: voor de derde maal zag ik hem; hij +wringt me 't rad uit de knuisten, en stuurt Zuidelijk, Zuidelijk, met +bovenmenschlijke kracht. — Een<span class='pagenum'><a name="Page_124" id="Page_124">[Pg 124]</a></span> vloek, een bezwering, een woeste +greep — — maar hij belacht ons, en laat ons alleen.</p> + +<p>Toen heeft Stuurman de wacht geroepen, en den Kaptein uit kooi gehaald, +en alle man op 't dek: want we waren verschrikt; en 't werd noodweêr, +noodweêr! De wind nam toe, en immer dansten de blaauwe lichtjes langs 't +ijzer van ra's en stangen.</p> + +<p>Naauw stonden we zoo bij elkaâr, de Kaptein en al 't volk — of één +schreeuwt er: »een schip, een schip!" En 't <i>was</i> een schip, dat oprees, +als een lichtende vlek, aan den zwarten horizon. — Hemel, hoe vreemd; 't +is of de golven hem niet deren; — hij breekt ze, en snijdt in den wind +op; — hij vliegt, als door geesten gedreven! Ziet, hoe hij flikkert met +blaauwen weêrschijn! — Wat zonderling tuig, wat licht aan boord — een +schip van vuur — wee, als <i>hij</i> 't was! — Hij nadert — — hoort hoe 't loeit +en giert; — de storm verdubbelt; — ons vaartuig botst en stoot en +stampt — — »Ohee, óm je roer!" — Heer Jezus, hij loopt op ons in! — »Schip +vóór, ohee — — schip vóór — óm je roer — ohee — — !"</p> + +<p>Daar kraakt en dreunt 't in onze kiel; en een schok smijt ons +overzij — een schok, als was de wereld gespleten! — Een stortzee ploft +over ons, bruisend en donderend — — en in 't huilen van den storm, +verliest zich de doodskreet van twintig arme kameraden — — </p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zóó vertelt de oude Bootsman.</p> + +<p>En als hij opstaat, om een pijpje aan te smakken — volgen hem allen naar +de warme kombuis, waar een oorlam hen sterken zal tegen de malle +sprookjes van den ongeluksvogel.<span class='pagenum'><a name="Page_125" id="Page_125">[Pg 125]</a></span></p> + +<p>Ik echter, sta nog lang aan 't want geleund. — En 't is, alsof 't mij +toefluistert uit de diepte, van wonderlijke avonturen, van schepen die +gebleven zijn — men weet niet hoe of waar; alsof de wind mij legenden +meêbrengt, van 't woeste Eiland der Bekommering — <a name="FNanchor_13_13" id="FNanchor_13_13"></a><a href="#Footnote_13_13" class="fnanchor">[13]</a>, en uit de verre +streken van 't eeuwig ijs: — legenden, uit een wereld zoo koud en +stormig: een spokende waterwereld.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>De nacht is gevallen. 't Kleurenspel der ondergaande zon is uitgewischt +van den hemel; en de bewogen spiegel der golven weêrkaatst 't bleeke +licht van den Melkweggordel.</p> + +<p>Plegtig rollen de hooge zeeën. Orion en 't Kruis flonkeren aan den +wijden boog. Als geniën van den storm zweven de witte Albatrossen<a name="FNanchor_14_14" id="FNanchor_14_14"></a><a href="#Footnote_14_14" class="fnanchor">[14]</a>, +de gieren van den Oceaan, de hongerige lijkbezorgers van den +drenkeling. — En zie, vurige strepen schieten door 't water: ze volgen +ons, en halen ons in van alle kanten! — 't Zijn Bruinvisschen, goede +vrienden, die hun breeden rug ons leenen zullen, en ons dragen in den +veiligen Pyraeus, als ons schip wegzinkt in de diepte<a name="FNanchor_15_15" id="FNanchor_15_15"></a><a href="#Footnote_15_15" class="fnanchor">[15]</a>. Zij duiken +op, paarsgewijze, en schijnen, met<span class='pagenum'><a name="Page_126" id="Page_126">[Pg 126]</a></span> sierlijk luchtige sprongen, de +beweging der golven na te bootsen; — wind voorspellen ze — nog meer +wind!<a name="FNanchor_16_16" id="FNanchor_16_16"></a><a href="#Footnote_16_16" class="fnanchor">[16]</a></p> + +<p>Maar wij vreezen niet. Op God vertrouwen we, en op onze sterke kiel, en +op ons gunstig gestarnte!</p> + +<p>We zeilen om den Zuid — en onze bark zeilt goed!</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">43° OL. 46° ZB. Februarij, 1866.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_11_11" id="Footnote_11_11"></a><a href="#FNanchor_11_11"><span class="label">[11]</span></a> 't Hier volgend sprookje van den Bootsman heb ik een +Scheepskapitein voor <i>waar</i> hooren vertellen, als zijnde een dergelijk +voorval een vriends-vriend van een zijner kennissen overkomen, die met +een zwaar gehavend schip te Port-Louis had moeten — — — binnenloopen — :</p> + +<div class="poem"> +<span class="i0">»<i>Im Lande der Chinezen</i></span><br /> +<span class="i0"><i>Bin ich niemals gewesen,</i></span><br /> +<span class="i0"><i>Doch hab' ich einmal Ein' gekannt</i>", etc.</span><br /> +</div> + +<p>Zóóveel is zeker, dat 't romantisch en somber karakter der wateren rond +en bezuiden de Kaap wel geschikt is, den zeeman aanleiding te geven tot +'t hechten aan velerlei bijgeloovige begrippen. Dáár is de matroos, +dubbel voorzigtig; daar is 't einde der wereld: zuidelijk de onbekende +poolzeeën, oostelijk en westelijk de beide groote oceanen, noordelijk de +woeste Kaapkust, de ongastvrije zetel van den stormgod. Dáár is 't +gebied van dat spook der spoken, 't schrikkelijkst dat ooit de +menschelijke fantasie uitdacht: den Vliegenden Hollander. Alles spreekt +dáár van dood en verderf: 't eeuwig rollen der hooge zeeën, de +aanhoudende wind, de plotseling opstekende buijen, en 't eigenaardig +fantastisch aanzien der wolkengroepen »om den Zuid", houden de +verbeelding gaande, en geven aan 't geheel iets wilds en +verschrikkelijks. 't Is of de demon dier wateren, door de Camoëns +bezongen, nog altijd, als in de dagen van Vasco de Gama, zich verzet +tegen 't omzeilen van den hoek, dien hij als uitpaal tusschen Oost en +West schijnt gesteld te hebben.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_12_12" id="Footnote_12_12"></a><a href="#FNanchor_12_12"><span class="label">[12]</span></a> Golven van 30-40 voet hoog en van 300-400 voet lang, zijn, +bij de heerschende N. W. en Z. W. winden, in 't zuidelijk gedeelte van +den Indischen oceaan geen zeldzaamheid. Men zie de opgaven in de +»Onderzoekingen met den zeethermometer enz. uitgegeven door 't +Meteorologisch Instituut te Utrecht." Pag 92.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_13_13" id="Footnote_13_13"></a><a href="#FNanchor_13_13"><span class="label">[13]</span></a> Kerguelens-land, of, 't Eiland der Bekommering.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_14_14" id="Footnote_14_14"></a><a href="#FNanchor_14_14"><span class="label">[14]</span></a> De albatros is een vogel, die slechts in 't zuidelijk +halfrond, en zelden benoorden den Steenboks-keerkring gevonden wordt. +Th. Moore, in zijn »<i>Fire-worshippers</i>," verplaatst hem in de Persische +golf; dit is een dwaling, even als zijn beweren, als zou 't dier al +vliegend in de lucht slapen: de Albatros, gelijk alle van zwemvliezen +voorziene vogels, slaapt op 't water. — Onder de vele exemplaren die ik +zag vangen, was er één, die niet minder dan 18 voet vlugt mat.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_15_15" id="Footnote_15_15"></a><a href="#FNanchor_15_15"><span class="label">[15]</span></a> Dolfijnen en Bruinvisschen staan van ouds bekend, als den +mensch zeer genegen. Zoo heet Arion, de zanger, door een dezer dieren +gered te zijn. Zie: <i>Fables de la Fontaine, »le Singe et le Dauphin."</i></p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_16_16" id="Footnote_16_16"></a><a href="#FNanchor_16_16"><span class="label">[16]</span></a> Geen vlugger, krachtiger visschen dan deze! Zij zwemmen +gewoonlijk bij troepen van 20 à 30, doch immer paarsgewijze. Met +ongelooflijke snelheid schieten ze door 't water, en springen, met +gelijke tusschenpoozen, twee aan twee, hoog en sierlijk boven de golven +uit. Ik zag ze, terwijl ons schip een elf-mijls vaart liep, in een +oogwenk ons inhalen en vooruitloopen. — De rigting waaruit zij naderen, +is, volgens de zeeluî, tegengesteld aan die van den komenden wind.<span class='pagenum'><a name="Page_127" id="Page_127">[Pg 127]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="EEN_SCHEEPSTAFEL" id="EEN_SCHEEPSTAFEL"></a>EEN SCHEEPSTAFEL.</h2> + +<p class="center">(EEN FRAGMENT UIT GABRIËL'S DAGBOEK.)</p> + + +<p>Triomf! — Storm, waar is uw prikkel — zee, waar zijn uw +verschrikkingen! — — We zijn Scylla en Charybdis te boven gekomen. — De +woeste Kaapsche wateren hebben we ver achter ons gelaten; St. Paulus en +Amsterdam vlogen we als in een nevel voorbij. Reeds is de +Steenboks-keerkring gepasseerd; ten tweeden male — en nu voor +goed — koestert en zengt ons een tropische zonnegloed; nog weinig honderd +mijlen — en we zullen 't land bereikt hebben — — 't vette land der +belofte, 't onuitputbaar Gosen, waarheen onze wenschen ons +vooruitvliegen, als die van Jason naar 't goudbelovend Colchis!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Wederom was 't morgen geweest, en middag geweest — de +honderd-negen-en-veertigste dag. — Acht glazen — vier uur — zijn zoo even +geslagen. We hebben dus, vóór 't eten, nog een uur den tijd. — De +bitterglazen en domino-steenen<span class='pagenum'><a name="Page_128" id="Page_128">[Pg 128]</a></span> zijn uit de kerk weggeruimd, om plaats +te maken voor een tafellaken, dat niet kwalijk begint te gelijken op een +schoolkaart van den Oost-Indischen archipel — : een groote bessesapvlek +kan gevoegelijk Borneo voorstellen; terwijl een graskleurige streep +daaronder — waarschijnlijk 't praecipitaat van een bordje snert — een niet +onjuiste voorstelling geeft van Java's onverwelkbaar groene dreven.</p> + +<p>'t Is mooi weêr; en de bitteraars, die mét hun glaasjes zijn geamoveerd, +klauteren naar boven, om hun liefelijk blozende oliekopjes een weinig +aan den frisschen Passaat-wind af te koelen. — Ons schip loopt zes +mijlen. Een prachtige namiddag-zon verguldt de vrolijk huppelende +golfjes van 't azuren diep; scharen van wiegelende visschen schieten op +vóór den boeg; de ligte zeezwaluw volgt fladderend ons pad, en scheert +de glanzende luchtbellen in 't borrelend kielwater.</p> + +<p>Doch al de wonderen dezer lagchende natuur zijn niet bij magte, onze +reizigers doof te maken voor de stemme, die, roepend in hun binnenste +als een wachter in den nacht, hen, onverbiddelijk waarschuwend, er aan +herinnert: <i>dat 't etenstijd wordt</i>. — Hier hangt er een over de +verschansing, of rekt zich uit aan een touw; dáár steekt men een sigaar +op — maar 't rooken smaakt niet: want men heeft honger; ginds kijkt men +op 't horloge van den stuurman — — nog twintig minuten! — maar dat 's een +eeuwigheid! — Eindelijk valt men, geeuwend en half flaauw, op een bank of +vouwstoel neêr, om, in magtelooze gelatenheid, de bestemde ure af te +wachten. Gedurende die periode van algemeene smachting kan men +gesprekken van 't volgend karakter beluisteren:<span class='pagenum'><a name="Page_129" id="Page_129">[Pg 129]</a></span></p> + +<p>Mevr. A. 't Is toch waarachtig geen manier van doen — dat late eten!</p> + +<p>Mevr. B. Dat zeg ik, mensch — ik weet niet hoe 'k 't nog uithoû, op den +duur!</p> + +<p>Mevr. A. En als ze je dan nog maar een boterammetje gaven, zoo 's +middags bij de koffie!</p> + +<p>Mevr. B. Juist, dat waren wij altoos gewoon t' huis.</p> + +<p>Mevr. A. Dat spreekt — in een burgerhuishouden — — </p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Dús verwonderen die dames zich beiden, dat ze nog, bij zóó'n +onmenschelijk dieet, 't leven hebben gehouden; en raken 't bovendien +vrij wel ééns: dat blikjesvleesch toch niet halen kan bij een versche +kalfslende; en dat er toch maar niets gaat boven een deftigen burgerpot.</p> + +<p>Wij intusschen, Josua, Judocus en Gabriël, houden ons op een andere +wijze bezig. We gaan voorop, om den Bootsman en 't volk wat in den weg +te loopen; of — wat we liefst doen — we slepen den Doktor meê naar ons +tusschendek, en zetten hem er even nog een paar brommen in: zoodat de +rampzalige meestal te laat en met een besoesden kop aan tafel komt, als +wanneer hij achterlijk blijft in zijn pligt van voorsnijden, en zich +ziet blootgesteld aan de verwoede blikken van den Kapitein; — trouwens, +waartoe dient dan ook de vertegenwoordiger der faculteit aan boord, +indien 't niet is, om de gezondheid van de hem toevertrouwde leeken door +genoegzame en tijdige voeding te helpen in stand houden — !</p> + +<p>Daar luidt eindelijk de etensbel. Ieder staat op, en beweegt zich +langzaam, uiterst langzaam — om zijn al te sterk verlangen niet te +verraden — naar den welvoorzienen disch.<span class='pagenum'><a name="Page_130" id="Page_130">[Pg 130]</a></span></p> + +<p>Welvoorzien — ja: want we hebben onzen dag bij uitstek goed gekozen. 't +Is feest heden, dubbel feest: 't is Zondag, en de Majoor is jarig. Spek +en pekelvleesch vullen slechts enkele schoteltjes; — de damp van +wildbraad geurt ons tegen! — Van de soep maakt niemand veel werk, want +elk is belust op de dingen die komen zullen. Naauwelijks is dan ook die +kost naar binnen gewerkt, onder 't welbehaaglijk slobberen dat steeds +aan 't genot er van schijnt te moeten verbonden zijn — of, ja — 't is geen +zinsbegoocheling, geen <i>deceptio visus</i> — : de feestschotels vertoonen +zich aan de kim — ze naderen — ze worden opgedragen!</p> + +<p>Ziet die gans, gister nog snaterend in 't vol besef harer deftigheid, en +in de zoete herinnering aan Brennus en 't gered Kapitool — ziet haar, hoe +ze nu prijkt, ontdaan van dons en schachten, in al den glans van een +bruingebraden opperhuid, in al de heerlijkheid van haar besausde +ledematen! — Ze wordt ontleed; ze wordt den Kapitein aangeboden. — Eén +boutje voor hem; één boutje voor de dame die naast hem zit. — Ze gaat +verder; vier personen hebben den schotel laten passeren: vier boutjes +zijn er van verdwenen. — Hoe jammer, dat zoo'n beest niet, als een +Briareus onder de ganzen, tien pootjes en tien vlerkjes heeft — dan +kregen we ieder wat! — Na nog eenige aanvallen te hebben doorstaan, komt +ze bij ons — bij ons, jongeluî aan 't lagereind; — dáár is ze — hemel, we +erkennen 't schepsel niet! Doktor, gij die ze gedecoupeerd hebt — we +vragen u, wáár is de bruingebraden epidermis, wáár zijn de besausde +vleeschheuvelkens? Spreek, beschonken zoon van Hippocrates — is dat een +gans, een eetbaar gevogelte? — Een rif is 't, een naakt <i>memento mori</i>, +dat, zonder twijfel, uitnemend<span class='pagenum'><a name="Page_131" id="Page_131">[Pg 131]</a></span> geschikt mag wezen, om te dienen tot +onderzoekingen betreffende 't beengestel van wijlen de occupante — doch +geenszins, om een hongerige maag nieuwe stof tot vermaling te bieden!</p> + +<p>Maar we protesteren — we wijzen 't scherminkel van de hand! — Mijn vriend +Josua verheft zijn stem, spreekt van gelijke regten, en roept den +hofmeester; Judocus slaat ook aan; zelfs Gabriël — de gelijkmoedige +Gabriël, in bedeesdheid een tweede Joseph: »<i>schüchtern wie ein +Lamm</i>" — waagt 't, een woordje op zijn pas meê in te brengen.</p> + +<p>Nu — dat de eerste honger gestild is, begint de wijn rijkelijker te +vloeijen; ook Doktor en Stuurman zien zich, van wege den jarigen Majoor, +een extra bierglas ingeschonken. De supplementaire geregten zijn +verslonden; door 't aanvoeren van enorme hoeveelheden »Jan in den zak" +is men er in geslaagd, de kinderlijke kreten der jeugdige sinjo-tjes en +nonna-tjes voor een oogenblik te versmoren. Straks wordt 't nageregt +opgediend, en — onder 't orberen van muffe amandels en steenharde +stoofappels, vangt 't gesprek aan eerst regt levendig te worden.</p> + +<p>Wat er daar boven wordt afgehandeld — we weten 't niet; en slechts uit +enkele, ter loops opgevangen, met keukenmaleisch doorspekte rededeelen, +meenen we te mogen opmaken, dat sprekers zich ten doel stellen, de +voortreffelijkheden der Indische keuken boven de Nederduitsche in een +helder daglicht te plaatsen — welk een-en-ander hen niet belet, aan deze +laatste de noodige eer te bewijzen. — Maar, aan 't benedeneind, achter +den bezaansmast, wordt druk gebabbeld — en gelagchen. Laat ons hooren, +of, 't geen de algemeene hilariteit zóó opwekt, ook in staat is, ons, +zwart<span class='pagenum'><a name="Page_132" id="Page_132">[Pg 132]</a></span>galligen stoïcijntjes, een onwilligen glimlach van de lippen te +persen. Bezweren we echter allereerst den toorn van hen, die zich aan +een hoogst frivole en kinderachtige woordenwisseling zullen ergeren, +door hun de verzekering te geven: dat we <i>citeren</i>.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Hr. Josua. Wel, Keetje, kind — wat kijk-je nijdig van daag! — scheelt er +wat aan?</p> + +<p>Nonna Keetje. Och, kijk naar jezelf! Wat zou er aan me schelen!</p> + +<p>Hr. Josua. Nu nu — niet boos worden, hoor — anders raakt 't af met ons.</p> + +<p>Hr. Judocus. Ja, en Jufvrouw Coba ook. Zeg, Jufvrouw Coba, hoe heb ik 't +met U?</p> + +<p>Nonna Coba. Och kom, laat me met rust!</p> + +<p>Hr. Judocus. Cobaatje, denk er aan — : morgen moet je geslagt worden — je +bent nu vet genoeg, en 't laatste biggetje is er geweest.</p> + +<p>Nonna Coba. Wat maal-je toch — slagt jij jezelf!</p> + +<p>Hr. Josua. (Presenteert haar een rotten appel.) Jufvrouw Coba, mag ik U +dat zoo maar 'reis ter hand stellen — dat 's nu je galgenmaal.</p> + +<p>(tot Keetje.) Hier, Keetje — vouw mijn servet 'reis op! (gooit haar 't +servet naar 't hoofd.)</p> + +<p>Nonna Keetje. (Smijt 't servet terug.) Ik dank je — doe jij 't zelf!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Deze laatste weigering geeft den Hr. Josua 't regt, om,<span class='pagenum'><a name="Page_133" id="Page_133">[Pg 133]</a></span> bij wijze van +<i>représailles</i>, der beide jonge dames een hagelbui van notedoppen, +appelschillen en dergelijke om de ooren te smijten — alles tot groote +verontwaardiging van Emile, den adjunkt-hofmeester, »die over al die +<i>vuiligheid</i> dagelijks den nek breekt." De Hr. Judocus — »o +diepstgevallen Simia!" — trekt een schalksch gezigt, en volgt 't +loffelijk voorbeeld.</p> + +<p>Algemeen kruisvuur van beide kanten.</p> + +<p>De Hr. Gabriël ergert zich, en — tot 't uiterste gebragt door 't +schreeuwen van 't kind Josephientje — staat hij op, en verlaat met +Aballinische schreden de zaal, »<i>l'oeïl morne et la tête baissée.</i>"</p> + +<p>Projektielen van allerlei karakter en afmetingen verduisteren de lucht.</p> + +<p>Groot gelach en vreugdegejuich. Men hoort 't vloeken der hofmeesters, 't +knappen van lucifers, en 't aansmakken van sigaren. De kajuit vult zich +met wolken rook.</p> + +<p>De verwarring wordt algemeen; de chaos hernieuwd; groote <i>mutatio +rerum</i>. Te vergeefs roept de Kapitein allen tot de orde van den dag. +Elkeen begrijpt dat de positie onhoudbaar wordt. Men begeeft zich +joelend en stoeijend naar boven — <i>sauve qui peut</i>!</p> + +<p>De Hr. Josua speelt voor clown, en vertoont guitestreken, die een +Panurge zouden beschaamd laten. De Hr. Judocus windt zich op, tot +galantzijn toe. De meisjes houden beiden voor den gek.</p> + +<p>Gabriël, daarentegen, en nonna Flora, hun hoog dichterlijken aard +getrouw, zetten zich op een rottingstoel, en slaan de oogen hemelwaarts, +of laten ze aan den horizon dwalen — westelijk, noord-westelijk — waar +Holland ligt.<span class='pagenum'><a name="Page_134" id="Page_134">[Pg 134]</a></span> Zij zuchten, keeren zich af van de kinderlijke spelen +hunner natuurgenooten, en, aller aardsche genoegens wars, verzinken +beiden in een sympathetischen dodder, waaruit ze niet verrijzen, vóór de +thee hen op nieuw tot hun sublunarisch bestaan terugroept.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">Maart, 1866.</span><br /> +<span class='pagenum'><a name="Page_135" id="Page_135">[Pg 135]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="DE_SLAMAT" id="DE_SLAMAT"></a>DE SLAMAT.</h2> + +<p class="center">ONTBOEZEMING VAN EEN »AMBTENAAR TER BESCHIKKING",</p> + +<p class="center">OF,</p> + +<p class="center">EEN EPISODE UIT GABRIËL'S WAARACHTIGE LOTGEVALLEN IN DE BINNENLANDEN VAN +JAVA.<span class='pagenum'><a name="Page_137" id="Page_137">[Pg 137]</a></span></p><p> <span class='pagenum'><a name="Page_136" id="Page_136">[Pg 136]</a></span></p> + + + +<h3>I.</h3> + + +<div class="argument"> +<div class="poem"><span class="i0">Triste exilé, sur la terre etrangère,</span><br /> +<span class="i2">Oh, que de fois, que de fois, j'ai soupiré!!!</span></div> + +<p class="author">»<i>La Reine de Chypre.</i>"</p> +</div> + + +<p>Hoewel mijn bleeke gelaatskleur en ingevallen wangen genoegzaam mijn +bewering staafden, dat mijn ongesteldheid me niet toeliet, den afstand +van veertig paal<a name="FNanchor_17_17" id="FNanchor_17_17"></a><a href="#Footnote_17_17" class="fnanchor">[17]</a>, die mij van Boemi-aijoe, de plaats mijner +bestemming, scheidde, te paard af te leggen — gaf echter de Resident van +X... voor, mij geen wagen, ja, zelfs geen bruikbare kar te kunnen +bezorgen. Maar, hij wist beter raad; — hij, Resident, zou me zijn eigen +<i>tandoe</i><a name="FNanchor_18_18" id="FNanchor_18_18"></a><a href="#Footnote_18_18" class="fnanchor">[18]</a> leenen, van welken hij verzekerde, dat er onlangs nog een +Inspekteur der Cultures meê gereisd had. Ik kon dan op die wijs van de +hoofdplaats X... tot de <i>dessa</i><a name="FNanchor_19_19" id="FNanchor_19_19"></a><a href="#Footnote_19_19" class="fnanchor">[19]</a> M... vorderen, en, den volgenden +dag, mijn togt door 't gebergte naar Boemi-aijoe voortzetten.</p> + +<p>Mij bleef natuurlijk niet over, dan, met een profusie<span class='pagenum'><a name="Page_138" id="Page_138">[Pg 138]</a></span> van +dankbaarheidsbetuigingen, dit aanbod, als een ongewoon blijk van +residentlijke welwillendheid, mij ten nutte te maken.</p> + +<p>Tot afscheid kreeg ik Van Zijn-Hoog-Edel-Gestrenge een klammen +vingerdruk en een genadig »goede reis, meneer Gabriël!" — Toen begaf ik +mij terug naar 't logement, waar alras de bewuste <i>tandoe</i>, door een +paar gegalonneerde oppassers gedragen, verscheen.</p> + +<p>Groote goden! — ik had me wel geen kostelijken, met satijnen kussens +belegden palankijn voorgesteld — maar zóó'n ding als die <i>tandoe</i> +was — zóó'n smerige bamboezen kooi, door spinnen en kakkerlakken en +<i>tjitjaq's</i><a name="FNanchor_20_20" id="FNanchor_20_20"></a><a href="#Footnote_20_20" class="fnanchor">[20]</a> bevolkt, met een rot atappen dakje overhemeld, en +gepikoeld door middel van een paar lange bamboe-staken — — moest ik dáár +in! — Gelukkig zat er, op dat oogenblik, niemand in de voorgallerij, en +zou dus niemand mijn schande vernemen.</p> + +<p>Uiterlijk dood bedaard, doch inwendig ziedend van verontwaardiging, +verzocht ik den oppassers, 't ding achter op 't erf te zetten; ik gaf +hun zelfs, met honingzoeten glimlach, twee kwartjes tot fooi, en +herhaalde mijn »<i>trima kassih banjak sama Toean +Rèsiden!</i>"<a name="FNanchor_21_21" id="FNanchor_21_21"></a><a href="#Footnote_21_21" class="fnanchor">[21]</a> — Vervolgens liet ik <i>koeli's</i> halen, en gelastte dezen, +op minder vleijenden toon, den reisstoel zo spoedig mogelijk tot een +paal ver buiten de stad te dragen, en dáár op mij te wachten: want 't +sprak wel van zelf, dat ik den <i>tandoe</i> niet als tot mijn gevolg +behoorend wilde erkennen, vóór en aleer ik mij buiten den gezigtskring +van de bespiedende blikken der Europesche bewoners van X... zou hebben +verwijderd. — Had<span class='pagenum'><a name="Page_139" id="Page_139">[Pg 139]</a></span> de Resident mij een »koopje" willen leveren? — Ik +geloof 't niet: de man was er te magtig en te statig toe: veel te +deftige kater was hij, om met een muisje als ik te willen spelen; maar, +in zijn grootheid meende hij, dat zoo'n <i>mode of conveyance</i>, die <i>ik</i> +alleen passend oordeelde voor een zieken ambtenaar der vierde-<a name="FNanchor_22_22" id="FNanchor_22_22"></a><a href="#Footnote_22_22" class="fnanchor">[22]</a>, ook +zeer gevoegelijk dienen kon ten profijte van een gezonden dito der +tweede klasse.</p> + +<p>Na verloop van een half uur onderstelde ik, dat mijn <i>koeli'</i>s den +gewenschten afstand wel zouden achter den rug hebben. Ik betaalde mijn +rekening — want ook op Java doet men dat in enkele gevallen — en ontsnapte +door de achterdeur aan een nadere verklaring met de nu aan de +ontbijttafel vereenigde logeergasten; echter bleef ik niet gespaard van +de belangstellende onderzoekingen van een paar heeren, die +waarschijnlijk den <i>tandoe</i> gezien hadden, en mij, met heel onnoozele +gezigten, vroegen, »waar mijn rijdpaard toch bleef, en of ik misschien +naar Boemi-aijoe ging <i>kuijeren</i> — ?"</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ik liep dan langzaam, met mijn degenstok gewapend, en door mijn +Bataviaschen jongen gevolgd — die, N.B., wel zoo beleefd was, terwijl +<i>ik</i> wandelde, <i>zijn paard</i> bij den teugel te leiden — den weg bergwaarts +op.</p> + +<p>De kom der weinige Europesche woningen had ik spoedig achter mij +gelaten. Doch de <i>kampong</i><a name="FNanchor_23_23" id="FNanchor_23_23"></a><a href="#Footnote_23_23" class="fnanchor">[23]</a> van X... is groot, en strekt zich +minstens twee paal ver zuidwaarts langs den straatweg uit; daarenboven +was er dien dag juist<span class='pagenum'><a name="Page_140" id="Page_140">[Pg 140]</a></span> groote <i>pasar</i><a name="FNanchor_24_24" id="FNanchor_24_24"></a><a href="#Footnote_24_24" class="fnanchor">[24]</a>, zoodat, ook buiten de +limieten van de <i>kampong</i>, nog immer de weg bezet bleef door een +aaneengeschakelde reeks van <i>warong's</i><a name="FNanchor_25_25" id="FNanchor_25_25"></a><a href="#Footnote_25_25" class="fnanchor">[25]</a>.</p> + +<p>Daar zie ik, tusschen al 't gejoel en gescharrel, mijn <i>tandoe</i> +voortbewegen; de <i>koeli's</i> die ik spoedig had ingehaald, geven teekenen +van herkenning — doch ik stap doodleuk voort, alsof ik van geen <i>tandoe</i> +ter wereld afwist — : ik kon toch vóór de oogen van al die inlanders niet +in dat ding kruipen: zóó mogt ik mijn prestige als landsdienaar toch +niet weggooijen; — neen, ik was wel doodmoê, maar liever zou ik mij den +adem uit 't lijf loopen, dan op zóó ongehoorde wijs den zilvergeranden +pet te onteeren, dien ik, in mijn jeugdigen waan, voor de eerste maal op +'t restje van mijn blonde lokken had gedrukt. — Maar nog altijd hield die +gevloekte <i>pasar</i> aan, en digt op elkaâr sluitende gaarkeukentjes +getuigden van den eet- of snoeplust onzer Javaansche bevolking.</p> + +<p>Eindelijk, ja — de breede <i>waringin's</i><a name="FNanchor_26_26" id="FNanchor_26_26"></a><a href="#Footnote_26_26" class="fnanchor">[26]</a> worden schaarscher langs den +weg, en mét de schaduw vermindert ook merkbaar 't getal der +marktventers; nog weinige minuten, en we hebben een punt bereikt, van +waar de weg, boom- en menschenledig, zich als een zonnige streep +tusschen 't groen der <i>sawah's</i><a name="FNanchor_27_27" id="FNanchor_27_27"></a><a href="#Footnote_27_27" class="fnanchor">[27]</a> verloor. — Hier zou ik instappen — 't +was hoog tijd ook: ik kon niet meer. — De <i>tandoe</i> werd geopend, d. w. +z.; één der vier atappen matjes die de wanden vormden, werd omhoog +geslagen; een paar reusachtige<span class='pagenum'><a name="Page_141" id="Page_141">[Pg 141]</a></span> spinnen werden verwijderd; de smerige +<i>tikar</i><a name="FNanchor_28_28" id="FNanchor_28_28"></a><a href="#Footnote_28_28" class="fnanchor">[28]</a>, die de satijnen kussens moest vervangen, bedekte ik met +mijn regenjas — — daar zat ik. De <i>koeli's</i> schreeuwen en kibbelen een +poos, met de gewone vischwijfachtige gebaren, die den anders zoo kalmen +inlander eigen zijn, wanneer hij zichzelf of zijn makkers tot werken +aanmoedigt; daar tillen ze mij op — — de <i>tandoe</i> kraakt en waggelt, en +dreigt onder mijn ligten last te bezwijken — — doch neen, 't evenwigt is +hersteld, de bamboezen <i>pikoelan's</i><a name="FNanchor_29_29" id="FNanchor_29_29"></a><a href="#Footnote_29_29" class="fnanchor">[29]</a> buigen gracieuslijk +door — — voorwaarts gaat de processie: — mijn jongen aan de spits — als +adjudant te paard; dan 't achtvoetig gevaarte, waarvan ikzelf de +bezielende en betalende doch halfdoode kern uitmaak; ten slotte, bij +wijze van <i>straggler</i>, een kerel, die mijn geweer en <i>minoeman</i><a name="FNanchor_30_30" id="FNanchor_30_30"></a><a href="#Footnote_30_30" class="fnanchor">[30]</a> +zeult — — al 't welk, door wolken stofs omstuwd, over den weg huppelt, +onder een piepend kraken, en met den eigenaardigen, elastischen pas, die +den tengeren Oosterling 't uren ver torschen van zware lasten mogelijk +maakt en vergemakkelijkt.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>We waren slechts weinig schreden gevorderd, toen ik reeds bespeurde, dat +'t loopen mij minder zou vermoeijen, dan zóó gedragen te worden.</p> + +<p>Men verbeelde zich, dat de vier kerels die mijn <i>tandoe</i> geschouderd +hadden, onderling in afmetingen ½ à ¾ kop verschilden, zoodat mijn arm +ligchaam, bij elken pas, een epicycloïdische beweging in de ruimte +beschreef, die mij ze<span class='pagenum'><a name="Page_142" id="Page_142">[Pg 142]</a></span>ker — ware mijn gestel niet tegen dergelijke +misselijkheden proef bevonden — allerjammerlijkst aan zeeziekte te +land<a name="FNanchor_31_31" id="FNanchor_31_31"></a><a href="#Footnote_31_31" class="fnanchor">[31]</a> had doen lijden. Regtop zitten kon ik in mijn draagstoel niet, +daar ik, om tot die houding te geraken, mijn hoofd door 't atappen dakje +zou hebben moeten boren; terwijl ik bovendien gevaar liep, bij 't hevig +schokkend mouvement, mijn evenwigt te verliezen, en als een koffiebaal +in 't zand te buitelen. Regtuit liggen was mij eveneens onmogelijk, +nademaal 't hoog-edel-gestreng vehiculum slechts berekend scheen op den +vervoer van kinderen of personen beneden de militie-maat. — Bij al de +miljoenen van 't Batig Slot — ik had dien Inspekteur der Cultures willen +zien en uitteekenen, die op zóó'n wijs zijn tournée door de Residentie +X... heeft gemaakt!</p> + +<p>Trots al deze ergernissen liet ik me wel een uur lang dragen. Maar, toen +we een kleine <i>kampong</i> waren genaderd, waar ons van tijd tot tijd +voetgangers passeerden, en de vrouwen en meisjes nieuwsgierig in den +<i>tandoe</i> keken, met moeite den schalkschen lach bedwingend, als ze mij +zagen, kreeftrood van warmte en vermoeidheid, wit bestoven, gehotst en +geklotst langs 's heeren weg, als een curieus beest uit 't rijk +Wolanda<a name="FNanchor_32_32" id="FNanchor_32_32"></a><a href="#Footnote_32_32" class="fnanchor">[32]</a> — toen vond ik mezelf zoo ontzettend ridicuul, dat ik op mijn +voeten sprong, en — — en, na een kwartieruur loopens, mij door de +gloeijende zonnehitte genoodzaakt zag, op nieuw den draagstoel te +beklim<span class='pagenum'><a name="Page_143" id="Page_143">[Pg 143]</a></span>men: vloekend en razend tegen de stomme <i>koeli's</i>, die 't niet +helpen konden; en tegen den almagtigen Resident, die niet bij magte was +geweest, zijn Ambtenaar een ordelijken wagen te bezorgen; en tegen den +ezel van een Gabriël, die naar Indie moest, om armoê te lijden, terwijl +hij 't t'huis zoo goed had.</p> + +<p>Edoch, ook van murmureren heeft men spoedig den buik vol.</p> + +<p>Een ferme teug wijn bragt mijn geschokten geest en nog geschokter +ligchaam een weinig tot rust; en een tweede dosis deed me zóó goed, dat +ik — o zoete, nooit missende tooverkracht van 't druivennat! — mijn +toestand haast intéressant begon te vinden. Ik dacht aan Haeffner, en +zijn Reize met den Palankijn. Ik vergeleek ook mijn positie met die van +mijn geliefden Don Quichotte, mijn Ridder van de Droevige Figuur, toen +hij, in de met ossen bespannen kooi, door zijne bezorgde vrienden werd +naar huis gebragt. Er was waarlijk eenige overeenkomst: de vernuftige +Jonker was er — hoewel ver van betooverd — ; de kooi was er; de ossen +waren er — in de gedaante van <i>koeli's</i> — ; slechts de priester en de +Barbier ontbraken — en, mijn bruine jongen Ketjiel, geleek bitter weinig +op den vermakelijken schildknaap Sancho Panza. — Zóó mijmerend, maakte ik +'t mij in den <i>tandoe</i> zoo gemakkelijk mogelijk: mijn hoofd vlijde ik +tegen een der harde houten stijlen, mijn beenen liet ik bevalliglijk +over den rand der draagkoets bengelen; — toen eerst gevoelde ik mij +gestemd, op 't mij omringend landschap een bedaard contemplerenden blik +te slaan.</p> + +<p>Langzaam aan werd de weg schaduwrijker. Een opstekende zeewind speelde +door de breede bladeren der <i>Djati</i>-boomen;<span class='pagenum'><a name="Page_144" id="Page_144">[Pg 144]</a></span> regts en links huppelde een +vrolijk beekje strandwaarts; en rondom strekten zich onmeetlijk de +<i>sawah's</i> uit, slechts begrensd door de hoogere en lagere bergruggen, +die, als zooveel vingers van een reusachtige hand, zamenloopen in 't +groote middenpunt van den Slamat. — — Ik tuurde en soesde; — en zóólang +tuurde ik over de groene rijstvelden, wier jong gewas zachtkens golfde +onder de spelende middagkoelte — en naar de palmboschjes, die hier en +daar een <i>dessa</i> verhullen — en naar de hooge, omwolkte toppen der +bergen — — tot een zalige dommeling mij de oogen sloot, die me, voor +korten tijd, <i>tandoe</i> en <i>koeli's</i>, ja zelfs den gouden <i>pajong</i><a name="FNanchor_33_33" id="FNanchor_33_33"></a><a href="#Footnote_33_33" class="fnanchor">[33]</a>, 't +vlugge vierspan, en den comfortablen reiswagen van den Resident deed +vergeten.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ik werd uit mijn sluimering opgeschrikt door een schok, die me vrij +onzacht door de leden voer. — Ik zie opwaarts — daar is 't atappen dakje +van mijn <i>tandoe</i>; ik zie omlaag — daar is de grond; — maar, niet de grond +op den, ons menschen, als 't hoofd omhoog dragende wezens 't toegemeten +afstand van vijf à zes voeten — neen, vlak onder mijn facie, op geen +handbreedte van mijn neus, zie en ruik ik de moederaarde. Was de +slangenvloek aan mij vervuld; of zou ik, niet ongelijk aan een tweeden +Nebucadnezar, stof in plaats van gras orberen? — O neen: mijn zorgzame +<i>koeli's</i> en jongen hadden doodeenvoudig goedgevonden, aan de +wijdberoemde <i>warong</i> te L... (want tot binnen die <i>dessa</i> waren<span class='pagenum'><a name="Page_145" id="Page_145">[Pg 145]</a></span> we +gevorderd), hun middagmaal te gebruiken: 't was 't achtste of negende +dien dag; en hadden, zonder eenige ruggespraak, en zonder een +voorafgaand inwinnen van hoogstdeszelfs consideratiën en advies — den hun +toevertrouwden civiel-gezaghebbenden last op den platten grond +neêrgezet. — <i>Qui dort, qui mange</i>, hadden ze gemeend.</p> + +<p>En ik — — daar zat ik — met mijn Radikaal, mijn diploma A en mijn diploma +B, mijn land- en volkenkunde, mijn natuur- en scheikunde, mijn +Mohammedaansch Regt, en mijn Regerings-Reglement! Daar zat ik: mijn +geëxamineerd brein slechts van 't lage stof gescheiden door den bodem +van een smerig bamboe-getimmerte; aan de willekeur overgelaten van een +troep schurftige <i>koeli's</i>, met wie ik, ondanks mijn Roordasche +taalgeleerdheid, geen <i>boe</i> of <i>ba</i> Javaansch kon wisselen — : ik, de +accurate vertolker van Mawerdi, de <i>amor et deliciae</i> van 't Maleisch +college; de man, die 't onderscheid wist tusschen den Javaschen en den +Sumatraschen rhinoceros; die de huislijke hebbelijkheden van Dajaks en +Batta's beter kende, dan van zijn eigen ooms en tantes — — — daar zat ik! +En, o, regtschapen Hollandsche ouders en voogden; o, groote Professor +Keijzer; en gij, vlekkelooze, nooit volprezen maagdentrits van Delft's +trouwlustige schoonen — waarom hebt gij mij niet <i>zien</i> zitten, toen ik +daar zat: opdat met één slag ook uw illusiën mogten in rook zijn +opgegaan, die ge met mij, in den geloovigen eenvoud uwer harten, vormdet +omtrent de glorie en de heerlijkheid van een <i>Ambtenaar bij die +burgerlijke dienst in Nederlandsch Indië</i> — !</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_17_17" id="Footnote_17_17"></a><a href="#FNanchor_17_17"><span class="label">[17]</span></a> Een paal is ongeveer twintig minuten gaans.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_18_18" id="Footnote_18_18"></a><a href="#FNanchor_18_18"><span class="label">[18]</span></a> Draagstoel of palankijn, in den meest primitieven vorm.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_19_19" id="Footnote_19_19"></a><a href="#FNanchor_19_19"><span class="label">[19]</span></a> Dorp, gemeente.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_20_20" id="Footnote_20_20"></a><a href="#FNanchor_20_20"><span class="label">[20]</span></a> Kleine muurhagedis.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_21_21" id="Footnote_21_21"></a><a href="#FNanchor_21_21"><span class="label">[21]</span></a> »Grooten dank aan meneer den Resident!"</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_22_22" id="Footnote_22_22"></a><a href="#FNanchor_22_22"><span class="label">[22]</span></a> Zóó bestempelen onze Javasche humoristen de inlandsche +dwang-arbeiders of kettinggangers.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_23_23" id="Footnote_23_23"></a><a href="#FNanchor_23_23"><span class="label">[23]</span></a> Afzonderlijke, door inlanders bewoonde wijk.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_24_24" id="Footnote_24_24"></a><a href="#FNanchor_24_24"><span class="label">[24]</span></a> Weekmarkt.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_25_25" id="Footnote_25_25"></a><a href="#FNanchor_25_25"><span class="label">[25]</span></a> Gaarkeukens of snoeptafeltjes aan den weg.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_26_26" id="Footnote_26_26"></a><a href="#FNanchor_26_26"><span class="label">[26]</span></a> Een schoone, breedgetakte boom.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_27_27" id="Footnote_27_27"></a><a href="#FNanchor_27_27"><span class="label">[27]</span></a> Natte rijstvelden.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_28_28" id="Footnote_28_28"></a><a href="#FNanchor_28_28"><span class="label">[28]</span></a> Van biezen gevlochten matje.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_29_29" id="Footnote_29_29"></a><a href="#FNanchor_29_29"><span class="label">[29]</span></a> Draagboomen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_30_30" id="Footnote_30_30"></a><a href="#FNanchor_30_30"><span class="label">[30]</span></a> Dranken.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_31_31" id="Footnote_31_31"></a><a href="#FNanchor_31_31"><span class="label">[31]</span></a> Op menschen, wier hoofd en maag niet van de sterkste zijn, +heeft een wandeling per palankijn, (zoo ook een ridje op den rug van een +kameel) dezelfde uitwerking als een pleiziertogtje op de Zeeuwsche +stroomen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_32_32" id="Footnote_32_32"></a><a href="#FNanchor_32_32"><span class="label">[32]</span></a> Holland; van 't Portugeesch <i>Olanda</i>.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_33_33" id="Footnote_33_33"></a><a href="#FNanchor_33_33"><span class="label">[33]</span></a> Zonnescherm, 't welk, al naar gelang van de kleur, de +waardigheid aanduidt van hem, boven wiens hoofd 't gedragen wordt.<span class='pagenum'><a name="Page_146" id="Page_146">[Pg 146]</a></span></p></div> + + + +<h3>II.</h3> + + +<p>Des avonds ten zes uur hadden we M... bereikt. Dáár was een +<i>pasangrahan</i><a name="FNanchor_34_34" id="FNanchor_34_34"></a><a href="#Footnote_34_34" class="fnanchor">[34]</a>: dáár zou ik rusten en overnachten; ik had bijna den +ganschen dag geloopen, of erger nog, en gevoelde ongewone behoefte aan +verkwikking en slaap.</p> + +<p>Mijn eerste werk was — wijl ik ook hier niet met den verwenschten +<i>tandoe</i> wilde gezien worden — de <i>koeli's</i> halt te doen maken, met +verzoek, zoo spoedig hun beenen 't toelieten, 't haatlijk reisgevaarte +van uit mijn oog te doen verdwijnen; tevens moesten ze 't paard waarop +mijn jongen gereden had, naar X... meê terugnemen. Dit bevel werd +stiptelijk nageleefd, vooral daar mijn onwetendheid den schooijers +gelegenheid gaf, me een driedubbel dagloon af te zetten; ik zag ze +haastig wegloopen, en, met mijn domme gulheid lagchend, in de naaste +<i>warong</i> binnensluipen. — Zóó, ontdaan van alle decorum, en, naar de +wijze der Apostelen — stof op onze hoofden, en stof aan onze +voetzolen — traden we de <i>dessa</i> binnen, wier bewoners ons aangaapten, +alsof we uit de lucht waren gevallen, wijl niemand begreep, door middel +van welke beweegkracht we ons zoo eensklaps in 't hartje der gemeente +hadden kunnen verplaatsen: paarden, koets of kar toch waren niet te +zien — en,<span class='pagenum'><a name="Page_147" id="Page_147">[Pg 147]</a></span> aan te voet of in een <i>tandoe</i> reizen, <i>dachten</i> de naïve +kampong-menschen niet eens.</p> + +<p>Hoe nu echter den <i>Wedono</i><a name="FNanchor_35_35" id="FNanchor_35_35"></a><a href="#Footnote_35_35" class="fnanchor">[35]</a> uitgevonden, dien ik noodzakelijk nog +denzelfden avond spreken moest, om hem te verzoeken, mij den volgenden +morgen zeer vroeg een paard te doen toekomen, waarop ik de reis door de +bergen tot aan Boemi-aijoe zou kunnen vervolgen — ? Mijn jongen sprak +geen woord Javaansch; en ikzelf deed te vergeefs alle vormen, van +Propositief tot Vetatief, mitsgaders de helft van Winter's +»Zamenspraken" aanrukken, ten einde te weten te komen, in welke rigting +ongeveer des magistraten verblijf moest gezocht worden.</p> + +<p>Straks, zie ik, op een kleine verhevenheid, een ruim gebouwd huis: een +tempel of paleis tegenover de omringende bamboe-hutjes. Ik nader. Een +lichtbruin, goed uitziend, bijna inlandsch gekleed man zit deftig onder +de <i>pendopo</i><a name="FNanchor_36_36" id="FNanchor_36_36"></a><a href="#Footnote_36_36" class="fnanchor">[36]</a> zijn strootje te rooken: de bitterflesch staat naast +hem op de tafel, en de <i>tali-api</i>-jongen<a name="FNanchor_37_37" id="FNanchor_37_37"></a><a href="#Footnote_37_37" class="fnanchor">[37]</a> is op eenigen afstand +neêrgehurkt. — »Dat zal de <i>Wedono</i> wezen", dacht ik. Ik had wel gehoord +van de blanker gelaatskleur en de fijner trekken, die veel Javaansche +Hoofden van den kleinen man onderscheiden; en, met deze <i>idée fixe</i> +gewapend, vergat ik 't, als nieuwbakken Delftsch etnograafje, op te +merken, dat mijn <i>Wedono</i> geen hoofddoek droeg, een kleedingstuk, dat +toch door den minst ceremonieusen inlander niet zal worden +afgelegd.<a name="FNanchor_38_38" id="FNanchor_38_38"></a><a href="#Footnote_38_38" class="fnanchor">[38]</a>.<span class='pagenum'><a name="Page_148" id="Page_148">[Pg 148]</a></span></p> + +<p>»<i>Tabé, Wedono</i>," sprak ik, even buigend, in een mengsel van hoog- en +laag-maleisch — »<i>banjak akoe poenja kasoeka-an ketemoe sama Wedono; akoe +ambtenaar moeda, bahroe dateng deri Batawie, dan akoe mampir di Wedono +poenja roemah, handaq meminta Wedono poenja pertoeloengan, — — </i>"<a name="FNanchor_39_39" id="FNanchor_39_39"></a><a href="#Footnote_39_39" class="fnanchor">[39]</a></p> + +<p>Gedurende deze toespraak waren des pseudo-Wedono's groote bruine +oogappels tot den omvang van theeschoteltjes gezwollen. — »Maar meneer", +stottert hij eindelijk, half boos, half verlegen — »maar meneer, <i>toean +kira apa</i> — ik ben niet Wedono — ik ben Europeaan — als uwe zoekt 't huis +van den Wedono, dat is ginder."</p> + +<p>Nooit maakte een christelijk-nationaal Kamerlid met zijn speech dwazer +figuur, dan ik te dezer gelegenheid met mijn mondjevol Maleisch!</p> + +<p>»Pardon, meneer", stamelde ik, — — </p> + +<p>»O", riep mijn goede kleurling — »ik neem niet kwalijk, ik zie wel, u +<i>orang bahroe</i>."<a name="FNanchor_40_40" id="FNanchor_40_40"></a><a href="#Footnote_40_40" class="fnanchor">[40]</a></p> + +<p>»Maar — wil u zoo goed zijn", hervatte ik — »mij naar de <i>pasangrahan</i> den +weg te wijzen?"</p> + +<p>»De <i>pasangrahan</i> — hij is hier."<span class='pagenum'><a name="Page_149" id="Page_149">[Pg 149]</a></span></p> + +<p>Aha, dacht ik — u is dus kastelein: dan zal u ook mijn misvatting zoo erg +boos niet opnemen. En, met evenveel gemakkelijkheid alsof ik ter +Societeit aan de biljart stond, verzocht ik hem, mij een bittertje te +willen schenken. Hij deed 't. — Kort daarna drong ik er op aan, dat 't +eten wat spoedig opgediend zou worden. Hij zeî me, dat hij gewoonlijk +eerst ten half-acht plagt te avondmalen, maar dat hij den <i>mandoor</i><a name="FNanchor_41_41" id="FNanchor_41_41"></a><a href="#Footnote_41_41" class="fnanchor">[41]</a> +zou verzoeken, wat haast te maken; ik moest echter niet veel van de +tafel verwachten, voegde er bij, want de bediening was slecht; en +hijzelf moest zich noode in de <i>pasangrahan</i> behelpen, omdat er te M... +geen beter huis te vinden was; hij had zich wel gaarne een eigen woning +gebouwd, maar zijn gering ambtenaarstraktement stond hem die weelde niet +toe, en hij was dus nog heel tevreden, dat hij in de publieke herberg +zijn definitief verblijf had kunnen opslaan. — — <i>Astaga</i>!<a name="FNanchor_42_42" id="FNanchor_42_42"></a><a href="#Footnote_42_42" class="fnanchor">[42]</a> — de +laatste dwaling was erger geweest dan de eerste! Hij was dus evenmin +herbergier als <i>Wedono</i> — maar een gast gelijk ik, tegenover wien ik +fraai op weg was geweest, de komische vergissing uit zeker Engelsch +blijspel<a name="FNanchor_43_43" id="FNanchor_43_43"></a><a href="#Footnote_43_43" class="fnanchor">[43]</a> <i>in natura</i> op te spelen. — Ik maakte nogmaals mijn excuses; +doch de goede man woû van niets hooren, en kon zich alles best +begrijpen: de malste bokken schenen hem, meen <i>baar</i> als ik, hoegenaamd +niet te verwonderen.</p> + +<p>We aten regt genoegelijk zamen. Hij stelde mij eenigzins op de hoogte +van 't geen mij in mijn afdeeling te wachten stond, en schetste mij de +inlandsche Hoofden, met wie ik<span class='pagenum'><a name="Page_150" id="Page_150">[Pg 150]</a></span> zou te doen hebben. Hijzelf, verzekerde +hij, hoopte nog dikwijls 't vermaak te hebben mij te ontmoeten, daar hij +mijn naaste buurman was — N.B., van M... tot Boemi-aijoe is niet minder +dan twaalf paal langs een haast onberijdbaar bergpad — ; en hij eindigde +met de verklaring, dat 't hem speet, hij zoo weinig van Europesche +toestanden afwist, daar hij nooit te Batavia, laat staan in Holland was +geweest, en al sints jaren geheel alleen op dezen binnenpost had +gewoond: — welk een-en-ander <i>mij</i> aanleiding gaf, me over zijne, onder +zulke omstandigheden, toch nog vrij goede manieren te verbazen.</p> + +<p>Zou de Europeaan, dacht ik, die <i>nu</i> een hoogleeraarsplaats bekleedt, +onder zulke gegevens van opvoeding en leefwijs niet een beer zijn +geworden; en had deze arme <i>sinjo</i>, die zoo slecht Hollandsch sprak, en +liefst zijn rijst met de vingers at, niet even goed, in des Professors +luren gebakerd, tot gentleman en artist en geleerde kunnen +groeijen?<a name="FNanchor_44_44" id="FNanchor_44_44"></a><a href="#Footnote_44_44" class="fnanchor">[44]<span class='pagenum'><a name="Page_151" id="Page_151">[Pg 151]</a></span></a></p> + +<p>Klokke negen hadden we ons grogje gedronken, en nam ik van mijn nieuwen +vriend afscheid, om de voor mij zoo noodige rust te gaan zoeken.</p> + +<p>Men bragt me in een donker hok, waar, op de aarden vloer, een smerige +<i>balé-balé</i><a name="FNanchor_45_45" id="FNanchor_45_45"></a><a href="#Footnote_45_45" class="fnanchor">[45]</a> met een gescheurde <i>klamboe</i><a name="FNanchor_46_46" id="FNanchor_46_46"></a><a href="#Footnote_46_46" class="fnanchor">[46]</a> mij tot bedstede werd +aangewezen.<span class='pagenum'><a name="Page_152" id="Page_152">[Pg 152]</a></span></p> + +<p>Een vleêrmuis fladdert mij om de ooren; een <i>tokèk</i><a name="FNanchor_47_47" id="FNanchor_47_47"></a><a href="#Footnote_47_47" class="fnanchor">[47]</a> doet van uit +mijn bed zijn schorren zevenkreet hooren. En te midden van 't piepen en +tjilpen, en de duizend stemmen van den nacht, klinkt in de verte een +<i>gamelan</i> — :</p> + +<p><img src="images/illustration_06.png" alt="[musical score]" /></p> + +<div class="mynote sidenote" style="width: 40%;"> +<p>Note from the transcriber</p> +<p>This music is available in the following formats:</p> +<ul> +<li><a href="files/gamelan.midi">MIDI file</a>: +Depending on your browser, the music may play automatically, or may need +to be downloaded and opened in a separate application.</li> +<li><a href="files/gamelan.ly">Raw Lilypond file</a> +(convertible to other music-notation formats)</li> +<li><a href="files/gamelan.pdf">Sheet music (PDF)</a> +(generated by Lilypond)</li> +</ul> +</div> + +<p> — door den afstand getemperd, ruischt mij de maatlooze, zinnelooze +melodie weemoedig tegen, als een klagende zang uit den lang vervlogen, +mythischen Hindoe-tijd.</p> + +<p>Mijn nachtlichtje walmt en knettert en blaast den adem uit. Maar vóór +mijn openstaand venster dansen de vuurtorretjes, die Kersmis vieren in +den fijngevinden <i>peté</i>; en bij haar hellen phosphorschijn zie ik, hoe +een reusachtige pad zich van mijn schoen een wieg tracht te maken.</p> + +<p>Ik sliep er niet minder gerust om.</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_34_34" id="Footnote_34_34"></a><a href="#FNanchor_34_34"><span class="label">[34]</span></a> Publieke herberg in de binnenlanden, meestal voor +Gouvernementsrekening door een inlandschen waard gehouden, en waar de +reiziger voor weinig geld een armoedig onderkomen vindt.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_35_35" id="Footnote_35_35"></a><a href="#FNanchor_35_35"><span class="label">[35]</span></a> Districtshoofd.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_36_36" id="Footnote_36_36"></a><a href="#FNanchor_36_36"><span class="label">[36]</span></a> Voorgallerij.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_37_37" id="Footnote_37_37"></a><a href="#FNanchor_37_37"><span class="label">[37]</span></a> <i>Tali api</i> = lont. ll. vuurtouw.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_38_38" id="Footnote_38_38"></a><a href="#FNanchor_38_38"><span class="label">[38]</span></a> Opmerking verdient 't, dat zelfs de overigens geheel naar +Europesche wijs gekleede Regenten, toch immer den inlandschen hoofddoek +blijven dragen. 't Schijnt wel, dat de mensch aan geen kleedingstuk zóó +hecht, als juist aan 't hoofdbedeksel. Zoo zal de Europeaan in de +binnenlanden schoenen en kousen, broek en jas — doch nimmer hoed of pet +verloochenen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_39_39" id="Footnote_39_39"></a><a href="#FNanchor_39_39"><span class="label">[39]</span></a> »Goeden dag, Wedono! Ik ben zeer verheugd, U aan te +treffen; ik ben een jong ambtenaar, pas van Batavia gekomen, en ik breng +U een bezoek, om uw hulp in te roepen, — — "</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_40_40" id="Footnote_40_40"></a><a href="#FNanchor_40_40"><span class="label">[40]</span></a> Nieuweling, ll. nieuw mensen; van dáár ons <i>baar</i>.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_41_41" id="Footnote_41_41"></a><a href="#FNanchor_41_41"><span class="label">[41]</span></a> Opzigter, meesterknecht; hier: inlandsche kastelein.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_42_42" id="Footnote_42_42"></a><a href="#FNanchor_42_42"><span class="label">[42]</span></a> Uitroep van verwondering en schrik.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_43_43" id="Footnote_43_43"></a><a href="#FNanchor_43_43"><span class="label">[43]</span></a> Zie: Goldsmith's »<i>She stoops to conquer.</i>"</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_44_44" id="Footnote_44_44"></a><a href="#FNanchor_44_44"><span class="label">[44]</span></a> Dat was regt liberaal gedacht, nietwaar, lezer! haast even +liberaal als ik dacht, toen ik voor 't eerst eenige inlanders een +suikerveld zag omspitten, en mij 't hart van verontwaardiging in 't lijf +omdraaide. — Helaas! een bevinding <i>in loco</i> zou mijn begrippen omtrent +<i>uitgezogen Javanen</i>, <i>vertrapte sinjo's</i>, enz. enz. aanmerkelijk +wijzigen. Zij zou mij meer dan ooit een vriend van den Javaan maken; +doch mij tevens doen inzien — 't geen trouwens alle redelijke liberalen, +die van onze koloniën <i>locale kennis</i> bezitten, zonder welke niemand een +oordeel vellen <i>kan</i>, met mij zullen instemmen: dat men niet dan +trapsgewijze en met de uiterste omzigtigheid mag overgaan tot 't +verspreiden van Westersche vrijheidsbegrippen onder Oostersche +natuurkinderen; en tot 't opwekken van nieuwe, misschien onbevredigbare +behoeften, bij lieden, die op aarde niets hoogers wenschen, dan 't geen +elk gematigd bewind hun zal toestaan: volop <i>rijst</i> en <i>rust</i>. — Maar dan +te meer, roept men, wordt 't tijd, dat volk van uit zijn dierlijke +<i>rust</i>, door beschaving tot hooger welzijn op te doen waken! — Zeker, dat +moet ons aller streven zijn. Doch de ware liberaal ziet verder in de +toekomst dan tien of vijftig jaren: 't ver verleden is zijn school. +Ja — ééns zal ook de Javaan vrij wezen, en Christen: want, gelijk dogma +en slavernij, zoo gaan ook Christendom en vrijheid hand aan hand: de +geest van Christus die slechts vrijheidszin en humaniteit ademt, zal +alle volkeren doordringen: in dien zin zal 't wezen »één kudde en één +herder." Wij echter zullen dat niet beleven. Achttien eeuwen lang heeft +vrouw Europa geleden en gebloed — nog immer lijdt en bloedt ze, en voelt, +als een zwangere, haar lendenen beroerd door de woelingen van de groote +vrijheidskiem, waarmeê Jezus van Nazareth haar schoot bevruchtte; God +alléén weet, hoe ver nog de ure der verlossing verwijderd is. Achttien +eeuwen! — — en wil men den Javaan in weinig jaren wijs en vrij +maken! — Men bedenke, dat alle vooruitgang onder 't levend geslacht +martelaren vordert, en eerst den kleinkinderen vrucht oplevert. Elke +revolutie kost stroomen bloeds. Men vermijde dan, zoo hier als in Indië, +alle geweldige overgangen. De Tijdgeest zal, ook zonder de bemoeijingen +van een kibbelende Volksvertegenwoordiging (?), op Indië zijn langzamen, +doch onweêrstaanbaren invloed uitoefenen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_45_45" id="Footnote_45_45"></a><a href="#FNanchor_45_45"><span class="label">[45]</span></a> Rustbank.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_46_46" id="Footnote_46_46"></a><a href="#FNanchor_46_46"><span class="label">[46]</span></a> Gazen gordijn, om de muskieten te weren.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_47_47" id="Footnote_47_47"></a><a href="#FNanchor_47_47"><span class="label">[47]</span></a> <i>Tokèk</i> of <i>tjekko</i>: een grootere muurhagedis; men +beweert, dat slechts de grootste exemplaren hun geroep zevenmaal +achtereen doen hooren.</p></div> + + + +<h3>III.</h3> + + +<p>Toen ik ontwaakte, en uitkeek door de houten tralies van mijn +venstertje, blies een frissche luchtstroom mij koelend langs de zware +oogleden; en in 't fluisteren van den morgenwind hoor ik 't +afscheidszuchten van den nacht en zijn slui<span class='pagenum'><a name="Page_153" id="Page_153">[Pg 153]</a></span>pende gasten, die spoeden om +zich te verbergen, schuw ineenkrimpend bij den reinen adem van den bode +der zonne. — Ik zie, hoe de sterren 't zilveren kleed afleggen, en zich +terugtrekken, na een laatste flikkering, achter den voorhang van eeuwig +blaauw. Er is een zacht bleeken, een zwakke schijn van rossig licht over +de <i>klappa</i>-boschjes tegen 't Oosten. Reeds even zigtbaar wordt de oude +<i>waringin</i> op den naasten heuveltop; en vriendelijk wuift 't +<i>pisang</i>-blad mij goeden morgen toe, gedrukt en buigend onder den schat +van trillende dauwdroppels, waarmeê de sombere nacht de planten tooit, +als met tranen, en die de dag, de jonge lagchende, met tooverstralen zal +verkeeren in fonkelende diamanten, heerlijk afgezet op hun kussen van +fluweelig groen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Nu spoedig een bad genomen; de kleêren aan 't lijf; wat <i>nassi +goreng</i><a name="FNanchor_48_48" id="FNanchor_48_48"></a><a href="#Footnote_48_48" class="fnanchor">[48]</a> tot ontbijt; dan mijn mede-anachoreet de hand gedrukt, +en — na een onderzoekenden blik op tuig en stijgbeugels, en een angstig +vragen of 't beest ook <i>nakal</i><a name="FNanchor_49_49" id="FNanchor_49_49"></a><a href="#Footnote_49_49" class="fnanchor">[49]</a> is — 't kleine, magere +<i>gladak</i>-paardje<a name="FNanchor_50_50" id="FNanchor_50_50"></a><a href="#Footnote_50_50" class="fnanchor">[50]</a> bestegen: een rosje, waarbij de paarden van +Harpagon vet hadden geheeten, en dat, ofschoon 't armelijkst knolletje +uit des <i>Wedono's</i> stal, toch ook alweêr goed genoeg is voor den +Ambtenaar »ter beschikking" — — ja, wél ter beschikking van elken +Europeaan, wien 't lust, hem, als <i>baar</i>, een loer te draaijen; en van +elken inlander, die begrijpt, dat<span class='pagenum'><a name="Page_154" id="Page_154">[Pg 154]</a></span> onze jeugdige held de taal nog niet +magtig is, en ook vooreerst nog geen direkt gezag uitoefent.</p> + +<p>Als gids werd mij een oud mannetje meêgegeven, dat den ganschen weg over +niets deed, dan op bibberenden toon zingen of neuriën, en, vóórop +rijdend, »<i>gravement, sans songer à rien</i>", er zich volstrekt niet om +scheen te bekommeren, of de <i>toean</i><a name="FNanchor_51_51" id="FNanchor_51_51"></a><a href="#Footnote_51_51" class="fnanchor">[51]</a> hem volgde, al dan niet. Mijn +jongen schreed, nu eens achter mij dan eens naast mij, voort, en aan 't +lijntje strompelde nog steeds de <i>koeli</i> met mijn buks en reistasch.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Intusschen werd de togt gedurig aan belangwekkender.</p> + +<p>Als we de kleine <i>dessa</i> doorrijden, leeft er en joelt er alles: +zwoegend draaft 't bruine goed dooreen, en pikoelt, en spoedt ter +<i>pasar</i>, en zweet al bij de schuine stralen der pas ontwaakte +morgenzon. — Rimpelige, sirih-kaauwende <i>nènè's</i><a name="FNanchor_52_52" id="FNanchor_52_52"></a><a href="#Footnote_52_52" class="fnanchor">[52]</a> zijn er, die haar +tweeden <i>klappa</i> hebben zien vruchtdragen<a name="FNanchor_53_53" id="FNanchor_53_53"></a><a href="#Footnote_53_53" class="fnanchor">[53]</a>:<span class='pagenum'><a name="Page_155" id="Page_155">[Pg 155]</a></span> met haren, zoo wit als +rollen van een gepoederde allongepruik, en lippen, rooder nog dan de +roode lipjes van nonna Flora<a name="FNanchor_54_54" id="FNanchor_54_54"></a><a href="#Footnote_54_54" class="fnanchor">[54]</a>. — Naakte kindertjes, bol en buikig als +Rubbenssche engeltjes, die zich vasthouden aan moeders <i>sarong</i>, en ons +nastaren, met groote, schuwe, verwonderde oogen. — Ook zijn er jonge +meisjes, met glimmend zwarte <i>kondé's</i><a name="FNanchor_55_55" id="FNanchor_55_55"></a><a href="#Footnote_55_55" class="fnanchor">[55]</a>, en wangen als goud, en +oogen, die, als men er lang in keek, een dwaasheid zouden doen +begaan. — En de mannen, zwijgend en gedwee, zwaaijen de bonte +<i>topis's</i><a name="FNanchor_56_56" id="FNanchor_56_56"></a><a href="#Footnote_56_56" class="fnanchor">[56]</a>, en groeten plegtig den met insigniën van gezag bekleeden +heer; sommige zelfs, ouder gewoonte, zetten 't juk van bamboe af, dat +knellend doorbuigt over den vereelten schouder, en hurken neêr langs den +weg, gelijk hun vaders 't deden in de dagen van Pakoe Boewono, den +»Spijker der wereld", of van den geduchten Toean Daendels, den +»Mannetjes-man."</p> + +<p>Zóó voert ons een smal wegje buiten den kring van hoog en laag geboomte, +waarin 't dorpje verscholen ligt, als een vogelnestje tusschen de digte +halmen van groengepluimde biezen.</p> + +<p>Reeds speelt 't lichter door de takken. Zie — tusschen de stammen dóór +van gladde, hoogopgaande palmboomen, schitteren de zonnige kleuren der +vlakte: als de breede trappen van een reuzen-amphitheater klimmen +rijstvelden op, glinsterend als duizend meirtjes, of, 't helder groen +ineenmengend met 't zilveren waas, dat de nacht uitspreidde over de +vochtige akkers.<span class='pagenum'><a name="Page_156" id="Page_156">[Pg 156]</a></span></p> + +<p>En vóór ons, boven alles uit, prijkt, in statige hoogte, de groote, +magtige Slamat!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Heil, Slamat, heil — wees mij gegroet, gij schoonste van Insulinde's +bergen! Slamat is uw naam, en met <i>slamat</i><a name="FNanchor_57_57" id="FNanchor_57_57"></a><a href="#Footnote_57_57" class="fnanchor">[57]</a> wil ik u heilzingen — wees +heil!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>In dien stijl bragt ik den grijzen vulkaan mijn hulde, toen 't +opgeslagen bladergordijn hem in al zijn grootheid mij ontdekte. — En als +ik voortsukkelde over den hobbeligen weg, bragt mij 't bloed van de +Rossinante die ik bereed, in een gansch ridderlijke vervoering.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>O Slamat, riep ik — hoe schoon zijt ge — hoe eeuwig trotsch en schoon, nu +de jonge dageraad met goud en purper uw kruin omstraalt! Hoe fier +verheffen zich uw lijnen, scherp afgeteekend op een grond van rozig +morgenlicht: eerst zacht glooijend, en dan ten hemel rijzend — steil, en +hoog, onmeetlijk hoog — een kegel van trachiet! — Laat ik u bezingen en +bewonderen — bewonderen in al de majesteit uwer naaktheid, vóór de dag +feller licht: als gij de nevelen zult optrekken uit de dalen, en uw top +hullen in zware wolken, u sluijerend en omgordend voor de oogen der +menschenkinderen. — Slamat is uw naam, gij, die uit breede flanken, met +ontelbre stroomen, den zegen uitgiet over 't land rondom! Slamat is uw +naam, en met <i>slamat</i> wil ik u heilzingen — wees heil!</p> + +<p>Als 's morgens vroeg de landman zijn <i>patjol</i><a name="FNanchor_58_58" id="FNanchor_58_58"></a><a href="#Footnote_58_58" class="fnanchor">[58]</a> opneemt,<span class='pagenum'><a name="Page_157" id="Page_157">[Pg 157]</a></span> en zijn +buffels wegdrijft, opdat ze waden in den modder, en kaauwen op de natte +stoppels — dan ziet hij sidderend omhoog naar de witte rookzuil, die den +koning der bergen kroont. — Want hij weet 't, mijn berg, dat ge heilig +zijt — hij weet 't, en hij vreest U. — Siwa, de vernieler, zetelt op uw +top; Djins en Shètans<a name="FNanchor_59_59" id="FNanchor_59_59"></a><a href="#Footnote_59_59" class="fnanchor">[59]</a> huizen aan uw ingewanden. — Zij +sluimeren; — ongestoord zaaijen en oogsten de kinderen des lands; vrolijk +klinkt de <i>gamelan</i> overal, en de <i>gongs</i><a name="FNanchor_60_60" id="FNanchor_60_60"></a><a href="#Footnote_60_60" class="fnanchor">[60]</a> verkondigen luide, waar +bruiloft gevierd wordt, en waar slanke meisjes dansen, getooid met +<i>boenga raja</i><a name="FNanchor_61_61" id="FNanchor_61_61"></a><a href="#Footnote_61_61" class="fnanchor">[61]</a>, en pronkend met nieuwe, rijk gebatikte <i>salendang's</i>.</p> + +<p>Zij sluimeren. — — Maar wee, wee, als zij zullen opwaken uit hun rust, om +te werken in uw schoot, en de hel aan te blazen, die smeult aan uw +fondamenten! — Dan zult ge dood en verwoesting spuwen uit uw wijden +krater; vuur zult ge doen stroomen over de weerlooze <i>sawah's</i>; +verpletterend zult ge gloeijende rotsblokken slingeren op de hoofden der +rampzaligen, die zich vertrouwend neêrlieten aan uw vruchtbaren voet; +vloek en verderf zult ge spreiden in 't rond, over duizenden en +duizenden! — En daar zal een kreet opgaan tegen u: niet meer Slamat zal +uw naam wezen<span class='pagenum'><a name="Page_158" id="Page_158">[Pg 158]</a></span> — maar Tjelaka zal men u noemen — tjelaka, tjelaka! — — <a name="FNanchor_62_62" id="FNanchor_62_62"></a><a href="#Footnote_62_62" class="fnanchor">[62]</a></p> + +<hr class="tb" /> + +<p> — — En zóó uitdrukkingsvol bulderde ik dat ijselijk <i>tjelaka</i>; en met +zóóveel kracht schopte ik mijn lui gladakkertje de hakken in de ribben, +om op de wieken van een vliegend enthousiasme tegen de bezongen Djins en +Shètans ten strijde te rennen — — dat 't oude mannetje, mijn gids, uit +zijn soesend geneurie opgeschrikt, plotseling mijn paard bij de teugels +greep; en mijn jongen op mij toesprong, met de vraag: »<i>Toean kena +apa</i>".<a name="FNanchor_63_63" id="FNanchor_63_63"></a><a href="#Footnote_63_63" class="fnanchor">[63]</a>. — Ik had, in een eerste opwelling van gekrenkte dichterlijke +eigenwaarde, den dommen lummel wel een muilpeer willen toedienen; +doch — 't gevaar van tuchthuisstraf daar gelaten — begreep ik, na koelen +berade, den knaap wel aanleiding te hebben gegeven tot eenig betoon van +dienstijver, daar hij, bij 't hooren van mijn noodkreet, slechts kon +vooronderstellen: óf, dat zijn heer en meester door een scorpioen of +duizendpoot was gestoken; óf wel, dat een der Djins, van uit de +ingewanden des Slamat's, in hoogstdeszelfs hersenkas was komen varen.</p> + +<p>Halfweg tusschen M... en Boemi-aijoe troffen we een paar <i>warong's</i>, +onder wier rookerig dak ik mij in de gelegenheid zag gesteld, +broederlijk tusschen mijn gids en jongen gezeten, wat rijst uit een +<i>pisang</i>-blad benevens eenige <i>kwé-kwé</i><a name="FNanchor_64_64" id="FNanchor_64_64"></a><a href="#Footnote_64_64" class="fnanchor">[64]</a> tot mij te nemen.</p> + +<p>Toen ging 't weêr verder. Bergop-bergaf liep de weg: nu eens daalden we +diep in een ravijn, en waadden door<span class='pagenum'><a name="Page_159" id="Page_159">[Pg 159]</a></span> 't keijig bed van een koelen +bergstroom; dan weêr kronkelde ons pad door koffietuinen, of door digte +bosschen van reusachtige <i>djati</i>-en <i>rasamala</i>-boomen, van uit wier +loofdak, slankapen en <i>loetoeng's</i><a name="FNanchor_65_65" id="FNanchor_65_65"></a><a href="#Footnote_65_65" class="fnanchor">[65]</a> ons knorrend toegrijnsden.</p> + +<p>Nog een laatsten heuveltop bestegen, hooger dan elke vorige — en +zie — welk uitgestrekt vergezigt zich voor ons oog ontrolt: regts de +wilde kammen van den Goenoeng Kembang, en 't golvend berglandschap, +boven welks gekartelden horizon, schemerend ver, zich de zachte lijnen +van den Tjerimaï teekenen; links de Slamat met zijn vertakkingen; en +vóór ons, diep aan onze voeten, gerugsteund door de hoogten van +Banjoemaas — prijkt — in kleurige weelde van kampongs en akkers, en +boschjes en beekjes, 't heerlijk dal van Boemi-aijoe.</p> + +<p>Een poos lang liet ik, in stille opgetogenheid, mijn blik weiden over +den Eden die mij tot verblijf was aangewezen. Ook uit <i>die</i> natuur sprak +poësie — doch, helaas, niet voor mij: want ik verstond ze niet. Mijn +hoofd duizelde, toen ik rondzag in dien Oceaan van groen en licht en +kleuren. Want, gelijk een overmaat van bloemengeur de zinnen +verdooft — zóó ook overstelpt een al te rijke natuur 't oog van den +aanschouwer. En hierin, geloof ik, is 't vooral, dat de tropische +schepping zoo oneindig bij onze Noordsche achterstaat — : <i>er is te +veel</i>: nergens is een leêgte, nergens kan iets gedacht worden dat der +verbeelding stof tot fantaseren laat, de overvloed zelf maakt hier 't +landschap doodsch en eentoonig.</p> + +<p>Doch kom — welk redelijk wezen staat er, onder een Ja<span class='pagenum'><a name="Page_160" id="Page_160">[Pg 160]</a></span>vasche middagzon, +op 't topje van een kalen heuvel, over natuurschoon te +monologeren! — Hoort ge dan niet, Gabriël, dat uw inlandsch geleide uw +geestdrift aan beschonkenheid toeschrijft! Voelt ge zelf niet 't merg in +uw dichterlijk ruggestreng tot den derden aggregatie-toestand overgaan!</p> + +<p>Zoo dwong mij de alle genot verbiedende warmte, spoediger dan ik +gewenscht had, in de lommerrijke vallei een toevlugt te zoeken. — Ik +kamde mijn haren wat op, liet mij 't stof wat van de kleêren slaan, en +nam, toen ik de <i>dessa</i> binnenstapte, een ietwat fiere houding aan, +terwijl ik mijn voorrijder en gevolg aanbeval, op te sluiten en den +behoorlijken afstand te bewaren, opdat we, voor zoover onze uitrusting +'t toeliet, met betamelijke waardigheid voor de controleurs-woning +mogten afstijgen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>De controleur, een jong mensch, ontving mij, gelijk men — in +Indië — iemand ontvangt, met wien men weet, dat men 't leven in de +wildernis zal moeten deelen.</p> + +<p>Zijn rijsttafel bleek uitnemend. — Doch wat mij 't meest beviel, was, dat +hij mij een kamer inruimde, vanwaar ik een onverhinderd uitzigt had op +de hemelhooge massa van den Slamat.</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_48_48" id="Footnote_48_48"></a><a href="#FNanchor_48_48"><span class="label">[48]</span></a> Opgebakken rijst.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_49_49" id="Footnote_49_49"></a><a href="#FNanchor_49_49"><span class="label">[49]</span></a> Ondeugend.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_50_50" id="Footnote_50_50"></a><a href="#FNanchor_50_50"><span class="label">[50]</span></a> <i>Gladak</i> = al wat bij 't verrigten der heerediensten +gebruikt wordt; pop: iets dat slecht, gemeen, afgejakkerd is.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_51_51" id="Footnote_51_51"></a><a href="#FNanchor_51_51"><span class="label">[51]</span></a> Heer, heerschap.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_52_52" id="Footnote_52_52"></a><a href="#FNanchor_52_52"><span class="label">[52]</span></a> Oud moedertje.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_53_53" id="Footnote_53_53"></a><a href="#FNanchor_53_53"><span class="label">[53]</span></a> De Javaan weet zelden hoe oud hij is; somtijds echter +herinnert hij zich, bij overlevering, dat zijn vader, ter viering van 's +kinds geboorte, dezen-of-genen boom geplant heeft, naar wiens +vermoedelijken ouderdom hij dan den zijnen afmeet. Zoo lezen we in 't +Maleische werkje, getiteld »<i>Pelajeran Abdallah</i>", van een grijs +moedertje, dat, gevraagd zijnde hoe oud ze was, op een ouden <i>klappa</i> +wees, welken zij verklaarde de plaatsvervanger te zijn van een anderen, +die bij haar geboorte was geplant, doch reeds lang, der dagen zat, +gestorven was. Daar nu de <i>klappa</i> 60 en meer jaren oud wordt, zoo zou +men uit dit voorbeeld mogen afleiden, dat de Maleijer soms een +aartsvaderlijken leeftijd bereiken kan.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_54_54" id="Footnote_54_54"></a><a href="#FNanchor_54_54"><span class="label">[54]</span></a> 't Sirih-kaauwen kleurt 't speeksel en de lippen +vermiljoenrood.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_55_55" id="Footnote_55_55"></a><a href="#FNanchor_55_55"><span class="label">[55]</span></a> Haarwrong: natuurlijke <i>chignon</i> — zonder <i>gregarinen</i>.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_56_56" id="Footnote_56_56"></a><a href="#FNanchor_56_56"><span class="label">[56]</span></a> Hoofdbedeksel, in den vorm van een bol- of kegel-segment.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_57_57" id="Footnote_57_57"></a><a href="#FNanchor_57_57"><span class="label">[57]</span></a> <i>Slamat</i> beteekent: heil, zegen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_58_58" id="Footnote_58_58"></a><a href="#FNanchor_58_58"><span class="label">[58]</span></a> Houweel, om den grond meê te bewerken.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_59_59" id="Footnote_59_59"></a><a href="#FNanchor_59_59"><span class="label">[59]</span></a> Djins en Shètans: twee categoriën van booze geesten. Met +'t oog op de gemengde oud-Hindoesche en Musulmansche geloofsbegrippen +van den Javaan, nemen we de vrijheid, deze echt Mohammedaansche +schepsels der verbeelding met god Siwa in eenzelfde nabuurschap te +plaatsen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_60_60" id="Footnote_60_60"></a><a href="#FNanchor_60_60"><span class="label">[60]</span></a> Bekkens.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_61_61" id="Footnote_61_61"></a><a href="#FNanchor_61_61"><span class="label">[61]</span></a> Een vuurroode bloem, die heerlijk afsteekt in de zwarte +haren der Javaansche schoonen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_62_62" id="Footnote_62_62"></a><a href="#FNanchor_62_62"><span class="label">[62]</span></a> <i>Tjelaka</i> beteekent: ongeluk, ramp, verderf — als +tegenstelling van <i>Slamat</i> = heil, zegen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_63_63" id="Footnote_63_63"></a><a href="#FNanchor_63_63"><span class="label">[63]</span></a> »Wat overkomt meneer?"</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_64_64" id="Footnote_64_64"></a><a href="#FNanchor_64_64"><span class="label">[64]</span></a> Koekjes, inlandsch gebak.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_65_65" id="Footnote_65_65"></a><a href="#FNanchor_65_65"><span class="label">[65]</span></a> Een aapsoort.<span class='pagenum'><a name="Page_161" id="Page_161">[Pg 161]</a></span></p></div> + + + +<h3>IV.</h3> + + +<p>Den nacht daarop, droomde ik, als naar gewoonte.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En zie — ik droomde van den berg, wiens heerlijkheid den ganschen dag +mijn oog en geest had bezig gehouden.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Weêr zat ik op mijn knokigen Bucephalus; weêr bragt ik mijn heilgroet +den Slamat toe. En toen ik mijn »<i>tjelaka, tjelaka!</i>" uitgalmde — toen +hield geen domme jongen mijn strijdros in bedwang. — Maar ik vloog voort, +als op de wieken van den vogel Rok — met de witte rookzuil tot poolster +van mijn vlugt — opwaarts, immer opwaarts!</p> + +<p>Ik doorkruiste de bosschen, die zich uitstrekken aan uw voet, o reus van +midden-Java; den tijger verstoorde ik in 't verslinden van zijn prooi, +den forschen <i>banteng</i><a name="FNanchor_66_66" id="FNanchor_66_66"></a><a href="#Footnote_66_66" class="fnanchor">[66]</a> streefde ik voorbij; den neushoorn heb ik +bespied, den loggen vorst der wouden, als hij afdaalde langs 't +zelfgegraven rotspad, om zijn dorst te stillen aan de koele wateren van +'t meer Randjeng<a name="FNanchor_67_67" id="FNanchor_67_67"></a><a href="#Footnote_67_67" class="fnanchor">[67]</a>.</p> + +<p>En verder ben ik gegaan. Ik heb de Zandzee doorloopen, die opvoert tot +uw spits. — Toen heb ik mij neêrgezet — — </p> + +<p> — — En ik zag 't verre land uitgestrekt, zoo diep ond<span class='pagenum'><a name="Page_162" id="Page_162">[Pg 162]</a></span>er me — groen en +nevelig, bijna onzigtbaar. En verder nog, de groote zee, en de groote, +witte wolken. — — En 't was me, als kende ik dat alles niet meer. — — 't +Land verdween, en de zee, en de wolken. — — Een bonte dwarreling sloot +mij de oogen; een zalig suizen, als van verwijderd snarengetokkel: een +symphonie van vedels en fluiten en cello's, klonk mij ruischend in de +ooren. — — En ik voelde, en ik hoorde, en ik zag — — </p> + +<p> — — Ik zag, in rozig schemerlicht, de bloeijende dreven van Mohammed's +Paradijs: hoog, hoog boven de blaauwe lucht — tot in de zevenden Hemel, +waar Allah troont, die waakt over de Kaäba, en goedig glimlacht over de +zaligheid van zijn zalige uitverkorenen. Ik zag de Hoeri's, in den +luchtigen tooi van een onschendbare maagdelijkheid, rustend, op purpren +avondwolkjes, aan de zijde der gelukzaligen. Ik zag, hoe ze den nooit +bedwelmenden wijn schonken, uit nooit ledige kannen; en hoe ze, brandend +van kuischen minnegloed, haar nooit vermoeijende kussen drukten op de +verjongde lippen der grijs gebaarde Moslem.</p> + +<p> — — Toen hoorde ik een lied, vierstemmig, wonderschoon, dat de Cherubjes +zongen, rond Allah's troon. En Salomo, de wijze, sloeg de maat, met +gouden dirigeerstok. David echter, in herderscostuum, moest den toon +aangeven, en den zang begeleiden met zijn onnavolgbaar harpspel.</p> + +<p> — — En mij dacht, als verstond ik de woorden van dat lied: als sprak er +één stem tot mij, onder al die stemmen: een stem van Israfil<a name="FNanchor_68_68" id="FNanchor_68_68"></a><a href="#Footnote_68_68" class="fnanchor">[68]</a> — die ik +kende — en die mij<span class='pagenum'><a name="Page_163" id="Page_163">[Pg 163]</a></span> opriep, mij, den ongeloovigen hond, om in te gaan tot +de vreugde der geloovigen.</p> + +<p> — — Reeds snuif ik den geur op van muskus en ambergris<a name="FNanchor_69_69" id="FNanchor_69_69"></a><a href="#Footnote_69_69" class="fnanchor">[69]</a>; reeds breidt +me een zoete Hoeri, de schoonste der schoonen, haar mollige armen uit; +reeds sluit zich 't donzig wolkenbedje rond mijn leden; ik slorp met +volle teugen den eeuwenouden Cypruswijn; — — ik smelt, mijn lippen +trillen, onder de warme omhelzing van 't eigen liefje des profeten — — </p> + +<p> — — »nonna Flora", riep ik, terwijl ik haar aan mijn boezem +knelde — »nonna Flora, gij hier, onder de schaduwen van den +onverwelkbaren Lotus<a name="FNanchor_70_70" id="FNanchor_70_70"></a><a href="#Footnote_70_70" class="fnanchor">[70]</a>! Op aarde, in Gang Patjenongan<a name="FNanchor_71_71" id="FNanchor_71_71"></a><a href="#Footnote_71_71" class="fnanchor">[71]</a>, heb ik u te +vergeefs gezocht — zal ik u hier, o zoete Pari-banou, de mijne mogen +noemen! — Kom mét mij, geliefde: we zijn beide nog te jong voor een +paradijs-leven; kom mét mij — laat ons afdalen tot gindsche bloeijende +aarde, en ons een tuiltje plukken in de wilde rozeboschjes van +Simpar<a name="FNanchor_72_72" id="FNanchor_72_72"></a><a href="#Footnote_72_72" class="fnanchor">[72]</a>! Kom, o kom, veelbeminde nonna — — !"<br /> +— — — — — — — — — — — — — — — — — — +<br /> — — — — — — — — — — — — — — — — — — +</p> + +<p>Zoo gezegd, zóó gedaan.</p> + +<p>De voorgenomen afdaling schijnt echter met zóó groote<span class='pagenum'><a name="Page_164" id="Page_164">[Pg 164]</a></span> snelheid, en zóó +in strijd met alle natuurwetten te hebben plaats gehad — dat we, niet in +de rozeboschjes van Simpar — doch, nonna Flora, ik weet niet waar, en +ikzelf, in zeker bed binnen de <i>dessa</i> Boemi-aijoe (Regentschap B... +Residentie X...) moet zijn teregt gekomen. Dáár ten minste vond ik mij +wakker, met 't angstig gevoel van iemand die een zwaren val heeft +gedaan.</p> + +<p>Ik keek met verbijsterde blikken rond; en twee-driemalen moest mijn +jongen mij de nuchtere mededeeling herhalen: dat 't reeds zeven uur was, +en 't ontbijt mij wachtte.</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">Batavia. Junij, 1866.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_66_66" id="Footnote_66_66"></a><a href="#FNanchor_66_66"><span class="label">[66]</span></a> Wilde stier.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_67_67" id="Footnote_67_67"></a><a href="#FNanchor_67_67"><span class="label">[67]</span></a> Een bergmeer, ter hoogte van 4500 voet.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_68_68" id="Footnote_68_68"></a><a href="#FNanchor_68_68"><span class="label">[68]</span></a> De Engel Israfil, wiens stem zangrijker heet dan van eenig +ander schepsel.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_69_69" id="Footnote_69_69"></a><a href="#FNanchor_69_69"><span class="label">[69]</span></a> Zie over de Hoeri's: Alkoran, Hoofdst. 56.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_70_70" id="Footnote_70_70"></a><a href="#FNanchor_70_70"><span class="label">[70]</span></a> Zie Alkoran, Hoofdst. 53.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_71_71" id="Footnote_71_71"></a><a href="#FNanchor_71_71"><span class="label">[71]</span></a> Een laan [of gang] in Batavia.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_72_72" id="Footnote_72_72"></a><a href="#FNanchor_72_72"><span class="label">[72]</span></a> Te Simpar [Res-Tagal] staat of stond, ter hoogte van ± +4000 voet, een vervallen <i>pasangrahan</i>, geheel omgeven door uitgestrekte +boschjes van rozestruiken, die zich daar in 't wild hebben +voortgeplant.<span class='pagenum'><a name="Page_165" id="Page_165">[Pg 165]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /><p><span class='pagenum'><a name="Page_166" id="Page_166">[Pg 166]</a></span></p><p> <br /><span class='pagenum'><a name="Page_167" id="Page_167">[Pg 167]</a></span></p> +<h2><a name="MINNEBRIEVEN" id="MINNEBRIEVEN"></a>MINNEBRIEVEN.</h2> + + + +<h3 id="AAN_NONNA_FLORA">AAN NONNA FLORA.</h3> + +<p class="center">(GABRIËL'S HULDE- EN MINNEZANG.)</p> + +<div class="argument"> +<div class="right">Dusky like night, but night with all her stars.</div> + +<p class="author"><span class="smcap">Byron</span>, »<i>the Island</i>."</p> +</div> + + +<p><i>Con fuoco.</i></p> + +<p>Kon ik schilderen met de kleuren van uw gloeijend morgenland, 't +heerlijk, zongekroond Sumatra; kon ik mijn pen doen overvloeijen van 't +vuur, dat tintelt in uw donkere oogen — hoe zou ik U beschrijven, Flora, +nonna Flora, bruin meisje uit 't rijk Menang-kabau<a name="FNanchor_73_73" id="FNanchor_73_73"></a><a href="#Footnote_73_73" class="fnanchor">[73]</a>!</p> + +<p>Hoe zou ik U beschrijven; met welke beelden uw schoonheid prijzen? — Zal +ik <i>pantons</i><a name="FNanchor_74_74" id="FNanchor_74_74"></a><a href="#Footnote_74_74" class="fnanchor">[74]</a> rijmen ter uwer eer? Zal ik uw lof verkonden, met de +minnenamen van Hafiz? — Of, klinkt een toon uit Gabriël's speeltuig U +zoeter, dan de lierzang van hem, die Schiraz' tuinen deed sidderen van +wellust — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Toen men U ontrukte, een teeder spruitje, aan den milden<span class='pagenum'><a name="Page_168" id="Page_168">[Pg 168]</a></span> schoot der +moederaarde, om U over te planten op den killen bodem van 't vreemde +vaderland — toen hebt gij niet getreurd om uw verloren paradijs; geen +zucht naar 't land der palmen heeft U doen kwijnen, geen traan van +heimwee bedauwde den rozeblos uwer wangen. Gij hebt getierd en gebloeid, +geschitterd hebt ge in den Elfenkring uwer blonde zusters — als de hel +glorende papaver, die 't hoofd opheft tusschen bleeke korenbloemen.</p> + +<p>Wél zijt ge vreemd geworden aan den <i>soekoe</i><a name="FNanchor_75_75" id="FNanchor_75_75"></a><a href="#Footnote_75_75" class="fnanchor">[75]</a> uwer moeder. Ge kent de +taal niet meer van 't lied, waarmeê Kadidsja U in slaap suste. En de +jongelingen van Tanahdatar, als ze U zien mogten, zouden opstaan van hun +spel, en vragen: »wie is zij, wier aangezigt blinkt als +<i>pisang-maas</i><a name="FNanchor_76_76" id="FNanchor_76_76"></a><a href="#Footnote_76_76" class="fnanchor">[76]</a>, en wier gang is als van een Koningsdochter?" — En ge +hebt 't lief gekregen, 't stormig duinstrand, dat U gastvrij opnam, als +een eigen kind. Ze zijn U dierbaar geworden, die uw jonkheid gevormd +hebben en geleid; die, waar uw stoute geest te wild vloog, en uw bloed +te vurig bruiste — met wijze hand die vaart beteugeld hebben: gelijk de +dessaman 't dartel beekje bedwingt, opdat 't, vruchtbaarmakend, de +<i>sawah's</i><a name="FNanchor_77_77" id="FNanchor_77_77"></a><a href="#Footnote_77_77" class="fnanchor">[77]</a> besproeije, huppelend in duizend takjes, zegenbrengend, en +liefelijk voor allen.</p> + +<p>Maar toch, Flora, toch heeft de koude mist van 't noorden geen ijs doen +vloeijen in uw aderen. Toch zijt ge niet verbasterd van den stam die U +voortbragt. En vrijer straalt<span class='pagenum'><a name="Page_169" id="Page_169">[Pg 169]</a></span> uw oog, en hooger zwelt uw boezem, als ge +'t voelt met iederen polsslag: hoe 't fiere bloed der Padri's warm +opwelt uit de reine levensbron, die uw hart doet bonzen, sneller en +heviger, dan dat van de blonde speelnooten uwer jeugd.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>We staan zamen, in den vroegen morgen. We hebben 't Oog des Daags<a name="FNanchor_78_78" id="FNanchor_78_78"></a><a href="#Footnote_78_78" class="fnanchor">[78]</a> +zien opgaan over de hoogten van Poeloe Panitan<a name="FNanchor_79_79" id="FNanchor_79_79"></a><a href="#Footnote_79_79" class="fnanchor">[79]</a>. Alles rust nog; de +blaauwe wateren sluimeren in de diepte.</p> + +<p>Zie — Straat Soenda ligt voor ons open! Hoe prijkt in bonten dos de +breede wal van Bantam's heuvelen; hoe trekt 't ons, met toomeloos +begeeren, naar 't groen der eilanden, die opdoemen uit de kalme +watervlakte, en ons toelagchen, als in Mirza's droom de woningen der +eeuwige vreugde! Zóó wenken den matten reiziger de dadelboschjes der +oäse; zóó verkwikt <i>ons</i>, na een droeven zwerftogt, de afgebeden aanblik +van land, land!</p> + +<p>En Noordelijk — ver weg, als nevelbeelden aan den trillenden +horizon — teekenen zich schemerend de graauwe uitlijnen van twee hooge +bergen — : dat zijn de bergen van de Lampongs, dat is Sumatra, +Flora — Sumatra, uw rijk geboorteland!<br /> +— — — — — — — — — — — — — — — — —</p> + +<p>Hoort ge den klang van <i>boenji-boenji-an</i><a name="FNanchor_80_80" id="FNanchor_80_80"></a><a href="#Footnote_80_80" class="fnanchor">[80]</a>; ruischt U heimelijk een +wiegelied tegen, weemoedig zingend, zacht verstervend, in den wijden +blaauwen aether, als een stem uit<span class='pagenum'><a name="Page_170" id="Page_170">[Pg 170]</a></span> Wishnou's hemel! — Voelt ge U vleugels +aangebonden: stijgt ge omhoog als een ligte Déwi; jaagt ge vlug door de +zonnige ruimte — — Flora, waarheen? — Over zee en bergen, ver van hier; +over de kruin van Radja-Basa, over de Piek van Indrapoera — tot aan 't +land waar de kamferboom<a name="FNanchor_81_81" id="FNanchor_81_81"></a><a href="#Footnote_81_81" class="fnanchor">[81]</a> bloeit!<br /> + — — — — — — — — — — — — — — — — —</p> + +<p>Dáár zoudt ge U neêrlaten, moêgetogen, om te rusten aan den zoom van 't +beekje, waarin Kadidsja gebaad heeft — Kadidsja, die uw moeder was — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Ik wil mét U gaan, Flora — mét U naar Agam's eeuwig groene hooglanden.</p> + +<p>Ik weet er een koele vallei, ringsom tusschen steile bergen gelegen. +Dáár, onder den geurigen boog der <i>pandan-rampei</i>, in de schaduw der +benzoëbosschen — zullen we ons een hutje bouwen. Ik zal uw leger spreiden +van <i>melati</i><a name="FNanchor_82_82" id="FNanchor_82_82"></a><a href="#Footnote_82_82" class="fnanchor">[82]</a> en blaauwe <i>tjampaka</i><a name="FNanchor_83_83" id="FNanchor_83_83"></a><a href="#Footnote_83_83" class="fnanchor">[83]</a>; uw dorst zal ik lesschen met +frisschen sherbet; uw honger stillen met de kostelijkste vruchten des +wouds.</p> + +<p>En als uw oog zal schitteren bij den herkenningsgroet van uw bergen en +bosschen; als uw mond zal juichen en uw hart opspringen van verrukking +over den Eden dien ik U weêr<span class='pagenum'><a name="Page_171" id="Page_171">[Pg 171]</a></span>geef — — Flora — lesch dan ook den dorst +<i>mijner</i> ziele — stil dan ook den honger die <i>mij</i> verteert!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Want zóó bemin ik U, bloem van Indalus — : als ge mij vóórzweeft in al de +weelde van uw Oostersch feeënschoon! O, mijne Sultane, mijne Odaliske, +zóó bemin ik U — : als ik met U wandel in den droom, aan de boorden van +Euphraat en Tigris, in de tooverlustwarand der hemelsche Sheherezade: +waar sappige granaten lokken, smachtend neêrgebogen over beddekens van +rozen en anjelier; waar kristallen vlietjes murmelen, tusschen kelk en +blad van dauwgedrenkte lotos; waar de lucht zwaar is van geur; en +Bulbul, in zangerige toonen, zijn leed klaagt aan de volle maan, die +stralend opdaagt over Bagdad's gouden transen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Wie is de man, dien gij bezaligen wilt met een sprekenden blik, uit 't +zwart der levende diamanten, die de spiegels zijn van uw gevoel — ?</p> + +<p>Wie zal de tressen mogen opbinden van uw golvende haren; of met stouten +arm de volheid omspannen van uw fijn gevormde leest — ?</p> + +<p>Wie zal roemen op den kus uwer lippen: den eersten, die een zoeten bond +bezegelt: den warmen, rijpen, albelovenden kus uwer jonge liefde — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zeg, Flora — zal <i>ik</i> 't zijn? Zeg, mijne Balsora — zal Gabriël uw +Abdallah wezen — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Hoe zou ik U beschrijven, bruin meisje uit 't morgenland! — En kon ik +schilderen met de kleuren van uw gloeijend<span class='pagenum'><a name="Page_172" id="Page_172">[Pg 172]</a></span> Oosten; en kon ik mijn pen +doen overvloeijen van 't vuur, dat tintelt in uw donkere oogen — — hoe +zou ik U beschrijven, U, en mijn liefde voor U — Flora — dochter van de +slanke Kadidsja — zoet bruidje mijner droomen!</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">In Straat Soenda.</span><br /> +<span style="margin-left: 1em;">Maart, 1866.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_73_73" id="Footnote_73_73"></a><a href="#FNanchor_73_73"><span class="label">[73]</span></a> Vroeger een magtig rijk in de Padangsche bovenlanden.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_74_74" id="Footnote_74_74"></a><a href="#FNanchor_74_74"><span class="label">[74]</span></a> Maleische balladen, meestal van erotischen aard.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_75_75" id="Footnote_75_75"></a><a href="#FNanchor_75_75"><span class="label">[75]</span></a> Stammen, waarin de Maleijers der Padangsche bovenlanden op +eigenaardige wijs verdeeld zijn.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_76_76" id="Footnote_76_76"></a><a href="#FNanchor_76_76"><span class="label">[76]</span></a> Een schoone, goudkleurige banaansoort.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_77_77" id="Footnote_77_77"></a><a href="#FNanchor_77_77"><span class="label">[77]</span></a> Natte rijstvelden.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_78_78" id="Footnote_78_78"></a><a href="#FNanchor_78_78"><span class="label">[78]</span></a> Zóó heet in 't Maleisch de Zon.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_79_79" id="Footnote_79_79"></a><a href="#FNanchor_79_79"><span class="label">[79]</span></a> Prinsen-eiland.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_80_80" id="Footnote_80_80"></a><a href="#FNanchor_80_80"><span class="label">[80]</span></a> Speeltuig, inlandsche muziek.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_81_81" id="Footnote_81_81"></a><a href="#FNanchor_81_81"><span class="label">[81]</span></a> De beste kamfer komt uit 't Noorden van Sumatra.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_82_82" id="Footnote_82_82"></a><a href="#FNanchor_82_82"><span class="label">[82]</span></a> Een zeer welriekende en geliefde Indische jasmijnsoort.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_83_83" id="Footnote_83_83"></a><a href="#FNanchor_83_83"><span class="label">[83]</span></a> De blaauwe <i>tjampaka:</i> een bloem, die voorondersteld wordt +alleen in 't Paradijs te bloeijen, doch die, volgens Marsden, ook op +Sumatra gevonden wordt. Zie: Th. Moore. »<i>Paradise and the Peri</i>." +<i>Note</i>.<span class='pagenum'><a name="Page_173" id="Page_173">[Pg 173]</a></span></p></div> + + + +<h3 id="AAN_TITANIA">AAN TITANIA.</h3> + +<p class="center">(ONTBOEZEMING VAN EEN VERLIEFDEN CHEMICUS.)</p> + +<p class="center" style="font-size: 90%;">EEN AANWIJZING TEN DIENSTE DER LEERLINGEN VAN HOOGERE<br /> +BURGERSCHOLEN, HOE, OOK OP DE STUDIE DER SCHEIKUNDE,<br /> +VAN ALPHEN'S »SPELEND LEEREN" TOE TE PASSEN.</p> + +<div class="argument"><i>Naturae ars magistra.</i></div> + + +<p>Titania — neen, niet langer kan ik zwijgen! Mijn leven, mijn +<i>laboratorium</i>, mijn <i>retorten</i> staan op 't spel: reeds drie +<i>quantitatieve analysen</i> heb ik fautief berekend, vier zeldzame +<i>vetzuur-verbindingen</i> doen aanbranden, en zeven kilogram <i>cacaoboonen</i> +verknoeid aan een mislukte bereiding van <i>theobromine</i> — — alles om U, +Titania — om U!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Kalm en doorschijnend was mijn gemoed, rustig en klaar in 't vast +bewustzijn onzer wederzijdsche <i>affiniteit</i> — als een pas <i>gefiltreerde</i> +oplossing van <i>matig zuur acetas plumbi</i>.<span class='pagenum'><a name="Page_174" id="Page_174">[Pg 174]</a></span> Maar een drop stinkend +<i>sulphidum hydrogenii</i> is in de reine vloeistof gevallen, en heeft ze +getroebeld met 't vuilzwart <i>praecipitaat</i> van een +<i>zwavellood</i>-bevattende jalousie!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Want, weet, trouwelooze, dat ik U bespied heb! — Gister, gisteravond toen +ik slenterde langs de cingels, peinzend over 't approximatief +<i>nickel</i>-gehalte van de hemelligchamen die men meteoren +noemt — gisteravond, Titania, heb ik U bespied: wandelend, in 't Delftsch +plantsoen, onder de schaduwen van een <i>salicine</i>-houdend +popelboschje — wandelend, arm in arm, met een mij onbekenden jongeling: +wiens aangezigt blonk in 't maanlicht als <i>kwikzilver</i>, wiens oogen +schitterden als <i>phosphorus</i> in <i>zuurstof</i>, wiens haar en knevels zwart +waren als <i>oxydum cupri</i>. — Ik heb U bespied met dien jongeling — in meer +dan vertrouwelijken kout, in meer dan vriendschappelijke +toenadering — — Titania, wat moet ik van U denken — ?</p> + +<p>Wat moet ik van U denken? — Zijt ge als 't <i>chamaeleon minerale</i>, heden +groen en straks weêr rood? Zijt ge als 't aarzelend <i>oxydum stanni</i>, nu +eens zuur, dan weder <i>basisch</i>? Of is uw gehechtheid aan mij als die van +<i>zwavelzuur</i> aan <i>metaaloxyden</i>: sterk op zichzelf, doch zwak en vlugtig +bij toevoeging van een der <i>koolzure alcaliën</i> — ? Zeg, wreede schoone, +is die zwartharige jongeling de magtiger <i>basis</i>, die mij 't <i>zuur</i> uwer +liefde heeft onttrokken? Bestaat er sterker <i>keurverwantschap</i> tusschen +hem en U, dan tusschen U en mij? — Spreek, onqualificeerbaar zamenstelsel +van de meest heterogene vrouwelijke grilligheden! Spreek, +onvergelijkelijke combinatie van <i>albumine</i>, <i>fibrine</i>, <i>globuline</i>, +<i>biline</i>, <i>creatine</i>, <i>chondrine</i>, en verdere <i>organische</i> en +<i>anorganische</i><span class='pagenum'><a name="Page_175" id="Page_175">[Pg 175]</a></span> bestanddeelen, die van uw heerlijk ligchaam de +bouwstoffen zijn! Spreek — antwoord — en maak met dat ééne antwoord uw +minnaar den gelukkigsten, of den rampzaligsten aller Chemici — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Titania — gij, die voorzit als heerscheresse over de gezamenlijke massa +van de mijn minnend hart vormende <i>atomen</i> en <i>moleculen</i> — gij, wier +naam geëtst staat in 't kristal mijner ziele, als met onuitwischbaar +schrift van <i>acidum hydro-fluoricum</i> — gij, voor wie ik met vreugde al de +<i>bloedbolletjes</i> zou geven, die in mijn <i>serum sanguinis</i> +ronddrijven — — Titania, hoor mij aan, en laat mijn tranen uw steenen +hart verweeken, als regendroppels 't gebrande <i>sulphas calcis</i>!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Toen ik U voor de eerste maal mijn vlam ontdekte; toen ik U voorsloeg, +onze respectievelijke <i>basische</i> en <i>zure</i> eigenschappen tot een +onontleedbaar huwelijks-<i>zout</i> te vereenigen — — toen bleekt ge mij niet +<i>indifferent</i>. Integendeel — mijn verliefd geleuter deed U blozen, als +<i>rhodaankalium</i> 't <i>chloruretum ferri</i>; ja — gelijk 't <i>dimorphe kristal</i> +van <i>jodidum hydrargyri</i> bij aanraking met een naald plotseling zijn +geele kleur voor een hoogroode verwisselt — zóó deed mijn minverklaring +uw blanke koonen gloeijen met den vurigen blos eener gepaste maagdelijke +schuchterheid!</p> + +<p>Hoe schoon waart ge toen! — Hoe zoet klonk me uw stem, als een toon uit +de <i>chemische harmonica</i>! Hoe zacht was me uw adem, geurig en bedwelmend +als <i>stikstof-oxydule</i>! Hoe zwom uw oogappel in teeder +<i>traankliervocht</i>, als een <i>kristal</i> van <i>sulphas cupri</i>, zwemmend in +een met aqua <i>destillata</i> gevuld <i>reageerbuisje</i> — !<span class='pagenum'><a name="Page_176" id="Page_176">[Pg 176]</a></span></p> + +<p>En is dat alles nu vergeten? — Of, Titania, hebt ge mij bedrogen: hebt ge +<i>mij</i> slechts hoop gegeven, om U te gemakkelijker met <i>hem</i> te kunnen +verbinden — en heb <i>ik</i> de rol gespeeld van <i>salpeterzuur</i> in +<i>konings-water</i>, welks hulp 't <i>goud</i> wél inroept, doch enkel om zich +door zijn bemiddeling met 't <i>chlorium</i> één te maken — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Titania, dierbare, zie toe wat ge doet — neem U in acht voor den +gistingwekkenden invloed van dien zwartharigen jongeling! — Wél blinkt +zijn aangezigt als <i>kwikzilver</i> — maar 't is de valsche, ras verdwijnende +glans van <i>koper</i>, met <i>nitras oxyduli hydrargyri</i> besmeerd; wél +schitteren zijn oogen als <i>phosphorus</i> in <i>zuurstof</i> — doch 't is de +helsche vlam van alverpestend <i>phosphorwaterstofgas;</i> wél is zijn knevel +zwart als <i>oxydum cupri</i> — maar 't is 't zwart van 't bedriegelijk, +<i>nitras-argenti</i>-houdend verwmiddel, dat looze kappers Melanogène en Eau +de Florida bestempelen. — O, neem U voor dien jongeling in acht, vóór +zijn vleitaal op U inwerkt als <i>platina-moor</i> op zoeten wijn! Wees hard +voor hem en onverbiddelijk: wees <i>onoplosbaar</i>, <i>onsmeedbaar</i> en +<i>onsmeltbaar</i>, als 't <i>metaal</i> waaraan ge uw naam ontleent!</p> + +<p>Maar voor mij, Titania — — wees oplosbaar voor mij, als <i>ammonia</i> in +<i>water</i> — smeedbaar, als <i>goud</i> van Ophir — smeltbaar, als een +theelepeltje van <i>Rose's bismuthlegering</i>!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zie mij aan uw voeten, Titania! — Wat ben ik zonder uw liefde? — : een +grove brok <i>graphiet</i>, een ruwe pijp <i>zwavel</i>. Uw liefde moet de <i>kool</i> +tot <i>diamant</i> verkeeren; zal,<span class='pagenum'><a name="Page_177" id="Page_177">[Pg 177]</a></span> met de ruwe <i>zwavel</i> gemengd, de prachtig +roode <i>cinnaber</i> voortbrengen. Ja, gelijk 't <i>goud</i>, dat, uit zijn +oplossing door <i>sulphas ferrosus</i> neêrgeploft, slechts een zwart, +onooglijk poeder schijnt, doch welhaast, onder de hand des polijsters, +alle metalen in heerlijkheid overtreft — zóó zal uw Chemicus wezen, +wanneer uw echtelijke hand hem zal gepoetst en geschuurd en gepolijst +hebben tot den schoonsten aller mannen.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p><i>Reageer</i> dan op de zuiverheid mijner minnetrouw: breng ze, wat ik U +bidden mag, in de <i>buitenste blaaspijpvlam</i>! <i>Reageer</i>, beide volgens +<i>natten</i> en <i>droogen weg</i>, <i>qualitatief</i> en <i>quantitatief</i> — en zie, of +zij die van den zwartharigen jongeling niet verre in gehalte te boven +gaat!</p> + +<p>En als gij voldaan zult wezen na 't onderzoek waaraan ge mij zult +onderworpen hebben — o, Titania — herhaal dan 't mij gegeven +jawoord — schrap dien zwartharigen maagdenschenner van de lijst uwer +aanbiddende <i>amanuenses</i> — en laat mij, <i>mij</i> slechts met U kuijeren, 's +avonds, in 't Delftsch plansoen, onder de schaduwen van 't +<i>salicine</i>-houdend popelboschje!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Dan zal ik U beminnen boven mijn kostelijkste <i>platinenkroezen;</i> +vereeren zal ik U boven Lavoisier en Liebig. Voor U zal ik arbeiden; ten +uwen gevalle wil ik al de 63 + x <i>elementen</i> tot een ongehoorde +reuzenverbinding zamensmelten, die ik doopen zal met den naam van onze +eerste huwelijksspruit. — Ik zal uw bruidssieradiën smeden uit de +weêrbarstigste aller <i>grondstoffen</i>: van <i>osmium</i> zullen uw oorbellen, +van <i>rhodium</i> zal uw doekspeld, van <i>iridium</i> zal uw hals<span class='pagenum'><a name="Page_178" id="Page_178">[Pg 178]</a></span>ketting wezen. +En uw armbanden zullen zijn van <i>tallium</i>, van 't raadselachtig, +amphybisch <i>tallium</i>, dat ik zelf zal afzonderen uit den <i>residu</i> van +twintig zwavelzuur-fabrieken.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Edoch — luister, onvermurwbaar pronkjuweel der <i>bewerktuigde</i> +schepping — — : mogt gij ontrouw zijn aan 't gegeven woord; mogt ge +wispelturig zijn als 't <i>chemisch kameleon</i>, en vlugtig als 't <i>acidum +carbonicum</i> — — dan, Titania — wee U, wee mij, wee den zwartharigen +ellendeling.</p> + +<p>U zal ik overlaten aan de wroegingen van uw ontrust geweten, die U +zullen bijten en verteren — als <i>potassa-hydraat</i> de wratjes op uw +vinger.</p> + +<p>Hem zal ik een glazen bol naar 't hoofd werpen: een bol, gevuld met 't +vreesselijkst aller vergiften — gevuld met 't alvernielend <i>kakodyl</i>.</p> + +<p>En mijzelf — — mijzelf wil ik een drank bereiden: uit <i>morphine</i>, uit +<i>strychnine</i>, uit <i>brucine</i>, <i>veratrine</i>, <i>atropine</i>, <i>daturine</i>, +<i>aconitine</i>, <i>anthiarine</i>, <i>coniïne</i>, <i>nicotine</i>, en al de <i>inen</i>, die +daar genoemd staan onder de ijzingwekkende categorie der <i>plantaardige +zoutbases</i> — — dát, Titania, dát zal ik — zoowaar Berzelius groot is, en +Mulder onfeilbaar!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>P. S. Ik schrijf dezen — niet met inkt — niet met mijn bloed — doch met een +rozeroode oplossing van sympathetisch <i>chloor-kobalt</i>. Onder een kouden +blik, in een koude hand, zal mijn brief stom wezen; — doch legt ge hem +aan uw warmen boezem — zoo zullen de woorden verrijzen: blaauw — als 't +hemelblaauw uwer oogen!<span class='pagenum'><a name="Page_179" id="Page_179">[Pg 179]</a></span></p> + + + +<h3 id="SUZE">SUZE.</h3> + +<p class="center">(AAN EEN ROTTERDAMSCH MODISTJE.)</p> + +<div class="argument"> +<div class="poem"><span class="i0">Haar vader is een zwarte smid,</span><br /> +<span class="i2">Haar moeder schijnt wat vinnig;</span><br /> +<span class="i0">Maar zij is als de sneeuw zoo wit,</span><br /> +<span class="i2">En als een duifje aanminnig.</span></div> + +<p class="author"><span class="smcap">Bogaers</span>.</p> + +<div class="poem"><span class="i0">Blanche et rose comme une Hollandaise.</span></div> + +<p class="author"><span class="smcap">Alex. Dumas</span>.</p> +</div> + + +<h4>I.</h4> + +<p><i>Andante cantabile.</i></p> + +<p>Van U wil ik zingen, mijn Hollandsch meisje, mijn aardig, vrolijk +burgerkind! Van U — zoete Suze, kleine Suze — kleine, zoete, blonde Suze!</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Schoon waart ge — : niet als een Venus van Canova, of als een Romanheldin +van Bulwer; geen elpenbeen was uw halsje, uw mondje geen koraal; niet +fier waart ge als Juno, of rijzig als Diana; ook was uw aangezigtslijn +verre van vol<span class='pagenum'><a name="Page_180" id="Page_180">[Pg 180]</a></span>maakt, en teekende zich geen Grieksch profiel, als ik, bij +kaarslicht, uw silhouetje natrok aan den wand. Maar in uw frissche, +jonge, ongekunstelde gratie, waart ge schooner dan preutsche Freules of +klassieke marmerbeelden: dartel als een Peri, lief als een Madonna, +verleidelijk als een Sirene — toch, zoo innig, hartelijk, eenvoudig, als +slechts een burgerkind 't wezen kan.</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zonnetje van mijn jongensjaren, glorie van mijn studententijd — mijn +levend, lievend, lagchend godinnetje — Suze, van U wil ik zingen — van U, +en van de rijke dagen onzer goddelijk rijke liefde!</p> + + +<h4>II.</h4> + +<p>Weet ge 't nog — Suze mijn, liefste mijn — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Hoe we zamen zoo zoetjes dreven: hand in hand, oog in oog — op dien +zaligen Julijavond, in 't bootje uit 't Baarsje — ?<a name="FNanchor_84_84" id="FNanchor_84_84"></a><a href="#Footnote_84_84" class="fnanchor">[84]</a></p> + +<hr class="tb" /> + +<p>De gulden zomerzon ging langzaam ter ruste over de verre zee; moê van +den langen omloop, en van den eigen vorstelijken glans, leek ze een +schoone prinses, statig en rijkge<span class='pagenum'><a name="Page_181" id="Page_181">[Pg 181]</a></span>sierd, die afdaalt tot 't koelend bad. +En óm haar, blozend en schuchter, volgden haar in losse groepjes de +rozeroode wolkjes: als een stoet van jonge maagden: kuische, ongerepte +hofdames.</p> + +<p>Toch, zoet liefje — schooner dan de stralende koningin, schooner dan haar +luchtigen maagdenrei — vond ik U, toen 't roode avondlicht met vuriger +blos uw zijden wangen overgoot, en uw lagchende oogen deed schitteren +van een gloed, die mij dronken maakte — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Weet ge 't nog, liefste mijn — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Daar was een lispelen in de twijgen, als 't kozen van minnende +engeltjes; een zacht beven ging ruischend door de hooggepluimde +popels — : Zephyr ontwaakte, de loome gast. Den ganschen warmen dag had +hij gesluimerd, op de groene bladeren der waterlelie, in schaûw van +wuivend oeverriet.</p> + +<p>Vergeefs 't zuchten der zweetende menschenzonen — : hij sliep, en droomde +van Chloris, zijn reine bruid. — Maar een schuinvallende zonnestraal is +door 't loof gedrongen, en heeft hem gewekt. Frisscher dan ooit blaast +hij rond: hij schudt de ritselende halmen van zijn biezen beddeken, en +strooit bonten mispelbloesem over 't plekje dat hem schuil gaf. Hoe +trilt 't vijvervlak onder zijn spelen; hoe jaagt hij rimpeltjes over 't +sidderend beeld van wilg en treuresch, die mijmerend zich spiegelden in +'t effen diep. Vlugtig kust hij de bloemkens goênacht; hij drinkt den +frisschen dauw uit de halfgeloken kelkjes, en avondmaalt met den geur +van rozen en jasmijn. — Zóó zweeft hij verder, fluisterend door de +boschjes — als hij opstijgt, om der Vorstin zijn hulde te<span class='pagenum'><a name="Page_182" id="Page_182">[Pg 182]</a></span> brengen, en +heimelijk te stoeijen met zijn makkertjes, de vlugge, rozeroode +hofjuffers.</p> + +<p>Maar liefelijker dan de koele zephyr, geuriger dan de geur van rozen en +jasmijn — was me uw adem, zoet liefje — als uw boezem hijgde van stil +verlangen, en ge, 't kopje geleund op mijn schouder, me uw bloemelipjes, +uw malsche rozelipjes, hebt te kussen geboôn — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Weet ge 't nog, liefste mijn — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>En, om ons heil te volmaken, is 't maantje verrezen — als wist 't goede +schepseltje, dat uw blanke koontjes dubbel blank zijn, en uw blauwe +oogjes heller flonkeren, bij 't spelen van haar vriendelijk licht.</p> + +<p>Ook scheen 't wel, of de vleijende, koppelende Luna, u moed insprak met +haar bleeken tooverschijn: want ik voelde, hoe een ronde arm mij naauwer +omsloot: en hoe er een kloppen was aan mijn borst, van een ander hartje +nog dan 't mijne — — — — — — — — — — — — — — — </p> + +<p>Toen had ik den schoonsten droom mijns levens — :</p> + +<p>Ik zag twee gelieven, die zoetjes dreven op den zilverspiegelenden plas: +kussend en kozend — — en <i>ik</i> was één van die twee. — En ik zag, hoe ze +opstegen, die twee gelieven, van uit 't bootje uit 't Baarsje — hoe ze +opstegen — als ware deze aarde hun niet goed genoeg — <i>ligna recta</i>, naar +'t rijk der planeten: hoe ze opstegen, oog in oog, arm in arm, mond aan +mond — hoe ze opstegen, die twee gelieven, en zich verloren in de +glanzende spheren der fonkelende avondstar — — — — — — — — — — — <span class='pagenum'><a name="Page_183" id="Page_183">[Pg 183]</a></span> — </p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Weet ge 't nog, liefste mijn — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Als we ontwaakten, zoet schatje, stond de maan reeds hooger boven 't +schemerend hazelboschje. En er was, in 't opgeblazen gezigt van de +lonkende juffer, iets spottends, dat mij niet beviel. En om ons heen, +staken de vischjes de glimmende kopjes omhoog, en met de ronde, starre +oogjes, keken ze ons schalksch en schuintjes aan. Zelfs klonk er een +honend roepen in 't slaan van den koekoek, die ons bespied had, uit de +hooge wilgen aan den kant.</p> + +<p>En <i>ik</i> vraag: waarom heeft de koekoek gelagchen — wat hadden de vischjes +te vertellen — en wat kon de maan zoo vreemd doen kijken — — toen we zoo +lang gedreven hadden, gedreven en gedroomd: hand in hand, oog in oog — op +dien zaligen Julijavond, in 't bootje uit 't Baarsje — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Zeg, liefste mijn, Suze mijn — weet ge 't nog — ?</p> + + +<h4>III.</h4> + +<p>Suze lief — als we oud zullen worden, <i>eya popeya</i>! Oud en krom, en vroom +en dom, <i>eya popeya</i>!</p> + +<p> — Dan zult <i>gij</i> een log moedertje wezen, dat psalmen opzeurt, en ter +preek gaat bij dominee Onzin. Dan zult ge bruine koffie drinken — liever +dan rooden pommier; en een<span class='pagenum'><a name="Page_184" id="Page_184">[Pg 184]</a></span> warme stoof zal u beter warmen — dan de gloed +van al de kussen die ik u gaf.</p> + +<p>En <i>ik</i> — — wat zal <i>ik</i> zijn — ?</p> + +<p>Een Resident <i>in ruste</i> — ?</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Maar wat ik ook zijn mag — : hoe oud en krom ook, hoe vroom en dom ook, +<i>eya popeya</i>! — — <br /> +<span style="margin-left: 10em;"> — — toch, Suze,</span> +toch — zal ik U niet vergeten — : U, Suze, en de hemelsche avondjes: toen we +kuijerden in volle maantjes, en rhijnwijn dronken in geurige, digtgeloofde +prieeltjes! Den joligen tijd: toen ik geld verachtte en geleerdheid, mode +en fatsoen, beschaving en maatschappij, nufjes en conversatie; — toen ik +geen schat kende, geen schat mij wenschte — dan mijn vrijen geest, en mijn +krachtig ligchaam, en mijn bonzend hart — — en U, Suze — en U! Den +onvergeetlijken tijd: toen we jong waren en lustig, moedig en minnend — en +gelukkig, Suze — — zóó gelukkig: dat zelfs de vischjes en de koekoek ons +geluk benijd hebben, als we spelevoeren op den plas — !</p> + +<hr class="tb" /> + +<p>Suze, mijn Hollandsch meisje, mijn aardig, vrolijk burgerkind — van U wil +ik zingen!</p> + +<p>Zonnetje van mijn jongensjaren, glorie van mijn studentetijd — mijn +levend, lievend, lagchend godinnetje — Suze, van U wil ik zingen — van U, +en van de rijke dagen onzer goddelijk rijke liefde — — zoete Suze, kleine +Suze — kleine, zoete, blonde Suze!</p> + +<p> +<span style="margin-left: 1em;">September, 1866.</span><br /> +</p> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_84_84" id="Footnote_84_84"></a><a href="#FNanchor_84_84"><span class="label">[84]</span></a> 't Baarsje: een theetuin, gelegen aan den Kralingschen +plas, bij Rotterdam.<span class='pagenum'><a name="Page_185" id="Page_185">[Pg 185]</a></span></p></div> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="DE_GETERGDE_ZACHTMOEDIGHEID" id="DE_GETERGDE_ZACHTMOEDIGHEID"></a>DE GETERGDE ZACHTMOEDIGHEID,</h2> + +<p class="center">OF,</p> + +<h2>»'T SOP WAS DE KOOL NIET WAARD."</h2> + +<p class="center">BLIJSPEL IN ÉÉN BEDRIJF.<span class='pagenum'><a name="Page_186" id="Page_186">[Pg 186]</a></span></p> + + + +<h3>PERSONEN.</h3> + + +<p><span class="smcap">Goedsmoeds.</span> Rentenierend burgerman. Weduwnaar. — Draagt een kamerjapon.</p> + +<p><span class="smcap">Judocus van Der Vlugt.</span> Doktor in de Letteren en Direkteur van een +kostschool te Winschoten. Spreekt langzaam en op nasalen toon. Rookt +voortdurend pijpen. — Draagt een zwarten rok en witte das.</p> + +<p><span class="smcap">Alexander Magnus.</span> Is ploertig en opzigtig gekleed. Gestikuleert hevig; +spreekt vlug en op geaffekteerden toon.</p> + +<p><span class="smcap">Mathilde.</span> Goedsmoeds' dochter. Een stil, eenvoudig meisje; reeds de +vijf-en-twintig gepasseerd.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Haar jongere nicht. Een wees, die bij Goedsmoeds inwoont.</p> + +<p><span class="smcap">Janneke.</span> Een oude dienstmaagd.<span class='pagenum'><a name="Page_187" id="Page_187">[Pg 187]</a></span></p> + + + +<h3>EERSTE TOONEEL.</h3> + +<p><i>'t Tooneel stelt voor een eenvoudig doch net gemeubileerd huisvertrek.</i></p> + +<p><span class="smcap">Mathilde, Clara</span>. <i>De eerste breijend, de ander met een boek in de hand.</i></p> + + +<p><span class="smcap">Clara</span>. Ik kan 't niet helpen, en, hoe je ook praten moogt — ik vind hem +een bespottelijk, akelig, sullig mensch.</p> + +<p><span class="smcap">Mathilde</span>. Clara, Clara — ik zeg je nogeens: je beoordeelt de menschen te +oppervlakkig, te veel naar 't uiterlijk, en naar den eersten indruk dien +ze op je maken. Daarom is je oordeel ook meestal verkeerd: al te gunstig +of al te hard.</p> + +<p><span class="smcap">Clara</span>. Wel mogelijk. Ik leg me er ook niet op toe, elks karakter te +doorgronden: daartoe heb ik noch tijd noch lust. Maar, zoolang ik 't +tegendeel niet bewezen vind, houd ik 't er voor: dat een onaangenaam +uiterlijk en kalverige manieren bijna altijd de kenteekenen zijn van een +achterlijken geest en een onedel karakter.</p> + +<p><span class="smcap">Mathilde</span>. Je hebt geen tijd of lust om iemands karakter te +doorgronden — doch wél tijd en lust, om over elk, op 't uiterlijk af, een +onherroepelijk vonnis te vellen. Wezenlijk, Clara, ik begrijp niet hoe +jij zoo spreken kunt. Je hart is te edel,<span class='pagenum'><a name="Page_188" id="Page_188">[Pg 188]</a></span> en je verstand te goed +ontwikkeld, dan dat beide je niet zouden doen gevoelen, hoe <i>die</i> schijn +bedriegt.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Een vrij afgezaagd spreekwoord! Moet men dan, volgens u, leelijk +zijn en lomp, om een goed mensch te kunnen wezen?</p> + +<p><span class="smcap">Mathilde.</span> Volstrekt niet; — die stelling zou even dwaas zijn als de uwe. +Ikzelf ben nog te jong en heb nog te veel smaak, om zóó iets te durven +beweren. En dat je liever een regten neus ziet dan een scheeven, liever +blond haar dan rood, liever een welluidend compliment hoort dan een +boersch gestotter — dát kan ik je niet kwalijk nemen.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Nu, wat dan?</p> + +<p><span class="smcap">Mathilde.</span> Ik woû alleen, dat je een en ander als uitwendige ornamenten +beschouwdet, die een goed inwendig volmaken, doch op zichzelf hoegenaamd +geen waarde bezitten. Dan zou-je niet zoo ingenomen zijn met personen, +van wie je niets kent, dan wat je oogen gezien hebben; en je zoudt niet +zoo liefdeloos wezen jegens anderen, wier vel minder glad en wier rug +minder buigzaam is.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> 't Kan zijn, Mathilde — ik beken wél, dat ik dikwijls wat scherp +ben in mijn spreken. Maar ik kan niet, zooals jij, in ieder slechts 't +goede zien. Kijk — waar 't op genegenheid aankomt, geef ik alles of +niets. Waar ik deugden tref, moet ik bewonderen; waar ik fouten opmerk, +moet ik laken — daar is voor mij geen tusschenweg. Maar <i>als</i> ik iemand +hoogacht — dat weet ge, Mathilde, en je vader — dan doe ik 't met hart en +ziel, met al de kracht die in me is!</p> + +<p><span class="smcap">Mathilde.</span> Ik weet, Clara, hoe we altoos geweest zijn als dochters van +één vader. Ik ken je goed hart en je gehechtheid aan vader en mij.<span class='pagenum'><a name="Page_189" id="Page_189">[Pg 189]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Nu, dan zul-je 't me ook wel vergeven, als ik je zeg, dat ik dien +mensch niet lijden kan: met zijn sluike haren, zijn uitgestreken gezigt, +zijn saaije, pedante spreekwijs, zijn quasi onverstoorbare +gelijkmoedigheid. Die lummel! zou men 'em niet met de zweep smeren, als +'ie daar soesend voortsukkelt achter de kostschooljongens, en meer kijkt +naar de straatsteenen dan naar zijn pupillen!</p> + +<p><span class="smcap">Mathilde.</span> En jij, Clara, je zult 't mij niet kwalijk nemen, als ik je +oordeel weêr ongegrond en voorbarig noem. Die man heeft je nooit +beleedigd — je kent 'em niet eens — je hebt je nooit verwaardigd hem toe +te spreken. En, daarenboven, hij is de neef en vriend van je Adolf, die +altoos hooge achting voor hem betuigt. Dát moest toch bij u voor hem +pleiten.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> In 't geheel niet! 't Spijt me voor Adolf dat 'ie zulke neven, en +meer nog, dat 'ie zulke vrienden heeft. Maar in geen geval zal bij mij +de regel gelden: <i>les amis de mes amis sont mes amis</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Hoe sterk is je vooroordeel, als 't eenmaal <i>tegen</i> iemand werkt! +Zeg, Clara, heb-je dien man in 't hart gelezen?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Ei, zijn hart! Aha, Matje, zou soms 't hart je zoo doen spreken? +Ja, ik wist wel, dat er iets gaande was tusschen jelui, ten minste, dat +<i>hij</i> zijn oogen tot je durft opslaan.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Wel, dat moog-je weten. Dat heb ik nooit getracht te verbergen, +noch voor vader noch voor u.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Maar <i>ik</i> heb nooit durven gelooven, dat je zijn verliefde +zuchten je zoudt aantrekken, anders dan om er meê te +lagchen. — Intusschen, 't zou niet kwaad zijn: wanneer hij niet<span class='pagenum'><a name="Page_190" id="Page_190">[Pg 190]</a></span> weet hoe +'ie zelf met een vrouw moet omgaan, zal 'ie je ten minste kunnen zeggen, +hoe de oude Grieken 't deden. En misschien — als zijn hooggeleerde geest +hem veroorlooft tot de rudimenta af te dalen — misschien leert 'ie je nog +wel een mondjevol Latijn. Je wordt nog een savante, Matje — een tweede +editie van Wolf en Deken.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Clara — zijn dat de woorden van een vriendin, van een zuster! Als +je zonder medelijden wilt zijn voor een man die je achting +verdient — spaar dan ten minste in mijn bijzijn je ongepaste +spotternijen.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> De éénige manier om je van een zoo absurde neiging te genezen!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Geloof dát niet! Spot zooveel je wilt — je zult er niemand dan +jezelf meê kwetsen. Maar denk niet, dat ik een roepstem van mijn hart +zou versmoren, dat ik mijn heiligste overtuiging zou verloochenen, uit +vrees van bloot te zullen staan aan uw meisjesaardigheden. Neen — al zou +de gansche wereld — — </p> + + + +<h3>TWEEDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Goedsmoeds</span>, <i>vorigen</i>.</p> + + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ta ta ta, kinderen, wat nu! Alweêr aan 't kijven en keffen! Wat +heb-jelui toch aan de hand? Je kunt geen half uur zamen zijn, zonder +elkaâr in 't haar te vatten.</p> + +<p>En Mathilde — wat kijkt ze opgewonden! Zeg, kind, wat is er toch gaande?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Och niets, oom: ze trekt partij voor dien langen<span class='pagenum'><a name="Page_191" id="Page_191">[Pg 191]</a></span> lummel, dien +schoolmeester, die hier altoos met de jongens voorbijsleept; u kent 'em +wel, dien heer — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Stil, Clara! — Vader, 't was niets — ik verzeker 't u. Een +meisjespraatje. U weet wel, vader: wij, dochters van Eva, hebben 't +altijd over de mannen, als de mannen er niet bij zijn, en — dan zijn we +'t ongelukkig zelden eens.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ei zoo, — ha ha ha — ja, dat wist ik. Even goed als ik weet, dat +'t er in de wereld heel wat beter zou uitzien, als alle vrouwen zoo gul +en rondweg spraken als jij, Matje.</p> + +<p>A propos, ehem — jelui spraakt dus over mannen — : mannen, niet in +kwaliteit van »heeren der schepping", maar als knechten van je fantasie. +Natuurlijk!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Precies zooals u zegt, oom — met 't kleine onderscheid alleen, dat +die lange schoolmeester, op Matje's fantasie — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> <i>(driftig)</i> Clara, Clara!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ei ja, die schoolmeester — doktor, wil-je zeggen — : die heer +Judocus. — Nu, Matje, waarom wil-je zijn naam niet hooren? Zou-je denken, +dat 'ie om <i>niet</i> hier dagelijks voorbij wandelt, naar 't raam kijkt, en +zoo beleefd salueert als zijn stijve rug 't toelaat!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Och — gekheid, vader!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Nu nu, er steekt geen kwaad in. De man is wat menschenschuw, en +wat pedant in zijn spreken; maar toch ken ik hem als een degelijk, +verstandig en hartelijk mensch. Dat zeî Adolf ook altijd; die sprak niet +dan goed van hem. — Nietwaar, Clara?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Ja, oom, ik weet niet wat Adolf van hem belieft<span class='pagenum'><a name="Page_192" id="Page_192">[Pg 192]</a></span> te vertellen. +Maar <i>ik</i> ken 'em als den stijfsten boonestaak en de vervelendste tronie +van heel de stad.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Poeh poeh — stijve boonestaak, vervelende tronie! 't Is goed dat +niemand je hoort. Denk er eens aan: we kunnen niet alle zulke nette +kereltjes zijn als jou Adolf; alle meisjes treffen 't zóó gelukkig niet +als jij, kind — en, de meeste kijken ook zoo naauw niet. — Ik voor mij zou +den hemel danken, als ik 't nog 'reis beleven mogt, hoe mijn dochter me +een kleinkind op de knie liet wiegen, waarvan zóó'n braaf man de vader +was!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Nu oom, dat kon nog wel 'reis gebeuren — ten minste, naar +Mathilde's spreken te oordeelen — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Clara, nog eens — je zegt meer dan je betaamt, en ik moet je +verzoeken — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ta ta ta, in 's hemelsnaam, laat de mannen de mannen, maar vrede +bovenal! Gelooft me, kinderen — geen huwelijk ter wereld is waard dat men +er om vecht, en, vriendschap gaat nog duizendmaal boven liefde!</p> + +<p>Dáár, handjes geven! Zóó — dat staat jelui beter, dan booze rimpels in de +gladde koontjes. Vrede bovenal! — Stil, daar is Janneke.</p> + + + +<h3>DERDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Janneke</span>, <i>vorigen</i>.</p> + + +<p><span class="smcap">Jann.</span> Meneer, daar is een heer die u spreken moet. Hij heeft me een +kaartje gegeven met zijn naam er op.<span class='pagenum'><a name="Page_193" id="Page_193">[Pg 193]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Een heer die <i>mij</i> spreken moet! Wel, dat 's ook geen +dagelijksch brood: ik heb geld noch schulden!</p> + +<p>Geef hier 't kaartje. <i>(leest:)</i> "Judocus van der Vlugt." — Groote goden, +dat 's onze schoolmeester! — Vlieg, Janneke, vlieg — jij die haast niet +loopen kunt — laat 'em boven komen, die brave doktor! Hij brengt me vast +een nieuwe komedie van Langendijk. <i>(Janneke af.)</i></p> + +<p>Komt kinderen, laat ons alleen. Straks kun-je weêr binnen komen; maar +eerst moet ik den man op zijn gemak zetten, want als 'ie dames ziet, +wordt 'ie zóó confuus, dat 'ie stoelen en tafels omverloopt.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(ter zijde)</i> Ik gaf een driegulden als ik blijven mogt! <i>Hij</i> +een komedie brengen — — ik denk dat 'ie er een komt vertoonen. O, een +tientje gaf ik, om zijn declaratie te hooren!</p> + +<p><i>(tot Math.)</i> Zeg, Matje, zou een profetische geest daar even uit ons +gesproken hebben!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Hemel, Clara, hoe kun-je zoo talmen: we moeten heel de wasch nog +rekken en mangelen. <i>(Math.</i> en <i>Clara</i> af.)</p> + + + +<h3>VIERDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Goedsmoeds.</span></p> + + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(roept aan de deur)</i> Kom binnen, doktor, kom binnen, +vriend. — er is volstrekt geen belet!</p> + +<p>Breng pijpen en tabak, Janneke!</p> + +<p><i>(ter zijde)</i>. Zoo zoo — eindelijk zal 'ie er dan meê voor den<span class='pagenum'><a name="Page_194" id="Page_194">[Pg 194]</a></span> dag +komen. 't Is nu juist een maand geleden, dat neef Adolf me over die zaak +gesproken heeft. Nu, 'k zal blij zijn, als 't er dóór is: ik ben zeker, +dat 'ie mijn kind gelukkig zal maken.</p> + + + +<h3>VIJFDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Judocus</span>, <span class="smcap">Goedsmoeds</span>.</p> + + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ha — en hoe gaat 't, doktor? Waarom heb-je me al niet 'reis eêr +bezocht? <i>(Judoc. scharrelt met zijn hoed en parapluie)</i>.</p> + +<p>Geef je hoed maar hier, en maak 't je gemakkelijk <i>(reikt hem een +stoel)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Meneer Goedsmoeds — 't is me aangenaam — ik had in lang niet de +eer — uw huis te betreden. Maar ik was zoo — zoo vol beslommeringen — een +werk dat ik schrijf — : "Erasmus' laatste levensuren" — en, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ja ja ja — ik neem 't je volstrekt niet kwalijk. Natuurlijk, je +hebt meer aan 't hoofd dan burenbezoeken. Werken schrijven! Wel — ik kan +me voorstellen, hoe dát iemand moet aftrekken van de nietigheden waarmeê +wij, gewone stervelingen, ons 't hoofd breken! — En dan zóó'n geleerd +werk als u daar noemt — ! Lieve Hemel — ik geloof, ik werd eêr Erasmus +zelf, dan dat ik een boek schreef over zijn laatste levensuren!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Toch niet, toch niet, meneer Goedsmoeds! Een weinig studie — een +doordringen in den geest van 't onderwerp; — en dan — 't is zoo schoon, de +geschiedenis van<span class='pagenum'><a name="Page_195" id="Page_195">[Pg 195]</a></span> 't menschdom na te gaan in haar verhevenste +lichtpunten, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> In haar verhevenste lichtpunten — dat moet zeker schoon zijn!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — Zichzelf als mensch te bewonderen in onze groote medemenschen!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zichzelf als mensch te bewonderen! — Zeker, 'k vind 't wel wat +ijdel — maar toch — zeker, als u 't zegt, zal 't wel waar zijn. — A propos, +doktor, je zoudt me laatst 'reis een paar aardige boeken geleend hebben +van Langendijk of van Effen. Vergeef me dat ik er om vraag — maar je +kondt 't vergeten zijn.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Justus van Effen — onze Hollandsche Addison — hij was altijd mijn +lieveling in dat genre — : zoo geestig, zoo natuurlijk en bevallig in +zijn teekeningen. — Geheel anders is 't met Langendijk, die — zonder +bepaaldelijk grof te zijn — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> O ja, is 't niet — Langendijk is nog al 'reis kwetsend voor +preutsche ooren?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — Zonder bepaaldelijk grof te zijn, heeft hij in zijn +kluchtspelen dát met veel schrijvers onzer vorige eeuw gemeen, ehem — dat +zijn smaak dikwijls mank schijnt te gaan bij 't juiste kiezen zijner +uitdrukkingen, ehem — en dat zijn kwinkslagen, hoe vol geest en luim, +ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ja ja — ik heb zijn »Krelis Louwen" wel gelezen, en ik moet +zeggen, 'k zou 't ding mijn dochters liever niet in handen geven.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(schrikt alsof hij zich iets herinnert)</i> Uw dochters — ja, uw +dochters — — — Meneer Goedsmoeds, ik kwam eigenlijk hier, ehem — ik kwam +hier, zeg ik, ehem — <span class='pagenum'><a name="Page_196" id="Page_196">[Pg 196]</a></span> — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Welnu, doktor?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Mijn drokke bezigheden maken mijn tijd uiterst beperkt. 't Werk +over Erasmus, dat ik onder handen heb, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Je zult toch mijn hulp niet behoeven bij je arbeid?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Dát niet, meneer Goedsmoeds — niet bij mijn arbeid.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ik zweer je, dat ik even weinig afweet van Erasmus' dood als van +zijn geboorte.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik kwam eigenlijk hier, meneer Goedsmoeds, om u te vragen, +ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Vraag, doktor, — wees niet bedremmeld! Waarmeê kan ik je helpen? +Geld, goeden raad? Ik heb van beide niet veel, maar toch altijd nog +genoeg om een beetje meê te deelen.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik meende, meneer Goedsmoeds — ik kwam — ik woû u vragen — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Duivel, spreek dan uit!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(moed vattend)</i> De staat van ongehuwd man, ehem — is reeds door +velen — door Cats — en vóór hem door Hippócrates — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Cats — ja, een autoriteit. Hippocràtes ken ik minder.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — door Hippo-o-o-crates ten sterkste afgeraden. Ik kwam dus, +meneer Goedsmoeds — 's grooten dichters »houwelicken staat" gelezen en +herlezen hebbend — ik kwam, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(aanmoedigend)</i> Welzoo — met die gedachte kwam-je hier? Dus niet +om geld of goeden raad — niet met Langendijk of van Effen!<span class='pagenum'><a name="Page_197" id="Page_197">[Pg 197]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik kwam, meneer, om een veel grooter schat — : een schat, +ehem — waarvan reeds Ovidius — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Doktor, wat moet ik denken!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Meneer Goedsmoeds — de toon waarop u dat zegt — geeft mij moed. Ik +kwam hier, meneer Goedsmoeds — ik kwam hier, ehem <i>(staat op)</i> — om uw +dochter — Mejuffrouw uw dochter, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(staat op en schudt hem hartelijk de hand)</i> Doktor, meneer v. +d. Vlugt, ik houd van regt door zee gaan. Adolf Smit heeft me over u +gesproken, en ik antwoord u wat ik hem geantwoord heb. Uw aanzoek +verheugt me en vereert me — dat wil ik u niet ontveinzen. Wel ja — <i>ik</i> +geef je mijn dochter, mijn lieve Mathilde, van ganscher harte — en <i>zij</i> +zal je niet weigeren. <i>Ik</i> ken je, en <i>zij</i> zal je leeren kennen voor +wat je zijt!</p> + +<p><i>(hij roept aan de deur.)</i> Meisjes, meisjes, komt 'reis beneden! 't +Beddegoed zal nu wel gerekt zijn.</p> + +<p>Janneke, luije gans — brengt toch pijpen en tabak, en een flesch wijn — er +staan er nog twee oude in den kelder!</p> + + + +<h3>ZESDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Mathilde</span>, <span class="smcap">Clara</span>, <i>vorigen</i>.</p> + +<p class="center"><i>Janneke brengt pijpen enz. Daarna af. Judocus staat achter zijn stoel, +en buigt.</i></p> + + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> En nu, komt hier, kinderen! Kom hier, Mathilde! Mijn wensch van +zoo even kan vervuld worden.</p> + +<p>Zeg, Mathilde, kind — dáár is doktor Judocus v. d. Vlugt.<span class='pagenum'><a name="Page_198" id="Page_198">[Pg 198]</a></span> Je kent +'em — zoowel persoonlijk, als van naam en karakter. Hoe denk-je over 'em? +Wat zou-je zeggen als 'ie je vroeg tot zijn vrouw? Neen — wees niet +verlegen tegenover je naaste betrekkingen! Zeg fermweg ja, of neen!</p> + +<p>Kom, doktor, help me een handje, doe je woord, vriend!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(steeds buigend)</i> Mejuffrouw — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> <i>(zeer bedremmeld)</i> Maar vader — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Math.)</i> Wat heb ik je gezeid! Maar wees verstandig — : bij +al wat je lief is, weiger 'em — maak jezelf en vader en mij niet +ongelukkig!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Mejuffrouw, reeds lang — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Zoo geheel onverwacht — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — reeds zeer lang — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Math.)</i> Weiger 'em, weiger 'em, vóór 't te laat is!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> La la, wat getalm! Wat is je antwoord, Mathilde?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Mejuffrouw, reeds zeer lang heeft mijn hart, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Komaan, doktor, geen speeches — rondweg, op zijn oud-Hollandsch! +Zóó doen ze 't bij Langendijk ook!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Math.)</i> Weiger 'em! Geef 'em den bezem achterna!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Wat mopper-jij er toch tusschen, Clara?</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Niets, vader, niets.</p> + +<p><i>(tot Judoc.)</i> Och meneer, neem me niet kwalijk — ik ben zoo verrast — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Verrast ook nog! — Zeg verschrikt!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(vat moed en roept luide)</i> Ja, Mejuffrouw, ik bemin u! — Mijn +woorden zijn zwak, maar mijn hart is sterk,<span class='pagenum'><a name="Page_199" id="Page_199">[Pg 199]</a></span> en mijn daden zullen goed +maken wat mijn ongeoefende tong te kort schiet!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zóó, goed gezegd! Er zijn er genoeg die 't omkeeren.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(tot Math.)</i> Ik wil u de eereplaats inruimen in mijn nederig +huis. Ik wil u verzorgen als de pupillen mijner kostschool!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Als vader 't goedvindt — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Math.)</i> Je neemt 't aan! — Wee, wee, mijn arme vriendin!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(tot Math.)</i> Ja, Mejuffrouw — ik zal u trouw zijn als de doffer +zijn duifken! Mejuffrouw, wees gij mijn »Roos van Saron, mijn Lelie der +dalen" — en laat <i>ik</i> u zijn, »als een appelboom onder de boomen des +wouds — als een tros van Cyprus in de wijngaarden van En-Gedi"!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Hemel, hij wordt hartstogtelijk — vuur en vlam!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(tot Math.)</i> Want, gelijk de oude Copten, Mejuffrouw, de oude +Copten en Assyriërs — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Wel, meneer, als vader 't goedvindt — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ja, ja — vader vindt 't goed. En vader zou 't niet goed vinden, +als Mathilde 't ook niet deed.</p> + +<p>Komaan, kinderen — 't is nu lang genoeg geschermd met vergezochte +woorden. Laat 't hart spreken. Kust elkaâr — zóó, zóó — 't is de +eerste — welnu, dat er nog duizend en duizend na dezen volgen!</p> + +<p><i>Judocus heeft Mathilde omhelsd, en Goedsmoeds drukt zegenend hun +hoofden tegen elkaâr; Clara zit op haar stoel, neemt een boek op, smijt +'t weg, en kijkt 't jonge paar spottend en wrevelig aan.</i></p> + +<p>En nu — we willen dezen avond vieren onder ons. Ik<span class='pagenum'><a name="Page_200" id="Page_200">[Pg 200]</a></span> ben in lang zóó +gelukkig niet geweest! Kom hier, Judocus, schoonzoon — een glas +wijn? — Dat zal je goeddoen: je ziet waarlijk bleek, alsof je alle geluk +verspeeld hadt. Wel, in mijn tijd was dat anders — toen waren de jongeluî +soms al te warm. — Maar, ik zie wel, de schrik zit jeluî nog in 't lijf.</p> + +<p><i>(tot Clara.)</i> Kom, Clara, meid — wat pruil-je daar alleen! Toch niet +jaloersch?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> De hemel bewaar me — ik zoek mijn naaiwerk.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> In je boek? — Komaan, ook jou vrijer staat voor de deur. Je Adolf +kan niet lang meer van de reis uitblijven.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(ter zijde)</i> <i>Mijn</i> vrijer — ja, maar als de mijne zóó was!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Neemt plaats, kinderen! Judocus, Mathilde — laat 't soezen tot +volle maan! Hier, de glazen geledigd — ik wil heden avond vreugde zien!</p> + +<p><i>Judocus heeft al dien tijd stokstijf naast Mathilde gestaan; op +Goedsmoeds' uitnoodiging stopt hij een pijp.</i></p> + +<p>Kinderen, op ons aller lang en gelukkig zamenzijn! <i>(tot Judoc.)</i> Zeg, +doktor — ad fundum, hoop ik?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(drinkt)</i> Van harte — op ons zamenzijn!</p> + +<p><i>(tot Clara)</i>. En ook met u, Mejuffvrouw, zal 't me een groote eer zijn, +ehem — de kennismaking, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(kortaf)</i> Wel verpligt, meneer — maar 'k houd niet van +komplimenten.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(verschrikt)</i> Verschoon me — 't was mijn bedoeling niet — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Wel foei, Clara — je zijt niet heel beleefd.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Beleefd of niet beleefd. Laat meneer zich met zijn eigen bruid +bemoeijen.<span class='pagenum'><a name="Page_201" id="Page_201">[Pg 201]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Maar kind — hoe heb ik 't met je? Moet jij me nu de vreugd +vergallen!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(tot Math.)</i> Ik begrijp niet in hoever — — </p> + +<p><i>(tot Goedsm.)</i> Meneer Goedsmoeds, indien 't niet tot algemeen genoegen +is — indien mijn persoon soms aanstoot mogt geven — — <i>(hij staat op.)</i></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Sakkerloot, doktor, wat denk-je wel! Stoor je niet aan hare +nukken — ik weet niet wat de meid scheelt.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> En u heeft immers alleen met mij te doen, meneer Judocus.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(tot Math.)</i> Zeker, Mejuffrouw — doch hoe gelukkig me uw +gezelschap maakt — ik zou niet gaarne aanleiding geven, ehem — dat de +vrede in uws vaders huis, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(drukt hem op zijn stoel)</i> Wat praat-je van vrede! Ze weet niet +wat ze zegt, de meid — ze meent 't niet.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Neen, mijn beste Clara meent 't zoo niet. Ze is van harte blij om +ons geluk. <i>(naar Clara toegaand)</i> Nietwaar, zus?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(knorrig)</i> Je beste Clara meent 't <i>wel</i>, en is <i>niet</i> blij! +<i>(gaat naar de deur)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zoo zoo — als ze 't dan wel meent, en niet blij is, laat ze dan +zoo goed zijn, dat wat minder te toonen aan menschen, die geen schuld +hebben aan haar kwaad humeur.</p> + +<p><i>(gaat naar Clara toe.)</i> Wees toch verstandig, kind — st, daar is iemand. +Houd toch je fatsoen — wat moeten de luî van je denken!<span class='pagenum'><a name="Page_202" id="Page_202">[Pg 202]</a></span></p> + + + +<h3>ZEVENDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Janneke</span>, vorigen.</p> + + +<p><span class="smcap">Jann.</span> Meneer — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Nu, Janneke, wat was er?</p> + +<p><span class="smcap">Jann.</span> Meneer, daar is een andere heer om u te spreken. Hij zeît dat 'ie +meneer Magneet hiet.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Magneet?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Jann.)</i> Och mensch, kun-je weêr geen naam onthouden!</p> + +<p><span class="smcap">Jann.</span> Nou ja — Magneet of Magus? — weet ik 't!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Magneet of Magus? — mij onbekend. — Maar dat treft nu al heel +onaangenaam; 't is een ramp, dat we zoo klein gehuisd zijn: wáár moet ik +nu dien man te woord staan!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Met uw verlof, meneer Goedsmoeds — ik ga — misschien — — <i>(staat +op)</i></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Toch niet, doktor, blijf — ben-je dwaas geworden! Zal ik mijn +eigen huisgenooten voor een vreemde verjagen!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Maar toch — misschien — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Neen, blijf zitten, meneer Judocus. Vader zal 't wel kort maken +met dien heer.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Zeker, blijf zitten.</p> + +<p>Maar zeg, Mathilde — misschien heeft meneer Judocus haast: zijn werk over +Erasmus, de zorg voor zijn pupillen, of andere geleerde bezigheden!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Och Janneke, laat die meneer Magneet of Ma<span class='pagenum'><a name="Page_203" id="Page_203">[Pg 203]</a></span>gus maar boven komen. +'t Doet er ook niet toe — we zijn burgermenschen — en hij moet 't nemen +zooals 't is.</p> + +<p><i>(Janneke af.)</i></p> + + + +<h3>ACHTSTE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Alex. Magnus</span>, <i>vorigen</i>.</p> + + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(komt met veel geraas binnen)</i> Meneer, mijn naam is Alexander +Magnus. — Uw dienaar, dames. Alexander Magnus is mijn naam. <i>(tot +Judoc.)</i> Bonsoir, meneer, uw dienaar, zeer uw dienaar! <i>(smijt hoed en +stok in een hoek, neemt een stoel en gaat zitten)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Alexander Magnus? — Ik heb niet de eer U te kennen — 't zou me +aangenaam zijn — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Alexander Magnus is mijn naam, en, meneer, ik ben er trotsch op 't +te kunnen zeggen. Ik ben kortelings benoemd tot Leeraar in de +Staathuishoudkunde, de statistische- en handelswetenschappen aan de +hoogere burgerschool te Bellingwolde. Eerst sints weinig weken heb ik +mijn residium aldaar gevestigd, en ik ben expresselijk hierheen gekomen +om met U, meneer Goedsmoeds, en uw achtenswaardige familie, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ah zoo! — Zeer veel eer, zeer veel eer, meneer Magnus! Leeraar in +de Staathuishoudkunde te Bellingwolde? — Mag ik u een glas wijn +aanbieden? Ik was waarlijk niet voorbereid op de eer van uw bezoek.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ik weet 't, meneer. Ik kom als ik kom, en ik ga als ik ga. Nog +slechts zeer weinig connectiën heb ik in deze nabuurschap aangeknoopt: +omdat de meeste familiën<span class='pagenum'><a name="Page_204" id="Page_204">[Pg 204]</a></span> mij niet aanstaan, en ik mij wel wacht, mijn +vriendschap te prostitueren aan individuen, die niet eenigzins met mij +op gelijke hoogte staan.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Dan, meneer, zult ge u ook hier in uw verwachtingen misschien +bedrogen vinden. Maar des te grooter onderscheiding voor ons.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Integendeel — ik moet mij verontschuldigen wegens de vrijheid die +ik neem.</p> + +<p>Maar zeg me — heb ik 't genoegen in deze dames uw dochter en uw nicht te +ontmoeten? — En deze meneer? Stel me aan hem voor. Zeker een dorpsdominee +uit de environs?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ik vraag verschooning. Deze heer zal u waarschijnlijk bekend +zijn, daar ook hij zich in 't vak van onderwijs beweegt. Judocus van der +Vlugt — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(reikt Judoc. de hand)</i> Meneer van der Vlugt — zeer veel genoegen +uw kennis te maken. Welzoo, ook in 't onderwijs? Waarschijnlijk +hulpkweekeling, of catechiseermeester?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Noch 't een noch 't ander — ik ben, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Doktor in de Letteren, en direkteur van de kostschool alhier.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Doktor in de Letteren? Ah, vergeef me, doktor van der Vlugt — ik +heb u niet gekend aan een der Hoogescholen, die ik successievelijk +bezocht — en uw uiterlijk, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — Doktor in de Letteren, summa cum laude — 't zij met gepaste +zelfwaardering bekend.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ah, ik ben verrukt in u een collega te treffen.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik had slechts weinig vrienden aan de Leidsche<span class='pagenum'><a name="Page_205" id="Page_205">[Pg 205]</a></span> Hoogeschool; en +door mijn bekrompen omstandigheden, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Natuurlijk — zoo zijn er veel jongeluî.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — moest ik 't mij ten hoofddoel stellen — dikwijls met opoffering +van alle genoegens, en eer minder achtend dan voordeel, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Juist, juist — ik kan me die positie voorstellen.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — zoo spoedig mogelijk de vruchten mijner studiën te plukken, +door 't aanvaarden van een min of meer winstgevende betrekking, die me +in staat stelde, in mijn eerste behoeften te voorzien.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Zeer te bejammeren! Zóó gaan dikwijls, door gebrek aan middelen, +groote talenten voor de maatschappij verloren.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Maar mij dunkt, de heeren moeten elkaâr in hun wederzijdsche +betrekkingen wel kennen.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Pardon — dat is 't wat ik — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Onbegrijpelijk, niet waar! Maar ik kwam expresselijk te dezer +stede, om kennis te maken. — Intusschen, ik ben er zeker van, meneer van +der Vlugt moet mijn naam kennen uit 't werk dat ik geschreven heb.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> U heeft een boek geschreven, meneer?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Hé, zeg me, als 't niet al te geleerd klinkt — hoe is de titel en +waarover handelt 't?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Een boek, dames! Zeg, een werk — een werk, zeg! Drie deelen in +octavo. Ik zal u een exemplaar toezenden, zoodra de zevende herziene +druk van de pers zal zijn gekomen.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(steeds peinzend)</i> Zonderling — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Groote geregtigheid — waar moet ik, arme van<span class='pagenum'><a name="Page_206" id="Page_206">[Pg 206]</a></span> geest, blijven, als +mijn nederig huis de verzamelplaats wordt van schrijvers en geleerden!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(tot Goedsmoeds)</i> O, weest gerust, meneer Goedsmoeds! Ik ben niet +als zooveel anderen, die zich op zoo iets laten voorstaan.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Hoogst zonderling komt 't mij voor — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Nu, meneer, we weten den titel nog niet. Waarover handelt uw +boek?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Mijn werk handelt, schoone dame, 't handelt over: 1º. »'t +Wenschelijke eener verhooging van de tarieven van in- uit- en doorvoer +op handelsartikelen, die door elkeen verbruikt worden." — 2º. »Een +naauwkeurige statistische opgave van 't aantal echte kinderen die zouden +kunnen geboren worden, als alle menschen trouwden." — 3º. »Een +verhandeling over 't meer voordeelige der zîjwormenteelt, als deze op +kool- in plaats van op moerbezieblaren kon geschieden." — Al 't welk +besloten wordt door, 4º. »Een uitgewerkte en met grondige argumenten +doorspekte lofrede op dwangarbeid en batig slot."</p> + +<p><i>Terwijl Alex. spreekt, houdt Goedsm. zich 't hoofd vast; Clara slaat de +handen ineen; Math. zucht; en Judoc. zit als verwilderd en overbluft hem +aan te staren.</i></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Geleerd, zeer geleerd! Ik mag u natuurlijk niet +tegenspreken — maar toch zou ik gelooven — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Tegenspreken, meneer — waarom niet! Ik weet, mijn stellingen zijn +den grooten hoop niet duidelijk. Ook wil ik mezelf niet vernederen, door +mijn overtuiging aan elken oningewijde op te dringen. Maar zijn <i>wij</i> +niet vrienden, meneer Goedsmoeds — en zal 't me niet altijd een genoegen +zijn, met u te redetwisten, en ook uw naam te schrijven<span class='pagenum'><a name="Page_207" id="Page_207">[Pg 207]</a></span> op de groote +lijst van hen, die ik voor mijn betoog 't hoofd heb doen buigen! <i>(ziet +triomfantelijk rond.)</i></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zeker, meneer, zeker — maar ik meende, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Math.)</i> Niet onaardig — we hebben lief gezelschap te gast!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ik meende — ziet u — ik woû maar zeggen — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ja ja — daar valt weinig tegen in te brengen.</p> + +<p><i>(tot Judoc.)</i> Ook met u, doktor, vrees ik niet mij in 't strijdperk te +wagen.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> (hem verwonderd aanziend) Ehem, hum — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(tot Clara)</i> En u, Mejuffrouw, wat zegt u er van?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Wel, meneer, 't loopt mij wat te hoog. Om u de waarheid te +zeggen — ik dacht, dat u een nieuwen roman of een bundel gedichten had +uitgegeven.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Een nieuwen roman?</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Wezenlijk, meneer, ik wil niets afdingen op de waarde van uw +boek — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Afdingen?</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> — — maar u begrijpt — zoo iets valt minder binnen ons bereik, dan +romantische lektuur.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Romantische lektuur! Is 't mogelijk, Mejuffrouw! Was niet 't +romanciëren en rijmelen door alle eeuwen heen een werk voor +kladschrijvers, pruldichters, weggeloopen ondermeesters, ziekelijke +kostschooljuffrouwen — kortom, van half krankzinnige schwärmers, +onbruikbare, hun evenmensch opetende bastaard wezens, kankers aan den +gezonden boom eener practische maatschappij! — Mejuffrouw — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Wel, meneer, 't is toch geen schande, een roman<span class='pagenum'><a name="Page_208" id="Page_208">[Pg 208]</a></span> of een gedicht +geschreven te hebben. Daar hebt ge van Lennep, de Genestet — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(driftig)</i> Wat van Lennep! Wat de Genestet! — Ik zeg u, +Mejuffrouw, 't <i>is</i> schande!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(angstig)</i> Meneer Magnus, u begrijpt ons verkeerd.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Neen, meneer — gij alle schijnt niet 't flaauwst idee te hebben van +de hooge waarde der wetenschap, boven de zich in 't hof der ijdelheid +wentelende romantiek en bellétrie!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Hemelsche geregtigheid — hoe red ik me hieruit! <i>(tot Judoc.)</i> +Doktor, kom, spreek 'reis meê, en breng meneer Magnus aan 't verstand, +dat 't onze bedoeling niet was, hem eenigzins te krenken.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Zeker, laat de doktor oordeelen! <i>(tot Judoc.)</i> Heer Judocus v. d. +Vlugt, tot u rigt ik 't woord. U <i>moet</i> mijn werk gelezen en herlezen +hebben; 't <i>moet</i> u als de nieuwste autoriteit gegolden hebben, wilt ge +eenigzins op de hoogte van zaken gebleven zijn.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(kucht en zet zich in postuur)</i> Ik heb, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ge moet, meneer, ik zeg u, ge <i>moet</i>! Gij, doktor in de Letteren!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik moet bekennen, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Gij, opvoeder van een aankomend geslacht, ge <i>kunt</i> uw pupillen +niet verstoken hebben van een werk, dat opgang gemaakt heeft tot aan de +hoogere burgerscholen van Rottum en Borkum.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Rottum en Borkum! — Ik moet bekennen, ehem — als meneer me een +oogenblik aan 't woord wil laten — — <i>(hij spreekt voortdurend harder en +windt zich op tot rood-wordens toe)</i>.<span class='pagenum'><a name="Page_209" id="Page_209">[Pg 209]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Welnu?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Tot mijn spijt en leedwezen moet ik bekennen, ehem — dat ik nooit +een werk van dien aard op eenigen catalogus heb gevonden — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(zich driftig makend)</i> Dat pleit niet voor uw boekenkennis? +meneer!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — en ook U, meneer, onder den naam dien ge voert, als schrijver +nooit heb hooren noemen, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Doktor Judocus!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — noch als leeraar aan een fictieve hoogere burgerschool te +Bellingwolde. — </p> + +<table class="speech"><tr><td><span class="smcap">Alex.</span> </td><td> } </td><td>Doktor v. d. Vlugt!</td></tr> +<tr><td><span class="smcap" style="float: left;">Goedsm.</span> </td><td> } </td><td>Is 't mogelijk? Doktor, bezin-je wel!</td></tr></table> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — Ik heb zelfs gegronde reden te twijfelen — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Twijfelen?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — aan 't bestaan van 't werk, dat ge 't uwe noemt. — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Meneer!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — De onderwerpen, die ge opgeeft daarin te behandelen, komen mij, +zelfs in uw mond, veel te ongeremd voor — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Judocus, weet toch wat je zegt! <i>(Alex. staat op)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(staat op)</i> — — dan dat ik zou kunnen gelooven dat u in ernst +spreekt; — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Meneer v. d. Vlugt — die woorden!</p> + +<table class="speech"><tr><td><span class="smcap">Goedsm.</span> </td><td> } </td><td><i>(staat op)</i> Houd u in, doktor!</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Math.</span> </td><td> } </td><td>In 's hemelsnaam, meneer Judocus!</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Clara.</span> </td><td> } </td><td><i>(ter zijde)</i> Bravo!</td></tr></table> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — en ik moet U gelijk stellen met hen, die van de argeloosheid der +onwetenden misbruik maken — <span class='pagenum'><a name="Page_210" id="Page_210">[Pg 210]</a></span> — </p> + +<table class="speech"><tr><td><span class="smcap">Goedsm.</span> </td><td> } </td><td>Doktor, ben-je razend!</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Clara.</span> </td><td> } </td><td><i>(ter zijde)</i> Bravissimo!</td></tr></table> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(met hooge verontwaardiging)</i> — — om hen te bedriegen!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(springt woedend vooruit)</i> Meneer — was 't niet om de dames — ik +zou je die woorden doen terugslikken — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(smeekend)</i> Meneer Magnus!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(schreeuwt)</i> — — ik zou je doen voelen, hoe menschen als ik gewoon +zijn, de onbeschoftheid van hun minderen te straffen! Dát zou ik!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(plegtig en bedaard)</i> Is niet uw naam Alexander Magnus?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Mijn naam is Alexander Magnus Junior, gelijk die mijns vaders +Alexander Magnus Senior was. Ik ben leeraar in de Staathuishoudkunde, de +statistische- en handelswetenschappen aan de hoogere burgerschool te +Bellingwolde. Dat heb ik u zoo even gezegd — hoe dikwijls zal ik 't nog +moeten herhalen!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> De persoon van Alexander Magnus is mij bekend — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Als schrijver van 't bovengenoemd geleerd werk.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — in de geschiedenis — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Van de nieuwere letterkunde.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — van 't oude Macedonië — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Macedonië?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — als vorst en wereldveroveraar!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Wereldveroveraar?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — U echter ken ik niet, noch uw geleerd werk, en — ik wensch met +geen van beide in nader kennis te geraken. <i>(buigt, gaat zitten, drinkt +en rookt zijn pijp.)</i><span class='pagenum'><a name="Page_211" id="Page_211">[Pg 211]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(woedend)</i> <i>(Goedsm. tracht hem te sussen.)</i> Meneer v. d. Vlugt, +doktor Judocus v. d. Vlugt — U is óf een ongehoorde ezel, óf niet regt +bij zinnen. Ik wil u niet beschamen voor de dames hier, en voor onzen +waardigen gastheer. Maar ik raad u, neem je beleediging terug, als ge +niet wilt, dat ik je prijs geef, u en je doktorsgraad summa cum laude, +aan de woede en verachting van een beschaafd publiek, dat mij kent en +hoogschat. Bedenk, meneer — — </p> + + + +<h3>NEGENDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><i>Vorigen.</i> <span class="smcap">Janneke</span> <i>roept van uit de keuken:</i></p> + + +<p><span class="smcap">Jann.</span> Juffrouw, de eijeren zijn derin. Wil uwe nou is op 't alozie +kijken, anders worre ze weêr te hard, net als laast, en dan krijgt +Janneke ze naar 't hoofd.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Ik kom, Janneke, ik kom — ik ben dadelijk achter!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> En ik volg je op den voet.</p> + +<p><i>(ter zijde.)</i> Ons gezelschap is al te verleidelijk! <i>(Math. en Clara +af.)</i></p> + +<p><i>De drie heeren blijven zitten en zien elkaâr een poos zwijgend aan. +Alex. blaast en tracht tot bedaren te komen; Judoc. steekt een pijp op;</i> +<span class="smcap">Goedsm.</span> <i>ziet beide angstig in 't gezigt.</i></p> + + + +<h3>TIENDE TOONEEL.</h3> + +<p class="center"><span class="smcap">Goedsm.</span>, <span class="smcap">Judoc.</span>, <span class="smcap">Alex</span>.</p> + + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(vult de glazen)</i> Komaan, heeren, ledigt de gla<span class='pagenum'><a name="Page_212" id="Page_212">[Pg 212]</a></span>zen en drinkt +vriendschap! Laat niet een redeloos stuk papier oorzaak wezen, dat de +goede verstandhouding tusschen ons verstoord wordt.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Toch niet, meneer Goedsmoeds, toch niet. Ge neemt dat verkeerd +op — : wij geleerden twisten dikwijls en raken in vuur en vlam — maar 't +blijft een wetenschappelijk dispuut. Op 't gebied der kennis slaan we +elkaâr de beenen stuk — daarbuiten zijn we vrienden, als +vroeger. — Nietwaar, doktor?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ehem — wat meneer daar zegt, strookt niet geheel met mijn +gevoelens.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Komaan, doktor — de heer Magnus is 't eerst bereid zijn hand je +te reiken. Zul-je nu weigeren?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Dát juist niet — mijn aard is niet wraakzuchtig — edoch — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Kom kom, meneer v. d. Vlugt — sans rancune! Laat ons dit glas +drinken op onze verdere vriendschap!</p> + +<p>Meneer Goedsmoeds, met U in 't bijzonder zal ik 't genoegen van een +nadere kennismaking op hoogen prijs stellen.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Niet meer dan ik, meneer, niet meer dan ik.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Zeer verpligt, zeer verpligt. — En nu, heer Goedsmoeds, nu de vrede +hersteld en beklonken is, laat mij terugkomen op 't eigenlijk doel van +mijn bezoek alhier. De vervoering waarin ik geraak, telkens wanneer ik +van mijn werk gewaag, of op 't terrein van een wetenschappelijk gesprek +wordt gebragt, doet me steeds al 't overige vergeten.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Spreek, meneer Magnus — niets zal me aangenamer zijn.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> 't Onderwerp dat ik heb aan te roeren is echter van dien aard, +dat — enfin, zonder onbeleefd te zijn — — <i>(Judoc. aanziend.)</i><span class='pagenum'><a name="Page_213" id="Page_213">[Pg 213]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zóó waarachtig? — maar voor meneer v. d. Vlugt heb <i>ik</i> volstrekt +geen geheimen. Ik hoop dus — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Dat wil zeggen — pardon, ik ken uw relatie tot meneer niet, maar de +zaak die ik behandelen wil, is van een zóó kiesch karakter — — <i>(Judoc. +staat op)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(tot Judoc.)</i> Blijf zitten, doktor, blijf zitten!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik zou niet gaarne onbescheiden zijn — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Volstrekt niet — blijf zitten!</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Wel meneer, om u de waarheid te zeggen — ik kan me geen +onderwerp van een zóó kiesch karakter voorstellen, dan dat mijn +aanstaande schoonzoon 't niet meê zou mogen aanhooren.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Uw aanstaande schoonzoon?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Als zoodanig moet ik u meneer v. d. Vlugt bekendmaken.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ei ei? — Dát verandert de zaak.</p> + +<p><i>(tot Judoc.)</i> A propos, ik wensch je geluk, collega!</p> + +<p><i>(tot Goedsm.)</i> Dát verandert de zaak geheel, meneer Goedsmoeds; en dit +heugelijk feit bespaart mij een inleiding: ik kan mijn welsprekendheid +laten rusten.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Hoezoo, meneer, hoezoo?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik doorgrond niet, ehem — hoe mijn verloving met meneer +Goedsmoeds' dochter, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Juist, juist!</p> + +<p><i>(Tot Goedsm.)</i> Wat zou u er van zeggen, meneer Goedsmoeds, als <i>ik</i> me +tot mededinger opwierp naar eenzelfde eer?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Tot mededinger?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(verontwaardigd)</i> Tot mededinger, meneer!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ik begrijp niet — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ook mij komt 't onverklaarbaar voor — <span class='pagenum'><a name="Page_214" id="Page_214">[Pg 214]</a></span> — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> — — hoe ik uw voorstel, ehem — moet opvatten.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — hoe ge 't met uw begrippen van Europesche zedelijkheid kunt +rijmen, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zeker — ik had toch de eer, u te doen weten, dat meneer v. d. +Vlugt reeds — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Met uw verlof — hier heeft een misverstand plaats, een schromelijk +misverstand. Stelt u gerust, meneeren — ik ben geen Turk, geen +antropophaag, geen onbesneden heiden! — Doch, <i>pauca verba</i>, <i>pauca +verba</i>!</p> + +<p>Om ter zake te komen, meneer Goedsmoeds — leen mij, bid ik u, een +oogenblik gehoor; en laat een krachtig en welgemeend aanzoek bij u niet +minder gelden, dan de met kernachtige phrasen doorbloemde toespraak, +waarmeê ik u had verrast — indien niet de tegenwoordigheid van een derden +<i>(ziet op Judoc.)</i> mijn plan eenigzins had gederangeerd. — Hier volgt +mijn aanzoek (staat op).</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(staat op)</i> En dat is, meneer?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Dat <i>ik</i>, Alexander Magnus Junior, wettige zoon van Alexander +Magnus Senior, leeraar in de Staathuishoudkunde, de statistische- en +handelswetenschappen aan de hoogere burgerschool te Bellingwolde — bij +deze de eer heb te verzoeken om de hand uwer nicht, Mejuffrouw Clara, +ten einde, na 't jawoord voor magistraat en priester ontvangen te +hebben, haar als mijn echte vrouw te huwen, en ten mijnent te +onderhouden. — Ik heb gezegd.</p> + +<p class="right"><i>(buigt en gaat zitten)</i></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(verwonderd en bedremmeld)</i> Meneer Magnus — ik moet u zeggen, +ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Spreek vrij uit, meneer Goedsmoeds!<span class='pagenum'><a name="Page_215" id="Page_215">[Pg 215]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> — — ik moet u zeggen, dat uw voorstel, ehem — mij verbaast — en +dat, ehem — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Welnu, dat?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> — — en dat, ehem — ik kan — ik moet — ik ben genoodzaakt — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Komaan, meneer Goedsmoeds, wees niet verlegen! Ik begrijp, mijn +aanzoek moet u vereeren.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zeker, meneer — maar ik ben genoodzaakt — 't spijt me — ik zie me +als voogd verpligt — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Nu, wat?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(ter zijde)</i> Duivel, ben ik een kind geworden!</p> + +<p class="right"><i>(drinkt zijn glas leêg).</i></p> + +<p>'t Spijt me, meneer Magnus, dat ik uw voorstel niet kan aannemen, en u +de hand van mijn nicht moet weigeren.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Weigeren?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> 't Spijt me, maar — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Weigeren — en waarom?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Om de eenvoudige reden, dat Clara reeds met een ander verloofd +is.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Met een ander verloofd?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Met een ander verloofd.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(in één adem)</i> En wie is die ander, als ik vragen mag? Wie is +hij, wat is hij, waar is hij? — Bemint hij haar, bemint zij hem, beminnen +zij elkaâr? — Of is hun vereeniging slechts een van die koude, +conventionele koppelingen, die in onze verbasterde maatschappij zoo +dikwijls den heiligen, gloeijend gesmeeden huwelijksband +surrogeren? — Spreek, meneer, — ik brand — antwoord me!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(bedaard)</i> Meneer Magnus, u vraagt me meer, dan ik u kan of wil +antwoorden. Daar echter de verloving<span class='pagenum'><a name="Page_216" id="Page_216">[Pg 216]</a></span> van mijn nicht niet geheim behoeft +te blijven, wil ik u gaarne zeggen wie haar aanstaande is. Hij is een +jongmensch, die haar van harte liefheeft. Hij is nu op een verre reis. +Zijn naam is Adolf Smit.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Adolf Smit?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Adolf Smit.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Adolf Smit van Hoogdorp?</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Adolf Smit van Hoogdorp. — Voor 't overige verzeker ik u — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(staat op, woedend)</i> Voor 't overige verzeker <i>ik</i> u, meneer, dat +uw gedrag jegens mij onbehoorlijk is.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(staat op)</i> Meneer Magnus!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ge weigert botweg de eer, mij in uw familie te zien opgenomen, +<i>mij</i>, Alexander Magnus — en, om op uw lompheid de kroon te zetten, doet +ge mij die weigering in 't bijzijn van dien soesenden schoolmeester, +dien gemoedelijken kalfskop, die daar in domme deftigheid zijn pijpen +rookt!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Meneer Alexander Magnus — ik was nooit in mijn eigen huis +beleedigd!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(staat op)</i> Mijnheer de statisticus — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Laat me uitspreken! — Dat is alles nog niets. Maar dat ge boven mij +een ellendeling voortrekt, een bedrieger, een losbol, als Adolf Smit +is — dát, meneer, dát is verschrikkelijk — dát schreit om wraak!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Hemelsche goedheid — een losbol — wat zegt ge daar!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(steeds heviger)</i> Meneer de leeraar, durft ge die beschuldiging +herhalen?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Meneer de slaapkop, dat durf ik.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Stilte meneeren! Als ge voortgaat, op deze wijs<span class='pagenum'><a name="Page_217" id="Page_217">[Pg 217]</a></span> den vrede in +mijn huis te verstoren, moet ik u verzoeken 't oogenblikkelijk te +verlaten!</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Zeg, meneer, hoe verdedigt ge uw laster tegen Adolf Smit?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ik heb niets te verdedigen. Gij weigert me uw nicht — en daarmeê, +basta! — Maar vóór ik ga, wil ik nog een woordje spreken met dien +botterik, <i>(tot Judoc.)</i> die zich voor onderwijzer uitgeeft, voor +wetenschappelijk man, en die niet eens mijn werk kent. Die bovendien — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Laat uw werk rusten!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> — — die bovendien, om zijn verregaande stomheid te verbergen, mij +in 't publiek tot leugenaar wil maken.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Laat uw werk rusten, en herroep uw laster tegen Adolf Smit!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(hevig)</i> Ik <i>wil</i> van mijn werk spreken, en ik wil, dat jij je +laster intrekt tegen mij. Hoor-je, meneer de roededrager!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(besloten)</i> Nu dan — wat aangaat uw werk, meneer van +Bellingwolde — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Mijn heerlijk werk, ja!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — dat nooit geschreven is — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Door een kuiken als jij!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — en waarvan de onderwerpen — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Zoo rijk en verheven!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — zoo plat en onzinnig, niet anders konden opkomen — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Dan in mijn hoofd!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — dan in 't brein van een maniacus — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Van een genie!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — van een monomaan — <span class='pagenum'><a name="Page_218" id="Page_218">[Pg 218]</a></span> — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Van een wereldkenner!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — of een gewonen gek, <i>naturaliter idiota</i> — — Wat aangaat, zeg +ik, dit uw werk, meneer de staathuishoudkundige — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(hem nabaauwend)</i> Dit mijn werk, meneer de jeugdbederver — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — dit uw werk — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(hem nabaauwend)</i> — — dit mijn werk — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — ik moet lagchen, inderdaad — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Lagchen, lagchen! Dat lagchen zal ik je verleeren! <i>(vat zijn +hoed, en slaat er Judoc. meê op 't hoofd)</i>.</p> + +<p>Neem dit, en dat, en dit, en nog eens dat — tot mijn arm stijf, en jou +kop week is!</p> + +<p><i>(Intusschen heeft ook Judoc. zijn hoed gegrepen, en slaat Alex. terug; +Goedsm. tracht hen te scheiden, en roept niets dan: »in 's hemelsnaam, +meneeren!" »houdt op, meneeren!" »bedenkt wat ge doet!" »brengt geen +schande over mijn huis!" enz. enz.)</i></p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(slaat)</i> Gelijk Arminius — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> (») Boekworm!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> (») — — de Romeinen versloeg — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> (») Kinderkanibaal!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> (») — — en Karel Martel — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> (») Hutspotverknoeijer!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> (») — — de woeste Sarracenen — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> (») Mottige foliant!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> (») — — zoo wil ik ook — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> (») Vogelverschrikker!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> (») — — waar 't op zelfverdediging aankomt — —<span class='pagenum'><a name="Page_219" id="Page_219">[Pg 219]</a></span></p> + + + +<h3>ELFDE TOONEEL.</h3> + + +<p class="center"><span class="smcap">Math.</span>, <span class="smcap">Clara</span> <i>en vorigen</i>.</p> + +<p class="center"><i>Math. en Clara komen haastig binnen, zij vatten Judoc. bij de armen, +terwijl Goedsm. Alex. vasthoudt.</i></p> + +<table class="speech"> +<tr><td><span class="smcap">Clara.</span> </td><td> } </td><td>Mijn hemel, oom — wat gebeurt er, wat is er +te doen?</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Math.</span> </td><td> } </td><td>Meneer Judocus — ik bid u, houd-je bedaard — doe +'t ten minste om mijnentwil!</td></tr> +</table> + +<table class="speech"> +<tr><td><span class="smcap">Alex.</span> </td><td> } </td><td><i>(wil zich losrukken)</i> Wat er gebeurt, Mejuffrouw — !</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Judoc.</span> </td><td> } </td><td><i>(houdt zijn hoed gereed)</i> Ik ben bedaard — maar +die ellendeling — !</td></tr> +</table> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Stilte heeren!</p> + +<p><i>(tot Math. en Clara)</i>. 't Is niets, kinderen, 't is niets.</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Meneer Magnus, voor de laatste maal verzoek ik u, mijn +huis te verlaten, en ergens anders je geleerdheid te gaan verkoopen. Na +'t voorgevallene wil ik u geen oogenblik langer zien.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ja, ik ga — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Neen, hij zal niet gaan — de lasteraar!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Lasteraar?</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Lieve hemel — wat wil die man toch!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> (houdt Judoc. terug) Doktor — op je plaats — ik zal hier +beslissen.</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Meneer Magnus, nogeens, verlaat mijn huis of de +policie — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> De policie! ik lach met de policie! — Ja, ik ga,<span class='pagenum'><a name="Page_220" id="Page_220">[Pg 220]</a></span> meneer +Goedsmoeds — maar je zult nader van me hooren — dat beloof ik je. <i>(hij +blijft aan de deur staan)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Maar oom, wat is toch de reden — ?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> De reden, Mejuffrouw — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(tot Clara)</i> Niets, kind — ga naar achter.</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Verwijder u, meneer!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(komt driftig terug)</i> De reden, Mejuffrouw, is — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Stil meneer! Ik verbied u tot mijn nicht te spreken!</p> + +<p><i>(houdt Judoc. terug)</i>. Bedaar, doktor — laat mij begaan!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> En ik <i>wil</i> tot uw nicht spreken. Ik tart u allen, als zij me maar +regt doet wedervaren.</p> + +<p><i>(tot Clara)</i> De reden, Mejuffrouw, is, dat ik u bemin, dat ik om uw +hand vroeg, en dat meneer uw oom — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Geregte hemel — is 't waar, oom?</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Foei, meneer — 't is schandelijk!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(kruist de armen en zet zich in postuur)</i> Schandelijk — ook u +vindt 't schandelijk! Eilieve, en waarom? Dat u me weigert, laat ik +daar — maar welke reden kan u hebben, mijn aanzoek schandelijk te vinden?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Ik zeg u, meneer — <i>'t is</i> schandelijk <i>(keert hem den rug toe)</i>.</p> + +<p><i>(tot Math.)</i> Kom, Mathilde, wij zullen ons in de keuken retireren, tot +meneer hier ons 't genoegen zal gedaan hebben, zijn vereerende aanzoeken +tot meer waardige partijen te gaan rigten. <i>(zij willen gaan)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm</span>. <i>(houdt hen terug)</i> Wacht 'reis — jelui blijft hier. Wou-je mij +alleen laten met die twee dolle honden!</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> U vergeet te zeggen, meneer Magnus, dat ge, misschien om +hem den voet te ligten — uw gelukkigen me<span class='pagenum'><a name="Page_221" id="Page_221">[Pg 221]</a></span>deminnaar hebt belasterd. U +heeft ons nog geen rekenschap gegeven van de scheldnamen waarmeê u Adolf +Smit genoemd heeft.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Wat — scheldnamen? Adolf Smit belasterd? Kent hij Adolf Smit?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(terwijl Math. hem voortdurend vasthoudt)</i> Ja — de ellendeling, +de hond, de valsche boekenschrijver, de pseudo-zoon van Minerva!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(tot Judoc.)</i> Bedaar, dokter — houd toch al die liefelijke +bijnamen t' huis!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik ben bedaard!</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> De indringer, de schelmsche vagabundus!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Meneer v. d. Vlugt — denk toch om je gezondheid!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik <i>ben</i> gezond!</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> De uil in arendsveêren, de ezel in een paardehuid!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Meneer Judocus — in 's hemelsnaam, heb een oogenblik geduld! Laat +vader vertellen wat er gebeurd is.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik <i>ben</i> bedaard, ik <i>ben</i> geduldig. Maar hier zou Abou-Zaber +zelfs zijn geduld verloren hebben! — Mijn besten, éénigen vriend zóó te +belasteren?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(spottend, met de armen over elkaâr)</i> Bravo, meneer de +zachtmoedige!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Hem achter den rug met vuile aantijgingen te besmeren!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Allerliefst, mijn wandelend toonbeeld van geduld!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Bij zijn dierste vrienden en betrekkingen op clandestine wijs +zijn goeden naam te komen bekladden — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Voortreffelijk, o non plus ultra van bedaardheid!<span class='pagenum'><a name="Page_222" id="Page_222">[Pg 222]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> — — en dan zelf niets meer te zijn dan een onbekende gelukzoeker, +die zich titels en bekwaamheden aanmatigt, waarop hij evenveel regt +heeft als mijn schoenpoetser!</p> + +<p><i>(terwijl Judoc. zich dermate opwindt, kijken Goedsm. c. s. hem verbaasd +aan)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Juist, mijn schoone held — dáár woû ik je hebben! Je vraagt <i>mij</i> +rekenschap van de namen die ik Adolf Smit gaf — ikzelf vraag <i>u</i> +rekenschap van de titels, waarmeê ge mij vereert.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Die zal ik geven — maar trek eerst uw woorden in!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Nooit!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Zuiver mijn vriend van alle blaam!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Integendeel!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(tusschen beide komend)</i> Een oogenblik! — Mij, als huisvader, +zal 't wel passen hier een woordje meê te spreken.</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Heeft u Adolf Smit gekend?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Zoo goed als iemand. Wel een jaar lang heb ik te Brussel met 'em +saâmgewoond.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Te Brussel? Maar op welken grond — enfin, waarvan beschuldigt ge +hem?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Adolf Smit is een speler.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(steeds heviger)</i> Hij liegt, de gewetenlooze eerroover!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Adolf Smit is een losbol — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Hij liegt, de Mephistopheles!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> — Een doorbrenger.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Groote God — zou 't waar zijn!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Hij liegt, de naneef van Astaroth, de kleinzoon van Beëlzebub!<span class='pagenum'><a name="Page_223" id="Page_223">[Pg 223]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Adolf Smit geeft voor, uw nicht hier <i>(op Clara wijzend)</i> te +beminnen, om van haar vertrouwen misbruik te maken — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Meneer Magnus — uw woorden gaan me als pijlen door 't hart. Maar +als ge denkt, op deze wijs uw doel te bereiken, en <i>mij</i> te winnen door +<i>hem</i> te belasteren — — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> O, slangetong — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(tot Judoc.)</i> Stil, doktor!</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Weet wat ge zegt, meneer! We hebben hier getuigen en een +regtbank.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> — — maar op reis, in den vreemde, weten andere meisjes genoeg, dat +hij zich een scheiding van zijn beminde niet hard aantrekt. Daarenboven +weet <i>ik</i>, dat hij te Brussel in 't geheim met een andere schoone +verloofd is.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> O, addergebroedsel!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Math.)</i> Mijn god, Mathilde, wat moet ik er van denken!</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Bij al wat u heilig is, meneer — bedrieg me niet, spot niet +met me!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Clara, juffrouw Clara — geloof 'em niet!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Stil, doktor!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> <i>(tot Alex.)</i> Ik ben u vreemd, ik ken u niet. Maar zoo ge nog een +greintje eergevoel bezit, zeg me dan — is 't waar, dat ge Adolf kent? Is +'t waar, dat hij — dat hij slecht is — dat hij ontrouw is? — Want als ge +liegt, als ge liegt — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> 't Is zóó waar als Alexanders liefde voor u — zóó waar, als dat +Alexander u trouw zou wezen.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> O, waarom bezit mijn arm niet de kracht van Hercules, Rappo en +Crosso!<span class='pagenum'><a name="Page_224" id="Page_224">[Pg 224]</a></span></p> + +<p><i>(tot Clara)</i>. Geloof 'em niet, juffrouw Clara! Hij liegt — en ik zal 't +u bewijzen.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Doktor, laat mij spreken!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Meneer Judocus, houd u in!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik houd me in — maar de vent liegt — hij liegt als een Cretenser, +de domme Beotiër!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(plotseling zich tot Judoc. wendend)</i> Cretenser, domme +Beotiër! — Meneer, de maat van uw beleedigingen is vol. Ik vraag u +rekenschap!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Die zult ge hebben. Zeg hoe en wanneer!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Rekenschap vorder ik. Maar geen scheldwoorden zullen onze wapens +zijn!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Rekenschap zal ik u geven van mijn woorden; rekenschap u vragen +van Adolfs geschonden eer.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> <i>(tot Goedsm)</i>. Vader, kom toch tusschenbeide!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> En we zullen zien, of ge de wapens van een man even goed hanteert, +als die van een vischwijf.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(smeekend)</i> Meneer Magnus — meneer v. d. Vlugt!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Geen bemiddeling, heer Goedsmoeds. De goede naam van mijn vriend, +'t geluk van uw nicht staan op 't spel.</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Wat spreekt ge van mannewapens?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Dat zul-je morgen zien.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Morgen?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Morgenochtend ten zeven uur.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ten zeven uur? — Ik begrijp u, meneer. Ik ben vreemd aan den +wapenhandel — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Hemelsche vader — een duel!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Zeg eens, heeren — 't is toch gekheid, hoop ik?<span class='pagenum'><a name="Page_225" id="Page_225">[Pg 225]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ernst, meneer, bloedige ernst.</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Lieve God! — Vader — meneer Judocus — 't zal niet gebeuren — hoor me +toch!</p> + +<p><i>(zij houdt Goedsm. vast, beide staren in angstige spanning Judoc. en +Alex. aan)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Wees bedaard, Mathilde.</p> + +<p><i>(tot Alex.)</i> Ik ben vreemd aan den wapenhandel. Maar, gelijk +Cincinnatus de spade liet rusten voor 't zwaard — zóó zal de gemoedelijke +schoolmeester zijn vreedzamen scepter verwisselen tegen — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(spottend)</i> Nu, waartegen?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Tegen een wapen, dat geducht zal worden in de vuist van hem, +wiens goed regt hem sterken zal in den strijd.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(spottend)</i> En kan mijn ridderlijke held een pistool laden?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Ik zal, ook zonder dat te kunnen, u toonen, hoe 't mogelijk was, +dat David Goliath verwon.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(spottend)</i> En zal mijn schuwe David den moed hebben, met andere +projektielen in 't veld te treden, dan keisteentjes uit de beek? Is 't u +bekend, o edele gladiator, dat <i>ik</i> een poos lang in 't bestuur zat van +de vereeniging »Mik wis, schiet niet mis;" en dat ik tweemaal bekroond +ben als prijsschutter — ?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Al waart ge de fabelachtige Soranus in eigen persoon — ik zal den +moed hebben, voor mijn vriend te <i>staan</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> <i>(lagchend)</i> Zult ge, meneer Judocus?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Dat zal ik.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Wezenlijk, op je woord, meneer v. d. Vlugt?</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Op mijn woord.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Dan, beste doktor, geef ik je den vriendschappelijken raad, morgen +ten zeven uur — <span class='pagenum'><a name="Page_226" id="Page_226">[Pg 226]</a></span> — </p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Nu, ten zeven uur?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Je nog eens om te keeren in je bed.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Wat?</p> + +<p><i>(Goedsm. Math. en Clara zien Alex. verwonderd aan)</i>.</p> + +<p>Hoe moet ik dat opnemen, heer statisticus?</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Ma foi, prenez-le comme vous voudrez! — Maar zeg, noem me niet meer +statisticus — wil je?</p> + +<p class="right"><i>(Judoc. kijkt verbaasd)</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Hemel — wat nu!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Niet meer: hond, of uil in arendsveêren, of ezel in een +paardehuid.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Goddank — dat lijkt naar een verzoening!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> De hemel geve 't!</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Spaar me ook voortaan de hoogst dichterlijke doch in 't gewone +spraakgebruik min zoetvloeijend klinkende benamingen van: slangetong, +addergebroedsel, domme Beotiër, kleinzoon van Astaroth, naneef van +Beëlzebub — en wat dies meer zij.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Die uitdrukkingen zijn me in drift ontvallen. Maar zoolang — — </p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> — Zoolang ik Adolf Smit niet den hoogsten lof toezwaai, kan ik +nooit op uw gunst rekenen. — Welnu, beste doktor, prijs dan, in uw hart, +uw vriend zooveel ge wilt. <i>Ik</i> mag 't niet doen, zelfs fluisterend: +want hij zou me hooren.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> U hooren?</p> + +<table class="speech"> +<tr><td><span class="smcap">Math.</span> </td><td> } </td><td>Meneer Magnus!</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Clara.</span> </td><td> } </td><td>Zou 't mogelijk zijn!</td></tr> +</table> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(Alex. in de oogen kijkend)</i> Ik geloof dat ik hem <i>zie</i>! Ei, +ei — ik geloof dat ik hem <i>zie</i>.</p> + +<p><span class="smcap">Alex.</span> Juist geraden, heer Goedsmoeds — want hier staat hij.<span class='pagenum'><a name="Page_227" id="Page_227">[Pg 227]</a></span></p> + +<p><i>(Hij neemt pruik en baard af, waarmeê hij zich onkenbaar had gemaakt, +en spreekt op geheel veranderden, natuurlijken toon)</i>.</p> + + + +<h3>TWAALFDE TOONEEL.</h3> + + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Adolf! <i>(ze omhelzen elkaâr)</i>. Adolf! En ik heb je niet herkend!</p> + +<table class="speech"> +<tr><td><span class="smcap">Goedsm.</span> </td><td> } </td><td>Dacht ik 't niet!</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Math.</span> </td><td> } </td><td>Wel — dat 's een verrassing!</td></tr> +<tr><td><span class="smcap">Judoc.</span> </td><td> } </td><td><i>(stamelend en met de hoogste verbazing)</i> Wat — wat — wat +zie ik!</td></tr> +</table> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> Ik ben 't, Clara — en blijtoe dat ge me niet herkend hebt, want +dan had ik mijn doel gemist.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(boos)</i> Maar Adolf, jongen — wat malle potsen! Waartoe al die +poppenkasterij! Is 't tegenwoordig mode, zijn vrienden te beliegen en te +bedriegen vóór men zich bekend maakt?</p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> <i>(schudt hem de hand)</i> Nu, sprak Alexander Magnus geen waarheid, +toen 'ie Adolf Smit voor een bedrieger uitmaakte! — Maar vergeef me, +vader Goedsmoeds, al den schrik dien ik u aanjoeg: 't was met een goed +doel.</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> De duivel hale jou doel — de jongen praat als een Jesuït! — Neen +maar, hoor 'reis — ik vind 't lang niet aardig, zóó mijn huis in +opschudding te brengen: ik ben er drie jaar ouder meê geworden!</p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> <i>(tot Judoc., hem de hand drukkend)</i> En jij, beste vriend, dien +ik heb getergd tot dolwordens toe — jij zult<span class='pagenum'><a name="Page_228" id="Page_228">[Pg 228]</a></span> wel de eerste zijn me te +vergeven, als ik je verzeker: dat al mijn komediespelen slechts dienen +moest om u te regtvaardigen, en Clara te beteren.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Om <i>mij</i> te regtvaardigen?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> En <i>mij</i> te beteren?</p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> Ja Clara, om <i>u</i> te beteren. Want ik wist, hoe mijn vriend +Judocus de lieve Mathilde beminde. En ik wist ook, hoe mijn fijn +bruidje — alleen op zijn uiterlijk ziende — hem niet lijden mogt, en zelfs +hem van lamheid en karakterloosheid plagt te beschuldigen — — </p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Ja, ja, daarin had Clara groot ongelijk — maar ik zie nog niet +in — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Luister toch, vader!</p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> Nu heb ik den doktor in de gelegenheid willen stellen, u allen te +toonen: dat zijn zachtmoedigheid geen lafheid is, en dat 'ie, onder zijn +doodgoed uiterlijk, een ferm, edel, mannelijk hart draagt. En ik geloof, +dat ik, in den persoon van Alexander Magnus, er vrij wel in geslaagd +ben, zijn schat van geduld ten einde te brengen.</p> + +<p><i>(tot Judoc.)</i> Nietwaar, doktor?</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Volkomen, volkomen!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(stamelend)</i> Dus was alles — alles — — </p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> Alles was maar spel, mijn waarde!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> <i>(boos)</i> Ja, ja, mooi spel, mooi spel — maar ik zie niet in — ik +begrijp volstrekt niet — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Foei vader — wil-je wel niet boos zijn! Wees liever blîj dat alles +zoo heerlijk is afgeloopen.</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Zeker, oom — je zult er later om lagchen.</p> + +<p>Maar <i>ik</i> — ik mogt wel in zak en asch mijn schande verbergen! <i>(gaat +naar Judoc. en reikt hem de hand)</i>. Me<span class='pagenum'><a name="Page_229" id="Page_229">[Pg 229]</a></span>neer v.d. Vlugt, u is een edel +mensch — meer kan ik niet zeggen: maar ik ben zeker, dat u mij vergeven +zal, waar mijn domme oogen zich miskeken, en mijn vinnig tongetje zich +versprak.</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(buigend)</i> Mejuffrouw — ik verwachtte niet anders, ehem — en als +vriendin mijner Mathilde, ehem — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> <i>(Clara omhelzend)</i> Ja Clara, als vriendin uwer gelukkige +Mathilde — — </p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> <i>(tot Judoc.)</i> — Kan ze niet anders, dan ook u lief wezen!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Komaan — we eindigen ten minste met een familietableau! — Weet-je +wat — als jelui 't nu allemaal zóó aardig vindt, dan zal <i>ik</i> de gekheid +ook maar slikken. Ofschoon ik herhaal, niet te begrijpen, waartoe 't +noodig was — — <i>(de meisjes trachten hem den mond te stoppen)</i> — — dat +mijn heele huis op stelten werd gezet — — en dat hier een gansche +rooverroman met duels en dolken en pistolen moest vertoond worden, enkel +en alleen — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> Stil, vadertje — vrolijk zijn!</p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> Lagchen! — Kijk 'reis rond: wat gelukkige gezigten om je heen!</p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> <i>(tot Goedsm.)</i> En heeft 't uw hart geen goed gedaan, 't getergde +lam tot leeuw te zien worden! <i>(op Judoc. wijzend)</i> Zie hem — hoe zijn +oog glinstert van edel vuur; hoe de nederige Cincinnatus de spade +wegsmijt, en 't zwaard vat; hoe de schuwe David tegen Goliath, de +ongeoefende schutter tegen Soranus te velde trekt — alles, om de eer van +zijn afwezigen vriend op te houden! Zeg, heer Goedsmoeds — was dat geen +prachtig spel!</p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> <i>(vat Judoc. bij de hand)</i>. Ik wist 't, Judocus — ik had niet +anders verwacht.<span class='pagenum'><a name="Page_230" id="Page_230">[Pg 230]</a></span></p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> <i>(met vuur)</i> En vondt ook gij 't spel prachtig Mathilde? O, dan +wil ik verschrikkelijk zijn voortaan! Ik wil een Bayard worden, een +Hotspur, een Cid Campeador!</p> + +<p><span class="smcap">Adolf</span> en <span class="smcap">Clara.</span> Bravissimo!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> La ta ta — daar heb-je 't al! Je zult me met je dwaasheden den +doktor nog tot een bloedvergieter maken: een Blaauwbaard, een Aballino!</p> + +<p>Maar, 't doet er niet toe! Ik wil niet langer de spelbreker wezen. Hier, +schenkt de glazen in — en zij onze dronk gewijd aan de trouw en liefde +tusschen de beide huwelijksparen!</p> + +<p><span class="smcap">Adolf.</span> Zoo zij 't: hart om hart — — </p> + +<p><span class="smcap">Clara.</span> — — Ziel om ziel!</p> + +<p><span class="smcap">Judoc.</span> Als Philemon — — </p> + +<p><span class="smcap">Math.</span> — — en Baucis!</p> + +<p><span class="smcap">Goedsm.</span> Maar neemt één raad van mij, jongelui — en jij vooral, Adolf! Als +jelui weêr mijn vreedzaam huis 't onderst boven keert om komedie te +spelen — zorgt dan, in den naam van Snoek en Watteer, dat je tot nut en +vermaak, ten minste met eenige strekking, met een redelijk doel werkt! +Want, wat jelui me van avond hebt vertoond — — hoor eens — 't blijft onder +ons, maar — ik geef je mijn woord van eer — : »'t Sop was de kool niet +waard!"</p> + +<p>(<i>De muziek speelt den marsch uit de derde acte van »Figaro's +Hochzeit."</i></p> + +<p><i>Goedsm., gevolgd door de beide paren, stapt 't tooneel rond.</i></p> + +<p><i>De gordijn valt</i>).<span class='pagenum'><a name="Page_231" id="Page_231">[Pg 231]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="ERRATA" id="ERRATA"></a>ERRATA.</h2> + + +<table class="errata"> +<tr><td>Pag. </td><td>6 </td><td>reg. </td><td>1 </td><td>staat: </td><td><i>everen</i> </td><td> lees: </td><td><i>leveren</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>9 </td><td>» </td><td>19 </td><td>» </td><td><i>ratelendc</i> </td><td>» </td><td><i>ratelende</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>26 </td><td>» </td><td>2 </td><td>» </td><td><i>liesz</i> </td><td>» </td><td><i>liess</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>101 </td><td colspan="6">onderste lijn muziek, eerste maat, drie laatste +noten, staat: <i>f</i>, <i>d</i>, <i>e</i>, lees: <i>d</i>, <i>e</i>, <i>d</i>.</td></tr> +<tr><td>» </td><td>105 </td><td>reg. </td><td>7 </td><td>staat: </td><td><i>libretto</i> </td><td>» </td><td><i>een libretto</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>113 </td><td>» </td><td>24 </td><td>» </td><td><i>derde malen</i> </td><td>lees: </td><td><i>derden male</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>113 </td><td>» </td><td>29 </td><td>» </td><td><i>brengt</i> </td><td>lees: </td><td><i>breng</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>116 </td><td>» </td><td>10 </td><td>» </td><td colspan="3"><i>Im Lande der Chinezen</i> lees:</td></tr> +<tr><td colspan="5"> </td><td colspan="3"><i>In Lande der Chinesen</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>124 </td><td>» </td><td>13 </td><td>» </td><td><i>wiegelende</i> </td><td>lees: </td><td><i>vliegende</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>128 </td><td>» </td><td>1 </td><td>» </td><td><i>galligen</i> </td><td>» </td><td><i>gallige</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>148 </td><td>» </td><td>10 </td><td>» </td><td><i>peté</i> </td><td>» </td><td><i>peté-boom</i></td></tr> +<tr><td>» </td><td>159 </td><td>» </td><td>12 </td><td>» </td><td><i>Lotus</i> </td><td>» </td><td><i>lotos</i>.</td></tr> +</table> +<p><span class='pagenum'><a name="Page_232" id="Page_232">[Pg 232]</a></span></p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> + +<p id="ADVERTENTIE"> +Nº. 1. — <b>A. H. v. [onleesbaar].</b> Levensbeelden. Schetsen en ve[onleesbaar, vermoedelijk: verhalen.]<br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 2. — <b>Cremer en Keller.</b> Vier novellen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 3. — <b>De Oude Heer Smits.</b> Clementine.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 4. — <b>Gerard Keller.</b> Het Huisgezin van den Praeceptor.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 5. — <b>Lodewijk Mulder.</b> Jan Faessen. 2 deelen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 6. — <b>Louise.</b> Bladen uit Nicht Suze's Schetsenboek.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 7. — <b>De Oude Heer Smits.</b> Vervolg op de Brieven.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 8. — Mevr. <b>Bosboom-Toussaint.</b> De Alkmaarsche Wees.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 9. — <b>Boudewijn.</b> Beelden en Schaduwen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 10-12. — <b>H. J. Schimmel.</b> Mary Hollis. 3 deelen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 13-15. — Mevr. <b>Bosboom-Toussaint.</b> Graaf Pepoli. 3 deel[onleesbaar, vermoedelijk: deelen of dln.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 16. — <b>Henriette Maria I.***.</b> Coquetterie.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 17. — <b>De Oude Heer Smits.</b> Tweede vervolg op de Brie[onleesbaar, vermoedelijk: Brieven.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 18-19. — Mevr. <b>Bosboom-Toussaint.</b> Het huis Lauernesse. 2 [onleesbaar, vermoedelijk: deelen.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 20. — <b>Celestine.</b> Twee Novellen. — 64. <b>C. van Schaick.</b> De [onleesbaar]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 21. — <b>Gerard Keller.</b> Oude kennissen. Novellen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 22-23. — <b>Elise.</b> Eene star in den nacht. 2 deelen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 24. — <b>Jonckers.</b> Alkmaar ontzet.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 25-26. — <b>B. ter Haar Bz.</b> Antonie van Bockhorst. 2 deele[onleesbaar, vermoedelijk: deelen.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 27-28. — <b>N. Donker.</b> Eind goed, al goed. 2 deelen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 29. — <b>De Jong van Rodenburgh.</b> Tyrol en Italië.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 30-31. — <b>H. J. Schimmel.</b> Sproken en vertellingen. 2 deel[onleesbaar, vermoedelijk: deelen.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 32-33. — <b>T. van Westrheene.</b> Hoe 't in de wereld gaat! 2[onleesbaar, vermoedelijk: deelen.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 34-35. — <b>J. P. de Keyser.</b> De Wartburg. 2 deelen Met pl[onleesbaar, vermoedelijk: platen.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 36. — <b>J. Hoek.</b> Drie Novellen. — N°. 69. Mina en Betsy.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 37-38. — <b>Elise.</b> Hermine. 2 dln. — 58. <b>Celestine.</b> Zuster Cat[onleesbaar]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 39. — Mevr. <b>Bosboom-Toussaint.</b> Verspreide verhalen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 40-41. — <b>Cd.</b> en <b>A. Busken Huet.</b> Schetsen en Verhalen. 2[onleesbaar, vermoedelijk: deelen of dln.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 42-43. — <b>Johanna.</b> De Pleegkinderen. 2 deelen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 44. — <b>J. J. Cremer.</b> Stad en Dorp. Vertellingen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 45-46. — <b>J. Hoek.</b> Louise van der Heide. 2 deelen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 47. — <b>J. F. Thieme.</b> Rozen en Brandnetels.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 48. — <b>P. F. Brunings.</b> De Gouverneur.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 49-52. — <b>H. J. Schimmel.</b> Mylady Carlisle. 4 deelen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 53. — Mevr. <b>Bosboom-Toussaint.</b> Eene Familie-legende.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 54. — <b>R. Koopmans van Bockeren.</b> Schoenen op Keur.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 55 — <b>De Oude Heer Smits.</b> Derde Vervolg op de Brieven.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 56. — <b>D. Hartevelt.</b> Herinneringen uit Algiers. Met plate[onleesbaar, vermoedelijk: platen.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 57. — <b>J. P. de Keyser.</b> Levensvormen. Verzamelde schets[onleesbaar, vermoedelijk: schetsen.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 59. — Mevr. <b>Bosboom-Toussaint.</b> De graaf van Devonshir[onleesbaar, vermoedelijk: Devonshire.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 60. — » » De Engelschen te Rome.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 61-62 — <b>Dr. J. ten Brink.</b> Oost-Ind. Dames en Heeren. 2 [onleesbaar, vermoedelijk: deelen of dln.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 63. — <b>J. F. Brunings.</b> De Gouvernante.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 65-66. — <b>Gerard Keller.</b> Een zomer in het Noorden. 2 dln.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 67. — <b>De Oude Heer Smits.</b> Brieven en uitboezemingen.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 68. — <b>Mevr. Bosboom-Toussaint.</b> Mejonkvr. de Mauléon.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 70. — <b>Mr. A. H. Verster.</b> De Familie van Ulvenhout.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 71. — <b>S. van der Leij.</b> Henry Wells.</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 72. — <b>Dr. J. ten Brink.</b> Het vuur dat niet wordt uitgeb[onleesbaar, vermoedelijk: uitgebluscht.]</span><br /> +<span style="margin-left: 0.5em;">» 73. — <b>Célestine.</b> Rob's moeder.</span><br /> +</p> + +<hr style="width: 65%;" /> + +<p class="center"><img src="images/illustration_04.jpg" alt="" /></p> + +<div class="mynote"> +<h2><a name="TRANSCRIBERS_NOTES" id="TRANSCRIBERS_NOTES"></a>Transcriber's Notes</h2> + +<ul> +<li> The errata listed in the back of the book are original errata from the +print edition. This appears to be a first edition, so I am not sure why +it contains errata in the first place.</li> +<li> The cover of the original print copy is damaged; as a result, some of the +text from the cover has been restored using guess work.</li> +<li> Hand-written note on the title page not included: "Rotterdam, 23./24. +December 1901."</li> +<li> Variant spellings that are nevertheless correct and used consistenly: +Shakspeare for Shakespeare, Appingadam for Appingedam.</li> +<li> The book part "Op zee" has no title page, unlike the three other parts +(De Slamat, Minnebrieven, and Blijspel).</li> +<li> 004.png: Restored "Villibald" (first letter partially obscured by a +sticker) to "Willibald."</li> +<li> 014.png: Normalised a left-pointing guillemet to a right-pointing one: +»God willing".</li> +<li> 031.png: Normalised "elkâar" to "elkaâr" (short for "elkander"). See also +the note for scan 109.png.</li> +<li> 046.png: Normalised a lower double quote to a right-pointing guillemet: +»wee mij!".</li> +<li> 054.png: May have an extraneous double quote mark; this is the same in +the print version. I left it like this, because it wasn't entirely clear +what the author was trying to say.</li> +<li> 057.png: Changed "mij" to "my" in "I know that my Redeemer liveth" after +consulting the official Westminster Abbey website.</li> +<li> 081.png: Inserted a space in "ochtend-en", resulting in "ochtend- en +middagdienst" (translation: <i>morning- and afternoon-service</i>).</li> +<li> 094.png: changed "parat" to "paraît" in "mais d'aussi loin qu'il paraît."</li> +<li> 105.png: This page contains what the author called a Malay lullaby. The +f-sharp in the fifth bar of this song sounds dissonant to Western ears. +Considering that the rest of the tune follows the Western I-IV-V (tonic, +sub-dominant, dominant) chord progression, such as is used in rock music, +folk songs, and indeed lullabies, it is likely that this is a Western +song, contrary to the author's claim. In which case the F-sharp should +probably be replaced by an E. In the Lilypond source code this can be +achieved by replacing "fis''4" by "e''4". However, since I am not sure, +I've left the dissonant in.</li> +<li> 105.png: The song is called the nanny's "nonna, nina": this is likely to +be word play. The Italian for "lullaby" is "ninna nanna," and throughout +the book the author refers to young women as "nonna," Italian for +"grandmother," "nana." (Baboe is Dutch phonetic spelling for the Malay +word for "native nanny"). Young men and boys are often referred to as +"sinjo"s.</li> +<li> 109.png: Normalised "elkâar" to "elkaâr" (short for "elkander"). See also +the note for scan 031.png.</li> +<li> 127.png, 135.png, 167.png: Normalised "ë" to "Ë" in "GABRIËL."</li> +<li> 138.png: Left out what appeared to be a grave accent on the "n" in +"Toean"; the accent glyph looks completely different from the one in +"Rèsiden," and I assume it's just a small printing error. Not to mention +that everywhere else "Toean" is spelled without an accent.</li> +<li> 147.png: I assume the abbreviation "ll" stands for "letterlijk."</li> +<li> 159.png: Corrected footnote number from "2" to "1."</li> +<li>182.png: Inserted a thought-break because that seemed to match earlier +instances of the following line ("Weet ge 't nog, liefste mijn — ?").</li> +<li> 182.png: a previous owner scratched a word so badly with a pencil, that +the paper was torn. I am guessing here that the word between "uw" and +"oogjes" is "blauwe" (resulting in the Dutch for "your blue eyes").</li> +<li> 189.png: Printer's error fixed: "CCARA" to "CLARA."</li> +<li> 190.png: Presumed printer's error fixed: "ten min-" to "ten minste" +(transl. "at least").</li> +<li> 199.png: Normalised the abbreviation "Clar." to "Clara".</li> +<li> 224.png: Normalised "Joducus" to "Judocus."</li> +<li> 225.png: Was numbered 121 instead of 221 in the print version.</li> +<li> 228.png: Normalised: added a "." to "Clara."</li> +<li> 232.png (back cover): stage tape to hold the cover together obscured part +of the text; the proofreaders tried to guess in every instance what the text had said.</li> +<li> Footnotes have been renumbered throughout the entire work and have been +moved to the ends of chapters. Renumbering footnotes is standard Project +Gutenberg practice, as is the moving of footnotes — although footnotes +aren't necessarily always moved to the ends of chapters. Please refer to +the original scans used to create this e-text if you need to know the exact +footnote numbers or positions.</li> +<li> Page number 1 (001.png) corresponds with the front cover of the printed +book. Page numbers 2 - 4 (002.png - 004.png) correspond with pages 3, 4 +and 5 of the printed book (page 2 was blank). Page number 5 (005.png) +corresponds with page 7 of the printed book (page 6 was blank), and +all following pages are numbered accordingly, even the blank pages, +with the exception of the blank one- and two-but-last pages of the +printed book.</li> +<li>The author/typesetter liberally used long dashes either filled out to the +end of the line, or starting on the next line where they stopped on the +previous one. I have not followed this formatting practice for the eBook, +but elected instead to retain the exact number of dashes from the printed +book.</li> +</ul> +</div> + + + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of Project Gutenberg's Ontboezemingen, by Gabriël + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ONTBOEZEMINGEN *** + +***** This file should be named 24675-h.htm or 24675-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/2/4/6/7/24675/ + +Produced by Branko Collin and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/24675-h/files/gamelan.ly b/24675-h/files/gamelan.ly new file mode 100644 index 0000000..d0b4bdd --- /dev/null +++ b/24675-h/files/gamelan.ly @@ -0,0 +1,35 @@ +\header { piece = \markup { \italic "Andante." } } + +bar = { + \override Stem #'direction = #up + + \clef treble + \key d \major + + d'2 a'2 fis'4 e'8 fis'8 a'4 a'4 b'2 a'2 fis'4 e'8 fis'8 d'4 a4 + + \override Score.RehearsalMark + #'break-visibility = #begin-of-line-invisible + \once \override Score.RehearsalMark #'self-alignment-X = #right + \mark "etc. sempre da capo." +} + +\score { + \new Staff = "bar" \bar + \midi { + \context { + \Score + tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 120 4) + } + } + \layout { + \context { + \Score + \remove "Bar_number_engraver" + } + indent = #0 + % line-width = #150 + } +} + +\version "2.7.39" % necessary for upgrading to future LilyPond versions. diff --git a/24675-h/files/gamelan.midi b/24675-h/files/gamelan.midi Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..749fbc6 --- /dev/null +++ b/24675-h/files/gamelan.midi diff --git a/24675-h/files/gamelan.pdf b/24675-h/files/gamelan.pdf Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6a97726 --- /dev/null +++ b/24675-h/files/gamelan.pdf diff --git a/24675-h/files/nonna-nina.ly b/24675-h/files/nonna-nina.ly new file mode 100644 index 0000000..d6b12f4 --- /dev/null +++ b/24675-h/files/nonna-nina.ly @@ -0,0 +1,39 @@ +bar = { + \override Stem #'direction = #up + + \clef treble + \key g \major + + b'4. a'8 g'4 [a'8 (b'8)] + c''4. (b'8) a'4 r4 + a'4 a'8.[ (a'16)] a'8[ (c''8)] b'8[ (a'8)] + b'4. (a'8) g'4 r4 + + \break + + b'4 b'8[ (c''8)] + \override Stem #'direction = #down + fis''4 d''8[ (e''8)] + \override Stem #'direction = #up + c''4. (b'8) a'4 r8 g'8 + fis'8[ (d'8)] fis'8[ (g'8)] a'8[ (c''8)] b'8[ (a'8)] + g'4 g'4 g'4 \bar "|." +} +\score { + \new Staff = "bar" \bar + \midi { + \context { + \Score + tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 120 4) + } + } + \layout { + \context { + \Score + \remove "Bar_number_engraver" + } + indent = #0 + line-width = #150 + } +} +\version "2.7.39" % necessary for upgrading to future LilyPond versions. diff --git a/24675-h/files/nonna-nina.midi b/24675-h/files/nonna-nina.midi Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..1cafa65 --- /dev/null +++ b/24675-h/files/nonna-nina.midi diff --git a/24675-h/files/nonna-nina.pdf b/24675-h/files/nonna-nina.pdf Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..bf819f5 --- /dev/null +++ b/24675-h/files/nonna-nina.pdf diff --git a/24675-h/images/illustration_01.jpg b/24675-h/images/illustration_01.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..fc512ff --- /dev/null +++ b/24675-h/images/illustration_01.jpg diff --git a/24675-h/images/illustration_02.png b/24675-h/images/illustration_02.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6651f03 --- /dev/null +++ b/24675-h/images/illustration_02.png diff --git a/24675-h/images/illustration_03.png b/24675-h/images/illustration_03.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f356946 --- /dev/null +++ b/24675-h/images/illustration_03.png diff --git a/24675-h/images/illustration_04.jpg b/24675-h/images/illustration_04.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..7cf00c0 --- /dev/null +++ b/24675-h/images/illustration_04.jpg diff --git a/24675-h/images/illustration_05.png b/24675-h/images/illustration_05.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..261282c --- /dev/null +++ b/24675-h/images/illustration_05.png diff --git a/24675-h/images/illustration_06.png b/24675-h/images/illustration_06.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..836c06b --- /dev/null +++ b/24675-h/images/illustration_06.png |
