initial commit of ebook 14666HEAD main

author: Roger Frank <rfrank@pglaf.org> 2025-10-15 04:45:04 -0700
committer: Roger Frank <rfrank@pglaf.org> 2025-10-15 04:45:04 -0700
commit: a644ce0766d16ae3b8c567a79ed417e84d20c97e (patch)
tree: a4addeeeef0ea4005d62d77c83b5ca8de8e0f52f /14666-h
20 files changed, 5800 insertions, 0 deletions
diff --git a/14666-h/14666-h.htm b/14666-h/14666-h.htm
new file mode 100644
index 0000000..089f9d4
--- /dev/null
+++ b/14666-h/14666-h.htm
@@ -0,0 +1,5292 @@
+<!DOCTYPE HTML>
+<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source on 2024-05-30T19:58:48Z using SAXON HE 9.9.1.8 . -->
+<html lang="nl">
+<head>
+<title>Op Samoa</title>
+<meta charset="utf-8">
+<meta name="generator" content="tei2html.xsl, see https://github.com/jhellingman/tei2html">
+<meta name="author" content="Eginhard von Barfus (1825–1909)">
+<link rel="coverpage" href="images/front.jpg">
+<link rel="icon" href="images/front.jpg" type="image/x-cover">
+<link rel="schema.DC" href="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
+<meta name="DC.Title" content="Op Samoa">
+<meta name="DC.Creator" content="Eginhard von Barfus (1825–1909)">
+<meta name="DC.Contributor" content="J. van der Hoeven">
+<meta name="DC.Date" content="2005-01-11">
+<meta name="DC.Language" content="nl-1900">
+<meta name="DC.Format" content="text/html">
+<meta name="DC.Publisher" content="Project Gutenberg">
+<meta name="DC.Rights" content="Dit boek is vrij van auteursrechten in de Verenigde Staten. Als u ergens anders woont, raadpleeg dan alstublieft de wetgeving in uw land voordat u dit boek downloadt.">
+<meta name="DC.Identifier" content="https://www.gutenberg.org/ebooks/14666">
+<meta name="DC:Subject" content="Barfus, E. von (Eginhard), 1825-1909 -- Travel">
+<meta name="DC:Subject" content="Samoa -- Description and travel">
+<style> /* <![CDATA[ */
+html {
+line-height: 1.3;
+}
+body {
+margin: 0;
+}
+main {
+display: block;
+}
+h1 {
+font-size: 2em;
+margin: 0.67em 0;
+}
+hr {
+height: 0;
+overflow: visible;
+}
+pre {
+font-family: monospace;
+font-size: 1em;
+}
+a {
+background-color: transparent;
+}
+abbr[title] {
+border-bottom: none;
+text-decoration: underline;
+}
+b, strong {
+font-weight: bolder;
+}
+code, kbd, samp {
+font-family: monospace;
+font-size: 1em;
+}
+small {
+font-size: 80%;
+}
+sub, sup {
+font-size: 67%;
+line-height: 0;
+position: relative;
+vertical-align: baseline;
+}
+sub {
+bottom: -0.25em;
+}
+sup {
+top: -0.5em;
+}
+img {
+border-style: none;
+}
+body {
+font-family: serif;
+font-size: 100%;
+text-align: left;
+margin-top: 2.4em;
+}
+div.front, div.body {
+margin-bottom: 7.2em;
+}
+div.back {
+margin-bottom: 2.4em;
+}
+.div0 {
+margin-top: 7.2em;
+margin-bottom: 7.2em;
+}
+.div1 {
+margin-top: 5.6em;
+margin-bottom: 5.6em;
+}
+.div2 {
+margin-top: 4.8em;
+margin-bottom: 4.8em;
+}
+.div3 {
+margin-top: 3.6em;
+margin-bottom: 3.6em;
+}
+.div4 {
+margin-top: 2.4em;
+margin-bottom: 2.4em;
+}
+.div5, .div6, .div7 {
+margin-top: 1.44em;
+margin-bottom: 1.44em;
+}
+.div0:last-child, .div1:last-child, .div2:last-child, .div3:last-child,
+.div4:last-child, .div5:last-child, .div6:last-child, .div7:last-child {
+margin-bottom: 0;
+}
+blockquote div.front, blockquote div.body, blockquote div.back {
+margin-top: 0;
+margin-bottom: 0;
+}
+.divBody .div1:first-child, .divBody .div2:first-child, .divBody .div3:first-child, .divBody .div4:first-child,
+.divBody .div5:first-child, .divBody .div6:first-child, .divBody .div7:first-child {
+margin-top: 0;
+}
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .h1, .h2, .h3, .h4, .h5, .h6 {
+clear: both;
+font-style: normal;
+text-transform: none;
+}
+h3, .h3 {
+font-size: 1.2em;
+}
+h3.label {
+font-size: 1em;
+margin-bottom: 0;
+}
+h4, .h4 {
+font-size: 1em;
+}
+.alignleft {
+text-align: left;
+}
+.alignright {
+text-align: right;
+}
+.alignblock {
+text-align: justify;
+}
+p.tb, hr.tb, .par.tb {
+margin: 1.6em auto;
+text-align: center;
+}
+p.argument, p.note, p.tocArgument, .par.argument, .par.note, .par.tocArgument {
+font-size: 0.9em;
+text-indent: 0;
+}
+p.argument, p.tocArgument, .par.argument, .par.tocArgument {
+margin: 1.58em 10%;
+}
+.opener, .address {
+margin-top: 1.6em;
+margin-bottom: 1.6em;
+}
+.addrline {
+margin-top: 0;
+margin-bottom: 0;
+}
+.dateline {
+margin-top: 1.6em;
+margin-bottom: 1.6em;
+text-align: right;
+}
+.salute {
+margin-top: 1.6em;
+margin-left: 3.58em;
+text-indent: -2em;
+}
+.signed {
+margin-top: 1.6em;
+margin-left: 3.58em;
+text-indent: -2em;
+}
+.epigraph {
+font-size: 0.9em;
+width: 60%;
+margin-left: auto;
+}
+.epigraph span.bibl {
+display: block;
+text-align: right;
+}
+.trailer {
+clear: both;
+margin-top: 3.6em;
+}
+span.abbr, abbr {
+white-space: nowrap;
+}
+span.parNum {
+font-weight: bold;
+}
+span.corr, span.gap {
+border-bottom: 1px dotted red;
+}
+span.num, span.trans {
+border-bottom: 1px dotted gray;
+}
+span.measure {
+border-bottom: 1px dotted green;
+}
+.ex {
+letter-spacing: 0.2em;
+}
+.sc {
+font-variant: small-caps;
+}
+.asc {
+font-variant: small-caps;
+text-transform: lowercase;
+}
+.uc {
+text-transform: uppercase;
+}
+.tt {
+font-family: monospace;
+}
+.underline {
+text-decoration: underline;
+}
+.overline, .overtilde {
+text-decoration: overline;
+}
+.rm {
+font-style: normal;
+}
+.red {
+color: red;
+}
+hr {
+clear: both;
+border: none;
+border-bottom: 1px solid black;
+width: 45%;
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+margin-top: 1em;
+text-align: center;
+}
+hr.dotted {
+border-bottom: 2px dotted black;
+}
+hr.dashed {
+border-bottom: 2px dashed black;
+}
+.aligncenter {
+text-align: center;
+}
+h1, h2, .h1, .h2 {
+font-size: 1.44em;
+line-height: 1.5;
+}
+h1.label, h2.label {
+font-size: 1.2em;
+margin-bottom: 0;
+}
+h5, h6 {
+font-size: 1em;
+font-style: italic;
+}
+p, .par {
+text-indent: 0;
+}
+p.firstlinecaps:first-line, .par.firstlinecaps:first-line {
+text-transform: uppercase;
+}
+.hangq {
+text-indent: -0.32em;
+}
+.hangqq {
+text-indent: -0.42em;
+}
+.hangqqq {
+text-indent: -0.84em;
+}
+p.dropcap:first-letter, .par.dropcap:first-letter {
+float: left;
+clear: left;
+margin: 0 0.05em 0 0;
+padding: 0;
+line-height: 0.8;
+font-size: 420%;
+vertical-align: super;
+}
+blockquote, p.quote, div.blockquote, div.argument, .par.quote {
+font-size: 0.9em;
+margin: 1.58em 5%;
+}
+.pageNum a, a.noteRef:hover, a.pseudoNoteRef:hover, a.hidden:hover, a.hidden {
+text-decoration: none;
+}
+.advertisement, .advertisements {
+background-color: #FFFEE0;
+border: black 1px dotted;
+color: #000;
+margin: 2em 5%;
+padding: 1em;
+}
+span.accent {
+display: inline-block;
+text-align: center;
+}
+span.accent, span.accent span.top, span.accent span.base {
+line-height: 0.40em;
+}
+span.accent span.top {
+font-weight: bold;
+font-size: 5pt;
+}
+span.accent span.base {
+display: block;
+}
+.footnotes .body, .footnotes .div1 {
+padding: 0;
+}
+.fnarrow {
+color: #AAAAAA;
+font-weight: bold;
+text-decoration: none;
+}
+.fnarrow:hover, .fnreturn:hover {
+color: #660000;
+}
+.fnreturn {
+color: #AAAAAA;
+font-size: 80%;
+font-weight: bold;
+text-decoration: none;
+vertical-align: 0.25em;
+}
+a {
+text-decoration: none;
+}
+a:hover {
+text-decoration: underline;
+background-color: #e9f5ff;
+}
+a.noteRef, a.pseudoNoteRef {
+font-size: 67%;
+vertical-align: super;
+text-decoration: none;
+margin-left: 0.1em;
+}
+.externalUrl {
+font-size: small;
+font-family: monospace;
+color: gray;
+}
+.displayfootnote {
+display: none;
+}
+div.footnotes {
+font-size: 80%;
+margin-top: 1em;
+padding: 0;
+}
+hr.fnsep {
+margin-left: 0;
+margin-right: 0;
+text-align: left;
+width: 25%;
+}
+p.footnote, .par.footnote {
+margin-bottom: 0.5em;
+margin-top: 0.5em;
+}
+p.footnote .fnlabel, .par.footnote .fnlabel {
+float: left;
+margin-left: -0.1em;
+min-width: 1.0em;
+padding-right: 0.4em;
+}
+.apparatusnote {
+text-decoration: none;
+}
+.apparatusnote:target, .fndiv:target {
+background-color: #eaf3ff;
+}
+table.tocList {
+width: 100%;
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+border-width: 0;
+border-collapse: collapse;
+}
+td.tocText {
+padding-top: 2em;
+padding-bottom: 1em;
+}
+td.tocPageNum, td.tocDivNum {
+text-align: right;
+min-width: 10%;
+border-width: 0;
+white-space: nowrap;
+}
+td.tocDivNum {
+padding-left: 0;
+padding-right: 0.5em;
+vertical-align: top;
+}
+td.tocPageNum {
+padding-left: 0.5em;
+padding-right: 0;
+vertical-align: bottom;
+}
+td.tocDivTitle {
+width: auto;
+}
+p.tocPart, .par.tocPart {
+margin: 1.58em 0;
+font-variant: small-caps;
+}
+p.tocChapter, .par.tocChapter {
+margin: 1.58em 0;
+}
+p.tocSection, .par.tocSection {
+margin: 0.7em 5%;
+}
+table.tocList td {
+vertical-align: top;
+}
+table.tocList td.tocPageNum {
+vertical-align: bottom;
+}
+table.inner {
+display: inline-table;
+border-collapse: collapse;
+width: 100%;
+}
+td.itemNum {
+text-align: right;
+min-width: 5%;
+padding-right: 0.8em;
+}
+td.innerContainer {
+padding: 0;
+margin: 0;
+}
+.index {
+font-size: 80%;
+}
+.index p {
+text-indent: -1em;
+margin-left: 1em;
+}
+.indexToc {
+text-align: center;
+}
+.transcriberNote {
+background-color: #DDE;
+border: black 1px dotted;
+color: #000;
+font-family: sans-serif;
+font-size: 80%;
+margin: 2em 5%;
+padding: 1em;
+}
+.missingTarget {
+text-decoration: line-through;
+color: red;
+}
+.correctionTable {
+width: 75%;
+}
+.width20 {
+width: 20%;
+}
+.width40 {
+width: 40%;
+}
+p.smallprint, li.smallprint, .par.smallprint {
+color: #666666;
+font-size: 80%;
+}
+span.musictime {
+vertical-align: middle;
+display: inline-block;
+text-align: center;
+}
+span.musictime, span.musictime span.top, span.musictime span.bottom {
+padding: 1px 0.5px;
+font-size: xx-small;
+font-weight: bold;
+line-height: 0.7em;
+}
+span.musictime span.bottom {
+display: block;
+}
+audio {
+height: 20px;
+margin-left: 0.5em;
+margin-right: 0.5em;
+}
+ul {
+list-style-type: none;
+}
+.splitListTable {
+margin-left: 0;
+}
+.splitListTable td {
+vertical-align: top;
+}
+.numberedItem {
+text-indent: -3em;
+margin-left: 3em;
+}
+.numberedItem .itemNumber {
+float: left;
+position: relative;
+left: -3.5em;
+width: 3em;
+display: inline-block;
+text-align: right;
+}
+.itemGroupTable {
+border-collapse: collapse;
+margin-left: 0;
+}
+.itemGroupTable td {
+padding: 0;
+margin: 0;
+vertical-align: middle;
+}
+.itemGroupBrace {
+padding: 0 0.5em !important;
+}
+.titlePage {
+border: #DDDDDD 2px solid;
+margin: 3em 0 7em;
+padding: 5em 10% 6em;
+text-align: center;
+}
+.titlePage .docTitle {
+line-height: 1.7;
+margin: 2em 0;
+font-weight: bold;
+}
+.titlePage .docTitle .mainTitle {
+font-size: 1.8em;
+font-weight: inherit;
+font-variant: inherit;
+line-height: inherit;
+}
+.titlePage .docTitle .subTitle,
+.titlePage .docTitle .seriesTitle,
+.titlePage .docTitle .volumeTitle {
+font-size: 1.44em;
+font-weight: inherit;
+font-variant: inherit;
+line-height: inherit;
+}
+.titlePage .byline {
+margin: 2em 0;
+font-size: 1.2em;
+line-height: 1.5;
+}
+.titlePage .byline .docAuthor {
+font-size: 1.2em;
+font-weight: bold;
+}
+.titlePage .figure {
+margin: 2em auto;
+}
+.titlePage .docImprint {
+margin: 4em 0 0;
+font-size: 1.2em;
+line-height: 1.5;
+}
+.titlePage .docImprint .docDate {
+font-size: 1.2em;
+font-weight: bold;
+}
+div.figure, div.figureGroup {
+text-align: center;
+}
+table.figureGroupTable {
+width: 80%;
+border-collapse: collapse;
+}
+.figure, .figureGroup {
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+}
+.floatLeft {
+float: left;
+margin: 10px 10px 10px 0;
+}
+.floatRight {
+float: right;
+margin: 10px 0 10px 10px;
+}
+p.figureHead, .par.figureHead {
+font-size: 100%;
+text-align: center;
+}
+.figAnnotation {
+font-size: 80%;
+position: relative;
+margin: 0 auto;
+}
+.figTopLeft, .figBottomLeft {
+float: left;
+}
+.figTopRight, .figBottomRight {
+float: right;
+}
+.figure p, .figure .par, .figureGroup p, .figureGroup .par {
+font-size: 80%;
+margin-top: 0;
+text-align: center;
+}
+img {
+border-width: 0;
+}
+td.galleryFigure {
+text-align: center;
+vertical-align: middle;
+}
+td.galleryCaption {
+text-align: center;
+vertical-align: top;
+}
+body {
+padding: 1.58em 16%;
+}
+.pageNum {
+display: inline;
+font-size: 8.4pt;
+font-style: normal;
+margin: 0;
+padding: 0;
+position: absolute;
+right: 1%;
+text-align: right;
+letter-spacing: normal;
+}
+.marginnote {
+font-size: 0.8em;
+height: 0;
+left: 1%;
+position: absolute;
+text-indent: 0;
+width: 14%;
+text-align: left;
+}
+.right-marginnote {
+font-size: 0.8em;
+height: 0;
+right: 3%;
+position: absolute;
+text-indent: 0;
+text-align: right;
+width: 11%
+}
+.cut-in-left-note {
+font-size: 0.8em;
+left: 1%;
+float: left;
+text-indent: 0;
+width: 14%;
+text-align: left;
+padding: 0.8em 0.8em 0.8em 0;
+}
+.cut-in-right-note {
+font-size: 0.8em;
+left: 1%;
+float: right;
+text-indent: 0;
+width: 14%;
+text-align: right;
+padding: 0.8em 0 0.8em 0.8em;
+}
+span.tocPageNum, span.flushright {
+position: absolute;
+right: 16%;
+top: auto;
+text-indent: 0;
+}
+.pglink::after {
+content: "\0000A0\01F4D8";
+font-size: 80%;
+font-style: normal;
+font-weight: normal;
+}
+.catlink::after {
+content: "\0000A0\01F4C7";
+font-size: 80%;
+font-style: normal;
+font-weight: normal;
+}
+.exlink::after, .wplink::after, .biblink::after, .qurlink::after, .seclink::after {
+content: "\0000A0\002197\00FE0F";
+color: blue;
+font-size: 80%;
+font-style: normal;
+font-weight: normal;
+}
+.pglink:hover {
+background-color: #DCFFDC;
+}
+.catlink:hover {
+background-color: #FFFFDC;
+}
+.exlink:hover, .wplink:hover, .biblink:hover, .qurlink:hover, .seclin:hover {
+background-color: #FFDCDC;
+}
+body {
+background: #FFFFFF;
+font-family: serif;
+}
+body, a.hidden {
+color: black;
+}
+h1, h2, .h1, .h2 {
+text-align: center;
+font-variant: small-caps;
+font-weight: normal;
+}
+p.byline {
+text-align: center;
+font-style: italic;
+margin-bottom: 2em;
+}
+.div2 p.byline, .div3 p.byline, .div4 p.byline, .div5 p.byline, .div6 p.byline, .div7 p.byline {
+text-align: left;
+}
+.figureHead, .noteRef, .pseudoNoteRef, .marginnote, .right-marginnote, p.legend, .verseNum {
+color: #660000;
+}
+.rightnote, .pageNum, .lineNum, .pageNum a {
+color: #AAAAAA;
+}
+a.hidden:hover, a.noteRef:hover, a.pseudoNoteRef:hover {
+color: red;
+}
+h1, h2, h3, h4, h5, h6 {
+font-weight: normal;
+}
+table {
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+}
+td.tocText {
+text-align: center;
+font-variant: small-caps;
+font-size: 1.2em;
+line-height: 1.5;
+}
+.tableCaption {
+text-align: center;
+}
+.arab { font-family: Scheherazade, serif; }
+.aran { font-family: 'Awami Nastaliq', serif; }
+.grek { font-family: 'Charis SIL', serif; }
+.hebr { font-family: 'SBL Hebrew', Shlomo, 'Ezra SIL', serif; }
+.syrc { font-family: 'Serto Jerusalem', serif; }
+/* CSS rules generated from @rend attributes in TEI file */
+.cover-imagewidth {
+width:523px;
+}
+.titlepage-imagewidth {
+width:464px;
+}
+.p000width {
+width:496px;
+}
+.p038width {
+width:501px;
+}
+.p060width {
+width:498px;
+}
+.p130width {
+width:501px;
+}
+.xd32e1603 {
+text-align:center;
+}
+/* ]]> */ </style>
+</head>
+<body>
+<div style='text-align:center'>*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 14666 ***</div>
+<div class="front">
+<div class="div1 cover"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first"></p>
+<div class="figure cover-imagewidth"><img src="images/front.jpg" alt="Oorspronkelijke voorkant." width="523" height="720"></div><p>
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1 titlepage"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first"></p>
+<div class="figure titlepage-imagewidth"><img src="images/titlepage.png" alt="Oorspronkelijke titelpagina." width="464" height="720"></div><p>
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="titlePage">
+<div class="byline"> <span class="docAuthor">E. von Barfus</span>
+<br>(Schrijver van “<i>De Goudzoekers aan de Klondyke-Rivier</i>”)
+</div>
+<div class="docTitle">
+<h1 class="mainTitle">Op Samoa</h1>
+</div>
+<div class="docImprint">Geïllustreerde uitgaaf
+<br>Vertaling van Mevr. J. van der Hoeven
+<br>Amsterdam
+<br>C. L. G. Veldt
+</div>
+</div>
+<p></p>
+<div class="div1 last-child frontispiece"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first"></p>
+<div class="figure p000width"><img src="images/p000.jpg" alt="" width="496" height="720"></div><p>
+<span class="pageNum" id="pb1">[<a href="#pb1">1</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div class="body">
+<div id="ch1" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch1.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Eerste Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">In Apia.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Gedurende een reeks van jaren was ik op het kantoor van den heer Andreas Mertel werkzaam
+geweest en reeds tot tweeden boekhouder opgeklommen, toen de chef van het huis op
+een goeden dag zijn bedienden kwam mededeelen, dat hij voornemens was de zaak aan
+zijn beide zoons over te doen en stil te gaan leven. Ik gevoelde weinig lust, bij
+de jonge patroons in dienst te blijven en verzocht daarom den heer Andreas, die mij
+steeds zeer genegen geweest was, zoo vriendelijk te willen zijn, mij door zijn recommandatie
+een betrekking in een grootere handelszaak te bezorgen, het liefst in Duitsch-Oost-Afrika
+of op de Samoa-eilanden. Na eenige dagen ontving ik een brief van de Duitsche-Plantage-Maatschappij,
+waarin mij werd medegedeeld, dat ik op aanbeveling van den heer Mertel, als boekhouder
+in den dienst der maatschappij <span class="pageNum" id="pb2">[<a href="#pb2">2</a>]</span>was aangenomen en mij zoo spoedig mogelijk aan de kantoren vervoegen moest. Een week
+later bevond ik mij aan boord van een stoomboot op reis naar Adelaïde. Tegelijk met
+mij was Gustaaf Gaedecke, een mijner vroegere schoolmakkers, ongeveer zoo oud als
+ik, van Hamburg naar Apia vertrokken. Terwijl ik de lessen aan de handelsschool volgde,
+had mijn vriend Gustaaf in Göttingen de natuurlijke historie en staathuishoudkunde
+bestudeerd, en zich hoofdzakelijk toegelegd op de verschillende wijzen van cultuur
+in de heete luchtstreek, daar hij sedert jaren den vurigen wensch koesterde, om òf
+in de Duitsch-Afrikaansche-koloniën, òf op de eilanden in de Zuidzee, gelegenheid
+te vinden, zijn verkregen kennis ten nutte te maken. Door zijn uitgebreide relaties
+was het hem gelukt, in dienst te komen bij de directie der Plantage-Maatschappij,
+voor haar koloniën op de Samoa-eilanden.
+</p>
+<p>Toen wij na een zeer belangrijke reis over Port-Saïd, door het kanaal van Suez en
+de Roode Zee, over Colombo op Ceylon en Adelaïde, benevens de haven van Auckland,—de
+hoofdstad van Nieuw-Zeeland, gelukkig bereikten, waren wij blij, na een oponthoud
+van verscheiden dagen, op een naar Samoa bestemde stoomboot onze reis te kunnen vervolgen,
+want het was vinnig koud in de anders zoo fraaie haven van <span class="pageNum" id="pb3">[<a href="#pb3">3</a>]</span>Nieuw-Zeeland. Wij waren in het midden van Augustus, dus in hartje van den winter
+op het zuidelijk halfrond. Toen wij den Steenbokskeerkring gepasseerd waren, stoomden
+wij, door het prachtigste weer begunstigd, tusschen de Loyaliteits-eilanden en de
+Nieuwe-Hebriden in het Westen, en de Fidschi-Archipel in het Oosten, noordwaarts,
+het doel van onzen tocht, de Samoa- of Schippers-eilanden, tegemoet, en lieten na
+een zeer voorspoedige reis, in de heerlijk schoone haven van Apia, de hoofdstad van
+het eiland Upolu, de ankers vallen. Van uit de haven gezien, biedt Upolu een verrukkelijken
+aanblik. Tot vlak aan het strand strekt zich de heerlijkste, weelderigste plantengroei
+der tropen uit. Boschjes van hooge, slanke kokospalmen wisselen af met talrijke broodvruchtboomen,
+oranjebosschen, banyan-wortelboomen en bananen. Op eenige kilometers afstand van de
+kust, verheft zich het gebergte, dat zich over de geheele lengte van het eiland,—zeven
+en dertig zeemijlen,—van het Oosten naar het Westen, en meer langs de zuidkust, uitstrekt.
+Talrijke stroompjes komen bruisend uit het gebergte te voorschijn, kleine watervallen
+vormend, die van uit de haven gezien, op breede, zilveren linten gelijken. De hoogste
+verheffing van deze bergketen is de 2570 voet hooge Lanuto, met het meer van dienzelfden
+naam. De Samoa—<span class="pageNum" id="pb4">[<a href="#pb4">4</a>]</span>of Schipperseilanden liggen tusschen 13°.27′ tot 14°. 22.5′ Zuiderbreedte en 169°.
+28′ tot 172°. 48′ Westerlengte. Ook behoort het Koraleneiland, Roda, dat ongeveer
+zeventig zeemijlen Oostelijker ligt, tot deze groep. Het Westelijkste en grootste
+eiland is Savaii; dan volgt het kleinste, Apolima, dat een oppervlakte heeft van ongeveer
+twee Engelsche vierkante mijlen, terwijl Savaii 639 vierkante mijlen groot is. Op
+Apolima volgt Manono, eveneens van weinig omvang, vervolgens het voornaamste eiland
+van de groep, Upolu, 336.6 Engelsche vierkante mijlen groot; Zuidoostelijk van deze
+bevindt zich het door zijn landelijke schoonheid bekende eiland Tutuila, met de uitmuntende
+haven van Pago-Pago; voorts volgen twee kleinere eilanden, Ofu en Olosega, terwijl,
+het ongeveer twintig vierkante mijlen groote eiland Manua de rij sluit. De geheele
+groep heeft een oppervlakte van ongeveer 236 Duitsche, of 1086.9 Engelsche vierkante
+mijlen.
+</p>
+<p>Gelijk men weet, zijn de Samoa- of, zooals zij <span class="corr" id="xd32e134" title="Bron: vroe-heetten">vroeger heetten</span> de Schipperseilanden, in het jaar 1768 door den Franschen zeevaarder Bougainville
+ontdekt en vervolgens in 1787 door den beroemden La Perouse bezocht, die ook op het
+eiland Tutuila landde, waarvan de inlanders verscheiden leden der expeditie in de
+<span class="pageNum" id="pb5">[<a href="#pb5">5</a>]</span>tegenwoordig geheeten “Massacre-baai,” neerschoten. Kapitein Cook bezocht in 1791
+eveneens de eilanden Savaii en Upolu.
+</p>
+<p>Het vermoorden van eenigen der equipage van de expeditie van La Perouse, had de bevolking
+der Samoa-eilanden zulk een slechten naam gegeven, dat Engelsche zendelingen het eerst
+in 1830 slaagden, op Upolu te landen. Tot hun verbazing werden zij vriendelijk ontvangen
+en konden zij ongehinderd hun zegenrijk werk volbrengen. Spoedig bezochten ook andere
+zendelingen de eilanden en dezen ondervonden zooveel zegen op hun arbeid, dat er nu
+op de geheele groep geen enkele inlander gevonden wordt, die geen Christen is.—
+</p>
+<p>Een half uurtje, nadat wij in de haven voor anker waren gegaan, kwam een lid der gezondheidscommissie
+aan boord, om te onderzoeken, of onder de passagiers, of de bemanning van de boot
+geen besmettelijke ziektegevallen voorkwamen. Zoodra alles in orde bevonden was, werd
+het verkeer toegestaan en in een oogenblik was het dek overstroomd met inlanders en
+Europeanen. Eerstgenoemden boden ons allerlei zeldzaamheden te koop aan, zooals: schelpen,
+kralen, mandjes en waaiers, gevlochten uit de bladnerven van den Padanus, benevens
+bananen, oranjeappelen, passievruchten en kokosnoten.
+<span class="pageNum" id="pb6">[<a href="#pb6">6</a>]</span></p>
+<p>Mijn reis- en landgenoot Gustaaf Gaedecke en ik, waren op het punt het schip te verlaten,
+toen mijnheer Beckmann, de Directeur van de Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij,
+aan boord kwam, en nadat hij eenige woorden met den kapitein gewisseld had, zich met
+de vraag tot ons wendde, of wij de twee pas aangestelde bedienden uit Hamburg waren.
+Ik beantwoordde deze vraag bevestigend, noemde den naam van mijn vriend en den mijnen
+en voegde er bij, dat ik verscheiden brieven van het hoofdbestuur voor den Directeur
+meegekregen had, die ik hem, zoodra ik aan land was, overhandigen zou, daar zij zich
+in mijn koffer bevonden.
+</p>
+<p>“Ik heet u welkom in Apia, mijne Heeren,” antwoordde mijnheer Beckmann, en hij gaf
+ons vriendelijk lachend de hand. “Laat uw bagage naar beneden in mijn boot brengen,
+en gaat met mij aan land. Ik zal u persoonlijk naar het dicht bij het strand gelegen
+Hotel International brengen, waar u een uitstekend logies vinden zult, daar de eigenaar
+een landgenoot van ons is. U kunt mij daar dan de brieven geven, mijnheer Arendt.
+Wees zoo goed, heden avond te zes uur bij mij te komen dineeren; wij kunnen dan de
+nadere bijzonderheden van uw werkkring bespreken.”
+</p>
+<p>Nadat wij door den hotelhouder op de vriendelijkste <span class="pageNum" id="pb7">[<a href="#pb7">7</a>]</span>wijze begroet geworden waren, hetgeen wij ongetwijfeld aan de recommandatie van onzen
+voornamen geleider te danken hadden, maakte ik in de kamer, die mij aangewezen was,
+vlug mijn koffer open, en bracht het dikke pak papieren en brieven naar beneden in
+de spreekkamer, waar de directeur mij wachtte.
+</p>
+<p>Na een verfrisschend bad, trokken wij andere kleeren aan en sloegen een blik uit de
+vensters op de haven. Wij konden de geheele uitgestrektheid overzien, en tot onze
+vreugd viel ons de Duitsche kruiser “Falke” het eerst in het oog; op eenigen afstand
+lag een Engelsch oorlogsschip voor anker, als ik mij niet vergis de “Curaçao” en achter
+deze twee lag ook een Amerikaansche kanonneerboot. Verder Oostwaarts konden wij duidelijk
+op het strand het wrak van het ongelukkige Duitsche oorlogsschip “Adler” onderscheiden,
+dat daar in het voorjaar van 1889, gedurende een vreeselijken orkaan neergeslingerd
+en geheel uit elkander geslagen was. Behalve den ijzeren romp van den “Adler,” konden
+wij uit de veranda, vóór onze beide naast elkander liggende kamers, een groote menigte
+stukken van het schip onderscheiden, die op de kust lagen, en met de eb nu duidelijk
+zichtbaar waren.
+</p>
+<p>Ten westen van de oorlogsschepen, lagen verscheiden kleinere vaartuigen, zoogenaamde
+kotters, die, te oordeelen <span class="pageNum" id="pb8">[<a href="#pb8">8</a>]</span>naar de vlaggen, zoowel aan de Duitsche Handelmaatschappij, als aan de Duitsche firma
+Frings en Co. schenen te behooren; des avonds bevestigde mijnheer Beckmann dit ook.
+Zij onderhielden de gemeenschap tusschen de afzonderlijke eilanden der groep.
+</p>
+<p>Wij hadden veel schik in een groot aantal jonge, bruine knapen die, onder luid gejubel
+en geschreeuw van het strand in zee sprongen en in het water rondspartelden. Ook zagen
+wij een groote oorlogsboot van Samoa, naar een model der Amerikaansche walvischbooten
+gebouwd, en door een twintigtal roeiers in beweging gebracht, in de groote haven naar
+het westelijk gelegen schiereiland Mulinu koers zetten. De roeiers zaten niet volgens
+Europeesche wijze met den rug naar het roer, maar met het gelaat, en haalden hun korte
+riemen of kleine roeispanen door het water; de boot had een groote snelheid en de
+roeiers begeleidden hun werk met een welluidend gezang.
+</p>
+<p>Tegen etenstijd lieten wij ons door een zwarten bediende van het hotel naar het huis
+van den directeur Beckmann brengen. Tot onze verbazing zagen wij, dat de woning van
+onzen chef, die in Apia en de geheele eilandengroep toch als een persoon van gewicht
+bekend stond, wel een zeer aardig, maar slechts <span class="pageNum" id="pb9">[<a href="#pb9">9</a>]</span>klein huisje was van één verdieping, en dat het op zijn hoogst zes kleine kamers kon
+bevatten. Naar mijnheer Beckmann ons later op onze vraag antwoordde, is het bouwen
+in Apia ongehoord kostbaar, zoodat de Blanken zich met weinig ruimte tevreden moeten
+stellen.
+</p>
+<p>“Zooals de voorzitter van het Hoofdbestuur schrijft,” zeide onze chef, toen wij na
+een uitstekend diner op de veranda, die een heerlijk gezicht op de haven aanbood,
+onder het rooken eener geurige sigaar, de koffie gebruikten, “zijt gij, mijnheer Arendt,
+tot boekhouder aangesteld op de groote plantage Mulifanua, terwijl mijnheer Gaedecke
+de leiding der verschillende cultures, die wij in onze plantages toegepast hebben,
+op zich zal nemen. Intusschen acht ik het hoogst noodzakelijk, dat beide heeren vooreerst
+nog een paar weken in Apia blijven, ten eerste om zich eenigermate aan het klimaat
+te gewennen, ten tweede om, al is het dan ook maar wat oppervlakkig, op de hoogte
+te komen van het aanleggen en het bestuur eener plantage. Daarom zal ik u in den loop
+der volgende week naar Vaitele, onze voornaamste plantage in dit district, brengen,
+waar u voldoende gelegenheid zult vinden om alles goed op te nemen. Vaitele ligt ongeveer
+tien kilometer ten zuiden van Apia, aan den voet van het <span class="pageNum" id="pb10">[<a href="#pb10">10</a>]</span>gebergte, in een verrukkelijk landschap; de directeur der plantage, mijnheer Tiedemann,
+is zeer ervaren in alles, wat den aanleg en de behoeften der tropische cultures betreft,
+daar hij jaren lang een groote koffieplantage bij Menado op het eiland Celebes, bestuurd
+heeft. De eerstvolgende dagen moet u gebruiken om uitstapjes te maken in den onmiddellijken
+omtrek van Apia; daar zult u veel ontdekken, wat uw belangstelling wekt. Als mijn
+tijd het eenigszins toelaat, zal ik u met genoegen vergezellen, zoo niet, dan zal
+een mijner bedienden de leiding van mij overnemen.” Wij bedankten onzen vriendelijken
+chef hartelijk voor zijn goede bedoelingen en, daar het reeds laat was geworden, namen
+wij afscheid.
+</p>
+<p>Den volgenden dag deden wij een wandeling door Apia, onder geleide van een bediende
+uit het hotel, die een weinig Duitsch en Engelsch sprak.
+</p>
+<p>De stad bestaat uit vier groote dorpen, die een enkele, ruim twintig voet breede hoofdstraat
+vormen, welke zich in een halven cirkel langs de havenbocht uitstrekt. In het midden
+van dezen halven cirkel ligt het eigenlijke Apia; oostelijk daarvan het dorp Matautu,
+waarin zich de Engelsche en Amerikaansche Consulaatsgebouwen bevinden, terwijl in
+het westelijk gelegen Matafele, de grootsche magazijnen der Duitsche <span class="pageNum" id="pb11">[<a href="#pb11">11</a>]</span>Handel-Plantage-Maatschappij in de Zuidzee, bijna de geheele ruimte beslaan. In de
+onmiddellijke nabijheid van Matafele bevindt zich de smalle landtong Mulinu, waarop
+het zoogenaamde paleis van koning Malietoa, benevens eenige gouvernementshuizen gebouwd
+zijn.
+</p>
+<p>Zooals mijnheer Beckmann ons ’s avonds verteld had, leven er in Apia ongeveer tweehonderd
+blanken, waaronder de Duitschers het talrijkst vertegenwoordigd zijn. Dat konden wij
+al dadelijk op onze wandeling opmerken. De grootste helft der hotels, herbergen en
+winkels is in Duitsche handen; overal hoort men Duitsch spreken, leest men Duitsche
+namen op de borden der firma’s en ziet men de zwart-wit-roode vlag wapperen. Zelfs
+is er in Apia een Duitsche school, die niet alleen voor de kinderen der Europeanen,
+maar ook voor die der inlanders toegankelijk is en druk bezocht wordt.
+</p>
+<p>Tegen den middag, brachten wij ook een bezoek aan den heer Biermann, den Duitschen
+Consul in Apia, om ons aan hem voor te stellen en hem onze passen te overhandigen.
+Evenals de directeur Beckmann, bewoonde de consul een eenvoudig houten huis van één
+verdieping.
+</p>
+<p>De inboorlingen, waarvan wij een groot aantal in een zalig-niets-doen op de haven
+zagen rondslenteren, maakten een bijzonder sympathieken indruk. Zooals <span class="pageNum" id="pb12">[<a href="#pb12">12</a>]</span>bekend is, behooren de bewoners van Samoa tot het Polynezische ras, hebben een lichtbruine
+huidkleur in tegenstelling met de donkerder gekleurde Melaneziërs, en een slanke,
+flinke gestalte. De gelaatstrekken der mannen zijn minder schoon; meestal hebben zij
+breede platte neuzen, tamelijk dikke lippen en vooruitstekende wangbeenderen, maar
+prachtige donkerbruine, amandelvormige oogen met lange zwarte wimpers. Tegenover vreemdelingen
+zijn zij vriendelijk en voorkomend, zooals ik later, gedurende mijn langdurig verblijf
+op de eilanden, heb kunnen opmerken. Deze beminnelijke karaktertrek, evenals hun besliste
+afkeer van elken eenigszins inspannenden arbeid, moeten toegeschreven worden aan het
+gelukkige, zorgelooze bestaan, dat de bewoners van Samoa in hun heerlijk, overvloedig
+gezegend vaderland leiden, waar de milde natuur alles oplevert, wat zij tot hun levensonderhoud
+behoeven.
+</p>
+<p>De manlijke inboorlingen zijn, wat mij bijzonder opviel, bijna zonder uitzondering
+op eigenaardige wijze getatoeëerd. Dit tatoeëeren bestaat uit een aantal rechtlijnige
+figuren, die van den navel tot aan de knieën reiken. Naar men mij verteld heeft, moet
+het insnijden van deze figuren tamelijk pijnlijk zijn, daar het uitgevoerd wordt met
+een soort van harkje, gemaakt van vischgraten of kieuwen. Het werktuigje wordt in
+een <span class="pageNum" id="pb13">[<a href="#pb13">13</a>]</span>mengsel van verbrande notedoppen en water gedoopt en met een hamertje in het vleesch
+gedreven, waardoor de figuren ontstaan, die meestal heel aardig zijn; veel inlanders
+verbergen hun tatoeëering echter onder hun Lava-Lava, een lendendoek van Tapa. Dit
+is een stof, die op papier gelijkt en gemaakt wordt van de roode bladeren van den
+Ti-boom. In den laatsten tijd is deze Tapa echter door gekleurd katoen vervangen geworden.
+Onder de inlanders gaan de jongelingen, die zich niet hebben laten tatoueëeren, voor
+onmanlijk door. Ook onderwerpen veel vrouwen zich aan deze kunstbewerking, hoewel
+in mindere mate. Zij bestaat doorgaans alleen uit stippen en een aantal plus- en minusteekens,
+d. w. z. kleine kruisjes en streepjes en is gewoonlijk met den Lava-Lava of lendendoek
+bedekt.
+</p>
+<p>Gehoor gevend aan een verzoek van den directeur, kwamen wij op den vijfden dag na
+onze landing, dadelijk na zonsopgang ten zijnen huize, om hem naar de plantage Vaitele
+te vergezellen. Op aardige, vrij kleine paardjes, die, naar mijnheer Beckmann ons
+mededeelde, van het eiland Timor ingevoerd, dus zoogenaamde Sandelhoutpaarden waren,
+reden wij, door twee bedienden gevolgd, die in valiezen eenigen mondkost meevoerden,—het
+eerst naar den linkeroever van den Sigago-stroom, die zich ten Oosten van Apia in
+<span class="pageNum" id="pb14">[<a href="#pb14">14</a>]</span>de haven uitstort, om vervolgens langs zijn oevers onzen weg stroomopwaarts voort
+te zetten. Zooals wij van den directeur vernamen, ontspringt de Sigago op de zuidelijke
+hellingen van den 2500 voet hoogen berg Godefroy, ongeveer vijftien kilometer zuid-oostelijk
+van Apia, en stroomt dan door een heerlijk vruchtbaar dal tot aan zijn mond bij Apia
+voort.
+</p>
+<p>Ik was letterlijk overweldigd door den aanblik van deze menigte kokospalmen, bananen,
+benevens papaya’s, oranje-mango-broodvruchtboomen en bloeiende heestergewassen, wier
+namen mij onbekend waren; en dan, die kostelijke, bedwelmende geur, dien voornamelijk
+de bloeiende oranjeboomen en heesters verspreidden! Het was inderdaad verrukkelijk!
+</p>
+<p>Daar wij zonder iets gebruikt te hebben de stad verlaten hadden, rustten wij een uur
+later in een schaduwrijk boschje van oranjeboomen en bananenpalmen, en verkwikten
+ons aan de versnaperingen, die de bedienden ons uit de tasschen toereikten.
+</p>
+<p>Zooals de directeur nu onder ons ontbijt vertelde, had het huis Johan Cesar Godefroy
+en zoon in 1857 zijn eerste handelszaak op Upolu in Apia opgericht, en spoedig daarna
+in het bovendal van den Sigago, de plantage Vaitele aangelegd, die weldra gevolgd
+werd door de plantage Veilele, aan diezelfde rivier <span class="pageNum" id="pb15">[<a href="#pb15">15</a>]</span>gelegen. In 1865 ontstond in het district Mulifanua, 32 kilometer westelijk van Apia,
+de uitgebreide en belangrijkste plantage Mulifanua, en wat verder op Savau, het grootste
+eiland der geheele groep, de kleinere plantage Vaiputi. In het geheel verkreeg de
+Hamburgsche firma op de Samoa-eilanden meer dan 3500 hectaren grond in bezit, die
+ontgonnen werd. Toen nu omstreeks het jaar 1880, het huis Godefroy,—dat in dien tusschentijd
+genoodzaakt geweest was, zijn betalingen te staken,—aanbood zijn bezittingen op de
+eilanden onder Duitsche bescherming te stellen,—en dit door de regeering, van de hand
+werd gewezen, nam de Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij, die kort geleden opgericht
+was, al de factorijen en plantages der firma in de Zuidzee over.
+</p>
+<p>Na ons ontbijt, stegen wij weer te paard en bereikten een uur later Vaitele, waar
+wij door den directeur, die van onze komst door een vooruit gezonden bediende verwittigd
+was, vóór diens woning ontvangen werden. Dit was eveneens een eenvoudig houten gebouwtje,
+maar te midden van oranje- en bananenboomen gelegen, en maakte daardoor een bijzonder
+vriendelijken indruk.
+</p>
+<p>Nadat de directeur ons aan den heer Tiedemann had geïntroduceerd, stelde deze voor,
+de naastbij gelegen <span class="pageNum" id="pb16">[<a href="#pb16">16</a>]</span>aanplantingen eens in oogenschouw te nemen, voor het te heet werd. Terwijl in het
+vochtige, lagere gedeelte, in de onmiddellijke nabijheid van den rivieroever, voornamelijk
+suikerriet, yams, de zoete knolvrucht, die in de tropen onzen aardappel vervangt—en
+ook de tarowortels geplant waren, stonden op de eenigszins hoogere hellingen, honderden
+kokospalmen, broodvruchtboomen, mango’s, bananen, papaya’s en oranjeboomen. De gewichtigste
+boom voor den handel was, zeide de directeur, intusschen de kokospalm; deze bereikt
+dikwijls een hoogte van honderd twintig voet, zonder dat er de kleinste tak of twijg
+aan zijn slanken stam te zien is. Boven aan de bladerkroon groeien de noten in menigte
+tegen den stam aan.
+</p>
+<p>Mijnheer Tiedemann was zoo vriendelijk, mij en vooral mijn collega Gaedecke, als natuurkenner,
+uit te leggen, hoe men de kopra,<a class="noteRef" id="xd32e197src" href="#xd32e197">1</a> dit gewichtig handelsartikel, het best aankweekt. Eerst na zeven of acht jaar geeft
+een kokospalm den eersten oogst; de noten worden niet geplukt, maar men wacht, tot
+zij rijp naar beneden vallen; dan worden zij opgeraapt en in manden op ezels naar
+rijwegen gebracht, vanwaar zij in karren, met ossen bespannen, naar de factorijen
+vervoerd <span class="pageNum" id="pb17">[<a href="#pb17">17</a>]</span>worden. Na opengemaakt te zijn, wordt de vleezige kern er uit gesneden, op eesten
+gedroogd en eindelijk luchtig verpakt, naar Europa verzonden. De harige bolsters,
+waarvan in andere landen, zooals op Ceylon, de Sunda-eilanden enz. de kokosvezels
+verkregen worden tot het vervaardigen van matten, touwen en dergelijke, gebruikt men
+op Samoa niet; men verbrandt ze eenvoudig.
+</p>
+<p>Verder onderrichtte mijnheer Tiedemann ons nog, dat een volwassen kokospalm op zijn
+plantage, jaarlijks gemiddeld tachtig tot honderd noten oplevert, en uit vijf noten
+wordt somtijds een kilogram kopra verkregen, zoodat de netto opbrengst van een palmboom
+bij gewone olieprijzen, op ongeveer twee mark per jaar kan geschat worden. Uit de
+kokospalm-plantage geleidde de directeur der factorij ons een eind de helling op,
+waar wij op een plek, die bijna geheel van groote boomen ontbloot was, een vrij groot
+aantal sierlijke, kleine boomen op regelmatige afstanden, opmerkten. Ik hield deze
+mooie boompjes, waarvan verscheidene met witte en roode bloesems bedekt waren, voor
+kerseboomen, tot ik door een uitroep van den directeur Beckmann, beter werd ingelicht.
+</p>
+<p>“Zoo, zoo! U bent dus met den aanleg van een koffieplantage geslaagd, beste Tiedemann!”
+riep de <span class="pageNum" id="pb18">[<a href="#pb18">18</a>]</span>directeur uit. “Dat doet mij werkelijk pleizier! Die kan ons van heel veel nut zijn.”
+</p>
+<p>“Ja, het is mij gelukt, mijnheer,” antwoordde de opzichter der plantage. “Verleden
+jaar heb ik twee honderd stuks stekken van koffieboomen uit Menado besteld, en, daar
+ik bij ondervinding weet, dat de koffie in dit klimaat, het best op een hoogte van
+vier tot zes honderd meter gedijt, liet ik hier op de helling een vrij groot aantal
+boomen vellen en de stammen, takken en twijgen verbranden, om de asch als mest te
+kunnen gebruiken. Op gelijke afstanden werden tien kuilen gegraven en de stekken daarin
+gezet; ten einde de jonge planten tegen de verzengende zonnestralen te beschutten,
+liet ik een aantal dik gebladerde tamarindeboomen staan, die voldoende schaduw gaven.
+De boompjes schoten spoedig wortel en groeiden prachtig op; verscheidene staan reeds
+in bloei en zullen toekomende jaar, hoop ik, een flinken oogst opleveren.”
+</p>
+<p>“Ik zie, dat u den grond tusschen de koffieboomen geheel grasvrij laat,” zeide Gaedecke.
+“Waarom doet u dat?”
+</p>
+<p>“Omdat het gras van Samoa als woekerplant voortteelt, op een tot beplanten geschikt
+gemaakten grond, en alleen door onophoudelijk uitroeien verdelgd kan worden,” luidde
+het antwoord van mijnheer Tiedemann. <span class="pageNum" id="pb19">[<a href="#pb19">19</a>]</span>“Ik heb ook getracht hier cacaoboomen te planten, maar in Vaitele dragen zij niet
+zooveel vrucht als in Mulifanua; mijn collega Krüger schijnt daar een gunstiger bodem
+te hebben.”
+</p>
+<p>Op den terugweg naar de woning van mijnheer Tiedemann, zagen wij een troepje werklieden,
+die van de verschillende plantages naar hun hutten gingen, om te eten en gedurende
+het heetste gedeelte van den dag te rusten. Het trok mijn aandacht, onder deze mannen
+geen enkelen inboorling van Samoa, maar lieden van veel donkerder huidkleur te zien.
+</p>
+<p>Toen ik aan tafel mijn verwondering hierover te kennen gaf, verklaarde directeur Beckmann
+mij de reden hiervan.
+</p>
+<p>“Alle pogingen, om de inboorlingen van Samoa aan geregeld werk te gewennen, hebben
+schipbreuk geleden op hun aangeboren traagheid,” zeide hij. “Zij eischten ongehoord
+hoog loon voor buitengewoon geringe diensten en bleken in geen enkel opzicht te vertrouwen
+te zijn. Daarom waren wij genoodzaakt, vreemd werkvolk in dienst te nemen, en wij
+vonden dit in voldoend aantal op de Salomons- en Gilberts-eilanden, de Nieuwe-Hebriden
+en den Bismarck-Archipel. Het aanwerven van manschappen geschiedde door de kapiteins
+van onze eigen schepen, die met de hoofden dier <span class="pageNum" id="pb20">[<a href="#pb20">20</a>]</span>eilanden in onderhandeling traden. De werklieden worden voor drie jaar aangenomen,
+na welk tijdsverloop, zij vrij naar hun vaderland teruggezonden worden, wanneer zij
+er niet de voorkeur aan geven de overeenkomst te vernieuwen. Ieder werkman verdient,
+behalve kost en inwoning, drie dollars per maand, en komt ons dus jaarlijks op ongeveer
+drie honderd mark te staan, de kosten van import en export daaronder begrepen. Ook
+verloopt er geruime tijd, voor de lieden zich aan hun dagtaak, en aan discipline gewend
+hebben; bovendien moeten de inlanders der verschillende eilandgroepen afzonderlijk
+gehuisvest worden, anders vallen zij elkander aan, slaan elkaar dood, of eten elkander
+ten slotte op, om de overwinning feestelijk te vieren. <span id="xd32e220"></span>U ziet, mijne Heeren,” zoo eindigde de directeur zijn verklaring, “dat wij met veelvuldige
+moeilijkheden in onze koloniën te kampen hebben, waartoe ook onze verhouding jegens
+de Engelsche en Amerikaansche autoriteiten op Samoa heel veel bijdraagt.”
+</p>
+<p>Na een korte rust bezichtigden wij nog de overige aanplantingen op de factorij Vaitele,
+gebruikten eenige ververschingen en sloegen daarna den weg naar Apia in. Vóór wij
+van den heer Tiedemann afscheid namen, verzocht mijn collega Gaedecke dezen verlof,
+op een <span class="pageNum" id="pb21">[<a href="#pb21">21</a>]</span>der eerstvolgende dagen naar Vaitele te vertrekken, om zich onder leiding van den
+kundigen planter, op de hoogte te stellen van het aanleggen en de werkzaamheden op
+een grootere plantage. Mijnheer Tiedemann verklaarde zich vriendelijk bereid, den
+jeugdigen botanicus bij zich in huis te nemen, op voorwaarde, dat directeur Beckmann,
+hieraan zijn goedkeuring hechtte; deze had hiertegen geen enkel bezwaar.
+</p>
+</div>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<div class="footnote-body">
+<div class="fndiv" id="xd32e197">
+<p class="footnote"><span class="fnlabel"><a class="noteRef" href="#xd32e197src">1</a></span> kopra = het gedroogde, vleezige gedeelte van de kokosnoot.&nbsp;<a class="fnarrow" href="#xd32e197src" title="Ga terug naar noot 1 in tekst.">↑</a></p>
+</div>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div id="ch2" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch2.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Tweede Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Op de plantage Mulifanua.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Den dag na onze terugkomst verliet mijn vriend Gustaaf Gaedecke Apia, om zich naar
+de plantage Vaitele te begeven.
+</p>
+<p>De directeur had hem een paard geschonken, benevens een ezel voor zijn bagage; ook
+werd hem een knecht medegegeven om hem bij het vervoer en op reis behulpzaam te zijn.
+</p>
+<p>Terzelfder tijd deelde mijnheer Beckmann mij mede, dat hij mij over een paar dagen
+persoonlijk naar de plantage Mulifanua zou brengen, om die te bezichtigen <span class="pageNum" id="pb22">[<a href="#pb22">22</a>]</span>en mij voor te stellen aan den directeur, den heer Krüger; bovendien ried hij mij
+aan in dien tusschentijd naar Matafele, het westelijk deel van Apia te gaan, om in
+de groote magazijnen en kantoren van de Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij
+kennis te maken met de ambtenaren, daar ik dikwijls met deze heeren zaken zou moeten
+doen. Hij zou mij een zijner kantoorbedienden meegeven, om mij aan te dienen.
+</p>
+<p>Zeer vriendelijk werd ik door mijn toekomstigen collega ontvangen, en rondgeleid in
+de voornaamste pakhuizen, waar een kolossale voorraad van kopra, katoen en andere
+tropische gewassen opgestapeld lag, die naar Europa moest ingescheept worden.
+</p>
+<p>Twee dagen na dit bezoek in Matafele begaf ik mij, volgens order van den directeur,
+dadelijk na zonsopgang met mijn bagage naar het strand, waar op de mij aangeduide
+plaats, de boot van mijnheer Beckmann gereed lag. Zij had, evenals de kano’s der inlanders,
+den vorm van een walvischboot, maar was iets breeder, van een zonnetent aan den achtersteven
+voorzien, en met twaalf roeiers bemand.
+</p>
+<p>Een paar minuten na mijn aankomst, verscheen de directeur, van twee bedienden vergezeld,
+die manden met allerlei eetwaren droegen. Wij gingen onder de zonnetent zitten en
+op bevel van mijn chef brachten <span class="pageNum" id="pb23">[<a href="#pb23">23</a>]</span>de roeiers hun korte riemen in beweging, waarmee zij de boot bijzonder gauw deden
+voortgaan. Toen wij de “Falke” langs kwamen, begroette de wacht op het dek ons met
+een luid: “Goedenmorgen! Gelukkige reis!” hetgeen wij met hoedengewuif beantwoordden.
+De boot van den directeur, die aan den spiegel de Duitsche vlag voerde, was den matrozen
+van het oorlogsschip goed bekend.
+</p>
+<p>Nadat wij den breeden ingang der haven, die door een wijde opening in de koraalriffen,
+welke zich langs de geheele noordkust uitstrekken, voorbijgegaan waren, zetten wij
+eerst regelrecht koers naar het Noorden, om op grooten afstand van de riffen te komen,
+waar de golfslag zoo onstuimig was, dat wij gevaar zouden geloopen hebben, door de
+branding tegen de rotsen geworpen te worden. Voornamelijk was deze zeer sterk en gevaarlijk
+vóór het schiereiland Mulinu, en, zooals mijnheer Beckmann vertelde, moesten er op
+die plek reeds veel schepen vergaan zijn.
+</p>
+<p>Een goede zeemijl van de kust verwijderd, keerden wij ons naar het Westen en kwamen
+nu snel vooruit. Thans kon ik dit geheele gedeelte van het eiland overzien, en met
+innige verrukking het landschap bewonderen, dat zich voor mij uitstrekte. Het gedeelte
+van het land, tusschen de bergketen en de kust, <span class="pageNum" id="pb24">[<a href="#pb24">24</a>]</span>geleek een heerlijke tuin, vol palmen, hooge, breedgetakte tamarinden, schoone boschjes
+van broodvrucht- en oranjeboomen en een groot gedeelte van een dicht oerwoud op die
+plaatsen, waar de boomen niet ter wille van de plantages geveld waren. De talrijke
+bergstroomen met hun groen, helder water, slingerden zich door het voorland in menigvuldige
+bochten tot aan het strand; het bekoorlijkst echter waren verscheiden watervallen
+in de verte, die dikwijls vele meters hoog van den rand van den bergkam naar beneden
+stortten, en op dien afstand op breede, zilveren linten geleken. Mijnheer Beckmann
+maakte mij in het bijzonder opmerkzaam op een prachtigen waterval, den Letogo, die
+ten Westen van Apia, midden in het dichte struikgewas van de rotsen naar beneden stort,
+en daar een bassin vormt, wel zoo groot als een meer; ik kon dit echter natuurlijk
+van uit de boot niet zien.
+</p>
+<p>Tegen elf uur bereikten wij het doel onzer reis, gedurende welke de roeiers, inboorlingen
+van Upolu, hun arbeid zonder ophouden met welluidend gezang begeleid hadden. In het
+koralenrif, dat, zooals wij reeds vermeld hebben, het geheele eiland omringt, bevond
+zich een opening, waardoor kleinere schepen in een bocht naar de kust kunnen varen;
+deze bocht vormt <span class="pageNum" id="pb25">[<a href="#pb25">25</a>]</span>de haven van Mulifanua, doch is maar van kleine afmeting.
+</p>
+<p>Aan de landingsplaats werden wij opgewacht door mijnheer Krüger, die den vorigen dag
+van den directeur door een bijzonderen bode bericht had gekregen van onze komst; hij
+begroette ons vriendelijk en leidde ons in het door hem bewoonde stationsgebouw der
+Handel-Maatschappij. Dit gebouw was ook van hout, maar had twee verdiepingen; het
+was zeer lief gelegen, te midden van schaduwrijke mangoboomen en zorgvuldig onderhouden
+tuinen. Op een ruime veranda vonden wij een welvoorziene tafel, waarop ik tot mijn
+verrassing ook eenige flesschen bier zag staan. Een paar roeiers brachten mijn bagage
+en de manden met proviand in huis en gingen daarop naar hun makkers, die achter het
+woonhuis een onderkomen gevonden hadden in een hut, bestemd voor de bedienden.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger, onder wiens bijzondere leiding ik stond, bracht mij na het ontbijt
+in een nette kamer, die, naar hij zeide, voor mij bestemd was; hij deelde mij mede,
+dat wij na een korte rust te paard zouden stijgen, om de plantages in de buurt van
+Mulifanua te bezichtigen.
+</p>
+<p>Het rustuurtje gebruikte ik, om mijn twee koffers uit te pakken en mijn ondergoed
+en kleeren in de <span class="pageNum" id="pb26">[<a href="#pb26">26</a>]</span>daartoe bestemde kasten te bergen. Toen ik hiermede gereed was, en mij juist wilde
+verkleeden, verscheen een jonge Samoaner, een “Boy”, zooals men de bedienden daar
+noemt, en vertelde mij in een wonderlijk mengelmoes van Duitsche en Engelsche woorden,
+dat hij door zijn “meester” voor mijn persoonlijke bediening was aangewezen en nu
+bevel had gekregen mij naar het badhuis te brengen.
+</p>
+<p>Dit badhuis lag maar weinig schreden van het stationsgebouw in een bananenboschje.
+Het was zeer practisch ingericht. In een ommuurd bassin, van een meter breedte, aan
+den ingang van de ruime, luchtige badkamer, stroomde frisch, kristalhelder water,
+dat zooals de “Boy” verklaarde, uit de dichtst bij zijnde rivier hierheen geleid was,
+en tevens tot besproeiing van den tuin diende. Bovendien bevonden zich langs de muren
+verscheiden douches = stortbaden. Na een heerlijk verfrisschend bad, kleedde ik mij
+spoedig aan en ging naar de veranda, waar ik reeds de heeren Beckmann, Krüger en nog
+een jong mensch aantrof, die mij als mijnheer Petersen werd voorgesteld. Deze was
+een knap persoon, van zes voet lengte, en met een zeer vroolijk opgewekt gezicht.
+Zooals ik later hoorde, was Hendrik Petersen een verre bloedverwant van mijnheer Krüger;
+hij had als vaandrig in een <span class="pageNum" id="pb27">[<a href="#pb27">27</a>]</span>Pruisisch infanterie-regiment gediend, maar was daaruit wegens een paar ondeugende
+streken ontslagen geworden. Op Krüger’s voorspraak had de Handel- en Plantage-Maatschappij
+hem in dienst genomen en naar Samoa gestuurd, waar hij vervolgens op de plantage Mulifanua
+gedeeltelijk op het kantoor, gedeeltelijk op de plantage zelf, als opzichter werkzaam
+was. Hij kon ongeveer zou oud zijn als ik, en maakte op mij, door zijn open, vriendelijk
+gelaat, een zeer aangenamen indruk. Wij dronken haastig een kop thee en stegen toen
+te paard, om naar de, op ongeveer een kilometer afstands gelegen plantage te rijden.
+</p>
+<p>Deze was reeds in 1865 door de firma Godefroy aangelegd, en de eerste op het eiland
+Upolu; eenige jaren later volgden de plantages Vaitele en Veilele in het district
+Tuamusanga. Het geheele eiland is in drie districten verdeeld, waarvan Atua het oostelijkst
+is; in het midden ligt het district Tuamusanga met de hoofdstad Apia, terwijl Mulifana
+de voor naamste plaats van Aana, in het Westen, is.
+</p>
+<p>In de onmiddellijke nabijheid van Mulifanua zag ik ook voor het eerst, een dorp van
+inlanders, dat een bijzonder liefelijken indruk op mij maakte. Elke hut, of liever
+gezegd, elk huis, want de meeste hebben een omvang van meer dan honderd voet, staat
+in de <span class="pageNum" id="pb28">[<a href="#pb28">28</a>]</span>schaduw van palmen en bananen en is gewoonlijk door een kleine suikerrietplantage
+omgeven; de geheele ruimte om zulk een huis wordt steeds zeer zindelijk gehouden.
+Het dak bestaat uit de bladeren van het suikerriet of van de bananen en heeft een
+lankwerpig ronden vorm; het rust op rond gesneden houten palen, die op een afstand
+van vier of vijf voet van elkander in den grond geheid worden. Ieder huis bestaat
+alleen uit een enkele groote ruimte, die gedurende den nacht gesloten wordt door zonneblinden,
+gemaakt van de nerven der palmbladeren; over dag is zij aan alle zijden open, zoodat
+in de woonkamers steeds frissche lucht is. De vloer van deze laatste bestaat uit een
+laag losse kiezelsteenen van verscheiden centimeters dikte, waarop dan kralen of kleine
+ronde steentjes gelegd worden; hierover legt men dichte matten. Naar Petersen, die
+mij in zulk een huis bracht, verzekerde, vormen deze matten op de geverfde onderlaag
+een uitstekende rustplaats, die daarenboven het grootste voordeel bezitten zou, nooit
+door ongedierte verontreinigd te worden. In het midden van deze ruimte staat een sterke
+gaffelvormige boomstam, die tot hoofdpilaar dient; deze, benevens de zijposten, zijn
+gemaakt uit het hout van den broodvruchtboom, dat duurzamer moet zijn dan andere houtsoorten.
+Naast de middelste <span class="pageNum" id="pb29">[<a href="#pb29">29</a>]</span>pilaar is een kleine, uit klei gemaakte haard aangebracht, die echter niet gebruikt
+wordt om er op te koken, maar alleen tot verlichting dient; in een kleinere hut, die
+zich op eenigen afstand van het woonhuis bevindt, wordt het eten bereid.
+</p>
+<p>Als huisraad merkte ik slechts eenige gedroogde kokosnoten op, die als waterkannen
+gebruikt werden, terwijl een grooter aantal dwars doorgesneden noten tot bekers dienden.
+Verder zag ik verscheiden vliegenklappen van boomschors en waaiers, gevlochten van
+de bladnerven van den pandanus. Van tafels, stoelen en kasten zag ik niets.
+</p>
+<p>Nadat wij dit huis, dat mij zeer interesseerde, bezichtigd hadden, stegen wij weer
+te paard en reden in gestrekten draf de twee heeren na, die reeds in de plantage aangekomen
+waren.
+</p>
+<p>De plantage Mulifanua is aanmerkelijk grooter dan Vaitele of Veilele; de cultuur is
+er dezelfde als op de twee laatste; alleen wees mijnheer Krüger ons een theeplantage,
+op de noordelijke hellingen van den berg Tofu, als eerste proef, om de cultuur der
+theeplant op Samoa in te voeren. Zij groeide uitstekend evenals een uitgestrekte aanplanting
+cacaoboomen, die reeds rijke inkomsten opleverde.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger had meer dan twee honderd werklieden <span class="pageNum" id="pb30">[<a href="#pb30">30</a>]</span>in de plantage, waarover hij het bestuur had; de meesten waren inboorlingen van de
+Salomons- en Tonga-eilanden, allen flink gebouwde, groote mannen van een donkere huidkleur,
+daar deze eilandbewoners tot het Melanezische ras behooren.
+</p>
+<p>De eerste Salomons-eilander, dien ik zag, maakte een zeer eigenaardigen indruk op
+mij. Zijn gekroesd haar, dat wel zes decimeter lang kon zijn, was met kalk wit gemaakt,
+zoodat ik eerst meende, dat de man een pruik van vuil schapenvel op het hoofd gezet
+had. Toen ik hoorde, dat zoowel directeur Krüger, als een der opzichters, den werklieden
+orders gaven in een taal, die ik volstrekt niet verstaan kon, legde mijn vriend Petersen
+mij uit, dat, daar de bewoners van de afzonderlijke eilandengroepen allen verschillende
+talen spraken, men genoodzaakt geweest was, wilde men met hen onderhandelen kunnen,
+zich van verschillende idiomen te bedienen, die veel overeenkomst hebben met het Chineesche
+<span class="corr" id="xd32e278" title="Bron: Pidjing-Engelsch">Pidjin-Engelsch</span>. Wij hadden nog enkele uren vóór zonsondergang den tijd; directeur Beckmann gaf daarom
+op de theeplantage, waarop wij ons juist bevonden, den wensch te kennen, den top van
+den Tofuberg te bestijgen, vanwaar men een schoon uitzicht moest hebben, zooals hij
+zich nog van een vroegere reis herinnerde.
+<span class="pageNum" id="pb31">[<a href="#pb31">31</a>]</span></p>
+<p>Het was een tamelijk vermoeiend en inspannend werk, om zich door het dicht struikgewas,
+dat de helling van den berg tot den top bedekte, heen te worstelen, want deze bevond
+zich wel ongeveer duizend voet boven de theeplantage; maar onze moeite werd ruimschoots
+beloond, door het verrukkelijk vergezicht dat zich daar aan ons oog vertoonde.
+</p>
+<p>Noordelijk, bijna voor onze voeten, zagen wij Mulifanua en de geheele oostkust tot
+de haven van Apia, met de landschappen Salapuala, Sasasa en minstens nog tien andere
+Samoaansche dorpen, terwijl wij aan onze linkerhand, in westelijke richting, eerst
+het eilandje Manono opmerkten, dat door een koraalrif met de westkunst van Upolu verbonden
+scheen te zijn; dan volgde het kleinste eilandje der geheele groep, Apolima, dat nog
+niet volkomen twee Engelsche vierkante mijlen groot is, en verder op verhief zich
+uit de zee, het groote Savaii, welks gebergte een hoogte van meer dan vijfduizend
+voet bereikt. Tusschen den berg Tofu en de noordkust strekte zich een groote vlakte
+uit, beplant met palmen, broodvruchtboomen enz, waartusschen men uitgestrekte velden
+kon opmerken, waarop de inlanders suikerriet, taro en yamwortels kweekten. Zuidwaarts
+zag men niets dan de groote, oneindige zee.
+<span class="pageNum" id="pb32">[<a href="#pb32">32</a>]</span></p>
+<p>Toen wij een paar uren later het stationsgebouw in Mulifanua weer bereikt hadden,
+was ik weliswaar erg moede, maar toch bijzonder in mijn schik over al het belangrijke
+en nieuwe, dat ik in den loop van den dag gezien had. Den volgenden morgen keerde
+directeur Beckmann in zijn boot naar Apia terug, terwijl ik onder leiding van den
+heer Krüger mijn werkzaamheden begon. Deze bestonden voornamelijk in boekhouden en
+het beheer voeren der kas. Het laatste was een zeer eenvoudig werk, daar het slechts
+de uitbetaling betrof van het loon der arbeiders op de plantage, en het salaris der
+opzichters; tot op heden had mijn voorganger Petersen op zeer primitieve wijze boek
+gehouden, volstrekt niet, zooals het op een handelskantoor behoort<span class="corr" id="xd32e289" title="Niet in bron">.</span> Daar uit de boeken de jaarlijksche afrekening met ons hoofdkantoor te Apia, zoo nauwkeurig
+mogelijk moest opgemaakt worden, met bijvermelding welke hoeveelheden der verschillende
+produkten uit de geheele plantage, in den loop des jaars aan onze magazijnen en pakhuizen,
+door bemiddeling van Mulina geleverd waren, moesten deze leveranties nauwkeurig en
+stipt in de daarvoor bestemde boeken worden opgeteekend. Toen ik de jonge Petersen
+op de talrijke vergissingen bij het noteeren opmerkzaam maakte, antwoordde hij <span class="pageNum" id="pb33">[<a href="#pb33">33</a>]</span>lachend: “Beste vriend, ik had geen flauw begrip van boekhouderij, toen mijn ondeugende
+neef mij naar Samoa liet komen; ik ben soldaat geweest en versta van dien rommel verduiveld
+weinig. U zult die vervelende boeken wel weer gauw in orde maken, en u moest eigenlijk
+blij zijn, dat ik zoo weinig aanleg voor dezen handelstak heb, want anders had men
+u hier in het geheel niet heengestuurd.”
+</p>
+<p>“Mijn luchthartige neef heeft hierin werkelijk gelijk, beste Arendt,” zeide mijnheer
+Krüger, die juist bij de laatste woorden van Petersen het kantoor binnen was gekomen.
+“Ik geloof, dat het het beste zou wezen, als u onder de vroegere noteering van uw
+voorganger maar een streep zettet, en van heden af maar op uw manier begont boek te
+houden. Ik heb te weinig tijd gehad, om het werk van mijn neef op het kantoor voldoende
+na te gaan, en eerst later heb ik de wanhopige verwarring opgemerkt, die hij teweeggebracht
+heeft. Daar buiten in de plantage is de jonge heer vrij wat beter op zijn plaats;
+hij heeft grooten tact om met de werklieden om te gaan, die hij flink onder tucht
+heeft, en toch is hij zeer bij hen bemind. De opzichters mogen hem ook om zijn vroolijk,
+welwillend karakter gaarne lijden.”
+</p>
+<p>“Wel bedankt, waarde neef, voor die loftuiting,” <span class="pageNum" id="pb34">[<a href="#pb34">34</a>]</span>zeide Petersen lachend, “maar nog meer voor de bevrijding van die afschuwelijke boeken.
+Wanneer u en mijnheer Arendt mij dus niet meer noodig hebt, zal ik, met uw verlof,
+naar de plantage rijden, waar ik mij honderdmaal meer op mijn gemak gevoel, dan hier
+op dit muffe kantoor. Tot ziens dus, vanavond, vriend Arendt!”
+</p>
+<p>Men kon den aardigen, beminlijken jongen man waarlijk niets kwalijk nemen, en evenmin
+lang boos op hem zijn; ik bracht dus mijn geschokt koopmansgevoel tot rust, en toog
+aan het werk, dat mij wachtte, nadat mijnheer Krüger mij nog eenige noodzakelijke
+aanwijzingen dienaangaande gegeven had. De eerste weken gingen zonder eenige stoornis
+voorbij; met het aanbreken van den dag stond ik op, en in de koele morgenuren werkte
+ik vlijtig op het kantoor tot elf uur; dan ging ik naar de veranda, achter het huis,
+vanwaar men een heerlijk uitzicht had op den prachtigen tuin, en gebruikte een uitstekend
+ontbijt, waaraan mijnheer Krüger en zijn neef Heinrich geregeld deelnamen. Beide heeren
+waren den geheelen voormiddag op de verschillende plantages bezig, en na het rustuur
+ging ik dagelijks mee, om zoo goed mogelijk op de hoogte te komen van den aard en
+de wijze van cultuur der verschillende voortbrengselen. Ik had mij <span class="pageNum" id="pb35">[<a href="#pb35">35</a>]</span>vlijtig op de studie van het Pidjin-Engelsch, zoowel als op die der Samoaansche taal
+toegelegd, ten einde mij bij ons werkvolk en ook bij de inlanders ten minste eenigszins
+verstaanbaar te maken.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger en zijn neef waren beide talen volkomen machtig. Op een Zondag vertelde
+onze chef, dat hij een uitnoodiging voor ons ontvangen had, om bij een voornaam, zeer
+rijke Samoaner te komen dineeren. Deze was opperhoofd van een groot dorp, dat dicht
+bij de kust lag, tusschen Mulifanua en het landschap Sasana. Wij stegen derhalve om
+vier uur te paard en ongeveer een uur later bereikten wij het dorp, dat in een goed
+bebouwde lage vlakte lag, te midden van een schaduwrijk boschje van palmen, bananen
+en oranjeboomen, dat omringd was van uitgestrekte suikerriet- en katoenvelden. Het
+opperhoofd ontving ons voor zijn ruime woning met den welluidenden, Samoaanschen groet:
+“Talofa!” en ging ons toen voor naar de huiskamer, die aan alle zijden open was en
+waar wij wel een dozijn inboorlingen, mannen en vrouwen, aantroffen, die ons met vriendelijke
+gebaren de hand gaven.
+</p>
+<p>De vrouwen en meisjes waren zonder uitzondering werkelijk mooie, lieve verschijningen;
+zij waren schoon gebouwd en hadden allen prachtige, donkerbruine <span class="pageNum" id="pb36">[<a href="#pb36">36</a>]</span>oogen met lange, zwarte wimpers; haar kleeding bestond uit den lendendoek van gekleurd
+katoen; een soort van lijfje en de lava-lava, die tot aan de knieën reikte; de volle,
+fraai gevormde armen, evenals de beenen onder de knie, waren bloot; op het donkere,
+meestal onbedekte haar droegen zij een klein soort van kapsel van dunne witte stof,
+versierd met bloemen en gekleurde steenen. Bijna alle vrouwen hadden kleine varkentjes
+op haar schoot, die bij de Samoaanschen de schoothondjes schenen te vervangen. Nadat
+wij ons op matten, in den familiekring van het opperhoofd en zijn gasten neergezet
+hadden, begon de maaltijd. Verscheiden jonge meisjes droegen de verschillende spijzen
+op, en wel in bananenblâren, waarin zij ook gebakken waren, want de Samoaner kent
+geen potten en pannen. De gerechten bestonden uit: gebakken speenvarkens, kippen,
+visch, brood- en yamvruchten, bananen en tarowortels, alles zeer zindelijk en smakelijk;
+bananenblâren dienden ook tot borden. Als dessert verscheen een soort van deeg “Tai-ai”
+genaamd, dat uit het fijn gewreven vleesch van de kokosnoot bereid, in kleine zakjes,
+van bladeren gemaakt, op de heete steenen van den haard wordt gebakken en heel lekker
+is. Het eten smaakte mij bijzonder goed, want het was zeer zindelijk <span class="pageNum" id="pb37">[<a href="#pb37">37</a>]</span>klaargemaakt en werd ook zoo toegediend.
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure p038width"><img src="images/p038.jpg" alt="" width="501" height="720"></div><p>
+</p>
+<p>Na afloop van den maaltijd werd een vrij groote schotel, zeer kunstig uit hout gesneden,
+midden op de mat gezet, die als tafel gebruikt werd. Ik wist niet, waartoe deze moest
+dienen, doch Petersen verklaarde mij dit: het was een kawa-bowl, die gebruikt werd
+om daarin dezen lievelingsdrank der meeste Zuidzee-eilanders klaar te maken.
+</p>
+<p>Kort daarna verschenen vier mooie, jonge meisjes, die zeer schoone, witte tanden hadden;
+zij legden zich bij den bowl neder en gingen de kawa bereiden. Hiertoe werd de knol
+der kawa-plant (Piper methysticum) in dobbelsteentjes gesneden en door de meisjes
+fijn gekauwd; de gekauwde massa werd eenvoudig in den bowl uitgespuwd, met water verdund,
+en vervolgens met de handen omgeroerd. Toen werden met een stukje boomschors de houtvezels
+uit het mengsel opgevischt, waarop de meisjes in de handen klapten, tot teeken, dat
+de drank gereed was om gebruikt te worden.
+</p>
+<p>Ik moet bekennen, dat mijn maag er tegen op begon te komen, dien kost, die er als
+aardappelmoes uitzag, te proeven; hij werd in kokosschalen rondgediend. Mijnheer Krüger,
+die zeker mijn afkeer op mijn gelaat gelezen had, gaf mij echter een teeken, dat ik
+<span class="pageNum" id="pb38">[<a href="#pb38">38</a>]</span>bepaald een ferme teug uit de mij aangeboden schaal moest nemen, indien ik onzen gastheer
+en zijn gasten niet diep wilde beleedigen. Toen de schaal dus bij mij kwam, nam ik
+met echte doodsverachting een slok van dezen, in dat land geliefkoosden drank, die
+naar zeepsop smaakt; ik vreesde het volgend half uur onpasselijk te worden, en kwam
+eerst weer op mijn verhaal, toen mijnheer Krüger mij en den overigen manlijken gasten
+een sigaar aanbood. Zooals ik later heb waargenomen, wonen er op Samoa Europeanen,
+die van lieverlede zelfs hartstochtelijke kawadrinkers zijn geworden, iets, wat mij
+totaal raadselachtig voorkomt; want voor mij bleef hij steeds een afschuwelijke drank.
+Na het gebruik van den kawabowl, werd de “Siva”, een Samoaansche dans, uitgevoerd.
+Deze “Siva,” die door een driestemmig lied begeleid wordt, begint met het heen en
+weer bewegen van het hoofd en bovenlichaam, het slaan met de vlakke hand, zooals bij
+het schoenmaken, op bovenarmen en dijbeenen, en het maken van allerlei arm- en beenbewegingen,
+terwijl met een stokje op een mat de maat wordt geslagen. Muziekinstrumenten zijn
+den Samoaners ten eenenmale onbekend, behalve de houten kerktrommels, door de zendelingen
+ingevoerd, die als klokken dienst doen. In den laatsten tijd gebruiken de inlanders
+ook <span class="pageNum" id="pb39">[<a href="#pb39">39</a>]</span>Europeesche trommels en signaalhorens in den oorlog.
+</p>
+<p>Al de bewegingen der eerste danseres, een heel knap meisje, wier hoofd met edelgesteenten
+en paarlen versierd was, werden door de andere dansers en danseressen nauwkeurig nagebootst.
+In het begin werd de “Siva” tamelijk kalm uitgevoerd, doch spoedig kwam er meer leven
+onder de dansers; zij werden vuriger en voerden verscheidene grappige voorstellingen
+uit, waarin b.v. het gevecht met een slang, een onthoofding, de duivel, of de een
+of andere denkbeeldige persoonlijkheid de hoofdrol speelden. Het geheel bood een zeer
+eigenaardigen en verrassenden aanblik.
+</p>
+<p>Onmiddellijk na het ophouden van den dans namen wij afscheid van het vriendelijke
+opperhoofd en diens gasten, en reden onder een heerlijken maneschijn naar Mulifanua
+terug. Ik was zeer tevreden over dit bezoek, dat mij voor het eerst in de gelegenheid
+stelde een blik te slaan op het huiselijk leven en de zeden en gewoonten der inboorlingen.
+</p>
+<p>“Waart u niet verbaasd over den grappigen smaak der Samoaansche dames, om een varkentje
+als schoothondje te gebruiken?” vroeg Petersen mij, toen wij het dorp verlaten hadden.
+</p>
+<p>“Nu, ik vond, dat die beestjes er heel zindelijk uitzagen; zij hadden ten minste geen
+vlooien, zooals <span class="pageNum" id="pb40">[<a href="#pb40">40</a>]</span>zoo menig lievelingshondje der Europeesche dames,” antwoordde ik. “En buitendien:
+‘<span lang="fr">Chacun son gout</span>’.”
+</p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch3" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch3.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Derde Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Koning Tamasese.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Weinig dagen na ons bezoek bij het opperhoofd kwam een kotter van onze maatschappij
+binnen, om een gedeelte van den oogst van onze plantage naar de groote magazijnen
+in Matafele, het westelijk deel van Apia, te brengen. Nu had ik het erg druk met het
+opmaken der cognossementen voor den kotter, waarin de verschillende producten, nauwkeurig
+naar gewicht of aantal, moesten worden opgegeven. Het nam verscheiden dagen in beslag,
+tot de oogst op karren, door buffels getrokken, van de plantages naar de haven vervoerd
+was, vanwaar hij, door groote platte booten aan boord van den kotter moest gebracht
+worden, daar deze, wegens de talrijke koraalriffen en ondiepten, slechts op eenigen
+afstand van het strand het anker kon uitwerpen.
+</p>
+<p>Toen de kotter geladen was, ging ik zelf aan boord, <span class="pageNum" id="pb41">[<a href="#pb41">41</a>]</span>om, volgens opdracht van mijnheer Krüger naar Apia te varen en den directeur Beckmann
+een uitvoerig verslag van mijn chef over de werkzaamheden op de plantage in de afgeloopen
+maand te brengen, alsmede de noodige gelden ter uitbetaling der loonen en salarissen
+in ontvangst te nemen. De kotter, een aardig vaartuig van nog geen twee honderd ton
+(een ton is 2000 kg.), had op dek een kleine kampanje, (een soort van hut) waarin
+zich twee kajuiten (kleine slaapkamers) benevens de roef, of eetzaal bevonden, terwijl
+de kajuit van den kapitein benedendeks in den spiegel lag. Daar ik ’s avonds aan boord
+was gegaan, omdat het schip bij den eersten vloed den volgenden morgen zee zou kiezen,
+werd mij een der kajuiten aangewezen, terwijl de andere voor den stuurman bestemd
+was; de stuurman en de kapitein waren landgenooten van mij. De bemanning van den kotter,
+acht matrozen sterk, bestond uit Tonga-eilanders, die uitmuntende zeelui moesten zijn,
+volgens zeggen van den stuurman. Toen ik den volgenden morgen uit de kampanje trad,
+waren wij reeds een goede zeemijl van de kust verwijderd, en zetten, onder een zwakke
+bries, koers naar het Oosten.
+</p>
+<p>Na een kleine drie uur, kregen wij de punt van de landengte Mulina in het gezicht,
+maar wij moesten door de <span class="pageNum" id="pb42">[<a href="#pb42">42</a>]</span>buitengewoon sterke branding, niet te dicht bij de kust komen, zoodat wij eerst tegen
+tien uur voormiddags in de haven van Apia konden binnenloopen en vlak tegenover Matafele
+het anker lieten vallen. In gezelschap van den kapitein, reed ik toen in diens sjees
+naar land en begaf ik mij naar het hoofdkantoor der firma, om mijn papieren af te
+geven. De heeren begroetten mij zeer hartelijk en noodigden mij uit aan hun lunch
+(tweede onbijt) deel te nemen, waarvoor het juist tijd was. Hierop liet de patroon
+mij door zijn boot naar Apia roeien, om mij den vrij langen weg langs de haven te
+besparen.
+</p>
+<p>Directeur Beckmann ontving mij zeer vriendelijk en voegde mij eenige complimentjes
+toe over mijn werkzaamheden, nadat hij den brief van mijnheer Krüger had gelezen,
+die zich zeer gunstig over mij scheen te hebben uitgelaten.
+</p>
+<p>“Kom vanavond bij ons soupeeren, beste Arendt,” zeide hij ten slotte; “ik zal tegen
+dien tijd voor uw chef mijn papieren gereed maken, die gij morgen naar Mulifanua kunt
+meenemen. Als gij vertrekt, kunt gij mijn boot gebruiken, die gemakkelijk morgenavond
+hier weer terug kan zijn.”
+</p>
+<p>In het Hotel International nam ik mijn vroegere kamer en rustte eenige uren gedurende
+het heetste <span class="pageNum" id="pb43">[<a href="#pb43">43</a>]</span>gedeelte van den dag, waarna ik mij weer naar Matafele begaf, om de noodige gelden
+van den heer Krüger te ontvangen. Bij mijn terugkomst in het hotel gaf ik het geld
+aan den eigenaar in bewaring, en toen was het tijd aan de uitnoodiging van den directeur
+gevolg te geven.
+</p>
+<p>Den volgenden morgen voer ik bij tijds in de boot, die de directeur ter mijner beschikking
+gesteld had, maar Mulifanua terug.
+</p>
+<p>Ongeveer een week later, verscheen op het onverwachtst voor ons woonhuis een afdeeling
+van ongeveer veertig inlanders, aan wier hoofd een flink gebouwd man liep. Wij zaten
+juist op de veranda aan den voorkant thee te drinken, om daarna naar de plantage te
+gaan.
+</p>
+<p>“Daar komt waarachtig Tamasese, de hoofdman der oproerlingen!” riep mijnheer Krüger
+uit, terwijl hij opsprong. “Wat zou die nu van mij willen hebben? Ga mee en laten
+wij hem en zijn lieden begroeten; hij is met de Duitschers bevriend.”
+</p>
+<p>Wij volgden onzen chef naar het voorplein, waar Tamasese juist van het paard gestegen
+was en op het punt stond, de treden van het bordes op te gaan.
+</p>
+<p>De tegenkoning van koning Malietoa, Laupopa, die op het schiereiland Mulina zijn verblijf
+houdt, was een <span class="pageNum" id="pb44">[<a href="#pb44">44</a>]</span>knappe man, van zeker zes voet lengte. Hij kon dertig jaar zijn en droeg een soort
+van kiel van een lichte, witte stof en den lava-lava van gekleurde zijde; in de linkerhand
+hield hij een zeer mooi geweer en om het hoofd had hij een witten doek gewonden, het
+teeken van de partij, waartoe hij behoorde. Hij gaf den heer Krüger, met wien hij
+persoonlijk bekend was, de hand en begroette hem met het gebruikelijke: “Talofa!”
+Evenzoo deed hij jegens Petersen en mij, waarna mijnheer Krüger hem naar de veranda
+leidde en hem een plaats aan onze tafel aanbood.
+</p>
+<p>De soldaten, die zijn geleide uitmaakten, waren grootendeels flinke, knappe mannen,
+allen met buksen van een nieuwe constructie gewapend; om de heupen hadden zij een
+gordel gegespt, gevuld met patronen. Het bovenlichaam was omwonden met kransen van
+bladeren, om het hoofd droegen zij een witten doek, en om de lendenen den lava-lava
+van gekleurd katoen. Op een wenk van Tamasese begaven zich nog drie der inlanders
+op de veranda en kwamen bij ons zitten; zooals mijnheer Krüger mij toefluisterde,
+waren dit aanzienlijke hoofden der opstandelingen.
+</p>
+<p>Petersen was intusschen in het huis verdwenen; na een poos kwam hij weer terug, gevolgd
+door twee bedienden, die een groote partij <span class="pageNum" id="pb45">[<a href="#pb45">45</a>]</span>flesschen bier van de Pschorr-brouwerij op de tafel plaatsten, terwijl hijzelf het
+opperhoofd en den anderen hoofden een kistje sigaren aanbood. Voor de soldaten, die
+op het voorplein in de schaduw der bananen een plaatsje gevonden hadden, waren verscheiden
+flesschen whiskey bestemd, die hun door Petersen zelf gebracht werden. Toen mijn chef
+uit zijn, met schuimend bier gevulden beker, Tamasese een dronk wijdde, hief ook deze
+vriendelijk lachend den zijnen op, zeggende: “manga!” wat zeker zooveel als ons “prosit”
+moest beteekenen, en ledigde hem toen in één teug. Den koning scheen onze vaderlandsche
+drank goed te smaken, want met korte tusschenpoozen herhaalde hij dezelfde plechtigheid
+met Petersen en mij.
+</p>
+<p>Het lekkere bier maakte Tamasese langzamerhand wat spraakzamer, en spoedig verklaarde
+hij ons vrij openhartig, dat hij en zijn partij van jongsaf oprechte vriendschap voor
+de Duitschers gekoesterd hadden, en noch met Engeland, noch met de Vereenigde-Staten
+van Amerika iets te doen wilden hebben.
+</p>
+<p>Duitschland was steeds bevriend geweest met zijn familie, en op den Duitschen keizer
+had hij nu al zijn hoop gevestigd om de zaken op Samoa weer geheel in orde te brengen.
+Daarom verzocht hij den heer Krüger, dien hij reeds sedert een paar jaar kende, <span class="pageNum" id="pb46">[<a href="#pb46">46</a>]</span>en die volkomen op de hoogte was van den toestand op Upolu, het daarheen te leiden,
+dat door bemiddeling der Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij, het eindelijk
+eens rustig en ordelijk mocht worden, op Samoa en dit in het vervolg alleen aan Duitschland
+zou toebehooren.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger beantwoordde dit verzoek van den chef der opstandelingen zeer voorzichtig
+en diplomatisch, ten einde zich, zoo mogelijk, niet door een vaste belofte te verbinden,
+doch beloofde bij de eerste gelegenheid met den directeur Beckmann op deze zaak terug
+te komen.
+</p>
+<p>Op dit oogenblik sprongen de soldaten van hun zitplaats op, en onder luid geschreeuw
+wezen zij op de naaste kust, die men van uit onze woning een geheel eind ver kon overzien.
+Wij zagen verscheiden booten van Apia vlug naderbij komen, die voor zoover wij zien
+konden, goed bemand waren. Mochten het oorlogsbooten der Malietoa-partij zijn, dan
+kon de zaak tamelijk onaangenaam worden; want zeer waarschijnlijk zouden de soldaten
+van Tamasese, reeds door het ongewone gebruik van de whiskey in een opgewonden stemming,
+er toe komen, om van ons grondgebied uit op de fel gehate vijanden te schieten, hetgeen
+dan door dezen met gelijke munt betaald zou <span class="pageNum" id="pb47">[<a href="#pb47">47</a>]</span>worden; zij zouden daartoe aan land moeten komen en de eerste strijd op onzen grond
+zou ontbrand zijn, ondanks de striktste onzijdigheid, die aan alle bezittingen der
+Handel- en Plantage-Maatschappij, verzekerd was.
+</p>
+<p>Het bleek echter spoedig, dat de booten slechts vriendschappelijke bedoelingen hadden,
+want zij voeren verder in de richting naar Savii zonder in Mulifanua te landen. Toen
+de avond viel, nam de jonge, slimme koning der opstandelingen afscheid en keerde met
+zijn gevolg naar zijn vaste legerplaats terug, die, naar mijnheer Krüger mij zeide,
+op een afstand van ongeveer vier uur, tusschen de bergen was opgeslagen.
+</p>
+<p>Na zijn vertrek, zeide ik tot de beide heeren: “Die soldaten-inlanders maken inderdaad
+een zeer aangenamen indruk en zijn zeker geen tegenstanders, die men niet behoeft
+te ontzien, daar zij met de nieuwste geweren gewapend zijn.”
+</p>
+<p>“Zij zijn in werkelijkheid minder gevaarlijk dan men denken zou, beste Arendt,” antwoordde
+mijnheer Krüger. “De twee partijen, de aanhangers van Malietoa, die door de drie regeeringen
+als rechtmatig koning erkend is, zoowel als de opstandelingen, doen elkander inderdaad
+niet veel kwaad; hun oorlogvoeren bepaalt zich meestal tot het omhakken van de kokospalmen
+en <span class="pageNum" id="pb48">[<a href="#pb48">48</a>]</span>broodvruchtboomen der vijanden en de vernieling van hun suikerriet en andere vruchtdragende
+velden; en maar heel zelden komt het tot een ernstigen, bloedigen strijd, ondanks
+den bitteren haat, dien zij elkander toedragen. Door dergelijke verwoestingen verkeeren
+de twee partijen, t.w. de opstandelingen, dikwijls in grooten nood en lijden zij zelfs
+gebrek aan levensmiddelen.<span class="corr" id="xd32e380" title="Niet in bron">”</span>
+</p>
+<p>Dan komen zij op de plantages van onze Maatschappij en nemen weg, wat hun aanstaat,
+hetgeen reeds tot tamelijk ernstige oneenigheden aanleiding heeft gegeven. Daar de
+bij Samoa liggende oorlogsschepen den last hebben, niet veel meer te doen dan een
+oog in het zeil te houden, en slechts nu en dan een teeken van leven te geven, om
+zoo mogelijk dergelijke rooverijen te beletten, dus alleen tusschenbeide te komen,
+wanneer het leven en het eigendom der Europeanen gevaar loopen, hebben de opstandelingen
+begrepen, dat zij van de oorlogsschepen niets te vreezen zouden hebben, zoolang zij
+den Europeanen geen lichamelijk leed toebrachten. Nog maar kort geleden hebben zij
+hun dwaling ingezien.
+</p>
+<p>Zooals gij misschien reeds vernomen zult hebben, is Upolu in drie districten verdeeld:
+Tuamasanga, het middelste, waarin ook Apia ligt en de kazerne van Malietoa staat,—Aana,
+dat bewoond wordt door de <span class="pageNum" id="pb49">[<a href="#pb49">49</a>]</span>aanhangers van Tamasese, en Atua, het oostelijkst district, dat ook aan de opstandelingen
+behoort. In deze districten was het nu tot zulke ergerlijke plunderingen en verwoestingen
+van eenige Amerikaansche en Engelsche koloniën gekomen, dat de Engelsche kruiser “Curagao”
+en het Duitsche oorlogsschip “Buffard” zich genoodzaakt hadden gezien, tusschenbeide
+te komen; het kamp der Atua-opstandelingen werd beschoten en vernield, en toen de
+rebellen een goed heenkomen gezocht hadden in Salua-fata, moesten zij hun wapenen
+afgeven en zich aan koning Malietoa onderwerpen. Men is nu algemeen van oordeel, dat
+de oorlogsschepen, eveneens zullen handelen tegenover de opstandelingen in ons district,
+en hetzelfde van Tamasese verlangen zullen. Het is mijn innige overtuiging, dat dit
+sluwe opperhoofd der rebellen reeds op de hoogte was van het voorgevallene in het
+district Atua, en mij alleen een bezoek heeft gebracht, om zijn bijzondere vriendschap
+voor Duitschland en onze Maatschappij te kennen te geven; want hij stelt zich veel
+voor van onze hulp, bij een eventuëele keus tusschen hem en Malietoa.”
+</p>
+<p>“Bent u al eens in het vaste kamp van Tamasese geweest, mijnheer Krüger?” vroeg ik.
+</p>
+<p>“Neen, maar Hendrik heeft eenige maanden geleden <span class="pageNum" id="pb50">[<a href="#pb50">50</a>]</span>een uitnoodiging van het hoofd der opstandelingen aangenomen, en kan u er alles van
+vertellen.”
+</p>
+<p>“Dit zoogenaamd vaste kamp ligt hier ongeveer vier uren vandaan bij het dorp Falelatei,”
+zeide Petersen, <span class="corr" id="xd32e395" title="Niet in bron">“</span>en het geleek wel kinderspeelgoed. Het is omringd door muren en heggen en beslaat
+ongeveer een oppervlakte van drie kilometer in het vierkant; ook is het voorzien van
+eenige wachttorens, ruw opgetrokken uit boomstammen, maar op die torens kon ik geen
+enkelen wachter ontdekken; het uitkijken was den braven soldaten zeker gaan vervelen.
+Het binnenste gedeelte van het kamp was met tallooze hutten bedekt, die van palmbladeren
+gemaakt waren en er echt armoedig uitzagen. Hier en daar zag ik eenige, ongeveer twee
+meter hooge verschansingen, die niet met elkander in gemeenschap stonden, zonder eenig
+bepaald plan aangebracht waren en als verdedigingswerk niet de minste waarde hadden.
+Tegenover dit kamp der rebellen, lag op zulk een geringen afstand, dat men het met
+het bloote oog duidelijk kon overzien, het kamp der regeeringstroepen, dat op dezelfde
+wijze scheen te zijn ingericht. Zooals ik zeg, het geheel maakte een kinderachtigen
+indruk op mij,” besloot Petersen.
+</p>
+<p>“Nu, somtijds kan zulk kinderachtig soldaatje spelen <span class="pageNum" id="pb51">[<a href="#pb51">51</a>]</span>wel eens vrij ernstig worden,” zei mijnheer Krüger. “Ik herinner mij nog zeer goed
+het gevecht bij Fangalü, in het district Atua, waarin den 18<sup>en</sup> December 1888, alleen van de manschappen van onzen ‘Adler’ vijftien mariniers sneuvelden
+en acht en dertig man gewond werden. Maar nu zullen wij ter ruste gaan, mijneheeren,
+het is reeds laat geworden.”
+</p>
+<p>Ongeveer een week na het bezoek van Tamasese, zaten wij op de veranda ’s avonds aan
+het souper, toen de oudste opzichter onzer plantage, plotseling in vollen draf op
+het voorplein kwam aanrijden, van het paard sprong en den heer Krüger haastig toeriep,
+dat de plantage Faletata, die aan de Duitsche firma Frings behoorde, door een troep
+oproerlingen geplunderd werd. De daar wonende bestuurder, een geboren Mecklenburger,
+dien wij persoonlijk kenden, had hem een zijner zoons gezonden en om hulp gevraagd,
+maar onze opzichter wilde niet zonder toestemming van den heer Krüger handelen.
+</p>
+<p>“Het spreekt van zelf, dat wij onzen buurman helpen.” riep mijnheer Krüger uit. “Jij,
+Hendrik,” vervolgde hij zich tot zijn neef wendend, “en gij, beste Arendt, moeten
+dadelijk met Mertens (zoo heette de opzichter) naar de plantage gaan, waar gij dan
+zooveel werklieden meeneemt, als gij noodig oordeelt, om onzen vriend <span class="pageNum" id="pb52">[<a href="#pb52">52</a>]</span>Hüsmann, wiens plantage maar een klein uur van de onze ligt, te hulp te komen. Ik
+zelf kan u niet vergezellen, daar ik, zooals gij weet, sedert eenige dagen aan hevigen
+buikloop lijd. Laat vlug de paarden zadelen, neemt geweren en revolvers, en dan er
+van door, zoo snel de paarden maar loopen kunnen!”
+</p>
+<p>Na een kleine tien minuten zaten wij in den zadel en galoppeerden over den goed onderhouden
+weg, naar onze plantage, die wij na een groot kwartier bereikten. Op het plein voor
+het woonhuis van den opzichter, vonden wij dezen, alsook het grootste gedeelte der
+werklieden bijeen; zij luisterden opgewonden naar het verhaal van een jongen Blanke,
+die misschien vijftien jaar oud kon zijn en, zooals Mertens mij zeide, de zoon van
+den directeur Hüsmann was.
+</p>
+<p>Petersen, die het bevel voeren zou over de kleine expeditie, koos vlug een dozijn
+van de mannen uit Tonga uit, die zich dadelijk wapenen moesten met hun speren en de
+lange messen, die zij bij den oogst van het suikerriet gewoonlijk gebruikten; Mertens
+en nog twee van de blanke opzichters namen hun buksen en pistolen ter hand, voorzagen
+zich van kogels en kruit, en toen zette de kleine stoet zich onder aanvoering van
+den jongen Hüsmann in beweging. Wij lieten onze paarden in de factorij achter, daar
+de <span class="pageNum" id="pb53">[<a href="#pb53">53</a>]</span>jongen verklaard had, dat hij ons door het oerwoud over een bergrug leiden en ons
+zoo binnen het kwartier naar de plantage van zijn vader brengen zou.
+</p>
+<p>De maan was intusschen ondergegaan, maar de heerlijke sterren aan den tropischen hemel
+verspreidden voldoend licht, om op het smalle pad, over den heuvel, onzen weg te kunnen
+vinden. Toen wij aan den voet van de berghelling gekomen waren, bracht de jonge Hüsmann
+ons langs den rand van een dichte katoenplantage, naar het voorplein van zijn vaders
+woning, die wij dadelijk binnentraden, nadat de knaap eerst het afgesproken teeken
+gegeven had.
+</p>
+<p>De Mecklenburger, een flink gebouwd man, ontving ons in het ruime portaal met een
+vroolijken welkomstgroet. “God zij gedankt, mijn beste Petersen,” zeide hij tot dezen,
+met wien hij persoonlijk bekend was, terwijl hij hem hartelijk de hand schudde, “gij
+komt juist van pas met uw mannen; de vervloekte rekels zijn nu wel vertrokken, nadat
+ik ze uit de ramen aan den achterkant flink beschoten heb, maar ze hebben zich zeker
+allen tusschen het suikerriet en de katoenstruiken verstopt, en willen ons doen gelooven,
+dat zij weg zijn. Maar ga, als je belieft, eens mee naar de kamers, die op den tuin
+uitzien; daar staan mijn vrouw met de twee oudste jongens en een paar opzichters op
+den uitkijk.”
+<span class="pageNum" id="pb54">[<a href="#pb54">54</a>]</span></p>
+<p>Nadat Petersen mij met een paar woorden aan den directeur der factorij had geïntroduceerd,
+gaf deze mij de hand en bracht ons daarop in een vrij groote kamer met twee ramen,
+waarvoor wij Mevrouw Hüsmann met haar tweeden zoon Karel en twee blanke opzichters
+zagen staan, allen met geweren gewapend en door de open vensters oplettend uitkijkend
+in den tuin en de daarachter gelegen suikerriet- en katoenstruiken. De oudste zoon,
+Nicolaas, was, zooals Hüsmann ons zeide, met de twee andere opzichters in de kamer,
+die aan den anderen kant van het portaal lag.
+</p>
+<p>Nadat ik de deftige dame, die mij den indruk gaf, zeer energiek te zijn, begroet had,
+begaf ik mij met Petersen naar het raam, om het voorplein te verkennen. Ik zag, dat
+er aan beide zijden van het woonhuis een lage, lange houten loods stond; dat waren
+de voorraadschuren, zooals Hüsmann mij nader uitlegde.
+</p>
+<p>“Hebt u deze geheel zonder verdedigers gelaten, waarde Heer?” vroeg ik verwonderd.
+</p>
+<p>“O, neen,” luidde het antwoord. “In iedere loods zijn tien mijner werklieden.”
+</p>
+<p>“Maar dezen hebben alleen hun speren en messen, om zich tegen de met geweren gewapende
+Samoaners te kunnen verweren,” antwoordde ik, “daarmee zullen zij niet veel uitvoeren.”
+<span class="pageNum" id="pb55">[<a href="#pb55">55</a>]</span></p>
+<p>“Collega Arendt heeft groot gelijk,” zei Petersen. “De kerels, ik bedoel de rebellen,
+zullen bepaald trachten u de kokosnoten en andere eetwaren, die in de voorraadschuren
+liggen, afhandig te maken; want zij hebben stellig weer groot gebrek aan levensmiddelen,
+zooals zoo dikwijls bij hen het geval is. Het verbaast mij nog, dat zij uw kokospalmen
+niet omgehakt hebben.”
+</p>
+<p>“Daar passen zij wel op,” gaf de directeur ten antwoord, “want dat doen zij alleen
+in den uitersten nood, omdat zij streng gestraft worden, wanneer men hen op diefstal
+van Duitsch eigendom op heeterdaad betrapt. Het plunderen van magazijnen schijnen
+zij niet zoo strafbaar te vinden.”
+</p>
+<p>“Toch stel ik u voor,” zeide ik, “dat mijn collega Petersen en ik de loodsen met onze
+lieden bezetten, om uw oogst te redden, mijnheer Hüsmann. Wij zullen de inlanders
+met onze geweren wel op een afstand houden.”
+</p>
+<p>“Gij hebt waarlijk gelijk, vriend Arendt,” riep Petersen uit. “Ik zie, dat gij bij
+de zes en zeventigen in Hamburg uw dienstjaar goed gebruikt hebt. Ik moest mij eigenlijk
+schamen, dat ik, als oudvaandrig, zelf niet op dit denkbeeld gekomen ben.”
+</p>
+<p>“Troost u maar, beste Hendrik,” gaf ik lachend ten <span class="pageNum" id="pb56">[<a href="#pb56">56</a>]</span>antwoord. “Ik heb niet alleen mijn jaar uitgediend, maar ook mijn examen gedaan als
+reserve-officier en ben zelfs bijna twee jaar reserve-luitenant geweest, voor ik hier
+kwam.”
+</p>
+<p>“A la bonne heure!” zeide Petersen, mij op militaire wijze groetend. “Geef, als het
+u belieft, uw verdere orders, luitenant!”
+</p>
+<p>“Kom, kom, geen gekheid, Hendrik,” antwoordde ik. “Je bent al verscheiden jaren hier
+en kent het land en de menschen beter dan ik. Je moet de aanvoerder van onze kleine
+expeditie blijven. Ik had toch al gedacht, dat het beter was, de noodige maatregelen
+ter verdediging te nemen, dan hier onzen tijd te verspillen. De Samoaners kunnen zoo
+dadelijk hier zijn!”
+</p>
+<p>“Mijnheer Arendt heeft het bij het rechte eind;” zeide de directeur. “Zoodra de sterren
+verbleeken of de hemel met wolken bedekt wordt, zijn de schelmen ons op de hielen.”
+</p>
+<p>Op dit oogenblik verscheen Mevrouw Hüsmann met een groot presenteerblad, waarop een
+flesch cognac en verscheiden likeurglaasjes stonden, en zij verzocht ons vriendelijk
+een hartsterking te nemen, vóór wij tot het bezetten der voorraadschuren overgingen.
+Ik zou de verdediging op mij nemen van de linkerloods terwijl Petersen de andere voor
+zijn rekening nam; <span class="pageNum" id="pb57">[<a href="#pb57">57</a>]</span>de directeur bleef als een soort reserve in het huis, dat door zijn eigen volk, opzichters
+en werklieden, verdedigd werd. Petersen had twee van onze opzichters, den oudsten
+zoon, benevens zes <span class="corr" id="xd32e442" title="Bron: manne nuit">mannen uit</span> Tonga ter zijner beschikking, terwijl ik met Kertens onzen eersten opzichter, de
+overige zes mannen uit Tonga en den jeugdigen Frans, de mij toegewezen voorraadschuur
+bezette. Deze had slechts enkele kleine openingen in de muren, die uit dunne aan elkander
+gevoegde planken bestonden; deze openingen konden uitstekend als schietgaten dienen,
+en, daar zij aan den voorkant ontbraken, liet ik de mannen uit Tonga met hun groote
+messen, binnen enkele minuten, nog drie zulke gaten aan die zijde maken. Intusschen
+waren er wolken komen opzetten, zoodat ik op eenigen afstand van de loods bijna niets
+meer kon onderscheiden, en, om nu niet door de inboorlingen, die zeker van deze duisternis
+voor een overrompeling gebruik zouden maken, verrast te worden, was het meer dan noodig,
+bij tijds van hun komst onderricht te zijn. Ik riep derhalve den jongen Frans, die
+een flinke, opgewekte knaap scheen te zijn, bij mij, en vroeg hem, of hij vlug door
+den tuin tot het eerste suikerrietveld durfde sluipen, waar hij zeker duidelijk zou
+kunnen hooren, wanneer de Samoaners de helling afdaalden om het gehucht te overvallen.
+<span class="pageNum" id="pb58">[<a href="#pb58">58</a>]</span></p>
+<p>“Ja, zeker, Mijnheer!” riep de jongen vroolijk uit. “Dat is maar een kleinigheid,
+waar niet veel moed toe noodig is. Maar ik zal mijn geweer hier laten, want het kon
+eens onverwachts afgaan, terwijl ik op handen en voeten naar het suikerriet kruip.”
+</p>
+<p>“Nu, ik wist wel, dat je het aardig zoudt vinden, mijn jongen,” zeide ik goedkeurend
+tot Frans; ik deed de groote deur aan de lengtezijde van de loods voor hem open, en
+beloofde, dat ik hem daar weer terug zou wachten.
+</p>
+<p>In gespannen verwachting had ik zeker wel een goed uur daar gestaan, zonder dat Mertens,
+die bij mij was, en ik nog het minste geruisch vernomen hadden, dat het naderen van
+menschen deed vermoeden. Juist had de opzichter tot mij gezegd: “Ik geloof niet, dat
+de kerels vannacht komen zullen; zij hebben zeker op de een of andere manier lont
+geroken,” toen plotseling, vlak voor ons een donkere gedaante van den grond opdook,
+die ons zacht toefluisterde: <span class="corr" id="xd32e450" title="Niet in bron">“</span>Zij komen, mijnheer Arendt! Een heele hoop, hoor!”
+</p>
+<p>Vlug trokken wij den dapperen jongen, want het was inderdaad Frans, de deur in, sloten
+en grendelden deze, en gingen op onzen post bij de schietgaten, waarna Frans ons vertelde,
+dat hij geruimen tijd aan den kant van het suikerrietveld op den grond had gelegen
+<span class="pageNum" id="pb59">[<a href="#pb59">59</a>]</span>en oplettend geluisterd had, zonder eenig verdacht geruisch te vernemen. Eindelijk
+had hij duidelijk gehoord, dat iemand op de helling, op een dorren tak trapte; toen
+was hij overeind gekomen en had uit het aanhoudend geruisch opgemaakt, dat er een
+groot aantal menschen naar beneden kwamen; ook had hij enkele uitroepen gehoord, waarna
+hij zeker van zijn zaak geworden was en zich snel uit de voeten had gemaakt.
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure p060width"><img src="images/p060.jpg" alt="" width="498" height="720"></div><p>
+</p>
+<p>Het duurde nauwelijks een kwartier, toen wij reeds in de flauwe schemering, die slechts
+hier en daar door het licht eener ster tusschen de wolken verhelderd werd, een groot
+aantal donkere gedaanten konden onderscheiden, die voorzichtig, zonder het minste
+geruisch, door den tuin de groote deur van onze loods naderden. Zij konden nog nauwelijks
+tien stappen verwijderd zijn, toen Mertens en ik op de voorsten een schot losten.
+Bijna gelijktijdig vielen ook uit de loodsen, door Petersen bezet, schoten, waarop
+onmiddellijk een luid gehuil volgde; dit hield slechts kort aan; toen werd alles stil.
+</p>
+<p>Klaarblijkelijk hadden de inlanders, in den eersten schrik over deze zeker niet verwachte
+ontvangst, zich zoo snel mogelijk door den tuin tot aan den rand van het suikerrietveld
+teruggetrokken.
+<span class="pageNum" id="pb60">[<a href="#pb60">60</a>]</span></p>
+<p>“Wij zullen de kerels wel weer gauw weerom hebben, Mijnheer Arendt, zeide Mertens,”
+die sedert verscheiden jaren in Samoa woonde en den aard der inlanders goed kende.
+“Zij zijn woedend, dat wij op hun komst voorbereid waren, maar nog meer verbitterd
+over het verlies der hunnen, wier dood of zware verwonding zij ongetwijfeld zullen
+wreken.” Het bleek, dat Mertens goed had gezien. Kort daarop riep Frans Hüsmann, die
+bij een der schietgaten aan den voorgevel post had gevat, ons toe: “Zij komen dezen
+kant uit, een heele menigte!”
+</p>
+<p>Vlug sprong ik er heen, en zag inderdaad een troep donkere gedaanten ijlings naderkomen.
+Zonder aarzelen schoot ik mijn geweer met dubbelen loop af, en bemerkte bij het flikkeren
+der schoten, dat de voorsten groote takkenbossen droegen, dus waarschijnlijk van plan
+waren de loodsen in brand te steken.
+</p>
+<p>Ik was niet weinig verschrikt bij de gedachte, hoe de muren, die uit dunne, door de
+zon uitgedroogde planken bestonden, als tondel moesten branden, doch spoedig wist
+ik, wat mij te doen stond; ik riep mijn Tonga-mannen, rukte de deur open en vloog
+naar den voorgevel, aan Mertens en den jeugdigen Frans, de bewaking voor de deur overlatend.
+</p>
+<p>Wij kwamen geen oogenblik te vroeg op de bedreigde <span class="pageNum" id="pb61">[<a href="#pb61">61</a>]</span>plaats. Wel een dozijn inlanders hadden reeds een heelen hoop takken beneden aan den
+gevel neergeworpen en stonden op het punt dien in brand te steken, toen ik aan den
+hoek der loods verscheen, en onmiddellijk de zes kogels van mijn revolver op den verrasten
+vijand afschoot, terwijl mijn Tonga’s met vreeselijk krijgsgeschreeuw op de gehate
+Samoaners toesprongen en hen met hun lange messen te lijf vielen.
+</p>
+<p>In den eersten schrik weken de aanvallers terug, maar spoedig drongen zij, met wel
+dertig landgenooten versterkt, woedend op ons in, zoodat wij na weinig minuten tot
+aan den muur moesten terugwijken. Daar ik geen tijd had, mijn revolver opnieuw te
+laden, moest ik met mijn hartsvanger de messtooten afweren, die op mij gemunt waren,
+en reeds had ik verscheiden steken in den rechterbovenarm ontvangen, toen de zaak
+een andere wending nam.
+</p>
+<p>Van de rechterschuur, die in het geheel niet was aangevallen, kwam Petersen met de
+twee opzichters, Nicolaas Hüsmann en zijn zes Tonga’s haastig aanloopen, en overviel
+de Samoaners met revolverschoten en kolfslagen, terwijl bijna gelijktijdig Hüsmann
+met zijn zoon Karel en twee zijner bedienden uit het woonhuis kwam, om mij en den
+mijnen te hulp te komen. Wij tastten de inlanders nu van twee zijden <span class="pageNum" id="pb62">[<a href="#pb62">62</a>]</span>aan en joegen ze, na een korten tegenstand, door den tuin tot aan den zoom van het
+bosch, aan den voet der berghelling, terug. Petersen zette de vluchtelingen nog een
+eind weegs met de Tonga’s na, die zich als razenden midden onder de Samoaners wierpen
+en hen met hun messen aanvielen. Ik voelde hevige pijn in den rechterbovenarm en volgde
+den directeur Hüsmann daarom gaarne naar het woonhuis, terwijl zijn zoons met Mertens
+en de overige opzichters de ronde deden om de gebouwen en den tuin, ten einde zich
+te vergewissen, of geen inlanders zich daar verborgen hadden.
+</p>
+<p>Mevrouw Hüsmann onderzocht mijn gewonden arm en bevond, dat ik een vrij diepen en
+breeden steek, benevens twee kleine verwondingen had bekomen; nadat zij de wonden
+had uitgewasschen,—waaruit duidelijk bleek, dat zij van dat soort van dingen veel
+verstand had,—bestreek zij ze met een koele, heilzame zalf en deed een linnen zwachtel
+om den bovenarm.
+</p>
+<p>Toen Petersen en de overige Europeanen terugkwamen, vertelden zij wel een dozijn dooden,
+maar geen enkelen zwaar gewonde gevonden te hebben; ook hadden zij opgemerkt, dat
+niemand der inlanders, den witten doek, het herkenningsteeken der partij van de opstandelingen,
+om het hoofd gewonden had.
+<span class="pageNum" id="pb63">[<a href="#pb63">63</a>]</span></p>
+<p>“O, dat is nog volstrekt geen bewijs, dat de kerels niet tot de aanhangers van Tamasese
+behoord hebben!” riep Hüsmann uit. “Een doek kan gemakkelijk afgedaan en na den gepleegden
+roof weer omgebonden worden. Ik ben er vast van overtuigd, dat het opstandelingen
+geweest zijn, die weer eens groot gebrek aan de noodigste levensmiddelen hebben, en
+zich bij mij van nieuwen voorraad hebben willen voorzien. Zonder uw flinke hulp, zouden
+de schelmen hierin zeker geslaagd zijn. Ik en de mijnen danken u hartelijk,” zeide
+de wakkere Mecklenburger, terwijl hij ons zóó krachtig de hand drukte, dat ik een
+kreet van pijn niet weerhouden kon, hetgeen hem een verwijt van zijn vrouw berokkende.
+</p>
+<p>“Pardon, Mijnheer Arendt, ik was een oogenblik vergeten, dat u tot de gewonden behoort,”
+zeide hij zich verontschuldigend. “Hoe staat het overigens met onze lieden?” vroeg
+hij zijn oudsten zoon.
+</p>
+<p>“Er is niemand dood,” antwoordde Nicolaas, “maar wij hebben allen schrammen en weinig
+beteekenende messteken opgeloopen, voornamelijk met de schermutseling bij den voorgevel.”
+</p>
+<p>“Twee van onze Tonga’s zijn nog al erg toegetakeld geworden,” zeide Petersen, “de
+anderen zijn vrijgekomen met enkele steken in gelaat en armen. Ik heb <span class="pageNum" id="pb64">[<a href="#pb64">64</a>]</span>ze in de loods gebracht, en mijnheer Mertens verzocht, hen morgen op een buffelkar
+naar de factorij te laten brengen.”
+</p>
+<p>“Ik ga direct eens naar die stakkers kijken, anders bloeden zij misschien nog dood!”
+zeide Mevrouw Hüsmann. Nadat zij eerst van een laken een draagband gemaakt had, waarin
+ik mijn rechterarm moest leggen, ging de goede vrouw naar de loods, om de diepe wonden
+der beide Tonga’s te onderzoeken en te verbinden.
+</p>
+<p>Bij haar terugkomst deelde zij ons mede, dat de gekwetsten weliswaar eenige diepe
+messteken in de borst gekregen hadden, maar dat zij toch na eenige uren rust vervoerd
+zouden kunnen worden.
+</p>
+<p>Na ons met een kop sterke koffie verkwikt te hebben, begaven wij ons, onder geleide
+van Frans, weer op weg naar onze plantage, over de heuvelen en door het woud, daar
+de zon intusschen opgegaan was.
+</p>
+<p>In de factorij bestegen Petersen en ik onze paarden, die wij daar gelaten hadden en
+kwamen een uur later weer in onze woning, waar mijnheer Krüger ons met ongeduld wachtte.
+Ik gevoelde mij zoo verzwakt door het bloedverlies, dat ik mij zeer spoedig naar mijn
+kamer begaf en naar bed ging, en het aan Petersen overliet, zijn neef een uitvoerig
+verslag te geven van alles, wat er dien dag was voorgevallen.
+<span class="pageNum" id="pb65">[<a href="#pb65">65</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch4" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch4.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Vierde Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Op Savaii. De Taifun.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Twee weken na dezen nachtelijken strijd met de opstandelingen vroeg mijnheer Krüger
+mij, hem op een tocht naar Matautu, een haven aan de noordkust van Savaii, te vergezellen.
+In de nabijheid van Matautu lag een kleinere plantage Vaipuli, die ook het eigendom
+was der Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij en door een mijnheer Koning bestuurd
+werd. Mijn chef was echter met het oppertoezicht over deze ver verwijderde plantage
+belast, en moest meer dan eens in den loop van het jaar daarheen varen, om zich persoonlijk
+te overtuigen van den toenemenden bloei van elke cultuur. Op deze reis zou ik hem
+nu vergezellen en de boeken van den directeur nazien.
+</p>
+<p>Daar de haven van Matautu meer dan dertig zeemijlen van Mulifanua verwijderd is, en
+de tocht in een open boot, dus vrij ongemakkelijk en ook niet zonder gevaar zou geweest
+zijn, te meer, omdat met den juist ingetreden West-moesson (Passaatwind) gewoonlijk
+zeer hevige winden waaien,—had mijnheer <span class="pageNum" id="pb66">[<a href="#pb66">66</a>]</span>Krüger den directeur Beckmann een van onze kotters gevraagd, waarmee wij de terugreis
+zouden aanvaarden.
+</p>
+<p>De wonden in mijn rechterbovenarm waren nu volkomen genezen, en ik kon hem weer goed
+gebruiken. Op den morgen na het binnenloopen van den kotter, ging mijnheer Krüger
+met mij en onze twee bedienden aan boord, waarop het kleine, aardige schip dadelijk
+het anker lichtte en ons uit den bocht van Mulifanua bracht.
+</p>
+<p>Nadat wij het eilandje Manono gepasseerd waren, moest de kotter verder van de kust
+afhouden, daar er uit het Noordwesten een vrij stevige bries opstak; de hemel was
+overigens helder, zoodat ik de geheele noordkust van Savaii duidelijk voor mij zag.
+Kapitein Johannsen en mijnheer Krüger waren zoo vriendelijk mij op enkele zeer vooruitstekende
+punten en de belangrijkste dorpen opmerkzaam te maken; ook maakten zij mij eenigermate
+bekend met de plaatselijke gesteldheid van dit grootste eiland der geheele Samoagroep.
+</p>
+<p>Savaii wordt van het Oosten naar het Westen door twee bergketenen doorsneden, die
+bij enkele toppen een hoogte van meer dan vijfduizend voet bereiken en zeer vulkanisch
+zijn; uitgestrekte lavavelden bedekken den grond en bemoeilijken den landbouw zeer;
+door het gemis van groote rivieren is de bodem ook niet zeer vruchtbaar. In het binnenste
+gedeelte <span class="pageNum" id="pb67">[<a href="#pb67">67</a>]</span>van het eiland bevinden zich slechts hooge bergen en eenig hoogland met ondoordringbaar
+oerwoud bedekt; daarom is het bijna geheel onbewoond; alleen aan de kusten liggen
+vrij talrijke dorpen, voornamelijk aan de noordoost- en de zuidwest-kust. Langs de
+eerste strekt zich, ongeveer een zeemijl lang, een koraalrif uit, waarin zich slechts
+enkele openingen bevinden, die echter zoo weinig breedte hebben, dat alleen booten
+er door heen kunnen varen; de eenige haven aan de noordkust, die voor groote vaartuigen
+geschikt is, is de baai van Matautu, het doel van onzen tocht. Een indrukwekkenden
+aanblik geeft het scherp getande voorgebergte Tuasivi, de oostelijke punt van het
+eiland, dat meer dan duizend voet hoog is; aan zijn voet ligt het dorp Tofua, een
+station van het Engelsche zendelinggenootschap; het kerkje kan men op zee reeds van
+verre zien. Onder de talrijke, daaropvolgende dorpen langs de oostkust is Safotulafai
+wel het belangrijkste, omdat daar de residentie der opperhoofden gevestigd is, aan
+wie de bewoners van de geheele landstreek gehoorzaamheid verschuldigd zijn.
+</p>
+<p>Tegen den middag kregen wij de landtong bij Matauta in het gezicht, waarop een hooge
+vlaggestok stond met de Duitsche vlag. Mijnheer Krüger vertelde mij, dat deze vlaggestok
+toebehoorde aan de woning <span class="pageNum" id="pb68">[<a href="#pb68">68</a>]</span>van den directeur Koning, die zich dit bekoorlijk plekje tot woonplaats had gekozen.
+</p>
+<p>De ingang tot de haven van Matauta was breed genoeg voor grootere schepen, maar, naar
+ons de kapitein meedeelde, was deze bij hevige stormen uit het Noordwesten, volstrekt
+niet veilig, daar de inham aan de westzijde geheel open lag, terwijl deze aan den
+oost kant, beschut werd door de landtong, die ver in zee uitstak.
+</p>
+<p>Daar kapitein Johannsen de aankomst van den kotter reeds van uit de zee, door drie
+schoten uit de twee kleine kanonnen had aangekondigd, die aan weerszijden van de kampanje
+op het achterdek geplaatst waren, werden wij dadelijk na de landing, door den heer
+Koning op het bolwerk ontvangen, en door een heerlijk schoon bosch van oranje-broodvruchtboomen,
+bananen en waaierpalmen naar het hooge gedeelte der landtong geleid. In een dergelijk
+boschje zagen wij een huis, dat op een villa geleek; de houten muren waren gewit,
+een zeldzaamheid op de eilanden, die mij nog niet opgevallen was. Op de veranda van
+dit fraaie gebouwtje, werden wij door een mooie, jonge vrouw, een inboorling van Samoa,
+met den gebruikelijken landsgroet, “Tafola” begroet, terwijl twee naast haar staande
+kinderen, een meisje van ongeveer acht <span class="pageNum" id="pb69">[<a href="#pb69">69</a>]</span>en een jongen van zes jaar, ons de hand gaven met de Duitsche woorden “Grüsz Gott!”
+Het waren de vrouw van mijnheer Koning, mevrouw Selina en hun kinderen Maria en Jan,
+allen bepaald allerliefste verschijningen, vooral het kleine meisje, dat er als een
+fee uitzag. Haar gelaatskleur was iets lichter dan die der inlanders en had veel overeenkomst
+met die der Spaansche vrouwen; van haar moeder had zij de prachtige, donkerbruine
+oogen met de lange, zwarte wimpers en het blauwzwarte haar geërfd, en zij had snoezig
+kleine handjes en voetjes. Het knaapje was ook een bekoorlijk ventje, dat heel vertrouwelijk
+met mij babbelde en mij, in vloeiend Duitsch, allerlei dingen vroeg. Moeder en kinderen
+waren op Europeesche wijze gekleed; natuurlijk bestond de stof uit dunne gekleurde
+zijde.
+</p>
+<p>Kort daarna begaven wij ons achter het huis, naar de veranda, waar wij een heerlijk
+gezicht op de zee hadden en een rijk voorziene tafel ons met het lunch wachtte. Terwijl
+ik met de kinderen praatte, onderhield mijnheer Krüger zich met mevrouw Koning in
+het Samoaansch, daar laatstgenoemde zich maar zeer gebrekkig in onze moedertaal verstaanbaar
+kon maken. Ons lief Duitsch is, zooals men weet, voor vreemdelingen een zeer moeilijk
+te leeren taal.
+</p>
+<p>Na het lunch deden wij een middagslaapje, en bestegen <span class="pageNum" id="pb70">[<a href="#pb70">70</a>]</span>daarop de gereedstaande paarden om naar de plantage te rijden, die ongeveer drie kilometer
+ver lag.
+</p>
+<p>De plantenwereld langs den geheelen weg tusschen de kust en den voet van het gebergte,
+vond ik nog oneindig weelderiger dan in Upolu; toen ik hierover mijn verwondering
+uitdrukte, antwoordde mijnheer Koning:
+</p>
+<p>“De smalle, lage landstreek, langs de geheele noordkust bestaat tot op het kleinste
+deeltje uit vloedgrond; het overige, veel grooter gedeelte wordt door uitgestrekte
+lavavelden bedekt. Deze lava maakte juist het aanleggen van plantages zoo buitengewoon
+moeilijk, doch, waar zij verminderd, of van zelf verweerd is, geeft zij een bodem,
+zóó vruchtbaar, als men zich maar denken kan, waarop iedere cultuur verwonderlijk
+goed gedijt. U kunt u echter gemakkelijk voorstellen, mijnheer Arendt, hoeveel werkkrachten
+er vereischt worden om zulk een lavaveld geschikt te maken om bebouwd te worden.”
+</p>
+<p>In de plantage Matuata gekomen, vond ik alles zoo, als de directeur mij gezegd had.
+Het grootste gedeelte van de vlakteuitgebreidheid was beplant met kokospalmen, die
+gemiddeld wel honderd twintig voet hoog waren en onder hun prachtige bladerkroon zeer
+veel noten droegen; de cacaoboom groeide hier eveneens uitstekend en bracht, zooals
+mijnheer Koning ons verzekerde, <span class="pageNum" id="pb71">[<a href="#pb71">71</a>]</span>reeds een rijken oogst op, hoewel deze plantage slechts enkele jaren geleden, als
+proef ontgonnen was.
+</p>
+<p>“Het doet mij genoegen zulks te hooren, waarde Koning,” zeide mijn chef; “bij ons,
+op Upolu hebben wij van onze cultuur met de cacaoboomen weinig pleizier gehad. Het
+schijnt, dat de grond hier op Savii gunstiger daarvoor is.”
+</p>
+<p>“Ik zal u nu eens naar een kleine tabaksplantage brengen, mijnheer Krüger,” zeide
+Koning, toen wij het grootste gedeelte der plantage doorgewandeld hadden. “Verleden
+jaar lag er een schip uit Manilla in onze haven, voor anker; de kapitein wilde kopra
+en broodvruchten innemen en eenige averij herstellen; toen ik hem in onze plantage
+rondleidde, was hij van meening, dat op den ontgonnen lavabodem, de tabak ook wel
+goed gedijen zou. Hij gaf mij wat tabakszaad, dat hij aan boord had, met bestemming
+naar Nieuw-Zeeland, waar hij op de terugreis moest aanleggen. Ik heb er ongeveer een
+hectare mee bezaaid en dit jaar reeds een aardigen oogst aan tabaksbladeren gehad.
+Een mijner opzichters, een Maleier, heeft wel wat verstand van sigarenmaken, en heeft
+een honderd stuks voor mij gemaakt, die ik heel lekker vind. Als wij thuis zijn, kunt
+u ons fabrikaat wel eens probeeren, Heeren.”
+<span class="pageNum" id="pb72">[<a href="#pb72">72</a>]</span></p>
+<p>Tegen zes uur verlieten wij de plantage en kwamen een half uur later in de villa,
+op de landtong van Matauta aan.
+</p>
+<p>Na het middagmaal brachten wij nog eenige uren op de veranda door, vanwaar wij een
+heerlijk uitzicht hadden op het voor ons liggend landschap en op de zee, die nu door
+de maan verlicht werden.
+</p>
+<p>Het hooge, met dicht oerwoud bedekte, gebergte vormde een heerlijk schoonen achtergrond.
+Later op den avond dansten de twee bekoorlijke kinderen ter onzer eer een “Siva,”
+die aan gratie en bevalligheid alles overtrof, wat ik nog ooit gezien had.
+</p>
+<p>Nog twee dagen brachten wij bij de beminlijke familie Koning door. Terwijl ik de boeken
+inzag, die door mijnheer Koning zelf bijgehouden waren, maakte mijn chef in diens
+gezelschap, uitstapjes òf naar de plantage, of verder westelijk langs de kust, om
+plekken uit te zoeken, die geschikt gemaakt konden worden tot het aanleggen van nieuwe
+plantages.
+</p>
+<p>Na een hartelijk afscheid van mijnheer Koning en de zijnen, gingen wij vroeg aan boord
+van onzen kotter, om de terugreis naar Mulifanua te aanvaarden.
+</p>
+<p>Wij konden ons ongeveer vijf zeemijlen van Matauta verwijderd hebben en zaten juist
+in de roef ons tweede ontbijt te gebruiken, toen de stuurman, die de wacht <span class="pageNum" id="pb73">[<a href="#pb73">73</a>]</span>op het dek had, binnenkwam en tot den kapitein zeide:
+</p>
+<p>“Er komt een onweer opzetten, kapitein. De wind begint plotseling te schralen (tegen
+den boeg te waaien) en in het Zuidwesten is een donkere bank, die snel opkomt.”
+</p>
+<p>Onmiddellijk sprongen wij op en begaven ons naar het dek. Inderdaad, de zeilen begonnen
+tegen de twee masten van den kotter te klapperen, een onmiskenbaar bewijs, dat de
+wind gedraaid was, terwijl de lucht in het Zuidwesten met zwarte wolken was bedekt,
+waarvan de randen een lichtgele tint hadden. Het was zoo donker geworden, dat wij
+zelfs de hooge bergen op Savaii niet meer konden zien.
+</p>
+<p>“Een Taifun, een cykloon, o, hemel!” riep de kapitein eenigszins verschrikt uit. “Alle
+man op dek, stuurman!” commandeerde hij vervolgens. “Laat alle zeilen reven en vastbinden,
+maar vlug! De orkaan nadert met rassche schreden! Binnen weinig minuten zal hij hier
+zijn!”
+</p>
+<p>Werkelijk zagen wij zeer spoedig, dat de zee zoo glad werd als een spiegel, alsof
+zij met groote kracht neergedrukt werd; de duisternis nam toe; het werd nacht om ons
+heen. Plotseling werden in Zuidwestelijke richting, hooge, schuimende golven zichtbaar,
+die snel naderden, en met zulk een geraas, alsof vele honderden <span class="pageNum" id="pb74">[<a href="#pb74">74</a>]</span>paarden over de straatsteenen galoppeerden, en daar trof opeens de orkaan onzen kleinen
+kotter zoo geweldig, dat hij letterlijk heen en weer schudde en op bakboordzijde kwam
+te liggen, zoodat ik elk oogenblik geloofde, dat wij zouden kenteren, d.i. omslaan.
+</p>
+<p>Gelukkig hadden onze wakkere Tonga-matrozen in dien korten tijd alle zeilen aan den
+hoofdmast en het groote zeil aan den bezaansmast vastgemaakt, terwijl de kapitein
+zelf het roer gegrepen had, waarmee hij het schip zoo ver omdraaide, dat het de breedtezijde
+niet meer aan den storm blootstelde, en weer overeind kwam. De kotter slingerde intusschen
+geweldig, zoodat mijnheer Krüger en ik genoodzaakt waren, ons uit alle macht aan den
+wand der kleine kampanje vast te klemmen, wilden wij niet over boord geworpen worden.
+</p>
+<p>Toen de eerste stoot voorbij was, begon de zee zoo hoog te staan, dat de golven voortdurend
+over het hek (achterschip) zulk een massa water wierpen, dat het ons tot de borst
+reikte en wij ieder oogenblik vreesden, meegespoeld te zullen worden. Onze kleine
+kotter vloog als een meeuw, door den storm voortgedreven, over het water en was soms
+bijna geheel bedolven onder de geweldige watermassa’s, die over het achterschip heensloegen.
+Het vaartuig was niet hoog, <span class="pageNum" id="pb75">[<a href="#pb75">75</a>]</span>maar bood dapper weerstand aan de woedende golven, omdat het ondanks zijn geringen
+omvang bijzonder stevig gebouwd was, en de boeg zich telkens veerkrachtig uit de golven
+ophief, wanneer ik reeds dacht, dat wij in de diepte zouden verdwijnen. Op eens hoorden
+wij een vreeselijk gekraak; wij dachten niet anders, of het was met ons gedaan. De
+kapitein, die dicht bij ons, met den stuurman samen, het roer vastgegrepen had, wees
+met den arm naar voren en riep ons toe, zoo hard hij kon: “De mast is gebroken!”
+</p>
+<p>Toen wij in die richting keken, zagen wij inderdaad, dat de hoofdmast eenige meters
+boven het dek afgebroken was en met de raas overboord hing. De storm had waarschijnlijk
+een zeil losgerukt en door den geweldigen druk den mast doorgebroken.
+</p>
+<p>Ondanks het groote gevaar, door de golven van het schip geslagen te worden, liet de
+wakkere kapitein het roer aan den stuurman alleen over, greep een bijl, die aan den
+zijwand der kampanje hing, en haastte zich, terwijl hij zich met een hand langs de
+verschansing voortwerkte, naar voren, waar hij door verscheiden Tonga’s geholpen,
+met inspanning van al zijn krachten de touwen, tusschen den hoofdmast en de verschansing
+begon stuk te hakken. Hoe gevaarlijk dit werk ook was, moest het toch noodzakelijk
+<span class="pageNum" id="pb76">[<a href="#pb76">76</a>]</span>ten uitvoer gebracht worden, daar het gedeelte van den mast, dat over boord hing,
+licht een gat in den zijwand van het schip had kunnen stooten, en dan zouden wij reddeloos
+verloren geweest zijn. Na een goed kwartier, dat mij wel een eeuwigheid toescheen,
+kwam de kapitein op het achterdek en nam zijn plaats bij het roer weer in. De kotter
+slingerde nu zoo ontzettend, dat Krüger en ik ons nauwelijks meer konden vasthouden;
+maar, als de krachten ons begaven, zouden wij ongetwijfeld over boord geslagen worden;
+hiervan waren wij ons volkomen bewust, en daarom deden wij, wat wij konden, en klemden
+ons aan de deurstijlen vast, zonder die ook maar een seconde los te laten.
+</p>
+<p>Wij konden in dien gevaarvollen toestand wel twee uren, die zeker nooit uit onze gedachte
+zullen gaan, doorgebracht hebben, toen de orkaan even snel bedaarde, als hij was opgekomen;
+alleen stond de zee geweldig hoog en voortdurend wierp zij geheele waterstroomen op
+het dek; het vreeselijke loeien van den storm had ten minste opgehouden.
+</p>
+<p>De kapitein zond nu den stuurman naar voren met het bevel, al de matrozen op het achterdek
+te roepen, om te beproeven, aan den bezaansmast, die was blijven staan, een zoogenaamd
+stormzeil, een klein driehoekig zeil van zeer sterk linnen, op te hijschen. Na vele
+<span class="pageNum" id="pb77">[<a href="#pb77">77</a>]</span>vergeefsche pogingen gelukte dit eindelijk, en de gevolgen bleven niet uit. De kotter
+slingerde niet meer zoo vreeselijk, en begon weer naar het roer te luisteren, zoodat
+hij rustiger in het water lag en zich ook vrij snel voortbewoog, daar de wind nog
+altijd krachtig genoeg was, hoewel niet zoo sterk meer als gedurende den orkaan.
+</p>
+<p>De hemel was nog altijd met wolken bedekt en weldra viel een echt tropische regen
+in stroomen op ons neder. Nu de kotter minder hevig slingerde, waren wij niet meer
+genoodzaakt ons zoo krampachtig vast te klemmen, en dat was gelukkig, want onze krachten
+waren werkelijk uitgeput. Wij begaven ons naar onze kajuiten om, voor wij iets anders
+deden, droog ondergoed en droge kleeren aan te trekken, want wij waren tot op het
+hemd nat. Daarna kwamen wij in de roef bij elkander en versterkten ons met een paar
+glazen cognac, om onze levensgeesten, die door den doorgestanen angst en de groote
+vermoeienis zeer verzwakt waren, wat op te wekken. Juist hadden wij een sigaar opgestoken,
+toen de stuurman, doornat van den regen, bij ons binnentrad en den kapitein met een
+ernstig gelaat meedeelde, dat een der matrozen hem was komen zeggen, dat er in het
+voorste gedeelte van het schip, onder het benedendek, <span class="pageNum" id="pb78">[<a href="#pb78">78</a>]</span>zeker een lek moest zijn, daar hij duidelijk het ruischen van water in het ruim had
+vernomen,
+</p>
+<p>Onmiddellijk haastte kapitein Johannsen zich daarheen, om zich van den toestand te
+vergewissen. Na een half uur keerde hij terug met de tijding, dat de kotter inderdaad
+een lek bekomen had, en dat het geheele ruim reeds vol water stond. Waarschijnlijk
+was de legger of steekbalk van den hoofdmast beneden in den kolsem (dwarse, dikke
+kielbalk) door het breken van den mast, los gaan staan, waardoor eenige planken aan
+bakboordzijde van elkander geweken waren.
+</p>
+<p>“Ik zal trachten,” zeide de kapitein, “het schip door uitpompen zoolang vlot te houden,
+tot wij op een der eilandjes kunnen landen, die hier in de buurt moeten liggen. Tot
+mijn spijt kan ik volstrekt niet bepalen, waar wij ons op het oogenblik bevinden,
+want met deze duisternis ben ik niet in staat de vereischte berekeningen dienaangaande
+te maken. Voor zoover ik echter kan nagaan, moeten wij honderd zeemijlen noordelijk
+van Savaii zijn. De vreeselijke orkaan heeft den kotter zelfs met razende snelheid
+juist naar het Noorden over het water gejaagd. God geve, dat wij spoedig land mogen
+zien, anders zijn wij verloren, want het uitpompen zal wel niet veel helpen.”
+</p>
+<p>“Het spreekt van zelf, kapitein,” zeide mijnheer Krüger, <span class="pageNum" id="pb79">[<a href="#pb79">79</a>]</span>“dat wij, zooveel als in ons vermogen is, onze hulp bij het pompen verleenen; uw Tonga’s
+zullen wel spoedig geheel uitgeput zijn.”
+</p>
+<p>“Ik neem uw aanbod in dank aan, mijnheer Krüger,” antwoordde kapitein Johannsen. “De
+stuurman zal zich ook naar de scheepspomp begeven, terwijl ik het roer overneem.”
+</p>
+<p>Gelukkig had de regen opgehouden, toen wij naar den romp van den gebroken mast gingen,
+waar de scheepspompen waren; wij bleven dus ten minste van boven droog, want tot aan
+de knieën stonden wij in het water, daar de onstuimige zee nog van tijd tot tijd hooge
+golven over het dek wierp.
+</p>
+<p>Langer dan een uur hadden wij onafgebroken den pompslinger op en neer bewogen; het
+zweet brak ons van alle kanten uit. Een massa vuil water hadden wij uit het ruim op
+het dek gepompt; het vloeide nu door de spuigaten (opening in het dek) in de zee,
+maar toch bleef de waterstand in het ruim even hoog, zooals de stuurman door dikwijls
+herhaalde peilingen gewaar werd; maar stijgen deed hij ook niet. Het kwam er dus op
+aan, het werk met alle kracht voort te zetten. Eindelijk, het liep tegen vijf uur,
+riep een der matrozen, die vooraan op den boeg stond: “De branding vlak voor ons!”
+<span class="pageNum" id="pb80">[<a href="#pb80">80</a>]</span></p>
+<p>Werkelijk zagen wij recht voor ons uit, een geweldige branding, maar wij waren er
+nog wel een zeemijl van verwijderd. Het was duidelijk, dat zich daar een uitgestrekt
+koraalrif bevond, waartegen de golven met groot geweld braken, zoodat wij het schuim
+hoog zagen opspatten. Noch de kapitein aan het roer, noch de stuurman konden met hun
+verrekijkers een opening ontdekken in het rif, waar de wind ons in rechte lijn heen
+dreef; een schipbreuk kwam ons dus onvermijdelijk voor. Op dit oogenblik riep de kapitein
+verscheiden matrozen op het achterdek, liet het zeil aan den bezaansmast inbinden
+en wierp het roer naar stuurboord om, hetgeen tengevolge had, dat de kotter niet veel
+vooruitkwam en spoedig eenigszins afdreef. Toen daarop de grootere bezaan, evenals
+het kleinere stormzeil vastgemaakt waren, veranderde het schip na enkele minuten van
+koers en voer langzaam in oostelijke richting langs het rif, nauwelijks een kwartmijl
+van de gevaarlijke branding verwijderd.
+</p>
+<p>Ondertusschen gingen wij onafgebroken met pompen voort, tot de kotter de oostpunt
+van het rif omzeilde, waarin wij zeer spoedig een opening ontdekten. De zee was daar
+aanmerkelijk kalmer dan aan de zuidzijde; de branding was er ook niet zoo sterk en
+vlak voor de opening was de zee zelfs zoo effen als een spiegel. <span class="pageNum" id="pb81">[<a href="#pb81">81</a>]</span>Het gelukte den kapitein, den kotter veilig door den tamelijk nauwen ingang, in een
+breede lagune (strandmeer) te brengen, waarvan het water zoo kalm en helder was, dat
+wij tot op den bodem konden zien. Juist hadden eenige matrozen mijnheer Krüger en
+mij afgelost en stonden wij vooraan op den boeg, toen ons in het midden der lagune
+een eiland in het oog viel, dat, voorzoover wij zien konden, niet heel groot was.
+Het geheele strand van het eiland was met hooge kokospalmen bedekt, waar tusschen
+wij verscheiden hutten zagen; in de nabijheid lagen ook eenige kano’s aan den oever.
+Toen ik mijn bevreemding uitdrukte, dat men in het ongewoon heldere water den bodem
+kon zien, legde mijnheer Krüger mij uit, dat de kleine koraaldiertjes alleen in zulk
+helder, schoon water hun riffen kunnen vormen; dit kan men bij alle eilanden in de
+Zuidzee waarnemen.
+</p>
+<p>Niet ver van het strand liet kapitein Johannsen het anker vallen, en dadelijk hierop
+zagen wij, dat een kano, met een twaalftal inlanders bemand, van den oever stak en
+snel den kotter naderde. Na een paar minuten legde de boot bij onzen kotter aan en
+de eilanders klommen langs de valreep op het dek. Te oordeelen naar hun lichtbruine
+huidkleur, behoorden zij tot het Polynesische ras; tot kleeding hadden zij <span class="pageNum" id="pb82">[<a href="#pb82">82</a>]</span>niets dan een lendendoek, gemaakt van palmvezels; de armen en het bovenlichaam waren
+overal getatoeëerd en ieder had in de linkerhand een korte speer.
+</p>
+<p>Het opperhoofd van de kleine schaar, die zich alleen van zijn metgezellen onderscheidde
+door een snoer van kralen, gekleurde steenen of schelpen, dat door het dikke haar
+geslingerd was, sprak den kapitein, die hem tegemoet trad aan, in een taal, waarvan
+wij geen enkel woord verstonden. De kapitein riep toen een van zijn Tonga’s en nu
+bleek het, dat deze zich, al was het dan ook gebrekkig, bij de eilanders verstaanbaar
+kon maken.
+</p>
+<p>“Vraag het opperhoofd eens, hoe dit eiland heet,” gebood de kapitein.
+</p>
+<p>“Olosenga, kapitein,” luidde het antwoord.
+</p>
+<p>“O, nu kom ik op de hoogte,” zeide Johannsen, terwijl hij zich tot ons wendde, want
+wij waren natuurlijk dadelijk op het achterdek gekomen, toen de inboorlingen aan boord
+kwamen. “Zooals de kaart aanwijst, is het een klein eiland, aan alle zijden door een
+koraalrif omringd, en ongeveer honderd zeemijlen noordwaarts van Savaii gelegen. Het
+heet Olosenga of Swain, als ik mij niet vergis. Wij zullen hier, vrees ik, niet in
+de gelegenheid zijn, den kotter weer zeevaardig te maken, mijneheeren, maar, komaan,
+een echt zeeman verliest niet gauw den moed.”
+<span class="pageNum" id="pb83">[<a href="#pb83">83</a>]</span></p>
+<p>Op een wenk van den kapitein volgde het opperhoofd ons nu in de roef, waar wij hem
+een groot glas cognac gaven, dat hij met zichtbaar welgevallen ledigde. De eilanders,
+die op het dek gebleven waren, ontvingen van den stuurman eveneens een glas van het
+geliefkoosde vuurwater.
+</p>
+<p>Nu liet de kapitein het opperhoofd door den matroos, die als tolk diende, vragen,
+of er aan het strand van het eiland ook een open vlakte was, waar de kotter onmiddellijk
+aan den oever, in het ondiepe water vastgelegd kon worden.
+</p>
+<p>“Het is totaal onmogelijk,” zeide kapitein Johannsen, “het schip nog langer vlot te
+houden. Wij moeten het zonder mankeeren op het strand laten loopen, om de verschillende
+lekken te kunnen stoppen. Daar de orkaan onze eenige boot uit de davids (draaibare
+kranen) losgerukt en in zee geworpen heeft, kunnen wij het eiland niet verlaten, voor
+de kotter weer zeevaardig is. In de kleine kano’s der inlanders mogen wij het niet
+wagen, de reis naar het meer dan honderd zeemijlen verwijderde Savaii te ondernemen;
+het zou zelfs in onze boot, die maar een jol was, gevaarlijk geweest zijn, daar wij,
+bij den thans heerschenden west-moesson, ieder oogenblik door storm konden worden
+overvallen.”
+</p>
+<p>Op dit oogenblik kwam de Tonga-matroos ons mededeelen, dat volgens zeggen van het
+opperhoofd, het <span class="pageNum" id="pb84">[<a href="#pb84">84</a>]</span>strand aan de noordkust van het kleine eiland veel vlakker was, dan de kust, die voor
+ons lag. Dadelijk liet de kapitein het anker weer lichten en zette den kotter langzaam
+in beweging, terwijl het opperhoofd met zijn metgezellen in de kano steeg en vooruit
+roeide om ons tegelijkertijd tot loods te dienen. Daar enkele matrozen voortdurend
+waren blijven pompen, was het water in het ruim ten minste niet gestegen en behoefden
+wij niet te vreezen plotseling in de diepte te verzinken.
+</p>
+<p>Door den zwakken wind verliep er wel een half uur, vóór wij de noordkust van het eiland
+bereikten, waar wij, ongeveer tien minuten later, een kleinen bocht in het lage, zandige
+strand ontdekten. Het opperhoofd wenkte met de hand en wees op de uitmonding van een
+klein riviertje in het verst gelegen gedeelte van den bocht. De kapitein liet de zeilen
+reven, en de kotter gleed langzaam in die uitmonding en zat weldra in het ondiepe
+water aan den grond, zonder een hevigen stoot gekregen te hebben.
+</p>
+<p>De matrozen moesten met pompen ophouden en eenige planken aan den oever leggen, die
+ons tot loopplank dienen konden. Wij haalden onze kleine bagage uit de kajuiten en
+gingen aan land, waar wij ons voorloopig in de schaduw van eenige bananen en oranjeboomen
+nedervlijden.
+<span class="pageNum" id="pb85">[<a href="#pb85">85</a>]</span></p>
+<p>Intusschen waren er nog verscheiden eilanders bij gekomen, die onder aanvoering van
+hun opperhoofd, den kapitein en den matrozen de behulpzame hand boden om den kotter,
+op de lekke bakboordzijde, zoo dicht mogelijk aan den oever van de beek op te trekken,
+waar hij vervolgens vast gelegd werd en dus geen water meer kon innemen. De matroos,
+die als kok fungeerde, had zijn ketels en eenige eetwaren aan land gebracht, en was,
+op een haard van eigen vinding, begonnen een krachtigen maaltijd klaar te maken, waaraan
+wij allen dringend behoefte hadden, want sinds vele uren hadden wij niets gegeten.
+</p>
+<p>Het opperhoofd en de overige eilanders kregen tot belooning voor hun hulp eenige flesschen
+brandewijn en verwijderden zich toen weer in hun kano’s.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch5" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch5.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Vijfde Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Midden in den Grooten Oceaan.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Terwijl de kapitein en de stuurman het opzicht hielden over de matrozen bij het lossen
+van den ballast, uit het scheepsruim, nadat het binnengestroomde <span class="pageNum" id="pb86">[<a href="#pb86">86</a>]</span>water na weinig tijds uitgepompt was, hingen mijnheer Krüger en ik onze buksen over
+den schouder en gebruikten wij de weinige uren voor het invallen van de duisternis,
+om ten minste eenigszins op de hoogte te komen van den naasten omtrek onzer landingsplaats.
+</p>
+<p>Wij gingen in westelijke richting langs het strand, dat overal met kokospalmen, bananen
+en broodvruchtboomen beplant was, doch konden noch beek, noch bron ontdekken, zoodat
+het kleine, nietige stroompje, waarin de kotter vastgelegd was, het eenige water op
+het eiland scheen te zijn. Ook zagen wij enkele hutten, maar deze waren geheel anders
+dan die op Upolu en Savaii; zij waren veel eenvoudiger, uit boomstammen opgetrokken
+en de daken bestonden uit breede bananenblâren. De bewoners dezer hutten schenen goedaardige
+menschen te zijn, want de mannen lachten ons vriendelijk toe; enkele gaven ons zelfs
+de hand en spraken eenige woorden, die wij natuurlijk niet verstonden, maar die in
+ieder geval een groet moesten beteekenen.
+</p>
+<p>Het binnenste gedeelte van het eiland scheen geheel vlak; wij konden ten minste geen
+enkele verheffing van den grond bespeuren; een dicht bosch bedekte de geheele oppervlakte.
+</p>
+<p>Na een goed uur kwamen wij weer op de landingsplaats <span class="pageNum" id="pb87">[<a href="#pb87">87</a>]</span>en deden den kapitein verslag, van hetgeen wij op onze wandeling gezien hadden. “Ja,
+het is een zoogenaamde Atol (koraalrif) met een eilandje in het midden, waarop de
+storm ons heengedreven heeft,” antwoordde de kapitein. “Ik heb vroeger de zeekaart
+van dit gedeelte van den Grooten Oceaan, benevens de daarop betrekking hebbende verklaringen,
+bestudeerd en herinner mij nu, dat Olosenga tot de groep der Tokelau-eilanden behoort
+en het zuidelijkste eiland dezer groep is. Het is nog niet eens zoo groot als Apolina,
+dat, zooals gij ziet, het kleinste der Samoa-eilanden is en heeft een oppervlakte
+van ongeveer anderhalve Engelsche vierkante mijl; ook is het slechts schraal bevolkt.
+Toch moeten wij den goeden God van ganscher harte danken, dat wij dat eiland bereikt
+hebben, vóór de kotter lek werd; het zou onmogelijk geweest zijn, hem, bij die hooge
+zee ook maar enkele uren vlot te houden.”
+</p>
+<p>“Gij hebt gelijk, kapitein, wij hebben groote reden tot dankbaarheid,” antwoordde
+mijnheer Krüger. “Hoe lang, dunkt u, zullen wij op dit kleine lapje gronds midden
+in den Grooten Oceaan moeten blijven?”
+</p>
+<p>“Dat kan wel verscheiden weken duren, beste mijnheer Krüger,” was het antwoord. “Mijn
+Tonga’s zijn niet zeer geoefend in het kalefateren (dichtstoppen) en het <span class="pageNum" id="pb88">[<a href="#pb88">88</a>]</span>uitwerpen van den ballast neemt minstens vier of vijf dagen in beslag, en, voor het
+scheepsruim geheel leeg is, kan er met het dichtmaken der planken volstrekt niet begonnen
+worden.”
+</p>
+<p>“Dat is een heel treurig vooruitzicht, kapitein,” zeide mijn chef. “Mijn neef in Mulifanua
+zal zeer ongerust worden over ons lang uitblijven en zeker gelooven, dat wij op de
+een of andere manier verongelukt zijn. Mijnheer Beckmann zal dit ook denken, als er
+in zulk een langen tijd geen bericht van den kotter in Apia komt.”
+</p>
+<p>“Zou het niet mogelijk zijn, kapitein, dat ik in een kano van de inlanders, met het
+opperhoofd en een paar zijner lieden naar Savaii overvoer, om ten minste mijnheer
+Koning bericht te geven van ons tegenwoordig verblijf,” vroeg ik. “Daar hij van het
+losbreken van den vreeselijken Taifun, kort na ons vertrek van Matautu, gehoord moet
+hebben, zal hij zeker overtuigd zijn, dat de kotter in den storm is vergaan.”
+</p>
+<p>“Aan een tocht naar het eiland Savaii, honderd mijlen hier van daan, in een kano,
+valt niet te denken, mijn waarde heer,” antwoordde kapitein Johannsen. “Deze kleine
+bootjes kunnen alleen op de lagune, voor de vischvangst gebruikt worden; zij kunnen
+zich niet eens op de zee, buiten het rif wagen, daar zij bij <span class="pageNum" id="pb89">[<a href="#pb89">89</a>]</span>de geringste hooge zee dadelijk zouden omslaan. Als de inlanders hier zulke groote
+oorlogsvaartuigen als de Samoaners hadden, zou het eerder te beproeven zijn. Wij moeten
+dus geduld hebben, heeren, tot de kotter weer zee kan bouwen. Bovendien is geduld
+een noodzakelijke deugd voor iederen zeeman, en voorloopig moet gij u maar als zeelui
+beschouwen, wien een ongeluk overkomen is.”
+</p>
+<p>“Tot mijn spijt moet ik u volkomen gelijk geven, kapitein Johannsen,” antwoordde mijnheer
+Krüger. “Met deze ontzettende hitte is het verblijf in de kleine roef en in de kajuiten
+bijna ondragelijk; dus daarom stel ik voor, om onder de bananen een tent op te slaan,
+waarin wij ten minste de nachten wat aangenamer kunnen doorbrengen.”
+</p>
+<p>“Uitstekend, mijnheer Krüger. Ik zal den stuurman dadelijk last geven, om uit een
+paar reservezeilen en stokken zulk een tent in orde te doen maken, die voor ons vieren
+ruimte genoeg tot slapen heeft; ik zal het linnen ook met teer laten bestrijken, dan
+hebben wij ten minste bij de nu dikwijls neerstroomende regens een droog verblijf.”
+</p>
+<p>In den loop van den volgenden voormiddag was de tent geheel gereed; de grond werd
+met matten belegd, die ons tot legerstede zouden dienen.
+<span class="pageNum" id="pb90">[<a href="#pb90">90</a>]</span></p>
+<p>De scheepskok had zijn tijd besteed, om in een kano, die het opperhoofd ter onzer
+beschikking gesteld had, naar het koraalrif te varen, en daarvan verscheiden stukken
+af te breken, die hij gebruikte om een tamelijken haard in elkaar te zetten, want
+noch op het strand, noch in het binnen-gedeelte was een enkele steen te vinden. Naar
+de kapitein ons meedeelde, bevatten de meeste der kleinere eilanden in den Grooten
+Oceaan geen steenen.
+</p>
+<p>Nadat wij onze bagage in de tent gebracht hadden, gingen mijn chef en ik naar de oostkust
+van het eiland, om het opperhoofd uit naam van den kapitein een flesch brandewijn
+te brengen. Het was in ons belang de vriendschappelijke betrekkingen met dezen man
+te onderhouden, want hij kon het ons, indien hij wilde, onaangenaam genoeg maken.
+</p>
+<p>Daar wij geen gesprek met hem konden voeren, stelden wij er ons mee tevreden, hem
+met een vriendelijk lachje de flesch te overhandigen; ze werd aangenomen met een handdruk,
+een grijnslach en enkele uitroepen, waarvan wij natuurlijk geen woord verstonden.
+Toen wij na eenigen tijd, van onze wandeling door het binnenste van het eiland weer
+op onze landingsplaats kwamen, liet de kok ons een vrij groote mand, uit boomschors
+vervaardigd vol versch gevangen visch <span class="pageNum" id="pb91">[<a href="#pb91">91</a>]</span>zien, die het opperhoofd juist in persoon was komen brengen, waarschijnlijk als een
+bewijs van zijn dankbaarheid voor den brandewijn.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger en ik hadden op onzen weg door het binnen-gedeelte van het eiland,
+dat geheel met boomen beplant was, geen andere dieren kunnen ontdekken dan een menigte
+allerliefste kleine vogeltjes, en bij de hutten, die hier en daar aan het strand lagen,
+eenige varkens. Mijn chef dacht, dat deze jaren geleden van Savaii, of van een der
+kleine eilanden der Tokelau groep, ingevoerd waren.
+</p>
+<p>Er was bijna een week verloopen, voor men den ballast zoover verwijderd had, dat men
+er aan denken kon aan het kalefateren der los geraakte planken te beginnen. Hiertoe
+moest de kotter zoo ver naar stuurboordzij omgehaald worden, dat de bakboordzij geheel
+boven water lag, aan dit werk moesten wij allen meehelpen, want de negen matrozen
+waren niet bij machte het zware schip door middel van hefboomen op een kant te leggen.
+Tegen den avond waren wij hierin geslaagd, maar wij, Europeanen, waren doodaf, want
+het was inderdaad geen kleinigheid, onder de gloeiende zonnestralen alle krachten
+zoo in te spannen.
+</p>
+<p>Daar de kotter slechts een zeer kleine hoeveelheid werk aan boord had, moesten alle
+touwen uitgerafeld <span class="pageNum" id="pb92">[<a href="#pb92">92</a>]</span>worden, om het noodige stopmateriaal te verkrijgen, dat dan onder toezicht van den
+stuurman, door de matrozen in de reten der planken gestopt en met vloeibaar teer bestreken
+werd. Den Tonga’s, die weinig verstand van zulk werk hadden, ging het kalefateren
+langzaam van de hand, zoodat er bijna een week verliep, voor het lek zoo goed als
+gestopt was.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger en ik hielden ons in dien tusschentijd bezig met visschen in de lagune,
+waarbij wij van een kleine kano gebruik maakten, die kapitein Johannsen van het opperhoofd
+voor een scheepsbijl ingeruild had. Wij deden dit niet alleen voor ons genoegen, maar
+ook ter wille van onze gemeenschappelijke keuken. De kapitein had ons namelijk op
+een morgen verteld, dat hij behalve wat pekelvleesch, nog maar enkele scheepsbeschuiten
+bezat, want de kotter had met de proviand niet op zulk een lange afwezigheid van Apia
+gerekend. Hij had gemeend, niet langer dan acht dagen op reis te zullen zijn.
+</p>
+<p>Van de eilandbewoners was volstrekt niets te krijgen, wat wij voor ons levensonderhoud
+hadden kunnen gebruiken, daar zij zich uitsluitend met visch, kokosnoten en bananen
+voedden. Slechts zeer zelden gingen zij er toe over, een der weinige varkens te slachten,
+die zij bezaten. Toch was ik zoo gelukkig een varken <span class="pageNum" id="pb93">[<a href="#pb93">93</a>]</span>in te ruilen voor een bijl, die de kapitein mij tot dit doel gaf. Het dagelijksch
+gebruik van visch met beschuit, zonder een enkelen aardappel, stond ons spoedig tegen,
+zoodat wij, Europeanen, hartelijk naar een flink stuk vleesch verlangden.
+</p>
+<p>Op een avond zaten wij voor onze tent en gebruikten ons bescheiden avondeten, waarbij
+kapitein Johannsen een van de weinige flesschen brandewijn schonk, die hij nog bezat,
+om een glas grog te kunnen drinken, en wij waren zeer in onzen schik, toen de kapitein
+ons mededeelde, dat de kotter binnen twee dagen dicht zou zijn, en weer te water zou
+kunnen gaan.
+</p>
+<p>“Goddank!” riep mijnheer Krüger uit. “Het wordt waarlijk meer dan tijd, dat wij dit
+ellendig eiland verlaten! Het eeuwig visch eten met beschuit, gaat mij al geducht
+tegenstaan; ik geloof, dat ik in geen maanden visch zal kunnen zien.”
+</p>
+<p>“Dat zal met ons ook wel het geval zijn, beste Heer,” antwoordde de kapitein. “Binnen
+enkele dagen zal de scheepsbeschuit ook op zijn. Het is nog een geluk, dat het beekje
+hier ten minste goed drinkwater heeft, anders hadden wij onzen dorst met het brakke
+regenwater, dat op enkele plaatsen in den grond zakt, moeten lesschen; de eilanders,
+die verder van de kust wonen, hebben niet anders dan dezen walgelijken drank.
+<span class="pageNum" id="pb94">[<a href="#pb94">94</a>]</span></p>
+<p>“Wanneer wij overmorgen den kotter te water gelaten hebben,” vervolgde de kapitein,
+“hebben wij nog een dag noodig, om op de plaats van den afgebroken hoofdmast een noodmast
+te maken, waarvoor wij een der voorhanden zijnde reservespaken gebruiken kunnen. Met
+de kleine zeilen aan den bezaansmast, zouden er verscheiden dagen mede heengaan, voor
+wij Mulifanua bereiken.”
+</p>
+<p>“Kunt u dan niet naar Savaii overvaren, kapitein?” vroeg mijnheer Krüger. “Dat zal
+toch veel dichter bij zijn dan Mulifanua.”
+</p>
+<p>“Het verschil is niet zoo heel groot, mijnheer Krüger,” antwoordde kapitein Johannsen;
+“als de kotter, naar ik hoop, zee kan bouwen, zal ik, in plaats van dadelijk naar
+het Zuiden te gaan, naar het Zuidoosten koers zetten, dan kunnen wij, als de wind
+eenigszins gunstig is, in vier en twintig uren te Mulifanua zijn.”
+</p>
+<p>Juist wilden wij onze leden in de tent, op de neergelegde matten uitstrekken, toen
+wij door een luid geschreeuw, dat nader kwam, verhinderd werden; kort daarop verscheen
+het opperhoofd met een geheele schaar van zijn stamgenooten, en riep ons verscheiden
+woorden toe, die wij natuurlijk niet verstonden. Met een door angst verwrongen gelaat,
+<span class="pageNum" id="pb95">[<a href="#pb95">95</a>]</span>wees hij naar de richting waarin zijn hutten lagen.
+</p>
+<p>Spoedig kwam de Tonga-neger, die zich bij de eilanders eenigszins verstaanbaar kon
+maken, aanloopen en vertelde ons, dat het kleine dorp van het opperhoofd overvallen
+was geworden door een groote menigte zijner vijandelijke stamgenooten, die in hun
+oorlogskano’s overgekomen waren van het eiland Fanualoa, dat ongeveer vijftig mijlen
+verder lag. Het opperhoofd en de zijnen, wier aantal veel te gering was, om zich tegen
+de vijanden te kunnen verdedigen, waren dadelijk naar ons gevlucht om onze hulp in
+te roepen.
+</p>
+<p>“Zeker, wij willen de arme stakkers helpen, niet waar heeren?” riep de kapitein.
+</p>
+<p>Vlug namen wij onze geweren en revolvers, terwijl de Tonga’s zich met bijlen en messen
+wapenden.
+</p>
+<p>Nauwelijks waren de vrouwen en kinderen voor de tent neergehurkt, toen ongeveer zestig
+eilanders zich door de struiken een weg baanden en onder vreeselijk getier op ons
+afstormden, terwijl zij hun lange speren boven hun hoofden zwaaiden en korte, dikke
+stokken naar ons toe slingerden.
+</p>
+<p>Zonder een oogenblik te aarzelen, schoten wij onze buksen op den razenden troep af,
+die bij het ongewone geluid van het knallen der geweren en het <span class="pageNum" id="pb96">[<a href="#pb96">96</a>]</span>flikkeren van het kruit, eerst doodelijk ontsteld bleven staan, om daarop met groote
+sprongen in de struiken te verdwijnen.
+</p>
+<p>Na enkele oogenblikken schenen zij zich echter hersteld te hebben, want zij kwamen
+weer te voorschijn, wierpen enkele speren naar ons toe en drongen op ons in; maar,
+toen wij een onafgebroken vuur openden, dat op dezen kleinen afstand zijn uitwerking
+niet miste, keerden zij om en namen onder afgrijselijk geschreeuw de vlucht. Onze
+Tonga’s, wier krijgshaftige aard opgewekt was, volgden de vluchtenden op de hielen
+en hieuwen er met bijlen en messen dapper op los; onze eilanders deden eveneens en
+wierpen hun speren tusschen de vijanden. Toen wij, Europeanen, die de vervolgers wat
+langzamer achterna zetten, het strand en de hutten der inboorlingen bereikt hadden,
+zagen wij bij den helderen maneschijn drie groote kano’s, die zoo snel mogelijk over
+de lagune naar den ingang geroeid werden.
+</p>
+<p>Op den terugtocht naar onze landingsplaats vertelde de Tonga-matroos, die tot tolk
+diende, dat, naar het opperhoofd hem had medegedeeld, de bewoners der andere eilanden
+reeds verscheiden keeren bij hen gekomen waren, om eenige mannen van Olosenga gevangen
+te nemen, die zij dan naar hun land meenamen <span class="pageNum" id="pb97">[<a href="#pb97">97</a>]</span>en daar opaten. “Nu, ditmaal zullen onze eilanders een overvloedig maal hebben aan
+hun vijanden, die door ons gedood zijn; want,” zoo eindigde hij zijn mededeeling,
+“dezen zijn precies zulke kannibalen als zij.”
+</p>
+<p>Twee dagen na deze gebeurtenis lag onze kotter kant en klaar voor anker midden in
+de lagune. Nog laat in den avond brachten wij onze kleine bagage aan boord en staken
+den volgenden morgen vroegtijdig in zee. Noch het opperhoofd, noch een der eilanders
+hadden zich intusschen vertoond; waarschijnlijk waren zij te druk aan hun afschuwelijken
+maaltijd bezig.
+</p>
+<p>Door den zwakken Zuidwestenwind ging de kotter maar langzaam vooruit, daar wij behalve
+het bezaanzeil een klein zeil aan den noodmast bevestigen konden. Die noodmast was
+een spaak, vastgemaakt aan het afgebroken gedeelte van den mast. Zoo kwam het, dat
+wij eerst tegen den middag van den volgenden dag, den berg Tofu in het gezicht kregen
+en eenige uren later liepen wij de haven van Mulifanua binnen. De kleine kano werd
+te water gelaten, wij namen hartelijk afscheid van den flinken kapitein Johannsen
+en den stuurman, en lieten ons naar land roeien door drie matrozen, die wij met een
+ruime fooi, welke zij met hun andere makkers moesten deelen, voor hun <span class="pageNum" id="pb98">[<a href="#pb98">98</a>]</span>moed en volharding in de gelukkig doorstane gevaren der laatste weken, beloonden.
+</p>
+<p>Met welke gevoelens van dankbaarheid jegens de Voorzienigheid, mijnheer Krüger en
+ik aan land gingen, zal ik wel niet behoeven te zeggen. Bij het opgaan van de stoep
+van het woonhuis, werden wij door Hendrik Petersen, die op de veranda <span class="corr" id="xd32e693" title="Bron: thee-dronk">thee dronk</span>, bijna omvergeloopen, zoo woest sprong hij ons tegemoet en omhelsde hij ons.
+</p>
+<p>“Goddank!” riep hij uit, “God zij geloofd, mijn beste, brave, waarde neef, en jij,
+mijn beste Herman, dat ik jullie weer levend voor mij zie!” En bij deze woorden liepen
+den jongen man de tranen over de wangen. “Wat zal directeur Beckmann gelukkig zijn,
+als kapitein Johannsen hem vanavond nog de tijding van je gelukkige redding brengt!
+Hij heeft al tweemaal door een renbode laten vragen, of ik geen bericht van jullie
+had gekregen! Wij moesten wel denken, dat jullie verongelukt waart, na ontvangst van
+den brief van mijnheer Koning, dien deze mij twee dagen na dien vreeselijken storm
+zond en waarin hij vroeg, of de kotter hier veilig binnengeloopen was.”
+</p>
+<p>“Ja, beste jongen,” antwoordde mijnheer Krüger getroffen over de zichtbare aandoening
+van den anders zoo <span class="pageNum" id="pb99">[<a href="#pb99">99</a>]</span>vroolijken, zorgeloozen jongen man. “Het heeft werkelijk niet veel gescheeld, of de
+kotter was met man en muis naar ‘kapitein Jack’ gegaan, zooals de Engelschman zegt.
+Zoo oud als ik ben, heb ik nog nimmer zulk een storm, zulke golven gezien. Maar, beste
+vriend, bezorg ons nu zoo gauw mogelijk wat goeds te eten en te drinken; wij verlangen
+daar sterk naar, want in de laatste weken was ‘schraalhans keukenmeester’ bij ons.
+Onder tafel zullen wij alles vertellen, wat wij ondervonden hebben.”
+</p>
+<p>Zoodra wij een verfrisschend bad genomen, en andere kleeren aangetrokken hadden, hetgeen
+ons een groot gevoel van welbehagelijkheid gaf,—want met de ontzettende hitte had
+het er met ons ondergoed slecht uitgezien —begaven wij ons weer naar de veranda, waar
+wij een welvoorzienen disch gereed vonden. Toen wij het overvloedige maal alle eer
+bewezen en ook eenige glazen champagne gedronken hadden, waarbij Hendrik de opmerking
+ten beste gaf, dat hij ter eere van de twee verloren en teruggevonden zonen toch iets
+extra’s moest doen, staken wij een sigaar op, een genot, dat wij lang ontbeerd hadden,
+en toen vertelden wij alles van de uitgestane gevaren gedurende den Taifun en ons
+verblijf op het eilandje Olosenga. Vroegtijdig begaven wij ons echter naar onze vertrekken,
+want, zoowel <span class="pageNum" id="pb100">[<a href="#pb100">100</a>]</span>mijnheer Krüger als ik, gevoelden ons toch vrij aangepakt door de geleden vermoeienissen.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch6" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch6.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Zesde Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Kerstmis op Upolu</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Den volgenden morgen voer mijnheer Krüger in onze groote boot naar Apia, om directeur
+Beckmann persoonlijk bericht te geven van de gebeurtenissen der laatste vier weken
+en in Matafele aan het hoofdkantoor van onze maatschappij, het noodige geld in ontvangst
+te nemen, om het achterstallig loon uit te betalen.
+</p>
+<p>Na zijn vertrek reed ik met Petersen naar de plantage. Onder het ontbijt had mijn
+vriend Hendrik mij namelijk medegedeeld, dat hij het aan den directeur overgelaten
+had, den verkoop der verschillende voortbrengselen in een kladboek te noteeren, daar
+hij vreesde in mijn nette boeken verwarring te brengen. Ik was zeer in mijn schik
+over deze handelwijze en vroeg hem, wat hij toch wel gedaan zou hebben, als onze kotter
+vergaan was.
+<span class="pageNum" id="pb101">[<a href="#pb101">101</a>]</span></p>
+<p>“Wel, dan zou de hoogedele directie wel een nieuwen boekhouder hierheen gestuurd hebben,
+beste vriend,” zeide hij heel kalmpjes. “Maar,” voegde hij er bij, terwijl hij mij
+hartelijk de hand drukte, “ik ben innig dankbaar, dat het niet noodig geweest is!”
+</p>
+<p>De goede heer Mertens was ook heel blij mij weder te zien, en hij noodigde ons dadelijk
+uit tot een flink ontbijt, waarbij het niet aan bier ontbrak; hij luisterde met belangstelling
+naar het verhaal van onze avonturen.
+</p>
+<p>Terwijl Petersen in de plantage naar het kweekgras ging kijken, liet ik mij door den
+directeur hetgeen hij geboekt had, toonen en nader verklaren en keerde daarna met
+mijn vriend naar het woonhuis terug, om te dineeren.
+</p>
+<p>De eerste dagen gingen met het gewone werk rustig en kalm voorbij. Intusschen hadden
+wij kennis gemaakt met den directeur van het protestantsche zendelinggenootschap in
+Mulifanua, een mijnheer Forstner, die op kleinen afstand van het stadje in het Zendelingen-gebouw
+woonde. Mijnheer Forstner, of liever dominee Forstner, zooals hij doorgaans genoemd
+werd, was een zeer beminnelijk, hoogst beschaafd man, van ongeveer veertig jaar, die
+de algemeene liefde en achting zijner gemeente genoot, evenals zijn vrouw, met wie
+hij verscheiden jaren geleden in Duitschland <span class="pageNum" id="pb102">[<a href="#pb102">102</a>]</span>gehuwd was. De dominee had bijna een jaar wegens zaken, de zending betreffende, op
+de Maarschalks-eilanden, vertoefd, waardoor ik nog geen gelegenheid gehad had, kennis
+met hem te maken. Ik was wel eens in gezelschap geweest met zijn plaatsvervanger,
+een jonger man, toen deze bij mijnheer Krüger een bezoek bracht; maar ik gevoelde
+mij niet bijzonder tot dezen heer Sievers aangetrokken, daar hij zich zeer trotsch
+en allesbehalve vriendelijk voordeed. Den eersten Zondag, nadat Dominee Forstner ons
+kort na zijn terugkomst een bezoek had gebracht, begaven wij ons alle drie naar de
+zendelingen-kerk om de godsdienstoefening bij te wonen.
+</p>
+<p>Het kerkje met zijn gewitte muren en slanken toren lag op een heuvel, bijna een halven
+kilometer van het strand en zag er bijzonder vriendelijk uit. Door het vellen der
+boomen op den heuveltop, was een open ruimte ontstaan, waarop het kerkje stond, terwijl
+voor de beide geestelijken, aan den rand dezer ruimte, in de schaduw der bananen en
+broodvruchtboomen, twee kleine huizen gebouwd waren, welker muren ook gewit waren.
+Aan de overzijde, in de schaduw, bevond zich een ander, grooter gebouw, dat op een
+lange, open loods geleek; dat was de school, waarin de kinderen der inlanders door
+den dominee, den heer <span class="pageNum" id="pb103">[<a href="#pb103">103</a>]</span>Sievers, en mevrouw Forstner, in de geheimen van het lezen, schrijven en rekenen,
+en eenvoudige handwerken ingewijd werden.
+</p>
+<p>In het schip der kerk, waarvan deuren en vensters wijd open stonden, vonden wij een
+vrij talrijk gehoor van mannen en vrouwen, die onder begeleiding van een harmonium,
+door mijnheer Sievers bespeeld, een lied zongen uit een gezangboek in de Samoaansche
+taal, en veel welluidender en beter, dan men in de kerken van ons vaderland te hooren
+krijgt.
+</p>
+<p>Op het gezang volgde een preek, die dominee Forstner natuurlijk ook in de taal der
+inboorlingen hield, waarop ten slotte nog eenige coupletten gezongen werden. Op het
+kerkplein stonden de meeste gemeenteleden te wachten, om hun geachten predikant, dien
+zij in zulk een langen tijd niet gezien hadden, hartelijk te begroeten. Zoowel vrouwen
+als mannen gaven hem vriendelijk de hand en riepen hem hun welluidend: “Talofa!” toe.
+</p>
+<p>Daar wij zagen, hoe de dominee van alle kanten omringd werd, namen wij afscheid, nadat
+mijnheer Krüger hem met zijn vrouw en mijnheer Sievers ten eten had genoodigd, en
+de belofte had verkregen, dat de twee dochtertjes ook zouden meekomen.
+</p>
+<p>Op den terugweg naar het woonhuis, dat wij in <span class="pageNum" id="pb104">[<a href="#pb104">104</a>]</span>een klein half uur bereikten, gaf ik mijn verwondering te kennen, dat zulk een, naar
+het scheen, hoog begaafd man, als dominee Forstner, tevreden kon zijn met zijn tegenwoordigen,
+eigenlijk bijzonder bescheiden werkkring, daar hij toch zeker op een meer omvangrijken
+aanspraak kon maken.
+</p>
+<p>“Dat moet u niet zeggen, beste Arendt,” gaf mijnheer Krüger mij ten antwoord, “juist
+personen, als onze dominee, die aan hooge geestelijke beschaving een zeer beminnelijk,
+vriendelijk karakter en oprechte goedhartigheid paren, zijn bovenal voor zendeling
+geschikt, vooral bij zulk een zachtzinnigen en goedaardigen volksstam als onze Samoaners.
+U hebt zooeven zelf gezien, hoe hartelijk de predikant begroet is geworden.”
+</p>
+<p>Om vijf uur kwam de dominee met zijn vrouw en dochtertjes, twee allerliefste, blonde
+krulkopjes, Marie en Betsy; de eerste telde acht, de tweede zeven jaar. Een kwartier
+later kwam ook mijnheer Sievers, die door het leiden van de namiddag-godsdienstoefening,
+niet eerder had kunnen komen. Onder het eten vroeg mijn chef aan den dominee, of hij
+al een plan gemaakt had tot de plechtige viering van het Kerstfeest.
+</p>
+<p>“Eerlijk gezegd, heb ik er volstrekt nog niet aan gedacht, waarde mijnheer Krüger,”
+antwoordde de <span class="pageNum" id="pb105">[<a href="#pb105">105</a>]</span>predikant. “Zooals u weet, was ik verleden jaar niet hier, daarom zou het mij dubbel
+aangenaam zijn, ons volkje nu eens goed te kunnen bedenken.”
+</p>
+<p>“Nu, dominee, ik wil gaarne, zooveel ik kan, tot dit feest meewerken,” zeide mijnheer
+Krüger. “Weliswaar ben ik een stijve, oude vrijer, zooals ik tot mijn leedwezen bekennen
+moet, maar toch zie ik heel gaarne mijn evenmensch, en vooral kinderen, vroolijk en
+blij. Ik stel dus voor, dat wij een comité vormen; tot presidente benoemen wij eenstemmig,
+uw vrouw en als leden melden zich nu dadelijk aan, mijn twee jonge kantoorbedienden
+en ik. Mijnheer Sievers en u hebben het door uw herderlijk ambt te druk, om veel tijd
+beschikbaar te stellen, terwijl wij, wereldsch volkje, om dezen tijd van het jaar,
+minder te doen hebben.”
+</p>
+<p>Het voorstel van mijn chef werd aangenomen en wij spraken af, ons den volgenden Dinsdag
+naar mevrouw Forstner te begeven, om alles verder te bespreken. Toen wij op den bepaalden
+dag bij elkander waren, gaf mevrouw ons een lijst met de namen der kinderen, jongens
+en meisjes, die op den heiligen avond bedacht zonden worden. Er waren er ongeveer
+vijftig.
+</p>
+<p>Hendrik en ik zagen elkander eenigszins bedenkelijk aan, bij de gedachte, hoe wij
+aan de vrij aanzienlijke som zouden komen, om voor zooveel personen gepaste <span class="pageNum" id="pb106">[<a href="#pb106">106</a>]</span>geschenken te kunnen aanschaffen, en de schrik sloeg ons om het hart, toen mijnheer
+Krüger er kalmpjes bijvoegde:
+</p>
+<p>“Ik stel voor, waarde mevrouw, ook aan de moeders van de kinderen iets te schenken.”
+</p>
+<p>“Dat zou inderdaad heel aardig zijn,” antwoordde mevrouw Forstner. “maar ik vrees,
+dat onze middelen daarvoor te kort zullen schieten; u weet toch, dat noch mijn echtgenoot,
+noch mijnheer Sievers zoo goed bij kas zijn, om groote bijdragen te kunnen leveren.”
+</p>
+<p>“Ja zeker, dat weet ik, maar waarom zijn wij dan in het comité? Ik teeken voor honderd
+dollars, en mijn jonge vrienden teekenen samen voor dezelfde som, zoodat wij tweehonderd
+dollars, of achthonderd mark, volgens ons geld, voor den aankoop der geschenken kunnen
+uitgeven. Ik geloof wel, dat men daarvoor heel wat fraaie zaken zal kunnen aanschaffen.”
+</p>
+<p>“O, zeker, mijnheer Krüger!” riep mevrouw Forstner verheugd uit. “Dat is heel veel
+en meer dan ik verwacht had. Willen wij dan voor de kinderen mooi speelgoed, dat in
+zoo groote menigte uit Duitschland wordt ingevoerd en in de vele Duitsche winkels
+in Apia te krijgen is, koopen? Voor de meisjes nemen wij: poppen en keukentjes, voor
+de jongens: trompetten en geweren. Voor de moeders zou ik gaarne mooie, <span class="pageNum" id="pb107">[<a href="#pb107">107</a>]</span>gekleurde stoffen van dunne zijde of katoen, voor doeken of lava-lavas nemen, en kettingen
+van gekleurde kralen, waarmee zij hals en haar versieren.”
+</p>
+<p>“Ik laat alles geheel aan u over, lieve mevrouw,” zeide mijnheer Krüger beleefd. “Ik
+heb slechts één verzoek, of u mij een nauwkeurige opgaaf geven wilt, van alles, wat
+tot den volgenden Zondag gekocht moet worden; Maandag zullen de twee jonge heeren
+daarmee naar Apia varen en de noodige inkoopen doen. Tot Kerstavond hebben wij dan
+nog acht dagen tijd, ingeval er nog meer aan te schaffen mocht zijn.”
+</p>
+<p>Op de terugreis zeide Hendrik lachend tot zijn neef:
+</p>
+<p>“Je bent zoo vriendelijk geweest, beste neef, mijn Kerstgeschenk voor de lieve kleinen
+op vijftig dollars te bepalen, maar ik moet je eerlijk bekennen, dat ik op het oogenblik
+maar twintig dollars in kas heb.”
+</p>
+<p>“Maar hoe is dat nu mogelijk, Hendrik?” riep mijnheer Krüger vrij boos. “Je schijnt
+nog altijd dezelfde lichtzinnige knaap te zijn, als vroeger. In Mulifanua had je waarachtig
+geen gelegenheid om geld uit te geven. Wat heb je met je salaris uitgevoerd, voor
+den drommel?”
+</p>
+<p>“Dat zal ik u eens zeggen, waarde neef,” antwoordde Petersen bedaard. “Toen u weken
+lang wegbleeft, was ik <span class="pageNum" id="pb108">[<a href="#pb108">108</a>]</span>naar Apia gevaren, gedeeltelijk om een onderhoud te hebben met directeur Beckmann
+en hem om raad te vragen, wat ik in mijn toestand als verlaten weesjongen doen moest,
+gedeeltelijk om wat nieuwe kleeren aan te schaffen, daar het met mijn garderobe vrij
+kaaltjes gesteld was. Deze uitgaven en de vier dagen, die ik in het hotel International
+doorgebracht heb, hebben een aanzienlijke bres in mijn lang niet volle beurs geschoten.
+U ziet dus, dat ik aan mijn tegenwoordige armoede zoo onschuldig ben, als een pasgeboren
+kind; mag ik u bovendien aan het verstandig gezegde van Oom Bräsig herinneren: ‘<span lang="de">Die Armut kommt von die grosze <i>pauvreté</i>!</span>’ ”
+</p>
+<p>Wij moesten beiden hartelijk lachen om de grappige manier, waarop Hendrik de reden
+van zijn gebrek aan geld opgaf.
+</p>
+<p>“Welaan, vriendje,” zeide mijnheer Krüger eindelijk, “dan weet ik niet beter te doen,
+dan je die vijftig dollars voor te schieten, en die later van je salaris te korten.”
+</p>
+<p>“O, dan liever veertig dollars, want ik zal u zoo gauw mogelijk tien dollars van mijn
+twintig geven. Ik laat mij bij zulke gelegenheden niet graag manen,” zeide de altijd
+goed gehumeurde, beminnelijke Hendrik met het ernstigste gezicht van de wereld.
+<span class="pageNum" id="pb109">[<a href="#pb109">109</a>]</span></p>
+<p>Den volgenden Maandag voeren wij samen, zooals afgesproken was, in de groote boot
+van de factorij naar Apia. Behalve de tweehonderd dollars, die mijnheer Krüger aan
+mij, dien hij waarschijnlijk het meest vertrouwde, had meegegeven, had ik nog vijftig
+dollars bij mij gestoken, om voor mijn chef Hendrik en den directeur Mertens, alsook
+voor mijn trouwen knecht Sufa, eenige aardigheidjes te koopen. In den loop van het
+jaar had ik maar weinig van mijn salaris uitgegeven, daar ik nog ruimschoots van ondergoed
+en bovenkleeren voorzien was; ik had dus nog een aanzienlijke som liggen in de kas
+van mijnheer Krüger.
+</p>
+<p>Bij onze aankomst in Apia, begaven wij ons natuurlijk naar den directeur Beckmann
+en in Matafele naar de heeren der Maatschappij, die zich daar bevonden, bij wie ik
+mij eenige winkels liet opgeven, waar ik het best mijn inkoopen doen kon.
+</p>
+<p>Mevrouw Forstner had wel al de opgenoemde zaken op haar lijst gezet, maar van peperkoeken
+en andere zoetigheden stond er niets bij.
+</p>
+<p>“Maar dat is onzin!” riep Hendrik uit, toen wij op den morgen na onze aankomst, onder
+het ontbijt de lijst eens nakeken.
+</p>
+<p>“Kinderen moeten met Kerstmis vooral peperkoek en marsepein hebben! Waarmee zouden
+zij zich anders <span class="pageNum" id="pb110">[<a href="#pb110">110</a>]</span>de maag bederven, zooals dat bij ons thuis de gewoonte is?”
+</p>
+<p>Tot onze vreugd ondervonden wij, dat verscheidenen der voornaamste winkeliers in Apia,
+zich ruim voorzien hadden van alles, wat tot de plechtige viering van het Kerstfeest
+noodig was; want in Apia alleen woonden tweehonderd Duitschers, de equipage op de
+Duitsche schepen en de vele beambten op de factorijen aan de kust en in het binnengedeelte
+van Upolu, niet meegerekend. Behalve het speelgoed, en de kleedingstukken, die Mevrouw
+Forstner op de lijst had aangegeven, kochten wij nog heel wat koek en ander lekkers;
+dit alles kostte echter tweemaal zooveel als in ons vaderland, zoodat de tweehonderd
+daalders, waarover wij te beschikken hadden, heel gauw besteed waren.
+</p>
+<p>Van mijn eigen geld kocht ik een mooi barnsteenen sigarenpijpje, dat ik mijnheer Krüger
+vereeren wilde, die een hartstochtelijk rooker was, en voor mijn vriend Petersen zocht
+ik een kleine tabakspijp van meerschuim uit. Toen kochten Hendrik en ik, ieder een
+groote, sierlijk gekleede pop, die “Papa” en “Mama” kon zeggen, voor de twee dochtertjes
+van den dominee. Voor de presidente van ons comité hadden wij een keurig werkmandje,
+van het noodige voorzien, uitgekozen.
+<span class="pageNum" id="pb111">[<a href="#pb111">111</a>]</span></p>
+<p>Op den avond van den tweeden dag hadden wij onze gezamenlijke inkoopen in ons hotel
+netjes ingepakt en gingen toen naar directeur Beckmann om afscheid te nemen. Tot onze
+verwondering deelde hij ons mede, dat hij er over dacht, den Kerstavond met ons in
+Mulifanua door te brengen.
+</p>
+<p>Daar wij den volgenden morgen, bij het aanbreken van den dag, de haven van Apia zouden
+verlaten, kwamen wij nog voor twaalf uren ’s middags in Mulifanua aan, en, hoewel
+onze beurzen leeg waren, troostten wij ons met de gedachte, dat wij een menigte kinderen
+en volwassenen een echt Duitsch, vroolijk Kerstfeest zouden kunnen bereiden.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger was zeer in zijn schik; dat directeur Beckmann de feestdagen bij ons
+wilde doorbrengen; beide heeren stonden sedert vele jaren in vriendschappelijke betrekking
+en achtten elkander hoog.
+</p>
+<p>Den vier en twintigsten December, brachten wij ’s morgens, geholpen door onze bedienden,
+de talrijke pakjes naar het schoolgebouw van het zendelinggenootschap. De ruime zaal
+was onder toezicht van mijnheer Sievers, in dien tusschentijd heel netjes versierd;
+aan alle deuren en vensters waren kransen van bladeren en bloemen opgehangen en de
+steenen vloer was met matten belegd. De schooltafels waren in het midden <span class="pageNum" id="pb112">[<a href="#pb112">112</a>]</span>naast elkander gezet, en ook met veelkleurige matten bedekt; twee groote pijnboomen,
+die de dennen moesten vervangen, omdat deze niet in Upolu gevonden worden, stonden
+op de tafels en waren reeds door mevrouw Forstner met kransen van gekleurd papier
+versierd geworden; wij voegden hierbij de poppetjes van marsepein, het mooie, zoogenaamde
+vrouwenhaar<a class="noteRef" id="xd32e790src" href="#xd32e790">1</a> en heel veel kaarsjes, zoodat de pijnboomen er werkelijk als twee fraaie, echte Kerstboomen
+uitzagen.
+</p>
+<p>Volgens de lijst van mevrouw Forstner, had ik de namen van de vrouwen en kinderen
+op stukjes papier geschreven, die nu op de lange tafels verdeeld werden, om ieders
+geschenk duidelijk aan te wijzen.
+</p>
+<p>Tegen vier uur waren wij gereed met het verdeelen der cadeautjes. Mijnheer Sievers
+deed de beide schooldeuren op slot, en begaf zich met mevrouw Forstner naar de pastorie,
+nadat wij afgesproken hadden, even over zessen weer bij elkaar te komen, daar de dominee
+besloten had, om zeven uur, als het donker werd, met het uitdeelen der geschenken
+te beginnen.
+</p>
+<p>“Zonder brandende kaarsen aan den kerstboom, zou het ook geen echte, heilige avond
+zijn,” zeide mevrouw Forstner, en wij waren dit volkomen met haar eens. Toen Hendrik
+en ik thuis kwamen, <span class="pageNum" id="pb113">[<a href="#pb113">113</a>]</span>troffen wij daar directeur Beckmann reeds aan; hij was, zooals wij vernamen, reeds
+om elf uur met zijn boot in de haven van Mulifanua aangekomen. Op verzoek van mijnheer
+Krüger was de rentmeester Mertens ook verschenen. Na het middagmaal gebruikten wij
+onze koffie op de veranda aan de voorzijde en waren juist voornemens ons naar het
+zendelingenhuis te begeven, toen mijnheer Beckmann ons met de woorden: “Heeren, één
+oogenblikje, als het u belieft!” terughield. Tegelijk nam hij drie brieven uit zijn
+borstzak en overhandigde daarvan een aan Petersen, een aan den rentmeester Mertens
+en een aan mij.
+</p>
+<p>Toen ik den brief opende, las ik tot mijn blijde verrassing, dat het hoofdbestuur
+der Duitsche-Handel- en Plantage-Maatschappij in Hamburg, mij een gratificatie had
+toegekend ten bedrage van honderd dollars, betaalbaar bij de hoofdkas in Matafele,
+benevens een maandelijksche verhooging van traktement van vijftig dollars.
+</p>
+<p>Een en ander geschiedde wegens de vlijt en nauwgezetheid, die ik in den loop van het
+jaar, voor de maatschappij had getoond. In het eerst kon ik geen woorden vinden, maar
+toen sprong ik plotseling naar Krüger en Beckmann af, aan wier warme aanbeveling ik
+deze onderscheiding te danken had, en <span class="pageNum" id="pb114">[<a href="#pb114">114</a>]</span>betuigde hun onder vreugdetranen, mijn innigen dank.
+</p>
+<p>Mijn vriend Hendrik en de rentmeester Mertens hadden een dergelijk schrijven ontvangen
+en wilden nu insgelijks hun dank uitstorten, toen de directeur hun in de rede viel
+met de woorden:
+</p>
+<p>“Het doet mij genoegen, Heeren, dat ik in staat ben u een kleine Kerstvreugde te bereiden,
+maar het is nu meer dan tijd, dat wij voor het uitdeelen der geschenken naar het schoolgebouw
+gaan. Ik moet eerlijk bekennen, dat het mij waarlijk pleizier doet, weer eens zulk
+een Kerstavond bij te wonen en zooveel gelukkige kindergezichtjes te zien; dit is
+sedert heel veel jaren niet gebeurd.”
+</p>
+<p>Bij het schoolgebouw gekomen, zagen wij daar wel vijftig jongens en meisjes en een
+dertigtal vrouwen vereenigd; slechts een paar mannen waren er onder. Naar mevrouw
+Forstner ons later vertelde, waren de meeste vaders der kinderen, die een geschenkje
+zouden krijgen, kieschheidshalve weggebleven, om het schoollokaal niet al te vol te
+doen zijn.
+</p>
+<p>Terwijl de heer Beckmann en Krüger de domineesfamilie in de pastorie begroetten, ging
+ik met Hendrik en Mertens in het schoolgebouw om mijnheer Sievers te helpen bij het
+aansteken der lichtjes aan de kerstboomen. Hendrik en ik legden de poppen voor Marie
+<span class="pageNum" id="pb115">[<a href="#pb115">115</a>]</span>en Betsy met enkele pakjes suikergoed aan den voet van den eenen boom en zetten het
+naaimandje van de moeder daar tusschen; natuurlijk vergaten wij de naambriefjes niet.
+Toen alles gereed was, gaf mijnheer Sievers met de schoolbel het teeken, dat het feest
+een aanvang zou nemen; ik deed daarop de groote deur open, nadat ik mij eerst met
+een blik overtuigd had, dat de dominees-familie met de heeren Beckmann en Krüger door
+de andere deur binnengekomen was.
+</p>
+<p>De kinderen bleven aan den ingang angstig tegen elkander staan en waagden het volstrekt
+niet een stap verder te komen; met groote oogen en open mond staarden zij naar de
+brandende lichtjes en de mooie dingen, die op de tafels uitgespreid lagen. Eerst toen
+Sievers, Hendrik en ik de voorsten bij de hand namen en hen met vriendelijke woordjes
+naar de tafels brachten, kwam er wat leven in het troepje. Mijnheer Sievers, die al
+de kinderen bij den naam kende, riep hen en ook de moeders, hardop tot zich, en gaf
+ze dan aan ons over, om hen naar hun plaatsen te brengen. Toch durfden de kleintjes,
+die van alles wat er voorviel, zoo goed als niets begrepen, de aangeboden geschenken
+niet aan te nemen; mijnheer Sievers had zich voor het harmonium geplaatst, dat tusschen
+de twee tafels stond, en na een kort <span class="pageNum" id="pb116">[<a href="#pb116">116</a>]</span>voorspel, zongen de kinderen in koor het altijd schoone: “Heilige nacht! Stille nacht!”
+Dit lied, dat ik als knaap zoo dikwijls gezongen had, maakte door de zachte, welluidende
+stemmen der kleinen, natuurlijk in de Samoaansche taal, op mij een onvergetelijken,
+diepen indruk. Toen het lied uit was, riep de dominee tot de kinderen, dat zij nu
+al het moois, dat bij de briefjes met hun naam lag, moesten opnemen. Binnen enkele
+minuten klonk in het groot lokaal een gelach en gejuich, waaraan zich spoedig de klank
+van trompetten en tromgeroffel paarde, want de jongens probeerden hun instrumenten.
+De meisjes lieten elkaar haar poppen zien, beten kleine stukjes van de heerlijke peperkoeken,
+die zij nog nimmer gezien hadden en lieten onophoudelijk de mondjes gaan als een troep
+jonge ganzen.
+</p>
+<p>De vrouwen, die in hooge mate verrukt waren over de verrassende geschenken van mooie
+stoffen en sieraden, gingen naar mevrouw Forstner en bedankten haar met van vreugde
+stralende gezichten voor haar goedheid. Toen deze haar uitlegde, dat zij de kerstgaven
+voornamelijk aan mijnheer Krüger en de beide jonge Duitsche heeren te danken hadden,
+kwamen de vrouwen, meest allen jong en schoon, naar ons toe, gaven ons de hand en
+waren onuitputtelijk in dankbetuigingen.
+<span class="pageNum" id="pb117">[<a href="#pb117">117</a>]</span></p>
+<p>Op dit oogenblik drongen de twee dochtertjes van den dominee door de kinderen en vrouwen
+naar hun moeder heen en riepen met glinsterende oogen:
+</p>
+<p>“O, moesje, kijk eens, wat het Kerstkindje ons gegeven heeft!” En tegelijkertijd hielden
+zij de pop, die zij van Hendrik en mij gekregen hadden, in de hoogte.
+</p>
+<p>“Mijn pop kan ‘Mama’ zeggen,” riep Marietje uit.
+</p>
+<p>“En de mijne roept heel duidelijk ‘Papa,’ als ik op haar borst druk,” voegde de kleine
+Betsy er bij.
+</p>
+<p>De domineesvrouw wisselde een vriendelijken blik van verstandhouding met ons en gaf
+ons de hand.
+</p>
+<p>“Bij de poppen ligt nog een papiertje met uw naam er op, in een mandje, moesje.” kwam
+het oudste zusje vertellen.
+</p>
+<p>De moeder begaf zich dadelijk naar de aangewezen tafel, en nam het mooie werkmandje
+op, dat zij vol bewondering bekeek.
+</p>
+<p>“Wien van de twee heeren mag ik voor die lieve attentie bedanken?” vroeg zij, terwijl
+zij Hendrik en mij beurtelings aanzag.
+</p>
+<p>Toen mijn vriend op mij wees, stak de beminnelijke vrouw mij, vriendelijk lachend,
+beide handen toe en bedankte mij met een paar hartelijke woorden.
+</p>
+<p>Een uurtje later, toen de eerste vreugde wat bedaard was, nam de dominee de kinderen
+bij zich en <span class="pageNum" id="pb118">[<a href="#pb118">118</a>]</span>hield hij een kleine toespraak, waarin hij hun de beteekenis van het Kerstfeest voor
+het geheele Christendom uitlegde.
+</p>
+<p>Nadat de Samoaners, ouden en jongen, belast en beladen, vertrokken waren, namen wij,
+Europeanen, de uitnoodiging van den predikant aan, om ten zijnen huize een eenvoudig
+avondeten, door zijn gemalin gereed gemaakt, te gebruiken. Daarna brachten wij nog
+een gezellig uurtje door, onder een glas bier en een fijne sigaar en van deze gelegenheid
+maakte ik gebruik, mijnheer Krüger het barnsteenen sigarenpijpje, en mijn vriend Petersen
+de pijp van meerschuim te overhandigen. Beide cadeautjes werden met hartelijken dank
+ontvangen en dadelijk in gebruik genomen.
+</p>
+<p>Tegen tien uur keerden wij naar ons woonhuis terug en nog dien zelfden nacht reed
+Mertens ons naar de plantage. Den volgenden morgen, eersten Kerstdag, woonden wij
+allen, ook directeur Beckmann, de godsdienstoefening in de kerk bij, en na afloop
+daarvan nam de directeur afscheid van den dominee en diens echtgenoot, alsook van
+mijnheer Sievers, daar hij dadelijk, na het tweede ontbijt naar Apia wilde terugkeeren.
+</p>
+<p>“Ik heb mij wezenlijk goed geamuseerd op uw feestje, er eere van den heiligen avond,
+heeren,” zeide mijnheer <span class="pageNum" id="pb119">[<a href="#pb119">119</a>]</span>Beckmann, toen wij hem naar de boot brachten. “Het was mij, alsof ik weer thuis was
+bij de mijnen en dit is het eerste Kerstfeest, dat ik in ruim tien jaar gevierd heb.”
+</p>
+</div>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<div class="footnote-body">
+<div class="fndiv" id="xd32e790">
+<p class="footnote"><span class="fnlabel"><a class="noteRef" href="#xd32e790src">1</a></span> Een soort van bladmos.&nbsp;<a class="fnarrow" href="#xd32e790src" title="Ga terug naar noot 1 in tekst.">↑</a></p>
+</div>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div id="ch7" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch7.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Zevende Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Op de nieuwe plantage Laulii.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">De eerste maanden van het jaar 1898 gingen kalm onder beurtelings werken en rusten
+voorbij en de eenige afwisseling bestond in het regelmatig heen en weer reizen naar
+Apia, om de gelden tot uitbetaling van salarissen en arbeidsloon, in ontvangst te
+nemen. Deze tochtjes waren mij zeer welkom, daar zij wat vroolijkheid brachten in
+mijn anders zeer eentonig bestaan.
+</p>
+<p>In het begin van de maand April, wanneer op de Samoa-eilanden de winter begint, die
+tot November duurt, toen er een Oostenwind woei en het minder heet was, kregen wij
+een bezoek van directeur Beckmann, die zich, na ons even gegroet te hebben, naar het
+bureau begaf van mijnheer Krüger.
+<span class="pageNum" id="pb120">[<a href="#pb120">120</a>]</span></p>
+<p>“Dat beduidt wat,” zeide Petersen, die bij mij op de veranda thee dronk. “Nu, mij
+laat het koud,” ging hij voort, “ik ben mij ten minste van geen kwaad bewust.”
+</p>
+<p>“Het zou je waarachtig ook moeilijk vallen, hier grappen uit te halen, vriendje,”
+gaf ik ten antwoord, terwijl ik lachen moest om het ernstige gezicht van mijn vroolijken
+makker.
+</p>
+<p>Kort hierop kwamen de twee heeren ook op de veranda, namen een kop thee en staken
+een sigaar op.
+</p>
+<p>“Beste Petersen,” zeide de directeur na een poos, “uw neef heeft mij zooeven verzekerd,
+dat gij volkomen in staat zoudt zijn, alleen het bestuur eener drukke factorij op
+u te nemen; wat dunkt u, zoudt gij het aandurven, jongeheer?”
+</p>
+<p>“Directeur,” antwoordde Hendrik tamelijk verbluft, “niemand, die mij eenigszins kent,
+zal beweren, dat al te groote bescheidenheid van jongs af een mijner deugden was;
+daarom ben ik zoo vrij, uw vraag met een oprecht gemeend ‘ja’ te beantwoorden. Ik
+moet u echter eerlijk bekennen, dat dit vleiend oordeel van mijn neef, mij ten hoogste
+verrast.”
+</p>
+<p>“Je bent een eerste deugniet geweest, Hendrik,” zeide mijnheer Krüger ernstig, “maar
+in de laatste jaren ben je zeer in je voordeel veranderd en een <span class="pageNum" id="pb121">[<a href="#pb121">121</a>]</span>flink, bruikbaar mensch geworden. Met een gerust geweten kan ik van je getuigen, dat
+je je volkomen op de hoogte gesteld hebt, van het aanleggen en kweeken van al de cultures
+op onze plantage, en er ook uitstekend slag van hebt, met de Tonga’s en andere eilanders
+om te gaan en ze naar behooren te behandelen, zoodat de arbeiders je meer gehoorzamen
+dan den rentmeester of mij, Daarom heb ik den directeur aangeraden, het bestuur onzer
+factorij in de eerstvolgende maanden aan jou toe te vertrouwen.”
+</p>
+<p>“Maar, waarde neef, gaat u Mulifanua dan verlaten?” riep de jonge man verwonderd uit.
+</p>
+<p>“Slechts voor enkele maanden, beste Petersen,” antwoordde de directeur, vóór mijnheer
+Krüger kon antwoorden. De zaak is deze, Mijneheeren. Een paar weken geleden, vernam
+ik, dat een kleine plantage dicht bij het dorp Laulii, oostelijk van Apia, maar nog
+in het district Tuamasanga gelegen, door den eigenaar, een Noord-Amerikaan, te koop
+werd aangeboden. Ik begaf mij in persoon naar Laulii om de plantage te bezichtigen
+en vond deze vrij verwaarloosd, hoewel de aard van den bodem even gunstig is als op
+het geheele eiland. De man had er zeker geen verstand van gehad, de verschillende
+cultures ieder naar haar aard aan te kweeken. Naar hij mij vertelde, <span class="pageNum" id="pb122">[<a href="#pb122">122</a>]</span>wilde hij naar Amerika terugkeeren, waar hem, in den staat Ohio, een groote boerderij
+door erfenis ten deel was gevallen; ook kon hij niet best tegen het tropische klimaat.”
+</p>
+<p>“Daar hij een matigen prijs voor de plantage vroeg,” vervolgde mijnheer Beckmann,
+“werden wij het spoedig over den koop eens, waarop de Amerikaan mij nog meedeelde,
+dat de gronden, die er aan grensden, voor het grootste gedeelte nog met oerwoud bedekt,
+van de eigenaars, (inlanders) voor weinig geld te krijgen zouden zijn. Tot 1 Mei,
+wil de tegenwoordige bezitter nog in de factorij blijven; dan wordt zij het eigendom
+van onze maatschappij. Ik heb nu mijnheer Krüger verzocht, mij tegen dien tijd naar
+Laulii te vergezellen, om ons op de hoogte te stellen van den toestand, en de landerijen
+te schatten, die gekocht moeten worden, want over die soort van dingen kan hij veel
+beter en practischer oordeelen dan ik; daarna zal ik het bestuur en de verdere uitbreiding
+der plantage aan mijnheer Gaedecke overdragen. Gij moet weten, dat mijnheer Tiedemann,
+bij wien Gaedecke tot nu toe in de factorij Vaitele geweest is, mij dien jongen man
+heeft afgeschilderd als bijzonder begaafd in alle zaken, die betrekking hebben op
+den aanleg van plantages en tropische cultures. Mijnheer Krüger zal, <span class="pageNum" id="pb123">[<a href="#pb123">123</a>]</span>op mijn verzoek, Gaedecke den eersten tijd met raad en daad bijstaan, tot deze wat
+op de hoogte van een en ander gekomen is. Ook gij, beste Arendt, vervolgde de directeur,
+zich tot mij wendend, zult uw chef naar de nieuwe plantage vergezellen, om de noodige
+boeken in orde te brengen en de boekhouding over te nemen, waarvan de geleerde heer
+Gaedecke misschien geen begrip zal hebben.”
+</p>
+<p>“Moet <i>ik</i> dan die afschuwelijke boeken weer gaan houden, directeur?” vroeg Hendrik met een
+verschrikt gezicht.
+</p>
+<p>“Neen, vriendje,” antwoordde mijnheer Beckmann glimlachend, “uw neef heeft mij vroeger
+reeds in vertrouwen gezegd, dat, hoe knap en bruikbaar gij buiten op de plantages
+ook zijt, het boekhouden nu juist niet tot uw talenten behoort. Aanstaande week zal
+ik een bediende van Matafele hierheen zenden, om de boeken van mijnheer Arendt over
+te nemen.”
+</p>
+<p>Toen ik den directeur en mijnheer Krüger mijn dank betuigd had voor het in mij gestelde
+vertrouwen, reden wij naar de plantage, waar mijnheer Beckmann den bloei der cultures
+in oogenschouw nam en ook den rentmeester Mertens kennis gaf van de aanstaande veranderingen.
+</p>
+<p>In de laatste dagen van April reed mijnheer Krüger <span class="pageNum" id="pb124">[<a href="#pb124">124</a>]</span>met mij en onze twee knechts naar Apia waar wij in het Hotel International onzen intrek
+namen. Wij troffen daar mijn vroegeren reisgenoot, Gustaaf Gaedecke, reeds aan, die
+mij hartelijk welkom heette; wij hadden elkander sinds anderhalf jaar niet gezien.
+Het verblijf in het boschrijke binnen-gedeelte van het eiland, scheen mijn landgenoot
+veel goed gedaan te hebben; zijn vroeger, door het studeeren, bleek en smal gelaat
+was door de tropische zon gebruind en zijn geheele verschijning maakte een flinken,
+aangenamen indruk.
+</p>
+<p>Onder het eten vertelde Gaedecke ons van zijn werkzaamheden in de factorij, waar hij
+onder leiding van den bekwamen heer Tiedemann geleerd had, zijn theoretische kennis
+in practijk te brengen. Toen ik hem daarop onze lotgevallen gedurende onze reis op
+den kotter van Matautu naar het eiland Olosenga beschreef, riep hij in verrukking
+uit:
+</p>
+<p>“Wat moet dat interressant geweest zijn! Ik benijd je om dat merkwaardig avontuur,
+beste vriend!”
+</p>
+<p>“Nu, wij zouden gaarne het interessante en merkwaardige van dien tocht hebben willen
+missen, waarde heer,” antwoordde mijnheer Krüger droogjes. “Wat zegt gij, Arendt?”
+</p>
+<p>“Ik weet het nog zoo net niet,” zeide ik. “Onze toestand op het kleine schip, gedurende
+den vreeselijken <span class="pageNum" id="pb125">[<a href="#pb125">125</a>]</span>orkaan, was weliswaar bijzonder onaangenaam, maar het verblijf op het lapje gronds
+in den onmetelijken oceaan, toch hoogst belangwekkend.”
+</p>
+<p>Op den morgen van den eersten Mei, voer directeur Beckmann met ons in zijn groote
+boot langs de noordkust naar het dorpje Laulii, dat ongeveer vijf zeemijlen oostelijk
+van Apia ligt; Laulii is even ver van het grootere dorp Saluafata, het Duitsche kolenstation,
+verwijderd. Van een eigenlijke haven is bij het kleine Laulii geen sprake; door een
+nauwe opening in het koraalrif kunnen de booten naar het strand komen; voor grootere
+vaartuigen zou dit onmogelijk zijn.
+</p>
+<p>Aan het strand kwam ons de Amerikaan, dien de directeur ons als Mr. Mason voorstelde,
+reeds tegemoet; hij ging ons voor naar zijn woning, die een kilometer verder landwaarts
+in lag, terwijl onze bedienden, met een paar onzer roeiers, de bagage nadroegen. Het
+huis was niet groot en uit gegolfd blik opgetrokken, dat in zulk een heet land als
+een zeer onpractisch bouwmateriaal beschouwd mag worden; niettegenstaande de woning
+in een boschje van oranje- en bananenboomen lag, heerschte er in de kamertjes een
+snikheete temperatuur.
+</p>
+<p>“Ja, gentlemen,” zeide Mr. Mason, toen hij ons het zweet van het voorhoofd zag wisschen,
+“het is wel <span class="pageNum" id="pb126">[<a href="#pb126">126</a>]</span>wat warm in huis; daarom blijf ik meest achter op de veranda, die ik daar heb aangebracht.
+Mijn vrouw en kinderen hebben het hier ook niet lang kunnen uithouden, en wonen nu
+reeds sedert eenige maanden in Apia. Als het uw goedkeuring wegdraagt, gentlemen,
+zullen wij ook maar naar de veranda gaan, waar ik een klein lunch heb doen klaar zetten;
+onder het gebruik kunnen wij dan de zaken afdoen.”
+</p>
+<p>Onder het zeer primitieve op palen rustend bladerdak, gebruikten wij een glas brandewijn-grog,
+met koud vleesch en scheepsbeschuit, en volgden daarna den Amerikaan naar de plantage,
+die een paar honderd meter verder gelegen was. Deze bestond voornamelijk uit eenige
+honderden kokospalmen, broodvruchtboomen, en een uitgestrekt suikerrietveld, waarop
+ongeveer twaalf arbeiders bezig waren, die mijnheer Krüger als inboorlingen van de
+Gilbert-eilanden herkende.
+</p>
+<p>Naar het woonhuis teruggekeerd, gebruikten wij het middagmaal, dat onze bedienden
+intusschen uit den meegebrachten voorraad toebereid hadden, waarop Mr. Mason, nadat
+hij van den directeur Beckmann een wissel op ons eerste kassiershuis in Matafeli als
+koopsom ontvangen had, afscheid nam, om zich in zijn eigen boot door eenigen zijner
+arbeiders naar Apia te laten roeien.
+<span class="pageNum" id="pb127">[<a href="#pb127">127</a>]</span></p>
+<p>“In de allereerste plaats moeten wij een geschikter verblijf zien te krijgen dan deze
+broeikas,” zeide mijnheer Beckmann, toen Mr. Mason ons verlaten had. “Mij dunkt, wij
+moesten voorloopig een paar eenvoudige hutten opslaan, zooals de arme Samoaners hebben.
+Als onze drie knechts en de werkman van de plantage ons helpen, kunnen wij in een
+paar uur wel twee zulke hutten gereed hebben. Vannacht moeten wij ons met de matten,
+die de Amerikaan achtergelaten heeft, als legerstede behelpen; morgen zal ik de knechts
+met de boot naar Apia zenden om nieuwe matten, dekens en kussens uit mijn huis te
+halen; zij moeten ook levensmiddelen meebrengen, want ik ben voornemens hier nog minstens
+vier à vijf dagen te blijven, om met de heeren Krüger en Gaedecke, den gekochten grond
+in den naasten omtrek eens te onderzoeken. Natuurlijk gaat gij met ons mee, Arendt,”
+voegde hij er glimlachend bij, toen hij mijn verwondering op mijn gelaat las. “Gij
+zoudt u hier alleen doodelijk vervelen, daar er vooreerst niets voor u te doen valt.”
+</p>
+<p>Toen de zon onderging, waren de twee hutten inderdaad kant en klaar. Zij bestonden
+ieder uit een dozijn jonge boomstammen, die in den grond geheid waren; het dak was
+gemaakt van groote, aan elkander gebonden <span class="pageNum" id="pb128">[<a href="#pb128">128</a>]</span>bananenbladeren, en rustte op een eenigszins sterkeren paal, die in het midden van
+de hut was aangebracht. Eenige naast elkaar geplaatste matten vormden de muren, en
+deze konden over dag weggenomen worden. Zoo hadden wij een onderkomen voor den nacht,
+dat wel heel eenvoudig, maar daarom ook zindelijker en veel koeler was, dan het verblijf
+in het snikheete blikken huis.
+</p>
+<p>Na een rustigen nacht, ontbeten wij den volgenden morgen vroeg en gingen toen op weg
+om den naasten omtrek in oogenschouw te nemen.
+</p>
+<p>“Ik wil wel gelooven, dat Mr. Mason niet veel vrucht van zijn plantage getrokken heeft,”
+zeide mijnheer Krüger, toen wij door dat gedeelte der kleine plantage wandelden, waar
+de cultuur begonnen was. “Het kopra van deze twee à driehonderd kokospalmen kan hoogstens
+zooveel opgebracht hebben om de helft van het arbeidersloon te dekken, iets gunstiger
+schijnt het met het suikerriet te staan; de planten zien er goed en sterk uit, en
+zullen een bevredigende winst afwerpen. Gelooft gij dit ook niet? mijnheer Gaedecke?”
+</p>
+<p>“Ik ben het volkomen met u eens, mijnheer Krüger,” antwoordde Gaedecke. “De eenigszins
+moerassige bodem in deze vlakte schijnt bijzonder geschikt voor de cultuur van het
+suikerriet.”
+<span class="pageNum" id="pb129">[<a href="#pb129">129</a>]</span></p>
+<p>Wij hadden de plantage verlaten en begonnen nu de helling te bestijgen, die tot het
+noordelijk voorgebergte van den beroemden berg Lanuto behoort. Deze helling is beplant
+met de prachtigste boomen van allerlei soort, en de top Lanuto, meer dan tweeduizend
+voet hoog, is een uitgebrande vulkaan, met het kratermeer van denzelfden naam, een
+der grootste bezienswaardigheden van Samoa. Toen wij nog hooger gestegen waren, konden
+wij den noordelijken rand van dit kratermeer duidelijk zien en bij den helderen hemel
+de heerlijke bergpalmen en varenboomen onderscheiden, waarmede de rand omzet is. In
+westelijke richting konden wij over het laag gelegen voorland de geheele kuststreek
+tot Saluafata en de Fangaloabaai overzien. Toen wij bij onzen terugtocht—de zon had
+intusschen het zenith bereikt en het was ontzettend heet geworden—in een vrij eng
+dal daalden, vonden wij een dal-rivier, een nauwelijks vijftien meter breed stroompje,
+dat de voortzetting van een waterval scheen te zijn, die ongeveer honderd meter verder,
+zuidelijk van den bergrand, naar beneden bruiste. Het was inderdaad een verrukkelijk
+gezicht. De kleine stroom, die niet breeder was dan vier meter, stortte zich tusschen
+boomen en bloeiende heesters van de hoogte, twintig meter diep naar omlaag, in een
+soort bassin, <span class="pageNum" id="pb130">[<a href="#pb130">130</a>]</span>dat in den loop der tijden door het water gevormd was, en stroomde dan klaterend en
+schuimend verder naar het Noorden der kust.
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure p130width"><img src="images/p130.jpg" alt="" width="501" height="720"></div><p>
+</p>
+<p>“Vlug! de kleeren uit, Heeren!” riep de directeur verrukt uit. “Een heerlijker, frisscher
+bad dan moeder natuur ons hier biedt, kan men zich niet denken!”
+</p>
+<p>In minder dan geen tijd, zaten wij alle vier in het kristalheldere water van het bassin
+en spartelden als ondeugende kinderen daarin rond.
+</p>
+<p>Na deze onverwachte verfrissching, wandelden wij langs een zijweg verder en kwamen
+binnen het uur op de factorij Laulii, die slechts, zooals wij nu eerst opmerkten,
+door een kleine verheffing van den grond, van het dal gescheiden werd.
+</p>
+<p>De volgende dagen besteedden wij aan verdere uitstapjes in de buurt van Laulii, waarna
+directeur Beckmann in overleg met de heeren Krüger en Gaedecke, besloot, ongeveer
+driehonderd hectaren gronds van het opperhoofd, den eigenaar van die landstreek, te
+koopen.
+</p>
+<p>Toen de koop gesloten was, gingen de directeur en mijnheer Krüger den volgenden dag
+naar Apia, om zoo spoedig mogelijk het noodige aantal arbeiders te huren, die de boomen
+in die boschrijke streek, moesten vellen. Mijn vroegere reisgenoot Gaedecke en ik
+<span class="pageNum" id="pb131">[<a href="#pb131">131</a>]</span>bleven op de factorij achter, gedeeltelijk om toezicht te houden op het daar aanwezige
+werkvolk, gedeeltelijk om plannen te maken tot het bouwen van een nieuw woonhuis.
+</p>
+<p>De directeur had ons beloofd, zoo spoedig mogelijk eenige werklieden met het vereischte
+materiaal aan planken, matten enz. te zenden. Hij had ook in het voorstel van Gaedecke
+toegestemd, het nieuwe woonhuis in het dal van het kleine riviertje te laten oprichten,
+daar het dan meer in het midden van de vergroote plantage zou liggen, wanneer de nieuw
+aangekochte grond eenmaal in cultuur genomen was.
+</p>
+<p>Ik kon mij bij de Gilbert-inboorlingen, die de Amerikaan ons had nagelaten, vrij goed
+verstaanbaar maken, als ik de taal der Tonga’s sprak, die ik in Mulifanua, door den
+omgang met dezen, vloeiender had leeren spreken, dan het Samoaansche idioom, dat Gaedecke
+nu op zijn beurt weer machtig was.
+</p>
+<p>Een paar dagen later liepen twee groote booten uit Apia de baai van Laulii binnen;
+de eene bracht drie timmerlieden met een heelen voorraad planken, latten en ander
+materiaal, de andere een twintigtal plantagewerkers, die mijnheer Beckmann van de
+plantages Veilele en Vaitele had laten komen, om een begin te maken met het uitroeien
+der boomen op het aangekocht <span class="pageNum" id="pb132">[<a href="#pb132">132</a>]</span>terrein. Uit een brief van den directeur aan Gaedecke vernamen wij, dat er binnen
+eenige weken een grooter aantal Tonga’s en inboorlingen van de Salomons-eilanden komen
+zouden, die in dien tusschentijd door de kapiteins van den naar hier gezonden kotter
+aangeworven waren.
+</p>
+<p>De timmerlieden werden voorloopig in het blikken huis onder dak gebracht, terwijl
+het werkvolk hutten voor zich moest bouwen in het dal.
+</p>
+<p>Nadat Gaedecke de plaats voor ons toekomstig woonhuis had aangewezen, werd er dadelijk
+met het bouwen een aanvang gemaakt. Binnen veertien dagen was het huis geheel gereed.
+Het had natuurlijk maar één verdieping, die aan al de vier zijden door een breede
+veranda, op palen rustend, omringd was, zoodat de openingen voor de vensters niet
+van glasruiten behoefden voorzien te worden. De regen kon door het ver vooruitstekend
+dak, niet in de vertrekken dringen, terwijl de versche lucht dag en nacht vrij toegang
+had. Deze practische manier van bouwen in de heete luchtstreek, was gevolgd op raad
+van mijnheer Krüger, die weer teruggekomen was<span class="corr" id="xd32e929" title="Bron: ,">.</span> Het nieuwe huis bevatte vier afdeelingen: een gemeenschappelijke werkkamer voor Gaedecke
+en mij: voor ieder van ons een slaapkamertje en een grootere huiskamer. <span class="pageNum" id="pb133">[<a href="#pb133">133</a>]</span>De keuken en een vertrek voor onze twee knechts en den inlander, die als kok fungeerde,
+bevonden zich in een soort van loods, achter het huis; het geheel was door oranje-
+en bananenboomen omringd, wier bladerkronen het voor de brandende zonnestralen beschutten.
+</p>
+<p>Mijnheer Krüger van Gaedecke vergezeld, nam dadelijk, toen men met bouwen begonnen
+was, de leiding op zich over het uitroeien der boomen en het in orde maken van den
+bodem, op de hellingen van het rivier-dal en ook hooger op, terwijl ik belast werd
+met het toezicht over de timmerlieden en het andere werkvolk. De kok en de knechts
+moesten voor het middag- en avondeten zorgen, niet alleen voor ons, heeren, maar voor
+alle manschappen, daar deze den geheelen dag in de plantage bezig waren.
+</p>
+<p>Toen het huis gereed was, voer mijnheer Krüger met mij naar Apia om de noodige meubelen
+voor de vertrekken aan te schaffen; ik moest in Matafele geld halen ter uitbetaling
+van het werkloon. Mr. Mason had in het blikken huis, behalve een paar versleten matten,
+geen enkel meubel achtergelaten.
+</p>
+<p>In Apia gekomen, vonden wij daar de geheele bevolking, inlanders zoowel als Blanken,
+in opgewonden toestand. Volgens zeggen van den directeur Beckmann, <span class="pageNum" id="pb134">[<a href="#pb134">134</a>]</span>was eenige dagen geleden, de oude koning Malietoa Laupopa, in Mulinu gestorven. Ik
+vernam nu ook enkele nadere bijzonderheden over de merkwaardige lotgevallen van dezen
+Samoaanschen vorst. Malietoa had jarenlang oorlog gevoerd met zijn twee doodvijanden,
+de zoogenaamde koningen Mataafa en Tamasese; in 1887 werd hij door de drie beschermende
+mogendheden, Duitschland, Engeland en de Vereenigde-Staten van Noord-Amerika, afgezet,
+en naar Kamerun getransporteerd, waar hij door het Duitsche gouvernement niet bijzonder
+vriendelijk behandeld werd. Van Kamerun bracht men hem naar Hamburg en eindelijk naar
+de Maarschalks-eilanden die onder Duitsche bescherming stonden, vanwaar hij in 1889
+weer naar Samoa terugkeerde, en opnieuw als koning bezit nam van den troon, nadat
+zijn tegenkoning, Mataafa, naar het eiland Jaluit, dat tot de Maarschalks-eilanden
+behoort, verbannen was geworden. Malietoa kreeg van de Duitsche regeering een klein
+jaargeld en leefde stil op het schiereiland Mulinu, terwijl hij het aan zijn aanhangers
+overliet, hun meestal onschuldige veeten met de partij van koning Tamasese, in het
+westelijk gedeelte van Upolu, zoowel als met die van den afgezetten Mataafa in de
+oostelijke districten, uit te vechten.
+<span class="pageNum" id="pb135">[<a href="#pb135">135</a>]</span></p>
+<p>“Ik vrees echter zeer.” vervolgde de directeur, “dat de dood van den ouden, onschadelijken
+Malietoa, groote onrust en verwarring in geheel Samoa veroorzaken zal. Gij, waarde
+Krüger, zijt met de tegenwoordige omstandigheden nauwkeurig bekend, maar voor Arendt
+is het zeer goed, wanneer hij hiervan wat op de hoogte komt, opdat hij niet te eeniger
+tijd een onvoorzichtigheid bega. Sedert in 1889 de u bekende mogendheden een zoogenaamd
+beschermend-tractaat over Samoa hebben gesloten, is het volk dikwijls onrustig geweest,
+hetgeen grootendeels toe te schrijven is aan den naijver van Engeland en de Vereenigde-Staten
+tegen Duitschland. Onze handel in Samoa, bedraagt ruim het dubbele van dien der beide
+mogendheden te zamen, hetgeen een doorn in hun oog is. Onze grootste vijanden zijn
+de rechter Chambers, een geboren Noord-Amerikaan en de Engelsche consul Maxse, die
+er in de laatste jaren ijverig op uit zijn, onzen dokter Raffel, den voorzitter van
+den gemeenteraad in Apia, voortdurend moeilijkheden in den weg te leggen. Dit ondervindt
+ook consul Biermann, die bij de hier wonende Duitschers, evenals bij de inboorlingen
+zeer bemind is.”
+</p>
+<p>“Het zal mij benieuwen, of onze vriend Tamasese van den dood van zijn ouden vijand
+partij zal trekken, <span class="pageNum" id="pb136">[<a href="#pb136">136</a>]</span>om zich tot koning te doen kiezen,” zeide mijnheer Krüger.
+</p>
+<p>“Ik acht dit zeer waarschijnlijk,” antwoordde de directeur, “doch de aanhangers van
+den verbannen Mataafa, zullen dit niet kalm aanzien, maar hun best doen, hun vroegeren
+koning weer op den troon te krijgen.”
+</p>
+<p>“U hebt zooeven gezegd, directeur, dat deze Mataafa, naar de Maarschalks-eilanden
+verbannen is,” zeide ik. “Maar deze groep ligt op zulk een afstand, dat hij onmogelijk
+tijding van Malietoa’s dood ontvangen kan.”
+</p>
+<p>“O, dat is geen bezwaar, beste Arendt,” antwoordde de directeur. “De Samoaners zijn
+uitstekende zeelieden en kunnen in hun groote oorlogsbooten, die van outsiders<a class="noteRef" id="xd32e951src" href="#xd32e951">1</a> voorzien zijn, zeer groote reizen ondernemen. Evengoed als zij in vroeger tijd naar
+de Tonga- en Vitschi-eilanden konden varen, en krijgsgevangenen te maken, die zij
+hier tot viering van de overwinning opaten, kunnen zij ook naar de Maarschalks-eilanden
+zeilen.”
+</p>
+<p>De eerstvolgende dagen besteedden mijnheer Krüger en ik tot het doen van inkoopen
+wat huisraad en keukengereedschappen betrof, voor het nieuwe woonhuis in de factorij
+Laulii, en voeren toen daarheen terug.
+<span class="pageNum" id="pb137">[<a href="#pb137">137</a>]</span></p>
+<p>Verscheiden weken gingen onder flink werken voorbij. Kapitein Johannsen bracht ons
+in zijn kotter ongeveer dertig Tonga’s, die spoedig door een twintigtal inboorlingen
+gevolgd werden, zoodat mijnheer Krüger de geleende werklieden van de factorijen Veilele
+en Vaitele weer naar hun plantages kon terugzenden. Op de plaatsen, waar de boomstammen
+geveld waren, werden deze, die niet voor timmerhout konden gebruikt worden, met takken
+en bladeren in brand gestoken, om door de achterblijvende asch den bodem tegelijk
+te bemesten. Toen alles op deze manier behoorlijk voorbereid was, begon de eigenlijke
+arbeid voor den aanleg der verschillende cultures. Verscheiden hectaren in de laagst
+gelegen gedeelten werden met kokosnoten bezaaid, die zooals ik wist, pas na zeven
+of acht jaar winst afwierpen. Ten einde de grond, tusschen de gezaaide noten niet
+geheel braak te laten liggen, werden in de open plekken katoenheesters geplant. Gaedecke
+wilde ook in de hooger gelegen gedeelten, de proef nemen met koffie, thee en cacao,
+hetgeen de goedkeuring van mijnheer Krüger ten volle wegdroeg; bovendien beloofde
+deze zijn jeugdigen collega nog, hem, zoodra hij in de gelegenheid was, een hoeveelheid
+tabakszaad te zenden, dat hij mijnheer Koning, uit Matautu, zou bestellen.
+<span class="pageNum" id="pb138">[<a href="#pb138">138</a>]</span></p>
+<p>Na verloop van een maand waren alle toebereidselen afgeloopen, en mijnheer Krüger
+verliet ons, om naar Mulifanua terug te keeren, daar hij overtuigd was, dat Gaedecke
+volkomen in staat zou zijn, het bestuur over de jonge plantage op zich te nemen en
+deze tot bloei te brengen.
+</p>
+<p>Intusschen was de oogst der weinige cultures van de oorspronkelijke plantages Laulii
+binnengebracht; een kotter werd uit Apia ontboden om dezen af te komen halen en ik
+had de handen vol met het in orde maken der boeken en die bij te houden. Mijn vroegere
+makker en ik zagen elkander alleen bij de maaltijden, als ik hem niet in mijn vrije
+uurtjes een bezoek bracht op de verschillende plantages, die onder zijne leiding aangelegd
+moesten worden en waarover hij het toezicht hield. Hij had hiervoor al zijn tijd noodig.
+Alleen des Zondags bleef Gaedecke in onze gemeenschappelijke woning, die wij zoo gezellig
+mogelijk ingericht hadden. Alles was er zindelijk en frisch; enkele schreden van onze
+deur, stroomde het heldere, koele water van het riviertje, terwijl de bloeiende boomen
+en heesters de lucht met hun welriekende geuren vervulden. Het had veel van een liefelijke
+idylle!
+<span class="pageNum" id="pb139">[<a href="#pb139">139</a>]</span></p>
+</div>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<div class="footnote-body">
+<div class="fndiv" id="xd32e951">
+<p class="footnote"><span class="fnlabel"><a class="noteRef" href="#xd32e951src">1</a></span> Platformen van dun hout, aan één zijde van de kano’s bevestigd om het omslaan te beletten.&nbsp;<a class="fnarrow" href="#xd32e951src" title="Ga terug naar noot 1 in tekst.">↑</a></p>
+</div>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div id="ch8" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch8.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Achtste Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Koning Mataafa.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Ongeveer tegen het midden van de maand Augustus keerden Gaedecke en ik op een morgen
+van de hooger gelegen koffie- cacao- en theeplantages, die een rijken oogst beloofden,
+naar ons huis terug, toen wij heel onverwachts in het rivier-dal een talrijke menigte
+inlanders tegenkwamen, die allen met buksen gewapend waren en een gordel met patronen
+aangegespt hadden. Aan het hoofd der Samoaners marcheerden twee mannen, waarvan een
+ons bekend voorkwam.
+</p>
+<p>“Is dat niet het opperhoofd, van wien directeur Beckmann de nieuwe landerijen gekocht
+heeft?” vroeg mijn vriend, die wat bijziende was.
+</p>
+<p>“Ja, hij is het,” antwoordde ik, want ik herkende hem, “wat zou hij in het schild
+voeren, om met zooveel volk hierheen te komen?”
+</p>
+<p>Op dit oogenblik herkende het opperhoofd ons eveneens; hij zeide een paar woorden
+tot den man, die naast hem liep, bleef toen staan en riep ons heel vriendelijk zijn:
+“Talofa!” toe. Wij beantwoordden zijn groet op dezelfde wijze en gaven hem de hand,
+toen wij bij hem gekomen waren. Zijn metgezel, een <span class="pageNum" id="pb140">[<a href="#pb140">140</a>]</span>groot, reeds bejaard Samoaner, wiens bovenkleed en lava-lava van een fijne zijden
+stof vervaardigd waren, nam zijn buks van den schouder en gaf ons toen ook vriendelijk
+lachend de hand.
+</p>
+<p>“Onze aanstaande koning, Mataafa!” zeide het opperhoofd, op plechtig ernstigen toon,
+terwij hij op dezen wees.
+</p>
+<p>Gaedecke en ik bogen zeer beleefd en eerstgenoemde begroette met een paar woorden,
+den koning, die uit de verbanning teruggekeerd was.
+</p>
+<p>“Zoudt gij de twee mannen niet vragen, of zij bij ons willen rusten?” vroeg ik mijn
+landgenoot in het Duitsch. “Wie weet, of deze dienst ons later niet nuttig kan zijn.”
+</p>
+<p>“Gij hebt zoo waar gelijk, mijn beste,” antwoordde Gaedecke. Hij noodigde daarop Mataafa
+benevens het opperhoofd uit, een weinig te rusten in onze woning vlak in de buurt,
+en een klein lunch te gebruiken. De uitnoodiging in uitstekend Samoaansch gedaan,
+scheen den ex-koning te verrassen en te verheugen tevens, want hij gaf ons nogmaals
+de hand, er bijvoegende, dat het hem bijzonder aangenaam was, al dadelijk in de eerste
+dagen van zijn terugkomst uit de verbanning, gastvrijheid te mogen ondervinden bij
+Duitsche heeren, daar hij steeds, voor alles, wat Duitsch was, de grootste achting
+en sympathie gekoesterd had.
+<span class="pageNum" id="pb141">[<a href="#pb141">141</a>]</span></p>
+<p>Na een klein halfuur waren wij bij ons huis; Gaedecke bracht Mataafa en het opperhoofd
+naar de veranda aan de voorzijde, en ik wees het gevolg, dat uit ongeveer veertig
+inlanders bestond, een plaats aan, in het schaduwrijk boschje, aan den oever van het
+riviertje. Toen haastte ik mij naar de loods en beval Sufa dadelijk eenige flesschen
+bier, met wat koud vleesch en versch brood, dat onze kok om den anderen dag zelf bakte,
+naar de veranda te brengen; Gaedeckes knecht en de kok moesten vier flesschen whiskey,
+benevens een mand scheepsbeschuit naar het gevolg aan den oever dragen en daar uitdeelen.
+</p>
+<p>Bij mijn terugkomst op de veranda, had mijn vlugge knecht de tafel reeds gedekt en
+de spijzen er op gezet.
+</p>
+<p>“Op het welslagen uwer onderneming!” zeide Gaedecke, zijn glas tegen dat van den ex-koning
+aanstootend, en ik volgde zijn voorbeeld.
+</p>
+<p>“Dank u, Heeren, voor uw vriendelijke wenschen, die zeker vervuld zullen worden. Daarvan
+ben ik vast overtuigd!” antwoordde Mataafa.
+</p>
+<p>Gedurende het kleine maal, dat wij vrij haastig gebruikten, deelde Mataafa uit zijn
+bijna negenjarig verblijf op het eilandje Jaluit, eenige voorvallen mee, die ons oprecht
+medelijden deden krijgen met den man, zoo wreed door het lot behandeld. Hij verzekerde
+<span class="pageNum" id="pb142">[<a href="#pb142">142</a>]</span>ons, dat de inboorlingen der Maarschalks-eilanden ver bij de Samoaners achterstonden,
+wat beschaving, karakter en levenswijze aangaat; misschien zou hierin echter spoedig
+verbetering komen, omdat er onlangs op Jaluit een kolenstation voor de Duitsche marine
+was opgericht; dat was gebeurd in de eerste jaren zijner verbanning.
+</p>
+<p>Na een rust van een klein uur, vertrokken de hoofden weer met hun gevolg. Wij hadden
+Mataafa het gebruik van onze booten aangeboden, indien hij zijn reis naar Apia wellicht
+over zee zou willen voortzetten; maar hij had bedankt, daar het hem beter voorkwam,
+in de haven van Apia niet met zulk een sterk gewapend gevolg binnen te loopen. Het
+zou de aandacht van het bestuur trekken en hem misschien onaangenaamheden berokkenen.
+Hij gaf er de voorkeur aan langs de kust verder te gaan, om zich in de enkele dorpen
+daar, aan zijn aanhangers te vertoonen, die reeds vernomen hadden, dat hij uit de
+ballingschap teruggekeerd was. Hij bedankte ons vriendelijk voor ons aanbod en zette
+toen in snellen pas, de reis langs de kust naar Laulii voort.
+</p>
+<p>Toen ik eenige dagen later naar Apia voer, om de noodige gelden in ontvangst te nemen,
+vernam ik, tot mijn groote verbazing, dat Mataafa, in de laatste dagen van November,
+inderdaad met groote meerderheid <span class="pageNum" id="pb143">[<a href="#pb143">143</a>]</span>van stemmen, door de Samoaners tot koning gekozen was. Zooals directeur Beckmann mij
+later vertelde, had deze meerderheid het zesdubbele van de stemmen bedragen, die voor
+den tegen-candidaat Tamasese, onzen ouden vriend in Mulifanua, waren opgenomen. Tot
+de keus van Mataafa, hadden de consuls, als vertegenwoordigers der drie mogendheden,
+reeds hun toestemming gegeven. De directeur geloofde echter, dat deze koningskeuze
+bezwaarlijk zonder verdere gevolgen zou blijven, daar voornamelijk de Engelschen,
+met hun consul Maxse aan het hoofd, alle zeilen zouden bijzetten, de keuze van Mataafa
+te doen mislukken; zij waren er daarom niet mee ingenomen, omdat de nieuwe koning
+als een verklaarde vriend van Duitschland bekend stond.
+</p>
+<p>De naaste toekomst zou leeren, dat mijnheer Beckmann goed had gezien.
+</p>
+<p>Den 31<sup>n</sup> December waren Gaedecke en ik naar Apia gevaren, om aan een uitnoodiging van onzen
+directeur te voldoen en den Oudejaarsavond ten zijnen huize, in den kring der gezamenlijke
+beambten der Duitsche Handelmaatschappij, in Matafele, te vieren. Wij konden onze
+factorij gerust voor eenige dagen aan de hoede toevertrouwen van een onlangs aangesteld
+opzichter, dien mijnheer Krüger ons uit Mulifanua gezonden had, <span class="pageNum" id="pb144">[<a href="#pb144">144</a>]</span>om Gaedecke bij het toezicht over het werkvolk behulpzaam te zijn. Hendriksen, zoo
+heette de opzichter, was reeds sedert verscheiden jaren werkzaam geweest op de plantage
+Mulifanua, en had zich onder de leiding van Mertens tot een flink, bruikbaar ambtenaar
+gevormd, die het ook verstond, het werkvolk op de plantages, dat tot verschillende
+volksstammen behoorde, met tact en beleid te behandelen.
+</p>
+<p>Na een heerlijk souper, dat directeur Beckmann zijn gasten had aangeboden, begaven
+wij ons in den fraaien, goed onderhouden tuin achter het huis, en wachtten daar, onder
+levendige gesprekken, een glas punch en een sigaar, het begin van het nieuwe jaar
+af. Juist hadden wij plaats genomen aan de verschillende tafeltjes, toen onze consul,
+mijnheer Rose, de opvolger van mijnheer Biermann, zich met twee heeren, beambten van
+den Duitschen consul, bij ons voegde, en zich wegens zijn late komst bij onzen directeur
+verontschuldigde met de woorden: “Beste vriend, het was mij onmogelijk vroeger te
+komen. Toen ik op het punt stond mij met deze heeren tot u te begeven, kreeg ik een
+boodschap van dokter Raffel, om mij zoo spoedig mogelijk bij hem te vervoegen.”
+</p>
+<p>“Is er dan iets bijzonders gebeurd, waarde Heer, dat de voorzitter van den gemeenteraad
+u nog op <span class="pageNum" id="pb145">[<a href="#pb145">145</a>]</span>zulk een vergevorderd uur wilde spreken?” vroeg de directeur verwonderd.
+</p>
+<p>“Zeker, zeker!” antwoordde de consul. “Ik zal het u en dezen anderen heeren dadelijk
+vertellen; op hun stilzwijgendheid kan ik toch zeker rekenen, maar geef mij eerst
+een sigaar en een glas punch, beste Beckmann, ik heb behoefte aan een kleine hartsterking.”
+</p>
+<p>“Zooals gij weet,” begon consul Rose, na zich met een glas punch verkwikt en een sigaar
+opgestoken te hebben, terwijl hij zich naar de heeren aan zijn tafel wendde, “zooals
+gij weet, stierf de oude Malietoa den 22<sup>sten</sup> Augustus in Mulinu en in het begin van November keerde de verbannen Mataafa reeds
+uit Jaluit terug. Eenige weken geleden is deze met groote meerderheid van stemmen
+tot koning gekozen en door ons, consuls, ook als zoodanig erkend. Zooals ik gedacht
+had, viel deze keuze niet in den smaak van de heeren Engelschen en mijn beide collega’s;
+de Engelsche, zoowel als de Amerikaansche consul, begonnen dadelijk allerlei kuiperijen
+tegen Mataafa, hoewel zij diens keuze goedgevonden hadden. Zonder moeite gelukte het
+hun dan ook, den rechter Chambers, die zich jegens al, wat Duitsch is, alles behalve
+vriendelijk getoond heeft, voor hun plannen te winnen. Naar dokter Raffel een uur
+geleden medegedeeld heeft, zal morgen, 1 Januari, <span class="pageNum" id="pb146">[<a href="#pb146">146</a>]</span>de keuze van Mataafa een onderzoek moeten ondergaan, hetgeen niets anders dan een
+ellendige comedie is, en de zoon van Malietoa, de jeugdige Fanu Mafili, tot koning
+worden uitgeroepen. Deze Tanu is nog heel jong; hij gaat op de Engelsche Zendelingenschool
+en is een volkomen willoos werktuig in de handen der Engelschen en Amerikanen. U kunt
+nu gemakkelijk begrijpen, Heeren, welke gevolgen de benoeming van Tanu voor de belangen
+van Duitschland hebben zal.”
+</p>
+<p>“Ik ben vast overtuigd, dat Mataafa zich niet zonder krachtig verzet schikken zal
+in zijn vernedering,” zeide directeur Beckmann, toen de consul zijn verhaal geeindigd
+had, dat vooral Gaedecke en mij vreemd voorkwam, daar de heeren, die in Apia woonden,
+natuurlijk beter met alles, wat er gebeurde, bekend waren.
+</p>
+<p>Om twaalf uur begroetten wij het Nieuwe Jaar met onze hartelijke wenschen voor het
+verdere welzijn der Duitsche Handel- en Plantage- Maatschappij, waarna consul Rose
+een dronk instelde op het verre vaderland en den Duitschen keizer, waarmee wij juichend
+instemden; daarop namen wij afscheid van onzen vriendelijken gastheer.
+</p>
+<p>Den volgenden dag legden wij eerst een bezoek af bij directeur Beckmann en feliciteerden
+hem met het Nieuwe Jaar; wij gaven daarna onze kaartjes af bij <span class="pageNum" id="pb147">[<a href="#pb147">147</a>]</span>den, in de buurt wonenden Duitschen consul, mijnheer Rose, die, zooals de knecht ons
+zeide, niet thuis was, maar zich naar den voorzitter Raffel begeven had. In Matefele
+vonden wij de meeste beambten in het huis van den directeur van het Hoofdbestuur,
+aan een feestelijk ontbijt vereenigd, waaraan wij dadelijk moesten deelnemen. Toen
+wij tegen den avond naar ons hotel terugkeerden, zagen wij in alle straten en pleinen
+langs de haven een groote menigte inlanders, die allerlei gebaren maakten, schreeuwden
+en druk heen en weerliepen, zoodat wij dadelijk begrepen, dat de heeren Chambers en
+Maxse hun doel bereikt hadden. In het Hotel International gekomen, bevestigde onze
+landgenoot ons vermoeden; de rechter Chambers had de keuze van Mataafa voor nietig
+verklaard, en, in overleg met den Engelschen consul Maxse, den jeugdigen Tanu Mafili
+tot Koning van Samoa uitgeroepen.
+</p>
+<p>Vervolgens begaven wij ons na het late diner naar directeur Beckmann om afscheid te
+nemen en zijn orders te ontvangen.
+</p>
+<p>“Begeeft u morgen vroeg weer naar Laulii, Mijneheeren,” zeide hij op zijn vriendelijke
+manier, “en laat de factorij zoo weinig mogelijk alleen. Ernstige gebeurtenissen wachten
+ons, die al uw waakzaamheid en voorzichtigheid zullen vereischen. Zoodra ik u iets
+<span class="pageNum" id="pb148">[<a href="#pb148">148</a>]</span>gewichtigs heb mee te deelen, zal ik u een afzonderlijken bode zenden.”
+</p>
+<p>Een paar dagen na onze terugkomst, kwam een boot uit Apia met verscheiden timmerlieden,
+een paar balken en een hoogen paal, bij de factorij aan, en overhandigden een brief
+van den directeur, die aan Gaedecke geadresseerd was.
+</p>
+<p>De directeur schreef. “Ik zend u eenige handwerkslieden met het noodige materiaal
+om een vlaggestok op uw woonhuis te bevestigen. Het is bij de aanstaande vijandelijkheden,
+die niet zullen uitblijven, meer dan noodzakelijk, onze plantages door het uit steken
+van den Duitschen rijksstandaard, als eigendom van de Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij,
+kenbaar te maken, vooral tegenover de aanhangers van koning Tanu Mafili, die door
+de Engelschen en Amerikanen op den troon verheven is. Wees zoo goed, den vlaggestok
+zoo spoedig mogelijk te laten plaatsen, en dan onmiddellijk de hiernevens gaande vlag
+in top te hijschen.”
+</p>
+<p>Binnen drie dagen was de stelling voor den vlaggestok gereed, en de kleuren van ons
+vaderland wapperden hoog aan den top van den paal.
+</p>
+<p>Nauwelijks een week later kwam mijn knecht Sufa mijn kamer binnenstormen en riep mij
+toe, <span class="pageNum" id="pb149">[<a href="#pb149">149</a>]</span>dat het ons bekende hoofd met een groote menigte gewapende Samoaners daar juist in
+het dal, op weg naar de kust, voorbij gekomen was. Van een der soldaten had hij vernomen,
+dat hun koning Mataafa, al zijn aanhangers te wapen had geroepen om tegen de partij
+van Tanu te velde te trekken. Dadelijk liet ik mijn werk, dat ik onder handen had,
+in den steek, en haastte ik mij naar buiten, om mij van de juistheid van dit bericht
+te overtuigen, en zag werkelijk nog de laatsten der inlanders, allen met buksen gewapend,
+op ongeveer vijfhonderd meter van het station, met versnelden pas naar de kust oprukken.
+Gaedecke was in de hooger gelegen plantages bezig; ik gaf Sufa order hem op te zoeken,
+hem het voorgevallene te vertellen en hem te vragen zoo spoedig mogelijk bij mij te
+komen.
+</p>
+<p>Wij zaten aan tafel, toen wij plotseling kanonschoten hoorden, waarop na weinig minuten
+ook het zwakke geluid van het knallen van geweren volgde. Het was duidelijk, dat in
+de bergen, westelijk van het rivierdal, een gevecht plaats vond, dat zeer waarschijnlijk
+tot onze factorij voortgezet zou worden. In overleg met Gaedecke, die mij, als ex-soldaat,
+de verdediging onzer factorij, als het noodig was, had toevertrouwd, liet ik dadelijk
+onzen opzichter Hendriksen komen, wien ik opdroeg al de werklieden uit de plantages
+<span class="pageNum" id="pb150">[<a href="#pb150">150</a>]</span>hier te roepen en voor ons woonhuis bijeen te brengen.
+</p>
+<p>Een uur later stonden ongeveer vijftig man, grootendeels sterke Tonga’s, bij den vlaggestok
+en keken met vurigen blik in de richting, vanwaar de schoten gehoord werden. Allen
+waren met groote messen gewapend, en bovendien hielden de meesten nog speren in de
+rechterhand. Gaedecke, Hendriksen en ik hadden onze buksen en revolvers gegrepen,
+terwijl onze knecht en de kok eveneens van geweren en messen voorzien waren. Nadat
+ik de lieden duidelijk gemaakt had, dat het ons te doen was, de vechtenden te verhinderen,
+het terrein, dat tot onze factorij behoorde, te betreden, en onze gebouwen als een
+vesting te gebruiken, rukte ik met alle manschappen voort, tot aan den buitensten
+rand van een groot suikerrietveld, en stelde daar ons legertje op.
+</p>
+<p>Het duurde niet lang, of, tusschen de boomen aan den westelijken rand van het dal,
+zagen wij de gedaanten van enkele Samoaners, die zich langzaam terugtrokken, terwijl
+zij onophoudelijk op de snel voortrukkende vijanden schoten, die wij tot nu toe nog
+niet hadden kunnen zien. Maar heel spoedig bemerkten wij de tegenstanders van Mataafa
+en ontdekten, tot onze groote verbazing, onder hen een afdeeling <span class="pageNum" id="pb151">[<a href="#pb151">151</a>]</span>Engelsche oorlogsmatrozen en hun bevelhebber, in de uniform van Britsch zeeofficier.
+Zooals ik later vernam, was werkelijk een luitenant met vijftig matrozen en mariniers
+van het Engelsche oorlogsschip “Porpoise” naar de aanhangers van Tanu Mafili heengegaan,
+om dezen in den strijd tegen Mataafa te helpen.
+</p>
+<p>Van Mataafa zelf konden wij intusschen niets ontdekken, maar wel herkenden wij heel
+spoedig de gestalte van ons opperhoofd, die zijn soldaten tot volharden scheen aan
+te vuren, want hij liep gestadig van het eene eind der schietlinie naar het andere.
+Toch duurde het niet lang, of zijn krijgslieden hadden den voet van de helling bereikt
+en zich gedekt, achter de hooge stammen der palmen, ongeveer vijfhonderd meter van
+onze stelling; hier openden zij nu een moorddadig vuur op den woest naderenden vijand,
+aan wiens hoofd de Engelsche officier met zijn manschappen stond. Ten einde het opperhoofd
+en zijn troep, al was het dan ook geen krachtdadige hulp, tenminste een kleinen stilstand
+van wapenen te bezorgen, waarvan hij misschien partij kon trekken, om zich op de oostelijke
+helling in veiligheid te brengen, haastte ik mij naar de kampplaats, terwijl ik mijn
+witten zakdoek, bij wijze van parlementairsvlag aan den loop van mijn geweer vastgebonden,
+heen en weer zwaaide. Werkelijk <span class="pageNum" id="pb152">[<a href="#pb152">152</a>]</span>hield het schieten van beide zijden op, toen men mij gewaar werd.
+</p>
+<p>“Wat wilt gij, Mijnheer?” riep de Engelsche officier mij in zijn moedertaal barsch
+toe, terwijl hij mij een paar schreden tegemoet kwam.
+</p>
+<p>“Ik wil er u even attent op maken, dat u hier op den grond eener Duitsche factorij
+zijt!”
+</p>
+<p>“Dat is mij om het even,” gaf hij minachtend ten antwoord. “Het is mij te doen deze
+honden van opstandelingen uit te roeien, en ik zal mij hierin in geen geval door u
+laten verhinderen. Verstaan, Mijnheer?”
+</p>
+<p>“Welaan, dan geef ik u de verzekering, Mijnheer, dat ik, met alle middelen, waarover
+ik te beschikken heb, iedere schending van ons onzijdig, Duitsch grondgebied tegen
+zal gaan,” riep ik den Engelschman toe, woedend over diens onbeschaamd optreden.
+</p>
+<p>“<span lang="en">All right!</span>” antwoordde deze. “Ik raad u echter aan, te maken, dat u wegkomt, anders kondt gij
+wel eens een paar kogels oploopen!”
+</p>
+<p>Vóór ik nog kon antwoorden, vielen er achter de matrozen en de soldaten van Fanu verscheiden
+schoten, en dadelijk daarop, zag ik koning Mataafa aan het hoofd van minstens tweehonderd
+inlanders, die zich onder een hevig vuur en al schreeuwende, op den <span class="pageNum" id="pb153">[<a href="#pb153">153</a>]</span>vijand wierpen. Tegelijkertijd liet ook het opperhoofd een gillenden krijgskreet hooren;
+hij stortte zich op zijn tegenstanders, die onmiddellijk de helling afstormden en
+het aan de matrozen overlieten, de soldaten van Mataafa tegen te houden.
+</p>
+<p>In een oogwenk begreep ik, dat de sluwe, ervaren Mataafa, deze list met het opperhoofd
+had afgesproken, om den vijand tusschen twee vuren te brengen; daarom moest het hoofd
+het gevecht zoolang aanhouden en zich van lieverlede tot in het rivierdal terugtrekken,
+om den koning den tijd te laten, den omweg over Laulii tot aan de kampplaats te kunnen
+afleggen.
+</p>
+<p>Ik liep, zoo hard ik kon, tot den rand van het suikerrietveld terug, om niet onder
+de vechtenden te geraken en daarbij, mogelijk, een kogel op te doen; mijn doel, om
+het met mij bevriende opperhoofd een korte staking van het gevecht te bezorgen en
+tegelijk, hoewel heel toevallig, koning Mataafa tijd te geven, zijn tegenpartij in
+den rug aan te vallen, was bereikt.
+</p>
+<p>Van onze standplaats af, konden wij waarnemen, hoe Mataafa, wiens strijdkrachten die
+der Tanu-partij in aantal ver overtroffen, deze steeds meer en meer de helling opdrong,
+ondanks den hardnekkigen tegenstand der Engelsche matrozen, die zich dapper verweerden,
+<span class="pageNum" id="pb154">[<a href="#pb154">154</a>]</span>maar ten slotte toch moesten terugtrekken, wegens de zware verliezen, die zij leden.
+</p>
+<p>Noch Mataafa, noch het opperhoofd keerden dien avond in ons dal terug, waaruit wij
+konden opmaken, dat zij de volkomen verslagen Tanu-soldaten tot in Apia vervolgd hadden.
+</p>
+<p>“Het is toch een groot geluk voor ons, dat wij niet genoodzaakt zijn geweest, ons
+land tegen de vijanden van koning Mataafa te verdedigen,” zeide Gaedecke op onzen
+weg naar huis. “Wij zouden met onze lieden, die alleen met speren en messen gewapend
+waren, tegenover de Engelsche matrozen een vrij armzalige rol gespeeld hebben, niet
+waar Arendt?”
+</p>
+<p>“Natuurlijk” was mijn antwoord. “Maar wie had nu ook kunnen denken, dat een Britsch
+officier en een geheele afdeeling matrozen van een Engelsch oorlogsschip, gemeene
+zaak zouden maken met het krijgsvolk van den jongen koning Tanu! Het is een maar al
+te zeker teeken van den fellen haat, dien de Engelschen en Amerikanen tegen ons, Duitschers,
+koesteren. Mataafa en zijn aanhangers moeten hem wel tamelijk onverschillig zijn.
+Daarom doet het mij dubbel genoegen, dat die brutale luitenant en zijn soldaten zoo
+flink klop gekregen hebben van Mataafa en de zijnen. Ik <span class="pageNum" id="pb155">[<a href="#pb155">155</a>]</span>kan mij zoo goed voorstellen, hoe woedend de commandant van de ‘Porpoise’ over deze
+ongelukkige nederlaag van zijn soldaten zijn zal.”
+</p>
+<p>“Ja, dat denk ik ook,” zeide Gaedecke. “Het zal mij benieuwen, welke gevolgen deze
+zegepraal voor Mataafa hebben zal. Hij, zoowel als onze vriend het opperhoofd, moeten
+toch dappere, voorzichtige mannen zijn; gedurende het geheele gevecht, kon men ze
+steeds in de voorste rijen hunner krijgers zien. Maar jou heb ik toch ook bewonderd,
+hoor! Je hebt je geheel alleen tot bij de vechtenden gewaagd; hoe licht had je door
+een kogel getroffen kunnen worden!”
+</p>
+<p>“Och kom! Zoo erg was het niet,” antwoordde ik. “De Engelschen hielden op met schieten,
+toen zij mijn wel wat vreemde parlemetairsvlag zagen, en, daar de inlanders over het
+algemeen vrij slechte schutters zijn, staakten zij ook gauw het gevecht. Het was mijn
+hoofddoel gedeeltelijk de strijdende partijen van ons terrein af te houden, gedeeltelijk
+het in het nauw gebrachte opperhoofd eenige hulp aan te brengen; en ik ben er in geslaagd.”
+</p>
+<p>Toen wij bij onze woning kwamen, ontsloegen wij de werklieden, die naar hun hutten
+konden gaan, daar het intusschen te laat geworden was hen weer aan het werk te zetten.
+Den opzichter Hendriksen noodigden <span class="pageNum" id="pb156">[<a href="#pb156">156</a>]</span>wij uit, den avond bij ons door te brengen en in ons gezelschap een glas bier te drinken.
+</p>
+<p>Eenige dagen na dit gevecht, bracht een bode van directeur Beckmann mij een brief
+van dezen laatste, met het verzoek, dat ik mij nog dien zelfden dag in de kano van
+dien bode naar Apia zou begeven, om mij bij den directeur te vervoegen.
+</p>
+<p>“Dat staat zeker in verband met de geschiedenis van laatst, Arendt,” zeide Gaedecke,
+toen ik hem bij het lunch den brief gaf. “Je zult zien, dat ik gelijk heb; de Engelsche
+officier zal je bij zijn commandant aangeklaagd hebben.”
+</p>
+<p>Toen ik nog voor het vallen van den avond bij den directeur kwam, vroeg deze mij dadelijk:
+“Hebt gij onlangs bij het gevecht tusschen Mataafa en de Tonga’s, aan den eerste bijstand
+verleend?”
+</p>
+<p>“Volstrekt niet, directeur,” antwoordde ik en vertelde daarop uitvoerig, welke maatregelen
+Gaedecke en ik genomen hadden om het grondgebied der factorij tegen iedere schending
+onzer neutraliteit te beschermen, en op welke wijze ik tegen den Britschen officier
+opgetreden was.
+</p>
+<p>“O, dan heeft de ellendeling u maar belasterd om de schande zijner ongelukkige nederlaag
+te verkleinen. Gij moet dadelijk mee naar kolonel Rose, die van <span class="pageNum" id="pb157">[<a href="#pb157">157</a>]</span>zijn Engelschen collega, den intrigant Maxse, een aanklacht tegen u heeft ingediend,
+wegens het verleenen van hulp aan den vijand. Vanmorgen vroeg heeft de consul mij
+laten weten, dat hij ons vanavond na het sluiten der kantoren bij zich wacht.”
+</p>
+<p>Na een korte begroeting ging de consul ons voor naar zijn studeervertrek, dat door
+verscheiden lampen verlicht werd, en stelde mij, nadat wij plaats genomen hadden,
+een breedvoerig schrijven in de Engelsche taal ter hand.
+</p>
+<p>Zooals de directeur reeds gezegd had, bevatte dit een aanklacht van den Engelschen
+consul tegen mij, wegens het verleenen van hulp aan den afgezetten koning Mataafa,
+tegen de soldaten van den rechtmatigen koning Tanu en diens landgenoot, een officier
+van het schip van Hare Majesteit “Porpoise” en zijn equipage; hierdoor had ik mij
+schuldig gemaakt aan het schenden der neutraliteit.
+</p>
+<p>“Welnu, beste Arendt,” met deze woorden op zeer vriendelijken toon gesproken, wendde
+consul Rose zich tot mij, “wat is uw antwoord op deze vrij zonderlinge aanklacht?”
+</p>
+<p>“Dat er geen enkel woord van waar is, consul!” riep ik hartstochtelijk uit, daar ik
+mij ontzaglijk over deze gemeene leugen, dezen schandelijken laster ergerde. <span class="pageNum" id="pb158">[<a href="#pb158">158</a>]</span>“Als u het goed vindt, zal ik u het voorgevallene naar waarheid mededeelen.”
+</p>
+<p>“Dat is goed, vriend, ga uw gang,” antwoordde de consul.
+</p>
+<p>Toen ik mijn verhaal eindigde en er de opmerking bijvoegde, dat mijnheer Gaedecke,
+zoowel als mijnheer Hendriksen, de waarheid mijner woorden konden bevestigen, daar
+zij getuigen van mijn onderhoud met den Britschen officier geweest waren, zeide de
+consul, terwijl hij opstond:
+</p>
+<p>“Ik heb het wel gedacht, dat de heele zaak gaan zou, zooals u ze mij hebt afgeschilderd.
+Luitenant Robert, of hoe die waarde heer heeten mag, heeft er behoefte aan gevoeld,
+zijn niet zeer roemrijken aftocht voor de soldaten van Mataafa, door dit voorwendsel
+eenigszins te vergoelijken. U zoudt den koning met een talrijke schaar van zijn aanhangers,
+in den rug van het Tanu-leger hebben doen vallen, waardoor Robert tot den terugtocht
+genoodzaakt was geworden.”
+</p>
+<p>“Wilt u nu zoo goed zijn, mijnheer Arendt,” vervolgde mijnheer Rose, “morgen hier
+te komen, dan zal ik aan een mijner bedienden uw bescheiden dicteeren en deze als
+officiëel verslag meenemen, dat u dan onderteekenen moet. Thans verzoek ik den beiden
+heeren, mij naar de veranda achter het huis te willen <span class="pageNum" id="pb159">[<a href="#pb159">159</a>]</span>volgen, waar wij onder een glas Pschorrbräu en een sigaar, nog wat gezellig kunnen
+praten.”
+</p>
+<p>Den volgenden morgen begaf ik mij op het vastgestelde uur, naar het kantoor van onzen
+consul; ik moest mijn verklaring aangaande mijn beschuldiging, herhalen, die door
+den secretaris woordelijk opgeschreven en door mij onderteekend werd.
+</p>
+<p>“Ik zou het zeer wenschelijk achten, mijnheer Arendt,” zeide de consul ten slotte,
+“dat gij nog twee dagen hier kondt blijven. Ik ben namelijk voornemens, mijn secretaris
+nog heden of morgen op zijn laatst, vroeg naar Laulii te laten gaan, om ook van uw
+collega Gaedecke en den opzichter Hendriksen, als getuigen, een officieel verslag
+op te maken. Om nu zelfs den schijn te vermijden, dat u op beide heeren invloed hadt
+kunnen uitoefenen, is het beter, dat u wacht, tot dat mijn secretaris teruggekeerd
+is. U wilt den directeur hiervan wel in kennis stellen, niet waar, en trachten, zoolang
+u in Apia zijt, elke ontmoeting met de Engelschen te vermijden?”
+</p>
+<p>Toen ik afscheid wilde nemen, hield de consul mij tegen, zeggende:
+</p>
+<p>“Ik vind het toch noodig, dat dokter Raffel, als eerste ambtenaar van het Duitsche
+rijk, onderricht wordt van de beschuldiging van den Engelschen zee-officier, <span class="pageNum" id="pb160">[<a href="#pb160">160</a>]</span>alsmede van de aanklacht van den consul Maxse tegen u; daarom zou het het beste zijn,
+waarde mijnheer Arendt, dat u met mij meegingt naar den voorzitter van den gemeenteraad.”
+</p>
+<p>Binnen weinig minuten waren wij in het huis van dokter Raffel, dat eveneens van hout
+gebouwd, en gelijkvloers door een breede veranda omringd was; het lag op geringen
+afstand van het consulaat. Toen wij bij den voorzitter kwamen, zat deze juist aan
+het lunch en, nadat de consul mij had voorgesteld, werden wij uitgenoodigd daaraan
+deel te nemen.
+</p>
+<p>Onder dit tweede ontbijt, vertelde mijnheer Rose de toedracht der zaak en legde toen
+de aanklacht van den Engelschen consul en het door mij onderteekende verslag, voor
+den dokter neder.
+</p>
+<p>“De geheele historie is eigenlijk zoo dom en plomp verzonnen, dat men ze bijna niet
+ernstig kan opnemen,” zeide de dokter, toen hij de twee geschriften doorgelezen had.
+“Mijnheer Maxse is anders zoo’n sluw, geslepen man, dat ik werkelijk verbaasd ben
+over dit kinderachtig knoeiwerk; hoogstwaarschijnlijk heeft hij op bevel van den commandant
+der ‘Porpoise’ zoo gehandeld, die zeker woedend is over de schade, welke zijn matrozen
+door de inlanders geleden hebben, en nu alles beproeft om anderen de schuld van dezen
+<span class="pageNum" id="pb161">[<a href="#pb161">161</a>]</span>smaad te geven.”
+</p>
+<p>Na een korte pauze vervolgde hij: “Ik kan het niet anders dan goed vinden, waarde
+consul, dat u de twee Duitsche heeren op de factorij Laulii, eveneens als getuigen,
+een officieel verslag laat opmaken, en dat u mijnheer Arendt zoolang hier houdt. De
+aanklacht van den Engelschen consul, die ik u verzoek zorgvuldig te bewaren, is mij
+eigenlijk zeer welkom, daar zij mij het onomstootelijk bewijs is, dat de commandant
+van de ‘Porpoise’ werkelijk een afdeeling van zijn compagnie onder bevel van een officier
+afgezonden heeft, om de Tanu’s tegen de aanhangers van Mataafa bij te staan; hiertoe
+had hij volstrekt geen recht, want zoo schond hij de neutraliteit. Ik zal van deze
+omstandigheid ter rechter tijd gebruik weten te maken.”
+</p>
+<p>Hierop nam de president met een paar vriendelijke woorden afscheid van mij en verzocht
+den consul hem in zijn studeervertrek te volgen, daar hij nog iets gewichtigs met
+hem te bespreken had.
+</p>
+<p>Ik begaf mij onmiddellijk naar mijnheer Beckmann om hem, zoo het behoorde, alles mede
+te deelen omtrent het officiëele verslag op het consulaat en ons bezoek bij dokter
+Raffel.
+</p>
+<p>“Hm! hm!” kwam de directeur peinzend, toen ik vertelde, welk gewicht de voorzitter
+hechtte aan de <span class="pageNum" id="pb162">[<a href="#pb162">162</a>]</span>aanklacht van den Engelschen consul. “Gij zult zien, dat er al heel spoedig iets gewichtigs
+gebeuren zal; ik heb dokter Raffel als een bijzonder verstandig en energiek man leeren
+kennen, die den Engelschen, deze belachelijke aanklacht zeker wel betaald zal zetten.”
+</p>
+<p>In mijn hotel teruggekeerd, vond ik tot mijn groote verrassing op het terras, de heeren
+Krüger en Hendrik Petersen, die wel wat laat hun lunch gebruikten.
+</p>
+<p>“Hallo! Daar is zoo waar onze Arendt!” riep Petersen uit, van zijn stoel opspringend
+en mij haastig tegemoetkomend. “Welk gelukkig toeval voert je juist vandaag naar Apia,
+kerel?” vervolgde hij, terwijl hij mij hartelijk omhelsde. “Kom je ons misschien een
+laten nieuwjaarswensch brengen?”
+</p>
+<p>Nadat mijnheer Krüger mij ook zeer vriendelijk begroet had, nam ik plaats, bediende
+mij zelf van een glas bier en een sigaar, en vertelde toen mijn beiden vrienden uitvoerig,
+wat mij naar Apia gevoerd had.
+</p>
+<p>“Maar dat is alleraardigst, Arendt!” riep Hendrik uit, terwijl hij zijn glas tegen
+mij ophief, “dat je die verwaande Engelschen zoo getracteerd hebt! Nu zal jij de belhamel
+geweest zijn, die den twist heeft doen ontbranden! Het is al te dol!”
+</p>
+<p>“Onze consul zal zijn Engelschen collega wel eens <span class="pageNum" id="pb163">[<a href="#pb163">163</a>]</span>ongezouten de waarheid zeggen,” zeide mijnheer Krüger. “Hij is er juist de man voor.
+Maar nu zullen wij naar den directeur gaan, Hendrik,” vervolgde hij, terwijl hij opstond,
+“en dan naar Matafele wandelen, om den collega’s een bezoek te brengen.”
+</p>
+<p>“Als u het goedkeurt, mijnheer Krüger, ga ik met u en Hendrik mee naar Matafele,”
+zeide ik. “Bij den directeur ben ik al geweest, en ik zal op u wachten, daar u weer
+hier langs komt.”
+</p>
+<p>Na het diner bij directeur Beckmann, bij wien wij alle drie genoodigd waren, vroeg
+Petersen, of ik met hem de haven eens langs wilde gaan om wat pleizier te maken. Mijnheer
+Krüger bleef thuis om met den chef, onder een glas bier nog wat te praten.
+</p>
+<p>“Een collega uit Matafele heeft mij vanmiddag verteld,” zeide mijn vriend Hendrik,
+toen wij de havenkade bereikten, <span class="corr" id="xd32e1138" title="Niet in bron">“</span>dat er kort geleden een nieuwe uitspanning, geheel in Duitschen stijl, geopend is
+geworden; zij ligt vlak bij het strand, niet ver van de plek, waar Matautu, het oostelijk
+gedeelte van Apia, begint. Ik heb heel veel zin dit hoog geroemd café eens te bezoeken
+en er een lekker glas Münchener te drinken. Als wij het strand maar volgen, moeten
+wij er binnen een paar minuten zijn.”
+</p>
+<p>Werkelijk zagen wij al heel gauw een tuin, die met <span class="pageNum" id="pb164">[<a href="#pb164">164</a>]</span>talrijke Chineesche lampions verlicht was. Hij strekte zich uit tot aan dan rand van
+de haven en scheen geheel op zijn Duitsch ingericht, behalve dat in plaats van beuken
+en lindeboomen of oranjeboompjes in potten, de prachtigste waaierpalmen, bananen en
+oranjeboomen op al de tafeltjes een heerlijke schaduw gaven. Nadat wij den tuin eens
+hadden rondgeloopen, en al de tafeltjes bezet hadden gevonden, bemerkten wij nog een
+vrij plekje, vanwaar wij een ruim uitzicht hadden over het geheele oostelijk gedeelte
+van de haven. Een Samoaansch kellner bracht ons, zonder een bestelling afgewacht te
+hebben, twee echt Beiersche bierpotten vol schuimend bier, dat wij dadelijk met attentie
+proefden, en toen eerst begonnen wij meer te letten op de drie andere bezoekers, die
+reeds aan hetzelfde tafeltje zaten. Wij hadden hen, toen wij plaats namen, alleen
+door het afnemen van den hoed gegroet, en dit was door hen ook zoo beantwoord.
+</p>
+<p>Mijn vriend Hendrik, die steeds naar de ingeving van het oogenblik handelde, zeide
+opeens tot den oudste der drie heeren: “Ik geloof, dat wij landgenooten zijn, Heeren!
+Laat ons eens samen klinken en een flinke teug nemen op ons wederzijdsch welzijn!
+Ik heet: Hendrik Petersen, en mijn vriend hier, Herman Arendt, beiden in betrekking
+op de kantoren der <span class="pageNum" id="pb165">[<a href="#pb165">165</a>]</span>Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij op de Samoa-eilanden. Gezondheid!”
+</p>
+<p>Na over deze grappige manier van voorstellen gelachen te hebben, klonken wij samen,
+waarna de oudste heer zich bekend maakte als de bezitter van een grooten Duitschen
+winkel in Apia. Zijn naam was Eduard Helberg en hij voegde er bij, dat hij zich onzer
+nog heel goed herinnerde, want wij hadden verleden jaar Kerstmis, groote inkoopen
+aan speelgoed en peperkoek bij hem gedaan.
+</p>
+<p>“Laat mij u,” ging hij voort, “mijnheer Baumann, dekofficier aan boord van onzen kruiser
+‘Falke’ en mijnheer Melberg, mijn collega en vriend, voorstellen.”
+</p>
+<p>Wij konden ongeveer een uurtje prettig hebben zitten praten, toen een clubje van acht
+of tien man, naar het uiterlijk zeelieden, aan een leeg geworden tafeltje, dicht bij
+ons, plaats nam en den kellner in het Engelsch, bier bestelde.
+</p>
+<p>“Engelsche matrozen, die zeker de brandewijnflesch dapper hebben aangesproken,” zeide
+mijnheer Helberg zachtjes tot ons.
+</p>
+<p>“Dat zijn geen gewone matrozen,” zeide de Duitsche dekofficier. “Ofschoon zij in politiek
+zijn, herken ik er toch een paar van als mijn collega’s op de ‘Porpoise’ en zelfs
+twee die officier zijn.”
+<span class="pageNum" id="pb166">[<a href="#pb166">166</a>]</span></p>
+<p>“Misschien is de een wel je beroemde kennis van het gevecht bij Laulii, Arendt.” riep
+Petersen hardop.
+</p>
+<p>“Schreeuw toch zoo niet, Hendrik,” zeide ik verschrikt. “Als die luitenant werkelijk
+bij die lui is, kon het wel eens een schandaaltje worden, wanneer hij mij herkende,
+want dat gezelschap komt mij voor vrij sterk boven zijn bier te zijn.”
+</p>
+<p>Inderdaad scheen de officier, die bevel had gevoerd over de equipage van de “Porpoise”
+in dat bewuste gevecht, Hendriks woorden gehoord te hebben; al had hij ze ook niet
+verstaan, de namen “Laulii” en “Arendt” moesten hem opmerkzaam gemaakt hebben, want
+ik kon duidelijk bespeuren, hoe een der twee officieren zich eenigszins van zijn stoel
+ophief, en een vorschenden blik naar ons tafeltje wierp. Daar hij door een lamp, die
+juist boven zijn plaats hing, helder verlicht werd, herkende ik dadelijk den officier.
+</p>
+<p>“Heeren,” zeide ik, “ik stel voor, ons bier uit te drinken en den tuin kalm te verlaten,
+voor het tot twisten komt, hetgeen mij, als man van zaken zeer onaangenaam zou zijn.”
+</p>
+<p>“O, waarde Heer,” antwoordde Petersen, die waarschijnlijk door het wel wat al te ruim
+gebruik van bier, tot twisten geneigd scheen, “ga gerust uw gang; wij, mijn vriend
+en ik, zullen toch voor die Engelsche <span class="pageNum" id="pb167">[<a href="#pb167">167</a>]</span>heeren het veld niet moeten ruimen. Niet waar, Arendt?”
+</p>
+<p>Voor ik nog een woord kon antwoorden, kwam de Engelsche officier bij ons tafeltje,
+nam mij minachtend lachend van het hoofd tot de voeten op en zeide toen, natuurlijk
+in het Engelsch: “Het verheugt mij, u ook eens in wat fatsoenlijker gezelschap te
+zien dan zooals onlangs, toen ik kennis met u maakte, omringd van de rebelsche honden
+van den ellendigen Mataafa.”
+</p>
+<p>“Ik beschouw de soldaten van koning Mataafa voor vrij wat fatsoenlijker dan een laffen,
+leugenachtigen lasteraar, mijnheer, wiens vernieuwde kennismaking mij volstrekt niet
+tot eer kan zijn, verstaan?” riep ik eveneens in het Engelsch, terwijl ik van mijn
+stoel opsprong.
+</p>
+<p>“<span lang="en">Insolent fellow!</span>”<a class="noteRef" id="xd32e1171src" href="#xd32e1171">1</a> schreeuwde de Engelschman woedend; hij wendde zich daarop naar het tafeltje, waaraan
+zijn landgenooten zaten en riep ze bij zich. “Neemt dezen knaap gevangen en brengt
+hem aan boord. Hij is mijn arrestant!”
+</p>
+<p>“Hoho! Daarin hebben wij ook nog een woordje mee te spreken, Sir,” riep Hendrik uit,
+zich strijdlustig naast mij plaatsend. “Wie zijt gij? En wie geeft u het recht een
+Duitscher, een ambtenaar van de Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij te arresteeren?”
+<span class="pageNum" id="pb168">[<a href="#pb168">168</a>]</span></p>
+<p>“Ik ben officier van het schip van H.M. ‘Porpoise’ en neem dien man in hechtenis,
+omdat hij mij beleedigd heeft,” antwoordde de luitenant.
+</p>
+<p>“Waaraan kan men herkennen, dat gij een Britsch marineofficier zijt, mijnheer? Misschien
+aan uw onbeschaamdheid en omdat gij dronken zijt?” schreeuwde Hendrik hem toe.
+</p>
+<p>“Brutale hond!” riep de Engelschman woedend uit, en hij gaf Petersen een stomp tegen
+de borst, doch mijn vriend met zijn Hercules-gestalte beantwoordde den slag onmiddellijk
+door een krachtigen slag in het aangezicht, zoodat de geslagene achteruit waggelde;
+toen vatte hij hem bij den kraag en den gordel, beurde hem op, en wierp vervolgens
+den hevig spartelenden en luid brullenden snoever over den lagen afsluitmuur van den
+tuin in het water. “Ziezoo, laffe schurk,<span class="corr" id="xd32e1182" title="Niet in bron">”</span> riep Petersen diep ademhalend uit, “dat frissche bad zal je, naar ik hoop, goeddoen!”
+Met een grooten sprong kwam hij weer bij ons tafeltje en wilde nu zonder complimenten
+den overigen zeelieden te lijf, toen ik hem, geholpen door mijnheer Melberg, bij de
+armen vasthield.
+</p>
+<p>Op het oogenblik dat mijn tegenpartij in het water viel, stonden de Engelschen op,
+om ons aan te vallen, doch zij bleven plotseling staan, toen mijnheer Baumann hen
+tegemoettrad. Hij maakte zich bij den tweeden <span class="pageNum" id="pb169">[<a href="#pb169">169</a>]</span>Engelschen officier bekend, als dekofficier van den Duitschen kruiser “Falke”. Enkele
+Engelschen herkenden hem nu ook, en hij gaf toen met een paar woorden nadere verklaring
+van het beleedigende en sarrende gedrag van den luitenant.
+</p>
+<p>De officier was verstandig genoeg, den Duitschen zeeman te gelooven en verliet dadelijk
+met zijn gezelschap den tuin, om iederen verderen twist te vermijden en allereerst
+naar zijn kameraad te gaan zien, die in het water geworpen was. Door het onvrijwillige
+bad was deze geheel nuchter geworden en naar den oever gezwommen, zooals mijnheer
+Helberg ons vertelde, die het van den tuinmuur gezien had. Ik bedankte den Duitschen
+dekofficier hartelijk voor zijn tusschenkomst, die ons een bijzonder vervelende botsing
+met de Engelschen bespaard had; daarop lieten wij ons nog een potje bier brengen,
+dat wij voornamelijk op de gezondheid van onzen wakkeren kampioen ledigden, die op
+zulk een krasse en energieke wijze den onbeschaamden rustverstoorder uit den weg geruimd
+had.
+</p>
+<p>Het was bij middernacht, toen Hendrik en ik het Hotel International bereikten.
+<span class="pageNum" id="pb170">[<a href="#pb170">170</a>]</span></p>
+</div>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<div class="footnote-body">
+<div class="fndiv" id="xd32e1171">
+<p class="footnote"><span class="fnlabel"><a class="noteRef" href="#xd32e1171src">1</a></span> Onbeschaamde kerel!&nbsp;<a class="fnarrow" href="#xd32e1171src" title="Ga terug naar noot 1 in tekst.">↑</a></p>
+</div>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div id="ch9" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch9.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Negende Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Het bombardement van Apia.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Den volgenden morgen deelde de hotelhouder ons verheugd mede, dat er ten gevolge van
+de bemiddeling van dokter Raffel, door de drie consuls tot herstel van de orde en
+rust, tusschen de verschillende partijen, een voorloopig bestuur benoemd was, en dat
+dokter Raffel, als voorzitter van den gemeenteraad, tot president was gekozen.
+</p>
+<p>Hendrik en ik haastten ons met het ontbijt en begaven ons daarna naar onzen Directeur
+Beckmann, waar wij mijnheer Krüger reeds aantroffen. Deze had met het ontbijt niet
+op ons gewacht, daar wij den vorigen avond wel wat te veel bier hadden gedronken en
+dus langer geslapen hadden dan gewoonlijk.
+</p>
+<p>Toen de twee heeren de mededeeling van den hotelhouder bevestigd hadden, vertelde
+ik, zoo getrouw mogelijk, wat er in den Duitschen biertuin voorgevallen was, en liet
+daarbij voornamelijk uitkomen, hoe Petersen den ruziezoeker buiten gevecht had gesteld.
+</p>
+<p>“Je bent toch een kraan van een vent, Petersen!” riep de directeur lachend uit, toen
+ik mijn verhaal gedaan had. “Als je dien driftkop niet zoo gauw op <span class="pageNum" id="pb171">[<a href="#pb171">171</a>]</span>zijn plaats hadt gezet, was het den rekel misschien toch nog gelukt, onzen vriend
+Arendt, met de hulp van de andere Engelschen, naar de ‘Porpoise’ te sleepen, dat zeker
+tot zeer onaangename verwikkelingen aanleiding zou gegeven hebben. Ik acht het niet
+kwaad, onzen consul van dit geval in kennis te stellen, vóór zijn Engelsche collega
+het hem op zijn manier komt vertellen.”
+</p>
+<p>“Draagt het uw goedkeuring weg, directeur, dat ik met u mee ga naar den consul?” vroeg
+mijnheer Krüger. “Ik wil afscheid van hem nemen, want direct na het lunch, zou ik
+gaarne naar Mulifanua terug willen keeren.”
+</p>
+<p>Consul Rose was nog onkundig van het voorgevallene; hij feliciteerde Petersen met
+diens kloek optreden, en maakte zijn excuus, dat hij ons moest verlaten, daar hij
+een conferentie bij president Raffel moest bijwonen.
+</p>
+<p>Wij zaten nog aan het ontbijt, waaraan directeur Beckmann ook deelnam, toen onze consul
+op het terras van het hotel verscheen, zich een couvert liet brengen, en ons toen
+met opgewekten toon, den afloop der conferentie mededeelde.
+</p>
+<p>“Onze dokter Raffel is toch een slim, scherpzinnig man, dat moet hem nagegeven worden,”
+zeide mijnheer <span class="pageNum" id="pb172">[<a href="#pb172">172</a>]</span>Rose, nadat hij zich een glas wijn had ingeschonken. “Reeds bij het begin der zitting
+zette hij ons,—d.w.z. den Engelschen en Amerikaanschen consul en mijn persoon—uiteen,
+dat, door het oprichten van een provisioneel bestuur, mijnheer Chambers voortaan geen
+recht meer had als president van de rechtbank op te treden; daarom zou hij,—n.l. dokter
+Raffel,—als voorzitter van den gemeenteraad, het gerechtshof doen sluiten. Ondanks
+het hevig verzet van de twee andere consuls, zetten dokter Raffel en ik de sluiting
+van het gerechtshof door, voorloopig ten minste, want ik vrees wel, dat voornamelijk
+mijn collega Maxse het niet daarbij zal laten, maar al het mogelijke beproeven om
+zijn vriend Chambers zijn invloedrijken post weer terug te bezorgen.”
+</p>
+<p>Dat onze consul zich hierin niet vergist had, bleek reeds den volgenden dag, 7 Januari.
+Door toedoen van den Engelschen consul, bracht de commandant der “Porpoise” een afdeeling
+mariniers en matrozen aan land, onder wier bescherming Mr. Chambers zich naar de zitting
+van het gerechtshof begaf, en verklaarde, dat hij zijn ambt als president zooals vroeger
+wilde waarnemen. Een wacht mariniers bleef voor zijn persoonlijke veiligheid voor
+het huis gestationneerd.
+</p>
+<p>Zoowel president Raffel, als onze consul, moesten, <span class="pageNum" id="pb173">[<a href="#pb173">173</a>]</span>hoewel zij schriftelijk protesteerden, deze daad van geweld lijdelijk toelaten, wilden
+zij het niet tot een hevige en gevaarlijke botsing met de Engelschen en Amerikanen
+laten komen. Zooals de naaste toekomst intusschen leeren zou, deden de beide heeren
+de noodige stappen bij het Duitsche rijk, tot krachtige ondersteuning der Duitsche
+belangen op de Samoa-eilanden.
+</p>
+<p>Nog op den middag van den 7<sup>n</sup> Januari liet de consul mij roepen en deelde mij mede, dat er nu geen beletselen meer
+voor mij waren om naar de factorij terug te keeren, daar zijn secretaris met het officieel
+verslag van de heeren Gaedecke en Hendriksen, weer thuis was gekomen.
+</p>
+<p>“Ik ben overigens vast overtuigd,” besloot de consul, “dat mijn Engelsche collega
+kalmpjes deze geheele zaak den kop zal indrukken, al was het alleen om den smadelijken
+en belachelijken afloop van het optreden van een zijner officieren in den Duitschen
+biertuin. Mocht echter, onverhoopt, de commandant van de ‘Porpoise’ of mijnheer Maxse,
+met u willen afrekenen, beste Arendt, dan zal ik u onmiddellijk daarvan op de hoogte
+stellen. Vaarwel!”
+</p>
+<p>Nadat ik daarop van directeur Beckmann afscheid genomen had, voer ik in een kano,
+die men <span class="pageNum" id="pb174">[<a href="#pb174">174</a>]</span>mij hiervoor leende, naar Laulii, waar ik nog vóór het vallen van de duisternis aankwam.
+</p>
+<p>“Goddank, beste vriend, dat gij heelhuids en gelukkig aan de handen der Amelekieten
+ontkomen zijt!” riep Gaedecke uit, en hij begroette mij hartelijk, toen ik op de veranda
+kwam.
+</p>
+<p>Onder het souper moest ik al mijn wederwaardigheden in Apia uitvoerig vertellen.
+</p>
+<p>“Die Petersen moet toch een prachtstuk van een kerel wezen; ik zou hem gaarne persoonlijk
+willen leeren kennen,” zeide mijn collega, toen ik hem de scène in den biertuin afschilderde.
+“Hij schijnt in alle geval de eenige manier te bezitten om met deze pleizierige heeren
+‘Beefs’ om te gaan. Wat nu de jongste politieke gebeurtenissen in Apia betreft, die
+verontrusten mij niet bijzonder; dokter Raffel zal wel de noodige maatregelen weten
+te treffen, om aan den huidigen overmoed der Engelschen paal en perk te stellen.”
+</p>
+<p>De eerstvolgende weken gingen met rustig werken op onze afgelegen plantage voorbij.
+Directeur Beckmann was zoo attent, ons iederen Zaterdag de Duitsche courant te zenden,
+die in Apia in druk verschijnt; ook bracht de bode de brieven mee, die uit het vaderland
+voor ons waren aangekomen; zoo bleven wij van alles goed op de hoogte.
+<span class="pageNum" id="pb175">[<a href="#pb175">175</a>]</span></p>
+<p>Op een Zaterdagavond zeide collega Gaedecke, dat hij mij voor een paar dagen alleen
+zou laten, daar hij den volgenden morgen vroeg naar Apia zou vertrekken en van daar
+te paard naar de plantage Vaitele gaan; hij had een schrijven ontvangen van mijnheer
+Tiedemann, die hem dit had opgedragen.
+</p>
+<p>“Ik kom niet later dan Dinsdag terug, beste vriend,” voegde Gaedecke er bij. “Hendriksen
+kan heel goed alleen het opzicht houden over de nieuwe cultures, zoodat jij zelf volstrekt
+niet gestoord zult worden.”
+</p>
+<p>Toen ik den volgenden Dinsdag tegen den avond van mijn ronde op de plantages, aan
+den oostelijken rand van het rivierdal naar huis keerde, bemerkte ik beneden in het
+dal twee ruiters; in den voorsten herkende ik tot mijn groote verbazing Gaedecke,
+terwijl de andere een Samoaner was. Ik haastte mij zoo gauw ik kon, de helling af
+te loopen en kwam bijna tegelijk met de ruiters aan het woonhuis.
+</p>
+<p>“Maar om ’s Hemels wil, vriend, hoe kom jij nu van de bergen hier en dan nog wel te
+paard?” riep ik uit. “Ben je misschien uit Apia over het gebergte komen rijden?”
+</p>
+<p>“Zoo dadelijk zal je alles vernemen,” antwoordde Gaedecke. “Laat mij eerst voor mijn
+metgezel en de paarden zorgen.”
+<span class="pageNum" id="pb176">[<a href="#pb176">176</a>]</span></p>
+<p>Onze bedienden, die intusschen waren komen aanloopen, ontvingen nu bevel, de paarden
+in de nabij zijnde loodsen onder dak te brengen, en den Samoaner mee te nemen naar
+hun woning, waar de kok hem te eten moest geven.
+</p>
+<p>Toen mijn vriend een verfrisschend bad had genomen en wij op de veranda ons avondeten
+gebruikten, bevredigde hij eindelijk mijn nieuwsgierigheid.
+</p>
+<p>“Voor wij iets anders doen,” ving hij glimlachend aan, “zou ik vanavond niet gaarne
+bier, maar een glas wijn met je drinken, vriend Arendt, en wel op iemand, die mij
+onuitsprekelijk dierbaar is!”
+</p>
+<p>“Drommels! Je bent toch niet hals over kop verliefd geworden en je hebt je toch maar
+niet dadelijk verloofd?” riep ik verrast uit, terwijl ik Sufa order gaf een flesch
+wijn uit den kelder te halen.
+</p>
+<p>“Verliefd ben ik reeds lang, verloofd pas sedert gisteren. Luister maar eens, oudje!”
+zeide Gaedecke met een van vreugde stralend gelaat. “Je herinnert je nog wel mijnheer
+Tiedemann, in de factorij Vaitele, dien wij kort na onze landing in Apia met directeur
+Beckmann bezocht hebben? Tiedemann is gehuwd met een Samoaansche, een zeer mooie,
+jonge vrouw, die wij toen niet gezien hebben, omdat zij haar man juist een baby geschonken
+had.
+<span class="pageNum" id="pb177">[<a href="#pb177">177</a>]</span></p>
+<p><span class="corr" id="xd32e1248" title="Niet in bron">“</span>Ongeveer een half jaar na mijn komst in Vaitele, nam mevrouw Tiedemann haar jongere
+zuster bij zich in huis, die tot dien tijd in een naburig dorp, met haar moeder samengewoond
+had. Je hebt mij zeker als een tamelijk nuchter, in het minst niet romantisch persoon
+leeren kennen, niet waar, beste Arendt? Welnu, ik kan je verzekeren, dat deze kleine
+Filina, zoo heet de jonge Samoaansche, het bekoorlijkste schepseltje is, dat mijn
+oogen ooit aanschouwd hebben; de belichaamde bevalligheid, een fee, in den waren zin
+des woords. Lang heb ik tegen mijn hartstocht voor die kleine gestreden, die mij zoo
+hoogst onverwachts, als een felle koorts, te pakken had; maar, toen ik verleden jaar
+Vaitele moest verlaten, om het bestuur over deze plantage op mij te nemen, kon ik
+het niet over mijn hart verkrijgen, van Filina te scheiden zonder haar te bekennen,
+hoe het met mij stond. In kinderlijken eenvoud beleed mij dit zonnekind, dat ik ook
+haar niet onverschillig gebleven was. Ik kon toen onmogelijk bij Tiedemann mijn hart
+uitstorten, omdat ik nog geen vaste aanstelling had; maar nu de factorij, die aan
+mij is toevertrouwd, bloeit en mij een ruim bestaan belooft, zijn de omstandigheden
+veranderd. Nu heb ik dadelijk na Nieuwjaar aan Tiedemann geschreven, en hem de hand
+van zijn schoonzuster <span class="pageNum" id="pb178">[<a href="#pb178">178</a>]</span>gevraagd; verleden Zaterdag ontving ik zijn toestemming en de uitnoodiging om zoo
+spoedig mogelijk naar Vaitele over te komen. Dat was nu de reden van mijn reis.”
+</p>
+<p>“Hartelijk, hartelijk gefeliciteerd met je engagement, vriend Gaedecke, en dit glas
+op de gezondheid der bekoorlijke Filina!” riep ik uit, terwijl ik de glazen vulde
+uit de flesch, die Sufa intusschen op tafel gezet had.
+</p>
+<p>“Je bent eigenlijk toch een leelijke stille-in-den-lande!” zeide ik, toen wij het
+glas geleegd hadden. “Wij wonen nu bijna een half jaar samen, en met geen enkele syllabe,
+geen enkel gebaar, heb je je hartsgeheim verraden.”
+</p>
+<p>“Ik houd er niet van over dingen te spreken, die onzeker zijn, of nog niet tot een
+eindbesluit zijn gekomen,” antwoordde Gaedecke.
+</p>
+<p>“En leg mij nu eens uit, wat je genoopt heeft, van Vaitele over het gebergte hierheen
+te komen rijden, in plaats van naar Apia en van daar uit, per boot naar Laulii te
+varen?” vroeg ik.
+</p>
+<p>“Een knecht van mijnheer Tiedemann, die geboren is in een dorp in het dal van den
+Vaivasa-stroom, vertelde mij, dat het volstrekt niet noodig was, den grooten omweg
+over Apia te maken, om naar Laulii <span class="pageNum" id="pb179">[<a href="#pb179">179</a>]</span>terug te keeren. Hij wist een weg, die hoewel smal van de factorij Vaitele over het
+gebergte naar het dal van het riviertje leidde, dat bij Laulii in de zee uitloopt.
+De weg was wat moeilijk, maar te paard zeer goed binnen vier uur af te leggen. Ik
+vertelde Tiedemann het voorstel van zijn knecht, en mijn aanstaande zwager was het
+met hem eens; hij schonk mij twee paarden, om voortaan de bezoeken bij mijn meisje
+ook langs dien weg te komen brengen en gaf mij den Samoaner mee, om mij naar onze
+factorij terug te brengen en mij tevens den weg te wijzen. Morgen zal deze te voet
+naar Vaitele teruggaan, terwijl ik aanstaanden Zondag met mijn vriend Arendt over
+de bergen daarheen zal rijden, om hem mijn kleine lieveling voor te stellen. Is dat
+goed?”
+</p>
+<p>“Aangenomen, beste vriend, dat doe ik!” riep ik uit, terwijl ik mijn rechterhand in
+de zijne sloeg.
+</p>
+<p>Zooals afgesproken was, stegen wij den volgenden Zondag dadelijk na zonsopgang te
+paard en reden wij eerst ongeveer twee kilometer bergopwaarts, vervolgens sloegen
+wij rechts, een bijna onzichtbaar, smal pad in, dat ons boven op den westelijken rand
+van het dal voerde, waar wij een hoogvlakte met zwaar geboomte begroeid, aantroffen.
+Het was een heerlijke rit tusschen de prachtige boomen, door wier dichte <span class="pageNum" id="pb180">[<a href="#pb180">180</a>]</span>bladerkronen geen zonnestraal kon dringen, zoodat een koele, verkwikkende schemering
+ons omringde. Na een klein half uur bereikten wij het westelijk gedeelte der hoogvlakte,
+waar wij van de paarden moesten stijgen en hen bij den teugel leiden, daar de helling
+tamelijk steil was; in het dal gekomen, waardoor een vrij breede bergstroom vloot,
+de Letoga, zooals Gaedecke hem noemde, reden wij een eind stroomopwaarts tot aan een
+punt, waar weer een pad langs de oostelijke helling opliep, dat ons naar een smallen
+bergkam leidde, van welks top wij op kleinen afstand verscheiden watervallen zagen.
+De Letoga-val leverde werkelijk een prachtig schouwspel op, want zijn zilverhelder
+water stortte over den bergrand, die met bloeiende gewassen begroeid was, van een
+hoogte van dertig meter, in een door de natuur gevormd bekken. Ook den noordelijken
+rand van het 2570 voet hoog, liggende kratermeer Lanuto, zagen wij duidelijk voor
+ons. Nadat wij door den tamelijk ondiepen stroom Vailele, die aan den westelijken
+voet van den bergkam in noordelijke richting loopt, zooals de meeste bergstroomen
+van het eiland Upolu, gereden waren, kwamen wij door een ravijn, dat zich dwars door
+de bergen van het Oosten naar het Westen uitstrekte, in een derde rivierdal, Vaisasa
+genoemd, waarin ongeveer <span class="pageNum" id="pb181">[<a href="#pb181">181</a>]</span>twee kilometer meer zuidwaarts, de factorij Vaitele ligt, waar wij tegen negen uur
+aankwamen. Mijnheer Tiedemann ontving ons zeer hartelijk en wist zich mijner nog heel
+goed te herinneren, ofschoon er bijna twee jaar verloopen waren, sedert mijn bezoek
+in de plantage.
+</p>
+<p>Toen wij ons door een bad verfrischt hadden—want de rit van drie uur had ons zeer
+warm gemaakt—begaven wij ons naar het schaduwrijk terras in den tuin, waar wij door
+den rentmeester en de twee dames verwacht werden. Mevrouw Tiedemann was een zeer knappe
+vrouw, wier lichtbruine gelaatskleur haar op een Spaansche deed gelijken, en haar
+jongere zuster, de verloofde van mijn collega Gaedecke, was inderdaad een allerliefst,
+mooi meisje; klein, gracieus en slank van gestalte, zonder direct mager te zijn, met
+de bekoorlijkste handjes en voetjes, die ik ooit gezien had, zou men ze voor een kind
+hebben kunnen houden, als de uitdrukking der groote, donkere oogen, met de buitengewoon
+lange wimpers, niet de jonge, liefhebbende vrouw verraden hadden. Filina had eveneens
+de lichtbruine tint der Samoaanschen, die haar nog een eigenaardige bekoorlijkheid
+verleende. Mijn geleerde en overigens zoo ernstige vriend was waarlijk te benijden.
+<span class="pageNum" id="pb182">[<a href="#pb182">182</a>]</span></p>
+<p>Beide dames waren op zijn Europeesch gekleed, maar het toilet was natuurlijk gewijzigd
+naar het tropisch klimaat; een lichte blouse van dunne zijde en een rok van dezelfde
+stof; sierlijke, witte schoentjes, maar geen kousen; zooals mijnheer Tiedemann verzekerde,
+konden zij het zelfs in fijne zijden kousen niet uithouden; zij beweerden ook, dat
+ze deze zeer hinderlijk vonden, omdat zij van jongs af blootsvoets geloopen hadden.
+</p>
+<p>Na het ontbijt ging ik met den rentmeester de cultures in de buurt eens rond; de cacaoboom
+groeide er buitengewoon goed. Bij deze gelegenheid vertelde mijnheer Tiedemann mij,
+dat er onder de dicht bij wonende inlanders, allen trouwe aanhangers van den in November
+gekozen koning Mataafa, sinds eenige dagen een ongewone drukte en levendigheid heerschten,
+zoodat hij wel vreesde, dat er weldra een nieuwe strijd zou ontbranden. Ik deelde
+hem daarop mijn avonturen mee met den Engelschen officier in Apia, en de aanklacht
+van den Britschen consul tegen mij, hetgeen hem zeer scheen te interesseeren; van
+de politieke gebeurtenissen was hij, deels door de courant, deels door directeur Beckmann,
+die nog kort geleden de factorij bezocht had, op de hoogte.
+</p>
+<p>Toen wij tegen zeven uur van tafel opstonden, <span class="pageNum" id="pb183">[<a href="#pb183">183</a>]</span>namen wij afscheid van de vriendelijke familie en gingen naar huis; mijnheer Tiedemann
+wilde ons een knecht meegeven, die goed met den weg bekend was, opdat wij in de duisternis
+niet verdwalen zouden, daar de maan pas na achten opkwam; doch Gaedecke bedankte voor
+het vriendelijk aanbod, met de opmerking, dat hij den weg, dien hij tweemaal gegaan
+was, heel goed kende.
+</p>
+<p>Uit het dal van den Vaisasa kwamen wij in het ravijn, dat dezen stroom met de Vailele-rivier
+verbindt; de maan was nog niet boven den oostelijken bergkam opgekomen; slechts enkele
+sterren verlichtten het landschap, dat met een dicht oerwoud bedekt was; doch haar
+zwakke stralen konden den grond van het ravijn niet bereiken, zoodat wij in het stikdonker
+voortgingen.
+</p>
+<p>“Zouden wij niet wachten, tot de maan opgekomen is?” vroeg ik mijn vriend, “het zal
+nog maar een half uur duren; men kan geen hand voor oogen zien.”
+</p>
+<p>“Beste Arendt, wij kunnen onmogelijk verdwalen,” antwoordde Gaedecke. “De paarden
+zullen ons veilig tot aan het andere einde van het ravijn brengen.”
+</p>
+<p>Meer dan een half uur konden wij in de duisternis verder zijn gekomen, en nog kwamen
+wij niet aan den oostelijken uitgang van onzen weg; wel was het mogelijk op enkele
+plaatsen, waar de boomen wat <span class="pageNum" id="pb184">[<a href="#pb184">184</a>]</span>minder dicht stonden, te bespeuren, dat de maan eindelijk boven den bergkam opgekomen
+was, maar toen bemerkten wij tevens, dat wij ons niet meer in het ravijn bevonden.
+Van een voetpad was geen spoor te ontdekken, en bovendien gevoelden wij duidelijk
+aan den gang onzer paarden en hun sterk snuiven, dat wij een steile helling opgingen.
+</p>
+<p>“Ik begrijp volstrekt niet, hoe de paarden er toe gekomen zijn, uit het ravijn dezen
+heuvel op te gaan,” zeide Gaedecke, die vlak voor mij reed. “Wilde dieren zijn er
+op het geheele eiland niet, anders zou men kunnen denken, dat zij er een geroken hadden.”
+</p>
+<p>“Waarschijnlijk zal je je paard door een trek aan den teugel of een lichten druk met
+het dijbeen, uit de rechte richting gebracht hebben,” gaf ik ten antwoord, “en mijn
+Rossinant is jou ros gevolgd. Laten wij ons hoofd daarover maar niet breken; wij moeten
+alleen een kleinen omweg maken, want het dal van den Vailele kunnen wij niet misloopen;
+het wordt voor ons uit al wat lichter, zoodat wij wel gauw weer op den rechten weg
+zullen zijn.”
+</p>
+<p>Werkelijk kwamen wij na een kleine poos, op een, naar wij meenden, vrij groote open
+plek, die door de maan helder verlicht werd, en afgaande op haar stand <span class="pageNum" id="pb185">[<a href="#pb185">185</a>]</span>aan den hemel, reden wij dwars over deze vlakte heen tot aan haar oostelijken rand,
+om van daar in het dal van den Vailele af te dalen. Daar deze helling vrij steil en
+ook met boomen en struiken bedekt was, moesten wij afstijgen en de paarden bij den
+teugel leiden; het ging alles behalve gemakkelijk, om door deze verwarring van struiken
+en boomen heen te komen, maar eindelijk bereikten wij dan toch den voet van den rand
+om het dal. Ongeveer tweehonderd meter zuidelijk van de plaats, waar wij in de open
+ruimte gekomen waren, zagen wij enkele hutten, die, zooals wij heel spoedig gewaar
+werden, tot een grooter Samoaansch dorp behoorden, dat vlak aan den linkeroever van
+de rivier lag.
+</p>
+<p>“Zou het niet goed zijn, eens naar die hutten te gaan, en een gids te vragen, die
+ons naar ons dal brengt?” vroeg mijn metgezel, die zichzelf zeker niet te best vertrouwde,
+wat de juiste kennis van den weg betrof.
+</p>
+<p>“Dat is heusch niet noodig,” antwoordde ik; “wij slaan hier links zoo ver af, tot
+wij het eind van het ravijn bereiken; daar gaan wij den Vailele-stroom langs, en vervolgen
+onzen weg op het pad over den bergkam, die zich tusschen deze rivier en de Letoga
+uitstrekt. Met dezen helderen maneschijn <span class="pageNum" id="pb186">[<a href="#pb186">186</a>]</span>kunnen wij den weg niet missen; in het pikdonkere ravijn was dit eerder mogelijk.”
+</p>
+<p>Toen wij op het punt stonden weer in den zadel te stijgen, zagen wij tot onze groote
+verbazing een menigte inlanders, die uit het dorp kwamen en vrij snel langs den linkeroever
+naar ons toe kwamen.
+</p>
+<p>Voor zoo ver ik zien kon, waren al de mannen met buksen gewapend en hadden zij patroongordels
+omgegespt.
+</p>
+<p>Verschrikt riep Gaedecke uit: “Gauw! Te paard! Laten wij maken, dat wij wegkomen!”
+</p>
+<p>“Dat zou al heel dwaas wezen, vriendje!” gaf ik ten antwoord. “Die menschen zouden
+ons dan voor vijanden aanzien en op ons schieten. Ik ben overtuigd, dat het aanhangers
+van Mataafa zijn, zooals de meesten der Samoaners, die in dit gedeelte van het eiland
+wonen. Dezen zijn ons, Duitschers, genegen en zullen ons zeker geen kwaad doen, als
+zij zien, wie wij zijn. Laten wij opstijgen, en hun stapvoets tegemoetrijden; dat
+zal hen het spoedigste overtuigen, dat wij geen kwaad in den zin hebben.”
+</p>
+<p>Toen wij de vlug naar ons toe marcheerenden tot op een paar meters genaderd waren,
+lieten wij onze paarden stilstaan en riepen hun ons: “Talofa!” toe, dat door de voorsten
+vriendelijk beantwoord werd. <span class="pageNum" id="pb187">[<a href="#pb187">187</a>]</span>Een hunner trad daarop naar mij toe, gaf mij een hand en riep hartelijk uit:
+</p>
+<p>“O, nu herken ik u, Mijnheer! U bent de heer, die ons opperhoofd heeft geholpen, toen
+wij bij uw factorij met de Engelschen en de soldaten van Tanu vochten. Hoe komt ge
+zoo laat hier, zoo ver van uw huis? Zijt gij verdwaald?”
+</p>
+<p>“Ja, dat zijn wij, beste vriend,” antwoordde ik, zoo goed als ik dit in het Samoaansch
+kon. “Mijn metgezel hier zal het u wel beter kunnen uitleggen dan ik, want hij verstaat
+uw taal goed.”
+</p>
+<p>Toen Gaedecke de gewenschte opheldering gegeven had, bood de Samoaansche soldaat dadelijk
+aan, ons een zijner mannen mee te geven, die ons naar de plantage zou brengen, wat
+eerstgenoemde op mijn aanraden ook aannam; wij konden best nog eens verdwalen, vooral
+wanneer de maan achter de hoogere bergen in het Oosten zou zijn ondergegaan.
+</p>
+<p>Terwijl wij nu het dal in reden, zeide de inlander, dat zij op weg waren naar hun
+koning Mataafa, die zijn aanhangers in den omtrek van Apia bijeengeroepen had, om
+den strijd tegen Tanu en diens beschermers opnieuw te beginnen.
+</p>
+<p>Bij het eind van het ravijn gekomen, namen wij afscheid van de Samoaners. Wij wenschten
+hun voorspoed <span class="pageNum" id="pb188">[<a href="#pb188">188</a>]</span>in den aanstaanden krijg, gingen, vergezeld van den gids, dien men ons had meegegeven,
+door het wad van den Vailele en bereikten na een rit van bijna drie uur onze factorij.
+Daar het reeds ver over middernacht was, hielden wij onzen gids bij ons, gaven hem
+den volgenden morgen een paar sigaren en twee dollars en lieten hem toen vertrekken.
+</p>
+<p>Zooals wij uit de couranten en bij enkele bezoeken in Apia vernamen, duurde de strijd
+tusschen Mataafa en zijn tegenpartij de geheele maand Februari. Wij werden er ditmaal
+niet in betrokken, zooals in November van het vorige jaar, daar de gevechten meer
+in het westelijk en zuidelijk gedeelte van het district Tuamusanga plaats hadden.
+In de eerste dagen van de maand Maart, kwam de Noord-Amerikaansche admiraal Kautz,
+op het Amerikaansche oorlogsschip “Philadelphia” in Apia en nu zouden er zeer spoedig
+groote dingen gebeuren. Reeds den elfden Maart liet de admiraal bekend maken, dat
+Mataafa als koning was afgezet, waartegen de Duitsche consul Rose op energieke wijze
+protesteerde. Natuurlijk stoorden Mataafa noch zijn aanhangers zich aan die afgekondigde
+afzetting, maar maakten zich in Apia en omstreken tot krachtigen weerstand gereed.
+Mataafa sloeg zijn hoofdkwartier op, op het schiereiland Mulinu, <span class="pageNum" id="pb189">[<a href="#pb189">189</a>]</span>in de vroegere, zoogenaamde residentie van den overleden koning Malietoa Laupopa,
+wiens zoon Tanu Mafili, den beschermeling der Engelschen en Amerikanen, hij volkomen
+verslagen had.
+</p>
+<p>Op den namiddag van den 11<sup>n</sup> Maart, kwam mij een bode van directeur Beckmann, het schriftelijk bevel brengen,
+om nog dien zelfden avond in de kano van den bode naar Apia te varen. Ik was niet
+weinig verrast over deze onverwachte, plotselinge oproeping, pakte, wat ik van ondergoed
+en kleeren noodig achtte, in een handkoffertje, schreef gauw een paar regeltjes aan
+Gaedecke, waarbij ik den brief van den directeur voegde, en begaf mij toen, door mijn
+trouwen Sufa vergezeld, op weg naar Laulii; de bode was reeds vooruitgegaan. Ik kon
+niet, zooals het eigenlijk behoord zou hebben, de terugkomst van Gaedecke afwachten,
+om persoonlijk afscheid van hem te nemen, daar hij, zooals hij mij ’s middags gezegd
+had, in de verst gelegen cultures bezig was.
+</p>
+<p>De roeiers gebruikten hun korte riemen zoo vlug, dat ik nog voor het vallen van den
+avond in de haven van Apia binnenkwam, waarop ik mij dadelijk na de landing, tot directeur
+Beckmann begaf, terwijl ik mijn knecht naar het Hotel International zond.
+</p>
+<p>“Wel bedankt, beste Arendt, datje zoo gauw aan mijn <span class="pageNum" id="pb190">[<a href="#pb190">190</a>]</span>verzoek hebt voldaan,” zeide de directeur na de eerste begroeting; “wij gaan een naren
+tijd tegemoet, want na de komst van admiraal Kauz en zijn vroeger optreden, moet men
+op alles voorbereid wezen. Zooals je misschien gehoord zult hebben, had Mataafa in
+zijn verschillende gevechten met de aanhangers van Tanu, meer dan tweeduizend krijgslieden
+van dezen laatste gevangen genomen. Dezen heeft hij daarna op het vereenigd verzoek
+der consuls, de vrijheid geschonken, maar slechts onder de uitdrukkelijke voorwaarde,
+dat zij naar eenige verder gelegen eilanden, hun eigenlijk vaderland, zooals b.v.
+Tutuila en Manua, gebracht zouden worden en niet meer tegen hem, Mataafa, zouden vechten.
+Eenige dagen geleden nu, heeft de admiraal het doorgezet, dat de Britsche kruiser
+‘Royalist’ naar die eilanden afgezonden is, om deze tweeduizend vrijgelaten gevangenen
+hierheen te brengen, en hen natuurlijk ter beschikking te stellen van den jongen Tanu.
+De geheele maatregel is, hoewel direct tegen Mataafa, echter indirect tegen de Duitschers
+genomen. Heden morgen heeft mijnheer Kautz, koning Mataafa, die met groote meerderheid
+van stemmen gekozen is, eenvoudig afgezet; hiertoe had hij niet het minste recht,
+daar hij zonder toestemming van den Duitschen vertegenwoordiger volstrekt niet bevoegd
+<span class="pageNum" id="pb191">[<a href="#pb191">191</a>]</span>was, eenig verzoek aan de inboorlingen te doen. Zoodra de ‘Royalist’ nu met de mannen
+van Tanu hier binnenkomt, wat vanavond nog gebeuren kan, zal het, hoe het ook ga,
+tot een gevecht midden in de stad komen, want Mataafa zal zich zeker niet zonder hardnekkigen
+tegenstand overgeven. Al heb ik ook geen aanzienlijke sommen in huis, daar de geldswaarde,
+zooals gij weet, voor het grootste gedeelte in onze kantoren te Matafele is geborgen,
+heb ik toch heel veel documenten, contracten en andere belangrijke stukken onder mijn
+bijzondere berusting, die ik hoogst ongaarne naar Matafele zou zien brengen. Voor
+het oogenblik ben ik met mijn zwarte bedienden alleen in huis, daar mijn secretaris
+in Matautu bij mijnheer Koning is, om over den aankoop van landerijen voor een nieuwe
+factorij te spreken. Daarom, beste Arendt, heb ik je laten verzoeken, naar Apia te
+komen en een paar dagen bij mij te blijven, opdat ik ten minste niet geheel alleen
+sta, als er wat gebeuren mocht. Ik heb ook aan mijnheer Krüger een bode gezonden,
+met het verzoek mij uw vriend Petersen voor een poos af te staan; met twee zulke flinke
+Hamburgers bij mij, zal het mij en mijn huis niet aan de noodige bescherming ontbreken!”
+besloot de directeur lachend.
+<span class="pageNum" id="pb192">[<a href="#pb192">192</a>]</span></p>
+<p>Een knecht werd nu naar het Hotel International gezonden, met de opdracht, mijn knecht
+Sufa en mijn bagage te halen, daar mijnheer Beckmann de kamer van zijn secretaris
+voor mij bestemd had. Den volgenden morgen begaf ik mij naar den consul Rose, om hem
+te begroeten en hem mede te deelen, dat ik door den directeur voor de eerstvolgende
+dagen naar Apia ontboden was.
+</p>
+<p>“Nu, dan komt gij juist van pas, beste Arendt,” zeide de consul, nadat ik op zijn
+verzoek plaats had genomen. “Wij zullen dezer dagen zeer vreemde dingen zien gebeuren!
+Een half uur geleden heb ik uit Mulinu tijding ontvangen, dat admiraal Kautz aan Mataafa
+ten strengste bevolen heeft, met zijn aanhangers binnen drie uur de stad Apia en omstreken
+te verlaten. Ik kan moeilijk gelooven, dat Mataafa aan dit onredelijk bevel voldoen
+zal, en vrees, dat het tot een strijd zal komen, zelfs hier in de stad.”
+</p>
+<p>Dat onze consul het bij het rechte eind had, zou spoedig blijken. Nog in den loop
+van denzelfden dag, ontbood de Amerikaansche admiraal de drie consuls, benevens de
+oudste vlootofficieren tot een onderhoud aan boord der “Philadelphia.” Het gevolg
+van deze bijeenkomst was een besluit, om het provisioneel bestuur en de genomen maatregelen
+op te heffen, zoowel <span class="pageNum" id="pb193">[<a href="#pb193">193</a>]</span>als de vrijstelling van een afkondiging, luidende, dat Mataafa en zijn opperhoofden
+met hun soldaten, onmiddellijk naar hun woonplaatsen moesten terugkeeren. De Duitsche
+consul en graaf Moltke, de commandant van den Duitschen kruiser “Falke” waren in verzet
+gekomen tegen dit besluit, doch tevergeefs; onze consul liet mij dien zelfden dag
+een tweede proclamatie afkondigen, waarin hij protest aanteekende. Tegen den avond
+verzamelden Mataafa zijn volgelingen allen in volle wapenrusting en trok met hen van
+Mulinu naar de dorpen, ten zuiden van Apia, nog in dat gebied der stad gelegen, die
+hij deed bezetten en insluiten.
+</p>
+<p>Intusschen was het Britsche oorlogsschip “Royalist,” vergezeld van verscheiden groote
+kano’s, met de tweeduizend vrij gelaten Tanu-mannen in de haven binnengeloopen. Zoodra
+deze aanhangers van den jongen Tanu geland waren, namen zij plechtig bezit van de
+stad en riepen Tanu als hun koning uit. Daar zij door de Engelsche, zoowel als door
+de Amerikaansche oorlogsschepen, ruimschoots van wapenen en ammunitie voorzien waren,
+begonnen zij de straten, op het Zuiden, te versperren en te bezetten.
+</p>
+<p>Te midden van deze ongeregeldheden was mijn vriend Hendrik van Mulifanua aangekomen;
+bij mijn <span class="pageNum" id="pb194">[<a href="#pb194">194</a>]</span>terugkomst uit de stad, trof ik hem ten huize van den directeur aan. Aan tafel vertelde
+ik mijn chef, wat ik van den consul en later van den eigenaar van het Hotel International,
+die altijd goed op de hoogte was, over de bijeenkomst aan boord der “Philadelphia”
+en den uitslag daarvan, vernomen had.
+</p>
+<p>De directeur was reeds onderricht van de opheffing van het voorloopig bestuur en van
+de proclamatie. “Ik begrijp niet,” zeide Petersen, “waarom de commandant van de ‘Falke’
+niet strenger opkomt tegen deze ingrijpende handelingen der Engelschen en Amerikanen.”
+</p>
+<p>“Dit zal ik je verklaren, mijn vriend,” antwoordde mijnheer Beckmann. “Ik weet het
+van onzen consul, dat de commandant uit Berlijn strikt bevel heeft ontvangen, elk
+krachtdadig optreden tegen de hedendaagsche oneenigheden en verwarringen zooveel mogelijk
+te vermijden; de handen zijn hem dus als het ware gebonden, en hij heeft hier genoeg
+verdriet van. Wanneer jullie nu nog een loopje doen wilt in de stad, Heeren,” ging
+de directeur voort, “dan heb ik daar niets tegen, maar komt niet te laat thuis. Ik
+ga nog even naar den consul.”
+</p>
+<p>Wij deden een kleine wandeling langs de haven, doch zagen daar niets ongewoons; alleen
+trok het <span class="pageNum" id="pb195">[<a href="#pb195">195</a>]</span>onze aandacht, dat wij noch een matroos, noch iemand anders van de equipage der vier
+oorlogsschepen zagen, die op kleinen afstand van den oever voor anker lagen. In den
+Duitschen biertuin, troffen wij daarentegen veel gasten aan, en naar hun levendige
+conversatie te oordeelen, waren het onze landgenooten; zij hadden verscheiden tafels
+tegen elkaar geschoven en bespraken met groote belangstelling de gebeurtenissen van
+den dag. Wij vroegen verlof bij hen te komen zitten, en maakten ons bekend.
+</p>
+<p>“Mijnheer Petersen, op uw welzijn in het bijzonder!” riep een der aanwezigen mijn
+vriend toe, terwijl hij zijn glas ophief en op diens gezondheid dronk.
+</p>
+<p>Verwonderd keken wij op, en herkenden den heer, die in Januari aan ons tafeltje had
+gezeten, toen Hendrik den Engelschen officier zoo kranig den tuin uitgegooid had.
+Natuurlijk knikten wij den koopman vriendelijk toe en hieven insgelijks onze glazen
+op. Toch was mij deze ontmoeting volstrekt niet aangenaam, want misschien kon het
+nu, daar iedereen in een opgewonden, ontevreden stemming verkeerde, tot onvriendelijke
+toespelingen op onzen consul of president Raffel komen, die ons maar in moeilijkheden
+zouden brengen. Daarom verzocht ik mijn vriend zachtjes, zijn bier op te drinken en
+maar gauw te <span class="pageNum" id="pb196">[<a href="#pb196">196</a>]</span>vertrekken; hij keek mij wat verwonderd aan, maar ging toch mee, toen ik opstond en
+mij bij de heeren verontschuldigde, daar de directeur ons wachtte.
+</p>
+<p>Den volgenden dag vonden wij de straten, die naar het binnenste gedeelte van het eiland
+voerden, bijna alle gebarrikadeerd en door de soldaten van Tanu bezet; voor het huis
+van den Britschen consul, het Gerechts-hof en de woningen der aanzienlijkste Engelsche
+kooplieden, stonden Engelsche mariniers en matrozen op de wacht; op dezelfde wijze
+werd het Amerikaansche consulaat bewaakt. Dien dag kwam het niet tot een gevecht.
+Den morgen daarop zond Admiraal Kautz een laatste opdracht aan Mataafa, inhoudende,
+dat deze met zijn soldaten op den middag van 15 Maart de gemeente Apia moest ontruimd
+hebben en dat, als hij hieraan niet voldeed, met het beschieten van het door hem bezette
+gedeelte der stad een aanvang zou worden gemaakt.
+</p>
+<p>Mataafa stoorde zich in het geheel niet aan dit bericht, maar begon van zijn stelling
+de stad aan te vallen en de hem tegenoverstaande soldaten van Tanu terug te dringen;
+niet voordat de duisternis inviel, kwam er een eind aan dezen strijd. Toen de soldaten
+van Tanu den volgenden morgen op nieuw werden aangevallen, haalden de Amerikaansche
+en Engelsche consuls admiraal <span class="pageNum" id="pb197">[<a href="#pb197">197</a>]</span>Kautz over om reeds een halfuur voor den vastgestelden tijd van de “Philadelphia”
+en de “Royalist” met het schieten op de dorpen te beginnen, die door Mataafa en zijn
+aanhangers bezet waren. Terzelfder tijd ontving de commandant van de “Porpoise” bevel
+de dorpen ten Oosten en Westen van Apia te bombardeeren, waarvan eenige, die aan den
+oever lagen, zeer spoedig in brand stonden.
+</p>
+<p>Daar de door Mataafa bezette plaatsen door een dicht woud omringd waren, was het voor
+de kanonniers der “Philadelphia” en van de “Royalist” zeer moeilijk de juiste standplaats
+der vijandelijke partij te bepalen; het gevolg van deze onzekerheid was, dat verscheidene
+schoten aan beide zijden der verdedigingslinie hun doel misten. Zoo barstte onder
+anderen een bom van de “Philadelphia” in de onmiddellijke nabijheid van het Amerikaansche
+consulaat uiteen en doodde een groot aantal van de aldaar op post staande mariniers.
+Ook in de woning van den Duitschen consul zeer dicht bij ons, kwam een groote bom
+door het lichte dak in de keuken terecht, waar zij al het keukengereedschap vernielde.
+</p>
+<p>Op verlangen van den directeur liep ik er vlug heen om te informeeren, of de granaatkogel
+soms ernstig kwaad aangericht en een der bewoners van het <span class="pageNum" id="pb198">[<a href="#pb198">198</a>]</span>consulaat gekwetst had, maar tot mijn blijdschap vernam ik dat, zooals reeds gezegd,
+alleen de breekbare waar in de keuken kort en klein geslagen was.
+</p>
+<p>Een groot aantal Duitsche inwoners van Apia begaf zich nog denzelfden avond aan boord
+van den kruiser “Falke” om zich in veiligheid te brengen, niet alleen voor de granaatkogels
+der Engelschen en Amerikanen maar ook voor mogelijke aanvallen van de aanhangers van
+Tanu, hun beschermelingen.
+</p>
+<p>Zoowel consul Rose als directeur Beckmann bleven in hun huizen, te meer omdat de eerste
+van den commandant der “Falke” een veiligheidswacht had gekregen, die zoo noodig ook
+ons hulp zou kunnen verleenen, daar de woning van den directeur slechts enkele schreden
+van het consulaat verwijderd was. Bij het vallen van den avond hield het bombardement
+op, maar lang zouden wij ons niet in onze rust verheugen. Midden in den nacht deed
+Mataafa met zijn soldaten een hevigen aanval op de stad en sloeg het leger van koning
+Tanu een heel eind terug, totdat deze van een afdeeling Britsche matrozen ondersteuning
+kreeg. Toen er verscheidenen van dezen, door de kogels hunner aanvallers gevallen
+waren, trokken zich de krijgslieden van Mataafa weder in hun verschansingen terug.
+<span class="pageNum" id="pb199">[<a href="#pb199">199</a>]</span></p>
+<p>Mijnheer Beckmann, Petersen en ik hadden het geheele gevecht van het terras voor ons
+huis gadegeslagen; dit terras lag vrij hoog en was door een sterke borstwering omgeven,
+zoodat wij voor eventueel verdwaalde kogels beschut waren.
+</p>
+<p>“Een flinke, dappere kerel, die Mataafa!” riep Hendrik uit, toen wij den koning met
+zijn troepen zoo moedig voorwaarts zagen rukken. “In weerwil van de vijandelijke granaatkogels,
+die hem sedert vanmiddag om de ooren vlogen, grijpt hij den vijand nog in den nacht
+aan en drijft hem terug om te toonen, dat hij den moed nog lang niet verloren heeft.”
+</p>
+<p>“Ronduit gesproken, vind ik het al heel schandelijk van de Engelschen en Amerikanen
+om een bombardement te beginnen op niet ommuurde dorpen en menschen, die zich niet
+verdedigen kunnen!” riep ik onwillekeurig uit.
+</p>
+<p>“Het is niet voor het eerst, dat de heeren Engelschen zulk een heldendaad verrichten,
+beste vriend,” zeide de directeur op zijn bedaarde manier van spreken. “Denk maar
+eens aan het bombardement van Alexanderië in het jaar 1882, en den opstand van Arabi
+Pacha; dat was ook een open stad.”
+</p>
+<p>Het overige van den nacht ging ongestoord voorbij. Den volgenden dag begon het beschieten
+opnieuw <span class="pageNum" id="pb200">[<a href="#pb200">200</a>]</span>en een volle <span class="sic">acht daag</span> hield het thans aan. Bijna de geheele blanke bevolking nam de vlucht op de oorlogsschepen;
+velen verlieten Samoa voor altijd.
+</p>
+<p>In weerwil van de talrijke verliezen aan menschenlevens hield Mataafa zich gedurende
+het geheele bombardement dapper staande en gaf geen enkele der door hem ingenomen
+stellingen op. Toen het schieten gestaakt werd, dat geen ander gevolg had gehad dan
+een groote slachting onder de inboorlingen van Samoa, waarvoor bovendien geen bepaalde
+aanleiding was geweest, werd het langzamerhand weer rustig. De vluchtelingen verlieten
+de oorlogsschepen, waarop zij bescherming gezocht en gevonden hadden en keerden naar
+hun woningen terug, waarvan er zeker niet weinige door de granaatkogels of de plunderende
+krijgslieden van Tanu in deerniswaardigen toestand gebracht waren.
+</p>
+<p>Ook mijn vriend Hendrik en ik zeiden het huis van onzen directeur, dien wij in dezen
+veelbewogen tijd als een dierbaar familielid hadden leeren kennen, vaarwel en keerden
+naar onze woonplaatsen terug—hij naar Mulifanua, ik naar Laulii.
+<span class="pageNum" id="pb201">[<a href="#pb201">201</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch10" class="div1 last-child chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch10.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="label">Tiende Hoofdstuk.</h2>
+<h2 class="main">Samoa wordt een Duitsche kolonie.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Weinig dagen na mijn terugkomst lazen wij in de courant, dat den 23<sup>en</sup> Maart in tegenwoordigheid van de Engelsche en Amerikaansche consuls de feestelijke
+kroning van Tanu had plaats gehad, dus onmiddellijk na het bombardement van Apia.
+Deze handelwijze van den kant der beide consuls was hoofdzakelijk slechts een openbaring
+hunner vijandelijke, verbitterde stemming tegenover Duitschland en in den grond zonder
+eenige practische uitwerking, daar Mataafa, zooals reeds is vermeld, in weerwil van
+het langdurig beleg, al zijn stellingen dapper had weten te handhaven.
+</p>
+<p>Zoowel onze consul Rose als president Raffel hadden dadelijk bij het Duitsch bewind
+een flink gesteld protest ingediend tegen deze slachtingen door de Engelsche en Amerikaansche
+scheepscommandanten op de bewoners van Samoa gehouden, waarvoor, zooals hier boven
+reeds is gezegd, geen enkel geldig motief bestond.
+</p>
+<p>De gevolgen van dit protest waren, dat het bestuur der veiligheidswachten de zaak
+in handen nam en <span class="pageNum" id="pb202">[<a href="#pb202">202</a>]</span>vooral Engeland zijn instemming betuigde met de voorslagen van het Duitsch gouvernement,
+om voorgoed een eind te maken aan de vijandelijkheden en daarom een commissie naar
+Apia te zenden, die bestaan zou uit drie vertegenwoordigers der veiligheidswacht.
+</p>
+<p>Voor deze commissie de plaats harer bestemming bereikte, kwam het in April nog tot
+twee gevechten. Mataafa was er in geslaagd onzen ouden vriend Tamasese voor zijn partij
+te winnen, die zich met het grootste gedeelte zijner aanhangers met Mataafa’s strijdkrachten
+vereenigde. Tamasese was tot dit verbond overgegaan, minder uit bijzondere sympathie
+voor zijn vroegeren mededinger, dan wel uit haat tegenover zijn oude vijanden, Malietoa
+en diens zoon Tanu; ook had hij meer vertrouwen op de macht van Duitschland dan op
+den invloed van de door hem van ouds zoo bitter gehate Engelschen.
+</p>
+<p>Zooals ik bij mijn eerste bezoek aan Apia vernam, waarheen ik mij begeven had om de
+noodige gelden in ontvangst te nemen tot uitbetaling der salarissen, waren door het
+bombardement niet alleen een groot aantal inboorlingen gedood, maar ook verscheidene
+dorpen geheel verwoest, vooral die, welke dicht bij den oever gelegen waren. Eveneens
+hadden vele Europeanen en Amerikanen aanzienlijke schade geleden; <span class="pageNum" id="pb203">[<a href="#pb203">203</a>]</span>hun woonhuizen waren door de granaten gedeeltelijk verbrand en alleenstaande aanplantingen
+geheel verwoest. Zij wendden zich met hun bezwaren tot den consul, wien het aanging,
+en ontvingen van hem het voorloopig antwoord, dat zij geduld moesten hebben tot de
+bijeenkomst der internationale commissie.
+</p>
+<p>Den 15<sup>en</sup> April zat ik ’s morgens met Gaedecke aan het ontbijt, toen wij duidelijk kanongebulder
+hoorden, gevolgd door het zwakker geluid van geweervuur.
+</p>
+<p>“Het zou mij niet verwonderen, als er in de bergen westwaarts een gevecht plaats had
+tusschen Mataafa en de mannen van Tanu,” riep ik, terwijl ik opsprong en naar buiten
+ging.
+</p>
+<p>“Dat geloof ik ook,” antwoordde mijn collega, die mij gevolgd was. “Maar hoe is het
+kanonvuur te verklaren, daar de twee partijen toch moeilijk over kanonnen zullen kunnen
+beschikken?”
+</p>
+<p>“Ja wel, ik herinner mij heel goed, dat de Amerikaansche admiraal zijn beschermeling
+Tanu twee lichte kanonnen heeft geschonken, toen diens aanhangers met de Engelsche
+kruiser ‘Royalist’, vervoerd werden; als ik mij niet vergis, over de tweeduizend man.
+Ik heb de twee stukken geschut zelf gezien, toen deze voorbij het huis van onzen directeur
+getrokken werden, om tegen een verschansing van Mataafa te worden <span class="pageNum" id="pb204">[<a href="#pb204">204</a>]</span>aangewend. Ga mee, vriend,<span class="corr" id="xd32e1412" title="Niet in bron">”</span> ging ik voort, “wij zullen onze paarden laten zadelen en naar den top van den berg
+rijden; daar zullen wij zeker iets van het gevecht kunnen zien.”
+</p>
+<p>Gaedecke nam met mijn voorstel genoegen; tien minuten later bestegen wij de door de
+knechten vlug gezadelde paarden, nadat wij uit voorzorg onze revolvers in den zak
+hadden gestoken; men kon nooit weten, of men niet genoodzaakt zou zijn er gebruik
+van te maken.
+</p>
+<p>Wij draafden langs den linkeroever der rivier voort tot beneden aan de plaats, waar
+Mataafa in November van het vorige jaar de mannen van Tanu met hun Engelsche bondgenooten
+in den rug aangevallen en over de bergen teruggedreven had. Zoo vlug het met onze
+kleine paarden gaan kon, reden wij vervolgens in schuinsche richting de helling op
+en, toen wij den top bereikt hadden, konden wij het vrij breede dal van de Letoga-rivier
+overzien en ons spoedig overtuigen, dat ik mij in mijn vermoeden niet bedrogen had.
+Ongeveer een kilometer het dal in, werd inderdaad een levendige strijd gevoerd op
+den nog slechts met enkele boomen en struiken begroeiden linkeroever, juist tegenover
+een plaats aan den rechteroever, het Samoaansche dorp Muliangi, zooals ik later vernam.
+<span class="pageNum" id="pb205">[<a href="#pb205">205</a>]</span></p>
+<p>Nadat wij nog een eind de westelijke helling van den bergrug afgereden waren, kwamen
+wij aan een plaats, waar de boomen minder dicht bij elkander stonden, zoodat wij het
+dal goed konden overzien en zelfs de gestalten der strijdvoerenden vrij duidelijk
+onderscheiden.
+</p>
+<p>“Kijk, daar ginds, aan den voet van de helling zijn de twee stukken geschut opgesteld,”
+zeide ik tot mijn metgezel; “zooals ik zie, worden zij echter niet door inboorlingen
+bediend, maar door Amerikaansche matrozen. Ook is daar ginds tusschen de boomen een
+heele afdeeling Engelsche mariniers en matrozen vol ijver aan het schieten op de mannen
+van Mataafa. Dezen schijnen door het vijandelijk vuur niet veel verliezen te lijden,
+want zij houden hun stelling aan de rivier tusschen de boomen staande. Zie je daar,
+een beetje hooger en meer naar ons toe, dien flinken Samoaner, die met een heele schaar
+inboorlingen uit het boschje aanrukt om de twee kanonnen in de rechterflank aan te
+vallen? Dat is nog een oude kennis van mij uit Mulifanua, de vroegere tegenkoning
+van Malutoa, Tamasese; een kranige kerel, hè? Kijk eens aan! Door het onvermoeid vuren
+zijner soldaten dwingt hij de kanonnen hun stelling op te geven en zich langs de rivier
+terug te trekken. Ook schijnt <span class="pageNum" id="pb206">[<a href="#pb206">206</a>]</span>Mataafa’s volkje door het zwijgen van het geschut nieuwen moed gevat te hebben; ten
+minste hun koning leidt hen van twee kanten naar de Engelschen en hun vrienden, die
+zich ook niet lang meer zullen staande houden.”
+</p>
+<p>Met behulp van mijn vrij sterken tooneelkijker, dien ik aan een riempje over mijn
+schouder droeg, kon ik de afzonderlijke gestalten der strijdenden aan weerszijden
+nauwkeurig onderscheiden, daar wij nauwelijks een kilometer van hen verwijderd waren.
+Op dit oogenblik, terwijl ik nog bezig was de bewegingen der strijdenden in het dal
+gade te slaan, riep Gaedecke, die eenige meters lager dan ik stond, mij toe:
+</p>
+<p>“Richt je kijker eens op gindsche helling aan den overkant, Arendt; als mijn oog zich
+niet bedriegt, daalt daar een groote troep inboorlingen den berg af en het dal in.”
+</p>
+<p>“Ja, waarlijk! Je hebt je niet vergist, beste vriend,” antwoordde ik, na eenige oogenblikken
+de tusschen de boomen zichtbaar wordende gestalten te hebben gadegeslagen. “Het zijn
+gewapende inboorlingen, waaronder ik zelfs eenige ‘Blauwjakken’ heb opgemerkt; het
+kunnen dus alleen mannen van Tanu zijn met eenige Britsche en Amerikaansche matrozen.
+Nu wordt mij ook duidelijk, wat die luitjes in het schild voeren; <span class="pageNum" id="pb207">[<a href="#pb207">207</a>]</span>zij willen op dezelfde wijze de helling afgaan, totdat zij zich een vier en twintig
+meter boven de strijdenden in het rivierdal bevinden en dan Mataafa’s soldaten in
+den rug aanvallen, hetgeen voor onzen vriend licht hachelijk zou kunnen worden. Als
+het mij echter eenigszins mogelijk is, zal ik er een schotje voor steken. Blijf jij
+hier rustig wachten, Gaedecke, dan rijd ik onmiddellijk de helling af en het dal in,
+zoo hard als mijn paard loopen kan, om Tamasese of een ander opperhoofd van Mataafa
+van het dreigend gevaar in kennis te stellen.”
+</p>
+<p>“O neen, Arendt, hier blijven doe ik niet!” riep Gaedecke uit. “Ik zou je alleen aan
+het gevaar blootstellen om midden in het gevecht te geraken! Dat nooit! Ik ga met
+je mede. Vooruit dus! Geen tijd verloren laten gaan!”
+</p>
+<p>Bij deze woorden steeg hij van het paard en leidde het de steile helling af; natuurlijk
+volgde ik zijn voorbeeld, ofschoon de gedachte mijn bedaarden, vredelievenden vriend
+aan het gevaar te zien blootgesteld van door een kogel getroffen te worden mij zeer
+bezorgd maakte; ik begreep echter Gaedeckes bedoeling zeer goed: hij wilde mij laten
+zien, dat het hem, den geleerde, als het er op aankwam, evenmin aan moed ontbrak als
+mij den vroegeren soldaat.
+<span class="pageNum" id="pb208">[<a href="#pb208">208</a>]</span></p>
+<p>Zoodra wij aan den rechteroever der Letoga-rivier gekomen waren, draafden wij met
+den stroom mee, tot wij ongeveer op dezelfde hoogte genaderd waren van het leger van
+Tamasese aan den overkant. Wij reden toen door de vrij ondiepe rivier en stuitten
+na weinig tijds op de manschappen van mijn ouden bekende, die gedeeltelijk op de,
+zeker honderd meter breede, ruimte tusschen de Letoga en den voet van den Westelijken
+bergrand, gedeeltelijk op een uitgestrektheid van de helling een verdedigings-linie
+vormden, waarop zij en de vijanden elkander beschoten. De hoofdmacht van Mataafa bevond
+zich iets lager en scheen, zoover ik zien kon, in een hardnekkig gevecht gewikkeld
+met het leger van Tanu en diens bondgenooten, die blijkbaar het voornemen hadden Mataafa
+met zijn soldaten over de rivier terug te dringen.
+</p>
+<p>Ik steeg dadelijk van mijn paard, waarvan ik de teugels aan Gaedecke overgaf, met
+verzoek achter de eerste boomen aan den rand der helling, waar hij en de dieren ten
+minste eenigszins voor de vijandelijke kogels beschut zouden zijn, mijn terugkomst
+af te wachten. Nadat ik mij, zoo goed en zoo kwaad het ging, achter struikgewas en
+boomstammen een poos had schuilgehouden, sprong ik, zoodra ik begreep, dat ik gehoord
+zou worden, vlug naar voren en riep den <span class="pageNum" id="pb209">[<a href="#pb209">209</a>]</span>Samoaners mijn “Talofa” toe, verwonderd keken de eersten om en beantwoordden mijn
+groet zeer vriendelijk en, toen ik daarop vroeg, waar hun aanvoerder Tamasese zich
+op dit oogenblik ophield, wezen zij naar de hoogte op de helling, waarna zij weder
+met groote bedaardheid hun buksen afvuurden in de richting, waar hun vijanden moesten
+staan, maar van wie mij geen enkele in het oog viel. Zij hielden zich zeker evengoed
+achter boomstammen verborgen als het leger van Tamasese; de twee partijen deden elkander
+waarschijnlijk niet veel nadeel, ofschoon er met veel geestdrift werd geschoten; mij
+ten minste vlogen verscheiden malen eenige kogels om het hoofd.
+</p>
+<p>Nadat wij een oogenblikje gestegen hadden, zag ik Tamasese bijna op den rand der hoogvlakte
+staan, die zich tusschen de Letoga- en de Vailele-rivier uitstrekt, waar hij ongeveer
+dertig soldaten om zich heen had geschaard, waarschijnlijk met het voornemen den vijand
+van bovenaf onverwachts aan te vallen. Zoodra ik de kleine open plek betrad, kwam
+mij de voormalige tegenkoning van Malietoa eenige stappen tegemoet, nam mij een oogenblik
+scherp met zijn groote donkere oogen op en riep toen met een vriendelijk lachje zijn
+“Talofa” uit, terwijl hij mij tevens de hand toestak; hij had mij dus dadelijk herkend.
+Nadat ook ik hem vriendschappelijk <span class="pageNum" id="pb210">[<a href="#pb210">210</a>]</span>had begroet, deelde ik hem, zoo vlug mij dit in de Samoaansche taal mogelijk was,
+mede, welk gevaar hem en de zijnen bedreigde.
+</p>
+<p>Onmiddellijk riep hij zijn krijgslieden bij elkaar en daalde met hen de helling af,
+in de verdedigingslinie slechts zooveel man achterlatend, als strikt noodzakelijk
+was, om het vuur te onderhouden en de bewegingen van Tamasese onduidelijk te maken.
+In het dal aangekomen, nam ik afscheid van Tamasese, die mij op de hartelijkste wijze
+bedankte, en spoedde mij naar Gaedecke, die rustig achter de boomen mijn terugkeer
+had afgewacht.
+</p>
+<p>In weinig woorden vertelde ik hem mijn ontmoeting met den kapitein, steeg vervolgens
+in den zadel en stelde voor, op de eerste ondiepe plaats de rivier te doorwaden en
+naar ons eerste standpunt op den oostelijken rand van het dal terug te keeren, daar
+wij op den linkeroever gevaar liepen midden tusschen de vijandelijke kogels te geraken.
+Nauwelijks hadden wij dan ook de Letoga overgestoken en een eind den berg opgereden,
+of wij hoorden al een hevig schieten van geweren en luide oorlogskreten. Iets hooger
+aangeland, konden wij zien, dat het Tamasese gelukt was nog voor de aankomst van Tanu’s
+leger een stelling in te nemen, waar de ruimte tusschen rivier en helling <span class="pageNum" id="pb211">[<a href="#pb211">211</a>]</span>nauwelijks veertig meter breed en bovendien met kreupelhout bedekt was; toen zijn
+vijanden nu laag genoeg gedaald waren, werden zij uit deze verborgen hinderlaag met
+zooveel geweerschoten ontvangen, dat het gevecht spoedig tot staan kwam. Intusschen
+drong ook het geluid van levendig geweervuur van den anderen kant van het dal, vermengd
+met kanongebulder tot ons door, waaruit wij een vrij hevigen strijd opmaakten; van
+ons standpunt echter konden wij het slagveld niet meer zoo goed overzien als vroeger,
+daar Mataafa er in geslaagd scheen te zijn, den hem tegenoverstaanden vijand een heel
+eind terug te dringen.
+</p>
+<p>Plotseling zagen wij een groote schaar inboorlingen op den linkeroever naar boven
+ijlen, aan wier hoofd een man stond, in wien Gaedecke den ouden kapitein herkende,
+die het vorig jaar in gezelschap van Mataafa eenigen tijd bij ons gerust had en dien
+ik door mijn onderhandelen met den Britschen officier uit groote verlegenheid had
+gered. Voor zoover wij konden nagaan, zond Mataafa den kapitein met een sterke afdeeling
+soldaten zijn bondgenoot Tamasese te hulp, nadat hij door het aanhoudend schieten
+in het Noordelijk gedeelte van het dal, op het aldaar plaats hebbend gevecht opmerkzaam
+was geworden.
+</p>
+<p>Deze versterking van zijn troepen scheen zeer van <span class="pageNum" id="pb212">[<a href="#pb212">212</a>]</span>pas te komen, want Tamasese had het met zijn kleine veertig man hard te verantwoorden
+tegenover de veel talrijker soldaten van Tanu en de matrozen. Toch hadden zij zich
+zoo dapper gehouden, dat het den laatsten nog niet gelukt was hen uit het bezette
+kreupelhout te verdrijven. Thans werd ik tot mijn vreugd en geruststelling gewaar,
+dat Tamasese den kapitein met het grootste gedeelte zijner manschappen de helling
+opstuurde, klaarblijkelijk met het doel den vijand van boven af in de flank aan te
+tasten. Deze omsingeling gelukte ook volkomen, want nauwelijks een half uur later
+zagen wij, dat de mannen van Tanu dadelijk na de eerste schoten, die hen tegemoet
+kwamen, weer naar boven trokken en spoedig in het dichte woud uit ons oog verdwenen.
+</p>
+<p>Mataafa scheen er eveneens in geslaagd te zijn, zijn tegenpartij de Letoga verder
+af te dringen, want wij vernamen van dien kant nog slechts enkele schoten. Het geheele
+gevecht, dat men wel een slachting had kunnen noemen, had bijna drie uren geduurd,
+zoodat wij in een verzengenden zonnegloed den terugtocht naar de factorij moesten
+aanvaarden; wij verheugden er ons echter oprecht over, dat het den dapperen Mataafa
+wederom gelukt was, zijn erfvijanden en de helpers van hun bondgenooten, de Britsche
+en Amerikaansche <span class="pageNum" id="pb213">[<a href="#pb213">213</a>]</span>zeelieden te verslaan, hetgeen voor de beide laatsten toch ongetwijfeld een groote
+schande was.
+</p>
+<p>In den namiddag waren Gaedecke en ik voornemens ons naar de op de oostelijke helling
+gelegen cultures te begeven, toen wij een troepje inboorlingen ontdekten, die den
+kant van Laulii uitkwamen en onze woning naderden. Het duurde niet lang, of ik herkende
+aan het hoofd daarvan mijn kennis Tamasese benevens onzen vriend, den ouden kapitein.
+Beiden riepen ons een zeer vriendelijk “Talofa” toe, toen zij bij de veranda aan den
+voorkant van het huis gekomen waren, hetgeen wij op dezelfde wijze beantwoordden met
+de uitnoodiging bij ons van de vermoeienissen wat te komen uitrusten.
+</p>
+<p>“Ik kom u bezoeken, mijnheer,” begon Tamasese, nadat hij had plaats genomen “om u
+te bedanken voor uw tijdige waarschuwing van heden morgen, en ook Mataafa laat u dank
+zeggen; hij kan zelf niet komen, omdat hij onze soldaten niet zonder toezicht wil
+laten, daar hij ieder oogenblik op een nieuwen aanval van Tanu voorbereid moet zijn.
+Als u mij niet opmerkzaam hadt gemaakt op het gevaar, waarmede ik bedreigd werd, zouden
+wij licht in groote moeilijkheden geraakt zijn.”
+</p>
+<p>“Het was niet meer dan een staaltje van mijn plicht, <span class="pageNum" id="pb214">[<a href="#pb214">214</a>]</span>een vriend van mijn landgenooten en zulk een geacht opperhoofd te helpen,” gaf ik
+ten antwoord, terwijl ik de mij toegestoken hand hartelijk schudde.
+</p>
+<p>Inmiddels had Gaedecke op een wenk van mij den bedienden bevolen eenige flesschen
+bier naar de veranda te brengen, daar ik de voorliefde van Tamasese voor dezen drank
+kende; ook de zes krijgslieden, die zich in de schaduw der bananen hadden nedergelegd,
+kregen een flesch whiskey en eenige sigaren. Met zichtbaar welgevallen dronk Tamasese
+zijn glas uit en at een weinig koud vleesch en brood, dat Sufa eveneens had klaargezet.
+</p>
+<p>“De soldaten van Tanu en de matrozen hebben zich bijna geheel tot aan de kust teruggetrokken,”
+begon hij vervolgens, nadat hij een sigaar had aangestoken “en ginds, in de buurt
+van Vailina een kamp opgeslagen. Zooals Mataafa mij heeft meegedeeld, wil hij hen
+zoo mogelijk reeds morgen aanvallen en tot Apia terugdringen om weder in het bezit
+te geraken der dorpen, die hij na het bombardement heeft moeten ontruimen. Wij zullen
+den strijd niet eerder opgeven, voordat het ons gelukt is Tanu en zijn partij geheel
+te vernietigen, in weerwil van de hulp, die hij van de Engelschen ontvangt. Nooit
+zullen wij ons onderwerpen aan de heerschappij van dezen knaap.”
+<span class="pageNum" id="pb215">[<a href="#pb215">215</a>]</span></p>
+<p>Wij wenschten hem en Mataafa oprecht een schitterend succes en begeleidden Tamasese
+en zijn gevolg een eind weegs het dal in, toen zij twee uren later vertrokken.
+</p>
+<p>Den volgenden dag scheen er geen gevecht te hebben plaats gehad; ten minste wij vernamen
+noch het knallen der geweren, noch het bulderen van het geschut op de kust, die toch
+slechts een kilometer van ons woonhuis verwijderd was. Den 17<sup>en</sup> April, echter, hoorden wij in de eerste middaguren het gebulder van zware kanonnen,
+hetgeen wij ons zelf in het geheel niet konden verklaren, tot ik op de gedachte kwam,
+dat waarschijnlijk de “Philadelphia” of de twee Engelsche oorlogsschepen van Apia
+gekomen en de golf ten Westen van Laulii binnengeloopen waren om Tanu en zijn soldaten
+te ondersteunen.
+</p>
+<p>Ik deelde mijn vermoeden aan Gaedecke mede, die dadelijk voorstelde naar Laulii, aan
+de overzijde, te rijden om het gevecht, van den berg af gade te slaan. Enkele minuten
+later zaten wij in den zadel en draafden door het dal. Hoe dichter wij bij de kust
+kwamen, hoe duidelijker wij het dreunen der groote scheepskanonnen hoorden. In Laulii
+zelf konden wij intusschen niets van de oorlogsschepen te zien krijgen; daarom reden
+wij naar den uitlooper van den bergrug, <span class="pageNum" id="pb216">[<a href="#pb216">216</a>]</span>die zeer steil naar de zee afhelde en zich ten Westen van den ingang van ons dal bevond.
+Daar genoten wij een verrassend schoon uitzicht.
+</p>
+<p>De “Philadelphia” zoowel als de Engelsche kruiser “Porpoise” waren, zoover het met
+het koraalrif mogelijk was, in de golf voor anker gegaan en beschoten de geheele vlakte
+aan beide zijden van den mond der Letoga, met groote granaten, voornamelijk het dorp
+Vailina, dat spoedig op verscheidene punten in brand stond. Van Mataafa’s troepen
+konden wij aanvankelijk niets ontdekken, totdat ik eindelijk door mijn tooneelkijker
+bespeurde, dat zij zich in de dichte Mongrove-bosschen ten Westen van het dorp teruggetrokken
+hadden, nadat dit door het kanonvuur in brand gestoken was. In alle geval had Mataafa
+den vijand uit dit door hem bezette dorp verdreven, dat daarop dadelijk door de oorlogsschepen
+beschoten werd, waardoor Mataafa genoodzaakt was het te verlaten. Wij konden het einde
+van het gevecht niet afwachten, daar er reeds verscheiden granaten in onze nabijheid
+gesprongen waren, waarvan de ver uiteenspattende stukken ons licht hadden kunnen treffen.
+Ik kwam namelijk nu eerst tot het besef, dat onmiddellijk onder ons niet bijzonder
+hoog standpunt, zich slechts enkele minuten <span class="pageNum" id="pb217">[<a href="#pb217">217</a>]</span>geleden een zeer hevig geweervuur geopend had, ongetwijfeld tusschen een grootere
+legerafdeeling van Mataafa en de krijgslieden van Tanu; door het dichte struikgewas
+konden wij echter niets van het gevecht zien. Thans waren de scheepskanonnen begonnen
+hun vuur op de krijgslieden van Mataafa te richten, die zich tusschen de boomen en
+het kreupelhout bevonden.
+</p>
+<p>Om niet voor onze nieuwsgierigheid door de in het rond vliegende granaatsplinters
+gestraft te worden, daalden wij in de richting van Laulii de helling zoo vlug mogelijk
+af en keerden naar huis terug.
+</p>
+<p>Naar wij later vernamen, had Mataafa zich ten gevolge van de inmenging der oorlogsschepen
+in het gevecht, gedrongen gezien dit te staken en zich in de bergen terug te trekken,
+om zich buiten bereik te stellen van het vernielend granaatvuur; toen daarop de Tanu-krijgers,
+aangemoedigd door dit terugwijken, hem vol vuur achtervolgden, viel hij met zooveel
+moed en dapperheid op zijn vervolgers aan, dat zij zeer spoedig alle mogelijke pogingen
+om zich van hem meester te maken moesten opgeven.
+</p>
+<p>Deze veldslag bij Vailine was het eerste groote gevecht tusschen de vijandelijke partijen.
+Den 13<sup>n</sup> Mei kwam eindelijk de internationale commissie te Apia <span class="pageNum" id="pb218">[<a href="#pb218">218</a>]</span>bijeen, om de verwikkelingen en oneenigheden op Samoa bij te leggen. Nadat de vertegenwoordigers
+der drie beschermende mogendheden, zich nauwkeurig op de hoogte gesteld hadden van
+de gebeurtenissen op de eilanden der Samoagroep, waarbij de voorzitter van den gemeenteraad,
+dokter Raffel, hen door zijn mededeelingen flink ter zijde stond, besloot de commissie,
+den 10<sup>n</sup> Juni, Tanu als koning te erkennen, doch alleen onder voorwaarde, dat hij dadelijk
+alle aanspraken op die waardigheid zou laten varen; daarna werd het koningschap onvoorwaardelijk
+afgeschaft en de regeering aan de drie consuls overgedragen. Voorts werd er een bevel
+gegeven, dat allen inboorlingen gebood hun wapens in Apia te komen brengen. Om den
+Duitschers eenige voldoening te geven, werden admiraal Kautz en de president van de
+rechtbank Chambers, teruggeroepen; dezen hadden door hun intriges en dwingelandij
+veel bijgedragen tot de oneenigheden en het bloedvergieten.
+</p>
+<p>De ontwapening der inlanders ging zonder moeilijkheden gepaard en spoedig heerschte
+er volkomen rust op dit door de natuur zoo rijk bedeelde, verrukkelijk schoone eiland.
+</p>
+<p>Ook op onze plantages bloeiden al de cultures zoo heerlijk, dat wij na eenige weken
+een overvloedigen oogst, <span class="pageNum" id="pb219">[<a href="#pb219">219</a>]</span>aan kopra, katoen, suikerriet en cacao naar Laulii op buffelkarren konden laten vervoeren,
+waar hij op een kotter, die uit Apia overgestuurd was, overgeladen werd. Zelfs was
+onze proef met het telen van de tabaksplant zeer gunstig uitgevallen; wij hadden zooveel
+tabaksblaren geoogst, dat wij niet alleen genoeg voor ons zelf hadden, maar ook een
+vrij aanzienlijke hoeveelheid naar Matafele konden zenden. Onder onze Samoaansche
+werklieden waren er verscheidenen, die van de ruwe bladeren heel goed sigaren konden
+maken, die Gaedecke en mij ten minste bijzonder lekker smaakten.
+</p>
+<p>Toen ik in het begin van Juni naar Apia voer, om de noodige gelden voor ons en het
+werkvolk in ontvangst te nemen, vond ik het grootste gedeelte der huizen, die door
+het bombardement vernield waren, reeds hernieuwd of in aanbouw. In de bijna geheel
+verbrande en verwoeste dorpen in den omtrek der stad, hadden de inlanders hun eenvoudige,
+maar toch zeer aardige en geriefelijke hutten weer opgebouwd; alleen zag het er in
+de plantages, die erg door de granaatkogels geleden hadden, zeer treurig uit. Wel
+hadden de eigenaars schadevergoeding verlangd, maar er konden maanden verloopen voor
+de regeeringen van Engeland en Noord-Amerika, het <span class="pageNum" id="pb220">[<a href="#pb220">220</a>]</span>over het uitbetalen dier sommen eens waren geworden. Directeur Beckmann gaf zijn tevredenheid
+over den bloei den factorij te kennen en prees Gaedecke, die haar zoo voorzichtig
+en uitstekend bestuurd had; hij gaf mij een brief voor mijn collega mee, waarin hij
+dezen zijn hartelijken dank betuigde.
+</p>
+<p>Van deze gunstige stemming maakte ik gebruik, om mijn chef verlof te vragen een paar
+dagen naar Mulifanua te mogen gaan, waar ik zoo heel gaarne, mijnheer Krüger en vooral
+mijn vriend Petersen, een bezoek zou willen brengen. Nu de oogst binnen was en ik
+betrekkelijk weinig te doen had, kon ik gemakkelijk een poosje gemist worden.
+</p>
+<p>“Met alle genoegen, beste Arendt!” gaf de directeur minzaam ten antwoord. “Breng morgen
+het geld naar de factorij en leg het zoo aan, dat gij aanstaanden Maandag weer terug
+zijt; ik ben namelijk van plan op dien dag zelf naar Mulifanua te gaan en wil u dan
+meenemen.”
+</p>
+<p>Toen ik op onze plantage terug was, deelde ik Gaedecke mede, dat ik verlof had gekregen
+en voegde er bij, dat ik hem aanstaanden Maandag voor een paar dagen verlaten zou,
+om mijn vrienden in Mulifanua te bezoeken.
+</p>
+<p>“Je hebt gelijk, vriend, dat je dien vrijen tijd zoo <span class="pageNum" id="pb221">[<a href="#pb221">221</a>]</span>gebruikt,” antwoordde mijn collega, “maar ik zou heel gaarne zien, dat je het zoo
+kondt schikken, aanstaanden Zaterdag weer hier te zijn. Ik ben voornemens, den Zondag
+daarop naar Vaitele te rijden, om bruiloft te houden, en ik noodig je bij dezen hartelijk
+op mijn feest. Nu de vrede op het eiland, Goddank, en wij willen hopen voorgoed, hersteld
+is, zie ik niet in, waarom ik mijn hartewensch nog langer zou moeten uitstellen.”
+</p>
+<p>“Ik denk er eveneens over en neem je uitnoodiging heel gaarne aan,” antwoordde ik.
+“Je kunt er vast op rekenen, dat ik prompt op tijd weer terug zal zijn.”
+</p>
+<p>Dadelijk na zonsopgang voer ik ’s Maandags in onze kano van Laulii naar Apia en ging
+onmiddellijk naar directeur Beckmann, met wien ik ontbeet en mij daarna aan boord
+van de groote boot begaf, waarin de directeur gewoonlijk kleine tochtjes naar de factorijen
+aan de kust, ondernam.
+</p>
+<p>In de eerste uren van den middag liepen wij de haven van Mulifanua binnen, en begaven
+wij ons onverwijld, naar het woonhuis, waar wij zonder ons te laten aandienen mijnheer
+Krüger en Petersen op het terras in den tuin aantroffen, onder het gebruik van een
+kop thee.
+</p>
+<p>Met een luiden vreugdekreet sprong Hendrik op, <span class="pageNum" id="pb222">[<a href="#pb222">222</a>]</span>toen hij ons zag, begroette eerst den directeur en omhelsde mij toen, met de woorden:
+“Mijn jongen! Mijn beste Herman! Blijf je nu weer bij ons?”
+</p>
+<p>Ik beantwoordde deze begroeting even hartelijk, en drukte daarna de hand van mijnheer
+Krüger, die hij mij vriendelijk lachend toestak, terwijl de directeur zeide:
+</p>
+<p>“Neen, waarde Petersen, uw vriend Arendt kon zijn verlangen naar u en zijn vroegeren
+chef niet langer bedwingen en wilde u beiden heel gaarne weer eens zien. Ik moest
+het gevraagde verlof wel toestaan en heb hem nu maar meegebracht, omdat ik ook verlangde
+eenige bijzonderheden met u, mijnheer Krüger, te bespreken.”
+</p>
+<p>“U weet wel, waarde directeur, dat uw bezoek, mij altijd welkom is; jammer, dat het
+zoo zelden plaats heeft,” antwoordde mijnheer Krüger. “Verkwikt u nu met een kop thee,
+Heeren, en geniet van de heerlijke koelte in deze kamer, na den langen tocht in den
+brandenden zonnegloed.”
+</p>
+<p>Terwijl wij nog aan de theetafel zaten, kwamen twee onzer roeiers mijn handkoffer
+en dien van den directeur brengen. Behalve eenig onontbeerlijk ondergoed en wat dunne
+bovenkleeren, die in dit tropisch klimaat zoo noodig zijn, had ik tweehonderd stuks
+van onze eigengemaakte sigaren uit de zelf gekweekte <span class="pageNum" id="pb223">[<a href="#pb223">223</a>]</span>tabak, ingepakt; deze overhandigde ik nu aan mijnheer Krüger en Petersen. Beiden waren,
+zooals ik wist, hartstochtelijke rookers; zij staken direct eens op en prezen zeer
+den smaak en geur der heerlijke tabak.
+</p>
+<p>Spoedig daarop begaven de directeur en ik ons naar onze vertrekken om wat te rusten.
+Na een verkwikkend bad, vonden wij onze vriendelijke gastheeren weer op het terras,
+waar zij ons met een heerlijk diner wachtten. Onder het eten vroeg Petersen mij nadere
+bijzonderheden van de twee laatste groote gevechten bij Muliangi en Vailina, waarvan
+Tamasese hem verteld had.
+</p>
+<p>“Onze oude vriend bezocht ons dadelijk na zijn terugkomst in zijn vroeger hoofdkwartier
+‘Falelatar,’ ” zeide Hendrik, “en hij heeft ons wonderen verteld van je heldenfeiten
+in het eerste gevecht; hij sprak met groote dankbaarheid over je tijdige waarschuwing
+aangaande de dreigende, vijandelijke overrompeling; hoewel de kogels om je heen floten,
+was je toch bij hem gekomen. Waarachtig! je hebt bewezen, dat een vroeger Duitsch
+soldaat, niet gemakkelijk den juisten blik op de verrichtingen in een legerkamp verliest.
+Op je welzijn in het bijzonder, oude vriend en kameraad!”
+</p>
+<p>Toen moest ik uitvoerig het voorgevallene bij dat <span class="pageNum" id="pb224">[<a href="#pb224">224</a>]</span>gevecht, en hoe ik tusschenbeide was gekomen, vertellen, want de directeur wist hiervan
+nog niets.
+</p>
+<p>Na het diner reden wij naar de plantage, waar de opzichter Mertens ons heel vriendelijk
+ontving. Al de cultures stonden in vollen bloei en beloofden een rijken oogst, dank
+zij de voorzichtige leiding van mijnheer Krüger, die hierin flink door Petersen en
+Mertens geholpen werd. Naar deze mij mededeelde, hadden al de werklieden hun contracten
+voor drie jaar verlengd, daar zij zich op de plantage zeer op hun gemak gevoelden
+en vooral veel van Petersen hielden, die er uitstekend den slag van had met het volk
+om te gaan en hun het leven aangenaam te maken.
+</p>
+<p>Den volgenden dag vertrok directeur Beckmann dadelijk na het ontbijt naar Apia, en
+verzocht mij nog eens dringend hem op mijn terugreis te komen bezoeken.
+</p>
+<p>Zooals mijnheer Krüger mij vertelde, was hij zeer tevreden over mijn opvolger in het
+boekhouden; het was een bescheiden jongmensch, die spoedig op de hoogte van het werk
+was gekomen. Ik kon niet persoonlijk kennis met hem maken, daar hij voor een paar
+dagen met verlof naar Matafele was.
+</p>
+<p>Na het diner ging ik met Hendrik naar de plantage en reed van daar alleen naar de
+niet ver gelegen factorij Falelata, om mijnheer Hüsmann en zijn familie <span class="pageNum" id="pb225">[<a href="#pb225">225</a>]</span>een bezoek te brengen. Ik werd er zeer hartelijk ontvangen; zij waren dien nacht nog
+niet vergeten, waarin Petersen en ik hun te hulp waren gekomen om de overrompeling
+der inlanders te doen mislukken.
+</p>
+<p>Ik had te kennen gegeven, om, nu ik in Mulifanua was, ook den vorigen koning Tamasese
+in zijn dorp te bezoeken, wat mijnheer Krüger goedkeurde; vrijwillig stond hij ook
+Petersen toe met mij mee te gaan. Geheel onverwacht verscheen op den middag, die voor
+ons uitstapje bestemd was, Tamasese bij mijnheer Krüger, vergezeld van twee zijner
+voornaamste opperhoofden; nu waren zij ongewapend. Hij had evenals al de overige inlanders
+zijn wapenen moeten afleggen. Toen wij elkander hartelijk begroet, en op het terras
+plaats genomen hadden, vertelde hij ons, dat hij van een zijner lieden vernomen had,
+dat ik mij in Mulifanua bevond, en nu was hij gekomen, om mij nog eens te zien. Nooit
+zou hij den dienst vergeten, dien ik hem bij Muliangi bewezen had, verzekerde hij
+mij, terwijl hij mij met groote hartelijkheid de hand drukte.
+</p>
+<p>Evenals vroeger smaakten verscheiden glazen Pschorrbräu Tamasese uitstekend, maar
+toch schenen de jongste gebeurtenissen hem veel van zijn zelfstandigheid als ex-pretendent
+naar de kroon, te hebben doen <span class="pageNum" id="pb226">[<a href="#pb226">226</a>]</span>verliezen, hij zag er ten minste tamelijk neerslachtig en ontevreden uit.
+</p>
+<p>Vrijdagmorgen nam ik afscheid van mijnheer Krüger en mijn vriend Hendrik, die mij
+naar het strand bracht, waar de groote boot der factorij op mij wachtte. Dadelijk
+na mijn aankomst te Apia, begaf ik mij naar directeur Beckmann, bij wien ik bleef
+eten. Onder het diner vroeg ik hem verlof, om in de nabijheid van ons woonhuis een
+klein huisje te laten bouwen, daar ik na Gaedeckes huwelijk toch niet bij hem kon
+blijven wonen; aanstaanden Zondag zou mijn vriend, zooals de directeur wist, trouwen.
+</p>
+<p>Glimlachend antwoordde mijnheer Beckmann: “Beste Arendt, dit verzoek kan ik u niet
+toestaan.”
+</p>
+<p>Toen ik hem eenigszins verbluft aankeek, vervolgde hij:
+</p>
+<p>“Mijn secretaris is met de laatste stoomboot naar Auckland vertrokken om van daar
+naar Duitschland terug te keeren; sedert eenige maanden was hij aan het sukkelen,
+daar hij niet tegen dit klimaat kon. Daarom heb ik besloten, de niet onbelangrijke
+betrekking van secretaris aan u op te dragen, en een der jongere bedienden van de
+Maatschappij in Matafele, in uw plaats naar de factorij bij Laulii te zenden. Vindt
+ge dit goed, vriend?”
+<span class="pageNum" id="pb227">[<a href="#pb227">227</a>]</span></p>
+<p>“O, Directeur, hoe zal ik u voor zooveel goedheid, voor dit bewijs van vertrouwen
+danken!” riep ik vroolijk verrast uit. “Het zal mijn vurigst streven zijn, mij deze
+goedheid waardig te maken en uw vertrouwen te behouden.”
+</p>
+<p>Mijn chef gaf mij over de tafel heen, vriendelijk lachend de hand, die ik innig dankbaar
+drukte.
+</p>
+<p>“Mijnheer Hellmann,” zeide mijn chef nu verder, “zoo heet uw opvolger, dien gij bij
+gelegenheid van uw bezoeken in Matafele, hebt leeren kennen, zal u morgen vroeg naar
+Laulii vergezellen en voorloopig bij den opzichter Hendriksen wonen, tot er een huisje
+voor hem in orde gemaakt is. Ik heb een paar dagen geleden reeds aan Gaedecke geschreven
+en hem van deze schikking op de hoogte gebracht. Wat er mogelijk nog meer te doen
+valt, kunnen wij overmorgen in Vaitele bij Tiedemann bespreken, daar ik ook op de
+bruiloft van uw vriend genoodigd ben en met onzen tegenwoordigen predikant daarheen
+wil rijden. Vannacht kunt ge al in de kamer, die voor u bestemd is, slapen; ik zal
+uw koffer door een knecht van het hotel doen halen.”
+</p>
+<p>Na den maaltijd bracht de directeur mij zelf naar mijn kamer, een vrij groot vertrek,
+met ramen, die op den tuin uitzagen, en liet mij toen alleen, nadat hij mij nog gezegd
+had, dat ik den geheelen avond <span class="pageNum" id="pb228">[<a href="#pb228">228</a>]</span>vrij over mijn tijd kon beschikken, omdat hij een conferentie bij dokter Raffel moest
+bijwonen.
+</p>
+<p>Ik was zoo opgewonden over de onverwachte onderscheiding, die mij te beurt was gevallen,
+dat het mij onmogelijk was thuis te blijven. Ik stak een sigaar op, slenterde wel
+een uur lang de haven op en neer, en belandde eindelijk in den Duitschen biertuin
+op het strand, waar ik in gezelschap van de vroegere, bekende Duitsche kooplui een
+glas bier dronk en eindelijk innig vergenoegd naar huis ging.
+</p>
+<p>Den volgenden morgen gebruikte ik met den directeur vlug een kop thee en voer toen
+in een boot, die men mij welwillend voor dit doel had afgestaan, naar Laulii. Mijnheer
+Hellmann, die afscheid was komen nemen van onzen chef, ging met mij mede.
+</p>
+<p>Gaedecke ontving mij zeer hartelijk, feliciteerde mij met mijn bevordering, doch gaf
+tevens zijn leedwezen te kennen, dat wij moesten scheiden, daar wij tijdens ons samenwonen,
+met elkander op zulk een goeden voet verkeerd hadden. Nadat mijn opvolger voor dien
+eersten nacht mijn vroegere kamer betrokken had, gebruikten wij een stevig lunch,
+waarna Gaedecke en ik te paard stegen om naar Vaitele te gaan. Onze feestkleeren waren
+in een handkoffer gepakt, die achter het zadel van mijn paard vastgegespt werd.
+<span class="pageNum" id="pb229">[<a href="#pb229">229</a>]</span></p>
+<p>Nog voor het invallen van de duisternis kwamen wij op de plaats onzer bestemming,
+waar wij met gejuich ontvangen werden, daar de familie Tiedemann ons eerst den volgenden
+morgen verwacht had. De avond ging onder gezelligen kout voorbij; alleen speet het
+ons, dat wij op Duitsche manier geen “Polter-abend”<a class="noteRef" id="xd32e1566src" href="#xd32e1566">1</a> konden houden!
+</p>
+<p>Tegen tien uur ’s morgens verschenen directeur Beckmann en de dominee van Apia, beiden
+te paard, op de factorij en, nadat de heeren een kleine hartsterking genomen hadden,
+voltrok de geestelijke, achter in den tuin, op het terras, dat bijzonder mooi met
+bloemen en kransen versierd was, het huwelijk. Veel meisjes, vrouwen en mannen woonden,
+gedeeltelijk op de treden van het terras, gedeeltelijk op het plein daarvoor, de plechtigheid
+bij.
+</p>
+<p>Terwijl wij daarna aan den keurig met bloemen getooiden bruiloftsdisch aanzaten, en
+ons het heerlijk toebereide maal uitstekend lieten smaken, kwamen twaalf bekoorlijke
+meisjes, met bloemkransen op het hoofd en slingers van bloemen om het bovenlijf, binnen,
+en voerden ter eere van de jonge vrouw, de vriendin harer meisjesjaren, een “Siva”
+uit, den bevalligsten en liefsten dans, dien men bedenken kan. Dadelijk <span class="pageNum" id="pb230">[<a href="#pb230">230</a>]</span>na het diner keerden de directeur en de dominee naar Apia terug, waarna de jonggehuwden
+en mijn persoon zich gereedmaakten den tocht naar onze factorij te aanvaarden. De
+bekoorlijke Filina had bruidsgewaad en sluier voor een eenvoudiger kleed verwisseld
+en besteeg het voor haar bestemde paard, dat een dameszadel had, om naar haar nieuwe
+woning te rijden, daar het onmogelijk was, er op een andere manier te komen. Haar
+uitzet, in groote manden gepakt, was reeds ’s morgens door verscheiden knechts op
+de factorij bezorgd. Ik reed als wegwijzer vooruit, en het druk redeneerend paar kwam
+achter mij aan. Zij zouden zeker niet op den weg gelet hebben, en wij hadden dus gemakkelijk
+kunnen verdwalen.
+</p>
+<p>Toen wij zonder ongelukken tegen den avond de plantage bereikt hadden, sloeg ik mijn
+nachtkwartier op bij den opzichter Hendriksen, waar ik mijn opvolger reeds aantrof.
+Ik legde mij neer onder het voorste afdak van het huisje op een mat, dekte mij toe
+met een plaid en sliep dadelijk in, daar de rit, bij de groote hitte, mij zeer vermoeid
+had.
+</p>
+<p>Den volgenden morgen ontbeet ik in gezelschap van het jonge echtpaar op de tuin-veranda,
+pakte mijn boeltje in mijn koffer en reed, na hartelijk afscheid genomen te hebben
+van Gaedecke—dien ik oprecht <span class="pageNum" id="pb231">[<a href="#pb231">231</a>]</span>lief gekregen had—en zijn alleraardigst vrouwtje, naar het dal. Vóór dien tijd had
+ik den opzichter Hendriksen en mijn opvolger reeds vaarwel gezegd. Mijn trouwe Sufa
+had kort te voren al mijn bagage mijn geweren en revolvers op een handwagen geladen,
+die door twee werklieden naar Laulii gereden werd, waar de boot van de factorij reeds
+op mij wachtte, om mij naar Apia over te zetten.
+</p>
+<p>Zeer spoedig was ik op de hoogte mijner werkzaamheden, als secretaris van den eersten
+ambtenaar der Duitsche Handel- en Plantage-Maatschappij. Deze bestonden voornamelijk
+in het voeren der correspondentie met de verschillende factorijen, die onze Maatschappij
+op de eilanden Upolu en Savaii bezat, en het nazien en vergelijken der berichten omtrent
+de opgave van den oogst, en tevens den directeur daarvan op de hoogte te houden. Op
+deze wijze vernam ik toen eerst, dat de Maatschappij ongeveer vierduizend hectaren
+gronds op Samoa in eigendom had, benevens zestienhonderd stuks rundvee en verscheiden
+honderd paarden. Op haar plantages werkten meer dan duizend arbeiders, waarvan de
+meesten van de Tonga- de Salomons- en de Gilbert-eilanden naar Samoa gezonden waren,
+daar de Samoaners zelf tot geen enkel werk, dat inspanning vordert, te bewegen zijn.
+De buitengewone <span class="pageNum" id="pb232">[<a href="#pb232">232</a>]</span>vruchtbaarheid van hun schoon vaderland, vergunt hun een ongestoord <i lang="it">Dolce far niente</i>; men mocht er hun dus geen verwijt van maken, dat zij dit zoete nietsdoen niet vrijwillig
+wilden opgeven.
+</p>
+<p>Elke maand bezocht mijn chef geregeld de factorijen op Upolu en Savaii, om ze te inspecteeren
+en een noodzakelijk onderhoud te hebben met de respectieve directeuren. Ik vergezelde
+hem bijna altijd op die tochten, en dit was voor mij van veel belang, daar ik zoodoende
+land en volk beter leerde kennen.
+</p>
+<p>De eerste maanden gingen kalm en rustig voorbij en het jaar 1899 zou niet eindigen,
+zonder ons de definitieve regeling der staatkundige moeilijkheden op de Samoa-eilanden
+te brengen.
+</p>
+<p>De overeenkomst, tusschen de Duitsche Regeering en Groot-Brittannië, op den 14<sup>en</sup> November 1899 te Londen gesloten, bepaalde, dat Engeland in het belang van Duitschland,
+van al zijn aanspraken op de eilanden Upolu en Savaii, afstand deed; deze kwamen nu
+uitsluitend in het bezit van Duitschland, dat wederkeerig, ten gunste van Engeland,
+afzag van zijn recht op de Tonga-archipel.
+</p>
+<p>Eenige weken later, werd den 2<sup>en</sup> September, te Washington, een gelijkluidende overeenkomst gesloten, tusschen Duitschland
+en de Vereenigde Staten van <span class="pageNum" id="pb233">[<a href="#pb233">233</a>]</span>Noord-Amerika; dezen lieten ook hun aanspraken varen op Upolu en Savaii, waarvoor
+hun het bezit van het eiland Tutuila beloofd werd. Tutuila is het derde groote eiland
+van de groep en ligt zuidoostelijk van Upolu; in de haven van Pago-Pago, aan de zuidkust,
+heeft het de beste aanlegplaats van alle Samoa-eilanden, en het is overigens ook een
+belangrijke bezitting.
+</p>
+<p>Door deze twee overeenkomsten waren de prachtige eilanden Upolu en Savaii een kolonie
+van het Duitsche rijk geworden en zullen zij, naar wij hopen, door geen twisten, of
+staatkundige verwikkelingen meer verontrust worden. Zoo mogen zij, boven aller verwachting,
+tot den grootsten bloei komen!
+</p>
+<p>Ik ben vast besloten dit aardsch paradijs niet te verlaten, zoolang de goede God mij
+gezondheid schenkt, en mijn werkkring zoo aangenaam blijft, als deze op het oogenblik
+is.
+</p>
+<p class="trailer xd32e1603"><span class="sc">Einde.</span></p>
+<p></p>
+</div>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<div class="footnote-body">
+<div class="fndiv" id="xd32e1566">
+<p class="footnote"><span class="fnlabel"><a class="noteRef" href="#xd32e1566src">1</a></span> Feestelijke avond voor de bruiloft.&nbsp;<a class="fnarrow" href="#xd32e1566src" title="Ga terug naar noot 1 in tekst.">↑</a></p>
+</div>
+</div>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div class="back">
+<div class="div1 advertisements"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first"><i>Bij den uitgever dezes verscheen mede:</i>
+</p>
+<p><span class="sc">Suze Andriessen. Slot Hemsrode</span>, met 20 keurige illustratiën van Henriette de Vries. Prijs f&nbsp;1.90, ing. in prachtband
+f&nbsp;2.50.
+</p>
+<p><span class="sc">Agnes Hoffmann. Op den Lindenhof</span>, met oorspronkelijke platen van Jan de Waardt. f&nbsp;1.90, in prachtband f&nbsp;2.50.
+</p>
+<p><span class="sc">Bertha Clement. De Roos van Jericho</span>, door Mevrouw J. v. d. Hoeven. Geïllustreerde uitgave. Keurig gebonden f&nbsp;1.90.
+</p>
+<p><span class="sc">E. von Barfus. De Goudzoekers aan de Klondyke-Rivier</span>, met keurige platen, f&nbsp;1.90 fraai gebonden.
+</p>
+<p><span class="sc">Emile Salgari. De Italiaansche Robinsons</span>, uitgaaf met 12 platen. Keurig gebonden f&nbsp;1.90.
+</p>
+<p>Deze boeken worden algemeen met warmte aanbevolen.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1" id="toc">
+<h2 class="main">Inhoudsopgave</h2>
+<table>
+<tr id="ch1.toc">
+<td class="tocDivNum">1. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch1">In Apia.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1">1</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch2.toc">
+<td class="tocDivNum">2. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch2">Op de plantage Mulifanua.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2">21</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch3.toc">
+<td class="tocDivNum">3. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch3">Koning Tamasese.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3">40</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch4.toc">
+<td class="tocDivNum">4. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch4">Op Savaii. De Taifun.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4">65</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch5.toc">
+<td class="tocDivNum">5. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch5">Midden in den Grooten Oceaan.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5">85</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch6.toc">
+<td class="tocDivNum">6. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch6">Kerstmis op Upolu</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch6">100</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch7.toc">
+<td class="tocDivNum">7. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch7">Op de nieuwe plantage Laulii.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch7">119</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch8.toc">
+<td class="tocDivNum">8. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch8">Koning Mataafa.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch8">139</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch9.toc">
+<td class="tocDivNum">9. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch9">Het bombardement van Apia.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch9">170</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch10.toc">
+<td class="tocDivNum">10. </td>
+<td class="tocDivTitle"><a href="#ch10">Samoa wordt een Duitsche kolonie.</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch10">201</a></td>
+</tr>
+</table>
+</div>
+<div class="transcriberNote">
+<h2 class="main">Colofon</h2>
+<h3 class="main">Beschikbaarheid</h3>
+<p class="first">Publiek Domein; het auteursrecht op de oorspronkelijke tekst is verlopen; dit bestand
+mag vrijelijk gekopieerd worden.
+</p>
+<p>Oorspronkelijke Duitse titel: <i lang="de">Auf Samoa</i>, verschenen bij Gustav Weise in Stuttgart.
+</p>
+<h3 class="main">Metadata</h3>
+<table class="colophonMetadata">
+<tr>
+<td><b>Titel:</b></td>
+<td>Op Samoa</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Auteur:</b></td>
+<td>Eginhard von Barfus (1825–1909)</td>
+<td>Info <span class="externalUrl">https://viaf.org/viaf/68657322/</span></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Vertaler:</b></td>
+<td>J. van der Hoeven</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Uitgiftedatum:</b></td>
+<td>2005-01-11</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Aanmaakdatum bestand:</b></td>
+<td>2024-05-30 19:58:48 UTC</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Taal:</b></td>
+<td>Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Oorspronkelijke uitgever:</b></td>
+<td>C.L.G. Veldt</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Oorspronkelijke plaats van uitgifte:</b></td>
+<td>Amsterdam</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Oorspronkelijke uitgiftedatum:</b></td>
+<td>[1901]</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Trefwoorden:</b></td>
+<td>Barfus, E. von (Eginhard), 1825-1909 -- Travel</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b></b></td>
+<td>Samoa -- Description and travel</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Project Gutenberg:</b></td>
+<td><a href="https://www.gutenberg.org/ebooks/14666" class="seclink">14666</a></td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>GitHub:</b></td>
+<td>14666-Barfus-Op-Samoa <span class="externalUrl">https://github.com/GutenbergSource/14666-Barfus-Op-Samoa</span></td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>QR-code:</b></td>
+<td colspan="2"><img src="images/qr14666.png" alt="QR-code van Project Gutenberg URL" width="148" height="148"></td>
+</tr>
+</table>
+<h3 class="main">Codering</h3>
+<p class="first">Dit bestand is in de oude spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren.
+Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn hersteld.
+</p>
+<p>Hoewel in dit werk laag liggende aanhalingstekens openen worden gebruikt, zijn deze
+gecodeerd met “.
+</p>
+<h3 class="main">Documentgeschiedenis</h3>
+<ul>
+<li>2005-01-10 Begonnen.
+</li>
+<li>2010-08-26 Aanpassingen voor ePub.
+</li>
+<li>2024-05-30 Hogere resolutie illustraties.</li>
+</ul>
+<h3 class="main">Verbeteringen</h3>
+<p>De volgende 14 verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p>
+<table class="correctionTable">
+<tr>
+<th>Bladzijde</th>
+<th>Bron</th>
+<th>Verbetering</th>
+<th>Bewerkingsafstand</th>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e134">4</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">vroe-heetten</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">vroeger heetten</td>
+<td class="bottom">4</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e220">20</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">”</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">
+[<i>Verwijderd</i>]
+</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e278">30</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">Pidjing-Engelsch</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">Pidjin-Engelsch</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e289">32</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">
+[<i>Niet in bron</i>]
+</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">.</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e380">48</a>, <a class="pageref" href="#xd32e1182">168</a>, <a class="pageref" href="#xd32e1412">204</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">
+[<i>Niet in bron</i>]
+</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">”</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e395">50</a>, <a class="pageref" href="#xd32e450">58</a>, <a class="pageref" href="#xd32e1138">163</a>, <a class="pageref" href="#xd32e1248">177</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">
+[<i>Niet in bron</i>]
+</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">“</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e442">57</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">manne nuit</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">mannen uit</td>
+<td class="bottom">2</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e693">98</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">thee-dronk</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">thee dronk</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd32e929">132</a></td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">,</td>
+<td class="width40 bottom" lang="nl">.</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+</table>
+</div>
+</div>
+<div style='text-align:center'>*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 14666 ***</div>
+</body>
+</html>
+
diff --git a/14666-h/images/front.jpg b/14666-h/images/front.jpg
new file mode 100644
index 0000000..c6910e1
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/front.jpg
diff --git a/14666-h/images/logo.png b/14666-h/images/logo.png
new file mode 100644
index 0000000..80bb410
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/logo.png
diff --git a/14666-h/images/p000.jpg b/14666-h/images/p000.jpg
new file mode 100644
index 0000000..5f8fabf
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/p000.jpg
diff --git a/14666-h/images/p038.jpg b/14666-h/images/p038.jpg
new file mode 100644
index 0000000..44e42c4
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/p038.jpg
diff --git a/14666-h/images/p060.jpg b/14666-h/images/p060.jpg
new file mode 100644
index 0000000..7c33df6
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/p060.jpg
diff --git a/14666-h/images/p130.jpg b/14666-h/images/p130.jpg
new file mode 100644
index 0000000..9da7e88
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/p130.jpg
diff --git a/14666-h/images/qr14666.png b/14666-h/images/qr14666.png
new file mode 100644
index 0000000..4964476
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/qr14666.png
diff --git a/14666-h/images/titlepage.png b/14666-h/images/titlepage.png
new file mode 100644
index 0000000..928dfdc
--- /dev/null
+++ b/14666-h/images/titlepage.png
diff --git a/14666-h/img/front.jpg b/14666-h/img/front.jpg
new file mode 100644
index 0000000..b335822
--- /dev/null
+++ b/14666-h/img/front.jpg
diff --git a/14666-h/img/logo.gif b/14666-h/img/logo.gif
new file mode 100644
index 0000000..c8a1b31
--- /dev/null
+++ b/14666-h/img/logo.gif
diff --git a/14666-h/img/p000.jpg b/14666-h/img/p000.jpg
new file mode 100644
index 0000000..dd3b2e9
--- /dev/null
+++ b/14666-h/img/p000.jpg
diff --git a/14666-h/img/p038.jpg b/14666-h/img/p038.jpg
new file mode 100644
index 0000000..4c439ee
--- /dev/null
+++ b/14666-h/img/p038.jpg
diff --git a/14666-h/img/p060.jpg b/14666-h/img/p060.jpg
new file mode 100644
index 0000000..8000780
--- /dev/null
+++ b/14666-h/img/p060.jpg
diff --git a/14666-h/img/p130.jpg b/14666-h/img/p130.jpg
new file mode 100644
index 0000000..21b2382
--- /dev/null
+++ b/14666-h/img/p130.jpg
diff --git a/14666-h/style/amazonia.css b/14666-h/style/amazonia.css
new file mode 100644
index 0000000..f3a05a3
--- /dev/null
+++ b/14666-h/style/amazonia.css
@@ -0,0 +1,26 @@
+/* amazonia.css -- color scheme Amazonia, for use with Gutenberg stylesheet */
+
+body
+{
+	background:  #FFFFF5; /* #FFFFF5; very light green */
+}
+
+body, a.hidden
+{
+	color: black;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .noteref, span.leftnote, p.legend, hr.noteseparator
+{
+	color: #880000; /* #880000; brownish red */
+}
+
+.navline, span.rightnote, span.pageno, span.lineno
+{
+	color: #808000; /* #808000;  olive green */
+}
+
+a.navline:hover, a.hidden:hover, a.noteref:hover
+{
+	color: red;
+}
diff --git a/14666-h/style/arctic.css b/14666-h/style/arctic.css
new file mode 100644
index 0000000..63bc14d
--- /dev/null
+++ b/14666-h/style/arctic.css
@@ -0,0 +1,33 @@
+/* arctic.css -- color scheme Arctic, for use with Gutenberg stylesheet */
+
+body
+{
+	background:  #FFFFFF;
+	font-family: Times, serif;
+}
+
+body, a.hidden
+{
+	color: black;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5, h6
+{
+	color: #001FA4;
+	font-family: Arial, sans-serif;
+}
+
+.figureHead, .noteref, span.leftnote, p.legend
+{
+	color: #001FA4;
+}
+
+.navline, span.rightnote, span.pageno, span.lineno
+{
+	color: #AAAAAA;
+}
+
+a.navline:hover, a.hidden:hover, a.noteref:hover
+{
+	color: red;
+}
diff --git a/14666-h/style/borneo.css b/14666-h/style/borneo.css
new file mode 100644
index 0000000..51cc9bc
--- /dev/null
+++ b/14666-h/style/borneo.css
@@ -0,0 +1,26 @@
+/* borneo.css -- color scheme Borneo, for use with Gutenberg stylesheet */
+
+body
+{
+	background:  #FFFFEE; /* #FFFFEE;  light yellowish brown */
+}
+
+body, a.hidden
+{
+	color: black;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .noteref, span.leftnote, p.legend
+{
+	color: #880000; /* #880000; brownish red */
+}
+
+.navline, span.rightnote, span.pageno
+{
+	color:  #AC8D70; /* #AC8D70; sepia */
+}
+
+a.navline:hover, a.hidden:hover, a.noteref:hover
+{
+	color: #D25C00; /* #D25C00; orange brown */
+}
+\ No newline at end of file
diff --git a/14666-h/style/gutenberg.css b/14666-h/style/gutenberg.css
new file mode 100644
index 0000000..ce7083f
--- /dev/null
+++ b/14666-h/style/gutenberg.css
@@ -0,0 +1,387 @@
+/* 
+	gutenberg.css --- A stylesheet for HTML in gutenberg HTML files
+
+	Jeroen Hellingman
+
+	This file is hereby irrevocably dedicated to the Public Domain.
+*/
+
+
+/*
+body - body of html page; define overall properties
+*/
+
+body
+{
+	line-height: 1.44em;
+	font-family: times, serif;
+	font-size: 1em;
+	font-weight: normal;
+	margin: 1.58em 16% 1.58em 16%; 
+	width: auto;
+	letter-spacing: normal;
+	text-transform: none;
+	word-spacing: normal;
+	font-size-adjust: 0.58;
+}
+
+/* title Page headers */
+
+h2.docImprint, h1.docTitle, h2.byline, h2.docTitle
+{
+	text-align: center;
+}
+
+h2.byline
+{
+	font-size: 1.14em;
+	line-height: 2em;
+	font-weight: normal;
+}
+
+span.docAuthor
+{
+	font-size: 1.44em;
+	font-weight: bold;
+}
+
+h2.docImprint
+{
+	font-size: 1.14em;
+	font-weight: normal;
+}
+
+/*
+
+h1..h5 headers
+
+class
+	sub		subtitle	
+
+*/
+
+h1
+{
+	font-family: helvetica, sans-serif;
+	font-size: 2em; 
+	font-style: normal; 
+	font-weight: 600; 
+	letter-spacing: normal; 
+	text-decoration: none; 
+	text-transform: none; 
+	word-spacing: normal; 
+	font-size-adjust: .4;
+
+	line-height: 1.5em;
+
+	margin-bottom: 0.33em; 
+	margin-top: 1.33em; 
+}
+
+h2
+{
+	font-family: helvetica, sans-serif;
+	font-size: 1.44em; 
+	line-height: 1.2em;
+
+}
+
+h3
+{
+	font-family: helvetica, sans-serif;
+	font-size: 1.2em; 
+	line-height: 1.2em;
+}
+
+h4
+{
+	font-family: helvetica, sans-serif;
+	font-size: 1.0em; 
+	font-weight: 400; 
+	line-height: 1.0em;
+}
+
+h5
+{
+	font-family: helvetica, sans-serif;
+	font-size: 1.0em; 
+	font-style: italic;
+	font-weight: 400; 
+	line-height: 1.0em;
+}
+
+
+/*
+p -- paragraph
+
+class
+	initial		initial paragraph of chapter, i.e. no indentation
+	argument	argument, the list of topics at the head of a chapter
+	note		footnote
+	quote		quoted material, like blockquote
+	stb		small thematic break
+	mtb		medium thematic break
+	ltb		large thematic break
+	navline		navigation line
+	figure		figure, plate, illustration
+	legend		legend with figure, plate, or other type of illustration
+*/
+
+p
+{
+	text-indent: 0em;
+}
+
+p.poetry
+{
+	margin: 0em 10% 1.58em 10%;
+	/* font-style: italic; */
+}
+
+p.initial
+{
+	text-indent: 0em;
+}
+
+p.argument, p.note
+{
+	text-indent: 0em;
+	font-size: 0.8em;
+	line-height: 1.2em;
+}
+
+p.argument
+{
+	margin: 1.58em 10% 1.58em 10%;
+}
+
+p.quote
+{
+	font-size: 0.9em;
+	line-height: 1.3em;
+	margin: 1.58em 5% 1.58em 5%;
+}
+
+div.blockquote
+{
+	font-size: 0.9em;
+	line-height: 1.3em;
+	margin: 1.58em 5% 1.58em 5%;
+}
+
+div.notetext
+{
+	font-size: 0.9em;
+	line-height: 1.3em;
+}
+
+div.divFigure
+{
+	text-align: center;
+}
+
+p.figureHead
+{
+	text-align: center;
+}
+
+p.figure, p.legend
+{
+	text-align: center;
+}
+
+p.legend
+{
+	font-size: 0.9em;
+	margin-top: 0;
+}
+
+p.navline
+{
+	text-indent: 0em;
+	text-align: center;
+	font-size: 0.7em;
+	font-family: helvetica, sans-serif;
+	margin-top: 0em;
+	margin-bottom: 0em;
+}
+
+p.smallprint, li.smallprint
+{
+	font-size: 0.8em;
+	line-height: 1.1em;
+	color: #666666;
+}
+
+/* Special cases for Filipino Riddles */
+
+
+p.question
+{
+	text-align: left;
+	margin-bottom: 0em;
+}
+
+p.answer
+{
+	text-align: right;
+	margin-top: 0em;
+}
+
+p.explanation
+{
+	margin-left: 0.9em;
+	margin-right: 0.9em;
+	font-size: smaller;
+}
+
+
+/*
+// span -- used for special effects in formatting.
+//
+// class
+//	 leftnote	note in the left margin
+//	 rightnote	note in the right margin
+//	 pageno		page number, inserted at location of original page break.
+//
+// Note that the positioning only works properly in IE 5.0.
+*/
+
+span.leftnote 
+{
+	position:absolute;
+	left:1%;
+	height:0em;
+	width:14%;
+	font-size:0.8em; 
+	text-indent: 0em;
+	line-height: 1.2em;
+}
+
+span.rightnote, span.pageno
+{
+	position:absolute;
+	left:86%;
+	height:0em;
+	width:14%;
+	text-align:right;
+	text-indent:0em;
+	font-size:0.8em; 
+	line-height: 1.2em;
+}
+
+span.lineno
+{
+	position: absolute;
+	left: 12%;
+	height: 0em;
+	width: 12%;
+	text-align: right;
+	text-indent: 0em;
+	font-size: 0.6em; 
+	line-height: 1em;
+	font-style: normal;
+}
+
+.Greek
+{
+	font-family: Gentium, Arial Unicode MS, serif;	/* font that supports classical Greek */
+}
+
+.Arabic
+{
+	font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;	/* font that supports Arabic */
+}
+
+.letterspaced
+{
+	letter-spacing: 0.2em;
+}
+
+span.smallcaps
+{
+	font-variant: small-caps;
+}
+
+/*
+a -- anchor
+
+class
+  offsite
+  gloss	glossary entry; should be less visible
+  noteref	(foot) note reference.
+  hidden
+  navline
+*/
+
+a.navline
+{
+	text-decoration: none;
+}
+
+a.navline:hover
+{
+	text-decoration: none;
+}
+a.hidden:hover
+{
+	text-decoration: none;
+}
+a.noteref:hover
+{
+	text-decoration: none;
+}
+
+a.noteref
+{
+	text-decoration: none;
+	font-size: 0.7em;
+	vertical-align: super;
+}
+
+a.hidden
+{
+	text-decoration: none;
+}
+
+hr
+{
+	width: 100%;
+	height: 1px;
+	color: black;
+}
+
+hr.noteseparator
+{
+	width: 25%;
+	height: 1px;
+	text-align: left;
+}
+
+/*
+// ol ul -- ordered list, unordered list
+//
+// class
+//	toc	table of contents
+*/
+
+
+/*
+// li -- list item
+//
+// class
+//	toc_h1	table of contents h1
+//	toc_h2
+
+// table -- table
+*/
+
+table.navline
+{
+	font-size: 0.7em;
+	font-family: 'TITUS Cyberbit Basic', helvetica, sans-serif;
+	margin-top: 0em;
+	margin-bottom: 0em;
+	margin-top: 0em;
+	margin-bottom: 0em;
+}
diff --git a/14666-h/style/print.css b/14666-h/style/print.css
new file mode 100644
index 0000000..764ba41
--- /dev/null
+++ b/14666-h/style/print.css
@@ -0,0 +1,36 @@
+/* 
+	print.css --- A stylesheet for HTML in gutenberg HTML files, optimized for printing.
+
+	Jeroen Hellingman
+
+	This file is hereby irrevocably dedicated to the Public Domain.
+*/
+
+body
+{
+	font-family: Gentium, Times New Roman, serif;
+	margin: 12pt 1cm 12pt 1cm; 
+	font-size: 11pt;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5
+{
+	color: black;
+	font-family: Gentium, Times New Roman, serif;
+}
+
+.figureHead, .noteref, span.leftnote, p.legend, .navline, span.rightnote, span.pageno, span.lineno
+{
+	color: black;
+}
+
+a, a.navline:hover, a.hidden:hover, a.noteref:hover
+{
+	color: black;
+	text-decoration: none;
+}
+
+span.pageno
+{
+	font-size: 6pt;
+}
+\ No newline at end of file
author	Roger Frank <rfrank@pglaf.org>	2025-10-15 04:45:04 -0700
committer	Roger Frank <rfrank@pglaf.org>	2025-10-15 04:45:04 -0700
commit	a644ce0766d16ae3b8c567a79ed417e84d20c97e (patch)
tree	a4addeeeef0ea4005d62d77c83b5ca8de8e0f52f /14666-h