diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 39462-0.txt | 2745 | ||||
| -rw-r--r-- | 39462-0.zip | bin | 0 -> 67713 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39462-h.zip | bin | 0 -> 165119 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39462-h/39462-h.htm | 2599 | ||||
| -rw-r--r-- | 39462-h/images/cover.jpg | bin | 0 -> 95778 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 |
8 files changed, 5360 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/39462-0.txt b/39462-0.txt new file mode 100644 index 0000000..2cbc9c2 --- /dev/null +++ b/39462-0.txt @@ -0,0 +1,2745 @@ +Project Gutenberg's Socrates' Apology, by Plato and Alexandros Moraitides + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + + +Title: Socrates' Apology + +Author: Plato + Alexandros Moraitides + +Release Date: April 16, 2012 [EBook #39462] + +Language: Greek + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SOCRATES' APOLOGY *** + + + + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason +Konstantinides. Thanks to George Canonis for his major +work in proofreading. + + + + + +Note: The tonic system has been changed from polytonic to +monotonic. The spelling of the book has not been changed +otherwise. Bold words are included in &, while words in italics +in _. Footnotes have been placed at the end of the book. + +Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε +μονοτονικό. Η ορθογραφία του βιβλίου κατά τα άλλα παραμένει ως +έχει. Λέξεις με έντονους χαρακτήρες περικλείονται σε &, ενώ +λέξεις με πλάγιους χαρακτήρες σε _. Οι υποσημειώσεις των σελίδων +έχουν τεθεί στο τέλος του βιβλίου. + + + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ + + + +ΠΛΑΤΩΝ + +ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ + + + + +ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ + +ΑΛΕΞ. ΜΩΡΑΪΤΙΔΟΥ + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ +ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ + + + + + + +ΠΛΑΤΩΝΟΣ + + +ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ + + +ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ + +ΑΛΕΞ. ΜΩΡΑΪΤΙΔΟΥ + + + +ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ + +ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΕΞΗ + + + + + +ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ + + + +Σωκράτης ο υιός του Σωφρονίσκου εγεννήθη το 469 π.Χ. Ο πατήρ +αυτού ήτο γλύπτης· η δε μήτηρ Φαιναρέτη ήτο μαία. Κατά την +νεότητά του εδιδάχθη παρά του πατρός του την γλυπτικήν· απέκτησε +δε εις την τέχνην αυτήν πολλήν δεξιότητα. Παυσανίας ο περιηγητής +είδεν εν τη Ακροπόλει τρία αγάλματα, παριστώντα τας Χάριτας, +άτινα εθεωρούντο ως έργα του Σωκράτους. Περί της περαιτέρω +εκπαιδεύσεως αυτού πολύ ολίγα γνωρίζομεν. Γνωστόν μόνον είνε, ότι +ωφελήθη από την διδασκαλίαν του σοφιστού Προδίκου και του +μουσικού Δάμωνος· δεν διέκειτο όμως φιλικώς προς τους σοφιστάς, +οι οποίοι τότε πολύν θόρυβον και επίδειξιν έκαμνον. Ο Σωκράτης +λοιπόν έγινεν ό,τι έγινε μόνον διά των ιδικών του μελετών. (1) +Την προσωπικήν του αξίαν οφείλει εις εαυτόν μόνον, αυτός δι' +εαυτού γενόμενος ο θεμελιωτής της αρχαίας φιλοσοφίας. Οι αρχαίοι +καλούσιν αυτόν μαθητήν του Αναξαγόρου και του φυσικού Αρχελάου. +Αλλά ταύτα απεδείχθησαν αβάσιμα. Ο ίδιος δεν έσχεν ή δεν εζήτησεν +άλλα μέσα προς εκπαίδευσίν του, εκτός εκείνων, τα οποία παρέσχεν +εις αυτόν η γεννέτειρά του πόλις. Πλην μιας θρησκευτικής εκδρομής +και τριών πολεμικών εκστρατειών, εις ας έλαβε μέρος εις +εκπλήρωσιν των προς την πατρίδα καθηκόντων, ουδέποτε άλλοτε +απεδήμησεν εξ Αθηνών. + +Πότε ακριβώς ο Σωκράτης ήρχισε το φιλοσοφικόν αυτού στάδιον, +αφιερωθείς εις την ανατροφήν της νεολαίας της πατρίδος του, δεν +γνωρίζομεν μετά βεβαιότητος· ουδέ δυνάμεθα ν' αποφανθώμεν πότε +ακριβώς εκυκλοφόρησε κατά πρώτον ο χρησμός του Δελφικού μαντείου, +όστις απεκάλεσεν αυτόν «σοφώτατον πάντων ανθρώπων». Μόνον κατά +προσέγγισιν δυνάμεθα να ορίσωμεν τον χρόνον τούτον, στηριζόμενοι +επί της παραστάσεως των &Νεφελών& του Αριστοφάνους, ήτις έγινε το +423 π. Χ. εις διακωμώδησιν της δράσεως του Αθηναίου σοφού. + +Εις τας συνομιλίας του ο Σωκράτης παρίσταται σχεδόν πάντοτε ως ο +πρεσβύτερος μεταξύ των μαθητών του. Η μέθοδός του δε η +επιστημονική, η όλως διόλου αντίθετος προς τον αλαζονικόν τρόπον +της διδασκαλίας των σοφιστών, ήτο η άτεχνος διαλογική, η οποία +ιδίως ήτο καταληπτή εις τον λαόν. Ο Σωκράτης ήρχιζε συνήθως τας +διαλεκτικάς διδασκαλίας του από τα μάλλον εγγύτερα περιστατικά, +πολλάκις όλως διόλου άσημα, και ελάμβανε τα παραδείγματα, τα +χρησιμεύοντα εις αυτόν, και τας αποδείξεις εκ του κοινού βίου. Οι +σύγχρονοι τον εμέμφοντο ότι πάντοτε ωμίλει περί φορτηγών ζώων, +σιδηρουργών, υποδηματοποιών και βυρσοδεψών. Τον βλέπομεν πάντοτε +εις τας πλατείας των Αθηνών, εις τα γυμνάσια και τα εργαστήρια, +από πρωίας μέχρις εσπέρας, ενασχολούμενον εις συνομιλίας μετά +νέων και γερόντων και συζητούντα μετ' αυτών περί του τελικού +σκοπού και της αποστολής εν τω κόσμω του ανθρώπου, εξελέγχοντα +αυτούς διά την αμάθειαν και παροτρύνοντα να αφήσουν την ακηδίαν +και ραθυμίαν και να φθάσουν διά της προσοχής και μελέτης εις την +γνώσιν. Ο Σωκράτης ούτω δίδει συμβουλάς και νουθεσίας προς πάσαν +ανθρωπίνην ενέργειαν, είτε προς τον δημόσιον βίον αποβλέπουσαν, +είτε εις την οικιακήν οικονομίαν, και προς παν επιτήδευμα εν +γένει ή επιστήμην και τέχνην, μετά γνώσεως και ειδικότητος +θαυμαστής, ως εάν ήτο παγνώστης και παντεχνίτης. Εις πάντα δε +ταύτα τα συζητούμενα θέματα δεξιώτατα παρενέβαλε και σκέψεις, +όπως διεγείρη μεταξύ των ομιλητών του την τάσιν προς την αληθή +γνώσιν και την ηθικήν. Πολλάκις όμως αι συζητήσεις του και αι +διδασκαλίαι του απεδοκιμάζοντο με πικρόν χλευασμόν και +αντημείβοντο διά μίσους και αχαριστίας. Αλλ' όμως έχων ακράδαντον +πεποίθησιν ότι η θεμελιώδης βελτίωσις της κοινωνίας εξαρτάται εκ +της καλής ανατροφής των νέων, ο Σωκράτης έως τέλους της ζωής του +έμεινε πιστός εις το έργον, όπερ ο ίδιος είχεν εκλέξει, και υπέρ +του οποίου είχεν αφιερώσει τον εαυτόν του, παντελώς παραμελήσας +τον οικογενειακόν βίον. Ουδαμού φαίνεται δίδων προσοχήν εις την +σύζυγόν του και τα τέκνα του, η δε περιβόητος, καίπερ υπερβολικώς +παρασταθείσα υπό των αρχαίων, κακοτροπία της συζύγου του +Ξανθίππης, δίδει εις ημάς αφορμήν να υποθέσωμεν ότι τον Αθηναίον +σοφόν δεν έτερπε διόλου η θορυβώδης οικογενειακή ευτυχία. + +Όλοι οι συγγραφείς εικονίζουσι τον Σωκράτη διά των ζωηροτάτων +χρωμάτων, ως άνθρωπον πρακτικόν και σοφόν. «Τοσούτον ήτο ευσεβής, +λέγει ο Ξενοφών περί αυτού, ώστε ουδέν ουδέποτε έκαμεν άνευ της +συμβουλής των θεών· τοσούτον δίκαιος, ώστε ουδένα ηδίκησεν ουδέ +κατ' ελάχιστον· αλλά τοσούτον ήτο κύριος του εαυτού του, ώστε +ουδέποτε προετίμησε το ευάρεστον από το καλόν· τόσον συνετός, +ώστε ουδέποτε επλανήθη εις την διάκρισιν του καλού από του κακού· +εν ενί λόγω, ο Σωκράτης ήτο ο κάλλιστος και ευτυχέστατος +άνθρωπος, όστις ηδύνατο να υπάρξη». Αλλ' ό,τι παρέχει εις το +πρόσωπον αυτού ιδιαιτέραν παραστατικότητα, είνε η εν ούτω +αρμονική μίξις όλων των φυσικών τελειοτήτων, αι οποίαι +αναβιβάζουσι τον σοφόν Αθηναίον εις θαυμαστόν ύψος, υπεράνω πάσης +ανθρωπίνης αδυναμίας. Διακρίνεται διά την λεπτοτάτην γενικήν +αυτού μόρφωσιν και διά τον αττικόν πολιτισμόν του. Εμφανίζεται εξ +ίσου ανδρείος επί του πεδίου της μάχης ως και επί των συμποσίων· +πάντοτε κρατεί εαυτού, ουδέποτε χάνει την συνείδησιν, αδιαλείπτως +ενεργεί μετά πληρεστάτης ελευθερίας· ο Σωκράτης είνε τέλος το +τελειότατον πρότυπον των ανθηρών εκείνων χρόνων της δημοκρατίας +των Αθηνών. Είνε πράος και ήσυχος, τύπος και υπόδειγμα των +γνησίων ανθρωπίνων αρετών. Ιδιαίτερον δε χαρακτηριστικόν αυτού +είνε το &δαιμόνιον&, όπερ ο ίδιος απέδιδεν εις τον εαυτόν του. +Επίστευε δηλ. ότι εσωτερική τις θεία φωνή προέλεγεν αυτώ την +ευτυχίαν και την δυστυχίαν, τας προόδους ή το ανεπιτυχές των +ανθρωπίνων ενεργειών και έδιδεν εις αυτόν εκάστοτε τας δεούσας +νουθεσίας. Το δαιμόνιον τούτο ήτο λεπτόν, βαθύ, οξυήκοον, ως και +το ορμέμφυτον της ψυχής του, ήτις είχε θεωρήσει τα του βίου διά +καθαρού και διαπεραστικού βλέμματος και χωρίς να θέλη προέβλεπε +το καλόν και την σκοπιμότητα πανταχού, και εις τα ελάχιστα ακόμη +του ανθρωπίνου βίου. + +Ένεκα δε του πρωτοτύπου αυτού πνεύματος ο Σωκράτης λίαν ενωρίς +έγινε το αντικείμενον κοινών συζητήσεων παρά των Αθηναίων. Ήτο δε +προικισμένος και διά τινος εξωτερικού σχήματος λίαν εξαιρετικού. +Η πλατεία και εξέχουσα αυτού ρις, οι προεξέχοντες οφθαλμοί του, η +φαλακρά κεφαλή του και η παχεία κοιλία του έδιδον εις τον +εξωτερικόν σχηματισμόν του ομοιότητα προς Σάτυρον. Ήτο δε η +παράστασίς του αύτη εις μεγάλην αρμονίαν προς την αθάνατον +εκείνην σωκρατικήν ειρωνείαν. Εφόρει πτωχικόν ένδυμα, το αυτό +χειμώνα-καλοκαίρι· περιεπάτει ανυπόδητος· ελάμβανεν αλλόκοτον +θέσιν· πολλάκις αίφνης έμενεν ακίνητος και άφινε τους οφθαλμούς +του να περιπλανώνται ασκόπως και αγρίως εις διάφορα αντικείμενα +γύρω. Πάντα ταύτα διέγραφον ακριβώς την μορφήν Σατύρου. + +Μετά τριακονταετή σχεδόν διδασκαλίαν ο Σωκράτης έγινε θύμα +συνταυτίσεως των ενεργειών του προς τας επιβλαβείς ενεργείας των +σοφιστών. Ρεύμα εχθρικόν εσχηματίσθη κατ' αυτού από τους +πατριώτας εκείνους, οι οποίοι ενόμισαν ότι ο Σωκράτης διά της +διδασκαλίας του γίνεται κώλυμα επαναφοράς των αρχαίων ηθών και +της αρχαίας αγωγής των πολιτών, υπέρ των οποίων εκείνοι +ειργάζοντο. Είχον παρέλθει πλέον αι ανησυχίαι και ανωμαλίαι του +Πελοποννησιακού πολέμου, παρήλθε και η βιαία δεσποτεία των +Τριάκοντα Τυράννων και είχε τέλος αποκατασταθή πάλιν εν Αθήναις η +Δημοκρατία. Ο Σωκράτης ήγε τότε την ηλικίαν των 70 ετών, ότε +νεαρός τις ποιητής ο Μέλητος, ο ρήτωρ Λύκων και ο δημαγωγός +Άνυτος, άνθρωποι υφ' όλας τας επόψεις ανάξιοι λόγου, αλλ', ως +φαίνεται, χωρίς καμμίαν προσωπικήν εμπάθειαν κατά του γέροντος +σοφού, ενεκάλεσαν τον Σωκράτη εις το δικαστήριον, διατυπώσαντες +κατηγορίαν κατ' αυτού ότι δεν αναγνωρίζει τους θεούς της πόλεως, +αλλ' εισάγει νέας θεότητας, και ότι διαφθείρει τους νέους. Ένεκα +των κατηγοριών τούτων ο Σωκράτης κατεδικάσθη εις θάνατον. Προ της +εκτελέσεως όμως της θανατικής ποινής επετράπη να μείνη εν τη +φυλακή επί 30 ημέρας και να διαλέγηται μετά των μαθητών του· αλλά +καίπερ δοθείσης ευκαιρίας προς σωτηρίαν, ο Σωκράτης απέρριψε την +πρότασιν να φύγη, και έπιε το κώνειον το έτος 399 π. Χ. + +Εκτός των ανωτέρω όμως αφορμών του θανάτου του Σωκράτους βεβαίως +σπουδαιότατη υπήρξε και μία άλλη πρόσθετος αιτία, η πολιτική. Ο +Σωκράτης δεν ήτο αριστοκρατικός, αλλ' είχε χαρακτήρα λίαν ισχυρόν +μη αρεσκόμενος διόλου εις τας ιδιοτροπίας των δημαγωγών. Ουδέποτε +είχεν ενασχοληθή εις την πολιτικήν, άπαξ μόνον αναλαβών πολιτικήν +υπηρεσίαν και ελθών αμέσως εις σύγκρουσιν προς την θέλησιν του +λαού και της κρατούσης εξουσίας. Το ρητορικόν βήμα πρώτην φοράν +ανέβη, μόνον κατά την δίκην του, ίνα απολογηθή. Ο Σωκράτης +υπεστήριξε πανταχού και πάντοτε ότι μόνον οι πεπαιδευμένοι και +ικανοί άνθρωποι έχουσι το δικαίωμα να διέπωσι τα της πολιτείας, +εμέμφετο δε συχνά τας έξεις του δημοκρατικού πολιτεύματος, ιδίως +την διά κλήρου εκλογήν των αρχόντων, απολύτως δε επροτίμα το +Σπαρτιατικόν πολίτευμα, τέλος δε ένεκα των στενών σχέσεων αυτού +μετά των τότε αρχηγών του ολιγαρχικού κόμματος, Κριτίου, +Αλκιβιάδου και λοιπών, εξήγειρεν εις μεγάλον βαθμόν την +δυσπιστίαν των δημοκρατικών. Εάν δε λάβωμεν υπ' όψιν ότι δύο από +τους κατηγόρους του ήσαν άνθρωποι έχοντες μεγάλην επιρροήν επί +του δημοκρατικού κόμματος και ότι οι δικασταί αυτού ήσαν αυτοί +εκείνοι, οίτινες είχον ανατρέψει την δεσποτείαν των Τριάκοντα +Τυράννων, πειθόμεθα ότι η πολιτική πολύ συνετέλεσεν εις την +καταδίκην του Σωκράτους, όστις προς τοις άλλοις περιεφρόνει και +τα συνήθη μέσα της υπερασπίσεως, διότι δεν ηθέλησε να κινήση την +συμπάθειαν του λαού διά των δακρύων και της κολακείας και διότι +γνωρίζων την αθωότητά του προσηνέχθη προς τους δικαστάς αυτού +μετά περιφρονήσεως. + +$ (Schwegler) + +* * + * + +Η κατά του Σωκράτους κατηγορία ήτο έγκλημα θρησκευτικόν (γραφή +ασεβείας). Επί τούτων δε την δικαιοδοσίαν είχεν ο άρχων Βασιλεύς +— είς των 9 αρχόντων. — Προς αυτόν λοιπόν επεδόθη η κατά του +Σωκράτους μήνυσις υπό του Μελήτου· κατά δε ορισθείσαν ημέραν +κληθείς ο Σωκράτης παρουσιάσθη ενώπιον του άρχοντος Βασιλέως εις +την Βασίλειον Στοάν, όπου υπήρχον τα δικαστικά αυτού γραφεία. + +Εκεί, ενώπιον του Μελήτου, έλαβε γνώσιν της κατηγορίας του, +έγινεν η προανάκρισις, εξητάσθησαν οι μάρτυρες και παρεπέμφθη η +υπόθεσις εις την Ηλιαίαν, το πολυμελές εκείνο δικαστήριον των +αρχαίων, προς εκδίκασιν. Ο Σωκράτης, αν και προέβλεπε τον +κίνδυνον, όμως δεν έδωκε καμμίαν προσοχήν, πιστεύων ακραδάντως +ότι δεν είχε διαπράξη καμμίαν αδικίαν εις κανένα ποτέ άνθρωπον. +Οι μαθηταί του όμως ευρίσκοντο εις ανησυχίαν και φόβον. Ότε δε ο +Ερμογένης, ο υιός του Ιππονίκου, είς των μαθητών του Σωκράτους, +παρώτρυνεν αυτόν, ίνα σκεφθή περί της απολογίας του, ο Σωκράτης +απήντησεν ότι καθ' όλην την ζωήν του ίσα-ίσα περί αυτού και μόνου +εσκέπτετο και δεν χρειάζεται πλέον να σκεφθή περισσότερον. Ο +Ερμογένης δεν εννόησε την ευφυά παρατήρησιν του διδασκάλου του, +όστις ηναγκάσθη σαφέστερον να επεξηγήση αυτήν, λέγων ότι καθ' +όλην του την ζωήν ουδέν άλλο έκαμε, παρά να ερευνά τα δίκαια και +τα άδικα, και τα μεν δίκαια να πράττη, τα δε άδικα να αποφεύγη. +Ομοίως απέρριψε και την τεχνικήν απολογίαν, την οποίαν είχε +συντάξη δι' αυτόν ο Λυσίας, ως αναξίαν της μεγαλοπρεπείας των +ιδεών του, ειπών ότι προτιμά να καταδικασθή ως Σωκράτης ή να +αθωωθή ως Λυσίας. + +Ούτω λοιπόν, γενομένης της δίκης, ο Σωκράτης πρώτην φοράν εν τω +βίω του εμφανίζεται εις δικαστήριον και πειθόμενος εις τους +νόμους απολογείται. Την δε Απολογίαν του διέσωσεν ο πρόκριτος των +μαθητών του, ο Πλάτων. + +*** + +Η &Απολογία& είνε το μόνον εκ των έργων του Πλάτωνος, το οποίον +δεν φέρει μορφήν διαλόγου, αλλ' είνε λόγος δικανικός, γραφείς δι' +ωρισμένην περίπτωσιν, την υπό του Σωκράτους γενομένην απολογίαν +εν τω δικαστηρίω. Άπασα η αρχαιότης παραδέχεται αυτήν ως γνήσιον +του Πλάτωνος έργον. Και δεν δυνάμεθα μεν να είπωμεν ότι ούτως +αυτολεξεί απελογήθη ο Σωκράτης ενώπιον των Ηλιαστών, ως συνέγραψε +την απολογίαν ο Πλάτων. Όμως δεν πρέπει διόλου να αμφιβάλλωμεν +ότι ο Πλάτων απέδωκεν εν τη &Απολογία& του όσον το δυνατόν +πιστότερον τους λόγους του Σωκράτους, ως εμφαίνεται τούτο σαφώς +εκ της όλης συνθέσεως αυτής, μαρτυρούσης λόγον εκ του προχείρου +απαγγελθέντα, ως και έκ τινων ελλείψεων λογογραφικών αυτής, εν +σχέσει προς τα λοιπά του Πλάτωνος κάλλιτεχνήματα, διότι ο μέγας +συγγραφεύς ήτο ηναγκασμένος να μη απομακρυνθή πολύ από την υπό +του Σωκράτους γενομένην αφήγησιν των γεγονότων εν τω δικαστηρίω, +τα οποία ήσαν βεβαίως τότε πασίγνωστα. + +Η &Απολογία& κατά τους αρχαίους κριτικούς είνε μεν λόγος +ρητορικός, αλλά δεν ανήκει, ως αναμένει τις, εις το δικανικόν +μόνον γένος της ρητορικής τέχνης, άλλα μετέχει και των άλλων δύο +γενών της ωραίας τέχνης, ήτοι περιέχει εγκώμιον υπέρ αυτού του +Σωκράτους, όπερ ανήκει εις το &επιδεικτικόν& γένος των ρητορικών +λόγων, και προσέτι συμβουλάς και νουθεσίας προς τους Αθηναίους, +το οποίον είνε θέμα του &συμβουλευτικού& γένους των ρητορικών +λόγων. Αύτη είνε η πρωτοτυπία της &Απολογίας&. + +Κατ' ουσίαν δε αποτελεί τρεις αυτοτελείς λόγους. Ο πρώτος λόγος, +όστις έχει και τέλειον τον τεχνικόν τύπον του ρητορικού λόγου, +διαιρούμενος εις &προοίμιον, υπόθεσιν& και &επίλογον&, +περιλαμβάνεται από του 1 κεφαλ. έως του 24. Κατ' αυτόν τον πρώτον +λόγον απολογείται ο Σωκράτης εις όλας τας γενομένας υπό των +εχθρών του εν γένει και των κατηγόρων του κατηγορίας, αποδεικνύων +ότι αύται είνε καθαρώς συκοφαντίαι, και καταρρίπτει το +κατηγορητήριον του Μελήτου ως μη έχον καμμίαν βάσιν· με τας +ερωτήσεις δε, τας οποίας του αποτείνει, καθιστά αυτόν +αναπολόγητον. Ο λόγος προχωρεί απλούστατα, άνευ καμμιάς ρητορικής +επιδείξεως, περιοριζόμενος μόνον εις την αληθή αφήγησιν των +πραγμάτων με τον περίφημον εκείνον τρόπον του Σωκρατικού λόγου, +και πολλαχού κομψότατα ραντισμένος με την τρίγοργον εκείνην +ειρωνείαν του Αθηναίου σοφού. Ότε αίφνης από του κεφ. 17 +μεταρσιούται λαμπρώς εις ύψος μεγαλοπρεπέστατον και η &Απολογία& +λαμβάνει εντεύθεν δύναμιν καταπλήσσουσαν και συγκινούσαν. Ο +γηραιός Σωκράτης επικαλούμενος ενταύθα την βαθυτάτην αυτού αγάπην +προς την αλήθειαν και αναφέρων ότι όλη η τριακονταετής δράσις +αυτού πιστεύει ότι τω ανετέθη υπό του Απόλλωνος, αποκαλύπτει +ενώπιον των δικαστών το μυστικόν της ζωής του λέγων ότι ειργάσθη +ως όργανον πειθήνιον του θεού των Δελφών, αφοσιώσας εις την θείαν +εντολήν και αυτήν την ζωήν του. Εν τη αιφνίδια ταύτη αναζωπυρήσει +της &Απολογίας&, παρατηρεί νεώτερος κριτικός, διαβλέπει κανείς +ότι ο μέγας φιλόσοφος δεν ανησυχεί τόσον διά την έκβασιν της +δίκης, όσον διά τον θρίαμβον των ηθικών δογμάτων αυτού. Η +&Απολογία& είνε ο τελευταίος λόγος του Σωκράτους, περιέχουσα την +τελευταίαν προς τους προσφιλείς του Αθηναίους διδασκαλίαν του, +ήτις είνε έντονος και μεγαλοπρεπής καθώς ήτο όλη η ζωή του. + +Ενταύθα τελειόνει ο πρώτος λόγος. + +Μετά ταύτα, αφού οι δικασταί, αποσυρθέντες και διασκεφθέντες, +εκήρυξαν τον Σωκράτην ένοχον των αποδοθεισών εις αυτόν +κατηγοριών, έλαβε και πάλιν τον λόγον, ίνα κατά τον νόμον ορίση +την αρμόζουσαν εις τον εαυτόν του ποινήν. + +Το δεύτερον αυτό λογύδριον (κεφ. 25 — 28) θεωρούμενον ως +συμπλήρωμα του πρώτου λόγου, έχει και αυτό τας τρεις ρητορικάς +διαιρέσεις του. Ο Σωκράτης, κηρυχθείς υπό του δικαστηρίου ένοχος, +δηλοί με θαυμαστήν αταραξίαν ότι ανέμενε την καταδίκην του. Αλλά +το θάρρος του αυτό παρίσταται ενώπιον του δικαστηρίου ως υπεροψία +προσβλητική διά τους δικαστάς, ιδίως όταν ο Σωκράτης διακηρύττει +ότι δεν θα ενασκήση το δικαίωμα, όπερ είχε παρά του νόμου, να +ορίση την ποινήν του. Ηθικώς, ίνα μεταχειρισθώμεν τους λόγους +νεωτέρου τινός, είχε δίκαιον ο Σωκράτης. Ουδέποτε άνθρωπος εις +τόσον δεινάς περιστάσεις ευρισκόμενος ωμίλησε με τόσην αταραξίαν +και παρρησίαν, καθώς ο Σωκράτης, αλλά δεν δύναται να αρνηθή +κανείς ότι, σχετικώς προς την υπεράσπισιν, η υψηλόφρων αυτή +ακαμψία του γηραιού Αθηναίου έβλαψε, διότι συνετέλεσεν εις το να +σχηματισθή η απαιτουμένη πλειοψηφία — και με όλην την βίαν της +πολιτικής — διά την εις θάνατον καταδίκην αυτού. + +Τέλος το τρίτον λογύδριον, όπερ είνε το τελευταίον μέρος της +&Απολογίας& περιλαμβάνει κυρίως μίαν ωραιοτάτην προσλαλιάν του +Σωκράτους προς τους δικαστάς αυτού, και τους δώσαντας +καταδικαστικήν ψήφον και τους δώσαντας αθωωτικήν. Εν τη προσλαλιά +αυτή, παρατηρεί νεώτερος κριτικός, ο Σωκράτης παρίσταται ως +αληθής φιλόσοφος, αταράχως λαλών περί της εις θάνατον καταδίκης +του και συμβουλεύων τους δικαστάς του. Ο προς την ζωήν +αποχαιρετισμός του είνε γεμάτος από γαλήνην και ελπίδα, +επαναπαύει δε την σκέψιν του ανθρώπου επί της τόσον παρηγόρου και +τόσον μεγαλοπρεπούς πίστεως, εις την αθανασίαν της ψυχής, +πίστεως, την οποίαν χείλη ειδωλολάτρου δεν είχον ποτέ ακόμη +ομολογήσει με τόσην αποφθεγματικήν σαφήνειαν. Τόσον εθάμβωσε τον +Κικέρωνα η τόλμη ενταύθα και το μεγαλείον της ψυχής του Αθηναίου +σοφού, ώστε κρίνων ο ρωμαίος ρήτωρ τους τελευταίους τούτους +λόγους, λέγει ότι ο Σωκράτης ωμίλησεν ουχί ως ικέτης πλέον ή ως +κατάδικος, αλλ' ως διδάσκαλος &και κύριος& των δικαστών. + + + +ΠΛΑΤΩΝΟΣ + +ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ + + + +Ι. Ποίαν μεν εντύπωσιν, ω άνδρες Αθηναίοι, (2) σας έκαμαν οι +λόγοι των κατηγόρων μου, δεν γνωρίζω. Το βέβαιον είνε ότι εγώ ο +ίδιος, εξ αιτίας των λόγων των αυτών, σχεδόν ελησμόνησα τον +εαυτόν μου, πιστεύσας προς στιγμήν ότι δεν είμαι αυτός οπού +είμαι. Με τόσον πειστικόν τρόπον ωμίλησαν. Και όμως ημπορώ να σας +βεβαιώσω ότι καμμίαν σχεδόν αλήθειαν δεν είπαν. Από τα πολλά δε +εκείνα ψεύδη, τα οποία αυτοί εφεύρον, έν προ πάντων εθαύμασα, +εκεί όπου έλεγαν, ότι πρέπει σεις να προσέξητε μήπως εξαπατηθήτε +από εμέ, διότι, κατά τους λόγους των, είμαι δεινός ρήτωρ. Επειδή +το να μη φοβηθούν αυτοί την εντροπήν, διότι ευθύς αμέσως θ' +αποδειχθούν από εμέ ότι πραγματικώς ψεύδονται, όταν και κατ' +ελάχιστον δεν φανώ ότι είμαι δεινός ρήτωρ, τούτο το θάρρος αυτών +μου εφάνη ότι είνε αναισχυντότατον. Εκτός αν ίσως δεινόν ρήτορα +και εύγλωττον ονομάζουν αυτοί εκείνον, ο οποίος λέγει την +αλήθειαν. Διότι, αν αυτό εννοούν, ήθελον ομολογήσει ότι εγώ +βεβαίως είμαι δεινός ρήτωρ, όχι όμως καθ' όν τρόπον αυτοί +εννοούσι και μετέρχονται την ρητορικήν. Διότι ούτοι μεν, +επαναλέγω, κανέν σχεδόν αληθές δεν είπον, σεις δε από εμέ θ' +ακούσητε μετ' ολίγον καθαράν την αλήθειαν. Αλλ' όμως, μα τον Δία, +ω άνδρες Αθηναίοι, δεν θα ακούσητε από εμέ λόγους καλλωπισμένους +βεβαίως, καθώς είνε οι λόγοι των κατηγόρων μου, με φράσεις κομψάς +και λέξεις εκλεκτάς, ουδέ εστολισμένους με ρητορικά σχήματα και +περιόδους εντέχνους, αλλά θ' ακούσητε λόγους εκ του προχείρου, με +απλότητα και με τας τυχούσας εις τον νουν μου ερχομένας λέξεις. +Διότι έχω πεποίθησιν ότι είνε δίκαια, όσα θα είπω, κανείς δε από +σας ας μη περιμένη τίποτε άλλο από εμέ. Διότι και δεν θα ήτο +πρέπον βέβαια, καθώς φρονώ, εις την παρούσαν ηλικίαν μου, (3) να +εμφανίζωμαι ενώπιον του δικαστηρίου απαγγέλλων τορνευτούς λόγους +ως κανέν μειράκιον. Και διά τούτο αύτη μάλιστα είνε η μόνη +παράκλησίς μου, την οποίαν σας κάμνω, ω άνδρες Αθηναίοι, και αυτά +μόνον ζητώ από σας. Εάν με ακούσητε ότι εις την απολογίαν μου +μεταχειρίζομαι τους ιδίους λόγους και τον ίδιον τρόπον, με τον +οποίον συνήθως ομιλώ δημοσία και παρά τους τραπεζίτας της αγοράς, +(4) εις την οποίαν θέσιν οι περισσότεροι από σας (5) με έχουσιν +ακούσει, και εις κάθε άλλο μέρος της πόλεως, εις τας παλαίστρας +και εις τα εργαστήρια, να μη παραξενεύεσθε, μήτε να με χλευάζετε +δι' αυτό, κάμνοντες θόρυβον (6). Διότι συμβαίνει το εξής: Τώρα +πρώτην φοράν εγώ εμφανίζομαι ενώπιον δικαστηρίου, ενώ είμαι πλέον +των εβδομήκοντα ετών. Όθεν εις εμέ είνε όλως διόλου ξένος και +ασυνήθιστος ο τρόπος του λόγου, με τον οποίον ομιλούν εδώ. Καθώς +λοιπόν, αν ετύχαινε να είμαι πραγματικώς ξένος, θα ηθέλετε με +συγχωρήσει βεβαίως, καθώς φρονώ, εάν ωμίλουν με εκείνην την +διάλεκτον και τον τρόπον, με τον οποίον είχον ανατραφή εις τον +τόπον μου, τοιουτοτρόπως και τώρα εις την περίστασιν αυτήν σας +παρακαλώ, και πιστεύω ότι η παράκλησίς μου είνε δικαία, εις μεν +τον τρόπον του λόγου μου να μη προσέξητε, κακός ή καλός είνε· +τούτο δε μόνον να παρατηρήτε, και εις τούτο να επιστήσητε όλην +σας την προσοχήν, αν λέγω δίκαια ή όχι· διότι εις τούτο +συνίσταται η αρετή του δικαστού, του δε ρήτορος αρετή είνε να +λέγη μόνον την αλήθειαν. + +ΙΙ. Πρώτον μεν λοιπόν είναι δίκαιον να απολογηθώ, ω άνδρες +Αθηναίοι, εις τας πρώτας εναντίον μου κατηγορίας ως ψευδείς και +εις τους πρώτους κατηγόρους μου, έπειτα δε εις τας τελευταίας και +εις τους τελευταίους κατηγόρους. Διότι εναντίον μου πολλοί +υπήρξαν ενώπιόν σας κατήγοροι, οι οποίοι και από πολλά ακόμη έτη +πρωτύτερα με κατηγόρησαν και καμμίαν αλήθειαν δεν είπαν. Αυτούς +δε εγώ περισσότερον φοβούμαι παρά τον Άνυτον και τους συντρόφους +του, (7) αν και αυτοί οι τελευταίοι είνε πολύ φοβεροί· αλλ' +εκείνοι οι άλλοι είνε πολύ φοβερώτεροι, ω άνδρες· διότι αυτοί +τους περισσοτέρους εξ υμών σας παρελάμβανον, ως δι' εκπαίδευσιν, +από την παιδικήν σας ηλικίαν, καθώς οι παιδαγωγοί, και +προσεπάθουν να σας πείσουν με τας ψευδείς εναντίον μου κατηγορίας +των να έχητε εσφαλμένην δι' εμέ γνώμην, λέγοντες ότι υπάρχει +κάποιος εκεί Σωκράτης, σοφός άνθρωπος, ο οποίος καταγίνεται με τα +μετέωρα, εξετάζων τον αέρα, τας βροντάς και τας αστραπάς, και +έχει κάμει ερεύνας εις όλα, όσα υπάρχουν εις τους κόλπους της +γης, και ημπορεί με τους λόγους του να κάμη δικαίαν μίαν άδικον +υπόθεσιν. Ούτοι, ω άνδρες Αθηναίοι, επειδή διέσπειραν αυτήν την +φήμην, είναι οι πλέον φοβεροί και επικίνδυνοι κατήγοροί μου. +Διότι όσοι τους ήκουσαν, νομίζουν ότι εκείνοι οι άνθρωποι, οι +οποίοι ενασχολούνται εις αυτά τα ζητήματα, όχι μόνον είνε +επιβλαβείς, αλλά και θεούς δεν πιστεύουν. Προσέτι οι κατήγοροι +ούτοι είνε πολυάριθμοι και πολύν καιρόν τόρα εργάζονται εις την +διάδοσιν αυτών των κατηγοριών, και προς τούτοις ωμίλουν προς +υμάς, εις τοιαύτην μάλιστα ηλικίαν, κατά την οποίαν ευκολώτατα +ηδύνασθε να τους πιστεύσητε, διότι ήσθε τότε παίδες οι +περισσότεροι από σας, τινές δε και μειράκια, όταν με κατηγόρουν +όλως διόλου ερήμην, χωρίς να ημπορή ο κατηγορούμενος να +απολογηθή. Ό,τι δε είνε πολύ αδικώτατον πράγμα από όλα είνε +τούτο, ότι και τα ονόματά των δεν είνε δυνατόν να τα γνωρίζητε +και να είπητε αυτά, εκτός αν τύχη να είνε κανείς κωμωδοποιός +βέβαια. Όσοι δε με φθόνον ή με συκοφαντίαν σας εξηπάτων, και +όσοι, διότι οι ίδιοι είχαν πεισθή, προσεπάθουν να πείσουν και +άλλους, όλοι αυτοί μένουν άγνωστοι, και είνε διά τούτο παντάπασιν +απρόσβλητοι· διότι δεν ημπορώ να εγκαλέσω εδώ τώρα ενώπιόν σας +κανένα από αυτούς, ουδέ να εξελέγξω κανένα και να τον αποδείξω +ψεύστην. Αλλ' είνε ανάγκη, διά να υπερασπίσω τον εαυτόν μου, όλως +διόλου να σκιαμαχώ, καθώς λέγουν, και προς υπεράσπισίν μου να +αντικρούω ενταύθα χωρίς να φαίνεται κανένας αντίπαλος. +Παραδεχθήτε λοιπόν και σεις ότι, καθώς είπα, δύο ειδών υπήρξαν οι +κατήγοροί μου· άλλοι μεν εκείνοι, οι οποίοι προ ολίγου τόρα με +κατηγόρησαν, άλλοι δε εκείνοι, οι οποίοι προ πολλών ετών, διά +τους οποίους τελευταίον ωμίλησα, και στοχασθήτε, σας παρακαλώ, +ότι είνε ανάγκη πρώτον να απολογηθώ προς εκείνους τους πρώτους. +Διότι ίσα-ίσα και σεις εκείνους πρωτύτερα ηκούσατε να με +κατηγορούν και εκείνοι σας έκαμαν πολύ μεγαλυτέραν εντύπωσιν παρά +αυτοί εδώ οι τελευταίοι. + +Καλά λοιπόν. Πρέπει να απολογηθώ εις υπεράσπισίν μου, ω άνδρες +Αθηναίοι, και να επιχειρήσω εις τόσον μικρόν χρονικόν διάστημα, +όσον μου επιτρέπεται από τον νόμον να ομιλήσω (8), να εκβάλω από +το πνεύμα σας την κακήν υπόληψιν, την οποίαν εκ των κατ' εμού +συκοφαντιών εσχηματίσατε δι' εμέ εις τόσον μακρόν χρονικόν +διάστημα, ώστε έχει πλέον κάμει βαθείας ρίζας. Θα επεθύμουν μεν +βεβαίως με όλην την καρδίαν μου να κατορθώσω τούτο, το οποίον +είνε καλόν και διά σας και δι' εμέ, και μάλιστα ακόμη +περισσότερον από αυτό θα επεθύμουν, να κατορθώσω διά της +απολογίας μου, ώστε όχι μόνον να αποβάλετε την κακήν περί εμού +ιδέαν, αλλά περιπλέον και να σχηματίσετε καλήν γνώμην δι' εμέ. +Αλλά στοχάζομαι ότι αυτό είνε δύσκολον, και δεν με διαφεύγει πολύ +πόσην μεγάλην σπουδαιότητα τούτο έχει. Όμως αυτό μεν ας αποβή +όπως είνε ευάρεστον εις τον θεόν, ημείς δε πρέπει να υπακούσωμεν +εις τον νόμον και να απολογηθώμεν. + +III. Ας επιχειρήσωμεν λοιπόν εξ αρχής πάλιν να είπωμεν ποία είνε +η κατηγορία, από την οποίαν προήλθεν η εναντίον μου συκοφαντία, +εις την οποίαν, ως γνωστόν, στηριζόμενος ο Μέλητος, έλαβε το +θάρρος να υποβάλη κατ' εμού την παρούσαν κατηγορίαν. + +Καλά. Ας ίδωμεν με ποίας ακριβώς συκοφαντίας οι πρώτοι μου +εκείνοι διαβολείς με εσυκοφάντουν. Είνε ανάγκη βέβαια να +περιβάλωμεν την συκοφαντίαν των με τον τύπον επισήμου κατηγορίας +γενομένης ενώπιον του δικαστηρίου και να την αναγνώσωμεν αυτήν +εδώ τόρα, ωσάν να ήτο έγγραφος, καθώς είνε συνήθεια να +αναγινώσκεται εις τα δικαστήριον η ένορκος βεβαίωσις των +κατηγόρων (9). + +«Ο Σωκράτης είνε ασεβής, διότι με εγκληματικήν περιέργειαν +καταγίνεται εις πράγματα ανωφελή, με το να αναζητή να ανακαλύψη +τα υπό την γην μυστήρια και τα επουράνια· διότι το άδικον +παριστάνει ως δίκαιον, και διότι γίνεται αίτιος κακού, επειδή +μεταδίδει αυτήν την ιδίαν διδασκαλίαν και εις τους άλλους». +Τοιαύτη είνε περίπου η εναντίον μου κατηγορία (10). Διότι αυτά τα +είδατε και σεις οι ίδιοι εις την παρασταθείσαν κωμωδίαν του +Αριστοφάνους (11)· είδατε εκεί επί της σκηνής να περιφέρεται +μετέωρος κάποιος Σωκράτης και να λέγη ότι περιπατεί εις τον αέρα +και πολλάς άλλας φλυαρίας να φλυαρή, από τα οποία εγώ τίποτε, +ούτε πολύ ούτε ολίγον δεν εννοώ. Λέγω δε ταύτα όχι διότι +περιφρονώ την τοιαύτην επιστήμην, αν κανείς τωόντι υπάρχη σοφός +περί τας γνώσεις αυτού του είδους, με σκοπόν διά να μη καταγγελθώ +υπό του Μελήτου ως ένοχος εις τόσα εγκλήματα, αλλά ακριβώς μόνον +διότι, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν γνωρίζω την επιστήμην αυτήν. +Μάρτυρας δε περί τούτου προτείνω τους περισσοτέρους από σας τους +ιδίους. Και απαιτώ, σεις, όσοι ποτέ έως τόρα με έχετε ακούσει +ομιλούντα (και ευρίσκονται εδώ εις το δικαστήριον πολλοί από σας +ακροαταί μου και συνομιληταί μου) να καταθέσετε και φανερώσετε +μεταξύ σας. Σκεφθήτε λοιπόν αναμεταξύ σας, αν ποτέ έως τόρα με +ήκουσε κανείς από σας να ομιλώ περί των γνώσεων αυτού του είδους +είτε ακροθιγώς και επιπολαίως είτε κατά βάθος και κατ' ουσίαν. +Από αυτό δε το ψεύδος θα γνωρίσετε ότι και τα άλλα, τα οποία +λέγονται περί εμού είνε ψευδή. + +IV. Αλλά βεβαίως ούτε από αυτά κανέν δεν είναι αληθές. Και ακόμη +εάν έχετε βεβαίως ακούσει ποτέ κανένα να λέγη ότι εγώ μετέρχομαι +τον διδάσκαλον και ότι λαμβάνω δι' αυτό χρήματα, και αυτό δεν +είνε αληθές. Επειδή, εάν ήτο, εγώ ο ίδιος θα το ωμολόγουν· διότι +μου φαίνεται ότι αυτό είνε τω όντι ωραίον πράγμα, να ήθελεν είναι +κανείς ικανός να εκπαιδεύση ανθρώπους, καθώς κάμνει τούτο και ο +Γοργίας ο Λεοντίνος και ο Πρόδικος ο Κείος και ο Ιππίας ο Ηλείος. +Διότι ο καθένας από αυτούς (12) εις οποιανδήποτε πόλιν και αν +υπάγη, κατορθόνει και πείθει τους νέους, όσοι ημπορούσαν να +διδαχθούν δωρεάν από κανένα άλλον συμπολίτην των, ο οποίος τους +αρέσει, να αφήσουν εκείνον και να έρχωνται να διδαχθούν από +αυτούς με πληρωμήν, και δι' αυτό να χρεωστούν ακόμη και +ευγνωμοσύνην εις αυτούς. Πλην εκτός αυτών υπάρχει εδώ και κάποιος +άλλος σοφός, ο Πάριος (13), ο οποίος, καθώς έμαθα από τον +Καλλίαν, κατοικεί εν Αθήναις ως ξένος. Διότι έτυχε μίαν ημέραν να +επισκεφθώ κάποιον, όστις είχε πληρώσει εις τους σοφιστάς χρήματα +περισσότερα από όσα επλήρωσαν όλοι ομού οι άλλοι συμπολίται μας, +τον Καλλίαν τον υιόν του Ιππονίκου (14). Αυτόν λοιπόν +επανειλημμένως ηρώτησα, ότε εγίνετο λόγος διά τους υιούς του — +διότι αυτός έχει δύο υιούς — ω Καλλία, είπον εγώ, αν είχες, αντί +των δύο υιών, δύο πώλους ή δύο μόσχους, θα ανεζητούσαμεν να +λάβωμεν εις την υπηρεσίαν μας δι' αυτούς ένα επιστάτην με μισθόν, +ένα ικανόν βέβαια άνθρωπον, όστις να κάμη αυτούς τελείους καθ' +όλα, ώστε να είνε επιτήδειοι ο καθένας διά το κατάλληλον έργον +του. Θα ήτο δε αυτός ο επιστάτης ή ένας από τους ιππικούς βέβαια +διά τον πώλον, ή ένας από τους γεωργικούς διά τον μόσχον. Τώρα +δε, αφού οι υιοί σου είνε άνθρωποι, τι είδους επιστάτην σκέπτεσαι +να προσλάβης δι' αυτούς; Ποίος διδάσκαλος έχει αυτήν την +επιστημονικήν ικανότητα, ήτις αφορά εις τον άνθρωπον γενικώς και +εις τον πολίτην ιδιαιτέρως; Διότι φρονώ ότι έχεις σκεφθή περί +αυτού του πράγματος, αφού έχεις παιδιά. Γνωρίζεις λοιπόν κανένα, +είπον εγώ, ή όχι; — Μάλιστα, απήντησε ο Καλλίας. — Ποίος είνε +αυτός, ηρώτησα εγώ, και από πού είνε και πόσα λαμβάνει διά μισθόν +της διδασκαλίας του; — Αυτός είνε ο Εύηνος, ω Σώκρατες, μου είπεν +εκείνος, ο Πάριος, και λαμβάνει μισθόν από τον κάθε μαθητήν του +πέντε μνας (15). Εγώ τότε εμακάρισα τον Εύηνον, αν είνε αληθές +ότι γνωρίζει αυτήν την σπουδαίαν τέχνην και την διδάσκει τόσον +αρμονικώς. Εγώ τουλάχιστον και ο ίδιος βεβαίως θα το εθεώρουν +αυτό τιμήν μου και θα ήμουν ένδοξος και υπερήφανος, εάν εγνώριζα +αυτά τα οποία διδάσκει ο Εύηνος. Αλλά δυστυχώς δεν τα γνωρίζω, ω +άνδρες Αθηναίοι. + +V. Αλλ' ημπορούσε να με διακόψη και να με ερωτήση ίσως κάθε ένας +από σας. Αλλ' ω Σώκρατες, εάν αληθώς δεν έχης αυτάς τας γνώσεις, +τι ακατανόητον πράγμα είνε αυτό το ιδικόν σου; Πόθεν προήλθαν αι +συκοφαντίαι αυταί, αι οποίαι διασπείρονται εναντίον σου; Διότι +βέβαια διά σε, όπου δεν έκαμνες τίποτε περιεργότερον από ό,τι +κάμνουν οι άλλοι άνθρωποι, δεν θα διεσπείρετο τόση φήμη, και δεν +θα εγίνετο ποτέ τόσος λόγος, εάν δεν έκαμνες κάτι τι διαφορετικόν +από τους άλλους. Λέγε μας λοιπόν ποίον είνε αυτό πού έκαμνες, διά +να μη εκδώσωμεν άδικον απόφασιν, επινοούντες με την φαντασίαν μας +ανύπαρκτα πράγματα διά σε. Μου φαίνεται ότι, όστις κάμνει αυτήν +δα την ένστασιν, έχει δίκαιον. Εγώ λοιπόν θα προσπαθήσω να +αποδείξω τι επί τέλους είνε αυτό, το οποίον έκαμε και το όνομά +μου τόσον ένδοξον και συνάμα έγινεν αφορμή των εναντίον μου +συκοφαντιών. Ακούσατε λοιπόν. Και ίσως μεν φανώ εις μερικούς από +σας ότι δεν ομιλώ σοβαρώς, αλλ' ότι παίζω. Να ηξεύρετε όμως καλά, +θα σας είπω όλην την αλήθειαν. + +Εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, διά κανέν άλλο πράγμα δεν απέκτησα αυτό +το όνομα, αλλά διά κάποιαν σοφίαν βέβαια. Ποία δε ακριβώς λέγω +ότι είνε αυτή η σοφία; Αυτή είνε ανθρωπίνη σοφία βεβαίως. Διότι +τωόντι στοχάζομαι ότι ως προς αυτήν την σοφίαν είμαι σοφός· ενώ +ούτοι οι άλλοι σοφοί, διά τους οποίους προ ολίγου ωμίλησα, ίσως +ημπορεί να είνε σοφοί ως προς έν άλλο είδος σοφίας, πολύ ανωτέρας +από την ανθρωπίνην, ή δεν ηξεύρω τι να σας είπω δι' αυτήν την +σοφίαν των. Διότι εγώ τουλάχιστον αυτήν την σοφίαν δεν την +γνωρίζω βεβαίως, αλλ' όστις λέγει ότι γνωρίζω αυτήν, αυτός και +ψεύδεται και λέγει ταύτα με σκοπόν να με συκοφαντήση. Αλλά σας +παρακαλώ, ω άνδρες Αθηναίοι, να μη θορυβήσετε και αν φανώ ακόμη +ότι σας λέγω πολύ μεγάλον λόγον προς καύχησίν μου. Διότι ο λόγος, +τον οποίον θα σας είπω τόρα, δεν είνε ιδικός μου, αλλ' ανήκει εις +μίαν προσωπικότητα παρά πολύ αξιόπιστον. Επειδή μάρτυρα της +ιδικής μου σοφίας θα σας φέρω τον ίδιον τον θεόν των Δελφών, +όστις θα σας είπη ποία είνε η σοφία, την οποίαν έχω εγώ και ποίου +είδους. + +Γνωρίζετε βέβαια, καθώς νομίζω, τον Χαιρεφώντα (16). Ούτος καθώς +υπήρξεν ιδικός μου φίλος από της νεανικής του ηλικίας, ομοίως +απαράλλακτα υπήρξε και της δημοκρατίας σας οπαδός και +συγκατεδικάσθη μαζί σας εις την πρόσφατον εξορίαν επί των +Τριάκοντα και επανήλθε πάλιν εις την πόλιν μαζί σας. Και +γνωρίζετε δα πολύ καλά ποίου είδους άνθρωπος ήτο ο Χαιρεφών αυτός +και πόσον ήτο ορμητικός και θερμός εις ό,τι ήθελεν επιχειρήσει. +Αυτός λοιπόν μίαν ημέραν μεταβάς εις τους Δελφούς, ετόλμησε να +κάμη αυτήν την ερώτησιν εις το μαντείον. Και πάλιν σας παρακαλώ, +ω άνδρες, να μη θορυβήτε δι' αυτό οπού θα σας είπω. Ηρώτησε +λοιπόν το μαντείον αν υπάρχη εις τον κόσμον κανένας άλλος +άνθρωπος πλέον σοφώτερος από εμέ. + +Απεκρίθη δε η Πυθία (17) ότι δεν υπάρχει κανείς άλλος από εμέ +σοφώτερος. Και θα σας επιβεβαίωση αυτά ο αδελφός του, όστις είνε +παρών εδώ, αφού εκείνος έχει πλέον αποθάνει. + +VI. Στοχασθήτε δε διά ποίαν αιτίαν σας λέγω αυτά όλα. Τα λέγω, +διότι έχω σκοπόν να σας αποδείξω πόθεν προήλθεν η εναντίον μου +διαβολή. Εγώ, αφού ήκουσα αυτήν την απάντησιν του μαντείου, +εσυλλογιζόμην μόνος μου ως εξής· τι επί τέλους λέγει ο Απόλλων +και ποίαν έννοιαν υποκρύπτουσιν οι λόγοι του εκείνοι; Διότι +τωόντι γνωρίζω καλά ότι εις εμέ δεν υπάρχει καμμία σοφία ούτε +μεγάλη ούτε μικρά. Τι λοιπόν τάχα εννοεί ο θεός διακηρύττων ότι +εγώ είμαι σοφώτατος από όλους τους ανθρώπους; Διότι βεβαίως ο +θεός δεν ψεύδεται ποτέ· διότι δεν είνε πρέπον τούτο εις αυτόν. +Και πολύν μεν καιρόν ήμουν εις απορίαν τι τέλος πάντων εννοούσεν +ο χρησμός του μαντείου, έως ου, ύστερον από πολύν κόπον, εσκέφθην +να κάμω μίαν τοιούτου είδους έρευναν εις εξήγησιν αυτού. Μετέβην +εις ένα εκ των συμπολιτών μας, όστις έχει φήμην ότι είνε σοφός, +στοχαζόμενος ότι εδώ καλύτερα από κάθε άλλο μέρος θα ημπορούσα να +εξελέγξω απατώμενον το μαντείον και ν' αποδείξω εις τον χρησμόν +ότι αυτός εδώ ο άνθρωπος είνε σοφώτερος από εμέ, ενώ συ, ω +μαντείον, είπες ότι εγώ είμαι σοφώτερος. Καλοστοχαζόμενος λοιπόν +αυτόν — του οποίου δεν έχω ανάγκην να είπω το όνομα, ήτο όμως +ένας από τους πλέον μεγάλους πολιτικούς μας, σχετικώς με τον +οποίον μου συνέβη κατά την εξέτασιν τοιούτον τι οπού δεν +επερίμενα — και συνομιλών με αυτόν είδα ότι αυτός ο άνθρωπος +πιστεύεται μεν από πολλούς άλλους ότι είνε σοφός, και μάλιστα από +τον ίδιον τον εαυτόν του, όμως αληθινά δεν είνε σοφός. Αφού +εννόησα τούτο, επεχείρησα ν' αποδείξω εις αυτόν ότι επίστευε μεν +ότι είνε σοφός, δεν είνε όμως. Ένεκα τούτου λοιπόν και εις αυτόν +έγινα μισητός και εις πολλούς άλλους από τους φίλους του, οι +οποίοι ήσαν παρόντες κατά την συνομιλίαν μας. Το βέβαιον όμως +είνε, ότι ενώ απεχωριζόμην από αυτόν, ήρχισα να σκέπτωμαι μόνος +μου, ότι από αυτόν βεβαίως τον άνθρωπον εγώ είμαι σοφώτερος· ως +φαίνεται όμως, κανείς από τους δύο μας δεν γνωρίζει κανέν, το +οποίον να είνε τελείως καλόν πράγμα. Υπάρχει όμως αυτή η διαφορά +μεταξύ μας. Αυτός μεν φαντάζεται ότι γνωρίζει κάτι τι, ενώ δεν +γνωρίζει τίποτε, εγώ δε, καθώς δεν γνωρίζω τίποτε, έτσι και +πιστεύω ότι δεν γνωρίζω. Μου φαίνεται λοιπόν βεβαίως ότι εγώ +είμαι ολίγον τι σοφώτερος από αυτόν, ως προς τούτο ακριβώς, ότι +όσα δεν γνωρίζω, αυτά και πιστεύω ότι δεν τα γνωρίζω. Τότε +μετέβην εις άλλον συμπολίτην μας από εκείνους, οι οποίοι έχουσι +την φήμην ότι είνε σοφώτεροι από τον πρώτον εκείνον, και μου +εφάνη ότι ήκουσα απαραλλάκτως τα ίδια και από αυτόν. Έκτοτε ένεκα +τούτου και εις εκείνον και εις πολλούς άλλους συμπολίτας μας +έγινα μισητός. + +VII. Μετά ταύτα λοιπόν κατά σειράν ήρχισα να πηγαίνω προς άλλους +συμπολίτας μας, αν και εγνώριζα καλά ότι εγινόμην μισητός εις +αυτούς — και ελυπούμην διά τούτο, και εφοβούμην τα επακόλουθα του +μίσους — αλλ' όμως εφρόνουν ότι ήτο ανάγκη, χωρίς αμφιβολίαν, να +προτιμήσω από όλα τα άλλα το λόγιον του Απόλλωνος. Μου εφαίνετο +λοιπόν καλόν ότι πρέπει να υπάγω προς όλους εκείνους, οι οποίοι +είχαν την μεγαλυτέραν φήμην ότι γνωρίζουν κάτι τι, διότι ήθελα να +ανακαλύψω την πραγματικήν έννοιαν του χρησμού. Και μα τον κύνα +(18), ω άνδρες Αθηναίοι, — διότι πρέπει να σας λέγω όλην την +αλήθειαν — τωόντι εγώ έπαθα κάτι τι τοιούτον. Όσοι εξ αυτών είχον +την καλήν φήμην ότι είνε σοφώτατοι, εις εμέ οπού ανεζήτουν να +εννοήσω τον χρησμόν του θεού, εφάνησαν αμαθέστατοι σχεδόν, άλλοι +δε οπού εθεωρούντο από τους άλλους, ότι είνε πολύ ολίγον +νοήμονες, μου εφάνησαν ότι είνε μάλιστα παρά πολύ συνετοί +άνθρωποι. Πρέπει δε βεβαίως να αφηγηθώ όλας τας περιπλανήσεις +μου, τας οποίας έκαμα, ως παθήματα ανθρώπου, όστις υποβάλλεται +εις διαφόρους κόπους, ίνα εις εμέ τέλος πάντων ο χρησμός φανή +πλέον ανεπίδεκτος ελέγχου. Διότι μετά τους πολιτικούς επορεύθην +προς τους ποιητάς, τόσον τους τραγωδοποιούς (19) όσον και τους +διθυραμθοποιούς (20) και τους λοιπούς ποιητάς (21), στοχαζόμενος +ότι εδώ θα φωραθώ πλέον με σαφεστάτας αποδείξεις ότι είμαι +αμαθέστερος από εκείνους. Αναφέρων λοιπόν εκείνα τα ποιήματά των, +οπού μου εφαίνοντο ότι με περισσοτέραν επιτυχίαν αυτοί +επραγματεύθησαν, κατ' επανάληψιν ηρώτων αυτούς τι ήθελαν να +εννοήσουν και ποίος ήτο ο σκοπός και η οικονομία των έργων των +εκείνων, διά να διδαχθώ συγχρόνως και κάτι τι από αυτούς. Αλλ' +εντρέπομαι αληθώς να σας είπω, ω άνδρες, την αλήθειαν. Όμως +πρέπει να είπω αυτήν. Δηλαδή, διά να ομιλήσω με συντομίαν, όλοι +σχεδόν εκείνοι, οι οποίοι παρευρέθησαν τότε εκεί εις την +συνομιλίαν μας, αν τους ηρώτα κανείς, ημπορούσαν να απαντήσουν +πολύ καλύτερα από αυτούς τους ιδίους ποιητάς περί των ποιημάτων, +τα οποία οι ίδιοι είχον συνθέσει. Εγνώρισα λοιπόν και διά τους +ποιητάς αμέσως αυτό, ότι όσα ποιήματα γράφουν, δεν τα γράφουν από +σοφίαν των, αλλ' από κάποιαν φυσικήν των κλίσιν και από +ενθουσιασμόν και έμπνευσιν (22) ομοιάζουσαν απαράλλακτα με τον +ενθουσιασμόν, από τον οποίον κυριεύονται οι θεομάντεις (23) και +οι χρησμωδοί· διότι ωσαύτως και ούτοι, λέγουν μεν πολλά ωραία +πράγματα, όμως δεν εννοούν κανέν από εκείνα, τα οποία λέγουν. +Τοιούτου είδους πάθος περίπου μου εφάνη ότι συμβαίνει και εις +τους ποιητάς. Και συγχρόνως εννόησα ότι αυτοί ένεκα της ποιήσεώς +των εφρόνουν ότι και κατά τα λοιπά πράγματα ήσαν σοφώτατοι +άνθρωποι, κατά τα οποία δεν ήσαν. Άφησα λοιπόν και αυτούς, +στοχαζόμενος ότι είμαι ανώτερος και από αυτούς κατά το ίδιον +πλεονέκτημα, κατά το οποίον εφάνην ανώτερος και από τους +πολιτικούς. + +VIII. Τελευταίον λοιπόν επήγα και συνήντησα τους χειροτέχνας +(24). Διότι είχα την συναίσθησιν ότι τίποτε σχεδόν δεν εγνώριζα +εγώ από την τέχνην των, και ήμουν πεπεισμένος ότι αυτούς βεβαίως +θα τους εύρω πολύ ικανούς εις πολλά ωραία πράγματα. Και ως προς +τούτο μεν δεν ηπατήθην, αλλ' εγνώριζαν ούτοι, όσα εγώ ηγνόουν, +και κατά τούτο ήσαν σοφώτεροι από εμέ. Αλλ' ω άνδρες Αθηναίοι, +μου εφάνησαν και οι σπουδαίοι χειροτέχναι ότι έχουν το ίδιον +ακριβώς ελάττωμα, το οποίον είχαν και οι ποιηταί. Έκαστος από +αυτούς, διότι καλώς εκτελεί την τέχνην του, είχε την απαίτησιν +ότι και κατά τα άλλα τα πλέον σπουδαιότατα πράγματα, ήτοι τα +πολιτικά και την διοίκησιν της πόλεως, είνε σοφώτατος. Και αυτό +μόνον το ελάττωμά των, η πλάνη των και η μωρία των, τόσον +εσκέπαζεν εκείνην την μεγάλην σοφίαν των, ώστε εξεμηδένιζεν +αυτήν. Όθεν ηρώτων τον εαυτόν μου κατ' επανάληψιν, ως να ωμίλουν +εν ονόματι του χρησμού πάντοτε, τι εκ των δύο να προτιμήσω, να +είμαι τοιούτος καθώς είμαι, και χωρίς να είμαι διόλου σοφός, να +έχω την σοφίαν εκείνων, και χωρίς να είμαι αμαθής, να έχω την +αμάθειαν εκείνων, ή και τα δύο, να έχω την σοφίαν δηλαδή και την +αμάθειαν, τα οποία εκείνοι έχουν, και να είμαι και εγώ καθώς +εκείνοι. Απεκρίθην λοιπόν εις τον εαυτόν μου και εις τον χρησμόν +ότι δι' εμέ είνε καλύτερον να είμαι καθώς είμαι. + +IX. Εξ αιτίας της παρούσης ακριβώς εξετάσεως, ω άνδρες Αθηναίοι, +πολλά μίση εγεννήθησαν εναντίον μου και αντιπάθειαι πολύ +ισχυρόταται και επικίνδυνοι, ώστε να προκύψωσιν εξ αυτών πολλαί +συκοφαντίαι, ονομάζομαι δε με τούτο το όνομα, ότι είμαι σοφός. +Διότι όλοι όσοι είνε παρόντες κατά τας διαφόρους ομιλίας μου, +πιστεύουν ότι εγώ είμαι σοφός ως προς εκείνα τα πράγματα, ως προς +τα οποία ήθελον αποκαλύψει την αμάθειαν των άλλων. Και όμως +τουναντίον, ω άνδρες Αθηναίοι, μου φαίνεται ότι μόνον ο θεός +τωόντι είνε σοφός, και τούτο ίσα-ίσα ηθέλησε να είπη ο Απόλλων με +τον χρησμόν του αυτόν, ότι η ανθρωπίνη σοφία πολύ μικράν αξίαν +έχει ή διά να είπω καλύτερον, μάλιστα, καμμίαν. Και προφανώς +τούτο εννόει το μαντείον περί του Σωκράτους. Μετεχειρίσθη δε προς +τον σκοπόν τούτον το ιδικόν μου όνομα ως παράδειγμα, καθώς ήθελε +κάμει εάν ήθελεν είπει ότι αυτός, ω άνθρωποι, είνε σοφώτατος από +σας, όστις αναγνωρίζει, καθώς ο Σωκράτης ότι, ως προς την σοφίαν, +αληθώς δεν έχει καμμίαν αξίαν. Διά τούτο λοιπόν εγώ ακόμη και +τόρα, περιερχόμενος την πόλιν, αναζητώ και εξετάζω κατά την +θέλησιν του θεού, αν ίσως και εύρω κανένα αληθώς σοφόν και από +τους αστούς και από τους ξένους· και οσάκις δεν μου φαίνεται ότι +πράγματι είνε σοφός κανείς, τότε συντελών εις την ορθήν εξήγησιν +του χρησμού, κάμνω να αποδειχθή ότι δεν είνε σοφός. Και ένεκα +αυτής της ασχολίας μου δεν μου έμεινε καιρός άλλος ούτε εις τα +πολιτικά να καταγίνω και να πράξω κάτι τι αξιόλογον, ούτε διά τας +ιδιωτικάς μου υποθέσεις να φροντίσω, αλλ' ευρίσκομαι εις μεγίστην +πενίαν ένεκα του σεβασμού, τον οποίον απονέμω εις τον θεόν των +Δελφών. + +Χ. Προς τούτοις πολλοί νέοι, όσοι μάλιστα δεν έχουν καμμίαν +ενασχόλησιν, παίδες πλουσιωτάτων συμπολιτών μας, ακολουθούντες +κατόπιν μου αυτοπροαιρέτως, χωρίς καμμίαν παρακίνησιν, +αισθάνονται μεγάλην ευχαρίστησιν να με ακούουν με ποίον τρόπον +αποδεικνύω τας πλάνας των ανθρώπων και κατόπιν αυτοί πάλιν +πολλάκις, μιμούμενοι εμέ, επιχειρούν να εξετάζουν άλλους, τους +οποίους ήθελον συναντήσει. Και μη αμφιβάλλετε ότι, καθώς +στοχάζομαι, ευρίσκουν μέγα πλήθος ανθρώπων, οι οποίοι φαντάζονται +μεν ότι γνωρίζουν κάτι τι, γνωρίζουν δε τωόντι πολύ ολίγα +πράγματα, ή μάλλον κανέν. Ένεκα δε τούτου εκείνοι, οι οποίοι +εξελέγχονται από αυτούς ως αμαθείς, οργίζονται εναντίον μου και +όχι εναντίον του εαυτού των, καθώς έπρεπε, διά την αμάθειάν των +και λέγουν ότι υπάρχει κάποιος Σωκράτης, ένας άνθρωπος +μιαρώτατος, ο οποίος διαφθείρει την νεολαίαν. Και όταν κανείς +ήθελε τους ερωτήσει τι είνε αυτό, όπου κάμνει αυτός ο άνθρωπος, +και τι διδάσκει και διαφθείρει τους νέους, δεν ημπορούν μεν να +δώσουν καμμίαν απάντησιν, αλλ' ευρίσκονται εις άγνοιαν, διά να μη +φαίνωνται δε ότι ταράσσονται, ως μη έχοντες ωρισμένα γεγονότα +εναντίον μου, διαδίδουν αυτά, τα οποία προχείρως λέγουν και +εναντίον όλων των φιλοσόφων εν γένει, ότι δηλαδή διδάσκει δι' όσα +συμβαίνουν εις τον ουρανόν και εις τα βάθη της γης, και ότι να μη +πιστεύουν οι άνθρωποι εις τους θεούς, και ότι με τους λόγους του +μίαν άδικον υπόθεσιν την κάμνει δικαίαν. Διότι την αλήθειαν, ως +φρονώ, δεν θα ετολμούσαν να είπουν, επειδή γίνονται κατάδηλοι ότι +προσποιούνται μεν ότι γνωρίζουν κάτι τι, δεν γνωρίζουν όμως +τίποτε. Επειδή λοιπόν ούτοι είνε όντως φιλόνικοι, κατ' εμέ, και +ορμητικοί και πολλοί κατά τον αριθμόν, και ιδίως ομιλούν καλώς +διωργανωμένοι και με μίαν ευγλωττίαν πολύ πειστικήν, έχουσι +γεμίσει τα ώτα σας με τας συκοφαντίας αυτάς, τας οποίας λέγουν +εναντίον μου και προ πολλού χρόνου και με μεγάλην σφροδρότητα. Εξ +αυτών δε των διαβολών λαβών την αφορμήν και ο Μέλητος επετέθη +εναντίον μου και ο Άνυτος και ο Λύκων· ο μεν Μέλητος, διότι +εξωργίσθη εναντίον μου χάριν των ποιητών (25), ο δε Άνυτος χάριν +των τεχνιτών (26) και των πολιτικών, ο δε Λύκων χάριν των Ρητόρων +(27). Ώστε ως προς αυτό, ίσα-ίσα, το οποίον εις την αρχήν είπα, +θαυμαστόν και παράδοξον θα το εθεώρουν εγώ, αν ήθελα κατορθώσει +εις τόσον ολίγον χρονικόν διάστημα να εξαλείψω από το πνεύμα σας +αυτήν την συκοφαντίαν, ενώ έχει γίνει εις τόσον μέγα χρονικόν +διάστημα και τόσον έχει ριζοβολήσει. Αυτά είνε, ω άνδρες +Αθηναίοι, εκείνα τα οποία πρωτύτερα έλεγα ότι με όλην την +αλήθειαν θα σας εκθέσω και θα σας διηγηθώ και σας είπα λοιπόν +αυτά, χωρίς να αποκρύψω τίποτα από σας ούτε μέγα, ούτε μικρόν, +και χωρίς από φόβον να σιωπήσω κανέν, καίτοι ηξεύρω σχεδόν ότι +ένεκα αυτής προ πάντων της παρρησίας μου μισούμαι. Αλλά τούτο +είνε προσέτι μία τρανή απόδειξις ότι λέγω την αλήθειαν και ότι +κατ' αυτόν τον τρόπον επήγασεν η εναντίον μου διαβολή, και αυτά +είνε τα αίτια αυτής. Και είτε τόρα, είτε μετά ταύτα θελήσετε να +εξετάσετε δι' αυτά τα πράγματα, θα εύρετε ότι έτσι είνε. + +XI. Περί μεν λοιπόν εκείνων των κατηγοριών, τας οποίας οι πρώτοι +μου κατήγοροι έκαμαν εναντίον μου, αυτά ας είνε αρκετή απολογία +μου προς σας· τόρα δε κατόπιν από αυτά, θα προσπαθήσω να +απολογηθώ εις τον Μέλητον τον αγαθόν και φιλόπολιν, καθώς λέγει +αυτός, και εις τους άλλους, τους τελευταίους κατηγόρους μου. + +Πάλιν λοιπόν τόρα, επειδή είνε άλλοι οι κατήγοροι μου αυτοί, ας +επαναλάβωμεν την τελευταίαν έγγραφον κατηγορίαν των, καθώς +ανεγνώσαμεν και την πρώτην. Είνε δε αύτη περίπου: Λέγει ότι ο +Σωκράτης είνε ένοχος, διότι και τους νέους διαφθείρει και διότι +δεν πιστεύει εις τους θεούς, τους οποίους η πόλις πιστεύει και +διότι αντ' αυτών παρουσιάζει άλλα νέα δαιμόνια (28). Το μεν +έγκλημά μου δα τοιούτον είνε. Ας εξετάσωμεν δε έν έκαστον σημείον +αυτού χωριστά. Λέγει η κατηγορία ότι εγώ είμαι ένοχος αδικίας, +διότι διαφθείρω την νεολαίαν. Εγώ όμως τουναντίον λέγω, ω άνδρες +Αθηναίοι, ότι δικαίως ίσα-ίσα ο Μέλητος είνε ένοχος, διότι εις +πράγμα τόσον σοβαρόν αστεΐζεται, κατηγορών ενώπιον του +δικαστηρίου σας με μεγάλην αδιαφορίαν πολίτας, διά να φαίνεται +ότι με σπουδαιότητα φροντίζει διά πράγματα, διά τα οποία διόλου +έως τώρα δεν εφρόντισεν. Ότι δε τούτο έτσι είνε, θα προσπαθήσω +και προς υμάς να το αποδείξω. + +XII. Παρακαλώ λοιπόν, έλα εδώ τόρα συ, Μέλητε, είπε. Διά κανέν +άλλο πράγμα δεν μεριμνάς τόσον πολύ παρά πώς να γίνουν οι νέοι +όσον το δυνατόν χρηστότατοι; + +&Μέλητος.& + +Διά κανέν άλλο βέβαια. + +&Σωκράτης.& + +Έλα λοιπόν τόρα ειπέ εις τους δικαστάς, ποίος είνε εκείνος ο +άνθρωπος οπού κάμνει τους νέους χρηστοτέρους; Είνε φανερόν ότι +τον ηξεύρεις, αφού σε μέλει βέβαια δι' αυτά τα ζητήματα. Διότι, +αφού ανεκάλυψες εμέ, καθώς λέγεις, ότι διαφθείρω τους νέους, με +καταγγέλλεις προς αυτούς εδώ και απαγγέλλεις εναντίον μου +κατηγορίαν διά την πράξιν μου ταύτην. Αλλ' όμως έλα ειπέ τόρα και +εκείνον δα οπού κάμνει τους νέους χρηστοτέρους και φανέρωσον εδώ +εις τους δικαστάς ποίος είνε αυτός. Ομίλησον . . . Βλέπεις, ω +Μέλητε, ότι σιωπάς, και δεν ημπορείς να τον ονομάσης αυτόν; Και +όμως δεν σου φαίνεται ότι αυτό είνε επαίσχυντον και ικανή +απόδειξις εις εκείνο, το οποίον ακριβώς εγώ λέγω, ότι εσέ διόλου +δεν σε μέλει διά την εκπαίδευσιν των νέων; Αλλ' ειπέ, καλέ +Μέλητε, ποίος κάμνει αυτούς καλυτέρους; + +&Μέλητος.& + +Οι νόμοι. + +&Σωκράτης.& + +Μα δεν σε ερωτώ δι' αυτό, καλότυχε, αλλά ποίος άνθρωπος, όστις εν +πρώτοις γνωρίζει και αυτό τούτο ακριβώς οπού είπες, τους νόμους. + +&Μέλητος.& + +Αυτοί εδώ οι δικασταί (29), ω Σώκρατες. + +&Σωκράτης.& + +Τι λέγεις, ω Μέλητε; Αυτοί εδώ οι δικασταί είνε ικανοί να +εκπαιδεύουν τους νέους και να τους κάμνουν χρηστοτέρους; + +&Μέλητος.& + +Μάλιστα. + +&Σωκράτης.& + +Τι από τα δύο, όλοι ομού οι δικασταί είνε ικανοί προς τούτο, ή +μερικοί μεν από αυτούς μόνον, μερικοί δε όχι; + +&Μέλητος.& + +Όλοι οι δικασταί. + +&Σωκράτης.& + +Αυτά που λέγεις είνε θαυμάσια τωόντι, μα την Ήραν, και ανεκάλυψες +έτσι μεγάλην αφθονίαν ανθρώπων, οι οποίοι ημπορούν να ωφελούν +τους νέους. Αλλά τι λοιπόν; Αυτοί εδώ οι ακροαταί όλοι, οπού μας +ακούουν, επίσης ημπορούν να κάμνουν τους νέους καλυτέρους ή όχι; + +&Μέλητος.& + +Και αυτοί ημπορούν επίσης. + +&Σωκράτης.& + +Αλλά και οι βουλευταί, (30) ημπορούν και αυτοί; + +&Μέλητος.& + +Και οι βουλευταί ομοίως. + +&Σωκράτης.& + +Αλλ' ω Μέλητε, μήπως λοιπόν εκείνοι οπού συνέρχονται εις την +Εκκλησίαν του λαού, (31) οι Εκκλησιασταί, διαφθείρουν τους νέους; +ή και εκείνοι όλοι είνε ομοίως ικανοί να κάμνουν αυτούς +καλυτέρους; + +&Μέλητος.& + +Και εκείνοι είνε ομοίως ικανοί εις αυτό. + +&Σωκράτης.& + +Ως φαίνεται λοιπόν, όλοι οι Αθηναίοι ημπορούν να κάμουν τους +νέους καλούς και αγαθούς, εκτός εμού, εγώ δε μόνος τους +διαφθείρω. Αυτό εννοείς; + +&Μέλητος.& + +Μάλιστα. Αυτό ακριβώς εννοώ. + +&Σωκράτης& + +Με κρίνεις βέβαια ως ένα από τους πλέον δυστυχείς ανθρώπους. Αλλά +σε παρακαλώ, απάντησον. Σου φαίνεται βεβαίως ότι το ίδιον είνε +και όταν ομιλώμεν διά ίππους. Εκείνοι μεν οπού κάμουν αυτούς +χρησιμωτέρους είνε όλος ο κόσμος, ένας δε μόνος είνε οπού τους +διαφθείρει; ή όλως διόλου το εναντίον, ένας μεν μόνος υπάρχει, +όστις είνε ικανός να κάμνη αυτούς χρησιμωτέρους, ή πολύ ολίγοι, +εκείνοι οπού ονομάζονται ιππικοί, οι δε επίλοιποι άνθρωποι, εάν +ίσα-ίσα καταγίνωνται με τους ίππους πάντοτε και μεταχειρίζωνται +αυτούς εις χρήσιν των, τους διαφθείρουν; Δεν είνε έτσι, ω Μέλητε, +και διά τους ίππους και δι' όλα τα άλλα ζώα; Βεβαιότατα +αναμφιβόλως, κατ' εμέ, είτε συ και ο Άνυτος αρνηθήτε αυτό, είτε +το παραδεχθήτε. Διότι πολύ μεγάλη ευτυχία και έκτακτον +πλεονέκτημα θα ήτο διά τους νέους, αν αληθεία ένας μεν μόνος είνε +ικανός να διαφθείρη αυτούς, καθώς συ λέγεις, οι δε λοιποί όλοι +ημπορούσαν να τους ωφελούν και να τους κάμνουν χρηστοτέρους. Αλλ' +όμως δεν είνε έτσι, ω Μέλητε. Διότι συ αρκετήν επίδειξιν έκαμες +ειπών ότι έως τόρα ποτέ δεν εφρόντισες διά την εκπαίδευσιν των +νέων και αδιστάκτως ομολογείς την αμέλειάν σου, ότι διόλου δεν +έχεις μεριμνήσει διά τα ζητήματα αυτά, διά τα οποία εισάγεις εμέ +εις δίκην. + +XIII. Ακόμη δε απάντησον, σε παρακαλώ, ω δι' αγάπην του Διός, +Μέλητε, ποίον είνε καλύτερον, να κατοική κανείς μετά πολιτών +εναρέτων ή μετά κακών και διεφθαρμένων; Απάντησον, φίλε μου, +διότι δεν σε ερωτώ βεβαίως κανέν πράγμα δύσκολον. Δεν είνε αληθές +ότι οι μεν κακοί άνθρωποι προξενούν κάποιον κακόν βέβαια εις +εκείνους, οι οποίοι διαρκώς συνδιαιτώνται με αυτούς, οι δε +ενάρετοι προξενούν κάποιον καλόν εις εκείνους, οι οποίοι πάντοτε +με αυτούς συζώσι; + +&Μέλητος.& + +Μάλιστα. + +&Σωκράτης.& + +Υπάρχει λοιπόν κανείς άνθρωπος, όστις προτιμά να βλάπτεται μάλλον +από εκείνους, με τους οποίους συνήθως συζή, παρά να ωφελήται; +Απάντησόν μοι, αγαπητέ. Διότι ο νόμος ίσα-ίσα διατάσσει να +απαντούν οι αντίδικοι ο ένας εις τον άλλον. Υπάρχει κανείς, ο +οποίος προτιμά να βλάπτεται μάλλον παρά να ωφελήται; + +&Μέλητος.& + +Όχι βέβαια. Δεν υπάρχει. + +&Σωκράτης.& + +Έλα λοιπόν ειπέ μου τόρα. Εμένα με κατήγγειλες εδώ, διότι φρονείς +ότι διαφθείρω τους νέους και κάμνω αυτούς χειροτέρους. Απάντησον +όμως, τι από τα δύο, εκουσίως τους διαφθείρω ή ακουσίως; + +&Μέλητος.& + +Εκουσίως βεβαιότατα. + +&Σωκράτης.& + +Μα πώς, ω Μέλητε, συ οπού είσαι τόσον νέος, είσαι λοιπόν τόσον +πολύ σοφώτερος από εμέ, οπού έχω τόσον γεροντικήν ηλικίαν, ώστε +συ μεν γνωρίζεις ότι οι μεν κακοί άνθρωποι κάποιον κακόν βέβαια +προξενούν εκάστοτε εις εκείνους, οι οποίοι συζώσι με αυτούς, οι +δε ενάρετοι προξενούν εις αυτούς καλόν. Εγώ δε τη αληθεία εις +τοσαύτην αμάθειαν κατήντησα, ώστε και τούτο ακόμη αγνοώ, ότι εάν +κάμω κακόν κανένα άνθρωπον από εκείνους, οπού με +συναναστρέφωνται, θα διακινδυνεύσω τότε να πάθω κάποιον κακόν από +αυτόν, ώστε τούτο το τόσον μέγα κακόν εκουσίως το προξενώ εις τον +εαυτόν μου, καθώς συ διατείνεσαι; Ως προς αυτά εγώ δεν πείθομαι +εις σε, ω Μέλητε, νομίζω δε και κανείς άλλος άνθρωπος δεν θα +πεισθή· αλλ' ή δεν διαφθείρω τους νέους ή εάν τους διαφθείρω, το +κάμνω αυτό χωρίς να θέλω· ώστε συ βεβαίως και εις τας δύο +περιπτώσεις ψεύδεσαι και συκοφαντείς. Εάν όμως χωρίς να θέλω +διαφθείρω τους νέους, διά τα τοιαύτα εγκλήματα, ως γνωστόν, δεν +υπάρχει νόμος δημοσία ν' απαγγέλλεται κατηγορία εναντίον μου, +αλλ' αφ' ού με λάβουν κατά μέρος εκείνοι οπού έχουν το δικαίωμα +εις τούτο, να παραστήσουν εις εμέ την πλάνην μου και να με +συμβουλεύσουν. Διότι είνε φανερόν ότι, εάν με την συμβουλήν των +αυτήν καλώς οδηγηθώ, θα παύσω να κάμνω αυτό, το οποίον βέβαια +χωρίς να θέλω κάμνω. Συ όμως απέφυγες και δεν ηθέλησες να με +πλησιάσης και να μου παραστήσης την πλάνην μου αυτήν, αλλά +δημοσία με καταγγέλλεις εδώ εις το δικαστήριον, όπου ο νόμος +διατάσσει να δικάζωνται εκείνοι, οι οποίοι έχουν ανάγκην τιμωρίας +και ποινής, αλλ' όχι διδασκαλίας και παραινέσεως. + +XIV. Αλλ' όμως εκείνο το οποίον έλεγα εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, +είνε φανερόν πλέον, ότι ο Μέλητος δι' αυτά τα ζητήματα δεν +εφρόντισε ποτέ του, ούτε πολύ, ούτε ολίγον. Όμως απάντησόν μας +τόρα, ω Μέλητε, με ποίον τρόπον εννοείς ότι εγώ διαφθείρω τους +νέους; Αλλά διατί κάθημαι και σε ερωτώ, αφού είνε φανερώτατον +βεβαίως ότι κατά το κατηγορητήριον οπού υπέγραψες εναντίον μου, +λέγεις ότι εγώ διαφθείρω τους νέους διδάσκων αυτούς να μη +πιστεύουν τους θεούς, τους οποίους η πόλις πιστεύει, αλλά άλλας +νέας θεότητας; Δεν λέγεις ότι με την διδασκαλίαν μου αυτήν +διαφθείρω τους νέους; + +&Μέλητος.& + +Βεβαιότατα τούτο ακριβώς λέγω. + +&Σωκράτης.& + +Εν ονόματι λοιπόν αυτών των ιδίων θεών, τους οποίους τόρα +αναφέρομεν, σε εξορκίζω, ειπέ ολίγον σαφέστερον ακόμη, και δι' +εμέ και διά τους δικαστάς αυτούς εδώ. Διότι εγώ δεν ημπορώ να +εννοήσω καλά. Λέγεις ότι εγώ διδάσκω να πιστεύουν οι άνθρωποι ότι +υπάρχουν κάποιοι θεοί· όθεν και εγώ ο ίδιος πιστεύω ότι υπάρχουν +θεοί και δεν είμαι όλως διόλου άθεος, αλλά και δεν κατηγορούμαι +ως ένοχος υπό την έποψιν ταύτην, όμως λέγεις ότι εγώ δεν πιστεύω +εκείνους τους θεούς, τους οποίους η πόλις ακριβώς πιστεύει, αλλά +άλλους διαφορετικούς, και αυτό είνε λοιπόν το έγκλημά μου, διά το +οποίον με κατήγγειλες εις το δικαστήριον, ότι πιστεύω άλλους +θεούς· ή λέγεις ότι εγώ όλως διόλου ούτε ο ίδιος πιστεύω θεούς +και τους λοιπούς δε ανθρώπους διδάσκω αυτά; + +&Μέλητος.& + +Αυτά λέγω. Σε κατηγορώ ότι όλως διόλου δεν πιστεύεις εις κανένα +θεόν. + +&Σωκράτης.& + +Ε, φίλτατε Μέλητε, προς ποίον σκοπόν τα λέγεις αυτά; Δεν πιστεύω +λοιπόν ότι ούτε ο ήλιος, ούτε η σελήνη είνε θεοί, καθώς το +πιστεύουν αυτό όλοι οι άνθρωποι; + +&Μέλητος.& + +Όχι, μα τον Δία, βεβαιότατα δεν πιστεύει αυτό, ω άνδρες δικασταί, +αφού λέγει ότι ο μεν ήλιος είνε λίθος, η δε σελήνη γη. + +&Σωκράτης.& + +Μα, μήπως στοχάζεσαι ότι κατηγορείς τον Αναξαγόραν, καλέ Μέλητε; +Και τόσον πολύ καταφρονείς λοιπόν αυτούς εδώ τους δικαστάς και +νομίζεις ότι είνε τόσον άπειροι της φιλολογίας, ώστε να αγνοούν +ότι τα βιβλία του Αναξαγόρου (32) του Κλαζομενίου είνε γεμάτα από +αυτάς τας δοξασίας; Μάλιστα και οι νέοι, ακόμη και αυτοί, από εμέ +τα μανθάνουν — δεν είνε παράδοξον και αυτό να είπη ο Μέλητος — +αυτά όμως είνε δυνατόν ενίοτε να τα αγοράσουν οι νέοι, το πολύ- +πολύ, αντί μιας δραχμής, από την ορχήστραν του θεάτρου (33) και +να εμπαίζουν τον Σωκράτην, εάν προσποιήται ότι αυτά είνε ιδικαί +του θεωρίαι, και μάλιστα αφού αυτά καθ' εαυτά ταύτα είνε τόσον +άτοπα και παράδοξα. Μα δι' αγάπην του Διός, κατ' αυτόν τον τρόπον +λοιπόν σου φαίνομαι ότι δεν πιστεύω ότι υπάρχει κανένας θεός; Και +επιμένεις εις αυτό; + +&Μέλητος.& + +Ναι, βεβαιότατα, μα τον Δία, δεν πιστεύεις εις κανένα Θεόν, όλως +διόλου. + +&Σωκράτης.& + +Απίστευτα όντως πράγματα λέγεις, ω Μέλητε, και προπάντων +απίστευτα και διά τον εαυτόν σου βεβαίως, ως μου φαίνεται. Διότι +εις εμέ, ω άνδρες Αθηναίοι, αυτός εδώ ο Μέλητος φαίνεται ότι είνε +πολύ υβριστής και καταφρονητής με έργον και με λόγον, και όλως +διόλου από μεγάλην ύβριν και περιφρόνησιν και αυθάδειαν νεανικήν +υπέβαλεν εναντίον μου αυτήν την κατηγορίαν. Διότι ομοιάζει με +άνθρωπον ο οποίος συνέθεσεν έν αίνιγμα, θέλων να με δοκιμάση, άρα +γε θα εννοήση ο Σωκράτης, ο σοφός δα εκείνος, ότι εγώ +χαριεντίζομαι και ότι αντιφάσκω εις τον εαυτόν μου, λέγων εναντία +πράγματα, ή θα εξαπατήσω αυτόν και τους άλλους, οπού με ακούουν; +Διότι αυτός μου φαίνεται ότι εις το κατηγορητήριόν του αντιφάσκει +λέγων τα εναντία αυτός ο ίδιος εις τον εαυτόν του, καθώς εάν +ήθελεν είπει: «Είνε ένοχος ο Σωκράτης διότι δεν πιστεύει εις +θεούς, αλλά διότι πιστεύει εις θεούς». Αλλ' όμως τη αληθεία αυτό +είνε ίδιον ανθρώπου, ο οποίος θέλει να παίζη. + + +XV. Εξετάσατε λοιπόν μετ' εμού, σας παρακαλώ, ω άνδρες, τον +τρόπον, με τον οποίον φαίνεται ότι αυτός λέγει τα εναντία εις τον +εαυτόν του. Συ δε, ω Μέλητε, απάντησον εις ημάς. Σεις δε, ω +άνδρες, — διά το οποίον ίσα-ίσα και εις την αρχήν του λόγου μου +σας παρεκάλεσα — ενθυμείσθε να μη οργίζεσθε εναντίον μου, αν +ομιλώ κατά τον συνήθη εις εμέ διαλεκτικόν τρόπον. Απάντησον, ω +Μέλητε. Υπάρχει κανείς άνθρωπος, όστις πιστεύει μεν ότι υπάρχουν +ανθρώπινα πράγματα, δεν πιστεύει δε ότι υπάρχουν και άνθρωποι +(34); . . . Διατάξατε, ω άνδρες, αυτόν να απαντά, εις τας +ερωτήσεις μου, και να μη κάμνη τόσον θόρυβον. Υπάρχει κανείς +άνθρωπος, όστις δεν πιστεύει μεν ότι υπάρχουν ίπποι, πιστεύει +όμως ότι υπάρχουν κανονισμοί προς άσκησιν των ίππων; Ή αυλητάς +μεν δεν πιστεύει κανείς, αυλητικάς δε μελωδίας πιστεύει; . . . +(35) Δεν υπάρχει, ω εξοχώτατε Μέλητε. Αφού συ δεν θέλεις να +απαντήσης, απαντώ εγώ διά σε και τους άλλους αυτούς εδώ, δικαστάς +και ακροατάς. Αλλά τουλάχιστον απάντησον εις αυτό το κατόπιν. +Είνε κανένας άνθρωπος, ο οποίος πιστεύει μεν ότι υπάρχουν θεία +πράγματα, θεοί δε δεν πιστεύει ότι υπάρχουν; + +&Μέλητος.& + +Δεν είνε βεβαίως. + +&Σωκράτης.& + +Πόσον με ευχαρίστησες, διότι μόλις τέλος πάντων απήντησες, αφού +σε εξηνάγκασαν οι δικασταί. Λοιπόν ομολογείς ότι εγώ δαιμόνια μεν +πράγματα και πιστεύω ότι υπάρχουν και διδάσκω τούτο, είτε βεβαίως +νέα, είτε παλαιά, αλλ' όμως δαιμόνια πράγματα βεβαιότατα πιστεύω +κατά την ομολογίαν σου, και τούτο μάλιστα ενόρκως διεβεβαίωσες +εις την ανάκρισιν· εάν δε πιστεύω ότι υπάρχουν πράγματα δαιμόνια, +ανάγκη πάσα είνε βεβαίως, κατ' εμέ, να πιστεύω ότι υπάρχουν και +δαίμονες. Δεν είνε έτσι; Βεβαιότατα έτσι είνε. Διότι, σε +εκλαμβάνω ότι ομολογείς τούτο, αφού δεν απαντάς. Αλλ' αυτοί οι +δαίμονες δεν πιστεύομεν ότι είνε ή θεοί βεβαίως, ή παίδες θεών; +Συμφωνείς εις αυτό ή όχι; + +&Μέλητος.& + +Μάλιστα, συμφωνώ. + +&Σωκράτης.& + +Λοιπόν εάν τωόντι πιστεύω εις δαίμονας, καθώς συ ομολογείς, εάν +μεν οι δαίμονες είνε κάποιοι θεοί, της πόλεως ή άλλοι, τότε +τούτο, το να λέγης ότι εγώ πιστεύω ότι δεν υπάρχουν θεοί και +πάλιν ότι πιστεύω ότι υπάρχουν, αφού βεβαίως πιστεύω ότι υπάρχουν +δαίμονες, φανερόνει εκείνο οπού εγώ έλεγον, ότι δηλαδή συ +προτείνεις αίνιγμα και χαριεντίζεσαι. Εάν δε πάλιν οι δαίμονες +είνε παίδες θεών, κάποιοι νόθοι παίδες, αν προτιμάς, ή εκ νυμφών, +ή έκ τινων άλλων θνητών γεννηθέντες, εκ των οποίων, ως γνωστόν, +λέγονται ότι εγεννήθησαν, ποίος άνθρωπος θα επίστευεν ότι θεών +μεν παίδες υπάρχουν, θεοί δε δεν υπάρχουν; Διότι επίσης παράλογον +ήθελεν είνε καθώς εάν επίστευε κανείς απαράλλακτα ότι παίδες μεν, +γεννηθέντες από ίππους και όνους υπάρχουν, οι ημίονοι, ίπποι δε +και όνοι ότι δεν υπάρχουν. Αλλ' ω Μέλητε, εξάπαντος συ υπέβαλες +αυτήν την κατηγορίαν εναντίον μου, διότι ήθελες να με δοκιμάσης +με αυτά, ή διότι δεν είχες κανέν αληθινόν έγκλημα, διά το οποίον +να με εγκαλέσης εις το δικαστήριον. Με κανέν δε μέσον ποτέ δεν θα +δυνηθής να πείσης κανένα άνθρωπον, ο οποίος έχει και ολίγην +φρόνησιν, ότι ο αυτός, άνθρωπος αρμόζει να πιστεύη ότι υπάρχουν +δαιμόνια και θεία πράγματα και πάλιν ο αυτός να μη πιστεύη ούτε +εις δαίμονας, ούτε εις θεούς, ούτε εις ήρωας. + +XVI. Αλλ', ω άνδρες Αθηναίοι, ότι μεν εγώ δεν είμαι ένοχος κατά +το κατηγορητήριον του Μελήτου, τούτο μου φαίνεται ότι δεν έχει +ανάγκην μακροτέρας απολογίας, αλλ' είνε αρκετά και ταύτα, τα +οποία είπον. Εκείνο δε, διά το οποίον ωμίλησα και προηγουμένως, +ότι επί πολύν χρόνον και εκ μέρους πολλών ανθρώπων εγεννήθη μίσος +εναντίον μου, πολύ καλά γνωρίζετε ότι είνε αληθές. Και αυτό είνε +οπού θα με νικήση και θα καταδικασθώ, εάν βέβαια νικήση, όχι ο +Μέλητος, ουδέ ο Άνυτος, αλλ' η κακή περί εμού υπόληψις του +πλήθους και ο φθόνος, τα οποία, ως γνωστόν, έγιναν αιτία να +απολεσθώσι και άλλοι πολλοί ενάρετοι άνδρες, νομίζω δε ότι και +άλλους ακόμη εις το μέλλον αυτά θα εξαφανίσουν. Δεν είνε δε +κανείς κίνδυνος μήπως το κακόν αυτό της συκοφαντίας και του +μίσους δεν ήθελεν αυξήσει περισσότερον, αλλ' ήθελε ποτέ +σταματήσει εις εμέ και καθησυχάσει. + +Αλλ' ίσως βέβαια ήθελεν είπει κανείς· Δεν αισχύνεσαι λοιπόν, ω +Σώκρατες, διότι μετήλθες τοιούτον επάγγελμα, από το οποίον +κινδυνεύεις σήμερον δα να αποθάνης; Εγώ όμως ήθελον τον +αντικρούσει με μίαν πολύ δικαίαν απάντησιν, ότι δεν ομιλείς +ορθώς, ω άνθρωπε, εάν νομίζης ότι πρέπει να λογαριάζη κίνδυνον +ζωής ή θανάτου άνθρωπος, ο οποίος έχει, έστω και παραμικράν +αξίαν, και να μη στοχάζεται εις όλας τας πράξεις του εκείνο +μόνον, αν είνε δίκαια ή άδικα όσα πράττει, και αν ταύτα είνε έργα +χρηστού ανθρώπου ή κακού. Αλλέως, κατά την έννοιαν του ιδικού σου +τουλάχιστον λόγου, ήθελον είνε φαύλοι όσοι από τους ημιθέους +απέθανον εις την Τροίαν και οι λοιποί ήρωες και μάλιστα ο υιός +της Θέτιδος, ο οποίος διά να αποφύγη το αίσχος, τόσον πολύ +κατεφρόνησε τον κίνδυνον της ζωής του, ώστε, όταν η μήτηρ του, η +οποία ήτο θεά, είδεν ότι αυτός εδείκνυε μεγάλην ανυπομονησίαν να +φονεύση τον Έκτορα, ούτω περίπου ωμίλησε προς αυτόν, καθ' όσον +εγώ τουλάχιστον ενθυμούμαι: Ω υιέ μου, αν λάβης εκδίκησιν διά τον +φόνον του φίλου σου Πατρόκλου, και φονεύσης τον Έκτορα, συ ο +ίδιος θα αποθάνης τότε, «διότι ευθύς αμέσως, του λέγει, μετά τον +Έκτορα ο θάνατός σου είνε έτοιμος». Εκείνος αφού ήκουσε ταύτα, +τον μεν θάνατον και τον κίνδυνον περιεφρόνησεν, επειδή δε πολύ +περισσότερον εφοβήθη το να ζη δειλός ων και να μη δύναται να +εκδικήται υπέρ των φίλων του, «Είθε παρευθύς να αποθάνω (36), +ανέκραξεν, αφού τιμωρήσω εκείνον, όστις με ηδίκησε φονεύσας τον +Πάτροκλον, διά να μη απομείνω εδώ εις την Τροίαν καταγέλαστος, +καθήμενος πλησίον εις τα καμπυλόπρυμνα πλοία μου, άχρηστον βάρος +της γης (37)». Μήπως νομίζεις ότι αυτός έδωσε καμμίαν σημασίαν +εις τον θάνατον και τον κίνδυνον της ζωής του; Όχι. Διότι έτσι +είνε αληθώς, ω άνδρες Αθηναίοι. Εις οποιανδήποτε θέσιν και αν +τάξη κανείς τον εαυτόν του, ή κατ' εκλογήν του διότι έχει +πεποίθησιν ότι είνε πολύ τιμητική δι' αυτόν η θέσις εκείνη, ή +διότι διετάχθη υπό τινος εκ των στρατηγών του να λάβη την θέσιν +εκείνην, εκεί χρεωστεί, κατά την κρίσιν μου, να μείνη αυτός +ακλόνητος και να κινδυνεύση την ζωήν του, χωρίς να λογαριάζη +κανέν, μήτε τον θάνατον, μήτε άλλο τι πλέον φοβερώτερον ακόμη, +απέναντι της ατιμίας. + +XVII. Παράδοξα δε βεβαίως ήθελον πράξει εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, +εάν, όταν μεν οι στρατηγοί, τους οποίους σεις εξελέξατε να είνε +αρχηγοί μου, με έταττον εις την Ποτείδαιαν και εις την Αμφίπολιν +και εις το Δήλιον (38), τότε μεν έμενον όπου εκείνοι με έταξαν, +καθώς και κάθε άλλος, και εκινδύνευον να αποθάνω, τώρα δε ότε ο +θεός με έταξε, καθώς εγώ έκρινα και εστοχάσθην, ότι πρέπει να ζω +ενασχολούμενος με την φιλοσοφίαν και εξετάζων τον εαυτόν μου και +τους άλλους ανθρώπους, εδώ διά τον φόβον του θανάτου ή κανενός +άλλου κακού, ήθελον εγκαταλίπει αυτήν την θέσιν. + +Φοβερόν δε βεβαίως ήθελεν είνε τούτο, και αληθώς τότε δικαίως +ημπορούσε να με καταγγείλω κανείς εις το δικαστήριον, διότι δεν +πιστεύω ότι υπάρχουσι θεοί, επειδή απειθώ εις τον χρησμόν και +φοβούμαι τον θάνατον και νομίζω ότι είμαι σοφός, ενώ δεν είμαι. +Διότι το να φοβήται βεβαίως κανείς τον θάνατον, ω άνδρες, ουδέν +άλλο είνε παρά να πιστεύη ότι είνε σοφός, ενώ δεν είνε διότι +τούτο σημαίνει ότι γνωρίζει εκείνα, τα οποία δεν γνωρίζει. Διότι +κανείς δεν γνωρίζει αν ο θάνατος δεν τυχαίνη να είνε διά τον +άνθρωπον το μέγιστον από όλα τα καλά, τον φοβούνται, δε, ως εάν +εγνώριζαν με βεβαιότητα ότι είνε το μέγιστον από τα κακά. Και +όμως τούτο, το να φοβήται κανείς τον θάνατον, πώς δεν είνε πολύ +επαίσχυντος αμάθεια, η οποία εκ τούτου διακρίνεται, ώστε να +πιστεύη κανείς ότι γνωρίζει όσα δεν γνωρίζει; Εγώ δε, ω άνδρες, +ως προς τούτο και ενταύθα ίσως διαφέρω από όλους τους άλλους +ανθρώπους, και αν, καθώς δα είπεν ο Απόλλων, ήθελον είπει ότι εγώ +είμαι σοφώτερος από τους άλλους εις κάποιον πράγμα, κατά τούτο +ήθελον είπει ότι είμαι σοφώτερος, ότι καθώς δεν γνωρίζω όσον είνε +αρκετόν περί του Άδου και της εν αυτώ καταστάσεως των ψυχών, ούτω +και πιστεύω ότι δεν γνωρίζω. Το δε να πράττη κανείς αδικίας ή να +απειθή εις εκείνον ο οποίος είνε καλύτερός του και ανώτερός του, +είτε θεός είνε αυτός είτε άνθρωπος, ότι είνε πολύ βλαβερόν και +πολύ επαίσχυντον, τούτο το γνωρίζω. Ποτέ λοιπόν δεν θα φοβηθώ, +ούτε θα θελήσω να υπεκφύγω τα κακά, τα οποία δεν γνωρίζω ότι είνε +κακά, και τα οποία ίσως τυχαίνει να είνε τωόντι καλά, αλλά θα +φοβηθώ και θα υπεκφύγω μάλλον τα κακά, τα οποία γνωρίζω ότι είνε +όντως κακά. Ώστε και εάν σεις τόρα με αθωώσετε, χωρίς να δώσετε +πίστιν εις την κατηγορίαν του Ανύτου, ο οποίος είπεν ή ότι δεν +έπρεπεν όλως διόλου εγώ να καταγγελθώ εις το δικαστήριον, ή, αφού +κατηγγέλθην, ότι δεν είνε δυνατόν να μη με καταδικάση εις +θάνατον, διότι είπε προς υμάς ότι, αν αθωωθώ, όλα τα τέκνα σας +πλέον, εάν ήθελαν εφαρμόζει όσα διδάσκει ο Σωκράτης, όλως διόλου +θα διαφθαρούν — εάν λοιπόν ηθέλετε με αθωώσει τόρα και αθωόνοντές +με ηθέλετε μου ειπεί, αποβλέποντες εις αυτά, ω Σώκρατες, τόρα μεν +δεν θα δώσωμεν πίστιν εις όσα είπε κατά σου ο Άνυτος, αλλά σε +κηρύττομεν αθώον, υπό τον όρον όμως τούτον, να μη ενασχολήσαι +διόλου πλέον με αυτά τα ζητήματα, μήτε να καταγίνεσαι με την +φιλοσοφίαν· εάν όμως και πάλιν ήθελες υποπέσει εις το ίδιον +παράπτωμα, και ήθελες ανακαλυφθή, θα καταδικασθής εις θάνατον. +Εάν λοιπόν, καθώς είπον, υπό τους όρους τούτους ηθέλετε με +απολύσει, θα σας έλεγον, ότι, εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, σας εκτιμώ +και σας αγαπώ, αλλά θα πεισθώ περισσότερον εις τον θεόν των +Δελφών παρά εις σας, και ενόσω ζω και έχω δυνάμεις, δεν θα παύσω +να ενασχολούμαι με την φιλοσοφίαν και να σας συμβουλεύω πάντοτε +και να υποδεικνύω εις οιονδήποτε από σας εκείνα, οπού συνηθίζω +πάντοτε, ότι, ω καλώτατε άνθρωπε, πώς, αφού είσαι Αθηναίος και +πολίτης της πλέον μεγάλης πόλεως και επισημοτάτης και διά την +σοφίαν της και διά την ισχύν της, διά πλούτον μεν δεν εντρέπεσαι +να φροντίζης πώς να συνάξης όσον το δυνατόν περισσότερον και πώς +να αποκτήσης δόξαν και τιμάς, αμελείς δε διά τους θησαυρούς της +φρονήσεως και της αληθείας και δεν εργάζεσαι διά την ψυχήν σου +πώς να γείνη όσον το δυνατόν χρηστοτάτη; Και αν κανείς το αρνηθή +αυτό, και είπη ότι φροντίζει διά την ψυχήν του, δεν θα τον αφήσω +αμέσως, αρκεσθείς εις την ομολογίαν του αυτήν, ουδέ θα +απομακρυνθώ από πλησίον του, αλλά θα του υποβάλω διαφόρους +ερωτήσεις και θα τον εξετάσω με ακρίβειαν και θα τον εξελέγξω, +και αν μου φανή ότι αληθώς δεν έχει καμμίαν αρετήν και ικανότητα, +αλλά φαντάζεται ότι έχει, θα τον ονειδίσω τότε και θα του είπω +ότι εις μεν τα σπουδαιότατα πράγματα δίδει πολύ ελαχίστην +προσοχήν, τα δε τόσον ευτελή και ανάξια λόγου πολύ εκτιμά. Με +αυτόν τον τρόπον θα ομιλήσω και εις νέον και εις γέροντα, με τον +οποίον ήθελον ανοίξει συζήτησιν, και εις ξένον και εις συμπολίτην +μου, αλλά πολύ περισσότερον εις τους συμπολίτας μου, καθόσον μου +είσθε σεις οικειότεροι ως προς την καταγωγήν. Διότι — γνωρίζετέ +το καλά — αυτά μου τα παραγγέλλει ο θεός να τα κάμνω. Και εγώ +στοχάζομαι ότι έως τόρα κανέν καλόν μεγαλύτερον δεν απέλαυσεν η +πόλις σας, παρά την ιδικήν μου εις τον θεόν ακατάπαυστον αυτήν +υπηρεσίαν. Διότι εγώ περιέρχομαι την πόλιν σας, χωρίς να +καταγίνωμαι εις τίποτε άλλο, παρά να προσπαθώ να σας πείσω, νέους +και γέροντας, ότι δεν πρέπει μήτε διά το σώμα σας να φροντίζετε, +μήτε διά τα πλούτη και όλα τα λοιπά πράγματα πρωτύτερα από την +ψυχήν σας, και μήτε τόσον πολύ όσον διά την ψυχήν σας, πώς να +γείνη αύτη όσον το δυνατόν αρίστη· διότι δεν θα παύσω να σας λέγω +ότι η αρετή δεν γίνεται από τα χρήματα, αλλά, το εναντίον, από +την αρετήν τα χρήματα και τα λοιπά όλα, όσα είνε καλά και ωφέλιμα +εις τους ανθρώπους και ιδιωτικώς και κοινώς. Εάν μεν λοιπόν με +τας ομιλίας μου αυτάς διαφθείρω τους νέους, αυτά θα ήσαν βλαβερά +και δηλητηριώδη· εάν όμως κανείς διατείνεται ότι εγώ λέγω άλλα +και όχι αυτά, αυτός σας εξαπατά λέγων ψεύματα. Διά τούτο λοιπόν +θα έλεγον, ω άνδρες Αθηναίοι, ή πεισθήτε εις τον Άνυτον ή όχι, +και ή αθωώσατέ με ή μη με αθωόνετε, και να είσθε πεπεισμένοι ότι +εγώ δεν ήθελον κάμει άλλα παρά αυτά, και εάν ακόμη είνε ανάγκη +πολλαίς φοραίς να αποθάνω. + +XVIII. Μη θορυβήτε, ω άνδρες Αθηναίοι, αλλά επιμείνατε προς χάριν +μου εις εκείνα, τα οποία σας παρεκάλεσα, να μη θορυβήτε δι' όσα +και αν είπω, αλλά μόνον να ακούετε· διότι καθώς εγώ νομίζω, θα +ωφεληθήτε μάλιστα, εάν με ακούετε. Επειδή μέλλω βεβαίως να σας +είπω και μερικά άλλα πράγματα, διά τα οποία ίσως θα κραυγάσετε με +πολύν θόρυβον, αλλά μη κάμνετε αυτό μηδαμώς. Ηξεύρετέ το καλά, +εάν εμέ καταδικάσετε εις θάνατον, ενώ είμαι τοιούτος, οποίος λέγω +εγώ ότι είμαι, δεν θα βλάψετε περισσότερον εμέ, παρά σας τους +ιδίους. Διότι εμέ μεν διόλου δεν με ήθελαν βλάψει ούτε ο Μέλητος +ούτε ο Άνυτος. Επειδή και δεν θα είχαν την δύναμιν αυτοί να με +βλάψουν. Διότι νομίζω ότι δεν είνε σύμφωνον προς τους θείους +νόμους ο πλέον ενάρετος άνθρωπος να βλάπτεται από τον πλέον +κακόν. Να με καταδικάση όμως εις θάνατον ή εις εξορίαν ίσως θα +ημπορούσεν, ή να με ατιμάση διά της δημεύσεως των υπαρχόντων μου +και της στερήσεως των πολιτικών μου δικαιωμάτων. Αλλ' αυτά ο +Μέλητος μεν ίσως και οι περί αυτόν, νομίζουν ως κακά, εγώ όμως +δεν τα νομίζω, αλλά πολύ περισσότερον μάλιστα πιστεύω ότι είνε +μέγα κακόν να κάμνη κανείς όσα σήμερον αυτός κάμνει, να επιζητή +δηλαδή να καταδικάση ένα άνθρωπον αδίκως. Τόρα λοιπόν, ω άνδρες +Αθηναίοι, πολύ απέχω εγώ να απολογούμαι από αγάπην προς τον +εαυτόν μου, καθώς θα ημπορούσε κανείς να νομίση, αλλ' απολογούμαι +από αγάπην προς υμάς, διότι, εάν με καταδικάσετε, φοβούμαι μήπως +τύχη και εξυβρίσετε το δώρον τούτο του Απόλλωνος, το οποίον +εχαρίσθη προς υμάς, όστις με διέταξε να σας εμποδίζω από τας +πλάνας και τα ελαττώματα και να σας συμβουλεύω εις την σπουδήν +της αρετής. Διότι αν εμέ καταδικάσετε εις θάνατον, δεν θα εύρετε +εύκολα άλλον άνθρωπον τοιούτον, καθώς είμαι εγώ, τον οποίον ο +θεός στενώς έχει προσκολλήσει εις την πόλιν σας — αν και είνε +ολίγον γελοία η παρομοίωσις — απαράλλακτα καθώς εις κανένα ίππον +ευγενή μεν και γενναίον, όστις όμως ένεκα του μεγαλείου του αυτού +πολύ χαύνος είνε και νωθρός και έχει ανάγκην κανενός +κεντρίσματος, διά να εξεγείρεται και εξυπνά. Δεν υπάρχει καμμία +αμφιβολία, μου φαίνεται, ότι ο θεός με προσεκόλλησεν εις την +πόλιν σας με τοιαύτην περίπου ιδιότητα, ώστε να μη παύσω διόλου +ολόκληρον την ημέραν πανταχού να παρακάθημαι πλησίον σας και να +μη σας αφίνω ποτέ ησύχους, προσπαθών να σας εξεγείρω από την +νάρκην και να σας πείθω και να επιπλήττω τον καθένα χωριστά. +Τοιούτον λοιπόν άλλον άνθρωπον δεν θα εύρετε εύκολα, ω άνδρες, +όσον και αν κοπιάσετε, αλλ' εάν θέλετε να πεισθήτε εις εμέ, +λυπηθήτε την ζωήν μου. Σεις δε, ίσως ωργισμένοι, καθώς είνε οι +άνθρωποι, οι οποίοι νυστάζουν ακόμη, όταν τους εξυπνίση κανείς, +ηθέλατε με κτυπήσει πεισθέντες εις τον Άνυτον, και έτσι ασκόπως +ηθέλατε με φονεύσει, έπειτα δε κατά τον επίλοιπον χρόνον της ζωής +σας ηθέλατε εξακολουθεί να ευρίσκεσθε εις μίαν βαθείαν νάρκην, αν +δεν ήθελε σας ευσπλαγχνισθή ο θεός, προνοών διά σας και δεν ήθελε +πέμψει κατόπιν μου κανένα άλλον όμοιόν μου. Ότι δε εγώ τυχαίνει +να είμαι τοιούτος, ώστε να έχω δοθή εις την πόλιν σας υπό του +θεού, από τα κατωτέρω ημπορείτε να εννοήσετε καλά. Δηλαδή δεν +φαίνεται να είνε ανθρώπινον πράγμα το να έχω μεν εγώ παραμελήσει +όλας τας ιδικάς μου υποθέσεις και να ανέχωμαι να μένουν +απροστάτευτα τα οικιακά μου πράγματα επί τόσα έτη, να είμαι δε +αφωσιωμένος εις υμάς και να εργάζωμαι πάντοτε διά το ιδικόν σας +συμφέρον, παραλαμβάνων ιδιαιτέρως τον καθένα από σας, ως να είμαι +πατέρας σας, ή ως μεγαλύτερος αδελφός σας και να προσπαθώ να σας +πείσω να φροντίζετε διά την αρετήν. Και αν μεν βεβαίως από το +έργον μου αυτό είχα καμμίαν ωφέλειαν και σας έδιδα τας συμβουλάς +αυτάς με μισθόν, τότε θα είχα κάποιαν αφορμήν εις την τοιαύτην +μου ενέργειαν· τόρα όμως βλέπετε δα και μόνοι σας, ότι οι +κατήγοροί μου, αν και με τόσην αναισχυντίαν απέδωκαν εναντίον μου +όλας τας λοιπάς συκοφαντίας, κατά τούτο τουλάχιστον δεν ημπόρεσαν +να φανώσιν αναίσχυντοι και ν' αποδείξουν διά μαρτύρων ότι δήθεν +εγώ ή έλαβά ποτε μισθόν από κανένα ή εζήτησα. Αλλ' εγώ εις +επιβεβαίωσιν της αληθείας των λόγων μου σας παρουσιάζω ένα +αναμφισβήτητον, ως φρονώ, μάρτυρα, την πενίαν μου. + +XIX. Ίσως λοιπόν ήθελε φανή παράλογον ότι πραγματικώς εγώ +ιδιαιτέρως μεν δίδω αυτάς τας συμβουλάς, περιερχόμενος την πόλιν +σας και αναμιγνυόμενος περιέργως εις ξένας υποθέσεις, δημοσία δε +δεν τολμώ, εμφανιζόμενος εις την Εκκλησίαν του δήμου σας, από του +βήματος να δώσω συμβουλάς εις την πόλιν. Αίτιον δε ταύτης της +ατολμίας μου είνε εκείνο, τα οποίον σεις οι ίδιοι με τα ώτα σας +πολλάκις με ηκούσατε εις πολλά μέρη να λέγω, ότι συμβαίνει εις +εμέ κάποιον θείον πράγμα και δαιμόνιον, το οποίον, ως γνωστόν, +και εις το κατηγορητήριον χλευαστικώς συμπεριέλαβεν ο Μέλητος. +Αλλ' εις εμέ αυτό το δαιμόνιον ήρχισε να εμφανίζεται από της +παιδικής ηλικίας, ως μία φωνή, η οποία οσάκις ακουσθή εντός μου, +πάντοτε με αποτρέπει από εκείνο, οπού ήθελον αποφασίσει να πράξω, +ποτέ όμως δεν με προτρέπει τι να πράξω. Το δαιμόνιον αυτό είνε +εκείνο, οπού πάντοτε εναντιούται εις εμέ να αναμιγνύωμαι εις τα +πολιτικό, και μου φαίνεται ότι πολύ καλά κάμνει και εναντιούται. +Διότι, να το ηξεύρετε καλά, ω άνδρες Αθηναίοι, εάν εγώ προ πολλού +επεχείρουν να αναμιγνύωμαι εις τα πολιτικά πράγματα, προ πολλού +τόρα δεν θα υπήρχον πλέον εις την ζωήν και ούτε εις υμάς δεν +ήθελον φανή διόλου ωφέλιμος ούτε εις τον εαυτόν μου. Και, +παρακαλώ, μη οργίζεσθε εναντίον μου, διότι λέγω την αλήθειαν. +Επειδή κανείς άνθρωπος δεν θα ημπορέση ποτέ να μείνη ατιμώρητος, +όστις μετά παρρησίας εναντιούται είτε εις την ιδικήν σας +δημοκρατίαν, είτε εις καμμίαν άλλην πολιτείαν, και παρεμποδίζει +να γίνωνται εις την πόλιν διάφορα αδικήματα και παρανομίαι, αλλά +εκείνος οπού τωόντι θέλει να αγωνισθή υπέρ του δικαίου, και πολύ +ολίγον καιρόν εάν μέλλη να ζήση χωρίς να πάθη κανέν κακόν, πρέπει +εξ ανάγκης να ζη ως απλούς ιδιώτης και ποτέ να μη αναμιγνύεται +εις τα πολιτικά. + +XX. Περί τούτου δε θα σας φέρω σπουδαιοτάτας αποδείξεις, όχι με +λόγια, αλλά με πράγματα, το οποίον ίσα-ίσα σεις πολύ προτιμάτε. +Ακούσατε λοιπόν τόρα εκείνα, οπού συνέβησαν εις εμέ, διά να +μάθετε ότι ούτε εις ένα άνθρωπον δεν ημπορώ να υποχωρήσω, και +κατ' ελάχιστον, εναντίον του δικαίου, από φόβον προς τον θάνατον +και ότι, αν δεν ήθελα υποχωρήσει, πάραυτα ήθελα χαθή. Θα σας είπω +δε δυσάρεστα μεν πράγματα και ενοχλητικά, ως άνθρωπος +ηναγκασμένος να υποστηρίξω την απολογίαν μου, πολύ αληθινά όμως. +Εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, καμμίαν μεν άλλην αρχήν ποτέ έως τόρα δεν +ανέλαβον εις την πόλιν, έγινα όμως άπαξ βουλευτής (39). Και έτυχε +να πρυτανεύη η φυλή η Αντιοχίς, εις την οποίαν ανήκω, ότε σεις +τους δέκα στρατηγούς, οι οποίοι δεν συνέλεξαν τα πτώματα των +φονευθέντων εν τη γνωστή ναυμαχία (40), επεμένατε όλους ομού +συγχρόνως με μίαν ψηφοφορίαν να δικάσετε (41) παρά τον νόμον, +καθώς βραδύτερον τωόντι ωμολογήσατε όλοι σας, ότι παρανόμως +ενηργήσατε (42). Τότε εις την περίστασιν εκείνην μόνος εγώ εκ των +πρυτάνεων ετόλμησα να εναντιωθώ εις την επιθυμίαν εκείνην του +δήμου και είπα ότι δεν έπρεπε να παραβιάσετε τον νόμον και έδωκα +αντίθετον ψήφον (43)· και εν ώ οι ρήτορες ήσαν έτοιμοι να με +καταγγείλουν εις την δικαστικήν αρχήν ως ένοχον και διά +συνοπτικής διαδικασίας να με παραδώσουν εις τους Ένδεκα προς +τιμωρίαν, όλοι δε σεις τους επροτρέπατε εις τούτο με απειλάς και +με βοήν, επροτίμησα να διακινδυνεύσω την ζωήν μου με τον νόμον +και με το δίκαιον, παρά να συμφωνήσω με σας, οι οποίοι δεν +απεφασίζατε δικαίως, χωρίς να φοβηθώ το δεσμωτήριον και τον +θάνατον. Και ταύτα μεν εγίνοντο ότε εκυβερνάτο ακόμη δημοκρατικώς +η πόλις. + +Αφού δε εγκαθιδρύθη ολιγαρχία, τότε οι Τριάκοντα (44) πάλιν διά +της βίας, αφού με προσεκάλεσαν μετά πέντε άλλων εις την θόλον +(45), με προσέταξαν να συλλάβω και φέρω από την Σαλαμίνα τον +Λέοντα τον Σαλαμίνιον (46), διά να καταδικασθή εις θάνατον· +τοιαύτας δε εκείνοι διαταγάς πολλάς, ως γνωστόν, και εις άλλους +πολλούς εκοινοποίησαν, θέλοντες όσον το δυνατόν περισσοτέρους από +τους πολίτας να καταστήσουν συνενόχους εις τας αδικίας των (47)· +Όμως εγώ πάλιν τότε όχι με λόγους αλλά με έργα τους έκαμα να +εννοήσουν ότι διά τον θάνατον εμέ, αν δεν ήτο πολύ υπερήφανον να +το είπω — δεν με μέλει όλως διόλου, να μη πράξω όμως κανέν άδικον +μήτε ασεβές, δι' αυτό βεβαίως παρά πολύ με μέλει με κάθε τρόπον. +Εκείνη λοιπόν η αρχή των Τριάκοντα, η οποία τόσον τρόμον ενέπνεεν +εις όλους, εμέ δεν με εφόβισε διόλου, αν και ήτο τόσον ισχυρά, +ώστε να μιανθώ με μίαν τόσον ανόσιον αδικίαν, αλλ' αφού εξήλθομεν +από την θόλον, οι μεν άλλοι τέσσαρες μετέβησαν εις την Σαλαμίνα +και συλλαβόντες ωδήγησαν τον Λέοντα ενώπιον των Τριάκοντα, εγώ δε +κατ' ευθείαν απήλθον εις τον οίκον μου. Και δεν υπάρχει καμμία +αμφιβολία ότι διά την απείθειάν μου αυτήν θα ετιμωρούμην με +θάνατον, εάν η αρχή εκείνη ταχέως μετ' ολίγον δεν κατελύετο. +Υπάρχουσι δε πολλοί μάρτυρες από τους συμπολίτας μας, οι οποίοι +ημπορούν να μαρτυρήσουν διά την αλήθειαν των λόγων μου. + +XXI. Φρονείτε λοιπόν ότι ήθελα φθάσει εις τόσην ηλικίαν, εάν +ανεμιγνυόμην εις τα πολιτικά και υπεστήριζα όσα είνε δίκαια, +ενεργών προς τον σκοπόν αυτόν καθώς εμπρέπει εις άνθρωπον χρηστόν +και έντιμον, και αν, καθώς αρμόζει τωόντι, δι' αυτό και μόνον +εφρόντιζον; Ουδαμώς, ω άνδρες Αθηναίοι. Ούτε εγώ βεβαίως ούτε +κανείς άλλος άνθρωπος ήθελε κατορθώσει τούτο, να ζήσω πολλά έτη. +Αλλ' εγώ καθ' όλον τον βίον μου, και κατά τον δημόσιον, αν +καμμίαν φοράν ανεμίχθην εις καμμίαν υπόθεσιν πολιτικήν, ωσαύτως +τοιούτος θα φανώ, και κατά τον ιδιωτικόν μου ο ίδιος, ότι εις +κανένα ποτέ έως τόρα κατ' ουδέν υπεχώρησα εναντίον του δικαίου, +ούτε εις κανένα άλλον, ούτε εις κανένα από αυτούς, τους οποίους +οι συκοφαντούντες με ονομάζουν μαθητάς μου (48). Αλλ' εγώ ποτέ +δεν έκαμα τον διδάσκαλον εις κανένα. Αν όμως κανείς επιθυμή ν' +ακούη τας ομιλίας μου, ή να με βλέπη εις το έργον μου τούτο, είτε +νέος είτε γέρων, εις κανένα ποτέ δεν απηγόρευσα από φθόνον αυτήν +την ευχαρίστησιν. Αλλ' ουδέ όταν μεν λαμβάνω χρήματα, ομιλώ, όταν +δε δεν λαμβάνω, σιωπώ· αλλ' επίσης και εις πλούσιον και εις +πτωχόν ευχαρίστως επιτρέπω να με ερωτούν, και εις κάθε άνθρωπον, +ο οποίος προτιμά καλλίτερον να απαντά εις τας ερωτήσεις μου, και +ν' ακούη όσα ήθελον είπει. Και είτε γίνεται χρηστός κανείς είτε +όχι, εγώ δικαίως δεν θα ήμουν ο αίτιος, διότι ούτε υπεσχέθην εις +κανένα ποτέ έως τόρα κανέν μάθημα, ούτε εδίδαξα· εάν δε κανείς +καυχάται ότι έμαθε τίποτε από εμέ καμμίαν φοράν, ή ήκουσε τίποτε +από εμέ ιδιαιτέρως, το οποίον δεν ήκουσαν, ή δεν έμαθαν συγχρόνως +και όλοι οι άλλοι, να είσθε βέβαιοι ότι αυτός δεν λέγει την +αλήθειαν. + +XXII. Αλλά διατί επί τέλους μερικοί ευχαριστούνται να με ακούουν +και να συνομιλούν μαζί μου τόσον πολύν καιρόν; Ηκούσατε, ω άνδρες +Αθηναίοι· όλην την αλήθειαν, εγώ σας είπα· Πράττουσι τούτο, διότι +αισθάνονται ιδιαιτέραν χαράν να ακούουν, επειδή αποδεικνύονται +ηπατημένοι εκείνοι, οι οποίοι ισχυρίζονται μεν ότι είνε σοφοί, +δεν είνε όμως. Είνε δε τούτο βεβαίως τερπνότατον και χαριέστατον +πράγμα. Προς τούτοις, καθώς εγώ προ ολίγου είπα, τούτο διετάχθη +εις εμέ από αυτόν τον θεόν των Δελφών να το κάμνω, και διά +χρησμών μαντικών και δι' ενυπνίων, και διά παντός άλλου μέσου, +διά του οποίου και πάσα άλλη επί τέλους θεία βούλησις ημπορεί να +φανερόνεται εις τους ανθρώπους να πράττουν οποιονδήποτε πράγμα. +Ταύτα, ω άνδρες Αθηναίοι, και αληθινά είνε και ευκόλως ημπορούν +ν' αποδειχθούν. Διότι αν εγώ τωόντι άλλους μεν από τους νέους +διαφθείρω, άλλους δε έχω έως τόρα διαφθείρει, έπρεπε προδήλως, +καθώς φρονώ, όσοι από αυτούς, οι οποίοι επροχώρησαν πλέον, πολύ +εις την ηλικίαν, γνωρίζουν ότι εγώ τους έδωκά ποτε ολεθρίας +συμβουλάς, όταν ήσαν νέοι, τόρα ακριβώς να έλθουν αυτοί εδώ εις +το δικαστήριον και να με κατηγορήσουν, διά να τιμωρηθώ. Και αν +δεν ήθελαν αυτοί να το πράξουν, τότε θα ήτο αυτό καθήκον των +συγγενών των, πατέρων και αδελφών και άλλων οικείων των, εάν +τωόντι έχουν πάθει κανέν κακόν οι συγγενείς των από εμέ, να το +ενθυμηθούν τόρα και να έλθουν να ζητήσουν την τιμωρίαν μου διότι +διέφθειρα τους υιούς των, τους ανεψιούς των και τους αδελφούς +των. Αληθώς δε βλέπω ότι είνε παρόντες εδώ πολλοί από αυτούς, +τους οποίους εγώ πολύ καλά διακρίνω. Πρώτον ο Κρίτων αυτός εδώ, +συνηλικιώτης μου και συνδημότης (49) ο οποίος είνε πατήρ τούτου +εδώ του Κριτοβούλου. Έπειτα ο Λυσανίας ο Σφήττιος (50), ο οποίος +είνε πατήρ αυτού εδώ του Αισχίνου. Ακόμη ο Αντιφών ο Κηφισιεύς +(51) αυτός εδώ, όστις είνε πατήρ του Επιγένους. Άλλοι δε πάλιν +αυτοί, των οποίων οι αδελφοί είχον σχέσεις μαζί μου, καθώς ο +Νικόστρατος ο υιός του Θεοζοτίδου και αδελφός του Θεοδότου — και +ο μεν Θεόδοτος έχει αποθάνει, ώστε αυτός τουλάχιστον δεν έχει +ανάγκην της βοηθείας του αδελφού του. — Βλέπω ακόμη και τον +Πάραλον τούτον εδώ, τον υιόν του Δημοδόκου, του οποίου αδελφός +ήτο ο Θεάγης· και αυτός εδώ ο Αδείμαντος, ο υιός του Αρίστωνος, +του οποίου αδελφός είνε αυτός εδώ ο Πλάτων (52), και ο +Αιαντόδωρος, του οποίου αδελφός είνε αυτός εδώ ο Απολλόδωρος +(53). Και άλλους πολλούς εγώ ημπορώ να σας ονομάσω, από τους +οποίους έναν έπρεπεν ο Μέλητος να παρουσιάση μάρτυρα εις την +κατηγορίαν του, μάλιστα μεν όταν ωμίλησεν· εάν δε τότε ελησμόνησε +να πράξη τούτο, ας τον προτείνη τόρα· είνε ακόμη καιρός· και εγώ +υποχωρώ να ομιλήση αυτός αντ' εμού την ώραν, την οποίαν έχω από +τον νόμον εις την διάθεσίν μου. Ας έλθη λοιπόν ο Μέλητος να είπη +ό,τι ημπορεί εναντίον μου. Αλλ' όλως διόλου το εναντίον από αυτό +θα συμβή, ω άνδρες· θα ίδητε ότι όλοι, όσοι είνε εδώ παρόντες, +είνε πρόθυμοι να με υπερασπίσουν, εμέ οπού διέφθειρα, εμέ οπού +κατέστρεψα εξ ολοκλήρου τους συγγενείς των, καθώς ψευδόμενοι +λέγουν ο Μέλητος και ο Άνυτος. Διότι αυτοί οι ίδιοι οπού έχουν +διαφθαρή από εμέ, θα είχαν ίσως αφορμήν να υπερασπίσουν τον +εαυτόν τους· αλλ' εκείνοι όμως, οπού δεν έχουν διαφθαρή, οι +συγγενείς αυτών, άνθρωποι γηραλέοι πλέον, ποίον άλλον λόγον έχουν +και με υπερασπίζουν, παρά τον ορθόν και δίκαιον, ότι γνωρίζουν +δηλαδή ότι ο μεν Μέλητος ψεύδεται, εγώ δε λέγω την αλήθειαν; + +XXIII. Ας είνε τέλος πάντων, ω άνδρες. Εκείνα μεν, τα οποία εγώ +θα ημπορούσα να είπω εις υπεράσπισίν μου, σχεδόν είνε αυτά· και +άλλα ίσως ακόμη όμοια, τα οποία αποσιωπώ. Αλλ' ίσως κανένας από +σας θα ενθυμηθή ότι είχε καμμίαν φοράν ευρεθή εις αυτήν την +θέσιν, εις την οποίαν ευρίσκομαι εγώ σήμερον και ήθελεν +αγανακτήσει εναντίον μου, διότι αυτός τότε, καίτοι εδικάζετο +μάλιστα εις δίκην ολιγώτερον επικίνδυνον από την παρούσαν, όμως +και παρεκάλεσε τότε και ικέτευσε τους δικαστάς με πολλά δάκρυα, +ακόμη δε και διά να κινήση όσον το δυνατόν μεγαλυτέραν διά τον +εαυτόν του την συμπάθειαν των δικαστών, έφερε και παρουσίασεν εδώ +εις το δικαστήριον και τα παιδιά του, και είπε και ήλθαν και +άλλοι πολλοί από τους συγγενείς του και φίλους, εγώ δε, καθώς και +ήτο πρέπον δι' εμέ να το περιμένετε, τίποτε από αυτά δεν θα κάμω, +και μάλιστα αφού κατά τα φαινόμενα διατρέχω τον έσχατον κίνδυνον +της ζωής μου. + +Ταύτα λοιπόν αφού συλλογισθή κανείς από σας τους δικαστάς, ήθελεν +ίσως εξερεθισθή περισσότερον εναντίον μου και επάνω εις την +αγανάκτησίν του εξ αιτίας αυτών τούτων των αναμνήσεων, ήθελε +δώσει με οργήν την ψήφον του. Εάν όμως κανείς από σας — αν και +δεν ημπορώ να το πιστεύσω — τοιαύτην γνώμην έχει, νομίζω ότι εις +αυτόν ημπορώ να είπω δικαίως· ω αγαθέ άνθρωπε, εγώ μεν ίσως δεν +είμαι μόνος εις τον κόσμον, αλλ' έχω και κάποιους συγγενείς, +διότι ακριβώς κατά τον ομηρικόν στίχον «εγώ δεν εγεννήθην ούτε +από πέτραν ούτε από δρυν» (54) αλλ' από ανθρώπους, ώστε και +συγγενείς έχω και υιούς (55), ω άνδρες Αθηναίοι, τρεις, από τους +οποίους ο ένας μεν, ο μεγαλύτερος, είνε μειράκιον πλέον, οι δε +άλλοι δύο παιδία. Αλλ' όμως κανένα από αυτούς δεν θα φέρω εδώ, +διά να σας παρακαλέσω να με αθωώσητε από ευσπλαγχνίαν. Διατί δε +ακριβώς τίποτε από αυτά δεν θα κάμω; Όχι από φαντασμένην +ισχυρογνωμοσύνην μου, ω άνδρες Αθηναίοι, ούτε από καταφρόνησιν +προς σας· αλλ' εάν μεν εγώ με θαρραλέαν ψυχήν ατενίζω προς τον +θάνατον ή όχι, αυτά είνε άλλο ζήτημα. Το βέβαιον όμως είνε ότι, +ως προς την ιδικήν μου τιμήν και την ιδικήν σας και όλης της +πόλεως, δεν μου φαίνεται ότι είνε ούτε ωραίον ούτε έντιμον να +κάμω κανέν από αυτά, αφού μάλιστα και τόσον μεγάλην ηλικίαν έχω +και φέρω αυτήν την ένδοξον φήμην του σοφού, είτε αληθινήν τέλος +πάντων, είτε ψευδή. Αλλ' όπωςδήποτε και αν είνε, βεβαίως ο +Σωκράτης πιστεύεται γενικώς ότι έχει κάποιαν υπεροχήν από τους +περισσοτέρους άλλους ανθρώπους. Εάν λοιπόν εκείνοι, οι οποίοι +μεταξύ σας φαίνονται ότι υπερέχουν είτε κατά την σοφίαν, είτε +κατά την ανδρείαν, είτε κατά οποιανδήποτε άλλην αρετήν, ήσαν +τοιούτοι, αυτό θα ήτο πολύ επαίσχυντον πράγμα να το λέγη κανείς. +Αλλ' εγώ πολλάκις είδα πολλούς τοιούτους ανθρώπους, οι οποίοι +φαντάζονται μεν ότι είνε μεγάλοι άνδρες, πράττουν όμως αηδούς +δουλοπρεπείας πράγματα, οσάκις τύχη να δικάζωνται, ωσάν να ήσαν +πεπεισμένοι ότι θα τους εύρισκε κανέν πολύ φοβερόν κακόν, αν +ήθελον καταδικασθή εις θάνατον, διότι έχουν την ιδέαν ότι θα +εγίνοντο αθάνατοι, αν σεις ηθέλατε τους αθωώσει. Αυτοί οι +άνθρωποι, εάν είνε τοιούτοι, σας λέγω ότι αισχύνην προσάπτουσιν +εις την πόλιν, ώστε και από τους ξένους κανείς να ήθελε νομίσει +ότι εκείνοι, οπού εξέχουν μεταξύ των Αθηναίων κατά την αρετήν, +τους οποίους αυτοί προτιμούν από τον εαυτόν τους και εις τας +αρχάς και εις τα λοιπά αξιώματα, αυτοί δεν διαφέρουν διόλου ούτε +από γυναίκας. + +Αυτά, ω άνδρες Αθηναίοι, ούτε ημείς πρέπει να κάμνωμεν, ημείς οι +οποίοι φαινόμεθα ότι έχομεν και την παραμικράν αρετήν, ούτε σεις +πρέπει να τα επιτρέπετε, εάν ημείς θέλωμεν να τα κάμνωμεν, αλλά +πρέπει να κάμνετε γνωστόν αυτό τούτο ακριβώς, ότι πολύ +περισσότερον θα δώσετε καταδικαστικήν ψήφον εναντίον εκείνου, ο +οποίος εν τω δικαστηρίω καταφεύγει εις τοιαύτας τραγικάς σκηνάς, +διά να κινήση τον έλεον και οίκτον υμών και κάμνει την πόλιν σας +καταγέλαστον, παρά εναντίον εκείνου, ο οποίος ήσυχα-ήσυχα +περιμένει ν' ακούση την απόφασίν σας. + +XXIV. Εκτός δε τούτου, το οποίον αφορά εις την υπόληψιν και τιμήν +σας, μου φαίνεται ότι και δίκαιον δεν είνε να παρακαλή ο +κατηγορούμενος τους δικαστάς και με τας παρακλήσεις του να +αθωόνεται, αλλά πρέπει να αναπτύσση μόνον την υπόθεσίν του και να +προσπαθή διά των πραγμάτων να πείση τους δικαστάς ότι είνε αθώος. +Διότι ο δικαστής δεν κάθηται επί της καθέδρας του δι' αυτόν τον +σκοπόν, δηλαδή να αποδίδη κατά χάριν το δίκαιον, αλλά διά να +ανευρίσκη αυτό με μεγάλην προσοχήν· και όρκον δε έδωκεν ότι δεν +θα χαρισθή εις όσους ήθελε του φανή καλόν, αλλ' ότι θα εκδώση την +απόφασίν του κατά τους νόμους. Δεν πρέπει λοιπόν ούτε ημείς να +σας συνειθίζωμεν να επιορκήτε, ούτε σεις να συνειθίζετε εις αυτό. +Διότι και ημείς και σεις επίσης ηθέλαμεν είσθε τότε ένοχοι +ενώπιον των θεών ως ασεβείς. Μη περιμένετε λοιπόν, ω άνδρες +Αθηναίοι, να μεταχειρισθώ εγώ τοιούτου είδους μέσα προς υμάς, τα +οποία πιστεύω ότι μήτε έντιμα είνε, μήτε δίκαια, μήτε ευσεβή και +εις άλλας εν γένει περιστάσεις, προ πάντων όμως τόρα, μα τον Δία, +ότε καταγγέλλομαι ως ασεβής υπό του Μιλήτου αυτού. Διότι επί τη +υποθέσει ότι ήθελα σας κάμψει και με τας παρακλήσεις μου ήθελα +σας εξαναγκάσει, αφού εδώσατε όρκον, να παραβήτε αυτόν και να μου +αποδώσητε το δίκαιον κατά χάριν, είνε σαφές πλέον ότι εγώ ήθελα +σας διδάσκη να μη πιστεύετε ότι υπάρχουν θεοί, και ενώ θέλω να +απολογηθώ διά τας εναντίον μου κατηγορίας, ασφαλώς ήθελα +κατηγορεί τότε τον εαυτόν μου ότι δεν πιστεύω εις θεούς. Αλλά το +πράγμα δεν έχει διόλου ούτως. Διότι και πιστεύω, ω άνδρες +Αθηναίοι, ότι υπάρχουν θεοί, όσον κανείς από τους κατηγόρους μου, +και εις την κρίσιν ημών αφίνομαι, και εις τον θεόν των Δελφών +εύχομαι να αποφασίσετε περί εμού, όπως θα είνε καλύτερον και δι' +εμέ και διά σας. + +[Ενταύθα τελειόνει η απολογία του Σωκράτους. Μετά τούτο οι +δικασταί απεσύρθησαν εις διάσκεψιν, ίνα αποφασίσουν αν είνε +ένοχος ο Σωκράτης εις την αποδοθείσαν εις αυτόν κατηγορίαν ή όχι. +Απεφάνθησαν δε διά ψήφων 281 ότι ο Σωκράτης είνε ένοχος (56). +Μετά τούτο, γνωσθείσης της αποφάσεως, επηκολούθησεν άλλη +συζήτησις, ίνα ορισθή η ποινή, οπού έπρεπε να επιβληθή εις τον +ένοχον· διό και λαμβάνει πάλιν τον λόγον ο Σωκράτης.] + +XXV. Και άλλοι μεν πολλοί λόγοι συνετέλεσαν, ω άνδρες Αθηναίοι +εις το να μη οργισθώ δι' αυτό τα συμβάν, ότι με κατεδικάσατε ως +ένοχον, το κυριώτατον δε είνε ότι δι' εμέ δεν υπήρξεν +απροσδόκητος η απόφασίς σας αύτη· μάλιστα πολύ περισσότερον +παραξενεύομαι διά το γενικόν εξαγόμενον της ψηφοφορίας. Διότι εγώ +τουλάχιστον δεν ήλπιζα ότι η διαφορά μεταξύ των καταδικαστικών +και αθωωτικών ψήφων θα ήτο τόσον μικρά, αλλ' ότι θα κατεδικαζόμην +με παρά πολύ μεγαλυτέραν πλειοψηφίαν. Τόρα δε, ως φαίνεται, εάν +τριάκοντα μόνον ψήφοι ερρίπτοντο αντιθέτως, ήθελον αθωωθή. Το +βέβαιον όμως είνε ότι από τον Μέλητον, κατά την γνώμην μου, και +τόρα, μετά την απόφασίν σας αυτήν, εσώθην. Και όχι μόνον εσώθην, +αλλά προσέτι, είνε πασίδηλον βεβαίως, ότι αν δεν προσήρχοντο εις +τα δικαστήριον ο Άνυτος και ο Λύκων ως συνήγοροι αυτού, διά να με +κατηγορήσουν, όχι μόνον, θα εκηρυττόμην αθώος, αλλά ο Μέλητος θα +επλήρωνε μάλιστα και πρόστιμον χιλίων δραχμών (57) διότι δεν θα +συνεκέντρονεν υπέρ της κατηγορίας έν πέμπτον περιπλέον του +ημίσεος των ψήφων των δικαστών. + +XXVI. Προτείνει λοιπόν εναντίον μου ο καλός άνθρωπος την ποινήν +του θανάτου. Ας είνε. Αλλ' εγώ τόρα, ω άνδρες Αθηναίοι, ποίαν +ποινήν διά τον εαυτόν μου να σας αντιπροτείνω (58). Μήπως δεν +είνε φανερόν ότι θα ορίσω εκείνην την ποινήν, της οποίας είμαι +άξιος; Ποίας λοιπόν ποινής είμαι άξιος; Εις ποίαν σωματικήν +ποινήν, ή εις τι χρηματικόν πρόστιμον κρίνω άξιον να καταδικασθώ, +διότι από την διεστραμμένην μου γνώμην δεν ησύχαζα διόλου εις +όλην μου την ζωήν, αλλ' αφού παρημέλησα όλα εκείνα, διά τα οποία +με τόσην σπουδήν φροντίζει ο περισσότερος κόσμος, την απόκτησιν +πλούτου, την διοίκησιν των οικιακών μου υποθέσεων, τας +στρατηγικάς θέσεις και τα αξιώματα, το πολιτικόν βήμα και τας +λοιπάς αρχάς, και αφού δεν έλαβα μέρος εις καμμίαν κομματικήν +στάσιν και συνωμοσίαν, τα οποία τόσον συνήθη είνε εις την πόλιν +αυτήν, διότι εγνώρισα τον εαυτόν μου τωόντι πολύ περισσότερον +έντιμον άνθρωπον ή ώστε να θέλω να σώσω την ζωήν μου +ενασχολούμενος εις αυτά τα ανάξια κατ' εμέ έργα, εις αυτά μεν δεν +ενησχολήθην διόλου, εις τα οποία εάν ενησχολούμην, δεν θα ήμουν +ωφέλιμος μήτε εις σας, μήτε εις τον εαυτόν μου, ενησχολούμην δε +εις αυτά μόνον, να παρέχω ιδιαιτέρως εις έκαστον εξ υμών την +πλέον μεγίστην ευεργεσίαν, ως προ ολίγου είπον, επιχειρών να +πείθω έκαστον από σας να μη φροντίζη μήτε διά τας ιδικάς του +υποθέσεις, πριν φροντίση πρότερον διά τον εαυτόν του πώς να γείνη +χρηστότατος και σοφώτατος, μήτε διά τας υποθέσεις της πόλεως πριν +φροντίση πρότερον δι' αυτήν την πόλιν, και διά τα λοιπά επίσης να +μεριμνά κατά τον ίδιον τρόπον. Τι λοιπόν είμαι άξιος να πάθω, +αφού είμαι τοιούτος; Πολύ μέγα καλόν, ω άνδρες Αθηναίοι, εάν +πρέπη βεβαίως κατά την αξίαν μου τη αληθεία να ορίσητε την +ανταμοιβήν μου· και μάλιστα καλόν τωόντι τοιούτον, το οποίον +ήθελεν είναι κατάλληλον δι' εμέ. Τι λοιπόν καλόν αρμόζει εις +άνθρωπον πένητα, ευεργέτην σας όμως, όστις έχει ανάγκην μεγάλης +αναπαύσεως διά να ενασχολήται διαρκώς εις το να σας δίδη +συμβουλάς; Καμμία άλλη ανταμοιβή, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν αρμόζει +καλύτερον τόσον, όσον το να τρέφεται πάντοτε αυτός ο άνθρωπος εις +το Πρυτανείον, πολύ δικαιότερον βεβαίως αυτός, παρά όστις από σας +ενίκησεν εις τους Ολυμπιακούς αγώνας, εις ιππικόν δρόμον εξ ενός +ή δύο ίππων ή εις δρόμον αρμάτων εκ τριών ή τεσσάρων ίππων. Διότι +εκείνος μεν διά της νίκης του συντελεί να είσθε σεις ευδαίμονες +μόνον κατά το φαινόμενον, ενώ εγώ σας κάμνω να είσθε αληθώς +τοιούτοι· και εκείνος μεν δεν έχει ανάγκην διόλου της βοηθείας +σας προς διατροφήν του. Εγώ δε έχω μεγάλην ανάγκην. Εάν λοιπόν +πρέπει εγώ με δικαιοσύνην να ορίσω την αμοιβήν, της οποίας είμαι +άξιος, προτείνω αυτήν την αμοιβήν, να τρέφωμαι δημοσία δαπάνη εις +το Πρυτανείον (59). + +XXVII. Ίσως λοιπόν ακόμη και την στιγμήν αυτήν κατά την οποίαν +λέγω ταύτα, σας φαίνομαι ότι ομιλώ ωσάν διά να σας παρακαλώ με +ταπείνωσιν να λάβετε οίκτον δι' εμέ, δεικνύων με αυτόν τον τρόπον +μου μεγάλην αυθάδειαν. Αυτό όμως, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν έχει +ούτως, αλλ' ωμίλησα κατ' αυτόν τον τρόπον μάλλον διά τον εξής +λόγον. Εγώ είμαι πεπεισμένος ότι, όσον εξαρτάται από την θέλησίν +μου, εν γνώσει δεν ηδίκησά ποτε κανένα άνθρωπον, αλλ' εις τούτο +υμάς δεν ημπορώ να πείσω σήμερον· επειδή ολίγον χρόνον αναμεταξύ +μας συνωμιλήσαμεν. Κατά την ιδέαν μου όμως, εάν είχατε νόμον να +μη δικάζωνται εντός μιας μόνον ημέρας (60) τα περί θανάτου +εγκλήματα, αλλά να εξακολουθή η δίκη δι' αυτά εις περισσοτέρας +κατά συνέχειαν ημέρας, καθώς τούτο ισχύει εις άλλας πόλεις, τότε +θα κατώρθονα να σας πείσω. Τώρα όμως δεν είνε εύκολον πράγμα εις +τόσον ολίγον διάστημα να απαλλάξω τον εαυτόν μου από τόσον +μεγάλας συκοφαντίας και δυσφημήσεις. Ενώ λοιπόν εγώ είμαι +πεπεισμένος ότι δεν ηδίκησα ποτέ κανένα άλλον άνθρωπον, βεβαίως +δεν θα αδικήσω ποτέ τον εαυτόν μου και δεν θα είπω κατηγορίας +εναντίον του εαυτού μου, λέγων ότι είμαι άξιος να υποστώ ποινήν +τινα και να προτείνω ο ίδιος τοιαύτην ποινήν διά τον εαυτόν μου. +Διατί; Από ποίον φόβον; Αλήθεια, μήπως υποστώ αυτήν την ποινήν, +όπου προτείνει δι' εμέ ο Μέλητος, διά την οποίαν είπον ότι δεν +γνωρίζω αληθώς ούτε αν είνε καλή, ούτε αν είνε κακή; Να εκλέξω +λοιπόν κανέν από ταύτα τα κακά, τα οποία γνωρίζω μετά βεβαιότητος +ότι είνε κακά και να προτείνω αυτό ως ποινήν μου; Τι από τα δύο; +Να προτείνω ως ποινήν μου τα δεσμά; Και ποία ανάγκη να ζω διαρκώς +μέσα εις το δεσμωτήριον, και να είμαι υπόδουλος εις την εκάστοτε +ισχύουσαν εξουσίαν των Ένδεκα; (61) Αλλά να προτείνω την +χρηματικήν ποινήν διά τον εαυτόν μου και να είμαι κλεισμένος εις +το δεσμωτήριον έως ότου ήθελα πληρώσει το πρόστιμον; Αλλ' αυτό +είνε δι' εμέ το ίδιον, το οποίον τόρα δα είπα, να ζω δηλαδή +διαρκώς φυλακισμένος εντός του δεσμωτηρίου· διότι δεν έχω +χρήματα, με τα οποία να πληρώσω το πρόστιμον. Αλλά τέλος πάντων +να προτείνω διά τον εαυτόν μου ως ποινήν την εξορίαν; Ίσως τωόντι +ηθέλατε με θεωρήσει άξιον της ποινής αυτής και ηθέλατε με +καταδικάσει εις εξορίαν. Αλλ' όμως θα ήμουν πολύ φιλόζωος, ω +άνδρες Αθηναίοι, εάν είμαι τόσον ασυλλόγιστος, ώστε να μη ημπορώ +να σκεφθώ ότι σεις μεν, οι οποίοι είσθε συμπολίται μου, δεν +ημπορέσατε να υπομείνητε τας ομιλίας μου και τα αποφθέγματά μου, +αλλά εθεωρήσατε αυτάς πολύ περισσότερον οχληράς και μισητάς, ή +ώστε να τας υποφέρετε, και διά τούτο επιθυμείτε τώρα να +απαλλαγήτε από αυτάς, άλλοι δε βεβαίως άνθρωποι ευκόλως θα τας +υπομείνουν. Τούτο δεν είνε διόλου δυνατόν, ω άνδρες Αθηναίοι. +Λοιπόν ωραία θα ήτο η ζωή δι' εμέ, αφού απέλθω εις εξορίαν, +άνθρωπος εις τόσον μεγάλην ηλικίαν πλέον, να ζω πλανώμενος από +πόλεως εις πόλιν και διωκόμενος ως ένας αγύρτης ή κατάδικος. +Διότι είνε βέβαιον ότι όπου και αν υπάγω, οι νέοι θα ακροώνται +πάντοτε τους λόγους μου, καθώς εγίνετο και ενταύθα· και αν μεν +τους αποδιώκω από πλησίον μου, αυτοί οι ίδιοι θα με καταδιώξουν +πείθοντες εις τούτο τους γονείς των· αν δε πάλιν δεν τους +αποφεύγω, τότε και οι γονείς των και οι συγγενείς θα με +αποδιώξουν από την πόλιν χάριν εκείνων των ιδίων ως διαφθορέα. + +XXVIII. Αλλ' ίσως βέβαια ήθελεν ειπεί τις. Ω Σώκρατες, όταν προς +χάριν μας ήθελες αφήσει την πόλιν μας, δεν θα ήτο δυνατόν να ζης +σιωπών του λοιπού και ησυχάζων; Εις τούτο δα να πείσω πολλούς από +σας, βλέπω ότι είνε δυσκολώτατον από όλα. Διότι και εάν είπω ότι +το να σιωπώ σημαίνει ότι είμαι απειθής εις τον θεόν των Δελφών, +και δι' αυτόν τον λόγον δεν δύναμαι να ησυχάζω, δεν θα με +πιστεύσητε εκλαμβάνοντες αυτό ως ειρωνείαν και εάν πάλιν σας είπω +ότι αυτό δεν είνε μόνον καθήκον, αλλά τυχαίνει να είνε και το +πλέον μέγιστον καλόν δι' ένα άνθρωπον, να ομιλή όλας τας ημέρας +της ζωής του περί αρετής και περί των άλλων ωφελίμων εις τον βίον +θεμάτων, περί των οποίων σεις με ηκούσατε να ομιλώ, και να +εξετάζω τον εαυτόν μου και τους άλλους ανθρώπους και ότι η +απερίσκεπτος και ανεξάρτητος ζωή δεν είνε ζωή αξία διά τον +άνθρωπον, εάν ήθελον λέγει ταύτα, ακόμη ολιγώτερον ηθέλατε με +πιστεύσει. Αλλά ταύτα μεν είνε, καθώς εγώ τα λέγω, ω άνδρες· να +σας κάμω όμως να τα πιστεύσετε, δεν είνε εύκολον. Προς τούτοις +εγώ συνάμα δεν εσυνήθισα να θεωρώ τον εαυτόν μου άξιον καμμιάς +ποινής. Βεβαίως όμως εάν είχα χρήματα, θα προέτεινα διά τον +εαυτόν μου την ποινήν των χρημάτων, τόσων δε, όσα ήμουν εις θέσιν +να πληρώσω. Διότι αυτό δεν θα μου επροξένει καμμίαν βλάβην. Τώρα +όμως δεν ημπορώ να προτείνω την ποινήν αυτήν, διότι δεν έχω +τίποτε, εκτός αν ίσως θέλετε να ορίσητε ποινήν δι' εμέ τόσον +πρόστιμον, όσον ημπορώ εγώ να πληρώσω. Ίσως δε θα ημπορούσα να +σας πληρώσω πρόστιμον μίαν μναν. Εις τόσον λοιπόν πρόστιμον +καταδικάζω τον εαυτόν μου. Ο Πλάτων όμως ούτος, ο οποίος είνε +παρών εδώ, ω άνδρες Αθηναίοι, και ο Κρίτων και ο Κριτόβουλος και +ο Απολλόδωρος με παρακινούν να προτείνω πρόστιμον έως τριάκοντα +μνας, και γίνονται οι ίδιοι εγγυηταί μου· καταδικάζω λοιπόν τον +εαυτόν μου εις τόσον πρόστιμον· ούτοι δε θα είνε προς υμάς +εγγυηταί αξιόχρεοι των χρημάτων τούτων. + +(Αφού ο Σωκράτης πειθόμενος εις τον νόμον κατεδίκασε τον εαυτόν +του εις πρόστιμον, οι δικασταί απεσύρθησαν εις διάσκεψιν, μετά +ταύτα δε εξελθόντες απήγγειλαν την απόφασίν των και κατεδίκασαν +τον Σωκράτην εις θάνατον. Τότε ο Σωκράτης λαμβάνει πάλιν διά +τελευταίαν φοράν τον λόγον). + +XXIX. Διά να κερδήσετε δε, ω άνδρες Αθηναίοι, ολίγον βεβαίως +χρόνον, όστις μου απομένει ακόμη διά να ζήσω, διότι είμαι γέρων +και θα απέθνησκον, πολύ κακήν φήμην θ' αποκτήσετε, και θα +κατηγορηθήτε, από εκείνους οπού έχουν την διάθεσιν να ονειδίζουν +την πόλιν, διότι κατεδικάσατε εις θάνατον τον Σωκράτην αυτόν τον +σοφόν άνθρωπον διότι θα είπουν αναντιρρήτως ότι είμαι σοφός, αν +και δεν είμαι, εκείνοι οπού θέλουν να μεγαλώσουν τα αίσχος σας. +Εάν λοιπόν ηθέλατε περιμείνει ολίγον καιρόν ακόμη, θα επήρχετο +εις εμέ ο θάνατος μόνος του φυσικά, και ηθέλατε απολαύσει εκείνο, +τα οποίον τόσον πολύ εποθήσατε. Διότι βλέπετε βεβαίως ότι η +ηλικία μου πλέον είνε μακράν μεν της ζωής, πλησίον δε του +θανάτου. Αυτά δε λέγω όχι δι' όλους υμάς, αλλά μόνον δι' +εκείνους, οι οποίοι με κατεδίκασαν εις θάνατον. Προς αυτούς δε +τους ιδίους λέγω ακόμη και τα εξής. Ίσως στοχάζεσθε, ω άνδρες, +ότι εγώ κατεδικάσθην δι' έλλειψιν λόγων τοιούτων, διά των οποίων +θα σας έπειθον, εάν εφρόνουν ότι έπρεπεν όλα τα μέσα να +μεταχειρισθώ και όλα τα επιχειρήματα να είπω όσα ηδυνάμην, ώστε +να αποφύγω την καταδίκην. Αυτό διόλου δεν είνε αληθές. +Κατεδικάσθην αληθώς, όχι όμως δι' έλλειψιν λόγων ή επιχειρημάτων, +αλλά δι' έλλειψιν θρασύτητος και αναισχυντίας και επιθυμίας του +να λέγω προς υμάς τοιαύτα, οποία θα σας επροξένουν μεν μεγίστην +ευχαρίστησιν να τα ακούετε, να θρηνώ και να οδύρωμαι παρακαλών +υμάς και άλλα πολλά τοιαύτα να κάμνω και να λέγω, ανάρμοστα εις +εμέ, καθώς εγώ τα θεωρώ· οποία δα έχετε συνηθίσει μάλιστα να +ακούετε πάντοτε από τους άλλους κατηγορουμένους. Αλλ' ούτε τότε +προ της αποφάσεως ενόμισα ότι έπρεπεν ένεκα του κινδύνου να πράξω +κανέν άνανδρον, ούτε τόρα μετά την καταδίκην μου μετανοώ, διότι +κατ' αυτόν τον τρόπον έκαμα την απολογίαν μου, αλλά πολύ +περισσότερον προτιμώ να αποθάνω με την απολογίαν, την οποίαν +έκαμα, παρά να ζήσω με τον άλλον τρόπον εκείνον των παρακλήσεων +και των δακρύων. Ούτε εις το δικαστήριον βεβαίως, ούτε εις τον +πόλεμον, ούτε εγώ, ούτε άλλος κανείς έντιμος άνθρωπος πρέπει να +ζητή να εφεύρη μηχανήν πώς να αποφύγη τον θάνατον, παν μέσον προς +τούτο μεταχειριζόμενος. Διότι εις τας μάχας μάλιστα πολλάκις +γίνεται φανερόν ότι τον θάνατον βεβαίως πολύ ευκολώτερον ίσως +ήθελεν αποφύγει κανείς ρίπτων τα όπλα και ζητήσας έλεος από τους +εχθρούς· υπάρχουν δε προσέτι και άλλα πολλά μέσα χωριστά εις κάθε +ένα κίνδυνον, ώστε να αποφεύγη κανείς τον θάνατον, εάν προβαίνη +εις τόσην αναισχυντίαν ώστε να κάμνη και να λέγη τα πάντα. Αλλά +φοβούμαι, ω άνδρες, μήπως δεν είνε αυτό το δύσκολον να διαφύγη +κανείς τον θάνατον, αλλά μήπως είνε πολύ δυσκολώτερον να αποφύγη +την καταισχύνην. Διότι αύτη τρέχει πολύ ταχύτερον από τον +θάνατον. Και λοιπόν εγώ τόρα, επειδή είμαι γέρων και βραδύς, +συνελήφθην υπό του πλέον βραδυτέρου πράγματος από εμέ, οι δε +κατήγοροί μου, επειδή είνε όντως ρωμαλέοι και ταχείς, +συνελήφθησαν υπό του πλέον ταχυτέρου, υπό της ατιμίας. Και τόρα, +εγώ μεν θα απέλθω καταδικασθείς από σας εις θάνατον, οι δε +κατήγοροί μου καταδικασθέντες από την δύναμιν της αληθείας εις +ατιμίαν και αδικίαν. Και εγώ βεβαίως είμαι έτοιμος να υποστώ την +ποινήν, οποία υπ' αυτών ωρίσθη. Αυτά μεν λοιπόν ίσως ούτως έπρεπε +να γείνουν καθώς και έγιναν, και νομίζω ότι αυτά έγιναν καλώς και +καθώς έπρεπε. + +XXX. Μετά δε τούτο πλέον επιθυμώ, ω σεις οπού με κατεδικάσατε, να +προμαντεύσω διά σας τι θα σας συμβή και δι' άλλους λόγους, τους +οποίους παραλείπω, αλλά και διότι ευρίσκομαι τόρα εις αυτήν την +επίσημον ώραν, κατά την οποίαν ιδίως οι άνθρωποι αποκτούν την +ικανότητα να προλέγουν το μέλλον, όταν πλησιάζη ο θάνατός των +(62). + +Σας αναγγέλλω λοιπόν, ω άνδρες σεις, οπού με εφονεύσατε, ότι +τιμωρία μεγάλη θα επέλθη εις σας, ευθύς μετά τον θάνατόν μου, η +οποία θα είνε πολύ περισσότερον σκληροτέρα, μα τον Δία, ή όσον +είνε ο θάνατος, εις τον οποίον με κατεδικάσατε. Διότι τόρα +επράξατε τούτο στοχαζόμενοι ότι ηθέλατε απαλλαχθή από το να +δώσετε λόγον διά τας πράξεις του βίου σας. Και όμως θ' αποβή +τούτο πολύ εναντίον διά σας, καθώς εγώ σας το προλέγω. Πολύ +περισσότεροι θα υπάρξουν κατόπιν από εμέ εκείνοι, οπού θα σας +ελέγχουν, τους οποίους εγώ τόρα εμπόδιζον διά της παρουσίας μου, +σεις δε δεν τους εβλέπατε, και τόσον περισσότερον οχληροί θα +είνε, όσον είνε πλέον νεώτεροι, και σεις πολύ περισσότερον θ' +αγανακτήσετε τότε. Διότι εάν στοχάζεσθε ότι, με το να +καταδικάζετε ανθρώπους εις θάνατον, θα εμποδίσετε άλλους από το +να σας ονειδίζουν διότι δεν ζήτε ορθώς, δεν σκέπτεσθε ορθώς. +Διότι ο τρόπος αυτός της απαλλαγής από τον έλεγχον ούτε είνε πολύ +δυνατόν να κατορθωθή, διότι θα αναφανώσιν άλλοι κατόπιν από +εκείνους πάλιν, ούτε είνε έντιμος, διότι προκύπτει όνειδος εις +τον φονεύοντα· αλλ' εκείνος ο τρόπος της απαλλαγής είνε άριστος +και ευκολώτατος, να μη εμποδίζη κανείς τους άλλους από το να +ελέγχουν αυτόν, αλλά να είνε έτοιμος, αυτός ο ίδιος έχων +παρεσκευασμένον τον εαυτόν του με ποίον τρόπον να φανή όσον το +δυνατόν ωφελιμώτατος. Αφού λοιπόν προείπον αυτά διά σας, οι +οποίοι με κατεδικάσατε εις θάνατον, δύναμαι πλέον, να σας αφήσω. + +XXXI. Με σας δε, οι οποίοι εδώσατε αθωωτικήν ψήφον εις εμέ, +ευχαρίστως ήθελον συνομιλήσει εις υποστήριξιν αυτού, το οποίον +τόρα συνέβη εις εμέ, ενόσω οι άρχοντες, οι Ένδεκα, είνε +απησχολημένοι με τα προκαταρκτικά της απαγωγής μου, και δεν +εσύρθην ακόμη εις το δεσμωτήριον, όπου αφού απαχθώ, πρέπει να +υποστώ την θανατικήν ποινήν. Αλλά σας παρακαλώ, ω άνδρες, +παραμείνατε ολίγην ακόμη ώραν. Διότι κανέν εμπόδιον δεν υπάρχει +να συνομιλήσωμεν μεταξύ μας, ενόσω έχομεν καιρόν ακόμη. Διότι +θέλω να καταστήσω φανερόν προς υμάς ως προς φίλους μου, ποίαν +σημασίαν επί τέλους έχει αυτό, το οποίον εις εμέ τόρα συνέβη. Εις +εμέ, ω άνδρες δικασταί — και δεν απατώμαι, φρονώ, εάν ονομάζω +δικαστάς μόνον σας, οι οποίοι μου εδώσατε αθωωτικήν ψήφον — +συνέβη κάτι τι πολύ καταπληκτικόν. Η μαντική φωνή του οικειοτάτου +μου δαιμονίου, καθ' όλον μεν τον προηγούμενον χρόνον της ζωής μου +πολύ συχνά πάντοτε εναντιόνετο, ακόμη και εις τας πλέον +ασημάντους περιστάσεις, οσάκις εδοκίμαζα να επιχειρήσω έργον τι, +το οποίον ήθελεν αποβή κακώς δι' εμέ. Τώρα όμως συνέβησαν εις εμέ +αυτά δα, τα οποία βλέπετε και σεις οι ίδιοι, τα οποία πραγματικώς +και κατά την ατομικήν του γνώμην έκαστος ήθελε θεωρήσει ως μεγάλα +κακά και γενικώς από τον περισσότερον κόσμον θεωρούνται ότι είνε +τα πλέον βαρύτατα από όλα τα κακά. Και όμως εις εμέ ούτε όταν +εξήλθα την πρωίαν αυτήν εκ του οίκου μου εναντιώθη το σημείον του +θεού, ούτε όταν ήλθα εδώ ενώπιον του δικαστηρίου, ούτε και όταν +ήρχισα την απολογίαν μου, εις κανέν μέρος του λόγου μου, οσάκις +έμελλα να είπω τι, εναντιώθη. Και όμως εις άλλας ομιλίας μου +πολλάκις τωόντι με διέκοπτεν εις το μέσον του λόγου και με +εμπόδιζε να είπω τι, το οποίον είχα σκεφθή να είπω. Σήμερον κατά +την δίκην μου αυτήν το δαιμόνιον πουθενά δεν εναντιώθη και δεν με +απέτρεψε καθ' όλα τα στάδια αυτής, εις ό,τι εγνώριζε ότι +ημπορούσα να ενεργήσω ή να είπω. Ποίον λοιπόν στοχάζομαι ότι είνε +το αίτιον αυτής της σιωπής του δαιμονίου; Εγώ θα σας τα εξηγήσω. +Αυτό το οποίον συνέβη σήμερον εις εμέ φαίνεται ότι είνε πολύ μέγα +καλόν. Και αναμφιβόλως δεν φρονούμεν ορθώς ημείς, όσοι νομίζομεν +ότι ο θάνατος είνε κακόν πράγμα. Σπουδαία δε απόδειξις αυτού δι' +εμέ είνε τούτο· ότι εξάπαντος ήθελεν εναντιωθή εις εμέ κατά την +συνήθειάν του το οικειότατόν μου δαιμόνιον, εάν δεν έμελλα εγώ να +πράξω αγαθόν πράγμα. + +XXXII. Ας σκεφθώμεν δε και κατά τον εξής τρόπον, διότι θα ίδωμεν, +καθώς φρονώ, ότι είνε μεγάλη ελπίς να είνε αυτό καλόν πράγμα. Ο +θάνατος έν εκ των δύο είνε· ή βεβαίως είνε τοιούτον πράγμα, ώστε +να είνε μηδέν, και ο αποθανών να μη έχη καμμίαν αίσθησιν κανενός +πράγματος, ή καθώς λέγουν, τυχαίνει να είνε κάποια μεταλλαγή και +μετοίκησις της ψυχής από τον κόσμον τούτο εις άλλον τόπον. Και +εάν βέβαια δεν υπάρχει καμμία αίσθησις εις τον αποθανόντα, αλλ' ο +θάνατος είνε τοιούτος, οποίος είνε ο ήρεμος ύπνος, όταν κανείς +κοιμώμενος μήτε όνειρον κανέν δεν βλέπει, τότε θαυμάσιον κέρδος +ήθελεν είνε ο θάνατος. Διότι εγώ στοχάζομαι ότι, εάν έπρεπε +κανείς, αφού εκλέξη μίαν τοιαύτην νύκτα, κατά την οποίαν να +κοιμηθή τόσον βαθειά, ώστε μήτε όνειρον να ίδη, και αφού +αντιπαραβάλη όλας τας λοιπάς νύκτας και όλας τας λοιπάς ημέρας +της ζωής του με αυτήν την νύκτα, εάν έπρεπε να σκεφθή τότε και να +είπη ποίας ημέρας και νύκτας έζησεν εις τον βίον του πλέον +ευτυχέστερον και πλέον γλυκύτερον από αυτήν την νύκτα, στοχάζομαι +ότι όχι μόνον ένας ιδιώτης και απλούς άνθρωπος, αλλά και αυτός ο +μέγας βασιλεύς της Περσίας πολύ ολίγας θα εύρη τας ημέρας αυτάς +και νύκτας, συγκριτικώς προς τας λοιπάς ημέρας της ζωής του. Εάν +λοιπόν τοιούτον πράγμα είνε ο θάνατος, τότε εγώ δικαίως τον θεωρώ +κέρδος. Διότι ολόκληρος ο χρόνος της ζωής του ανθρώπου διόλου δεν +φαίνεται πραγματικώς ότι είνε πλέον μακρότερος από μίαν νύκτα. +Εάν δε πάλιν ο θάνατος είνε ωσάν μία αποδημία από αυτόν τον τόπον +εις κανένα άλλον, όθεν είνε αληθινά όσα λέγονται, ότι εκεί λοιπόν +ευρίσκονται όλοι οι νεκροί, τότε ποίον άλλο καλόν ημπορεί να +φαντασθή κανείς ότι είνε μεγαλύτερον από αυτό, ω άνδρες δικασταί; +Διότι εάν κανείς, αφού έλθη εις τον Άδην γλυτώσας από αυτούς, οι +οποίοι ψευδώς διατείνονται ότι είνε δικασταί, εύρη εκεί τους +αληθινούς δικαστάς, οι οποίοι ίσα-ίσα, ως λέγουν, απονέμουσιν +εκεί την δικαιοσύνην, ο Μίνως και ο Ραδάμανθυς και ο Αιακός και ο +Τριπτόλεμος και άλλοι όσοι από τους ημιθέους υπήρξαν δίκαιοι εις +την ζωήν των, άρα γε κακή θα ήτο η αποδημία αύτη; Ή πάλιν να +συναναστραφή κανείς εκεί με τον Ορφέα και τον Μουσαίον και τον +Ησίοδον και τον Όμηρον, πόσα ήθελε στέρξει κανείς από σας να +πληρώση; Διότι εγώ βεβαίως όχι μίαν φοράν, αλλά πολλάκις επιθυμώ +να αποθάνω, εάν αυτά είνε αληθινά. Αφού και εις εμέ τον ίδιον +κατ' εξοχήν τερπνή ήθελεν είνε η συναναστροφή εκεί, διότι θα ήτο +δυνατόν να συνομιλώ με τον Παλαμήδην και τον Αίαντα τον +Τελαμώνιον και όλους τους λοιπούς ήρωας της αρχαιότητος, όσοι +κατεδικάσθησαν αδίκως εις θάνατον· και θα εύρισκον όχι ολίγην +ευχαρίστησιν, καθώς εγώ στοχάζομαι, να αντιπαραβάλω τα ιδικά μου +παθήματα με τα ιδικά των· και τέλος το προσφιλέστατον από όλα δι' +εμέ, θα διηρχόμην τας ημέρας μου εξετάζων και ερευνών +ακαταπαύστως εκείνους, οπού ευρίσκονται εκεί, καθώς έπραττον και +ενταύθα, ποίος τωόντι από αυτούς είνε σοφός αληθώς και ποίος +πιστεύει μεν ότι είνε σοφός, πράγματι δε δεν είνε. + +Πόσον δε ήθελε κανείς στέρξει να πληρώση, ω άνδρες δικασταί, διά +να υποβάλη εις εξέτασιν εκείνον, οπού ωδήγησεν εναντίον της +Τροίας τον πολυάριθμον στρατόν, ή τον Οδυσσέα, ή τον Σίσυφον, ή +τόσους άλλους αναριθμήτους, όσους ημπορούσε να ονομάση κανείς +τόρα και άνδρας και γυναίκας; Με τούτους δε να συνομιλώ και να +συναναστρέφωμαι και να εξετάζω αυτούς, ήθελεν είναι δι' εμέ μία +απείρως μεγάλη ευδαιμονία. Εξάπαντος δε οι εκεί δικασταί, ως +φρονώ, δεν καταδικάζουν βεβαίως δι' αυτόν τον λόγον κανένα εις +θάνατον. Διότι εκτός ότι και καθ' όλα τα λοιπά οι εκεί είνε πλέον +ευδαιμονέστεροι από τους εδώ, είνε προσέτι και αθάνατοι, εάν είνε +βεβαίως αληθινά τα λεγόμενα. + +XXXIII. Αλλά και σεις πρέπει, ω άνδρες δικασταί, να έχετε καλάς +ελπίδας διά τον θάνατον, καθώς εγώ είμαι εύελπις, και να νομίζετε +ότι κατ' εξοχήν αληθές είνε αυτό μόνον, ότι διά τον ενάρετον +άνθρωπον δεν υπάρχει κανέν κακόν, ούτε ενόσω ζη, ούτε αφού +αποθάνη, ουδέ παραμελούνται από τους θεούς όσα αφορώσιν εις +αυτόν. Και τα ιδικά μου δε συμβάντα τόρα δεν έγιναν κατά τύχην, +αλλ' εις εμέ είνε φανερόν τούτο, ότι το να αποθάνω πλέον, ώστε ν' +απαλλαχθώ από τας μερίμνας και φροντίδας, θα ήτο καλύτερον δι' +εμέ από το να ζω. Διά τούτο ακριβώς σήμερον πουθενά δεν με +απέτρεψεν η θεία φωνή, ενώ έκαμνα την απολογίαν μου. Και εναντίον +λοιπόν εκείνων, οπού με κατεδίκασαν και εναντίον των κατηγόρων +μου πολύ-πολύ δεν αγανακτώ. Και όμως δεν με κατεδίκαζαν και δεν +με κατηγόρουν με αυτήν την πρόθεσιν, ώστε να μου προξενήσουν +καλόν, αλλά με τον στοχασμόν ότι με βλάπτουν. Δι' αυτήν δε την +κακήν των πρόθεσιν μόνον είνε άξιον να τους μεμφθή κανείς. Όμως +αν και δεν έχουν καλήν δι' εμέ διάθεσιν, μίαν μόνον μικράν χάριν +ζητώ από αυτούς. + +Σας παρακαλώ, ω άνδρες, τους υιούς μου, όταν φθάσουν εις την +εφηβικήν ηλικίαν, να τιμωρήσητε προξενούντες εις αυτούς αυτήν την +ιδίαν λύπην, με την οποίαν σας ελύπουν εγώ, προτρέποντες αυτούς +εις την αρετήν, δοκιμάζοντες την σοφίαν των και εξελέγχοντες τας +μωρίας των, εάν σας φαίνωνται ότι προτιμούν τα πλούτη, ή άλλο +κανέν όμοιον από την αρετήν, και εάν πιστεύουν ότι είνε +σπουδαίοι, ενώ είνε όλως διόλου μηδαμινοί, να ονειδίζετε αυτούς, +καθώς εγώ ωνείδιζον υμάς, διότι δεν φροντίζουν δι' εκείνα τα +πράγματα, διά τα οποία πρέπει, και στοχάζονται ότι είνε κάτι τι +μέγα, ενώ είνε όλως διόλου ανάξιοι. Και εάν κάμνετε αυτά, τότε +εγώ θα είμαι ευχαριστημένος από την δικαιοσύνην σας και εγώ ο +ίδιος και τα τέκνα μου. + +Αλλ' ως τόσον είνε καιρός πλέον ν' αποσυρθώμεν απ' εδώ, εγώ μεν +διά να αποθάνω, σεις δε διά να ζήσετε. Ποίοι όμως από ημάς +μεταβαίνουν εις καλύτερον μέρος, είνε άδηλον εις όλους, εκτός +μόνον του θεού. + +*** +Η Σειρά των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, των Εκδόσεων Φέξη, +υπήρξεν ένας σταθμός στα ελληνικό χρονικό. Για πρώτη φορά +προσφερόταν συστηματικά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αρχαία +ελληνική σκέψη (ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, δράμα, δικανικός και +πολιτικός λόγος) σε δημιουργικές μεταφορές της, από τους αρίστους +μεταφραστές του τόπου, στην πιο σύγχρονη μορφή που πήρε +εξελισσόμενο το γλωσσικό της όργανο. Ο Όμηρος, οι Τραγικοί κι ο +Αριστοφάνης, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο +Αριστοτέλης, ο Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, ο Επίκτητος, ο +Πλούταρχος, ο Λουκιανός κλπ. προσφέρονται και σήμερα, στις +κλασικές πια μεταφράσεις των Πολυλά, Ραγκαβή, Μωραϊτίδη, +Κονδυλάκη, Ποριώτη, Γρυπάρη, Τανάγρα, Πολέμη, Καμπάνη, +Καζαντζάκη, Βάρναλη, Αυγέρη, Βουτιερίδη, Ζερβού, Φιλαδελφέως, +Τσοκόπουλου, Σιγούρου. Κ. Χρηστομάνου κλπ, σε μια σύγχρονη σειρά +εκδόσεων βιβλίου τσέπης, πράγμα που επίσης γίνεται για πρώτη +φορά, συστηματικά, στην Ελλάδα. + +&Απολογία του Σωκράτους&. Το δράμα της δίκης και της καταδίκης +Σωκράτους, και κυρίως η απλή και σοφή εξιστόριση της ζωής και της +διδασκαλίας του, όπως μας δίδεται από τον ίδιο το Σωκράτη, ενώ +απολογείται σαν υπεράσπιση του εαυτού του κατά των κατηγόρων του. + +ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΩΛΗΣΙΣ +ΛΑΔΙΑΣ ΚΑΙ Σια Ο. Ε. +ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 22 ΤΗΛ. 614.686, 634.506 ΤΙΜΑΤΑΙ ΔΡΧ. 10 + +1) Σ. Μ. Παρά Ξενοφώντι (Απομν. 1, 6, 1) ο Σωκράτης λέγει: +«Διέρχομαι τον χρόνον μετά των φίλων μου φυλλομετρών τα βιβλία +των παλαιοτέρων σοφών και επιθεωρών τους θησαυρούς της σοφίας των +διαλέγω ό,τι μου φαίνεται ωραίον και ωφέλιμον». + +Προς τούτοις, επειδή κατά τους χρόνους εκείνους, ότε ήκμαζον εν +Αθήναις εις μέγιστον βαθμόν αι επιστήμαι και αι τέχναι, συνέρρεον +πανταχόθεν επιφανέστατοι άνδρες, σοφοί και ποιηταί και +καλλιτέχναι, ο Σωκράτης ηγάπα να συνάπτη σχέσεις και +συναναστρέφεται μετ' αυτών. + +2) Αθηναίους ονομάζει ο Σωκράτης τους δικαστάς του. Η συνήθης δε +προσφώνησις εις τους δικανικούς λόγους ήτο «άνδρες δικασταί». + +3) Ότε εδικάζετο ο Σωκράτης, ήτο εβδομηκοντούτης, ως λέγεται +κατωτέρω. + +4) Ενταύθα εσύχναζον οι ευγενείς και πλούσιοι και εύποροι εν +γένει Αθηναίοι. Λέγει δε ο Δίων Χρυσόστομος ότι ο Σωκράτης ως επί +το πλείστον διέτριβεν εις την αγοράν, εισήρχετο εις τας +παλαίστρας και εκάθητο πλησίον των τραπεζιτών. Λέγει δε και ο +Ξενοφών εις τα Απομνημονεύματά του ότι εις τοιαύτα μέρη εσύχναζεν +ο Σωκράτης, όπου ήτο βέβαιος ότι ήθελε συναντήσει παρά πολλούς, +ίνα μετ' αυτών διαλεχθή κατά την συνήθειάν του. + +5) Οι δικασταί όντες άνθρωποι ουχί εκ ταπεινού και ευτελούς +γένους ανεστρέφοντο μετά των αριστοκρατικών και πλουσίων. + +6) Εις τας πολυπληθείς συναθροίσεις ως και την εκκλησίαν του +δήμου και τα δικαστήρια εγίνοντο διάφοροι θόρυβοι και κρότοι και +κραυγαί, είτε προς αποδοκιμασίαν είτε προς επιδοκιμασίαν των +λεγομένων. + +7) Οι τελευταίοι κατήγοροι του Σωκράτους ήσαν ο Άνυτος, ο Μέλητος +και ο Λύκων. Και κατήγορος μεν κυρίως ήτο ο Μέλητος, οι δε λοιποί +δύο ήσαν συνήγοροι αυτού. + +Ο Άνυτος, υιός του πλουσίου εργοστασιάρχου Ανθεμίωνος, ο +επιφανέστατος των κατηγόρων, ήτο ρήτωρ, εξελέγη δε και στρατηγός +των Αθηναίων, ότε εν Πύλω εμάχοντο. Είτα φυγών επί των Τριάκοντα, +και μετά του Θρασυβούλου, του οποίου ήτο φίλος, επανελθών, είχε +μεγάλην ισχύν εν Αθήναις. Μετά τον θάνατον του Σωκράτους +ηναγκάσθη να φύγη εξόριστος εις Ηράκλειαν του Πόντου, όπου, ως +λέγεται, εθανατώθη υπό των Ηρακλεωτών λιθοβοληθείς. Εν τω +_Πρωταγόρα_ ο Πλάτων εισάγει, τον στρατηγόν τούτον ομιλούντα με +εμπάθειαν κατά των σοφιστών. + +Ο Λύκων ήτο δημόσιος ρήτωρ, όστις και διηύθυνε την κατά του +Σωκράτους κατηγορίαν. Ήτο ο ασημότατος των άλλων. + +Ο Μέλητος, υιός του Μελήτου, τον δήμον Πιτθεύς, εν τω Ευθύφρονι +του Πλάτωνος παρίσταται ως νέος αφανής και άγνωστος. Άγνωστον +είνε αν ο υπό του Αριστοφάνους σατυριζόμενος ποιητής (Βάτραχ. +130) είναι αυτός ο ίδιος, ή ο υιός του, ή άλλος τις νεανίας. + +8) Ο χρόνος δι' έκαστον ομιλούντα ενώπιον του δικαστηρίου +προσδιωρίζετο διά της κλεψύδρας, με την οποίαν διά καταρρέοντος +ηρέμα ωρισμένου ποσού ύδατος εμέτρουν τον χρόνον. + +9) Ο κατήγορος, εις βεβαίωσιν ότι δεν συκοφαντεί υποβάλλων εις το +δικαστήριον την κατηγορίαν, έδιδεν όρκον, επικυρών το +κατηγορητήριόν του. Τούτο εκαλείτο αντωμοσία. + +10) Ο Σωκράτης διετύπωσεν ενταύθα εν είδει κατηγορητηρίου +επισήμου, όλας τας συκοφαντίας και του Αριστοφάνους και όλων των +πρώτων εχθρών του, τας οποίας αντικρούει εις το μέρος τούτο της +απολογίας του. + +11) Εννοεί τας _Νεφέλας_ του Αριστοφάνους, ήτις εγράφη επίτηδες +προς διακωμώδησιν του Σωκράτους. Η κωμωδία αυτή παρεστάθη το έτος +423 π. Χ. + +12) Ο Γοργίας ήτο είς εκ των κορυφαίων σοφιστών, σύγχρονος του +Σωκράτους. Πεμφθείς υπό των Λεοντίνων της Σικελίας, της πατρίδος +του, εις Αθήνας ως πρέσβυς, ίνα ζητήση βοήθειαν, τόσον εγοήτευσεν +αυτούς διά των επιδεικτικών λόγων του, μεστών ποιητικής χάριτος, +ώστε παρακληθείς έμεινεν εις Αθήνας, όπου εδίδασκε την ρητορικήν. +Ο σκεπτικισμός του, ον επρέσβευε, προσείλκυσε πολλούς +προσηλύτους. Συνέθεσε βιβλίον επιγραφόμενον «Περί του μη είναι» ή +«περί φύσεως», εν τω οποίω προσεπάθησε να αποδείξη 1, ότι ουδέν +υπάρχει· 2, και αν υπάρχη τι, δεν είνε δυνατόν να το γνωρίση τις· +3, και αν υπάρχη τι και αν δυνατόν να το γνωρίση τις, δεν δύναται +όμως να το κάμη γνωστόν εις τους άλλους. + +Ο Πρόδικος, άλλος αυτός σοφιστής, είνε γνωστός, διότι επληρόνετο +πολύ ακριβά διά τα μαθήματά του. + +Ο Ιππίας, σοφιστής και αυτός, περί του οποίου ανάγνωθι τους δύο +ομωνύμους διαλόγους του Πλάτωνος «Πρώτον και δεύτερον Ιππίαν». + +13) Εννοεί τον Εύηνον, ότις κατήγετο εκ της νήσου Πάρου. + +14) Ούτος ήτο βαθύπλουτος τόσον, ώστε κατά την μαρτυρίαν του +Πλουτάρχου ωνομάζετο απλώς ο πλούσιος. Εις τον οίκον του δε +συνηθροίζοντο όλοι οι σοφοί των χρόνων εκείνων. Εσυγγένευε με τον +Περικλέα και τον Αλκιβιάδην. Αλλά καταδαπανήσας ασώτως τα πλούτη +αυτού απέθανε πένης. + +15) Ήτοι 500 δρ. (κατά δε την σημερινήν του χρυσού αξίαν 3500 δρ. +περίπου). Εκάστη μνα είχεν αξίαν 100 δρ. αττικών. Το ποσόν τούτο +ήτο ολίγον σχετικώς με τους μισθούς, τους οποίους ελάμβανεν ο +Γοργίας ή ο Πρωταγόρας. Ούτοι ελάμβανον από κάθε μαθητήν των +μισθόν 100 μνας ήτοι 10,000 δρ. (κατά δε την σημερινήν του χρυσού +αξίαν 70,000 δρ.) + +16) Ο Χαιρεφών ήτο από τους πλέον ενθουσιώδεις μαθητάς του +Σωκράτους, μιμούμενος τον διδάσκαλόν του και εις την ενδυμασίαν +ακόμη. + +17) Αυτολεξεί ο χρησμός είχεν ως εξής· «σοφός Σοφοκλής, σοφώτερος +δ' Ευριπίδης, ανδρών δ' απάντων σοφώτατος Σωκράτης». + +18) Τον όρκον τούτον έκαμνεν ο Ραδάμανθυς μη επιτρέπων να +ορκίζωνται οι άνθρωποι εις τον θεόν· το αυτό έκαμνε και ο +Σωκράτης, διά να μη ορκίζεται εις τους θεούς. + +19) Τραγωδοποιοί και τραγικοί ποιηταί, οι γράφοντες τραγωδίας, τα +σήμερον καλούμενα γενικώς δράματα. + +20) Διθυραμβοποιοί εκαλούντο οι ποιούντες τους διθυράμβους, +ύμνους μεγαλοπρεπείς εις τιμήν του Διονύσου, εκ της αναπτύξεως +των οποίων εγεννήθη η τραγωδία ότε επενοήθη ο πρώτος υποκριτής. + +21) Εννοεί τους επικούς, λυρικούς και ιαμβικούς ποιητές. + +22) Οι ποιηταί εθεωρούντο ως εμπνεόμενοι υπό του θείου και ως +διερμηνείς των Μουσών. + +23) Θεόμαντις λέγεται ο προφητεύων τα μέλλοντα εκ θείας +εμπνεύσεως. + +24) Εννοεί τους μετερχομένους τας βαναύσους λεγομένας τέχνας, οι +οποίοι και _δημιουργοί_ ωνομάζοντο, μετερχόμενοι διάφορα +επαγγέλματα προς κοινήν χρήσιν, οίον οι τέκτονες, οι χαλκείς, οι +σκυτοτόμοι και λοιποί. + +25) Ο Μέλητος είχε γράψει τραγωδίαν και άλλα ποιήματα. + +26) Ο πατήρ του Ανύτου είχε μέγα βυρσοδεψείον, ο ίδιος δε ήτο +ρήτωρ. + +27) Ο Λύκων ήτο ίων το γένος, τον δήμον Θορίκιος, πένης δε, +διακωμωδούμενος υπό πολλών ποιητών. + +28) Το κείμενον της εναντίον του Σωκράτους κατηγορίας διεσώθη +παρά Διογένει Λαερτίω, έχει δε ούτω : + +«Τάδε εγράψατο και αντωμόσατο Μέλητος ο Μελήτου, Πιτθεύς, +Σωκράτει Σωφρονίσκου Αλωπεκήθεν· αδικεί Σωκράτης ους μεν η πόλις +νομίζει θεούς ου νομίζων, έτερα καινά δε δαιμόνια εισηγούμενος· +αδικεί δε και τους νέους διαφθείρων. Τίμημα θάνατος». + +29) Οι δικασταί οι δικάσαντες τον Σωκράτην ήσαν οι Ηλιασταί, οι +αποτελούντες την Ηλιαίαν (η λέξις σημαίνει συνάθροισιν) το +πολυμελέστατον δικαστήριον των Αθηναίων, το οποίον συνεκροτείτο +εκλεγομένων κατ' έτος 6000 πολιτών εκ των υπερβάντων το 30 έτος +της ηλικίας. Ούτοι πάντες διηρούντο εις τμήματα δέκα εκ 500 +δικαστών έκαστον, των χιλίων παραμενόντων ως αναπληρωτών, και +εδίκαζον όλα τα εγκλήματα εκτός των φόνων, η εκδίκασις των οποίων +ήτο ανατεθειμένη εις τον Άρειον Πάγον. + +30) Δύο Βουλαί υπήρχον εν Αθήνας, η Βουλή των Πεντακοσίων, η +ασχολουμένη ιδίως περί τα πολιτικά, και η Βουλή του Αρείου Πάγου, +κυρίως μέγα δικαστικόν σώμα με την ανωτέραν εποπτείαν επί της +ηθικής του Κράτους. + +31) Εις την Εκκλησίαν του δήμου ήσκει ο λαός εν τη Αθηναϊκή +δημοκρατία την κυριαρχικήν του δύναμιν συνερχόμενος και +διασκεπτόμενος περί των υπερτάτων συμφερόντων της πολιτείας, +πολέμου, ειρήνης, συμμαχιών, φορολογίας κλπ. Εις τας σπουδαίας +αποφάσεις η πλειοψηφία έπρεπε να απαρτίζεται από 6000 ψήφους. Η +Εκκλησία συνήρχετο κατά πρώτον μεν εις την αγοράν, ύστερον δε εις +την Πνύκα, αντικρύ του Αρείου Πάγου. + +32) Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος μαθητής του Αναξιμένους, διδάσκαλος +του Περικλέους, του Ευριπίδου και άλλων μεγάλων ανδρών. Έλεγεν +ότι ο ήλιος είνε μύδρος διάπυρος μεγαλύτερος από την +Πελοπόννησον, η δε σελήνη ότι έχει κατοικίας και λόφους και +φάραγγας. + +33) Ο Ευριπίδης μαθητής του Αναξαγόρου παρενέβαλεν εις τας +τραγωδίας του τοιαύτας θεωρίας του διδασκάλου του ιδίως περί της +φύσεως της γης και του ηλίου, περί των οποίων ήκουον και +εμάνθανον οι θεαταί. Αυτό εννοεί ενταύθα ο Σωκράτης. + +Ορχήστρα είνε το μέρος του θεάτρου ένθα ίστατο ο χορός των +αρχαίων δραμάτων. + +34) Ενταύθα, ως φαίνεται, ο Μέλητος δεν απαντά, αλλά κάμνει +διαφόρους θορύβους καταστενοχωρούμενος. + +35) Ο Μέλητος εξακολουθεί τηρών σιγήν. + +36) Ομήρου Ιλ. Σ. 96—98. + +37) Ομήρου Ιλ. Σ. 104. + +38) Ο Σωκράτης διεκρίθη εις τας μάχας αυτάς διά την ανδρείαν του. +Εις μεν την Ποτείδαιαν έσωσε τον Αλκιβιάδην, εις δε το Δήλιον +έσωσε τον Ξενοφώντα. Ως γνωστόν κατά την τελευταίαν αυτήν μάχην +οι Αθηναίοι ενικήθησαν υπό των Βοιωτών, εφονεύθη δε και ο +στρατηγός αυτών Ιφικράτης. Οι δε στρατιώται του Σωκράτους +ετράπησαν εις φυγήν. + +39) Κατ' έτος εξελέγοντο εν Αθήναις 500 βουλευταί εκ των πολιτών +των εχόντων ηλικίαν 30 ετών, ανά 50 εξ έκαστης φυλής, οίτινες +απετέλουν την ούτω λεγομένην Βουλήν των πεντακοσίων, συνερχομένην +τακτικώς εις το Βουλευτήριον, κείμενον εν τω έσω Κεραμεικώ. Ίνα +δε μη είνε ηναγκασμένη όλη η Βουλή καθ' εκάστην να συνεδριάζη, να +μη στερήται δε πάλιν η πόλις την ανωτάτην αρχήν, διηρείτο η Βουλή +εις 10 τμήματα εκ 50 βουλευτών, των βουλευτών εκάστης φυλής, τα +οποία τμήματα κατά σειράν συνήρχοντο καθ' εκάστην και +συνεσκέπτοντο περί των πραγμάτων της πόλεως επί ένα αρχαίον μήνα +έκαστον. Η φυλή αύτη ελέγετο _πρυτανεύουσα_, ο χρόνος των +συνεδριάσεών της _πρυτανεία_ και οι βουλευταί _πρυτάνεις_. Εκ των +πρυτάνεων είς εκάστην ημέραν εκλεγόμενος εκαλείτο _επιστάτης_, +όστις εφύλαττε τας κλεις της Ακροπόλεως, του ταμείου και την +σφραγίδα του Κράτους. + +40) Η ναυμαχία αύτη έγινε παρά τας Αργινούσας, τρεις νησίδας παρά +την Λέσβον, μεταξύ Λακεδαιμονίων υπό τον ναύαρχον Καλλικρατίδαν, +των Αθηναίων οδηγουμένων υπό των δέκα στρατηγών, οίτινες και +ενίκησαν. Η ναυμαχία αύτη περιγράφεται υπό του Ξενοφώντος (Ελλην. +βιβλ. Α.). + +41) Ο Νόμος διέτασσε δι' έκαστον κατηγορούμενον να γίνεται +ιδιαιτέρα χωριστά δίκη. + +42) Οι Αθηναίοι μεταμεληθέντες κατόπιν διά την παράνομον +καταδίκην των στρατηγών, κατεδίκασαν εις θάνατον ως συκοφάντας +τους παραπλανήσαντας τον λαόν. + +43) Ο Σωκράτης τυχών τότε να είνε πρόεδρος της πρυτανευούσης +φυλής και επιστάτης διευθύνων κατά τον νόμον τας εργασίας της +Εκκλησίας, ηρνήθη να θέση το ζήτημα τούτο εις ψηφοφορίαν. + +44) Οι Τριάκοντα τύραννοι εγκατεστάθησαν περί το έτος 404 π. Χ. +ότε ο Σωκράτης είχεν ηλικίαν 64—65 ετών. + +45) Η θόλος ωνομάζετο και Πρυτανείον (διάφορον του παλαιού παρά +την Ακρόπολιν Πρυτανείου)· ήτο αίθουσα θολωτή πλησίον του +Βουλευτηρίου, ένθα οι Πρυτάνεις εθυσίαζον, συνεδρίαζον, έτρωγον +και διέμενον. Εκεί διέμενον και οι Τριάκοντα. + +46) Ο Λέων ούτος Σαλαμίνιος μεν κατά την πατρίδα, αλλά πολίτης +Αθηναίος, έφυγεν εις Σαλαμίνα, υποβληθείς εις εκουσίαν εξορίαν, +ίνα μη φονευθή υπό των Τριάκοντα, οι οποίοι ωρέγοντο να δημεύσουν +την πλουσίαν περιουσίαν του. + +47) Διά τοιούτων διαταγών οι τριάκοντα συνέλαβον εις Σαλαμίνα και +Ελευσίνα 300 πολίτας φυγάδας, τους οποίους ομού κλείσαντες εις το +δεσμωτήριον είτα διά μιας αποφάσεως όλους τους κατεδίκασαν εις +θάνατον. + +48) Υπονοεί ιδίως τον Κριτίαν, ένα εκ των Τριάκοντα, και τον +Αλκιβιάδην, των οποίων τα ελαττώματα απεδίδοντο εις την +διδασκαλίαν του Σωκράτους υπό των εχθρών αυτού. + +49) Εκ της Αλωπεκής της Αντιοχίδος φυλής, με το όνομα του οποίου +επιγράφεται ο γνωστός διάλογος του Πλάτωνος. + +50) Πατήρ του Σωκρατικού Αισχίνου, εκ Σφηττού, δήμου της +Ακαμαντίδος φυλής. + +51) Κηφισιά δήμος της Ερεχθηίδος φυλής. + +52) Ο επιφανέστατος των μαθητών του Σωκράτους, ο μέγας φιλόσοφος +και συγγραφεύς της Απολογίας. + +53) Ο Απολλόδωρος ούτος ηγάπα εξαιρετικώς τον Σωκράτην· ότε ούτος +καταδικασθείς ωδηγείτο εις το δεσμωτήριον, ο Απολλόδωρος +ανέκραξεν: Αλλ' εγώ δεν το υποφέρω αυτό, διότι βλέπω ότι αδίκως +κατεδικάσθης· ο δε Σωκράτης θωπεύσας, ως λέγουν, ελαφρώς την +κεφαλήν του είπε μειδιών: — Αλλά, φίλε μου, τι λοιπόν, επροτίμας +να με ίδης να καταδικασθώ δικαίως; + +54) Οδύσ. Τ. 163. + +55) Υιοί του Σωκράτους ήσαν ο Λαμπροκλής, ο Σωφρονίσκος και ο +Μενέξενος. + +56) Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Σωκράτης κατεδικάσθη διά +ψήφων 281. Ώστε και αν απ' αυτών αφαιρεθούν αι 30 ψήφοι απομένουν +251 καταδικαστικαί. Αλλά και ούτως ο υπόδικος δεν απελύετο διότι +δεν υπήρχεν ισοψηφία, του δικαστηρίου ως γνωστόν αποτελουμένου εκ +500. + +57) Ο κατήγορος έπρεπε να λάβη υπέρ της κατηγορίας του το ήμισυ +των ψήφων των δικαστών και περιπλέον έν πέμπτον ακόμη, άλλως +κατεδικάζετο εις πρόστιμον χιλίων δραχμών. Το κόμμα του Μελήτου +δεν κατώρθωσε μόνον του να απαρτίση τον νόμιμον αριθμόν των ψήφων +εναντίον του Σωκράτους και εδέησε να προστεθώσι και αι ψήφοι των +κομμάτων του Ανύτου και Λύκωνος. + +58) Εις τους _τιμητούς_ λεγομένους αγώνας, οποία ήτο η παρούσα +δίκη, ο νόμος δεν ώριζε την τιμωρίαν· αλλ' ο μεν κατήγορος εν τη +κατηγορία προσδιώριζε και την ποινήν, ο δε κατηγορούμενος είχε το +δικαίωμα εκ του νόμου να ορίση την ποινήν, της οποίας εθεώρει τον +εαυτόν του άξιον. Εις την παρούσαν δίκην το μεν δικαστήριον +εκήρυξε τον Σωκράτην ένοχον, ο δε Μέλητος ώρισεν ως ποινήν τον +θάνατον, ο δε Σωκράτης είχε την άδειαν εκ του νόμου να ορίση +ποίαν εκ των τριών ποινών τούτων προτιμά· δεσμά διά βίου, +πληρωμήν προστίμου ή εξορίαν. Ο νόμος ούτος εθεσπίσθη χάριν των +δικαστών, διά να μη υπάρχη καμμία αμφιβολία περί της ενοχής του +καταδικασθέντος, διότι ο ίδιος διεκήρυττεν ούτω ότι είνε ένοχος, +αφού ώριζε και την ποινήν του. Ο Σωκράτης εφρόντισε να μη εμπέση +εις την παγίδα αυτήν του νόμου. Ούτως ο Ξενοφών λέγει ότι δεν +κατεδίκασε διόλου τον εαυτόν του, ουδέ εις τους φίλους του +επέτρεψε να κάμουν τούτο, λέγων ότι τούτο θα εθεωρείτο ως +ομολογία περί της ενοχής του. Όμως πειθόμενος εις τον νόμον είπεν +ότι αντί ποινής θεωρεί τον εαυτόν του άξιον ανταμοιβής. + +59) Οι Ολυμπιονίκαι και όσοι είχον προσφέρει μεγάλας υπηρεσίας +εις την πόλιν, ετρέφοντο δημοσία δαπάνη εις το Πρυτανείον μετά +των Πρυτάνεων· τούτο ελογίζετο παρά τοις Έλλησι μεγάλη τιμή. Το +Πρυτανείον τούτο, διάφορον του αρχαίου παρά την Ακρόπολιν, ένθα +εφυλάσσοντο και οι νόμοι του Σόλωνος, εκαλείτο και _θόλος_ και +_σκιάς_, ένθα συνεδρίαζον οι Πρυτάνεις και δημοσία ετρέφοντο. + +60) Όλαι αι δίκαι εις τας Αθήνας έπρεπε να τελειώσουν εντός μιας +ημέρας. + +61) Οι Ένδεκα ήτο αρχή, εις την οποίαν υπήρχεν ανατεθειμένη η +επίβλεψις των φυλακών της πόλεως. + +62) Οι αρχαίοι επίστευον ότι προσεγγίζοντος του θανάτου, η ψυχή +ελάμβανε θείαν τινά δύναμιν και ότι οι αποθνήσκοντες +εχρησμολόγουν και προέλεγον τα μέλλοντα. + + + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Socrates' Apology, by +Plato and Alexandros Moraitides + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SOCRATES' APOLOGY *** + +***** This file should be named 39462-0.txt or 39462-0.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/9/4/6/39462/ + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason +Konstantinides. Thanks to George Canonis for his major +work in proofreading. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/39462-0.zip b/39462-0.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..bbddb8a --- /dev/null +++ b/39462-0.zip diff --git a/39462-h.zip b/39462-h.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..c657cc9 --- /dev/null +++ b/39462-h.zip diff --git a/39462-h/39462-h.htm b/39462-h/39462-h.htm new file mode 100644 index 0000000..d2cd3e1 --- /dev/null +++ b/39462-h/39462-h.htm @@ -0,0 +1,2599 @@ +<?xml version="1.0"?> +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> +<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml"> +<head> +<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> +<meta name="keywords" + content="Πλάτων, Απολογία Σωκράτους, Σωκράτης, Αλέξανδρος Μωραϊτίδης" /> +<title>Απολογία Σωκράτους</title> + +<style type="text/css"> + +body { +font-family: verdana, geneva, arial, helvetica, sans-serif; +line-height: 20px; +margin-left: 30px; +} +</style> + +</head> +<body> + + +<pre> + +Project Gutenberg's Socrates' Apology, by Plato and Alexandros Moraitides + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + + +Title: Socrates' Apology + +Author: Plato + Alexandros Moraitides + +Release Date: April 16, 2012 [EBook #39462] + +Language: Greek + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SOCRATES' APOLOGY *** + + + + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason +Konstantinides. Thanks to George Canonis for his major +work in proofreading. + + + + + + +</pre> + + +<p style='font-size: small;'>Note: The tonic system has been changed from polytonic to +monotonic. The spelling of the book has not been changed otherwise. Bold words are +included in &, while words in italics in _. Footnotes have been placed at the end +of the book. // Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε +μονοτονικό. Η ορθογραφία του βιβλίου κατά τα άλλα παραμένει ως έχει. Λέξεις με +έντονους χαρακτήρες περικλείονται σε &, ενώ λέξεις με πλάγιους χαρακτήρες σε +_. Οι υποσημειώσεις των σελίδων έχουν τεθεί στο τέλος του βιβλίου. </p> + +<p style='text-align:center;'><br /><img src ="images/cover.jpg" width="438" +height="622" +alt="Εξώφυλλο" border="2" /><br /></p> + +<p style="text-align: center; margin-top: 5em"><u> +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ</u></p> + +<h2 style="text-align: center; margin-top: 5em"> +ΠΛΑΤΩΝ</h2> + +<h1 style="text-align: center; margin-top: 5em">ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ</h1> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 8em">ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ<br /> +<br /> +ΑΛΕΞ. ΜΩΡΑΪΤΙΔΟΥ</h3> + +<p style="text-align: center; margin-top: 10em">ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ<br /> +ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ</p> + +<p style="text-align: center; margin-top: 5em"> +ΠΛΑΤΩΝΟΣ</p> + +<p style="text-align: center; margin-top: 5em">ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ</p> + +<p style="text-align: center; margin-top: 5em">ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ</p> + +<p style="text-align: center; margin-top: 5em">ΑΛΕΞ. ΜΩΡΑΪΤΙΔΟΥ</p> + +<p style="text-align: center; margin-top: 5em">ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ <br /> + +ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΕΞΗ</p> + +<p> +</p> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 5em">ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ</h3> + +<p> +<br /> +Σωκράτης ο υιός του Σωφρονίσκου εγεννήθη το 469 π.Χ. Ο πατήρ αυτού ήτο γλύπτης· +η δε μήτηρ Φαιναρέτη ήτο μαία. Κατά την νεότητά του εδιδάχθη παρά του πατρός του +την γλυπτικήν· απέκτησε δε εις την τέχνην αυτήν πολλήν δεξιότητα. Παυσανίας ο +περιηγητής είδεν εν τη Ακροπόλει τρία αγάλματα, παριστώντα τας Χάριτας, άτινα +εθεωρούντο ως έργα του Σωκράτους. Περί της περαιτέρω εκπαιδεύσεως αυτού πολύ +ολίγα γνωρίζομεν. Γνωστόν μόνον είνε, ότι ωφελήθη από την διδασκαλίαν του +σοφιστού Προδίκου και του μουσικού Δάμωνος· δεν διέκειτο όμως φιλικώς προς τους +σοφιστάς, οι οποίοι τότε πολύν θόρυβον και επίδειξιν έκαμνον. Ο Σωκράτης λοιπόν +έγινεν ό,τι έγινε μόνον διά των ιδικών του μελετών. +(<sup><a href='#fn1' id='ref1'>1</a></sup>) + Την προσωπικήν του αξίαν οφείλει εις εαυτόν μόνον, αυτός δι' εαυτού γενόμενος ο +θεμελιωτής της αρχαίας φιλοσοφίας. Οι αρχαίοι καλούσιν αυτόν μαθητήν του +Αναξαγόρου και του φυσικού Αρχελάου. Αλλά ταύτα απεδείχθησαν αβάσιμα. Ο ίδιος +δεν έσχεν ή δεν εζήτησεν άλλα μέσα προς εκπαίδευσίν του, εκτός εκείνων, τα οποία +παρέσχεν εις αυτόν η γεννέτειρά του πόλις. Πλην μιας θρησκευτικής εκδρομής και +τριών πολεμικών εκστρατειών, εις ας έλαβε μέρος εις εκπλήρωσιν των προς την +πατρίδα καθηκόντων, ουδέποτε άλλοτε απεδήμησεν εξ Αθηνών.</p> + +<p>Πότε ακριβώς ο Σωκράτης ήρχισε το φιλοσοφικόν αυτού στάδιον, αφιερωθείς εις +την ανατροφήν της νεολαίας της πατρίδος του, δεν γνωρίζομεν μετά βεβαιότητος· +ουδέ δυνάμεθα ν' αποφανθώμεν πότε ακριβώς εκυκλοφόρησε κατά πρώτον ο +χρησμός του Δελφικού μαντείου, όστις απεκάλεσεν αυτόν «σοφώτατον πάντων +ανθρώπων». Μόνον κατά προσέγγισιν δυνάμεθα να ορίσωμεν τον χρόνον τούτον, +στηριζόμενοι επί της παραστάσεως των <b>Νεφελών</b> του Αριστοφάνους, ήτις +έγινε το 423 π. Χ. εις διακωμώδησιν της δράσεως του Αθηναίου σοφού.</p> + +<p>Εις τας συνομιλίας του ο Σωκράτης παρίσταται σχεδόν πάντοτε ως ο πρεσβύτερος +μεταξύ των μαθητών του. Η μέθοδός του δε η επιστημονική, η όλως διόλου αντίθετος +προς τον αλαζονικόν τρόπον της διδασκαλίας των σοφιστών, ήτο η άτεχνος διαλογική, +η οποία ιδίως ήτο καταληπτή εις τον λαόν. Ο Σωκράτης ήρχιζε συνήθως τας +διαλεκτικάς διδασκαλίας του από τα μάλλον εγγύτερα περιστατικά, πολλάκις όλως +διόλου άσημα, και ελάμβανε τα παραδείγματα, τα χρησιμεύοντα εις αυτόν, και τας +αποδείξεις εκ του κοινού βίου. Οι σύγχρονοι τον εμέμφοντο ότι πάντοτε ωμίλει περί +φορτηγών ζώων, σιδηρουργών, υποδηματοποιών και βυρσοδεψών. Τον βλέπομεν +πάντοτε εις τας πλατείας των Αθηνών, εις τα γυμνάσια και τα εργαστήρια, από πρωίας +μέχρις εσπέρας, ενασχολούμενον εις συνομιλίας μετά νέων και γερόντων και +συζητούντα μετ' αυτών περί του τελικού σκοπού και της αποστολής εν τω κόσμω του +ανθρώπου, εξελέγχοντα αυτούς διά την αμάθειαν και παροτρύνοντα να αφήσουν την +ακηδίαν και ραθυμίαν και να φθάσουν διά της προσοχής και μελέτης εις την γνώσιν. Ο +Σωκράτης ούτω δίδει συμβουλάς και νουθεσίας προς πάσαν ανθρωπίνην ενέργειαν, +είτε προς τον δημόσιον βίον αποβλέπουσαν, είτε εις την οικιακήν οικονομίαν, και προς +παν επιτήδευμα εν γένει ή επιστήμην και τέχνην, μετά γνώσεως και ειδικότητος +θαυμαστής, ως εάν ήτο παγνώστης και παντεχνίτης. Εις πάντα δε ταύτα τα +συζητούμενα θέματα δεξιώτατα παρενέβαλε και σκέψεις, όπως διεγείρη μεταξύ των +ομιλητών του την τάσιν προς την αληθή γνώσιν και την ηθικήν. Πολλάκις όμως αι +συζητήσεις του και αι διδασκαλίαι του απεδοκιμάζοντο με πικρόν χλευασμόν και +αντημείβοντο διά μίσους και αχαριστίας. Αλλ' όμως έχων ακράδαντον πεποίθησιν ότι +η θεμελιώδης βελτίωσις της κοινωνίας εξαρτάται εκ της καλής ανατροφής των νέων, ο +Σωκράτης έως τέλους της ζωής του έμεινε πιστός εις το έργον, όπερ ο ίδιος είχεν +εκλέξει, και υπέρ του οποίου είχεν αφιερώσει τον εαυτόν του, παντελώς παραμελήσας +τον οικογενειακόν βίον. Ουδαμού φαίνεται δίδων προσοχήν εις την σύζυγόν του και +τα τέκνα του, η δε περιβόητος, καίπερ υπερβολικώς παρασταθείσα υπό των αρχαίων, +κακοτροπία της συζύγου του Ξανθίππης, δίδει εις ημάς αφορμήν να υποθέσωμεν ότι +τον Αθηναίον σοφόν δεν έτερπε διόλου η θορυβώδης οικογενειακή ευτυχία.</p> + +<p>Όλοι οι συγγραφείς εικονίζουσι τον Σωκράτη διά των ζωηροτάτων χρωμάτων, ως +άνθρωπον πρακτικόν και σοφόν. «Τοσούτον ήτο ευσεβής, λέγει ο Ξενοφών περί +αυτού, ώστε ουδέν ουδέποτε έκαμεν άνευ της συμβουλής των θεών· τοσούτον +δίκαιος, ώστε ουδένα ηδίκησεν ουδέ κατ' ελάχιστον· αλλά τοσούτον ήτο κύριος του +εαυτού του, ώστε ουδέποτε προετίμησε το ευάρεστον από το καλόν· τόσον συνετός, +ώστε ουδέποτε επλανήθη εις την διάκρισιν του καλού από του κακού· εν ενί λόγω, ο +Σωκράτης ήτο ο κάλλιστος και ευτυχέστατος άνθρωπος, όστις ηδύνατο να υπάρξη». +Αλλ' ό,τι παρέχει εις το πρόσωπον αυτού ιδιαιτέραν παραστατικότητα, είνε η εν ούτω +αρμονική μίξις όλων των φυσικών τελειοτήτων, αι οποίαι αναβιβάζουσι τον σοφόν +Αθηναίον εις θαυμαστόν ύψος, υπεράνω πάσης ανθρωπίνης αδυναμίας. Διακρίνεται +διά την λεπτοτάτην γενικήν αυτού μόρφωσιν και διά τον αττικόν πολιτισμόν του. +Εμφανίζεται εξ ίσου ανδρείος επί του πεδίου της μάχης ως και επί των συμποσίων· +πάντοτε κρατεί εαυτού, ουδέποτε χάνει την συνείδησιν, αδιαλείπτως ενεργεί μετά +πληρεστάτης ελευθερίας· ο Σωκράτης είνε τέλος το τελειότατον πρότυπον των +ανθηρών εκείνων χρόνων της δημοκρατίας των Αθηνών. Είνε πράος και ήσυχος, τύπος +και υπόδειγμα των γνησίων ανθρωπίνων αρετών. Ιδιαίτερον δε χαρακτηριστικόν +αυτού είνε το <b>δαιμόνιον</b>, όπερ ο ίδιος απέδιδεν εις τον εαυτόν του. Επίστευε +δηλ. ότι εσωτερική τις θεία φωνή προέλεγεν αυτώ την ευτυχίαν και την δυστυχίαν, τας +προόδους ή το ανεπιτυχές των ανθρωπίνων ενεργειών και έδιδεν εις αυτόν εκάστοτε +τας δεούσας νουθεσίας. Το δαιμόνιον τούτο ήτο λεπτόν, βαθύ, οξυήκοον, ως και το +ορμέμφυτον της ψυχής του, ήτις είχε θεωρήσει τα του βίου διά καθαρού και +διαπεραστικού βλέμματος και χωρίς να θέλη προέβλεπε το καλόν και την σκοπιμότητα +πανταχού, και εις τα ελάχιστα ακόμη του ανθρωπίνου βίου.</p> + +<p>Ένεκα δε του πρωτοτύπου αυτού πνεύματος ο Σωκράτης λίαν ενωρίς έγινε το +αντικείμενον κοινών συζητήσεων παρά των Αθηναίων. Ήτο δε προικισμένος και διά +τινος εξωτερικού σχήματος λίαν εξαιρετικού. Η πλατεία και εξέχουσα αυτού ρις, οι +προεξέχοντες οφθαλμοί του, η φαλακρά κεφαλή του και η παχεία κοιλία του έδιδον +εις τον εξωτερικόν σχηματισμόν του ομοιότητα προς Σάτυρον. Ήτο δε η παράστασίς +του αύτη εις μεγάλην αρμονίαν προς την αθάνατον εκείνην σωκρατικήν ειρωνείαν. +Εφόρει πτωχικόν ένδυμα, το αυτό χειμώνα-καλοκαίρι· περιεπάτει ανυπόδητος· +ελάμβανεν αλλόκοτον θέσιν· πολλάκις αίφνης έμενεν ακίνητος και άφινε τους +οφθαλμούς του να περιπλανώνται ασκόπως και αγρίως εις διάφορα αντικείμενα +γύρω. Πάντα ταύτα διέγραφον ακριβώς την μορφήν Σατύρου.</p> + +<p>Μετά τριακονταετή σχεδόν διδασκαλίαν ο Σωκράτης έγινε θύμα συνταυτίσεως των +ενεργειών του προς τας επιβλαβείς ενεργείας των σοφιστών. Ρεύμα εχθρικόν +εσχηματίσθη κατ' αυτού από τους πατριώτας εκείνους, οι οποίοι ενόμισαν ότι ο +Σωκράτης διά της διδασκαλίας του γίνεται κώλυμα επαναφοράς των αρχαίων ηθών +και της αρχαίας αγωγής των πολιτών, υπέρ των οποίων εκείνοι ειργάζοντο. Είχον +παρέλθει πλέον αι ανησυχίαι και ανωμαλίαι του Πελοποννησιακού πολέμου, παρήλθε +και η βιαία δεσποτεία των Τριάκοντα Τυράννων και είχε τέλος αποκατασταθή πάλιν εν +Αθήναις η Δημοκρατία. Ο Σωκράτης ήγε τότε την ηλικίαν των 70 ετών, ότε νεαρός τις +ποιητής ο Μέλητος, ο ρήτωρ Λύκων και ο δημαγωγός Άνυτος, άνθρωποι υφ' όλας τας +επόψεις ανάξιοι λόγου, αλλ', ως φαίνεται, χωρίς καμμίαν προσωπικήν εμπάθειαν κατά +του γέροντος σοφού, ενεκάλεσαν τον Σωκράτη εις το δικαστήριον, διατυπώσαντες +κατηγορίαν κατ' αυτού ότι δεν αναγνωρίζει τους θεούς της πόλεως, αλλ' εισάγει νέας +θεότητας, και ότι διαφθείρει τους νέους. Ένεκα των κατηγοριών τούτων ο Σωκράτης +κατεδικάσθη εις θάνατον. Προ της εκτελέσεως όμως της θανατικής ποινής επετράπη +να μείνη εν τη φυλακή επί 30 ημέρας και να διαλέγηται μετά των μαθητών του· αλλά +καίπερ δοθείσης ευκαιρίας προς σωτηρίαν, ο Σωκράτης απέρριψε την πρότασιν να +φύγη, και έπιε το κώνειον το έτος 399 π. Χ.</p> + +<p>Εκτός των ανωτέρω όμως αφορμών του θανάτου του Σωκράτους βεβαίως +σπουδαιότατη υπήρξε και μία άλλη πρόσθετος αιτία, η πολιτική. Ο Σωκράτης δεν ήτο +αριστοκρατικός, αλλ' είχε χαρακτήρα λίαν ισχυρόν μη αρεσκόμενος διόλου εις τας +ιδιοτροπίας των δημαγωγών. Ουδέποτε είχεν ενασχοληθή εις την πολιτικήν, άπαξ +μόνον αναλαβών πολιτικήν υπηρεσίαν και ελθών αμέσως εις σύγκρουσιν προς την +θέλησιν του λαού και της κρατούσης εξουσίας. Το ρητορικόν βήμα πρώτην φοράν +ανέβη, μόνον κατά την δίκην του, ίνα απολογηθή. Ο Σωκράτης υπεστήριξε πανταχού +και πάντοτε ότι μόνον οι πεπαιδευμένοι και ικανοί άνθρωποι έχουσι το δικαίωμα να +διέπωσι τα της πολιτείας, εμέμφετο δε συχνά τας έξεις του δημοκρατικού +πολιτεύματος, ιδίως την διά κλήρου εκλογήν των αρχόντων, απολύτως δε επροτίμα το +Σπαρτιατικόν πολίτευμα, τέλος δε ένεκα των στενών σχέσεων αυτού μετά των τότε +αρχηγών του ολιγαρχικού κόμματος, Κριτίου, Αλκιβιάδου και λοιπών, εξήγειρεν εις +μεγάλον βαθμόν την δυσπιστίαν των δημοκρατικών. Εάν δε λάβωμεν υπ' όψιν ότι δύο +από τους κατηγόρους του ήσαν άνθρωποι έχοντες μεγάλην επιρροήν επί του +δημοκρατικού κόμματος και ότι οι δικασταί αυτού ήσαν αυτοί εκείνοι, οίτινες είχον +ανατρέψει την δεσποτείαν των Τριάκοντα Τυράννων, πειθόμεθα ότι η πολιτική πολύ +συνετέλεσεν εις την καταδίκην του Σωκράτους, όστις προς τοις άλλοις περιεφρόνει και +τα συνήθη μέσα της υπερασπίσεως, διότι δεν ηθέλησε να κινήση την συμπάθειαν του +λαού διά των δακρύων και της κολακείας και διότι γνωρίζων την αθωότητά του +προσηνέχθη προς τους δικαστάς αυτού μετά περιφρονήσεως.</p> + +<p style='text-align:right;'>(Schwegler)</p> + +<p style='text-align:center;'>* *<br /> +*</p> + +<p>Η κατά του Σωκράτους κατηγορία ήτο έγκλημα θρησκευτικόν (γραφή ασεβείας). +Επί τούτων δε την δικαιοδοσίαν είχεν ο άρχων Βασιλεύς — είς των 9 αρχόντων. — +Προς αυτόν λοιπόν επεδόθη η κατά του Σωκράτους μήνυσις υπό του Μελήτου· κατά +δε ορισθείσαν ημέραν κληθείς ο Σωκράτης παρουσιάσθη ενώπιον του άρχοντος +Βασιλέως εις την Βασίλειον Στοάν, όπου υπήρχον τα δικαστικά αυτού γραφεία.</p> + +<p>Εκεί, ενώπιον του Μελήτου, έλαβε γνώσιν της κατηγορίας του, έγινεν η +προανάκρισις, εξητάσθησαν οι μάρτυρες και παρεπέμφθη η υπόθεσις εις την Ηλιαίαν, +το πολυμελές εκείνο δικαστήριον των αρχαίων, προς εκδίκασιν. Ο Σωκράτης, αν και +προέβλεπε τον κίνδυνον, όμως δεν έδωκε καμμίαν προσοχήν, πιστεύων ακραδάντως +ότι δεν είχε διαπράξη καμμίαν αδικίαν εις κανένα ποτέ άνθρωπον. Οι μαθηταί του +όμως ευρίσκοντο εις ανησυχίαν και φόβον. Ότε δε ο Ερμογένης, ο υιός του Ιππονίκου, +είς των μαθητών του Σωκράτους, παρώτρυνεν αυτόν, ίνα σκεφθή περί της απολογίας +του, ο Σωκράτης απήντησεν ότι καθ' όλην την ζωήν του ίσα-ίσα περί αυτού και μόνου +εσκέπτετο και δεν χρειάζεται πλέον να σκεφθή περισσότερον. Ο Ερμογένης δεν +εννόησε την ευφυά παρατήρησιν του διδασκάλου του, όστις ηναγκάσθη σαφέστερον +να επεξηγήση αυτήν, λέγων ότι καθ' όλην του την ζωήν ουδέν άλλο έκαμε, παρά να +ερευνά τα δίκαια και τα άδικα, και τα μεν δίκαια να πράττη, τα δε άδικα να αποφεύγη. +Ομοίως απέρριψε και την τεχνικήν απολογίαν, την οποίαν είχε συντάξη δι' αυτόν ο +Λυσίας, ως αναξίαν της μεγαλοπρεπείας των ιδεών του, ειπών ότι προτιμά να +καταδικασθή ως Σωκράτης ή να αθωωθή ως Λυσίας.</p> + +<p>Ούτω λοιπόν, γενομένης της δίκης, ο Σωκράτης πρώτην φοράν εν τω βίω του +εμφανίζεται εις δικαστήριον και πειθόμενος εις τους νόμους απολογείται. Την δε +Απολογίαν του διέσωσεν ο πρόκριτος των μαθητών του, ο Πλάτων.</p> + +<p style='text-align:center;'>* *<br /> +*</p> + +<p>Η <b>Απολογία</b> είνε το μόνον εκ των έργων του Πλάτωνος, το οποίον δεν +φέρει μορφήν διαλόγου, αλλ' είνε λόγος δικανικός, γραφείς δι' ωρισμένην περίπτωσιν, +την υπό του Σωκράτους γενομένην απολογίαν εν τω δικαστηρίω. Άπασα η αρχαιότης +παραδέχεται αυτήν ως γνήσιον του Πλάτωνος έργον. Και δεν δυνάμεθα μεν να +είπωμεν ότι ούτως αυτολεξεί απελογήθη ο Σωκράτης ενώπιον των Ηλιαστών, ως +συνέγραψε την απολογίαν ο Πλάτων. Όμως δεν πρέπει διόλου να αμφιβάλλωμεν ότι ο +Πλάτων απέδωκεν εν τη <b>Απολογία</b> του όσον το δυνατόν πιστότερον τους +λόγους του Σωκράτους, ως εμφαίνεται τούτο σαφώς εκ της όλης συνθέσεως αυτής, +μαρτυρούσης λόγον εκ του προχείρου απαγγελθέντα, ως και έκ τινων ελλείψεων +λογογραφικών αυτής, εν σχέσει προς τα λοιπά του Πλάτωνος κάλλιτεχνήματα, διότι ο +μέγας συγγραφεύς ήτο ηναγκασμένος να μη απομακρυνθή πολύ από την υπό του +Σωκράτους γενομένην αφήγησιν των γεγονότων εν τω δικαστηρίω, τα οποία ήσαν +βεβαίως τότε πασίγνωστα.</p> + +<p>Η <b>Απολογία</b> κατά τους αρχαίους κριτικούς είνε μεν λόγος ρητορικός, αλλά +δεν ανήκει, ως αναμένει τις, εις το δικανικόν μόνον γένος της ρητορικής τέχνης, άλλα +μετέχει και των άλλων δύο γενών της ωραίας τέχνης, ήτοι περιέχει εγκώμιον υπέρ +αυτού του Σωκράτους, όπερ ανήκει εις το <b>επιδεικτικόν</b> γένος των ρητορικών +λόγων, και προσέτι συμβουλάς και νουθεσίας προς τους Αθηναίους, το οποίον είνε +θέμα του <b>συμβουλευτικού</b> γένους των ρητορικών λόγων. Αύτη είνε η +πρωτοτυπία της <b>Απολογίας</b>.</p> + +<p>Κατ' ουσίαν δε αποτελεί τρεις αυτοτελείς λόγους. Ο πρώτος λόγος, όστις έχει και +τέλειον τον τεχνικόν τύπον του ρητορικού λόγου, διαιρούμενος εις <b>προοίμιον, +υπόθεσιν</b> και <b>επίλογον</b>, περιλαμβάνεται από του 1 κεφαλ. έως του 24. +Κατ' αυτόν τον πρώτον λόγον απολογείται ο Σωκράτης εις όλας τας γενομένας υπό των +εχθρών του εν γένει και των κατηγόρων του κατηγορίας, αποδεικνύων ότι αύται είνε +καθαρώς συκοφαντίαι, και καταρρίπτει το κατηγορητήριον του Μελήτου ως μη έχον +καμμίαν βάσιν· με τας ερωτήσεις δε, τας οποίας του αποτείνει, καθιστά αυτόν +αναπολόγητον. Ο λόγος προχωρεί απλούστατα, άνευ καμμιάς ρητορικής επιδείξεως, +περιοριζόμενος μόνον εις την αληθή αφήγησιν των πραγμάτων με τον περίφημον +εκείνον τρόπον του Σωκρατικού λόγου, και πολλαχού κομψότατα ραντισμένος με την +τρίγοργον εκείνην ειρωνείαν του Αθηναίου σοφού. Ότε αίφνης από του κεφ. 17 +μεταρσιούται λαμπρώς εις ύψος μεγαλοπρεπέστατον και η <b>Απολογία</b> +λαμβάνει εντεύθεν δύναμιν καταπλήσσουσαν και συγκινούσαν. Ο γηραιός Σωκράτης +επικαλούμενος ενταύθα την βαθυτάτην αυτού αγάπην προς την αλήθειαν και +αναφέρων ότι όλη η τριακονταετής δράσις αυτού πιστεύει ότι τω ανετέθη υπό του +Απόλλωνος, αποκαλύπτει ενώπιον των δικαστών το μυστικόν της ζωής του λέγων ότι +ειργάσθη ως όργανον πειθήνιον του θεού των Δελφών, αφοσιώσας εις την θείαν +εντολήν και αυτήν την ζωήν του. Εν τη αιφνίδια ταύτη αναζωπυρήσει της +<b>Απολογίας</b>, παρατηρεί νεώτερος κριτικός, διαβλέπει κανείς ότι ο μέγας +φιλόσοφος δεν ανησυχεί τόσον διά την έκβασιν της δίκης, όσον διά τον θρίαμβον των +ηθικών δογμάτων αυτού. Η <b>Απολογία</b> είνε ο τελευταίος λόγος του Σωκράτους, +περιέχουσα την τελευταίαν προς τους προσφιλείς του Αθηναίους διδασκαλίαν του, +ήτις είνε έντονος και μεγαλοπρεπής καθώς ήτο όλη η ζωή του.</p> + +<p>Ενταύθα τελειόνει ο πρώτος λόγος.</p> + +<p>Μετά ταύτα, αφού οι δικασταί, αποσυρθέντες και διασκεφθέντες, εκήρυξαν τον +Σωκράτην ένοχον των αποδοθεισών εις αυτόν κατηγοριών, έλαβε και πάλιν τον λόγον, +ίνα κατά τον νόμον ορίση την αρμόζουσαν εις τον εαυτόν του ποινήν.</p> + +<p>Το δεύτερον αυτό λογύδριον (κεφ. 25 — 28) + θεωρούμενον ως συμπλήρωμα του πρώτου λόγου, έχει και αυτό τας τρεις ρητορικάς +διαιρέσεις του. Ο Σωκράτης, κηρυχθείς υπό του δικαστηρίου ένοχος, δηλοί με +θαυμαστήν αταραξίαν ότι ανέμενε την καταδίκην του. Αλλά το θάρρος του αυτό +παρίσταται ενώπιον του δικαστηρίου ως υπεροψία προσβλητική διά τους δικαστάς, +ιδίως όταν ο Σωκράτης διακηρύττει ότι δεν θα ενασκήση το δικαίωμα, όπερ είχε παρά +του νόμου, να ορίση την ποινήν του. Ηθικώς, ίνα μεταχειρισθώμεν τους λόγους +νεωτέρου τινός, είχε δίκαιον ο Σωκράτης. Ουδέποτε άνθρωπος εις τόσον δεινάς +περιστάσεις ευρισκόμενος ωμίλησε με τόσην αταραξίαν και παρρησίαν, καθώς ο +Σωκράτης, αλλά δεν δύναται να αρνηθή κανείς ότι, σχετικώς προς την υπεράσπισιν, η +υψηλόφρων αυτή ακαμψία του γηραιού Αθηναίου έβλαψε, διότι συνετέλεσεν εις το +να σχηματισθή η απαιτουμένη πλειοψηφία — και με όλην την βίαν της πολιτικής — +διά την εις θάνατον καταδίκην αυτού.</p> + +<p>Τέλος το τρίτον λογύδριον, όπερ είνε το τελευταίον μέρος της <b>Απολογίας</b> +περιλαμβάνει κυρίως μίαν ωραιοτάτην προσλαλιάν του Σωκράτους προς τους +δικαστάς αυτού, και τους δώσαντας καταδικαστικήν ψήφον και τους δώσαντας +αθωωτικήν. Εν τη προσλαλιά αυτή, παρατηρεί νεώτερος κριτικός, ο Σωκράτης +παρίσταται ως αληθής φιλόσοφος, αταράχως λαλών περί της εις θάνατον καταδίκης +του και συμβουλεύων τους δικαστάς του. Ο προς την ζωήν αποχαιρετισμός του είνε +γεμάτος από γαλήνην και ελπίδα, επαναπαύει δε την σκέψιν του ανθρώπου επί της +τόσον παρηγόρου και τόσον μεγαλοπρεπούς πίστεως, εις την αθανασίαν της ψυχής, +πίστεως, την οποίαν χείλη ειδωλολάτρου δεν είχον ποτέ ακόμη ομολογήσει με τόσην +αποφθεγματικήν σαφήνειαν. Τόσον εθάμβωσε τον Κικέρωνα η τόλμη ενταύθα και το +μεγαλείον της ψυχής του Αθηναίου σοφού, ώστε κρίνων ο ρωμαίος ρήτωρ τους +τελευταίους τούτους λόγους, λέγει ότι ο Σωκράτης ωμίλησεν ουχί ως ικέτης πλέον ή +ως κατάδικος, αλλ' ως διδάσκαλος <b>και κύριος</b> των δικαστών.</p> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 5em">ΠΛΑΤΩΝΟΣ<br /><br /> +ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ</h3> + +<p> +<br /> +<span style='font-size: large;'>Ι. </span>Ποίαν μεν εντύπωσιν, ω άνδρες Αθηναίοι, +(<sup><a href='#fn2' id='ref2'>2</a></sup>) + σας έκαμαν οι λόγοι των κατηγόρων μου, δεν γνωρίζω. Το βέβαιον είνε ότι εγώ ο +ίδιος, εξ αιτίας των λόγων των αυτών, σχεδόν ελησμόνησα τον εαυτόν μου, πιστεύσας +προς στιγμήν ότι δεν είμαι αυτός οπού είμαι. Με τόσον πειστικόν τρόπον ωμίλησαν. +Και όμως ημπορώ να σας βεβαιώσω ότι καμμίαν σχεδόν αλήθειαν δεν είπαν. Από τα +πολλά δε εκείνα ψεύδη, τα οποία αυτοί εφεύρον, έν προ πάντων εθαύμασα, εκεί +όπου έλεγαν, ότι πρέπει σεις να προσέξητε μήπως εξαπατηθήτε από εμέ, διότι, κατά +τους λόγους των, είμαι δεινός ρήτωρ. Επειδή το να μη φοβηθούν αυτοί την εντροπήν, +διότι ευθύς αμέσως θ' αποδειχθούν από εμέ ότι πραγματικώς ψεύδονται, όταν και +κατ' ελάχιστον δεν φανώ ότι είμαι δεινός ρήτωρ, τούτο το θάρρος αυτών μου εφάνη +ότι είνε αναισχυντότατον. Εκτός αν ίσως δεινόν ρήτορα και εύγλωττον ονομάζουν +αυτοί εκείνον, ο οποίος λέγει την αλήθειαν. Διότι, αν αυτό εννοούν, ήθελον +ομολογήσει ότι εγώ βεβαίως είμαι δεινός ρήτωρ, όχι όμως καθ' όν τρόπον αυτοί +εννοούσι και μετέρχονται την ρητορικήν. Διότι ούτοι μεν, επαναλέγω, κανέν σχεδόν +αληθές δεν είπον, σεις δε από εμέ θ' ακούσητε μετ' ολίγον καθαράν την αλήθειαν. +Αλλ' όμως, μα τον Δία, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν θα ακούσητε από εμέ λόγους +καλλωπισμένους βεβαίως, καθώς είνε οι λόγοι των κατηγόρων μου, με φράσεις +κομψάς και λέξεις εκλεκτάς, ουδέ εστολισμένους με ρητορικά σχήματα και περιόδους +εντέχνους, αλλά θ' ακούσητε λόγους εκ του προχείρου, με απλότητα και με τας +τυχούσας εις τον νουν μου ερχομένας λέξεις. Διότι έχω πεποίθησιν ότι είνε δίκαια, +όσα θα είπω, κανείς δε από σας ας μη περιμένη τίποτε άλλο από εμέ. Διότι και δεν θα +ήτο πρέπον βέβαια, καθώς φρονώ, εις την παρούσαν ηλικίαν μου, +(<sup><a href='#fn3' id='ref3'>3</a></sup>) + + να εμφανίζωμαι ενώπιον του δικαστηρίου απαγγέλλων τορνευτούς λόγους ως κανέν +μειράκιον. Και διά τούτο αύτη μάλιστα είνε η μόνη παράκλησίς μου, την οποίαν σας +κάμνω, ω άνδρες Αθηναίοι, και αυτά μόνον ζητώ από σας. Εάν με ακούσητε ότι εις την +απολογίαν μου μεταχειρίζομαι τους ιδίους λόγους και τον ίδιον τρόπον, με τον οποίον +συνήθως ομιλώ δημοσία και παρά τους τραπεζίτας της αγοράς, +(<sup><a href='#fn4' id='ref4'>4</a></sup>) + εις την οποίαν θέσιν οι περισσότεροι από σας +(<sup><a href='#fn5' id='ref5'>5</a></sup>) + με έχουσιν ακούσει, και εις κάθε άλλο μέρος της πόλεως, εις τας παλαίστρας και εις +τα εργαστήρια, να μη παραξενεύεσθε, μήτε να με χλευάζετε δι' αυτό, κάμνοντες +θόρυβον +(<sup><a href='#fn6' id='ref6'>6</a></sup>) +. Διότι συμβαίνει το εξής: Τώρα πρώτην φοράν εγώ εμφανίζομαι ενώπιον δικαστηρίου, +ενώ είμαι πλέον των εβδομήκοντα ετών. Όθεν εις εμέ είνε όλως διόλου ξένος και +ασυνήθιστος ο τρόπος του λόγου, με τον οποίον ομιλούν εδώ. Καθώς λοιπόν, αν +ετύχαινε να είμαι πραγματικώς ξένος, θα ηθέλετε με συγχωρήσει βεβαίως, καθώς +φρονώ, εάν ωμίλουν με εκείνην την διάλεκτον και τον τρόπον, με τον οποίον είχον +ανατραφή εις τον τόπον μου, τοιουτοτρόπως και τώρα εις την περίστασιν αυτήν σας +παρακαλώ, και πιστεύω ότι η παράκλησίς μου είνε δικαία, εις μεν τον τρόπον του +λόγου μου να μη προσέξητε, κακός ή καλός είνε· τούτο δε μόνον να παρατηρήτε, και +εις τούτο να επιστήσητε όλην σας την προσοχήν, αν λέγω δίκαια ή όχι· διότι εις τούτο +συνίσταται η αρετή του δικαστού, του δε ρήτορος αρετή είνε να λέγη μόνον την +αλήθειαν.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>ΙΙ. </span> Πρώτον μεν λοιπόν είναι δίκαιον να +απολογηθώ, ω άνδρες Αθηναίοι, εις τας πρώτας εναντίον μου κατηγορίας ως ψευδείς +και εις τους πρώτους κατηγόρους μου, έπειτα δε εις τας τελευταίας και εις τους +τελευταίους κατηγόρους. Διότι εναντίον μου πολλοί υπήρξαν ενώπιόν σας κατήγοροι, +οι οποίοι και από πολλά ακόμη έτη πρωτύτερα με κατηγόρησαν και καμμίαν αλήθειαν +δεν είπαν. Αυτούς δε εγώ περισσότερον φοβούμαι παρά τον Άνυτον και τους +συντρόφους του, +(<sup><a href='#fn7' id='ref7'>7</a></sup>) + αν και αυτοί οι τελευταίοι είνε πολύ φοβεροί· αλλ' εκείνοι οι άλλοι είνε πολύ +φοβερώτεροι, ω άνδρες· διότι αυτοί τους περισσοτέρους εξ υμών σας παρελάμβανον, +ως δι' εκπαίδευσιν, από την παιδικήν σας ηλικίαν, καθώς οι παιδαγωγοί, και +προσεπάθουν να σας πείσουν με τας ψευδείς εναντίον μου κατηγορίας των να έχητε +εσφαλμένην δι' εμέ γνώμην, λέγοντες ότι υπάρχει κάποιος εκεί Σωκράτης, σοφός +άνθρωπος, ο οποίος καταγίνεται με τα μετέωρα, εξετάζων τον αέρα, τας βροντάς και +τας αστραπάς, και έχει κάμει ερεύνας εις όλα, όσα υπάρχουν εις τους κόλπους της γης, +και ημπορεί με τους λόγους του να κάμη δικαίαν μίαν άδικον υπόθεσιν. Ούτοι, ω +άνδρες Αθηναίοι, επειδή διέσπειραν αυτήν την φήμην, είναι οι πλέον φοβεροί και +επικίνδυνοι κατήγοροί μου. Διότι όσοι τους ήκουσαν, νομίζουν ότι εκείνοι οι +άνθρωποι, οι οποίοι ενασχολούνται εις αυτά τα ζητήματα, όχι μόνον είνε επιβλαβείς, +αλλά και θεούς δεν πιστεύουν. Προσέτι οι κατήγοροι ούτοι είνε πολυάριθμοι και +πολύν καιρόν τόρα εργάζονται εις την διάδοσιν αυτών των κατηγοριών, και προς +τούτοις ωμίλουν προς υμάς, εις τοιαύτην μάλιστα ηλικίαν, κατά την οποίαν +ευκολώτατα ηδύνασθε να τους πιστεύσητε, διότι ήσθε τότε παίδες οι περισσότεροι +από σας, τινές δε και μειράκια, όταν με κατηγόρουν όλως διόλου ερήμην, χωρίς να +ημπορή ο κατηγορούμενος να απολογηθή. Ό,τι δε είνε πολύ αδικώτατον πράγμα από +όλα είνε τούτο, ότι και τα ονόματά των δεν είνε δυνατόν να τα γνωρίζητε και να είπητε +αυτά, εκτός αν τύχη να είνε κανείς κωμωδοποιός βέβαια. Όσοι δε με φθόνον ή με +συκοφαντίαν σας εξηπάτων, και όσοι, διότι οι ίδιοι είχαν πεισθή, προσεπάθουν να +πείσουν και άλλους, όλοι αυτοί μένουν άγνωστοι, και είνε διά τούτο παντάπασιν +απρόσβλητοι· διότι δεν ημπορώ να εγκαλέσω εδώ τώρα ενώπιόν σας κανένα από +αυτούς, ουδέ να εξελέγξω κανένα και να τον αποδείξω ψεύστην. Αλλ' είνε ανάγκη, διά +να υπερασπίσω τον εαυτόν μου, όλως διόλου να σκιαμαχώ, καθώς λέγουν, και προς +υπεράσπισίν μου να αντικρούω ενταύθα χωρίς να φαίνεται κανένας αντίπαλος. +Παραδεχθήτε λοιπόν και σεις ότι, καθώς είπα, δύο ειδών υπήρξαν οι κατήγοροί μου· +άλλοι μεν εκείνοι, οι οποίοι προ ολίγου τόρα με κατηγόρησαν, άλλοι δε εκείνοι, οι +οποίοι προ πολλών ετών, διά τους οποίους τελευταίον ωμίλησα, και στοχασθήτε, σας +παρακαλώ, ότι είνε ανάγκη πρώτον να απολογηθώ προς εκείνους τους πρώτους. Διότι +ίσα-ίσα και σεις εκείνους πρωτύτερα ηκούσατε να με κατηγορούν και εκείνοι σας +έκαμαν πολύ μεγαλυτέραν εντύπωσιν παρά αυτοί εδώ οι τελευταίοι.</p> + +<p>Καλά λοιπόν. Πρέπει να απολογηθώ εις υπεράσπισίν μου, ω άνδρες Αθηναίοι, και +να επιχειρήσω εις τόσον μικρόν χρονικόν διάστημα, όσον μου επιτρέπεται από τον +νόμον να ομιλήσω +(<sup><a href='#fn8' id='ref8'>8</a></sup>) +, να εκβάλω από το πνεύμα σας την κακήν υπόληψιν, την οποίαν εκ των κατ' εμού +συκοφαντιών εσχηματίσατε δι' εμέ εις τόσον μακρόν χρονικόν διάστημα, ώστε έχει +πλέον κάμει βαθείας ρίζας. Θα επεθύμουν μεν βεβαίως με όλην την καρδίαν μου να +κατορθώσω τούτο, το οποίον είνε καλόν και διά σας και δι' εμέ, και μάλιστα ακόμη +περισσότερον από αυτό θα επεθύμουν, να κατορθώσω διά της απολογίας μου, ώστε +όχι μόνον να αποβάλετε την κακήν περί εμού ιδέαν, αλλά περιπλέον και να +σχηματίσετε καλήν γνώμην δι' εμέ. Αλλά στοχάζομαι ότι αυτό είνε δύσκολον, και δεν +με διαφεύγει πολύ πόσην μεγάλην σπουδαιότητα τούτο έχει. Όμως αυτό μεν ας +αποβή όπως είνε ευάρεστον εις τον θεόν, ημείς δε πρέπει να υπακούσωμεν εις τον +νόμον και να απολογηθώμεν.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>III. </span> Ας επιχειρήσωμεν λοιπόν εξ αρχής πάλιν +να είπωμεν ποία είνε η κατηγορία, από την οποίαν προήλθεν η εναντίον μου +συκοφαντία, εις την οποίαν, ως γνωστόν, στηριζόμενος ο Μέλητος, έλαβε το θάρρος +να υποβάλη κατ' εμού την παρούσαν κατηγορίαν.</p> + +<p>Καλά. Ας ίδωμεν με ποίας ακριβώς συκοφαντίας οι πρώτοι μου εκείνοι διαβολείς +με εσυκοφάντουν. Είνε ανάγκη βέβαια να περιβάλωμεν την συκοφαντίαν των με τον +τύπον επισήμου κατηγορίας γενομένης ενώπιον του δικαστηρίου και να την +αναγνώσωμεν αυτήν εδώ τόρα, ωσάν να ήτο έγγραφος, καθώς είνε συνήθεια να +αναγινώσκεται εις τα δικαστήριον η ένορκος βεβαίωσις των κατηγόρων +(<sup><a href='#fn9' id='ref9'>9</a></sup>) +.</p> + +<p>«Ο Σωκράτης είνε ασεβής, διότι με εγκληματικήν περιέργειαν καταγίνεται εις +πράγματα ανωφελή, με το να αναζητή να ανακαλύψη τα υπό την γην μυστήρια και τα +επουράνια· διότι το άδικον παριστάνει ως δίκαιον, και διότι γίνεται αίτιος κακού, +επειδή μεταδίδει αυτήν την ιδίαν διδασκαλίαν και εις τους άλλους». Τοιαύτη είνε +περίπου η εναντίον μου κατηγορία +(<sup><a href='#fn10' id='ref10'>10</a></sup>) +. Διότι αυτά τα είδατε και σεις οι ίδιοι εις την παρασταθείσαν κωμωδίαν του +Αριστοφάνους +(<sup><a href='#fn11' id='ref11'>11</a></sup>) +· είδατε εκεί επί της σκηνής να περιφέρεται μετέωρος κάποιος Σωκράτης και να λέγη +ότι περιπατεί εις τον αέρα και πολλάς άλλας φλυαρίας να φλυαρή, από τα οποία εγώ +τίποτε, ούτε πολύ ούτε ολίγον δεν εννοώ. Λέγω δε ταύτα όχι διότι περιφρονώ την +τοιαύτην επιστήμην, αν κανείς τωόντι υπάρχη σοφός περί τας γνώσεις αυτού του +είδους, με σκοπόν διά να μη καταγγελθώ υπό του Μελήτου ως ένοχος εις τόσα +εγκλήματα, αλλά ακριβώς μόνον διότι, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν γνωρίζω την επιστήμην +αυτήν. Μάρτυρας δε περί τούτου προτείνω τους περισσοτέρους από σας τους ιδίους. +Και απαιτώ, σεις, όσοι ποτέ έως τόρα με έχετε ακούσει ομιλούντα (και ευρίσκονται +εδώ εις το δικαστήριον πολλοί από σας ακροαταί μου και συνομιληταί μου) να +καταθέσετε και φανερώσετε μεταξύ σας. Σκεφθήτε λοιπόν αναμεταξύ σας, αν ποτέ +έως τόρα με ήκουσε κανείς από σας να ομιλώ περί των γνώσεων αυτού του είδους +είτε ακροθιγώς και επιπολαίως είτε κατά βάθος και κατ' ουσίαν. Από αυτό δε το +ψεύδος θα γνωρίσετε ότι και τα άλλα, τα οποία λέγονται περί εμού είνε ψευδή.</p> + + +<p><span style='font-size: large;'>IV. </span> Αλλά βεβαίως ούτε από αυτά κανέν δεν +είναι αληθές. Και ακόμη εάν έχετε βεβαίως ακούσει ποτέ κανένα να λέγη ότι εγώ +μετέρχομαι τον διδάσκαλον και ότι λαμβάνω δι' αυτό χρήματα, και αυτό δεν είνε +αληθές. Επειδή, εάν ήτο, εγώ ο ίδιος θα το ωμολόγουν· διότι μου φαίνεται ότι αυτό +είνε τω όντι ωραίον πράγμα, να ήθελεν είναι κανείς ικανός να εκπαιδεύση +ανθρώπους, καθώς κάμνει τούτο και ο Γοργίας ο Λεοντίνος και ο Πρόδικος ο Κείος και +ο Ιππίας ο Ηλείος. Διότι ο καθένας από αυτούς +(<sup><a href='#fn12' id='ref12'>12</a></sup>) + εις οποιανδήποτε πόλιν και αν υπάγη, κατορθόνει και πείθει τους νέους, όσοι +ημπορούσαν να διδαχθούν δωρεάν από κανένα άλλον συμπολίτην των, ο οποίος τους +αρέσει, να αφήσουν εκείνον και να έρχωνται να διδαχθούν από αυτούς με πληρωμήν, +και δι' αυτό να χρεωστούν ακόμη και ευγνωμοσύνην εις αυτούς. Πλην εκτός αυτών +υπάρχει εδώ και κάποιος άλλος σοφός, ο Πάριος +(<sup><a href='#fn13' id='ref13'>13</a></sup>) + +, ο οποίος, καθώς έμαθα από τον Καλλίαν, κατοικεί εν Αθήναις ως ξένος. Διότι έτυχε +μίαν ημέραν να επισκεφθώ κάποιον, όστις είχε πληρώσει εις τους σοφιστάς χρήματα +περισσότερα από όσα επλήρωσαν όλοι ομού οι άλλοι συμπολίται μας, τον Καλλίαν τον +υιόν του Ιππονίκου +(<sup><a href='#fn14' id='ref14'>14</a></sup>) +. Αυτόν λοιπόν επανειλημμένως ηρώτησα, ότε εγίνετο λόγος διά τους υιούς του — +διότι αυτός έχει δύο υιούς — ω Καλλία, είπον εγώ, αν είχες, αντί των δύο υιών, δύο +πώλους ή δύο μόσχους, θα ανεζητούσαμεν να λάβωμεν εις την υπηρεσίαν μας δι' +αυτούς ένα επιστάτην με μισθόν, ένα ικανόν βέβαια άνθρωπον, όστις να κάμη αυτούς +τελείους καθ' όλα, ώστε να είνε επιτήδειοι ο καθένας διά το κατάλληλον έργον του. +Θα ήτο δε αυτός ο επιστάτης ή ένας από τους ιππικούς βέβαια διά τον πώλον, ή ένας +από τους γεωργικούς διά τον μόσχον. Τώρα δε, αφού οι υιοί σου είνε άνθρωποι, τι +είδους επιστάτην σκέπτεσαι να προσλάβης δι' αυτούς; Ποίος διδάσκαλος έχει αυτήν +την επιστημονικήν ικανότητα, ήτις αφορά εις τον άνθρωπον γενικώς και εις τον +πολίτην ιδιαιτέρως; Διότι φρονώ ότι έχεις σκεφθή περί αυτού του πράγματος, αφού +έχεις παιδιά. Γνωρίζεις λοιπόν κανένα, είπον εγώ, ή όχι; — Μάλιστα, απήντησε ο +Καλλίας. — Ποίος είνε αυτός, ηρώτησα εγώ, και από πού είνε και πόσα λαμβάνει διά +μισθόν της διδασκαλίας του; — Αυτός είνε ο Εύηνος, ω Σώκρατες, μου είπεν εκείνος, ο +Πάριος, και λαμβάνει μισθόν από τον κάθε μαθητήν του πέντε μνας +(<sup><a href='#fn15' id='ref15'>15</a></sup>) +. Εγώ τότε εμακάρισα τον Εύηνον, αν είνε αληθές ότι γνωρίζει αυτήν την σπουδαίαν +τέχνην και την διδάσκει τόσον αρμονικώς. Εγώ τουλάχιστον και ο ίδιος βεβαίως θα το +εθεώρουν αυτό τιμήν μου και θα ήμουν ένδοξος και υπερήφανος, εάν εγνώριζα αυτά +τα οποία διδάσκει ο Εύηνος. Αλλά δυστυχώς δεν τα γνωρίζω, ω άνδρες Αθηναίοι.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>V. </span> Αλλ' ημπορούσε να με διακόψη και να με +ερωτήση ίσως κάθε ένας από σας. Αλλ' ω Σώκρατες, εάν αληθώς δεν έχης αυτάς τας +γνώσεις, τι ακατανόητον πράγμα είνε αυτό το ιδικόν σου; Πόθεν προήλθαν αι +συκοφαντίαι αυταί, αι οποίαι διασπείρονται εναντίον σου; Διότι βέβαια διά σε, όπου +δεν έκαμνες τίποτε περιεργότερον από ό,τι κάμνουν οι άλλοι άνθρωποι, δεν θα +διεσπείρετο τόση φήμη, και δεν θα εγίνετο ποτέ τόσος λόγος, εάν δεν έκαμνες κάτι τι +διαφορετικόν από τους άλλους. Λέγε μας λοιπόν ποίον είνε αυτό πού έκαμνες, διά να +μη εκδώσωμεν άδικον απόφασιν, επινοούντες με την φαντασίαν μας ανύπαρκτα +πράγματα διά σε. Μου φαίνεται ότι, όστις κάμνει αυτήν δα την ένστασιν, έχει δίκαιον. +Εγώ λοιπόν θα προσπαθήσω να αποδείξω τι επί τέλους είνε αυτό, το οποίον έκαμε και +το όνομά μου τόσον ένδοξον και συνάμα έγινεν αφορμή των εναντίον μου +συκοφαντιών. Ακούσατε λοιπόν. Και ίσως μεν φανώ εις μερικούς από σας ότι δεν +ομιλώ σοβαρώς, αλλ' ότι παίζω. Να ηξεύρετε όμως καλά, θα σας είπω όλην την +αλήθειαν.</p> + +<p>Εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, διά κανέν άλλο πράγμα δεν απέκτησα αυτό το όνομα, +αλλά διά κάποιαν σοφίαν βέβαια. Ποία δε ακριβώς λέγω ότι είνε αυτή η σοφία; Αυτή +είνε ανθρωπίνη σοφία βεβαίως. Διότι τωόντι στοχάζομαι ότι ως προς αυτήν την +σοφίαν είμαι σοφός· ενώ ούτοι οι άλλοι σοφοί, διά τους οποίους προ ολίγου ωμίλησα, +ίσως ημπορεί να είνε σοφοί ως προς έν άλλο είδος σοφίας, πολύ ανωτέρας από την +ανθρωπίνην, ή δεν ηξεύρω τι να σας είπω δι' αυτήν την σοφίαν των. Διότι εγώ +τουλάχιστον αυτήν την σοφίαν δεν την γνωρίζω βεβαίως, αλλ' όστις λέγει ότι γνωρίζω +αυτήν, αυτός και ψεύδεται και λέγει ταύτα με σκοπόν να με συκοφαντήση. Αλλά σας +παρακαλώ, ω άνδρες Αθηναίοι, να μη θορυβήσετε και αν φανώ ακόμη ότι σας λέγω +πολύ μεγάλον λόγον προς καύχησίν μου. Διότι ο λόγος, τον οποίον θα σας είπω τόρα, +δεν είνε ιδικός μου, αλλ' ανήκει εις μίαν προσωπικότητα παρά πολύ αξιόπιστον. +Επειδή μάρτυρα της ιδικής μου σοφίας θα σας φέρω τον ίδιον τον θεόν των Δελφών, +όστις θα σας είπη ποία είνε η σοφία, την οποίαν έχω εγώ και ποίου είδους.</p> + +<p>Γνωρίζετε βέβαια, καθώς νομίζω, τον Χαιρεφώντα +(<sup><a href='#fn16' id='ref16'>16</a></sup>) +. Ούτος καθώς υπήρξεν ιδικός μου φίλος από της νεανικής του ηλικίας, ομοίως +απαράλλακτα υπήρξε και της δημοκρατίας σας οπαδός και συγκατεδικάσθη μαζί σας +εις την πρόσφατον εξορίαν επί των Τριάκοντα και επανήλθε πάλιν εις την πόλιν μαζί +σας. Και γνωρίζετε δα πολύ καλά ποίου είδους άνθρωπος ήτο ο Χαιρεφών αυτός και +πόσον ήτο ορμητικός και θερμός εις ό,τι ήθελεν επιχειρήσει. Αυτός λοιπόν μίαν +ημέραν μεταβάς εις τους Δελφούς, ετόλμησε να κάμη αυτήν την ερώτησιν εις το +μαντείον. Και πάλιν σας παρακαλώ, ω άνδρες, να μη θορυβήτε δι' αυτό οπού θα σας +είπω. Ηρώτησε λοιπόν το μαντείον αν υπάρχη εις τον κόσμον κανένας άλλος +άνθρωπος πλέον σοφώτερος από εμέ.</p> + +<p>Απεκρίθη δε η Πυθία +(<sup><a href='#fn17' id='ref17'>17</a></sup>) + ότι δεν υπάρχει κανείς άλλος από εμέ σοφώτερος. Και θα σας επιβεβαίωση αυτά ο +αδελφός του, όστις είνε παρών εδώ, αφού εκείνος έχει πλέον αποθάνει.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>VI. </span> Στοχασθήτε δε διά ποίαν αιτίαν σας λέγω +αυτά όλα. Τα λέγω, διότι έχω σκοπόν να σας αποδείξω πόθεν προήλθεν η εναντίον +μου διαβολή. Εγώ, αφού ήκουσα αυτήν την απάντησιν του μαντείου, εσυλλογιζόμην +μόνος μου ως εξής· τι επί τέλους λέγει ο Απόλλων και ποίαν έννοιαν υποκρύπτουσιν οι +λόγοι του εκείνοι; Διότι τωόντι γνωρίζω καλά ότι εις εμέ δεν υπάρχει καμμία σοφία +ούτε μεγάλη ούτε μικρά. Τι λοιπόν τάχα εννοεί ο θεός διακηρύττων ότι εγώ είμαι +σοφώτατος από όλους τους ανθρώπους; Διότι βεβαίως ο θεός δεν ψεύδεται ποτέ· +διότι δεν είνε πρέπον τούτο εις αυτόν. Και πολύν μεν καιρόν ήμουν εις απορίαν τι +τέλος πάντων εννοούσεν ο χρησμός του μαντείου, έως ου, ύστερον από πολύν κόπον, +εσκέφθην να κάμω μίαν τοιούτου είδους έρευναν εις εξήγησιν αυτού. Μετέβην εις ένα +εκ των συμπολιτών μας, όστις έχει φήμην ότι είνε σοφός, στοχαζόμενος ότι εδώ +καλύτερα από κάθε άλλο μέρος θα ημπορούσα να εξελέγξω απατώμενον το μαντείον +και ν' αποδείξω εις τον χρησμόν ότι αυτός εδώ ο άνθρωπος είνε σοφώτερος από εμέ, +ενώ συ, ω μαντείον, είπες ότι εγώ είμαι σοφώτερος. Καλοστοχαζόμενος λοιπόν αυτόν +— του οποίου δεν έχω ανάγκην να είπω το όνομα, ήτο όμως ένας από τους πλέον +μεγάλους πολιτικούς μας, σχετικώς με τον οποίον μου συνέβη κατά την εξέτασιν +τοιούτον τι οπού δεν επερίμενα — και συνομιλών με αυτόν είδα ότι αυτός ο +άνθρωπος πιστεύεται μεν από πολλούς άλλους ότι είνε σοφός, και μάλιστα από τον +ίδιον τον εαυτόν του, όμως αληθινά δεν είνε σοφός. Αφού εννόησα τούτο, επεχείρησα +ν' αποδείξω εις αυτόν ότι επίστευε μεν ότι είνε σοφός, δεν είνε όμως. Ένεκα τούτου +λοιπόν και εις αυτόν έγινα μισητός και εις πολλούς άλλους από τους φίλους του, οι +οποίοι ήσαν παρόντες κατά την συνομιλίαν μας. Το βέβαιον όμως είνε, ότι ενώ +απεχωριζόμην από αυτόν, ήρχισα να σκέπτωμαι μόνος μου, ότι από αυτόν βεβαίως +τον άνθρωπον εγώ είμαι σοφώτερος· ως φαίνεται όμως, κανείς από τους δύο μας δεν +γνωρίζει κανέν, το οποίον να είνε τελείως καλόν πράγμα. Υπάρχει όμως αυτή η +διαφορά μεταξύ μας. Αυτός μεν φαντάζεται ότι γνωρίζει κάτι τι, ενώ δεν γνωρίζει +τίποτε, εγώ δε, καθώς δεν γνωρίζω τίποτε, έτσι και πιστεύω ότι δεν γνωρίζω. Μου +φαίνεται λοιπόν βεβαίως ότι εγώ είμαι ολίγον τι σοφώτερος από αυτόν, ως προς τούτο +ακριβώς, ότι όσα δεν γνωρίζω, αυτά και πιστεύω ότι δεν τα γνωρίζω. Τότε μετέβην εις +άλλον συμπολίτην μας από εκείνους, οι οποίοι έχουσι την φήμην ότι είνε σοφώτεροι +από τον πρώτον εκείνον, και μου εφάνη ότι ήκουσα απαραλλάκτως τα ίδια και από +αυτόν. Έκτοτε ένεκα τούτου και εις εκείνον και εις πολλούς άλλους συμπολίτας μας +έγινα μισητός.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>VII. </span> Μετά ταύτα λοιπόν κατά σειράν ήρχισα +να πηγαίνω προς άλλους συμπολίτας μας, αν και εγνώριζα καλά ότι εγινόμην μισητός +εις αυτούς — και ελυπούμην διά τούτο, και εφοβούμην τα επακόλουθα του μίσους — +αλλ' όμως εφρόνουν ότι ήτο ανάγκη, χωρίς αμφιβολίαν, να προτιμήσω από όλα τα +άλλα το λόγιον του Απόλλωνος. Μου εφαίνετο λοιπόν καλόν ότι πρέπει να υπάγω +προς όλους εκείνους, οι οποίοι είχαν την μεγαλυτέραν φήμην ότι γνωρίζουν κάτι τι, +διότι ήθελα να ανακαλύψω την πραγματικήν έννοιαν του χρησμού. Και μα τον κύνα +(<sup><a href='#fn18' id='ref18'>18</a></sup>) +, ω άνδρες Αθηναίοι, — διότι πρέπει να σας λέγω όλην την αλήθειαν — τωόντι εγώ +έπαθα κάτι τι τοιούτον. Όσοι εξ αυτών είχον την καλήν φήμην ότι είνε σοφώτατοι, εις +εμέ οπού ανεζήτουν να εννοήσω τον χρησμόν του θεού, εφάνησαν αμαθέστατοι +σχεδόν, άλλοι δε οπού εθεωρούντο από τους άλλους, ότι είνε πολύ ολίγον νοήμονες, +μου εφάνησαν ότι είνε μάλιστα παρά πολύ συνετοί άνθρωποι. Πρέπει δε βεβαίως να +αφηγηθώ όλας τας περιπλανήσεις μου, τας οποίας έκαμα, ως παθήματα ανθρώπου, +όστις υποβάλλεται εις διαφόρους κόπους, ίνα εις εμέ τέλος πάντων ο χρησμός φανή +πλέον ανεπίδεκτος ελέγχου. Διότι μετά τους πολιτικούς επορεύθην προς τους ποιητάς, +τόσον τους τραγωδοποιούς +(<sup><a href='#fn19' id='ref19'>19</a></sup>) + όσον και τους διθυραμθοποιούς +(<sup><a href='#fn20' id='ref20'>20</a></sup>) + και τους λοιπούς ποιητάς +(<sup><a href='#fn21' id='ref21'>21</a></sup>) +, στοχαζόμενος ότι εδώ θα φωραθώ πλέον με σαφεστάτας αποδείξεις ότι είμαι +αμαθέστερος από εκείνους. Αναφέρων λοιπόν εκείνα τα ποιήματά των, οπού μου +εφαίνοντο ότι με περισσοτέραν επιτυχίαν αυτοί επραγματεύθησαν, κατ' επανάληψιν +ηρώτων αυτούς τι ήθελαν να εννοήσουν και ποίος ήτο ο σκοπός και η οικονομία των +έργων των εκείνων, διά να διδαχθώ συγχρόνως και κάτι τι από αυτούς. Αλλ' +εντρέπομαι αληθώς να σας είπω, ω άνδρες, την αλήθειαν. Όμως πρέπει να είπω +αυτήν. Δηλαδή, διά να ομιλήσω με συντομίαν, όλοι σχεδόν εκείνοι, οι οποίοι +παρευρέθησαν τότε εκεί εις την συνομιλίαν μας, αν τους ηρώτα κανείς, ημπορούσαν +να απαντήσουν πολύ καλύτερα από αυτούς τους ιδίους ποιητάς περί των ποιημάτων, +τα οποία οι ίδιοι είχον συνθέσει. Εγνώρισα λοιπόν και διά τους ποιητάς αμέσως αυτό, +ότι όσα ποιήματα γράφουν, δεν τα γράφουν από σοφίαν των, αλλ' από κάποιαν +φυσικήν των κλίσιν και από ενθουσιασμόν και έμπνευσιν +(<sup><a href='#fn22' id='ref22'>22</a></sup>) + ομοιάζουσαν απαράλλακτα με τον ενθουσιασμόν, από τον οποίον κυριεύονται οι +θεομάντεις +(<sup><a href='#fn23' id='ref23'>23</a></sup>) + + και οι χρησμωδοί· διότι ωσαύτως και ούτοι, λέγουν μεν πολλά ωραία πράγματα, όμως +δεν εννοούν κανέν από εκείνα, τα οποία λέγουν. Τοιούτου είδους πάθος περίπου μου +εφάνη ότι συμβαίνει και εις τους ποιητάς. Και συγχρόνως εννόησα ότι αυτοί ένεκα της +ποιήσεώς των εφρόνουν ότι και κατά τα λοιπά πράγματα ήσαν σοφώτατοι άνθρωποι, +κατά τα οποία δεν ήσαν. Άφησα λοιπόν και αυτούς, στοχαζόμενος ότι είμαι ανώτερος +και από αυτούς κατά το ίδιον πλεονέκτημα, κατά το οποίον εφάνην ανώτερος και από +τους πολιτικούς.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>VIII. </span> Τελευταίον λοιπόν επήγα και +συνήντησα τους χειροτέχνας +(<sup><a href='#fn24' id='ref24'>24</a></sup>) +. Διότι είχα την συναίσθησιν ότι τίποτε σχεδόν δεν εγνώριζα εγώ από την τέχνην των, +και ήμουν πεπεισμένος ότι αυτούς βεβαίως θα τους εύρω πολύ ικανούς εις πολλά +ωραία πράγματα. Και ως προς τούτο μεν δεν ηπατήθην, αλλ' εγνώριζαν ούτοι, όσα +εγώ ηγνόουν, και κατά τούτο ήσαν σοφώτεροι από εμέ. Αλλ' ω άνδρες Αθηναίοι, μου +εφάνησαν και οι σπουδαίοι χειροτέχναι ότι έχουν το ίδιον ακριβώς ελάττωμα, το +οποίον είχαν και οι ποιηταί. Έκαστος από αυτούς, διότι καλώς εκτελεί την τέχνην του, +είχε την απαίτησιν ότι και κατά τα άλλα τα πλέον σπουδαιότατα πράγματα, ήτοι τα +πολιτικά και την διοίκησιν της πόλεως, είνε σοφώτατος. Και αυτό μόνον το ελάττωμά +των, η πλάνη των και η μωρία των, τόσον εσκέπαζεν εκείνην την μεγάλην σοφίαν των, +ώστε εξεμηδένιζεν αυτήν. Όθεν ηρώτων τον εαυτόν μου κατ' επανάληψιν, ως να +ωμίλουν εν ονόματι του χρησμού πάντοτε, τι εκ των δύο να προτιμήσω, να είμαι +τοιούτος καθώς είμαι, και χωρίς να είμαι διόλου σοφός, να έχω την σοφίαν εκείνων, +και χωρίς να είμαι αμαθής, να έχω την αμάθειαν εκείνων, ή και τα δύο, να έχω την +σοφίαν δηλαδή και την αμάθειαν, τα οποία εκείνοι έχουν, και να είμαι και εγώ καθώς +εκείνοι. Απεκρίθην λοιπόν εις τον εαυτόν μου και εις τον χρησμόν ότι δι' εμέ είνε +καλύτερον να είμαι καθώς είμαι.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>IX. </span> Εξ αιτίας της παρούσης ακριβώς +εξετάσεως, ω άνδρες Αθηναίοι, πολλά μίση εγεννήθησαν εναντίον μου και +αντιπάθειαι πολύ ισχυρόταται και επικίνδυνοι, ώστε να προκύψωσιν εξ αυτών πολλαί +συκοφαντίαι, ονομάζομαι δε με τούτο το όνομα, ότι είμαι σοφός. Διότι όλοι όσοι είνε +παρόντες κατά τας διαφόρους ομιλίας μου, πιστεύουν ότι εγώ είμαι σοφός ως προς +εκείνα τα πράγματα, ως προς τα οποία ήθελον αποκαλύψει την αμάθειαν των άλλων. +Και όμως τουναντίον, ω άνδρες Αθηναίοι, μου φαίνεται ότι μόνον ο θεός τωόντι είνε +σοφός, και τούτο ίσα-ίσα ηθέλησε να είπη ο Απόλλων με τον χρησμόν του αυτόν, ότι η +ανθρωπίνη σοφία πολύ μικράν αξίαν έχει ή διά να είπω καλύτερον, μάλιστα, καμμίαν. +Και προφανώς τούτο εννόει το μαντείον περί του Σωκράτους. Μετεχειρίσθη δε προς +τον σκοπόν τούτον το ιδικόν μου όνομα ως παράδειγμα, καθώς ήθελε κάμει εάν +ήθελεν είπει ότι αυτός, ω άνθρωποι, είνε σοφώτατος από σας, όστις αναγνωρίζει, +καθώς ο Σωκράτης ότι, ως προς την σοφίαν, αληθώς δεν έχει καμμίαν αξίαν. Διά τούτο +λοιπόν εγώ ακόμη και τόρα, περιερχόμενος την πόλιν, αναζητώ και εξετάζω κατά την +θέλησιν του θεού, αν ίσως και εύρω κανένα αληθώς σοφόν και από τους αστούς και +από τους ξένους· και οσάκις δεν μου φαίνεται ότι πράγματι είνε σοφός κανείς, τότε +συντελών εις την ορθήν εξήγησιν του χρησμού, κάμνω να αποδειχθή ότι δεν είνε +σοφός. Και ένεκα αυτής της ασχολίας μου δεν μου έμεινε καιρός άλλος ούτε εις τα +πολιτικά να καταγίνω και να πράξω κάτι τι αξιόλογον, ούτε διά τας ιδιωτικάς μου +υποθέσεις να φροντίσω, αλλ' ευρίσκομαι εις μεγίστην πενίαν ένεκα του σεβασμού, +τον οποίον απονέμω εις τον θεόν των Δελφών.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>Χ. </span> Προς τούτοις πολλοί νέοι, όσοι μάλιστα +δεν έχουν καμμίαν ενασχόλησιν, παίδες πλουσιωτάτων συμπολιτών μας, +ακολουθούντες κατόπιν μου αυτοπροαιρέτως, χωρίς καμμίαν παρακίνησιν, +αισθάνονται μεγάλην ευχαρίστησιν να με ακούουν με ποίον τρόπον αποδεικνύω τας +πλάνας των ανθρώπων και κατόπιν αυτοί πάλιν πολλάκις, μιμούμενοι εμέ, επιχειρούν +να εξετάζουν άλλους, τους οποίους ήθελον συναντήσει. Και μη αμφιβάλλετε ότι, +καθώς στοχάζομαι, ευρίσκουν μέγα πλήθος ανθρώπων, οι οποίοι φαντάζονται μεν ότι +γνωρίζουν κάτι τι, γνωρίζουν δε τωόντι πολύ ολίγα πράγματα, ή μάλλον κανέν. Ένεκα +δε τούτου εκείνοι, οι οποίοι εξελέγχονται από αυτούς ως αμαθείς, οργίζονται εναντίον +μου και όχι εναντίον του εαυτού των, καθώς έπρεπε, διά την αμάθειάν των και λέγουν +ότι υπάρχει κάποιος Σωκράτης, ένας άνθρωπος μιαρώτατος, ο οποίος διαφθείρει την +νεολαίαν. Και όταν κανείς ήθελε τους ερωτήσει τι είνε αυτό, όπου κάμνει αυτός ο +άνθρωπος, και τι διδάσκει και διαφθείρει τους νέους, δεν ημπορούν μεν να δώσουν +καμμίαν απάντησιν, αλλ' ευρίσκονται εις άγνοιαν, διά να μη φαίνωνται δε ότι +ταράσσονται, ως μη έχοντες ωρισμένα γεγονότα εναντίον μου, διαδίδουν αυτά, τα +οποία προχείρως λέγουν και εναντίον όλων των φιλοσόφων εν γένει, ότι δηλαδή +διδάσκει δι' όσα συμβαίνουν εις τον ουρανόν και εις τα βάθη της γης, και ότι να μη +πιστεύουν οι άνθρωποι εις τους θεούς, και ότι με τους λόγους του μίαν άδικον +υπόθεσιν την κάμνει δικαίαν. Διότι την αλήθειαν, ως φρονώ, δεν θα ετολμούσαν να +είπουν, επειδή γίνονται κατάδηλοι ότι προσποιούνται μεν ότι γνωρίζουν κάτι τι, δεν +γνωρίζουν όμως τίποτε. Επειδή λοιπόν ούτοι είνε όντως φιλόνικοι, κατ' εμέ, και +ορμητικοί και πολλοί κατά τον αριθμόν, και ιδίως ομιλούν καλώς διωργανωμένοι και +με μίαν ευγλωττίαν πολύ πειστικήν, έχουσι γεμίσει τα ώτα σας με τας συκοφαντίας +αυτάς, τας οποίας λέγουν εναντίον μου και προ πολλού χρόνου και με μεγάλην +σφροδρότητα. Εξ αυτών δε των διαβολών λαβών την αφορμήν και ο Μέλητος επετέθη +εναντίον μου και ο Άνυτος και ο Λύκων· ο μεν Μέλητος, διότι εξωργίσθη εναντίον μου +χάριν των ποιητών +(<sup><a href='#fn25' id='ref25'>25</a></sup>) +, ο δε Άνυτος χάριν των τεχνιτών +(<sup><a href='#fn26' id='ref26'>26</a></sup>) + και των πολιτικών, ο δε Λύκων χάριν των Ρητόρων +(<sup><a href='#fn27' id='ref27'>27</a></sup>) +. Ώστε ως προς αυτό, ίσα-ίσα, το οποίον εις την αρχήν είπα, θαυμαστόν και παράδοξον +θα το εθεώρουν εγώ, αν ήθελα κατορθώσει εις τόσον ολίγον χρονικόν διάστημα να +εξαλείψω από το πνεύμα σας αυτήν την συκοφαντίαν, ενώ έχει γίνει εις τόσον μέγα +χρονικόν διάστημα και τόσον έχει ριζοβολήσει. Αυτά είνε, ω άνδρες Αθηναίοι, εκείνα +τα οποία πρωτύτερα έλεγα ότι με όλην την αλήθειαν θα σας εκθέσω και θα σας +διηγηθώ και σας είπα λοιπόν αυτά, χωρίς να αποκρύψω τίποτα από σας ούτε μέγα, +ούτε μικρόν, και χωρίς από φόβον να σιωπήσω κανέν, καίτοι ηξεύρω σχεδόν ότι ένεκα +αυτής προ πάντων της παρρησίας μου μισούμαι. Αλλά τούτο είνε προσέτι μία τρανή +απόδειξις ότι λέγω την αλήθειαν και ότι κατ' αυτόν τον τρόπον επήγασεν η εναντίον +μου διαβολή, και αυτά είνε τα αίτια αυτής. Και είτε τόρα, είτε μετά ταύτα θελήσετε να +εξετάσετε δι' αυτά τα πράγματα, θα εύρετε ότι έτσι είνε.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XI. </span> Περί μεν λοιπόν εκείνων των +κατηγοριών, τας οποίας οι πρώτοι μου κατήγοροι έκαμαν εναντίον μου, αυτά ας είνε +αρκετή απολογία μου προς σας· τόρα δε κατόπιν από αυτά, θα προσπαθήσω να +απολογηθώ εις τον Μέλητον τον αγαθόν και φιλόπολιν, καθώς λέγει αυτός, και εις +τους άλλους, τους τελευταίους κατηγόρους μου.</p> + +<p>Πάλιν λοιπόν τόρα, επειδή είνε άλλοι οι κατήγοροι μου αυτοί, ας επαναλάβωμεν +την τελευταίαν έγγραφον κατηγορίαν των, καθώς ανεγνώσαμεν και την πρώτην. Είνε +δε αύτη περίπου: Λέγει ότι ο Σωκράτης είνε ένοχος, διότι και τους νέους διαφθείρει +και διότι δεν πιστεύει εις τους θεούς, τους οποίους η πόλις πιστεύει και διότι αντ' +αυτών παρουσιάζει άλλα νέα δαιμόνια +(<sup><a href='#fn28' id='ref28'>28</a></sup>) +. Το μεν έγκλημά μου δα τοιούτον είνε. Ας εξετάσωμεν δε έν έκαστον σημείον αυτού +χωριστά. Λέγει η κατηγορία ότι εγώ είμαι ένοχος αδικίας, διότι διαφθείρω την +νεολαίαν. Εγώ όμως τουναντίον λέγω, ω άνδρες Αθηναίοι, ότι δικαίως ίσα-ίσα ο +Μέλητος είνε ένοχος, διότι εις πράγμα τόσον σοβαρόν αστεΐζεται, κατηγορών ενώπιον +του δικαστηρίου σας με μεγάλην αδιαφορίαν πολίτας, διά να φαίνεται ότι με +σπουδαιότητα φροντίζει διά πράγματα, διά τα οποία διόλου έως τώρα δεν +εφρόντισεν. Ότι δε τούτο έτσι είνε, θα προσπαθήσω και προς υμάς να το +αποδείξω.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XII. </span> Παρακαλώ λοιπόν, έλα εδώ τόρα συ, +Μέλητε, είπε. Διά κανέν άλλο πράγμα δεν μεριμνάς τόσον πολύ παρά πώς να γίνουν οι +νέοι όσον το δυνατόν χρηστότατοι;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Διά κανέν άλλο βέβαια.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Έλα λοιπόν τόρα ειπέ εις τους δικαστάς, ποίος είνε εκείνος ο άνθρωπος οπού +κάμνει τους νέους χρηστοτέρους; Είνε φανερόν ότι τον ηξεύρεις, αφού σε μέλει +βέβαια δι' αυτά τα ζητήματα. Διότι, αφού ανεκάλυψες εμέ, καθώς λέγεις, ότι +διαφθείρω τους νέους, με καταγγέλλεις προς αυτούς εδώ και απαγγέλλεις εναντίον +μου κατηγορίαν διά την πράξιν μου ταύτην. Αλλ' όμως έλα ειπέ τόρα και εκείνον δα +οπού κάμνει τους νέους χρηστοτέρους και φανέρωσον εδώ εις τους δικαστάς ποίος +είνε αυτός. Ομίλησον . . . Βλέπεις, ω Μέλητε, ότι σιωπάς, και δεν ημπορείς να τον +ονομάσης αυτόν; Και όμως δεν σου φαίνεται ότι αυτό είνε επαίσχυντον και ικανή +απόδειξις εις εκείνο, το οποίον ακριβώς εγώ λέγω, ότι εσέ διόλου δεν σε μέλει διά την +εκπαίδευσιν των νέων; Αλλ' ειπέ, καλέ Μέλητε, ποίος κάμνει αυτούς καλυτέρους;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Οι νόμοι.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b><br /> + <br /> +Μα δεν σε ερωτώ δι' αυτό, καλότυχε, αλλά ποίος άνθρωπος, όστις εν πρώτοις γνωρίζει +και αυτό τούτο ακριβώς οπού είπες, τους νόμους.</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Αυτοί εδώ οι δικασταί +(<sup><a href='#fn29' id='ref29'>29</a></sup>) +, ω Σώκρατες.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Τι λέγεις, ω Μέλητε; Αυτοί εδώ οι δικασταί είνε ικανοί να εκπαιδεύουν τους νέους +και να τους κάμνουν χρηστοτέρους; </p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Μάλιστα.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Τι από τα δύο, όλοι ομού οι δικασταί είνε ικανοί προς τούτο, ή μερικοί μεν από +αυτούς μόνον, μερικοί δε όχι;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Όλοι οι δικασταί.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Αυτά που λέγεις είνε θαυμάσια τωόντι, μα την Ήραν, και ανεκάλυψες έτσι μεγάλην +αφθονίαν ανθρώπων, οι οποίοι ημπορούν να ωφελούν τους νέους. Αλλά τι λοιπόν; +Αυτοί εδώ οι ακροαταί όλοι, οπού μας ακούουν, επίσης ημπορούν να κάμνουν τους +νέους καλυτέρους ή όχι;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Και αυτοί ημπορούν επίσης.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Αλλά και οι βουλευταί, +(<sup><a href='#fn30' id='ref30'>30</a></sup>) + ημπορούν και αυτοί;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Και οι βουλευταί ομοίως.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Αλλ' ω Μέλητε, μήπως λοιπόν εκείνοι οπού συνέρχονται εις την Εκκλησίαν του +λαού, +(<sup><a href='#fn31' id='ref31'>31</a></sup>) + οι Εκκλησιασταί, διαφθείρουν τους νέους; ή και εκείνοι όλοι είνε ομοίως ικανοί να +κάμνουν αυτούς καλυτέρους;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Και εκείνοι είνε ομοίως ικανοί εις αυτό.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Ως φαίνεται λοιπόν, όλοι οι Αθηναίοι ημπορούν να κάμουν τους νέους καλούς και +αγαθούς, εκτός εμού, εγώ δε μόνος τους διαφθείρω. Αυτό εννοείς;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b><br /> + <br /> +Μάλιστα. Αυτό ακριβώς εννοώ.</p> + +<p><b>Σωκράτης</b></p> + +<p>Με κρίνεις βέβαια ως ένα από τους πλέον δυστυχείς ανθρώπους. Αλλά σε +παρακαλώ, απάντησον. Σου φαίνεται βεβαίως ότι το ίδιον είνε και όταν ομιλώμεν διά +ίππους. Εκείνοι μεν οπού κάμουν αυτούς χρησιμωτέρους είνε όλος ο κόσμος, ένας δε +μόνος είνε οπού τους διαφθείρει; ή όλως διόλου το εναντίον, ένας μεν μόνος υπάρχει, +όστις είνε ικανός να κάμνη αυτούς χρησιμωτέρους, ή πολύ ολίγοι, εκείνοι οπού +ονομάζονται ιππικοί, οι δε επίλοιποι άνθρωποι, εάν ίσα-ίσα καταγίνωνται με τους +ίππους πάντοτε και μεταχειρίζωνται αυτούς εις χρήσιν των, τους διαφθείρουν; Δεν +είνε έτσι, ω Μέλητε, και διά τους ίππους και δι' όλα τα άλλα ζώα; Βεβαιότατα +αναμφιβόλως, κατ' εμέ, είτε συ και ο Άνυτος αρνηθήτε αυτό, είτε το παραδεχθήτε. +Διότι πολύ μεγάλη ευτυχία και έκτακτον πλεονέκτημα θα ήτο διά τους νέους, αν +αληθεία ένας μεν μόνος είνε ικανός να διαφθείρη αυτούς, καθώς συ λέγεις, οι δε +λοιποί όλοι ημπορούσαν να τους ωφελούν και να τους κάμνουν χρηστοτέρους. Αλλ' +όμως δεν είνε έτσι, ω Μέλητε. Διότι συ αρκετήν επίδειξιν έκαμες ειπών ότι έως τόρα +ποτέ δεν εφρόντισες διά την εκπαίδευσιν των νέων και αδιστάκτως ομολογείς την +αμέλειάν σου, ότι διόλου δεν έχεις μεριμνήσει διά τα ζητήματα αυτά, διά τα οποία +εισάγεις εμέ εις δίκην.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XIII. </span> Ακόμη δε απάντησον, σε παρακαλώ, ω +δι' αγάπην του Διός, Μέλητε, ποίον είνε καλύτερον, να κατοική κανείς μετά πολιτών +εναρέτων ή μετά κακών και διεφθαρμένων; Απάντησον, φίλε μου, διότι δεν σε ερωτώ +βεβαίως κανέν πράγμα δύσκολον. Δεν είνε αληθές ότι οι μεν κακοί άνθρωποι +προξενούν κάποιον κακόν βέβαια εις εκείνους, οι οποίοι διαρκώς συνδιαιτώνται με +αυτούς, οι δε ενάρετοι προξενούν κάποιον καλόν εις εκείνους, οι οποίοι πάντοτε με +αυτούς συζώσι;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b><br /> + <br /> +Μάλιστα.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Υπάρχει λοιπόν κανείς άνθρωπος, όστις προτιμά να βλάπτεται μάλλον από +εκείνους, με τους οποίους συνήθως συζή, παρά να ωφελήται; Απάντησόν μοι, +αγαπητέ. Διότι ο νόμος ίσα-ίσα διατάσσει να απαντούν οι αντίδικοι ο ένας εις τον +άλλον. Υπάρχει κανείς, ο οποίος προτιμά να βλάπτεται μάλλον παρά να +ωφελήται;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b><br /> + <br /> +Όχι βέβαια. Δεν υπάρχει.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Έλα λοιπόν ειπέ μου τόρα. Εμένα με κατήγγειλες εδώ, διότι φρονείς ότι διαφθείρω +τους νέους και κάμνω αυτούς χειροτέρους. Απάντησον όμως, τι από τα δύο, εκουσίως +τους διαφθείρω ή ακουσίως;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Εκουσίως βεβαιότατα.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Μα πώς, ω Μέλητε, συ οπού είσαι τόσον νέος, είσαι λοιπόν τόσον πολύ +σοφώτερος από εμέ, οπού έχω τόσον γεροντικήν ηλικίαν, ώστε συ μεν γνωρίζεις ότι οι +μεν κακοί άνθρωποι κάποιον κακόν βέβαια προξενούν εκάστοτε εις εκείνους, οι +οποίοι συζώσι με αυτούς, οι δε ενάρετοι προξενούν εις αυτούς καλόν. Εγώ δε τη +αληθεία εις τοσαύτην αμάθειαν κατήντησα, ώστε και τούτο ακόμη αγνοώ, ότι εάν +κάμω κακόν κανένα άνθρωπον από εκείνους, οπού με συναναστρέφωνται, θα +διακινδυνεύσω τότε να πάθω κάποιον κακόν από αυτόν, ώστε τούτο το τόσον μέγα +κακόν εκουσίως το προξενώ εις τον εαυτόν μου, καθώς συ διατείνεσαι; Ως προς αυτά +εγώ δεν πείθομαι εις σε, ω Μέλητε, νομίζω δε και κανείς άλλος άνθρωπος δεν θα +πεισθή· αλλ' ή δεν διαφθείρω τους νέους ή εάν τους διαφθείρω, το κάμνω αυτό χωρίς +να θέλω· ώστε συ βεβαίως και εις τας δύο περιπτώσεις ψεύδεσαι και συκοφαντείς. +Εάν όμως χωρίς να θέλω διαφθείρω τους νέους, διά τα τοιαύτα εγκλήματα, ως +γνωστόν, δεν υπάρχει νόμος δημοσία ν' απαγγέλλεται κατηγορία εναντίον μου, αλλ' +αφ' ού με λάβουν κατά μέρος εκείνοι οπού έχουν το δικαίωμα εις τούτο, να +παραστήσουν εις εμέ την πλάνην μου και να με συμβουλεύσουν. Διότι είνε φανερόν +ότι, εάν με την συμβουλήν των αυτήν καλώς οδηγηθώ, θα παύσω να κάμνω αυτό, το +οποίον βέβαια χωρίς να θέλω κάμνω. Συ όμως απέφυγες και δεν ηθέλησες να με +πλησιάσης και να μου παραστήσης την πλάνην μου αυτήν, αλλά δημοσία με +καταγγέλλεις εδώ εις το δικαστήριον, όπου ο νόμος διατάσσει να δικάζωνται εκείνοι, +οι οποίοι έχουν ανάγκην τιμωρίας και ποινής, αλλ' όχι διδασκαλίας και +παραινέσεως.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XIV. </span> Αλλ' όμως εκείνο το οποίον έλεγα εγώ, +ω άνδρες Αθηναίοι, είνε φανερόν πλέον, ότι ο Μέλητος δι' αυτά τα ζητήματα δεν +εφρόντισε ποτέ του, ούτε πολύ, ούτε ολίγον. Όμως απάντησόν μας τόρα, ω Μέλητε, +με ποίον τρόπον εννοείς ότι εγώ διαφθείρω τους νέους; Αλλά διατί κάθημαι και σε +ερωτώ, αφού είνε φανερώτατον βεβαίως ότι κατά το κατηγορητήριον οπού +υπέγραψες εναντίον μου, λέγεις ότι εγώ διαφθείρω τους νέους διδάσκων αυτούς να +μη πιστεύουν τους θεούς, τους οποίους η πόλις πιστεύει, αλλά άλλας νέας θεότητας; +Δεν λέγεις ότι με την διδασκαλίαν μου αυτήν διαφθείρω τους νέους;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b><br /> + <br /> +Βεβαιότατα τούτο ακριβώς λέγω.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Εν ονόματι λοιπόν αυτών των ιδίων θεών, τους οποίους τόρα αναφέρομεν, σε +εξορκίζω, ειπέ ολίγον σαφέστερον ακόμη, και δι' εμέ και διά τους δικαστάς αυτούς +εδώ. Διότι εγώ δεν ημπορώ να εννοήσω καλά. Λέγεις ότι εγώ διδάσκω να πιστεύουν οι +άνθρωποι ότι υπάρχουν κάποιοι θεοί· όθεν και εγώ ο ίδιος πιστεύω ότι υπάρχουν θεοί +και δεν είμαι όλως διόλου άθεος, αλλά και δεν κατηγορούμαι ως ένοχος υπό την +έποψιν ταύτην, όμως λέγεις ότι εγώ δεν πιστεύω εκείνους τους θεούς, τους οποίους η +πόλις ακριβώς πιστεύει, αλλά άλλους διαφορετικούς, και αυτό είνε λοιπόν το έγκλημά +μου, διά το οποίον με κατήγγειλες εις το δικαστήριον, ότι πιστεύω άλλους θεούς· ή +λέγεις ότι εγώ όλως διόλου ούτε ο ίδιος πιστεύω θεούς και τους λοιπούς δε +ανθρώπους διδάσκω αυτά;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b><br /> + <br /> +Αυτά λέγω. Σε κατηγορώ ότι όλως διόλου δεν πιστεύεις εις κανένα θεόν.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Ε, φίλτατε Μέλητε, προς ποίον σκοπόν τα λέγεις αυτά; Δεν πιστεύω λοιπόν ότι +ούτε ο ήλιος, ούτε η σελήνη είνε θεοί, καθώς το πιστεύουν αυτό όλοι οι +άνθρωποι;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Όχι, μα τον Δία, βεβαιότατα δεν πιστεύει αυτό, ω άνδρες δικασταί, αφού λέγει ότι +ο μεν ήλιος είνε λίθος, η δε σελήνη γη.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Μα, μήπως στοχάζεσαι ότι κατηγορείς τον Αναξαγόραν, καλέ Μέλητε; Και τόσον +πολύ καταφρονείς λοιπόν αυτούς εδώ τους δικαστάς και νομίζεις ότι είνε τόσον +άπειροι της φιλολογίας, ώστε να αγνοούν ότι τα βιβλία του Αναξαγόρου +(<sup><a href='#fn32' id='ref32'>32</a></sup>) + του Κλαζομενίου είνε γεμάτα από αυτάς τας δοξασίας; Μάλιστα και οι νέοι, ακόμη και +αυτοί, από εμέ τα μανθάνουν — δεν είνε παράδοξον και αυτό να είπη ο Μέλητος — +αυτά όμως είνε δυνατόν ενίοτε να τα αγοράσουν οι νέοι, το πολύ-πολύ, αντί μιας +δραχμής, από την ορχήστραν του θεάτρου +(<sup><a href='#fn33' id='ref33'>33</a></sup>) + + και να εμπαίζουν τον Σωκράτην, εάν προσποιήται ότι αυτά είνε ιδικαί του θεωρίαι, +και μάλιστα αφού αυτά καθ' εαυτά ταύτα είνε τόσον άτοπα και παράδοξα. Μα δι' +αγάπην του Διός, κατ' αυτόν τον τρόπον λοιπόν σου φαίνομαι ότι δεν πιστεύω ότι +υπάρχει κανένας θεός; Και επιμένεις εις αυτό;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Ναι, βεβαιότατα, μα τον Δία, δεν πιστεύεις εις κανένα Θεόν, όλως διόλου.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Απίστευτα όντως πράγματα λέγεις, ω Μέλητε, και προπάντων απίστευτα και διά +τον εαυτόν σου βεβαίως, ως μου φαίνεται. Διότι εις εμέ, ω άνδρες Αθηναίοι, αυτός +εδώ ο Μέλητος φαίνεται ότι είνε πολύ υβριστής και καταφρονητής με έργον και με +λόγον, και όλως διόλου από μεγάλην ύβριν και περιφρόνησιν και αυθάδειαν νεανικήν +υπέβαλεν εναντίον μου αυτήν την κατηγορίαν. Διότι ομοιάζει με άνθρωπον ο οποίος +συνέθεσεν έν αίνιγμα, θέλων να με δοκιμάση, άρα γε θα εννοήση ο Σωκράτης, ο +σοφός δα εκείνος, ότι εγώ χαριεντίζομαι και ότι αντιφάσκω εις τον εαυτόν μου, λέγων +εναντία πράγματα, ή θα εξαπατήσω αυτόν και τους άλλους, οπού με ακούουν; Διότι +αυτός μου φαίνεται ότι εις το κατηγορητήριόν του αντιφάσκει λέγων τα εναντία αυτός +ο ίδιος εις τον εαυτόν του, καθώς εάν ήθελεν είπει: «Είνε ένοχος ο Σωκράτης διότι δεν +πιστεύει εις θεούς, αλλά διότι πιστεύει εις θεούς». Αλλ' όμως τη αληθεία αυτό είνε +ίδιον ανθρώπου, ο οποίος θέλει να παίζη.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XV. </span> Εξετάσατε λοιπόν μετ' εμού, σας +παρακαλώ, ω άνδρες, τον τρόπον, με τον οποίον φαίνεται ότι αυτός λέγει τα εναντία +εις τον εαυτόν του. Συ δε, ω Μέλητε, απάντησον εις ημάς. Σεις δε, ω άνδρες, — διά το +οποίον ίσα-ίσα και εις την αρχήν του λόγου μου σας παρεκάλεσα — ενθυμείσθε να μη +οργίζεσθε εναντίον μου, αν ομιλώ κατά τον συνήθη εις εμέ διαλεκτικόν τρόπον. +Απάντησον, ω Μέλητε. Υπάρχει κανείς άνθρωπος, όστις πιστεύει μεν ότι υπάρχουν +ανθρώπινα πράγματα, δεν πιστεύει δε ότι υπάρχουν και άνθρωποι +(<sup><a href='#fn34' id='ref34'>34</a></sup>) +; . . . Διατάξατε, ω άνδρες, αυτόν να απαντά, εις τας ερωτήσεις μου, και να μη κάμνη +τόσον θόρυβον. Υπάρχει κανείς άνθρωπος, όστις δεν πιστεύει μεν ότι υπάρχουν ίπποι, +πιστεύει όμως ότι υπάρχουν κανονισμοί προς άσκησιν των ίππων; Ή αυλητάς μεν δεν +πιστεύει κανείς, αυλητικάς δε μελωδίας πιστεύει; . . . +(<sup><a href='#fn35' id='ref35'>35</a></sup>) + Δεν υπάρχει, ω εξοχώτατε Μέλητε. Αφού συ δεν θέλεις να απαντήσης, απαντώ εγώ +διά σε και τους άλλους αυτούς εδώ, δικαστάς και ακροατάς. Αλλά τουλάχιστον +απάντησον εις αυτό το κατόπιν. Είνε κανένας άνθρωπος, ο οποίος πιστεύει μεν ότι +υπάρχουν θεία πράγματα, θεοί δε δεν πιστεύει ότι υπάρχουν; </p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Δεν είνε βεβαίως.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Πόσον με ευχαρίστησες, διότι μόλις τέλος πάντων απήντησες, αφού σε +εξηνάγκασαν οι δικασταί. Λοιπόν ομολογείς ότι εγώ δαιμόνια μεν πράγματα και +πιστεύω ότι υπάρχουν και διδάσκω τούτο, είτε βεβαίως νέα, είτε παλαιά, αλλ' όμως +δαιμόνια πράγματα βεβαιότατα πιστεύω κατά την ομολογίαν σου, και τούτο μάλιστα +ενόρκως διεβεβαίωσες εις την ανάκρισιν· εάν δε πιστεύω ότι υπάρχουν πράγματα +δαιμόνια, ανάγκη πάσα είνε βεβαίως, κατ' εμέ, να πιστεύω ότι υπάρχουν και +δαίμονες. Δεν είνε έτσι; Βεβαιότατα έτσι είνε. Διότι, σε εκλαμβάνω ότι ομολογείς +τούτο, αφού δεν απαντάς. Αλλ' αυτοί οι δαίμονες δεν πιστεύομεν ότι είνε ή θεοί +βεβαίως, ή παίδες θεών; Συμφωνείς εις αυτό ή όχι;</p> + +<p><b>Μέλητος.</b></p> + +<p>Μάλιστα, συμφωνώ.</p> + +<p><b>Σωκράτης.</b></p> + +<p>Λοιπόν εάν τωόντι πιστεύω εις δαίμονας, καθώς συ ομολογείς, εάν μεν οι +δαίμονες είνε κάποιοι θεοί, της πόλεως ή άλλοι, τότε τούτο, το να λέγης ότι εγώ +πιστεύω ότι δεν υπάρχουν θεοί και πάλιν ότι πιστεύω ότι υπάρχουν, αφού βεβαίως +πιστεύω ότι υπάρχουν δαίμονες, φανερόνει εκείνο οπού εγώ έλεγον, ότι δηλαδή συ +προτείνεις αίνιγμα και χαριεντίζεσαι. Εάν δε πάλιν οι δαίμονες είνε παίδες θεών, +κάποιοι νόθοι παίδες, αν προτιμάς, ή εκ νυμφών, ή έκ τινων άλλων θνητών +γεννηθέντες, εκ των οποίων, ως γνωστόν, λέγονται ότι εγεννήθησαν, ποίος άνθρωπος +θα επίστευεν ότι θεών μεν παίδες υπάρχουν, θεοί δε δεν υπάρχουν; Διότι επίσης +παράλογον ήθελεν είνε καθώς εάν επίστευε κανείς απαράλλακτα ότι παίδες μεν, +γεννηθέντες από ίππους και όνους υπάρχουν, οι ημίονοι, ίπποι δε και όνοι ότι δεν +υπάρχουν. Αλλ' ω Μέλητε, εξάπαντος συ υπέβαλες αυτήν την κατηγορίαν εναντίον +μου, διότι ήθελες να με δοκιμάσης με αυτά, ή διότι δεν είχες κανέν αληθινόν έγκλημα, +διά το οποίον να με εγκαλέσης εις το δικαστήριον. Με κανέν δε μέσον ποτέ δεν θα +δυνηθής να πείσης κανένα άνθρωπον, ο οποίος έχει και ολίγην φρόνησιν, ότι ο αυτός, +άνθρωπος αρμόζει να πιστεύη ότι υπάρχουν δαιμόνια και θεία πράγματα και πάλιν ο +αυτός να μη πιστεύη ούτε εις δαίμονας, ούτε εις θεούς, ούτε εις ήρωας.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XVI. </span> Αλλ', ω άνδρες Αθηναίοι, ότι μεν εγώ +δεν είμαι ένοχος κατά το κατηγορητήριον του Μελήτου, τούτο μου φαίνεται ότι δεν +έχει ανάγκην μακροτέρας απολογίας, αλλ' είνε αρκετά και ταύτα, τα οποία είπον. +Εκείνο δε, διά το οποίον ωμίλησα και προηγουμένως, ότι επί πολύν χρόνον και εκ +μέρους πολλών ανθρώπων εγεννήθη μίσος εναντίον μου, πολύ καλά γνωρίζετε ότι +είνε αληθές. Και αυτό είνε οπού θα με νικήση και θα καταδικασθώ, εάν βέβαια +νικήση, όχι ο Μέλητος, ουδέ ο Άνυτος, αλλ' η κακή περί εμού υπόληψις του πλήθους +και ο φθόνος, τα οποία, ως γνωστόν, έγιναν αιτία να απολεσθώσι και άλλοι πολλοί +ενάρετοι άνδρες, νομίζω δε ότι και άλλους ακόμη εις το μέλλον αυτά θα εξαφανίσουν. +Δεν είνε δε κανείς κίνδυνος μήπως το κακόν αυτό της συκοφαντίας και του μίσους δεν +ήθελεν αυξήσει περισσότερον, αλλ' ήθελε ποτέ σταματήσει εις εμέ και +καθησυχάσει.</p> + +<p>Αλλ' ίσως βέβαια ήθελεν είπει κανείς· Δεν αισχύνεσαι λοιπόν, ω Σώκρατες, διότι +μετήλθες τοιούτον επάγγελμα, από το οποίον κινδυνεύεις σήμερον δα να αποθάνης; +Εγώ όμως ήθελον τον αντικρούσει με μίαν πολύ δικαίαν απάντησιν, ότι δεν ομιλείς +ορθώς, ω άνθρωπε, εάν νομίζης ότι πρέπει να λογαριάζη κίνδυνον ζωής ή θανάτου +άνθρωπος, ο οποίος έχει, έστω και παραμικράν αξίαν, και να μη στοχάζεται εις όλας +τας πράξεις του εκείνο μόνον, αν είνε δίκαια ή άδικα όσα πράττει, και αν ταύτα είνε +έργα χρηστού ανθρώπου ή κακού. Αλλέως, κατά την έννοιαν του ιδικού σου +τουλάχιστον λόγου, ήθελον είνε φαύλοι όσοι από τους ημιθέους απέθανον εις την +Τροίαν και οι λοιποί ήρωες και μάλιστα ο υιός της Θέτιδος, ο οποίος διά να αποφύγη +το αίσχος, τόσον πολύ κατεφρόνησε τον κίνδυνον της ζωής του, ώστε, όταν η μήτηρ +του, η οποία ήτο θεά, είδεν ότι αυτός εδείκνυε μεγάλην ανυπομονησίαν να φονεύση +τον Έκτορα, ούτω περίπου ωμίλησε προς αυτόν, καθ' όσον εγώ τουλάχιστον +ενθυμούμαι: Ω υιέ μου, αν λάβης εκδίκησιν διά τον φόνον του φίλου σου Πατρόκλου, +και φονεύσης τον Έκτορα, συ ο ίδιος θα αποθάνης τότε, «διότι ευθύς αμέσως, του +λέγει, μετά τον Έκτορα ο θάνατός σου είνε έτοιμος». Εκείνος αφού ήκουσε ταύτα, τον +μεν θάνατον και τον κίνδυνον περιεφρόνησεν, επειδή δε πολύ περισσότερον εφοβήθη +το να ζη δειλός ων και να μη δύναται να εκδικήται υπέρ των φίλων του, «Είθε +παρευθύς να αποθάνω +(<sup><a href='#fn36' id='ref36'>36</a></sup>) +, ανέκραξεν, αφού τιμωρήσω εκείνον, όστις με ηδίκησε φονεύσας τον Πάτροκλον, διά +να μη απομείνω εδώ εις την Τροίαν καταγέλαστος, καθήμενος πλησίον εις τα +καμπυλόπρυμνα πλοία μου, άχρηστον βάρος της γης +(<sup><a href='#fn37' id='ref37'>37</a></sup>) +». Μήπως νομίζεις ότι αυτός έδωσε καμμίαν σημασίαν εις τον θάνατον και τον +κίνδυνον της ζωής του; Όχι. Διότι έτσι είνε αληθώς, ω άνδρες Αθηναίοι. Εις +οποιανδήποτε θέσιν και αν τάξη κανείς τον εαυτόν του, ή κατ' εκλογήν του διότι έχει +πεποίθησιν ότι είνε πολύ τιμητική δι' αυτόν η θέσις εκείνη, ή διότι διετάχθη υπό τινος +εκ των στρατηγών του να λάβη την θέσιν εκείνην, εκεί χρεωστεί, κατά την κρίσιν μου, +να μείνη αυτός ακλόνητος και να κινδυνεύση την ζωήν του, χωρίς να λογαριάζη κανέν, +μήτε τον θάνατον, μήτε άλλο τι πλέον φοβερώτερον ακόμη, απέναντι της ατιμίας.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XVII. </span> Παράδοξα δε βεβαίως ήθελον πράξει +εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, εάν, όταν μεν οι στρατηγοί, τους οποίους σεις εξελέξατε να +είνε αρχηγοί μου, με έταττον εις την Ποτείδαιαν και εις την Αμφίπολιν και εις το +Δήλιον +(<sup><a href='#fn38' id='ref38'>38</a></sup>) +, τότε μεν έμενον όπου εκείνοι με έταξαν, καθώς και κάθε άλλος, και εκινδύνευον να +αποθάνω, τώρα δε ότε ο θεός με έταξε, καθώς εγώ έκρινα και εστοχάσθην, ότι πρέπει +να ζω ενασχολούμενος με την φιλοσοφίαν και εξετάζων τον εαυτόν μου και τους +άλλους ανθρώπους, εδώ διά τον φόβον του θανάτου ή κανενός άλλου κακού, ήθελον +εγκαταλίπει αυτήν την θέσιν.</p> + +<p>Φοβερόν δε βεβαίως ήθελεν είνε τούτο, και αληθώς τότε δικαίως ημπορούσε να +με καταγγείλω κανείς εις το δικαστήριον, διότι δεν πιστεύω ότι υπάρχουσι θεοί, +επειδή απειθώ εις τον χρησμόν και φοβούμαι τον θάνατον και νομίζω ότι είμαι σοφός, +ενώ δεν είμαι. Διότι το να φοβήται βεβαίως κανείς τον θάνατον, ω άνδρες, ουδέν άλλο +είνε παρά να πιστεύη ότι είνε σοφός, ενώ δεν είνε διότι τούτο σημαίνει ότι γνωρίζει +εκείνα, τα οποία δεν γνωρίζει. Διότι κανείς δεν γνωρίζει αν ο θάνατος δεν τυχαίνη να +είνε διά τον άνθρωπον το μέγιστον από όλα τα καλά, τον φοβούνται, δε, ως εάν +εγνώριζαν με βεβαιότητα ότι είνε το μέγιστον από τα κακά. Και όμως τούτο, το να +φοβήται κανείς τον θάνατον, πώς δεν είνε πολύ επαίσχυντος αμάθεια, η οποία εκ +τούτου διακρίνεται, ώστε να πιστεύη κανείς ότι γνωρίζει όσα δεν γνωρίζει; Εγώ δε, ω +άνδρες, ως προς τούτο και ενταύθα ίσως διαφέρω από όλους τους άλλους +ανθρώπους, και αν, καθώς δα είπεν ο Απόλλων, ήθελον είπει ότι εγώ είμαι σοφώτερος +από τους άλλους εις κάποιον πράγμα, κατά τούτο ήθελον είπει ότι είμαι σοφώτερος, +ότι καθώς δεν γνωρίζω όσον είνε αρκετόν περί του Άδου και της εν αυτώ καταστάσεως +των ψυχών, ούτω και πιστεύω ότι δεν γνωρίζω. Το δε να πράττη κανείς αδικίας ή να +απειθή εις εκείνον ο οποίος είνε καλύτερός του και ανώτερός του, είτε θεός είνε αυτός +είτε άνθρωπος, ότι είνε πολύ βλαβερόν και πολύ επαίσχυντον, τούτο το γνωρίζω. Ποτέ +λοιπόν δεν θα φοβηθώ, ούτε θα θελήσω να υπεκφύγω τα κακά, τα οποία δεν γνωρίζω +ότι είνε κακά, και τα οποία ίσως τυχαίνει να είνε τωόντι καλά, αλλά θα φοβηθώ και θα +υπεκφύγω μάλλον τα κακά, τα οποία γνωρίζω ότι είνε όντως κακά. Ώστε και εάν σεις +τόρα με αθωώσετε, χωρίς να δώσετε πίστιν εις την κατηγορίαν του Ανύτου, ο οποίος +είπεν ή ότι δεν έπρεπεν όλως διόλου εγώ να καταγγελθώ εις το δικαστήριον, ή, αφού +κατηγγέλθην, ότι δεν είνε δυνατόν να μη με καταδικάση εις θάνατον, διότι είπε προς +υμάς ότι, αν αθωωθώ, όλα τα τέκνα σας πλέον, εάν ήθελαν εφαρμόζει όσα διδάσκει ο +Σωκράτης, όλως διόλου θα διαφθαρούν — εάν λοιπόν ηθέλετε με αθωώσει τόρα και +αθωόνοντές με ηθέλετε μου ειπεί, αποβλέποντες εις αυτά, ω Σώκρατες, τόρα μεν δεν +θα δώσωμεν πίστιν εις όσα είπε κατά σου ο Άνυτος, αλλά σε κηρύττομεν αθώον, υπό +τον όρον όμως τούτον, να μη ενασχολήσαι διόλου πλέον με αυτά τα ζητήματα, μήτε να +καταγίνεσαι με την φιλοσοφίαν· εάν όμως και πάλιν ήθελες υποπέσει εις το ίδιον +παράπτωμα, και ήθελες ανακαλυφθή, θα καταδικασθής εις θάνατον. Εάν λοιπόν, +καθώς είπον, υπό τους όρους τούτους ηθέλετε με απολύσει, θα σας έλεγον, ότι, εγώ, +ω άνδρες Αθηναίοι, σας εκτιμώ και σας αγαπώ, αλλά θα πεισθώ περισσότερον εις τον +θεόν των Δελφών παρά εις σας, και ενόσω ζω και έχω δυνάμεις, δεν θα παύσω να +ενασχολούμαι με την φιλοσοφίαν και να σας συμβουλεύω πάντοτε και να υποδεικνύω +εις οιονδήποτε από σας εκείνα, οπού συνηθίζω πάντοτε, ότι, ω καλώτατε άνθρωπε, +πώς, αφού είσαι Αθηναίος και πολίτης της πλέον μεγάλης πόλεως και επισημοτάτης +και διά την σοφίαν της και διά την ισχύν της, διά πλούτον μεν δεν εντρέπεσαι να +φροντίζης πώς να συνάξης όσον το δυνατόν περισσότερον και πώς να αποκτήσης +δόξαν και τιμάς, αμελείς δε διά τους θησαυρούς της φρονήσεως και της αληθείας και +δεν εργάζεσαι διά την ψυχήν σου πώς να γείνη όσον το δυνατόν χρηστοτάτη; Και αν +κανείς το αρνηθή αυτό, και είπη ότι φροντίζει διά την ψυχήν του, δεν θα τον αφήσω +αμέσως, αρκεσθείς εις την ομολογίαν του αυτήν, ουδέ θα απομακρυνθώ από πλησίον +του, αλλά θα του υποβάλω διαφόρους ερωτήσεις και θα τον εξετάσω με ακρίβειαν και +θα τον εξελέγξω, και αν μου φανή ότι αληθώς δεν έχει καμμίαν αρετήν και ικανότητα, +αλλά φαντάζεται ότι έχει, θα τον ονειδίσω τότε και θα του είπω ότι εις μεν τα +σπουδαιότατα πράγματα δίδει πολύ ελαχίστην προσοχήν, τα δε τόσον ευτελή και +ανάξια λόγου πολύ εκτιμά. Με αυτόν τον τρόπον θα ομιλήσω και εις νέον και εις +γέροντα, με τον οποίον ήθελον ανοίξει συζήτησιν, και εις ξένον και εις συμπολίτην +μου, αλλά πολύ περισσότερον εις τους συμπολίτας μου, καθόσον μου είσθε σεις +οικειότεροι ως προς την καταγωγήν. Διότι — γνωρίζετέ το καλά — αυτά μου τα +παραγγέλλει ο θεός να τα κάμνω. Και εγώ στοχάζομαι ότι έως τόρα κανέν καλόν +μεγαλύτερον δεν απέλαυσεν η πόλις σας, παρά την ιδικήν μου εις τον θεόν +ακατάπαυστον αυτήν υπηρεσίαν. Διότι εγώ περιέρχομαι την πόλιν σας, χωρίς να +καταγίνωμαι εις τίποτε άλλο, παρά να προσπαθώ να σας πείσω, νέους και γέροντας, +ότι δεν πρέπει μήτε διά το σώμα σας να φροντίζετε, μήτε διά τα πλούτη και όλα τα +λοιπά πράγματα πρωτύτερα από την ψυχήν σας, και μήτε τόσον πολύ όσον διά την +ψυχήν σας, πώς να γείνη αύτη όσον το δυνατόν αρίστη· διότι δεν θα παύσω να σας +λέγω ότι η αρετή δεν γίνεται από τα χρήματα, αλλά, το εναντίον, από την αρετήν τα +χρήματα και τα λοιπά όλα, όσα είνε καλά και ωφέλιμα εις τους ανθρώπους και +ιδιωτικώς και κοινώς. Εάν μεν λοιπόν με τας ομιλίας μου αυτάς διαφθείρω τους νέους, +αυτά θα ήσαν βλαβερά και δηλητηριώδη· εάν όμως κανείς διατείνεται ότι εγώ λέγω +άλλα και όχι αυτά, αυτός σας εξαπατά λέγων ψεύματα. Διά τούτο λοιπόν θα έλεγον, ω +άνδρες Αθηναίοι, ή πεισθήτε εις τον Άνυτον ή όχι, και ή αθωώσατέ με ή μη με +αθωόνετε, και να είσθε πεπεισμένοι ότι εγώ δεν ήθελον κάμει άλλα παρά αυτά, και +εάν ακόμη είνε ανάγκη πολλαίς φοραίς να αποθάνω.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XVIII. </span> Μη θορυβήτε, ω άνδρες Αθηναίοι, +αλλά επιμείνατε προς χάριν μου εις εκείνα, τα οποία σας παρεκάλεσα, να μη +θορυβήτε δι' όσα και αν είπω, αλλά μόνον να ακούετε· διότι καθώς εγώ νομίζω, θα +ωφεληθήτε μάλιστα, εάν με ακούετε. Επειδή μέλλω βεβαίως να σας είπω και μερικά +άλλα πράγματα, διά τα οποία ίσως θα κραυγάσετε με πολύν θόρυβον, αλλά μη +κάμνετε αυτό μηδαμώς. Ηξεύρετέ το καλά, εάν εμέ καταδικάσετε εις θάνατον, ενώ +είμαι τοιούτος, οποίος λέγω εγώ ότι είμαι, δεν θα βλάψετε περισσότερον εμέ, παρά +σας τους ιδίους. Διότι εμέ μεν διόλου δεν με ήθελαν βλάψει ούτε ο Μέλητος ούτε ο +Άνυτος. Επειδή και δεν θα είχαν την δύναμιν αυτοί να με βλάψουν. Διότι νομίζω ότι +δεν είνε σύμφωνον προς τους θείους νόμους ο πλέον ενάρετος άνθρωπος να +βλάπτεται από τον πλέον κακόν. Να με καταδικάση όμως εις θάνατον ή εις εξορίαν +ίσως θα ημπορούσεν, ή να με ατιμάση διά της δημεύσεως των υπαρχόντων μου και +της στερήσεως των πολιτικών μου δικαιωμάτων. Αλλ' αυτά ο Μέλητος μεν ίσως και οι +περί αυτόν, νομίζουν ως κακά, εγώ όμως δεν τα νομίζω, αλλά πολύ περισσότερον +μάλιστα πιστεύω ότι είνε μέγα κακόν να κάμνη κανείς όσα σήμερον αυτός κάμνει, να +επιζητή δηλαδή να καταδικάση ένα άνθρωπον αδίκως. Τόρα λοιπόν, ω άνδρες +Αθηναίοι, πολύ απέχω εγώ να απολογούμαι από αγάπην προς τον εαυτόν μου, καθώς +θα ημπορούσε κανείς να νομίση, αλλ' απολογούμαι από αγάπην προς υμάς, διότι, εάν +με καταδικάσετε, φοβούμαι μήπως τύχη και εξυβρίσετε το δώρον τούτο του +Απόλλωνος, το οποίον εχαρίσθη προς υμάς, όστις με διέταξε να σας εμποδίζω από τας +πλάνας και τα ελαττώματα και να σας συμβουλεύω εις την σπουδήν της αρετής. Διότι +αν εμέ καταδικάσετε εις θάνατον, δεν θα εύρετε εύκολα άλλον άνθρωπον τοιούτον, +καθώς είμαι εγώ, τον οποίον ο θεός στενώς έχει προσκολλήσει εις την πόλιν σας — αν +και είνε ολίγον γελοία η παρομοίωσις — απαράλλακτα καθώς εις κανένα ίππον ευγενή +μεν και γενναίον, όστις όμως ένεκα του μεγαλείου του αυτού πολύ χαύνος είνε και +νωθρός και έχει ανάγκην κανενός κεντρίσματος, διά να εξεγείρεται και εξυπνά. Δεν +υπάρχει καμμία αμφιβολία, μου φαίνεται, ότι ο θεός με προσεκόλλησεν εις την πόλιν +σας με τοιαύτην περίπου ιδιότητα, ώστε να μη παύσω διόλου ολόκληρον την ημέραν +πανταχού να παρακάθημαι πλησίον σας και να μη σας αφίνω ποτέ ησύχους, +προσπαθών να σας εξεγείρω από την νάρκην και να σας πείθω και να επιπλήττω τον +καθένα χωριστά. Τοιούτον λοιπόν άλλον άνθρωπον δεν θα εύρετε εύκολα, ω άνδρες, +όσον και αν κοπιάσετε, αλλ' εάν θέλετε να πεισθήτε εις εμέ, λυπηθήτε την ζωήν μου. +Σεις δε, ίσως ωργισμένοι, καθώς είνε οι άνθρωποι, οι οποίοι νυστάζουν ακόμη, όταν +τους εξυπνίση κανείς, ηθέλατε με κτυπήσει πεισθέντες εις τον Άνυτον, και έτσι +ασκόπως ηθέλατε με φονεύσει, έπειτα δε κατά τον επίλοιπον χρόνον της ζωής σας +ηθέλατε εξακολουθεί να ευρίσκεσθε εις μίαν βαθείαν νάρκην, αν δεν ήθελε σας +ευσπλαγχνισθή ο θεός, προνοών διά σας και δεν ήθελε πέμψει κατόπιν μου κανένα +άλλον όμοιόν μου. Ότι δε εγώ τυχαίνει να είμαι τοιούτος, ώστε να έχω δοθή εις την +πόλιν σας υπό του θεού, από τα κατωτέρω ημπορείτε να εννοήσετε καλά. Δηλαδή δεν +φαίνεται να είνε ανθρώπινον πράγμα το να έχω μεν εγώ παραμελήσει όλας τας ιδικάς +μου υποθέσεις και να ανέχωμαι να μένουν απροστάτευτα τα οικιακά μου πράγματα +επί τόσα έτη, να είμαι δε αφωσιωμένος εις υμάς και να εργάζωμαι πάντοτε διά το +ιδικόν σας συμφέρον, παραλαμβάνων ιδιαιτέρως τον καθένα από σας, ως να είμαι +πατέρας σας, ή ως μεγαλύτερος αδελφός σας και να προσπαθώ να σας πείσω να +φροντίζετε διά την αρετήν. Και αν μεν βεβαίως από το έργον μου αυτό είχα καμμίαν +ωφέλειαν και σας έδιδα τας συμβουλάς αυτάς με μισθόν, τότε θα είχα κάποιαν +αφορμήν εις την τοιαύτην μου ενέργειαν· τόρα όμως βλέπετε δα και μόνοι σας, ότι οι +κατήγοροί μου, αν και με τόσην αναισχυντίαν απέδωκαν εναντίον μου όλας τας λοιπάς +συκοφαντίας, κατά τούτο τουλάχιστον δεν ημπόρεσαν να φανώσιν αναίσχυντοι και ν' +αποδείξουν διά μαρτύρων ότι δήθεν εγώ ή έλαβά ποτε μισθόν από κανένα ή εζήτησα. +Αλλ' εγώ εις επιβεβαίωσιν της αληθείας των λόγων μου σας παρουσιάζω ένα +αναμφισβήτητον, ως φρονώ, μάρτυρα, την πενίαν μου.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XIX. </span> Ίσως λοιπόν ήθελε φανή παράλογον ότι +πραγματικώς εγώ ιδιαιτέρως μεν δίδω αυτάς τας συμβουλάς, περιερχόμενος την πόλιν +σας και αναμιγνυόμενος περιέργως εις ξένας υποθέσεις, δημοσία δε δεν τολμώ, +εμφανιζόμενος εις την Εκκλησίαν του δήμου σας, από του βήματος να δώσω +συμβουλάς εις την πόλιν. Αίτιον δε ταύτης της ατολμίας μου είνε εκείνο, τα οποίον +σεις οι ίδιοι με τα ώτα σας πολλάκις με ηκούσατε εις πολλά μέρη να λέγω, ότι +συμβαίνει εις εμέ κάποιον θείον πράγμα και δαιμόνιον, το οποίον, ως γνωστόν, και εις +το κατηγορητήριον χλευαστικώς συμπεριέλαβεν ο Μέλητος. Αλλ' εις εμέ αυτό το +δαιμόνιον ήρχισε να εμφανίζεται από της παιδικής ηλικίας, ως μία φωνή, η οποία +οσάκις ακουσθή εντός μου, πάντοτε με αποτρέπει από εκείνο, οπού ήθελον +αποφασίσει να πράξω, ποτέ όμως δεν με προτρέπει τι να πράξω. Το δαιμόνιον αυτό +είνε εκείνο, οπού πάντοτε εναντιούται εις εμέ να αναμιγνύωμαι εις τα πολιτικό, και +μου φαίνεται ότι πολύ καλά κάμνει και εναντιούται. Διότι, να το ηξεύρετε καλά, ω +άνδρες Αθηναίοι, εάν εγώ προ πολλού επεχείρουν να αναμιγνύωμαι εις τα πολιτικά +πράγματα, προ πολλού τόρα δεν θα υπήρχον πλέον εις την ζωήν και ούτε εις υμάς δεν +ήθελον φανή διόλου ωφέλιμος ούτε εις τον εαυτόν μου. Και, παρακαλώ, μη οργίζεσθε +εναντίον μου, διότι λέγω την αλήθειαν. Επειδή κανείς άνθρωπος δεν θα ημπορέση +ποτέ να μείνη ατιμώρητος, όστις μετά παρρησίας εναντιούται είτε εις την ιδικήν σας +δημοκρατίαν, είτε εις καμμίαν άλλην πολιτείαν, και παρεμποδίζει να γίνωνται εις την +πόλιν διάφορα αδικήματα και παρανομίαι, αλλά εκείνος οπού τωόντι θέλει να +αγωνισθή υπέρ του δικαίου, και πολύ ολίγον καιρόν εάν μέλλη να ζήση χωρίς να πάθη +κανέν κακόν, πρέπει εξ ανάγκης να ζη ως απλούς ιδιώτης και ποτέ να μη αναμιγνύεται +εις τα πολιτικά.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XX. </span> Περί τούτου δε θα σας φέρω +σπουδαιοτάτας αποδείξεις, όχι με λόγια, αλλά με πράγματα, το οποίον ίσα-ίσα σεις +πολύ προτιμάτε. Ακούσατε λοιπόν τόρα εκείνα, οπού συνέβησαν εις εμέ, διά να +μάθετε ότι ούτε εις ένα άνθρωπον δεν ημπορώ να υποχωρήσω, και κατ' ελάχιστον, +εναντίον του δικαίου, από φόβον προς τον θάνατον και ότι, αν δεν ήθελα υποχωρήσει, +πάραυτα ήθελα χαθή. Θα σας είπω δε δυσάρεστα μεν πράγματα και ενοχλητικά, ως +άνθρωπος ηναγκασμένος να υποστηρίξω την απολογίαν μου, πολύ αληθινά όμως. +Εγώ, ω άνδρες Αθηναίοι, καμμίαν μεν άλλην αρχήν ποτέ έως τόρα δεν ανέλαβον εις +την πόλιν, έγινα όμως άπαξ βουλευτής +(<sup><a href='#fn39' id='ref39'>39</a></sup>) +. Και έτυχε να πρυτανεύη η φυλή η Αντιοχίς, εις την οποίαν ανήκω, ότε σεις τους δέκα +στρατηγούς, οι οποίοι δεν συνέλεξαν τα πτώματα των φονευθέντων εν τη γνωστή +ναυμαχία +(<sup><a href='#fn40' id='ref40'>40</a></sup>) +, επεμένατε όλους ομού συγχρόνως με μίαν ψηφοφορίαν να δικάσετε +(<sup><a href='#fn41' id='ref41'>41</a></sup>) + παρά τον νόμον, καθώς βραδύτερον τωόντι ωμολογήσατε όλοι σας, ότι παρανόμως +ενηργήσατε +(<sup><a href='#fn42' id='ref42'>42</a></sup>) +. Τότε εις την περίστασιν εκείνην μόνος εγώ εκ των πρυτάνεων ετόλμησα να +εναντιωθώ εις την επιθυμίαν εκείνην του δήμου και είπα ότι δεν έπρεπε να +παραβιάσετε τον νόμον και έδωκα αντίθετον ψήφον +(<sup><a href='#fn43' id='ref43'>43</a></sup>) + +· και εν ώ οι ρήτορες ήσαν έτοιμοι να με καταγγείλουν εις την δικαστικήν αρχήν ως +ένοχον και διά συνοπτικής διαδικασίας να με παραδώσουν εις τους Ένδεκα προς +τιμωρίαν, όλοι δε σεις τους επροτρέπατε εις τούτο με απειλάς και με βοήν, +επροτίμησα να διακινδυνεύσω την ζωήν μου με τον νόμον και με το δίκαιον, παρά να +συμφωνήσω με σας, οι οποίοι δεν απεφασίζατε δικαίως, χωρίς να φοβηθώ το +δεσμωτήριον και τον θάνατον. Και ταύτα μεν εγίνοντο ότε εκυβερνάτο ακόμη +δημοκρατικώς η πόλις.</p> + +<p>Αφού δε εγκαθιδρύθη ολιγαρχία, τότε οι Τριάκοντα +(<sup><a href='#fn44' id='ref44'>44</a></sup>) + πάλιν διά της βίας, αφού με προσεκάλεσαν μετά πέντε άλλων εις την θόλον +(<sup><a href='#fn45' id='ref45'>45</a></sup>) +, με προσέταξαν να συλλάβω και φέρω από την Σαλαμίνα τον Λέοντα τον Σαλαμίνιον +(<sup><a href='#fn46' id='ref46'>46</a></sup>) +, διά να καταδικασθή εις θάνατον· τοιαύτας δε εκείνοι διαταγάς πολλάς, ως γνωστόν, +και εις άλλους πολλούς εκοινοποίησαν, θέλοντες όσον το δυνατόν περισσοτέρους από +τους πολίτας να καταστήσουν συνενόχους εις τας αδικίας των +(<sup><a href='#fn47' id='ref47'>47</a></sup>) +· Όμως εγώ πάλιν τότε όχι με λόγους αλλά με έργα τους έκαμα να εννοήσουν ότι διά +τον θάνατον εμέ, αν δεν ήτο πολύ υπερήφανον να το είπω — δεν με μέλει όλως +διόλου, να μη πράξω όμως κανέν άδικον μήτε ασεβές, δι' αυτό βεβαίως παρά πολύ με +μέλει με κάθε τρόπον. Εκείνη λοιπόν η αρχή των Τριάκοντα, η οποία τόσον τρόμον +ενέπνεεν εις όλους, εμέ δεν με εφόβισε διόλου, αν και ήτο τόσον ισχυρά, ώστε να +μιανθώ με μίαν τόσον ανόσιον αδικίαν, αλλ' αφού εξήλθομεν από την θόλον, οι μεν +άλλοι τέσσαρες μετέβησαν εις την Σαλαμίνα και συλλαβόντες ωδήγησαν τον Λέοντα +ενώπιον των Τριάκοντα, εγώ δε κατ' ευθείαν απήλθον εις τον οίκον μου. Και δεν +υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι διά την απείθειάν μου αυτήν θα ετιμωρούμην με +θάνατον, εάν η αρχή εκείνη ταχέως μετ' ολίγον δεν κατελύετο. Υπάρχουσι δε πολλοί +μάρτυρες από τους συμπολίτας μας, οι οποίοι ημπορούν να μαρτυρήσουν διά την +αλήθειαν των λόγων μου.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXI. </span> Φρονείτε λοιπόν ότι ήθελα φθάσει εις +τόσην ηλικίαν, εάν ανεμιγνυόμην εις τα πολιτικά και υπεστήριζα όσα είνε δίκαια, +ενεργών προς τον σκοπόν αυτόν καθώς εμπρέπει εις άνθρωπον χρηστόν και έντιμον, +και αν, καθώς αρμόζει τωόντι, δι' αυτό και μόνον εφρόντιζον; Ουδαμώς, ω άνδρες +Αθηναίοι. Ούτε εγώ βεβαίως ούτε κανείς άλλος άνθρωπος ήθελε κατορθώσει τούτο, +να ζήσω πολλά έτη. Αλλ' εγώ καθ' όλον τον βίον μου, και κατά τον δημόσιον, αν +καμμίαν φοράν ανεμίχθην εις καμμίαν υπόθεσιν πολιτικήν, ωσαύτως τοιούτος θα +φανώ, και κατά τον ιδιωτικόν μου ο ίδιος, ότι εις κανένα ποτέ έως τόρα κατ' ουδέν +υπεχώρησα εναντίον του δικαίου, ούτε εις κανένα άλλον, ούτε εις κανένα από αυτούς, +τους οποίους οι συκοφαντούντες με ονομάζουν μαθητάς μου +(<sup><a href='#fn48' id='ref48'>48</a></sup>) +. Αλλ' εγώ ποτέ δεν έκαμα τον διδάσκαλον εις κανένα. Αν όμως κανείς επιθυμή ν' +ακούη τας ομιλίας μου, ή να με βλέπη εις το έργον μου τούτο, είτε νέος είτε γέρων, εις +κανένα ποτέ δεν απηγόρευσα από φθόνον αυτήν την ευχαρίστησιν. Αλλ' ουδέ όταν +μεν λαμβάνω χρήματα, ομιλώ, όταν δε δεν λαμβάνω, σιωπώ· αλλ' επίσης και εις +πλούσιον και εις πτωχόν ευχαρίστως επιτρέπω να με ερωτούν, και εις κάθε άνθρωπον, +ο οποίος προτιμά καλλίτερον να απαντά εις τας ερωτήσεις μου, και ν' ακούη όσα +ήθελον είπει. Και είτε γίνεται χρηστός κανείς είτε όχι, εγώ δικαίως δεν θα ήμουν ο +αίτιος, διότι ούτε υπεσχέθην εις κανένα ποτέ έως τόρα κανέν μάθημα, ούτε εδίδαξα· +εάν δε κανείς καυχάται ότι έμαθε τίποτε από εμέ καμμίαν φοράν, ή ήκουσε τίποτε από +εμέ ιδιαιτέρως, το οποίον δεν ήκουσαν, ή δεν έμαθαν συγχρόνως και όλοι οι άλλοι, να +είσθε βέβαιοι ότι αυτός δεν λέγει την αλήθειαν.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXII. </span> Αλλά διατί επί τέλους μερικοί +ευχαριστούνται να με ακούουν και να συνομιλούν μαζί μου τόσον πολύν καιρόν; +Ηκούσατε, ω άνδρες Αθηναίοι· όλην την αλήθειαν, εγώ σας είπα· Πράττουσι τούτο, +διότι αισθάνονται ιδιαιτέραν χαράν να ακούουν, επειδή αποδεικνύονται ηπατημένοι +εκείνοι, οι οποίοι ισχυρίζονται μεν ότι είνε σοφοί, δεν είνε όμως. Είνε δε τούτο +βεβαίως τερπνότατον και χαριέστατον πράγμα. Προς τούτοις, καθώς εγώ προ ολίγου +είπα, τούτο διετάχθη εις εμέ από αυτόν τον θεόν των Δελφών να το κάμνω, και διά +χρησμών μαντικών και δι' ενυπνίων, και διά παντός άλλου μέσου, διά του οποίου και +πάσα άλλη επί τέλους θεία βούλησις ημπορεί να φανερόνεται εις τους ανθρώπους να +πράττουν οποιονδήποτε πράγμα. Ταύτα, ω άνδρες Αθηναίοι, και αληθινά είνε και +ευκόλως ημπορούν ν' αποδειχθούν. Διότι αν εγώ τωόντι άλλους μεν από τους νέους +διαφθείρω, άλλους δε έχω έως τόρα διαφθείρει, έπρεπε προδήλως, καθώς φρονώ, +όσοι από αυτούς, οι οποίοι επροχώρησαν πλέον, πολύ εις την ηλικίαν, γνωρίζουν ότι +εγώ τους έδωκά ποτε ολεθρίας συμβουλάς, όταν ήσαν νέοι, τόρα ακριβώς να έλθουν +αυτοί εδώ εις το δικαστήριον και να με κατηγορήσουν, διά να τιμωρηθώ. Και αν δεν +ήθελαν αυτοί να το πράξουν, τότε θα ήτο αυτό καθήκον των συγγενών των, πατέρων +και αδελφών και άλλων οικείων των, εάν τωόντι έχουν πάθει κανέν κακόν οι συγγενείς +των από εμέ, να το ενθυμηθούν τόρα και να έλθουν να ζητήσουν την τιμωρίαν μου +διότι διέφθειρα τους υιούς των, τους ανεψιούς των και τους αδελφούς των. Αληθώς +δε βλέπω ότι είνε παρόντες εδώ πολλοί από αυτούς, τους οποίους εγώ πολύ καλά +διακρίνω. Πρώτον ο Κρίτων αυτός εδώ, συνηλικιώτης μου και συνδημότης +(<sup><a href='#fn49' id='ref49'>49</a></sup>) + ο οποίος είνε πατήρ τούτου εδώ του Κριτοβούλου. Έπειτα ο Λυσανίας ο Σφήττιος +(<sup><a href='#fn50' id='ref50'>50</a></sup>) +, ο οποίος είνε πατήρ αυτού εδώ του Αισχίνου. Ακόμη ο Αντιφών ο Κηφισιεύς +(<sup><a href='#fn51' id='ref51'>51</a></sup>) + αυτός εδώ, όστις είνε πατήρ του Επιγένους. Άλλοι δε πάλιν αυτοί, των οποίων οι +αδελφοί είχον σχέσεις μαζί μου, καθώς ο Νικόστρατος ο υιός του Θεοζοτίδου και +αδελφός του Θεοδότου — και ο μεν Θεόδοτος έχει αποθάνει, ώστε αυτός τουλάχιστον +δεν έχει ανάγκην της βοηθείας του αδελφού του. — Βλέπω ακόμη και τον Πάραλον +τούτον εδώ, τον υιόν του Δημοδόκου, του οποίου αδελφός ήτο ο Θεάγης· και αυτός +εδώ ο Αδείμαντος, ο υιός του Αρίστωνος, του οποίου αδελφός είνε αυτός εδώ ο +Πλάτων +(<sup><a href='#fn52' id='ref52'>52</a></sup>) +, και ο Αιαντόδωρος, του οποίου αδελφός είνε αυτός εδώ ο Απολλόδωρος +(<sup><a href='#fn53' id='ref53'>53</a></sup>) + +. Και άλλους πολλούς εγώ ημπορώ να σας ονομάσω, από τους οποίους έναν έπρεπεν ο +Μέλητος να παρουσιάση μάρτυρα εις την κατηγορίαν του, μάλιστα μεν όταν +ωμίλησεν· εάν δε τότε ελησμόνησε να πράξη τούτο, ας τον προτείνη τόρα· είνε ακόμη +καιρός· και εγώ υποχωρώ να ομιλήση αυτός αντ' εμού την ώραν, την οποίαν έχω από +τον νόμον εις την διάθεσίν μου. Ας έλθη λοιπόν ο Μέλητος να είπη ό,τι ημπορεί +εναντίον μου. Αλλ' όλως διόλου το εναντίον από αυτό θα συμβή, ω άνδρες· θα ίδητε +ότι όλοι, όσοι είνε εδώ παρόντες, είνε πρόθυμοι να με υπερασπίσουν, εμέ οπού +διέφθειρα, εμέ οπού κατέστρεψα εξ ολοκλήρου τους συγγενείς των, καθώς +ψευδόμενοι λέγουν ο Μέλητος και ο Άνυτος. Διότι αυτοί οι ίδιοι οπού έχουν +διαφθαρή από εμέ, θα είχαν ίσως αφορμήν να υπερασπίσουν τον εαυτόν τους· αλλ' +εκείνοι όμως, οπού δεν έχουν διαφθαρή, οι συγγενείς αυτών, άνθρωποι γηραλέοι +πλέον, ποίον άλλον λόγον έχουν και με υπερασπίζουν, παρά τον ορθόν και δίκαιον, ότι +γνωρίζουν δηλαδή ότι ο μεν Μέλητος ψεύδεται, εγώ δε λέγω την αλήθειαν;</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXIII. </span> Ας είνε τέλος πάντων, ω άνδρες. +Εκείνα μεν, τα οποία εγώ θα ημπορούσα να είπω εις υπεράσπισίν μου, σχεδόν είνε +αυτά· και άλλα ίσως ακόμη όμοια, τα οποία αποσιωπώ. Αλλ' ίσως κανένας από σας θα +ενθυμηθή ότι είχε καμμίαν φοράν ευρεθή εις αυτήν την θέσιν, εις την οποίαν +ευρίσκομαι εγώ σήμερον και ήθελεν αγανακτήσει εναντίον μου, διότι αυτός τότε, +καίτοι εδικάζετο μάλιστα εις δίκην ολιγώτερον επικίνδυνον από την παρούσαν, όμως +και παρεκάλεσε τότε και ικέτευσε τους δικαστάς με πολλά δάκρυα, ακόμη δε και διά +να κινήση όσον το δυνατόν μεγαλυτέραν διά τον εαυτόν του την συμπάθειαν των +δικαστών, έφερε και παρουσίασεν εδώ εις το δικαστήριον και τα παιδιά του, και είπε +και ήλθαν και άλλοι πολλοί από τους συγγενείς του και φίλους, εγώ δε, καθώς και ήτο +πρέπον δι' εμέ να το περιμένετε, τίποτε από αυτά δεν θα κάμω, και μάλιστα αφού +κατά τα φαινόμενα διατρέχω τον έσχατον κίνδυνον της ζωής μου.</p> + +<p>Ταύτα λοιπόν αφού συλλογισθή κανείς από σας τους δικαστάς, ήθελεν ίσως +εξερεθισθή περισσότερον εναντίον μου και επάνω εις την αγανάκτησίν του εξ αιτίας +αυτών τούτων των αναμνήσεων, ήθελε δώσει με οργήν την ψήφον του. Εάν όμως +κανείς από σας — αν και δεν ημπορώ να το πιστεύσω — τοιαύτην γνώμην έχει, νομίζω +ότι εις αυτόν ημπορώ να είπω δικαίως· ω αγαθέ άνθρωπε, εγώ μεν ίσως δεν είμαι +μόνος εις τον κόσμον, αλλ' έχω και κάποιους συγγενείς, διότι ακριβώς κατά τον +ομηρικόν στίχον «εγώ δεν εγεννήθην ούτε από πέτραν ούτε από δρυν» +(<sup><a href='#fn54' id='ref54'>54</a></sup>) + αλλ' από ανθρώπους, ώστε και συγγενείς έχω και υιούς +(<sup><a href='#fn55' id='ref55'>55</a></sup>) +, ω άνδρες Αθηναίοι, τρεις, από τους οποίους ο ένας μεν, ο μεγαλύτερος, είνε +μειράκιον πλέον, οι δε άλλοι δύο παιδία. Αλλ' όμως κανένα από αυτούς δεν θα φέρω +εδώ, διά να σας παρακαλέσω να με αθωώσητε από ευσπλαγχνίαν. Διατί δε ακριβώς +τίποτε από αυτά δεν θα κάμω; Όχι από φαντασμένην ισχυρογνωμοσύνην μου, ω +άνδρες Αθηναίοι, ούτε από καταφρόνησιν προς σας· αλλ' εάν μεν εγώ με θαρραλέαν +ψυχήν ατενίζω προς τον θάνατον ή όχι, αυτά είνε άλλο ζήτημα. Το βέβαιον όμως είνε +ότι, ως προς την ιδικήν μου τιμήν και την ιδικήν σας και όλης της πόλεως, δεν μου +φαίνεται ότι είνε ούτε ωραίον ούτε έντιμον να κάμω κανέν από αυτά, αφού μάλιστα +και τόσον μεγάλην ηλικίαν έχω και φέρω αυτήν την ένδοξον φήμην του σοφού, είτε +αληθινήν τέλος πάντων, είτε ψευδή. Αλλ' όπωςδήποτε και αν είνε, βεβαίως ο +Σωκράτης πιστεύεται γενικώς ότι έχει κάποιαν υπεροχήν από τους περισσοτέρους +άλλους ανθρώπους. Εάν λοιπόν εκείνοι, οι οποίοι μεταξύ σας φαίνονται ότι υπερέχουν +είτε κατά την σοφίαν, είτε κατά την ανδρείαν, είτε κατά οποιανδήποτε άλλην αρετήν, +ήσαν τοιούτοι, αυτό θα ήτο πολύ επαίσχυντον πράγμα να το λέγη κανείς. Αλλ' εγώ +πολλάκις είδα πολλούς τοιούτους ανθρώπους, οι οποίοι φαντάζονται μεν ότι είνε +μεγάλοι άνδρες, πράττουν όμως αηδούς δουλοπρεπείας πράγματα, οσάκις τύχη να +δικάζωνται, ωσάν να ήσαν πεπεισμένοι ότι θα τους εύρισκε κανέν πολύ φοβερόν +κακόν, αν ήθελον καταδικασθή εις θάνατον, διότι έχουν την ιδέαν ότι θα εγίνοντο +αθάνατοι, αν σεις ηθέλατε τους αθωώσει. Αυτοί οι άνθρωποι, εάν είνε τοιούτοι, σας +λέγω ότι αισχύνην προσάπτουσιν εις την πόλιν, ώστε και από τους ξένους κανείς να +ήθελε νομίσει ότι εκείνοι, οπού εξέχουν μεταξύ των Αθηναίων κατά την αρετήν, τους +οποίους αυτοί προτιμούν από τον εαυτόν τους και εις τας αρχάς και εις τα λοιπά +αξιώματα, αυτοί δεν διαφέρουν διόλου ούτε από γυναίκας.</p> + +<p>Αυτά, ω άνδρες Αθηναίοι, ούτε ημείς πρέπει να κάμνωμεν, ημείς οι οποίοι +φαινόμεθα ότι έχομεν και την παραμικράν αρετήν, ούτε σεις πρέπει να τα επιτρέπετε, +εάν ημείς θέλωμεν να τα κάμνωμεν, αλλά πρέπει να κάμνετε γνωστόν αυτό τούτο +ακριβώς, ότι πολύ περισσότερον θα δώσετε καταδικαστικήν ψήφον εναντίον εκείνου, +ο οποίος εν τω δικαστηρίω καταφεύγει εις τοιαύτας τραγικάς σκηνάς, διά να κινήση +τον έλεον και οίκτον υμών και κάμνει την πόλιν σας καταγέλαστον, παρά εναντίον +εκείνου, ο οποίος ήσυχα-ήσυχα περιμένει ν' ακούση την απόφασίν σας.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXIV. </span> Εκτός δε τούτου, το οποίον αφορά εις +την υπόληψιν και τιμήν σας, μου φαίνεται ότι και δίκαιον δεν είνε να παρακαλή ο +κατηγορούμενος τους δικαστάς και με τας παρακλήσεις του να αθωόνεται, αλλά +πρέπει να αναπτύσση μόνον την υπόθεσίν του και να προσπαθή διά των πραγμάτων +να πείση τους δικαστάς ότι είνε αθώος. Διότι ο δικαστής δεν κάθηται επί της καθέδρας +του δι' αυτόν τον σκοπόν, δηλαδή να αποδίδη κατά χάριν το δίκαιον, αλλά διά να +ανευρίσκη αυτό με μεγάλην προσοχήν· και όρκον δε έδωκεν ότι δεν θα χαρισθή εις +όσους ήθελε του φανή καλόν, αλλ' ότι θα εκδώση την απόφασίν του κατά τους +νόμους. Δεν πρέπει λοιπόν ούτε ημείς να σας συνειθίζωμεν να επιορκήτε, ούτε σεις να +συνειθίζετε εις αυτό. Διότι και ημείς και σεις επίσης ηθέλαμεν είσθε τότε ένοχοι +ενώπιον των θεών ως ασεβείς. Μη περιμένετε λοιπόν, ω άνδρες Αθηναίοι, να +μεταχειρισθώ εγώ τοιούτου είδους μέσα προς υμάς, τα οποία πιστεύω ότι μήτε έντιμα +είνε, μήτε δίκαια, μήτε ευσεβή και εις άλλας εν γένει περιστάσεις, προ πάντων όμως +τόρα, μα τον Δία, ότε καταγγέλλομαι ως ασεβής υπό του Μιλήτου αυτού. Διότι επί τη +υποθέσει ότι ήθελα σας κάμψει και με τας παρακλήσεις μου ήθελα σας εξαναγκάσει, +αφού εδώσατε όρκον, να παραβήτε αυτόν και να μου αποδώσητε το δίκαιον κατά +χάριν, είνε σαφές πλέον ότι εγώ ήθελα σας διδάσκη να μη πιστεύετε ότι υπάρχουν +θεοί, και ενώ θέλω να απολογηθώ διά τας εναντίον μου κατηγορίας, ασφαλώς ήθελα +κατηγορεί τότε τον εαυτόν μου ότι δεν πιστεύω εις θεούς. Αλλά το πράγμα δεν έχει +διόλου ούτως. Διότι και πιστεύω, ω άνδρες Αθηναίοι, ότι υπάρχουν θεοί, όσον κανείς +από τους κατηγόρους μου, και εις την κρίσιν ημών αφίνομαι, και εις τον θεόν των +Δελφών εύχομαι να αποφασίσετε περί εμού, όπως θα είνε καλύτερον και δι' εμέ και +διά σας.</p> + +<p>[Ενταύθα τελειόνει η απολογία του Σωκράτους. Μετά τούτο οι δικασταί +απεσύρθησαν εις διάσκεψιν, ίνα αποφασίσουν αν είνε ένοχος ο Σωκράτης εις την +αποδοθείσαν εις αυτόν κατηγορίαν ή όχι. Απεφάνθησαν δε διά ψήφων 281 ότι ο +Σωκράτης είνε ένοχος +(<sup><a href='#fn56' id='ref56'>56</a></sup>) +. Μετά τούτο, γνωσθείσης της αποφάσεως, επηκολούθησεν άλλη συζήτησις, ίνα +ορισθή η ποινή, οπού έπρεπε να επιβληθή εις τον ένοχον· διό και λαμβάνει πάλιν τον +λόγον ο Σωκράτης.)</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXV. </span> Και άλλοι μεν πολλοί λόγοι +συνετέλεσαν, ω άνδρες Αθηναίοι εις το να μη οργισθώ δι' αυτό τα συμβάν, ότι με +κατεδικάσατε ως ένοχον, το κυριώτατον δε είνε ότι δι' εμέ δεν υπήρξεν απροσδόκητος +η απόφασίς σας αύτη· μάλιστα πολύ περισσότερον παραξενεύομαι διά το γενικόν +εξαγόμενον της ψηφοφορίας. Διότι εγώ τουλάχιστον δεν ήλπιζα ότι η διαφορά μεταξύ +των καταδικαστικών και αθωωτικών ψήφων θα ήτο τόσον μικρά, αλλ' ότι θα +κατεδικαζόμην με παρά πολύ μεγαλυτέραν πλειοψηφίαν. Τόρα δε, ως φαίνεται, εάν +τριάκοντα μόνον ψήφοι ερρίπτοντο αντιθέτως, ήθελον αθωωθή. Το βέβαιον όμως είνε +ότι από τον Μέλητον, κατά την γνώμην μου, και τόρα, μετά την απόφασίν σας αυτήν, +εσώθην. Και όχι μόνον εσώθην, αλλά προσέτι, είνε πασίδηλον βεβαίως, ότι αν δεν +προσήρχοντο εις τα δικαστήριον ο Άνυτος και ο Λύκων ως συνήγοροι αυτού, διά να με +κατηγορήσουν, όχι μόνον, θα εκηρυττόμην αθώος, αλλά ο Μέλητος θα επλήρωνε +μάλιστα και πρόστιμον χιλίων δραχμών +(<sup><a href='#fn57' id='ref57'>57</a></sup>) + διότι δεν θα συνεκέντρονεν υπέρ της κατηγορίας έν πέμπτον περιπλέον του ημίσεος +των ψήφων των δικαστών.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXVI. </span> Προτείνει λοιπόν εναντίον μου ο +καλός άνθρωπος την ποινήν του θανάτου. Ας είνε. Αλλ' εγώ τόρα, ω άνδρες Αθηναίοι, +ποίαν ποινήν διά τον εαυτόν μου να σας αντιπροτείνω +(<sup><a href='#fn58' id='ref58'>58</a></sup>) +. Μήπως δεν είνε φανερόν ότι θα ορίσω εκείνην την ποινήν, της οποίας είμαι άξιος; +Ποίας λοιπόν ποινής είμαι άξιος; Εις ποίαν σωματικήν ποινήν, ή εις τι χρηματικόν +πρόστιμον κρίνω άξιον να καταδικασθώ, διότι από την διεστραμμένην μου γνώμην δεν +ησύχαζα διόλου εις όλην μου την ζωήν, αλλ' αφού παρημέλησα όλα εκείνα, διά τα +οποία με τόσην σπουδήν φροντίζει ο περισσότερος κόσμος, την απόκτησιν πλούτου, +την διοίκησιν των οικιακών μου υποθέσεων, τας στρατηγικάς θέσεις και τα αξιώματα, +το πολιτικόν βήμα και τας λοιπάς αρχάς, και αφού δεν έλαβα μέρος εις καμμίαν +κομματικήν στάσιν και συνωμοσίαν, τα οποία τόσον συνήθη είνε εις την πόλιν αυτήν, +διότι εγνώρισα τον εαυτόν μου τωόντι πολύ περισσότερον έντιμον άνθρωπον ή ώστε +να θέλω να σώσω την ζωήν μου ενασχολούμενος εις αυτά τα ανάξια κατ' εμέ έργα, εις +αυτά μεν δεν ενησχολήθην διόλου, εις τα οποία εάν ενησχολούμην, δεν θα ήμουν +ωφέλιμος μήτε εις σας, μήτε εις τον εαυτόν μου, ενησχολούμην δε εις αυτά μόνον, να +παρέχω ιδιαιτέρως εις έκαστον εξ υμών την πλέον μεγίστην ευεργεσίαν, ως προ +ολίγου είπον, επιχειρών να πείθω έκαστον από σας να μη φροντίζη μήτε διά τας ιδικάς +του υποθέσεις, πριν φροντίση πρότερον διά τον εαυτόν του πώς να γείνη χρηστότατος +και σοφώτατος, μήτε διά τας υποθέσεις της πόλεως πριν φροντίση πρότερον δι' αυτήν +την πόλιν, και διά τα λοιπά επίσης να μεριμνά κατά τον ίδιον τρόπον. Τι λοιπόν είμαι +άξιος να πάθω, αφού είμαι τοιούτος; Πολύ μέγα καλόν, ω άνδρες Αθηναίοι, εάν πρέπη +βεβαίως κατά την αξίαν μου τη αληθεία να ορίσητε την ανταμοιβήν μου· και μάλιστα +καλόν τωόντι τοιούτον, το οποίον ήθελεν είναι κατάλληλον δι' εμέ. Τι λοιπόν καλόν +αρμόζει εις άνθρωπον πένητα, ευεργέτην σας όμως, όστις έχει ανάγκην μεγάλης +αναπαύσεως διά να ενασχολήται διαρκώς εις το να σας δίδη συμβουλάς; Καμμία άλλη +ανταμοιβή, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν αρμόζει καλύτερον τόσον, όσον το να τρέφεται +πάντοτε αυτός ο άνθρωπος εις το Πρυτανείον, πολύ δικαιότερον βεβαίως αυτός, παρά +όστις από σας ενίκησεν εις τους Ολυμπιακούς αγώνας, εις ιππικόν δρόμον εξ ενός ή +δύο ίππων ή εις δρόμον αρμάτων εκ τριών ή τεσσάρων ίππων. Διότι εκείνος μεν διά +της νίκης του συντελεί να είσθε σεις ευδαίμονες μόνον κατά το φαινόμενον, ενώ εγώ +σας κάμνω να είσθε αληθώς τοιούτοι· και εκείνος μεν δεν έχει ανάγκην διόλου της +βοηθείας σας προς διατροφήν του. Εγώ δε έχω μεγάλην ανάγκην. Εάν λοιπόν πρέπει +εγώ με δικαιοσύνην να ορίσω την αμοιβήν, της οποίας είμαι άξιος, προτείνω αυτήν +την αμοιβήν, να τρέφωμαι δημοσία δαπάνη εις το Πρυτανείον +(<sup><a href='#fn59' id='ref59'>59</a></sup>) +.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXVII. </span> Ίσως λοιπόν ακόμη και την στιγμήν +αυτήν κατά την οποίαν λέγω ταύτα, σας φαίνομαι ότι ομιλώ ωσάν διά να σας +παρακαλώ με ταπείνωσιν να λάβετε οίκτον δι' εμέ, δεικνύων με αυτόν τον τρόπον μου +μεγάλην αυθάδειαν. Αυτό όμως, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν έχει ούτως, αλλ' ωμίλησα +κατ' αυτόν τον τρόπον μάλλον διά τον εξής λόγον. Εγώ είμαι πεπεισμένος ότι, όσον +εξαρτάται από την θέλησίν μου, εν γνώσει δεν ηδίκησά ποτε κανένα άνθρωπον, αλλ' +εις τούτο υμάς δεν ημπορώ να πείσω σήμερον· επειδή ολίγον χρόνον αναμεταξύ μας +συνωμιλήσαμεν. Κατά την ιδέαν μου όμως, εάν είχατε νόμον να μη δικάζωνται εντός +μιας μόνον ημέρας +(<sup><a href='#fn60' id='ref60'>60</a></sup>) + τα περί θανάτου εγκλήματα, αλλά να εξακολουθή η δίκη δι' αυτά εις περισσοτέρας +κατά συνέχειαν ημέρας, καθώς τούτο ισχύει εις άλλας πόλεις, τότε θα κατώρθονα να +σας πείσω. Τώρα όμως δεν είνε εύκολον πράγμα εις τόσον ολίγον διάστημα να +απαλλάξω τον εαυτόν μου από τόσον μεγάλας συκοφαντίας και δυσφημήσεις. Ενώ +λοιπόν εγώ είμαι πεπεισμένος ότι δεν ηδίκησα ποτέ κανένα άλλον άνθρωπον, βεβαίως +δεν θα αδικήσω ποτέ τον εαυτόν μου και δεν θα είπω κατηγορίας εναντίον του εαυτού +μου, λέγων ότι είμαι άξιος να υποστώ ποινήν τινα και να προτείνω ο ίδιος τοιαύτην +ποινήν διά τον εαυτόν μου. Διατί; Από ποίον φόβον; Αλήθεια, μήπως υποστώ αυτήν +την ποινήν, όπου προτείνει δι' εμέ ο Μέλητος, διά την οποίαν είπον ότι δεν γνωρίζω +αληθώς ούτε αν είνε καλή, ούτε αν είνε κακή; Να εκλέξω λοιπόν κανέν από ταύτα τα +κακά, τα οποία γνωρίζω μετά βεβαιότητος ότι είνε κακά και να προτείνω αυτό ως +ποινήν μου; Τι από τα δύο; Να προτείνω ως ποινήν μου τα δεσμά; Και ποία ανάγκη να +ζω διαρκώς μέσα εις το δεσμωτήριον, και να είμαι υπόδουλος εις την εκάστοτε +ισχύουσαν εξουσίαν των Ένδεκα; +(<sup><a href='#fn61' id='ref61'>61</a></sup>) + Αλλά να προτείνω την χρηματικήν ποινήν διά τον εαυτόν μου και να είμαι κλεισμένος +εις το δεσμωτήριον έως ότου ήθελα πληρώσει το πρόστιμον; Αλλ' αυτό είνε δι' εμέ το +ίδιον, το οποίον τόρα δα είπα, να ζω δηλαδή διαρκώς φυλακισμένος εντός του +δεσμωτηρίου· διότι δεν έχω χρήματα, με τα οποία να πληρώσω το πρόστιμον. Αλλά +τέλος πάντων να προτείνω διά τον εαυτόν μου ως ποινήν την εξορίαν; Ίσως τωόντι +ηθέλατε με θεωρήσει άξιον της ποινής αυτής και ηθέλατε με καταδικάσει εις εξορίαν. +Αλλ' όμως θα ήμουν πολύ φιλόζωος, ω άνδρες Αθηναίοι, εάν είμαι τόσον +ασυλλόγιστος, ώστε να μη ημπορώ να σκεφθώ ότι σεις μεν, οι οποίοι είσθε +συμπολίται μου, δεν ημπορέσατε να υπομείνητε τας ομιλίας μου και τα αποφθέγματά +μου, αλλά εθεωρήσατε αυτάς πολύ περισσότερον οχληράς και μισητάς, ή ώστε να τας +υποφέρετε, και διά τούτο επιθυμείτε τώρα να απαλλαγήτε από αυτάς, άλλοι δε +βεβαίως άνθρωποι ευκόλως θα τας υπομείνουν. Τούτο δεν είνε διόλου δυνατόν, ω +άνδρες Αθηναίοι. Λοιπόν ωραία θα ήτο η ζωή δι' εμέ, αφού απέλθω εις εξορίαν, +άνθρωπος εις τόσον μεγάλην ηλικίαν πλέον, να ζω πλανώμενος από πόλεως εις πόλιν +και διωκόμενος ως ένας αγύρτης ή κατάδικος. Διότι είνε βέβαιον ότι όπου και αν +υπάγω, οι νέοι θα ακροώνται πάντοτε τους λόγους μου, καθώς εγίνετο και ενταύθα· +και αν μεν τους αποδιώκω από πλησίον μου, αυτοί οι ίδιοι θα με καταδιώξουν +πείθοντες εις τούτο τους γονείς των· αν δε πάλιν δεν τους αποφεύγω, τότε και οι +γονείς των και οι συγγενείς θα με αποδιώξουν από την πόλιν χάριν εκείνων των ιδίων +ως διαφθορέα.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXVIII. </span> Αλλ' ίσως βέβαια ήθελεν ειπεί τις. Ω +Σώκρατες, όταν προς χάριν μας ήθελες αφήσει την πόλιν μας, δεν θα ήτο δυνατόν να +ζης σιωπών του λοιπού και ησυχάζων; Εις τούτο δα να πείσω πολλούς από σας, βλέπω +ότι είνε δυσκολώτατον από όλα. Διότι και εάν είπω ότι το να σιωπώ σημαίνει ότι είμαι +απειθής εις τον θεόν των Δελφών, και δι' αυτόν τον λόγον δεν δύναμαι να ησυχάζω, +δεν θα με πιστεύσητε εκλαμβάνοντες αυτό ως ειρωνείαν και εάν πάλιν σας είπω ότι +αυτό δεν είνε μόνον καθήκον, αλλά τυχαίνει να είνε και το πλέον μέγιστον καλόν δι' +ένα άνθρωπον, να ομιλή όλας τας ημέρας της ζωής του περί αρετής και περί των +άλλων ωφελίμων εις τον βίον θεμάτων, περί των οποίων σεις με ηκούσατε να ομιλώ, +και να εξετάζω τον εαυτόν μου και τους άλλους ανθρώπους και ότι η απερίσκεπτος και +ανεξάρτητος ζωή δεν είνε ζωή αξία διά τον άνθρωπον, εάν ήθελον λέγει ταύτα, ακόμη +ολιγώτερον ηθέλατε με πιστεύσει. Αλλά ταύτα μεν είνε, καθώς εγώ τα λέγω, ω άνδρες· +να σας κάμω όμως να τα πιστεύσετε, δεν είνε εύκολον. Προς τούτοις εγώ συνάμα δεν +εσυνήθισα να θεωρώ τον εαυτόν μου άξιον καμμιάς ποινής. Βεβαίως όμως εάν είχα +χρήματα, θα προέτεινα διά τον εαυτόν μου την ποινήν των χρημάτων, τόσων δε, όσα +ήμουν εις θέσιν να πληρώσω. Διότι αυτό δεν θα μου επροξένει καμμίαν βλάβην. Τώρα +όμως δεν ημπορώ να προτείνω την ποινήν αυτήν, διότι δεν έχω τίποτε, εκτός αν ίσως +θέλετε να ορίσητε ποινήν δι' εμέ τόσον πρόστιμον, όσον ημπορώ εγώ να πληρώσω. +Ίσως δε θα ημπορούσα να σας πληρώσω πρόστιμον μίαν μναν. Εις τόσον λοιπόν +πρόστιμον καταδικάζω τον εαυτόν μου. Ο Πλάτων όμως ούτος, ο οποίος είνε παρών +εδώ, ω άνδρες Αθηναίοι, και ο Κρίτων και ο Κριτόβουλος και ο Απολλόδωρος με +παρακινούν να προτείνω πρόστιμον έως τριάκοντα μνας, και γίνονται οι ίδιοι εγγυηταί +μου· καταδικάζω λοιπόν τον εαυτόν μου εις τόσον πρόστιμον· ούτοι δε θα είνε προς +υμάς εγγυηταί αξιόχρεοι των χρημάτων τούτων.</p> + +<p>(Αφού ο Σωκράτης πειθόμενος εις τον νόμον κατεδίκασε τον εαυτόν του εις +πρόστιμον, οι δικασταί απεσύρθησαν εις διάσκεψιν, μετά ταύτα δε εξελθόντες +απήγγειλαν την απόφασίν των και κατεδίκασαν τον Σωκράτην εις θάνατον. Τότε ο +Σωκράτης λαμβάνει πάλιν διά τελευταίαν φοράν τον λόγον).</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXIX. </span> Διά να κερδήσετε δε, ω άνδρες +Αθηναίοι, ολίγον βεβαίως χρόνον, όστις μου απομένει ακόμη διά να ζήσω, διότι είμαι +γέρων και θα απέθνησκον, πολύ κακήν φήμην θ' αποκτήσετε, και θα κατηγορηθήτε, +από εκείνους οπού έχουν την διάθεσιν να ονειδίζουν την πόλιν, διότι κατεδικάσατε εις +θάνατον τον Σωκράτην αυτόν τον σοφόν άνθρωπον διότι θα είπουν αναντιρρήτως ότι +είμαι σοφός, αν και δεν είμαι, εκείνοι οπού θέλουν να μεγαλώσουν τα αίσχος σας. Εάν +λοιπόν ηθέλατε περιμείνει ολίγον καιρόν ακόμη, θα επήρχετο εις εμέ ο θάνατος μόνος +του φυσικά, και ηθέλατε απολαύσει εκείνο, τα οποίον τόσον πολύ εποθήσατε. Διότι +βλέπετε βεβαίως ότι η ηλικία μου πλέον είνε μακράν μεν της ζωής, πλησίον δε του +θανάτου. Αυτά δε λέγω όχι δι' όλους υμάς, αλλά μόνον δι' εκείνους, οι οποίοι με +κατεδίκασαν εις θάνατον. Προς αυτούς δε τους ιδίους λέγω ακόμη και τα εξής. Ίσως +στοχάζεσθε, ω άνδρες, ότι εγώ κατεδικάσθην δι' έλλειψιν λόγων τοιούτων, διά των +οποίων θα σας έπειθον, εάν εφρόνουν ότι έπρεπεν όλα τα μέσα να μεταχειρισθώ και +όλα τα επιχειρήματα να είπω όσα ηδυνάμην, ώστε να αποφύγω την καταδίκην. Αυτό +διόλου δεν είνε αληθές. Κατεδικάσθην αληθώς, όχι όμως δι' έλλειψιν λόγων ή +επιχειρημάτων, αλλά δι' έλλειψιν θρασύτητος και αναισχυντίας και επιθυμίας του να +λέγω προς υμάς τοιαύτα, οποία θα σας επροξένουν μεν μεγίστην ευχαρίστησιν να τα +ακούετε, να θρηνώ και να οδύρωμαι παρακαλών υμάς και άλλα πολλά τοιαύτα να +κάμνω και να λέγω, ανάρμοστα εις εμέ, καθώς εγώ τα θεωρώ· οποία δα έχετε +συνηθίσει μάλιστα να ακούετε πάντοτε από τους άλλους κατηγορουμένους. Αλλ' ούτε +τότε προ της αποφάσεως ενόμισα ότι έπρεπεν ένεκα του κινδύνου να πράξω κανέν +άνανδρον, ούτε τόρα μετά την καταδίκην μου μετανοώ, διότι κατ' αυτόν τον τρόπον +έκαμα την απολογίαν μου, αλλά πολύ περισσότερον προτιμώ να αποθάνω με την +απολογίαν, την οποίαν έκαμα, παρά να ζήσω με τον άλλον τρόπον εκείνον των +παρακλήσεων και των δακρύων. Ούτε εις το δικαστήριον βεβαίως, ούτε εις τον +πόλεμον, ούτε εγώ, ούτε άλλος κανείς έντιμος άνθρωπος πρέπει να ζητή να εφεύρη +μηχανήν πώς να αποφύγη τον θάνατον, παν μέσον προς τούτο μεταχειριζόμενος. Διότι +εις τας μάχας μάλιστα πολλάκις γίνεται φανερόν ότι τον θάνατον βεβαίως πολύ +ευκολώτερον ίσως ήθελεν αποφύγει κανείς ρίπτων τα όπλα και ζητήσας έλεος από +τους εχθρούς· υπάρχουν δε προσέτι και άλλα πολλά μέσα χωριστά εις κάθε ένα +κίνδυνον, ώστε να αποφεύγη κανείς τον θάνατον, εάν προβαίνη εις τόσην +αναισχυντίαν ώστε να κάμνη και να λέγη τα πάντα. Αλλά φοβούμαι, ω άνδρες, μήπως +δεν είνε αυτό το δύσκολον να διαφύγη κανείς τον θάνατον, αλλά μήπως είνε πολύ +δυσκολώτερον να αποφύγη την καταισχύνην. Διότι αύτη τρέχει πολύ ταχύτερον από +τον θάνατον. Και λοιπόν εγώ τόρα, επειδή είμαι γέρων και βραδύς, συνελήφθην υπό +του πλέον βραδυτέρου πράγματος από εμέ, οι δε κατήγοροί μου, επειδή είνε όντως +ρωμαλέοι και ταχείς, συνελήφθησαν υπό του πλέον ταχυτέρου, υπό της ατιμίας. Και +τόρα, εγώ μεν θα απέλθω καταδικασθείς από σας εις θάνατον, οι δε κατήγοροί μου +καταδικασθέντες από την δύναμιν της αληθείας εις ατιμίαν και αδικίαν. Και εγώ +βεβαίως είμαι έτοιμος να υποστώ την ποινήν, οποία υπ' αυτών ωρίσθη. Αυτά μεν +λοιπόν ίσως ούτως έπρεπε να γείνουν καθώς και έγιναν, και νομίζω ότι αυτά έγιναν +καλώς και καθώς έπρεπε.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXX. </span> Μετά δε τούτο πλέον επιθυμώ, ω σεις +οπού με κατεδικάσατε, να προμαντεύσω διά σας τι θα σας συμβή και δι' άλλους +λόγους, τους οποίους παραλείπω, αλλά και διότι ευρίσκομαι τόρα εις αυτήν την +επίσημον ώραν, κατά την οποίαν ιδίως οι άνθρωποι αποκτούν την ικανότητα να +προλέγουν το μέλλον, όταν πλησιάζη ο θάνατός των +(<sup><a href='#fn62' id='ref62'>62</a></sup>) +.</p> + +<p>Σας αναγγέλλω λοιπόν, ω άνδρες σεις, οπού με εφονεύσατε, ότι τιμωρία μεγάλη +θα επέλθη εις σας, ευθύς μετά τον θάνατόν μου, η οποία θα είνε πολύ περισσότερον +σκληροτέρα, μα τον Δία, ή όσον είνε ο θάνατος, εις τον οποίον με κατεδικάσατε. Διότι +τόρα επράξατε τούτο στοχαζόμενοι ότι ηθέλατε απαλλαχθή από το να δώσετε λόγον +διά τας πράξεις του βίου σας. Και όμως θ' αποβή τούτο πολύ εναντίον διά σας, καθώς +εγώ σας το προλέγω. Πολύ περισσότεροι θα υπάρξουν κατόπιν από εμέ εκείνοι, οπού +θα σας ελέγχουν, τους οποίους εγώ τόρα εμπόδιζον διά της παρουσίας μου, σεις δε +δεν τους εβλέπατε, και τόσον περισσότερον οχληροί θα είνε, όσον είνε πλέον +νεώτεροι, και σεις πολύ περισσότερον θ' αγανακτήσετε τότε. Διότι εάν στοχάζεσθε ότι, +με το να καταδικάζετε ανθρώπους εις θάνατον, θα εμποδίσετε άλλους από το να σας +ονειδίζουν διότι δεν ζήτε ορθώς, δεν σκέπτεσθε ορθώς. Διότι ο τρόπος αυτός της +απαλλαγής από τον έλεγχον ούτε είνε πολύ δυνατόν να κατορθωθή, διότι θα +αναφανώσιν άλλοι κατόπιν από εκείνους πάλιν, ούτε είνε έντιμος, διότι προκύπτει +όνειδος εις τον φονεύοντα· αλλ' εκείνος ο τρόπος της απαλλαγής είνε άριστος και +ευκολώτατος, να μη εμποδίζη κανείς τους άλλους από το να ελέγχουν αυτόν, αλλά να +είνε έτοιμος, αυτός ο ίδιος έχων παρεσκευασμένον τον εαυτόν του με ποίον τρόπον να +φανή όσον το δυνατόν ωφελιμώτατος. Αφού λοιπόν προείπον αυτά διά σας, οι οποίοι +με κατεδικάσατε εις θάνατον, δύναμαι πλέον, να σας αφήσω.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXXI. </span> Με σας δε, οι οποίοι εδώσατε +αθωωτικήν ψήφον εις εμέ, ευχαρίστως ήθελον συνομιλήσει εις υποστήριξιν αυτού, το +οποίον τόρα συνέβη εις εμέ, ενόσω οι άρχοντες, οι Ένδεκα, είνε απησχολημένοι με τα +προκαταρκτικά της απαγωγής μου, και δεν εσύρθην ακόμη εις το δεσμωτήριον, όπου +αφού απαχθώ, πρέπει να υποστώ την θανατικήν ποινήν. Αλλά σας παρακαλώ, ω +άνδρες, παραμείνατε ολίγην ακόμη ώραν. Διότι κανέν εμπόδιον δεν υπάρχει να +συνομιλήσωμεν μεταξύ μας, ενόσω έχομεν καιρόν ακόμη. Διότι θέλω να καταστήσω +φανερόν προς υμάς ως προς φίλους μου, ποίαν σημασίαν επί τέλους έχει αυτό, το +οποίον εις εμέ τόρα συνέβη. Εις εμέ, ω άνδρες δικασταί — και δεν απατώμαι, φρονώ, +εάν ονομάζω δικαστάς μόνον σας, οι οποίοι μου εδώσατε αθωωτικήν ψήφον — +συνέβη κάτι τι πολύ καταπληκτικόν. Η μαντική φωνή του οικειοτάτου μου δαιμονίου, +καθ' όλον μεν τον προηγούμενον χρόνον της ζωής μου πολύ συχνά πάντοτε +εναντιόνετο, ακόμη και εις τας πλέον ασημάντους περιστάσεις, οσάκις εδοκίμαζα να +επιχειρήσω έργον τι, το οποίον ήθελεν αποβή κακώς δι' εμέ. Τώρα όμως συνέβησαν +εις εμέ αυτά δα, τα οποία βλέπετε και σεις οι ίδιοι, τα οποία πραγματικώς και κατά +την ατομικήν του γνώμην έκαστος ήθελε θεωρήσει ως μεγάλα κακά και γενικώς από +τον περισσότερον κόσμον θεωρούνται ότι είνε τα πλέον βαρύτατα από όλα τα κακά. +Και όμως εις εμέ ούτε όταν εξήλθα την πρωίαν αυτήν εκ του οίκου μου εναντιώθη το +σημείον του θεού, ούτε όταν ήλθα εδώ ενώπιον του δικαστηρίου, ούτε και όταν +ήρχισα την απολογίαν μου, εις κανέν μέρος του λόγου μου, οσάκις έμελλα να είπω τι, +εναντιώθη. Και όμως εις άλλας ομιλίας μου πολλάκις τωόντι με διέκοπτεν εις το μέσον +του λόγου και με εμπόδιζε να είπω τι, το οποίον είχα σκεφθή να είπω. Σήμερον κατά +την δίκην μου αυτήν το δαιμόνιον πουθενά δεν εναντιώθη και δεν με απέτρεψε καθ' +όλα τα στάδια αυτής, εις ό,τι εγνώριζε ότι ημπορούσα να ενεργήσω ή να είπω. Ποίον +λοιπόν στοχάζομαι ότι είνε το αίτιον αυτής της σιωπής του δαιμονίου; Εγώ θα σας τα +εξηγήσω. Αυτό το οποίον συνέβη σήμερον εις εμέ φαίνεται ότι είνε πολύ μέγα καλόν. +Και αναμφιβόλως δεν φρονούμεν ορθώς ημείς, όσοι νομίζομεν ότι ο θάνατος είνε +κακόν πράγμα. Σπουδαία δε απόδειξις αυτού δι' εμέ είνε τούτο· ότι εξάπαντος ήθελεν +εναντιωθή εις εμέ κατά την συνήθειάν του το οικειότατόν μου δαιμόνιον, εάν δεν +έμελλα εγώ να πράξω αγαθόν πράγμα.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXXII. </span> Ας σκεφθώμεν δε και κατά τον εξής +τρόπον, διότι θα ίδωμεν, καθώς φρονώ, ότι είνε μεγάλη ελπίς να είνε αυτό καλόν +πράγμα. Ο θάνατος έν εκ των δύο είνε· ή βεβαίως είνε τοιούτον πράγμα, ώστε να είνε +μηδέν, και ο αποθανών να μη έχη καμμίαν αίσθησιν κανενός πράγματος, ή καθώς +λέγουν, τυχαίνει να είνε κάποια μεταλλαγή και μετοίκησις της ψυχής από τον κόσμον +τούτο εις άλλον τόπον. Και εάν βέβαια δεν υπάρχει καμμία αίσθησις εις τον +αποθανόντα, αλλ' ο θάνατος είνε τοιούτος, οποίος είνε ο ήρεμος ύπνος, όταν κανείς +κοιμώμενος μήτε όνειρον κανέν δεν βλέπει, τότε θαυμάσιον κέρδος ήθελεν είνε ο +θάνατος. Διότι εγώ στοχάζομαι ότι, εάν έπρεπε κανείς, αφού εκλέξη μίαν τοιαύτην +νύκτα, κατά την οποίαν να κοιμηθή τόσον βαθειά, ώστε μήτε όνειρον να ίδη, και αφού +αντιπαραβάλη όλας τας λοιπάς νύκτας και όλας τας λοιπάς ημέρας της ζωής του με +αυτήν την νύκτα, εάν έπρεπε να σκεφθή τότε και να είπη ποίας ημέρας και νύκτας +έζησεν εις τον βίον του πλέον ευτυχέστερον και πλέον γλυκύτερον από αυτήν την +νύκτα, στοχάζομαι ότι όχι μόνον ένας ιδιώτης και απλούς άνθρωπος, αλλά και αυτός ο +μέγας βασιλεύς της Περσίας πολύ ολίγας θα εύρη τας ημέρας αυτάς και νύκτας, +συγκριτικώς προς τας λοιπάς ημέρας της ζωής του. Εάν λοιπόν τοιούτον πράγμα είνε ο +θάνατος, τότε εγώ δικαίως τον θεωρώ κέρδος. Διότι ολόκληρος ο χρόνος της ζωής του +ανθρώπου διόλου δεν φαίνεται πραγματικώς ότι είνε πλέον μακρότερος από μίαν +νύκτα. Εάν δε πάλιν ο θάνατος είνε ωσάν μία αποδημία από αυτόν τον τόπον εις +κανένα άλλον, όθεν είνε αληθινά όσα λέγονται, ότι εκεί λοιπόν ευρίσκονται όλοι οι +νεκροί, τότε ποίον άλλο καλόν ημπορεί να φαντασθή κανείς ότι είνε μεγαλύτερον από +αυτό, ω άνδρες δικασταί; Διότι εάν κανείς, αφού έλθη εις τον Άδην γλυτώσας από +αυτούς, οι οποίοι ψευδώς διατείνονται ότι είνε δικασταί, εύρη εκεί τους αληθινούς +δικαστάς, οι οποίοι ίσα-ίσα, ως λέγουν, απονέμουσιν εκεί την δικαιοσύνην, ο Μίνως +και ο Ραδάμανθυς και ο Αιακός και ο Τριπτόλεμος και άλλοι όσοι από τους ημιθέους +υπήρξαν δίκαιοι εις την ζωήν των, άρα γε κακή θα ήτο η αποδημία αύτη; Ή πάλιν να +συναναστραφή κανείς εκεί με τον Ορφέα και τον Μουσαίον και τον Ησίοδον και τον +Όμηρον, πόσα ήθελε στέρξει κανείς από σας να πληρώση; Διότι εγώ βεβαίως όχι μίαν +φοράν, αλλά πολλάκις επιθυμώ να αποθάνω, εάν αυτά είνε αληθινά. Αφού και εις εμέ +τον ίδιον κατ' εξοχήν τερπνή ήθελεν είνε η συναναστροφή εκεί, διότι θα ήτο δυνατόν +να συνομιλώ με τον Παλαμήδην και τον Αίαντα τον Τελαμώνιον και όλους τους +λοιπούς ήρωας της αρχαιότητος, όσοι κατεδικάσθησαν αδίκως εις θάνατον· και θα +εύρισκον όχι ολίγην ευχαρίστησιν, καθώς εγώ στοχάζομαι, να αντιπαραβάλω τα ιδικά +μου παθήματα με τα ιδικά των· και τέλος το προσφιλέστατον από όλα δι' εμέ, θα +διηρχόμην τας ημέρας μου εξετάζων και ερευνών ακαταπαύστως εκείνους, οπού +ευρίσκονται εκεί, καθώς έπραττον και ενταύθα, ποίος τωόντι από αυτούς είνε σοφός +αληθώς και ποίος πιστεύει μεν ότι είνε σοφός, πράγματι δε δεν είνε.</p> + +<p>Πόσον δε ήθελε κανείς στέρξει να πληρώση, ω άνδρες δικασταί, διά να υποβάλη +εις εξέτασιν εκείνον, οπού ωδήγησεν εναντίον της Τροίας τον πολυάριθμον στρατόν, ή +τον Οδυσσέα, ή τον Σίσυφον, ή τόσους άλλους αναριθμήτους, όσους ημπορούσε να +ονομάση κανείς τόρα και άνδρας και γυναίκας; Με τούτους δε να συνομιλώ και να +συναναστρέφωμαι και να εξετάζω αυτούς, ήθελεν είναι δι' εμέ μία απείρως μεγάλη +ευδαιμονία. Εξάπαντος δε οι εκεί δικασταί, ως φρονώ, δεν καταδικάζουν βεβαίως δι' +αυτόν τον λόγον κανένα εις θάνατον. Διότι εκτός ότι και καθ' όλα τα λοιπά οι εκεί είνε +πλέον ευδαιμονέστεροι από τους εδώ, είνε προσέτι και αθάνατοι, εάν είνε βεβαίως +αληθινά τα λεγόμενα.</p> + +<p><span style='font-size: large;'>XXXIII. </span> Αλλά και σεις πρέπει, ω άνδρες +δικασταί, να έχετε καλάς ελπίδας διά τον θάνατον, καθώς εγώ είμαι εύελπις, και να +νομίζετε ότι κατ' εξοχήν αληθές είνε αυτό μόνον, ότι διά τον ενάρετον άνθρωπον δεν +υπάρχει κανέν κακόν, ούτε ενόσω ζη, ούτε αφού αποθάνη, ουδέ παραμελούνται από +τους θεούς όσα αφορώσιν εις αυτόν. Και τα ιδικά μου δε συμβάντα τόρα δεν έγιναν +κατά τύχην, αλλ' εις εμέ είνε φανερόν τούτο, ότι το να αποθάνω πλέον, ώστε ν' +απαλλαχθώ από τας μερίμνας και φροντίδας, θα ήτο καλύτερον δι' εμέ από το να ζω. +Διά τούτο ακριβώς σήμερον πουθενά δεν με απέτρεψεν η θεία φωνή, ενώ έκαμνα την +απολογίαν μου. Και εναντίον λοιπόν εκείνων, οπού με κατεδίκασαν και εναντίον των +κατηγόρων μου πολύ-πολύ δεν αγανακτώ. Και όμως δεν με κατεδίκαζαν και δεν με +κατηγόρουν με αυτήν την πρόθεσιν, ώστε να μου προξενήσουν καλόν, αλλά με τον +στοχασμόν ότι με βλάπτουν. Δι' αυτήν δε την κακήν των πρόθεσιν μόνον είνε άξιον να +τους μεμφθή κανείς. Όμως αν και δεν έχουν καλήν δι' εμέ διάθεσιν, μίαν μόνον μικράν +χάριν ζητώ από αυτούς.</p> + +<p>Σας παρακαλώ, ω άνδρες, τους υιούς μου, όταν φθάσουν εις την εφηβικήν ηλικίαν, +να τιμωρήσητε προξενούντες εις αυτούς αυτήν την ιδίαν λύπην, με την οποίαν σας +ελύπουν εγώ, προτρέποντες αυτούς εις την αρετήν, δοκιμάζοντες την σοφίαν των και +εξελέγχοντες τας μωρίας των, εάν σας φαίνωνται ότι προτιμούν τα πλούτη, ή άλλο +κανέν όμοιον από την αρετήν, και εάν πιστεύουν ότι είνε σπουδαίοι, ενώ είνε όλως +διόλου μηδαμινοί, να ονειδίζετε αυτούς, καθώς εγώ ωνείδιζον υμάς, διότι δεν +φροντίζουν δι' εκείνα τα πράγματα, διά τα οποία πρέπει, και στοχάζονται ότι είνε κάτι +τι μέγα, ενώ είνε όλως διόλου ανάξιοι. Και εάν κάμνετε αυτά, τότε εγώ θα είμαι +ευχαριστημένος από την δικαιοσύνην σας και εγώ ο ίδιος και τα τέκνα μου.</p> + +<p>Αλλ' ως τόσον είνε καιρός πλέον ν' αποσυρθώμεν απ' εδώ, εγώ μεν διά να +αποθάνω, σεις δε διά να ζήσετε. Ποίοι όμως από ημάς μεταβαίνουν εις καλύτερον +μέρος, είνε άδηλον εις όλους, εκτός μόνον του θεού.</p> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 5em">***</h3> +<p>Η Σειρά των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, των Εκδόσεων Φέξη, υπήρξεν ένας +σταθμός στα ελληνικό χρονικό. Για πρώτη φορά προσφερόταν συστηματικά στο +ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αρχαία ελληνική σκέψη (ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, +δράμα, δικανικός και πολιτικός λόγος) σε δημιουργικές μεταφορές της, από τους +αρίστους μεταφραστές του τόπου, στην πιο σύγχρονη μορφή που πήρε εξελισσόμενο +το γλωσσικό της όργανο. Ο Όμηρος, οι Τραγικοί κι ο Αριστοφάνης, ο Ηρόδοτος, ο +Θουκυδίδης, ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, ο +Επίκτητος, ο Πλούταρχος, ο Λουκιανός κλπ. προσφέρονται και σήμερα, στις κλασικές +πια μεταφράσεις των Πολυλά, Ραγκαβή, Μωραϊτίδη, Κονδυλάκη, Ποριώτη, Γρυπάρη, +Τανάγρα, Πολέμη, Καμπάνη, Καζαντζάκη, Βάρναλη, Αυγέρη, Βουτιερίδη, Ζερβού, +Φιλαδελφέως, Τσοκόπουλου, Σιγούρου. Κ. Χρηστομάνου κλπ, σε μια σύγχρονη σειρά +εκδόσεων βιβλίου τσέπης, πράγμα που επίσης γίνεται για πρώτη φορά, συστηματικά, +στην Ελλάδα.</p> + +<p><b>Απολογία του Σωκράτους</b>. Το δράμα της δίκης και της καταδίκης +Σωκράτους, και κυρίως η απλή και σοφή εξιστόριση της ζωής και της διδασκαλίας του, +όπως μας δίδεται από τον ίδιο το Σωκράτη, ενώ απολογείται σαν υπεράσπιση του +εαυτού του κατά των κατηγόρων του.</p> + +<p>ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΩΛΗΣΙΣ<br /> +ΛΑΔΙΑΣ ΚΑΙ Σια Ο. Ε.<br /> +ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 22 ΤΗΛ. 614.686, 634.506 ΤΙΜΑΤΑΙ ΔΡΧ. 10</p> + +<hr></hr> + +<p id='fn1'>1) + Σ. Μ. Παρά Ξενοφώντι (Απομν. 1, 6, 1) + ο Σωκράτης λέγει: «Διέρχομαι τον χρόνον μετά των φίλων μου φυλλομετρών τα +βιβλία των παλαιοτέρων σοφών και επιθεωρών τους θησαυρούς της σοφίας των +διαλέγω ό,τι μου φαίνεται ωραίον και ωφέλιμον».</p> + +<p>Προς τούτοις, επειδή κατά τους χρόνους εκείνους, ότε ήκμαζον εν Αθήναις εις +μέγιστον βαθμόν αι επιστήμαι και αι τέχναι, συνέρρεον πανταχόθεν επιφανέστατοι +άνδρες, σοφοί και ποιηταί και καλλιτέχναι, ο Σωκράτης ηγάπα να συνάπτη σχέσεις και +συναναστρέφεται μετ' αυτών.<a href='#ref1' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn2'>2) + Αθηναίους ονομάζει ο Σωκράτης τους δικαστάς του. Η συνήθης δε προσφώνησις εις +τους δικανικούς λόγους ήτο «άνδρες δικασταί».<a href='#ref2' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn3'>3) + + Ότε εδικάζετο ο Σωκράτης, ήτο εβδομηκοντούτης, ως λέγεται κατωτέρω.<a +href='#ref3' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn4'>4) + Ενταύθα εσύχναζον οι ευγενείς και πλούσιοι και εύποροι εν γένει Αθηναίοι. Λέγει δε +ο Δίων Χρυσόστομος ότι ο Σωκράτης ως επί το πλείστον διέτριβεν εις την αγοράν, +εισήρχετο εις τας παλαίστρας και εκάθητο πλησίον των τραπεζιτών. Λέγει δε και ο +Ξενοφών εις τα Απομνημονεύματά του ότι εις τοιαύτα μέρη εσύχναζεν ο Σωκράτης, +όπου ήτο βέβαιος ότι ήθελε συναντήσει παρά πολλούς, ίνα μετ' αυτών διαλεχθή κατά +την συνήθειάν του.<a href='#ref4' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn5'>5) + Οι δικασταί όντες άνθρωποι ουχί εκ ταπεινού και ευτελούς γένους ανεστρέφοντο +μετά των αριστοκρατικών και πλουσίων.<a href='#ref5' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn6'>6) + Εις τας πολυπληθείς συναθροίσεις ως και την εκκλησίαν του δήμου και τα δικαστήρια +εγίνοντο διάφοροι θόρυβοι και κρότοι και κραυγαί, είτε προς αποδοκιμασίαν είτε +προς επιδοκιμασίαν των λεγομένων.<a href='#ref6' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn7'>7) + Οι τελευταίοι κατήγοροι του Σωκράτους ήσαν ο Άνυτος, ο Μέλητος και ο Λύκων. Και +κατήγορος μεν κυρίως ήτο ο Μέλητος, οι δε λοιποί δύο ήσαν συνήγοροι αυτού.</p> + +<p>Ο Άνυτος, υιός του πλουσίου εργοστασιάρχου Ανθεμίωνος, ο επιφανέστατος των +κατηγόρων, ήτο ρήτωρ, εξελέγη δε και στρατηγός των Αθηναίων, ότε εν Πύλω +εμάχοντο. Είτα φυγών επί των Τριάκοντα, και μετά του Θρασυβούλου, του οποίου ήτο +φίλος, επανελθών, είχε μεγάλην ισχύν εν Αθήναις. Μετά τον θάνατον του Σωκράτους +ηναγκάσθη να φύγη εξόριστος εις Ηράκλειαν του Πόντου, όπου, ως λέγεται, +εθανατώθη υπό των Ηρακλεωτών λιθοβοληθείς. Εν τω <u>Πρωταγόρα</u> ο Πλάτων +εισάγει, τον στρατηγόν τούτον ομιλούντα με εμπάθειαν κατά των σοφιστών.</p> + +<p>Ο Λύκων ήτο δημόσιος ρήτωρ, όστις και διηύθυνε την κατά του Σωκράτους +κατηγορίαν. Ήτο ο ασημότατος των άλλων.</p> + +<p>Ο Μέλητος, υιός του Μελήτου, τον δήμον Πιτθεύς, εν τω Ευθύφρονι του Πλάτωνος +παρίσταται ως νέος αφανής και άγνωστος. Άγνωστον είνε αν ο υπό του Αριστοφάνους +σατυριζόμενος ποιητής (Βάτραχ. 130) + είναι αυτός ο ίδιος, ή ο υιός του, ή άλλος τις νεανίας.<a href='#ref7' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn8'>8) + Ο χρόνος δι' έκαστον ομιλούντα ενώπιον του δικαστηρίου προσδιωρίζετο διά της +κλεψύδρας, με την οποίαν διά καταρρέοντος ηρέμα ωρισμένου ποσού ύδατος +εμέτρουν τον χρόνον.<a href='#ref8' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn9' +>9) + Ο κατήγορος, εις βεβαίωσιν ότι δεν συκοφαντεί υποβάλλων εις το δικαστήριον την +κατηγορίαν, έδιδεν όρκον, επικυρών το κατηγορητήριόν του. Τούτο εκαλείτο +αντωμοσία.<a href='#ref9' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn10'>10) + Ο Σωκράτης διετύπωσεν ενταύθα εν είδει κατηγορητηρίου επισήμου, όλας τας +συκοφαντίας και του Αριστοφάνους και όλων των πρώτων εχθρών του, τας οποίας +αντικρούει εις το μέρος τούτο της απολογίας του.<a href='#ref10' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn11'>11) + Εννοεί τας <u>Νεφέλας</u> του Αριστοφάνους, ήτις εγράφη επίτηδες προς +διακωμώδησιν του Σωκράτους. Η κωμωδία αυτή παρεστάθη το έτος 423 π. Χ.<a +href='#ref11' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn12'>12) + Ο Γοργίας ήτο είς εκ των κορυφαίων σοφιστών, σύγχρονος του Σωκράτους. Πεμφθείς +υπό των Λεοντίνων της Σικελίας, της πατρίδος του, εις Αθήνας ως πρέσβυς, ίνα ζητήση +βοήθειαν, τόσον εγοήτευσεν αυτούς διά των επιδεικτικών λόγων του, μεστών +ποιητικής χάριτος, ώστε παρακληθείς έμεινεν εις Αθήνας, όπου εδίδασκε την +ρητορικήν. Ο σκεπτικισμός του, ον επρέσβευε, προσείλκυσε πολλούς προσηλύτους. +Συνέθεσε βιβλίον επιγραφόμενον «Περί του μη είναι» ή «περί φύσεως», εν τω οποίω +προσεπάθησε να αποδείξη 1, ότι ουδέν υπάρχει· 2, και αν υπάρχη τι, δεν είνε δυνατόν +να το γνωρίση τις· 3, και αν υπάρχη τι και αν δυνατόν να το γνωρίση τις, δεν δύναται +όμως να το κάμη γνωστόν εις τους άλλους.</p> + +<p>Ο Πρόδικος, άλλος αυτός σοφιστής, είνε γνωστός, διότι επληρόνετο πολύ ακριβά +διά τα μαθήματά του.</p> + +<p>Ο Ιππίας, σοφιστής και αυτός, περί του οποίου ανάγνωθι τους δύο ομωνύμους +διαλόγους του Πλάτωνος «Πρώτον και δεύτερον Ιππίαν».<a href='#ref12' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn13'>13) + + Εννοεί τον Εύηνον, ότις κατήγετο εκ της νήσου Πάρου.<a href='#ref13' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn14'>14) + Ούτος ήτο βαθύπλουτος τόσον, ώστε κατά την μαρτυρίαν του Πλουτάρχου ωνομάζετο +απλώς ο πλούσιος. Εις τον οίκον του δε συνηθροίζοντο όλοι οι σοφοί των χρόνων +εκείνων. Εσυγγένευε με τον Περικλέα και τον Αλκιβιάδην. Αλλά καταδαπανήσας +ασώτως τα πλούτη αυτού απέθανε πένης.<a href='#ref14' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn15'>15) + Ήτοι 500 δρ. (κατά δε την σημερινήν του χρυσού αξίαν 3500 δρ. περίπου). Εκάστη μνα +είχεν αξίαν 100 δρ. αττικών. Το ποσόν τούτο ήτο ολίγον σχετικώς με τους μισθούς, +τους οποίους ελάμβανεν ο Γοργίας ή ο Πρωταγόρας. Ούτοι ελάμβανον από κάθε +μαθητήν των μισθόν 100 μνας ήτοι 10,000 δρ. (κατά δε την σημερινήν του χρυσού +αξίαν 70,000 δρ.)<a href='#ref15' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn16'>16) + Ο Χαιρεφών ήτο από τους πλέον ενθουσιώδεις μαθητάς του Σωκράτους, μιμούμενος +τον διδάσκαλόν του και εις την ενδυμασίαν ακόμη.<a href='#ref16' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn17'>17) + Αυτολεξεί ο χρησμός είχεν ως εξής· «σοφός Σοφοκλής, σοφώτερος δ' Ευριπίδης, +ανδρών δ' απάντων σοφώτατος Σωκράτης».<a href='#ref17' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn18'>18) + Τον όρκον τούτον έκαμνεν ο Ραδάμανθυς μη επιτρέπων να ορκίζωνται οι άνθρωποι +εις τον θεόν· το αυτό έκαμνε και ο Σωκράτης, διά να μη ορκίζεται εις τους θεούς.<a +href='#ref18' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn19'>19) + Τραγωδοποιοί και τραγικοί ποιηταί, οι γράφοντες τραγωδίας, τα σήμερον καλούμενα +γενικώς δράματα.<a href='#ref19' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn20'>20) + Διθυραμβοποιοί εκαλούντο οι ποιούντες τους διθυράμβους, ύμνους μεγαλοπρεπείς +εις τιμήν του Διονύσου, εκ της αναπτύξεως των οποίων εγεννήθη η τραγωδία ότε +επενοήθη ο πρώτος υποκριτής.<a href='#ref20' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn21'>21) + Εννοεί τους επικούς, λυρικούς και ιαμβικούς ποιητές.<a href='#ref21' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn22'>22) + Οι ποιηταί εθεωρούντο ως εμπνεόμενοι υπό του θείου και ως διερμηνείς των +Μουσών.<a href='#ref22' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn23'>23) + + Θεόμαντις λέγεται ο προφητεύων τα μέλλοντα εκ θείας εμπνεύσεως.<a href='#ref23' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn24'>24) + Εννοεί τους μετερχομένους τας βαναύσους λεγομένας τέχνας, οι οποίοι και +<u>δημιουργοί</u> ωνομάζοντο, μετερχόμενοι διάφορα επαγγέλματα προς κοινήν +χρήσιν, οίον οι τέκτονες, οι χαλκείς, οι σκυτοτόμοι και λοιποί.<a href='#ref24' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn25'>25) + Ο Μέλητος είχε γράψει τραγωδίαν και άλλα ποιήματα.<a href='#ref25' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn26'>26) + Ο πατήρ του Ανύτου είχε μέγα βυρσοδεψείον, ο ίδιος δε ήτο ρήτωρ.<a href='#ref26' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn27'>27) + Ο Λύκων ήτο ίων το γένος, τον δήμον Θορίκιος, πένης δε, διακωμωδούμενος υπό +πολλών ποιητών.<a href='#ref27' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn28'>28) + Το κείμενον της εναντίον του Σωκράτους κατηγορίας διεσώθη παρά Διογένει Λαερτίω, +έχει δε ούτω :</p> + +<p>«Τάδε εγράψατο και αντωμόσατο Μέλητος ο Μελήτου, Πιτθεύς, Σωκράτει +Σωφρονίσκου Αλωπεκήθεν· αδικεί Σωκράτης ους μεν η πόλις νομίζει θεούς ου +νομίζων, έτερα καινά δε δαιμόνια εισηγούμενος· αδικεί δε και τους νέους +διαφθείρων. Τίμημα θάνατος».<a href='#ref28' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn29'>29) + Οι δικασταί οι δικάσαντες τον Σωκράτην ήσαν οι Ηλιασταί, οι αποτελούντες την +Ηλιαίαν (η λέξις σημαίνει συνάθροισιν) το πολυμελέστατον δικαστήριον των +Αθηναίων, το οποίον συνεκροτείτο εκλεγομένων κατ' έτος 6000 πολιτών εκ των +υπερβάντων το 30 έτος της ηλικίας. Ούτοι πάντες διηρούντο εις τμήματα δέκα εκ 500 +δικαστών έκαστον, των χιλίων παραμενόντων ως αναπληρωτών, και εδίκαζον όλα τα +εγκλήματα εκτός των φόνων, η εκδίκασις των οποίων ήτο ανατεθειμένη εις τον Άρειον +Πάγον.<a href='#ref29' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn30'>30) + Δύο Βουλαί υπήρχον εν Αθήνας, η Βουλή των Πεντακοσίων, η ασχολουμένη ιδίως +περί τα πολιτικά, και η Βουλή του Αρείου Πάγου, κυρίως μέγα δικαστικόν σώμα με την +ανωτέραν εποπτείαν επί της ηθικής του Κράτους.<a href='#ref30' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn31'>31) + Εις την Εκκλησίαν του δήμου ήσκει ο λαός εν τη Αθηναϊκή δημοκρατία την +κυριαρχικήν του δύναμιν συνερχόμενος και διασκεπτόμενος περί των υπερτάτων +συμφερόντων της πολιτείας, πολέμου, ειρήνης, συμμαχιών, φορολογίας κλπ. Εις τας +σπουδαίας αποφάσεις η πλειοψηφία έπρεπε να απαρτίζεται από 6000 ψήφους. Η +Εκκλησία συνήρχετο κατά πρώτον μεν εις την αγοράν, ύστερον δε εις την Πνύκα, +αντικρύ του Αρείου Πάγου.<a href='#ref31' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn32'>32) + Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος μαθητής του Αναξιμένους, διδάσκαλος του Περικλέους, +του Ευριπίδου και άλλων μεγάλων ανδρών. Έλεγεν ότι ο ήλιος είνε μύδρος διάπυρος +μεγαλύτερος από την Πελοπόννησον, η δε σελήνη ότι έχει κατοικίας και λόφους και +φάραγγας.<a href='#ref32' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn33'>33) + + Ο Ευριπίδης μαθητής του Αναξαγόρου παρενέβαλεν εις τας τραγωδίας του τοιαύτας +θεωρίας του διδασκάλου του ιδίως περί της φύσεως της γης και του ηλίου, περί των +οποίων ήκουον και εμάνθανον οι θεαταί. Αυτό εννοεί ενταύθα ο Σωκράτης.</p> + +<p>Ορχήστρα είνε το μέρος του θεάτρου ένθα ίστατο ο χορός των αρχαίων +δραμάτων.<a href='#ref33' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn34'>34) + Ενταύθα, ως φαίνεται, ο Μέλητος δεν απαντά, αλλά κάμνει διαφόρους θορύβους +καταστενοχωρούμενος.<a href='#ref34' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn35'>35) + Ο Μέλητος εξακολουθεί τηρών σιγήν.<a href='#ref35' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn36'>36) + Ομήρου Ιλ. Σ. 96—98.<a href='#ref36' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn37'>37) + Ομήρου Ιλ. Σ. 104.<a href='#ref37' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn38'>38) + Ο Σωκράτης διεκρίθη εις τας μάχας αυτάς διά την ανδρείαν του. Εις μεν την +Ποτείδαιαν έσωσε τον Αλκιβιάδην, εις δε το Δήλιον έσωσε τον Ξενοφώντα. Ως +γνωστόν κατά την τελευταίαν αυτήν μάχην οι Αθηναίοι ενικήθησαν υπό των Βοιωτών, +εφονεύθη δε και ο στρατηγός αυτών Ιφικράτης. Οι δε στρατιώται του Σωκράτους +ετράπησαν εις φυγήν.<a href='#ref38' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn39'>39) + Κατ' έτος εξελέγοντο εν Αθήναις 500 βουλευταί εκ των πολιτών των εχόντων ηλικίαν +30 ετών, ανά 50 εξ έκαστης φυλής, οίτινες απετέλουν την ούτω λεγομένην Βουλήν των +πεντακοσίων, συνερχομένην τακτικώς εις το Βουλευτήριον, κείμενον εν τω έσω +Κεραμεικώ. Ίνα δε μη είνε ηναγκασμένη όλη η Βουλή καθ' εκάστην να συνεδριάζη, να +μη στερήται δε πάλιν η πόλις την ανωτάτην αρχήν, διηρείτο η Βουλή εις 10 τμήματα εκ +50 βουλευτών, των βουλευτών εκάστης φυλής, τα οποία τμήματα κατά σειράν +συνήρχοντο καθ' εκάστην και συνεσκέπτοντο περί των πραγμάτων της πόλεως επί ένα +αρχαίον μήνα έκαστον. Η φυλή αύτη ελέγετο <u>πρυτανεύουσα</u>, ο χρόνος των +συνεδριάσεών της <u>πρυτανεία</u> και οι βουλευταί <u>πρυτάνεις</u>. Εκ των +πρυτάνεων είς εκάστην ημέραν εκλεγόμενος εκαλείτο <u>επιστάτης</u>, όστις +εφύλαττε τας κλεις της Ακροπόλεως, του ταμείου και την σφραγίδα του Κράτους.<a +href='#ref39' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn40'>40) + Η ναυμαχία αύτη έγινε παρά τας Αργινούσας, τρεις νησίδας παρά την Λέσβον, μεταξύ +Λακεδαιμονίων υπό τον ναύαρχον Καλλικρατίδαν, των Αθηναίων οδηγουμένων υπό +των δέκα στρατηγών, οίτινες και ενίκησαν. Η ναυμαχία αύτη περιγράφεται υπό του +Ξενοφώντος (Ελλην. βιβλ. Α.).<a href='#ref40' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn41'>41) + Ο Νόμος διέτασσε δι' έκαστον κατηγορούμενον να γίνεται ιδιαιτέρα χωριστά δίκη.<a +href='#ref41' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn42'>42) + Οι Αθηναίοι μεταμεληθέντες κατόπιν διά την παράνομον καταδίκην των στρατηγών, +κατεδίκασαν εις θάνατον ως συκοφάντας τους παραπλανήσαντας τον λαόν.<a +href='#ref42' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn43'>43) + + Ο Σωκράτης τυχών τότε να είνε πρόεδρος της πρυτανευούσης φυλής και επιστάτης +διευθύνων κατά τον νόμον τας εργασίας της Εκκλησίας, ηρνήθη να θέση το ζήτημα +τούτο εις ψηφοφορίαν.<a href='#ref43' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn44'>44) + Οι Τριάκοντα τύραννοι εγκατεστάθησαν περί το έτος 404 π. Χ. ότε ο Σωκράτης είχεν +ηλικίαν 64—65 ετών.<a href='#ref44' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn45'>45) + Η θόλος ωνομάζετο και Πρυτανείον (διάφορον του παλαιού παρά την Ακρόπολιν +Πρυτανείου)· ήτο αίθουσα θολωτή πλησίον του Βουλευτηρίου, ένθα οι Πρυτάνεις +εθυσίαζον, συνεδρίαζον, έτρωγον και διέμενον. Εκεί διέμενον και οι Τριάκοντα.<a +href='#ref45' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn46'>46) + Ο Λέων ούτος Σαλαμίνιος μεν κατά την πατρίδα, αλλά πολίτης Αθηναίος, έφυγεν εις +Σαλαμίνα, υποβληθείς εις εκουσίαν εξορίαν, ίνα μη φονευθή υπό των Τριάκοντα, οι +οποίοι ωρέγοντο να δημεύσουν την πλουσίαν περιουσίαν του.<a href='#ref46' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn47'>47) + Διά τοιούτων διαταγών οι τριάκοντα συνέλαβον εις Σαλαμίνα και Ελευσίνα 300 +πολίτας φυγάδας, τους οποίους ομού κλείσαντες εις το δεσμωτήριον είτα διά μιας +αποφάσεως όλους τους κατεδίκασαν εις θάνατον.<a href='#ref47' +title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn48'>48) + Υπονοεί ιδίως τον Κριτίαν, ένα εκ των Τριάκοντα, και τον Αλκιβιάδην, των οποίων τα +ελαττώματα απεδίδοντο εις την διδασκαλίαν του Σωκράτους υπό των εχθρών +αυτού.<a href='#ref48' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn49'>49) + Εκ της Αλωπεκής της Αντιοχίδος φυλής, με το όνομα του οποίου επιγράφεται ο +γνωστός διάλογος του Πλάτωνος.<a href='#ref49' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn50'>50) + Πατήρ του Σωκρατικού Αισχίνου, εκ Σφηττού, δήμου της Ακαμαντίδος φυλής.<a +href='#ref50' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn51'>51) + Κηφισιά δήμος της Ερεχθηίδος φυλής.<a href='#ref51' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn52'>52) + Ο επιφανέστατος των μαθητών του Σωκράτους, ο μέγας φιλόσοφος και συγγραφεύς +της Απολογίας.<a href='#ref52' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn53'>53) + + Ο Απολλόδωρος ούτος ηγάπα εξαιρετικώς τον Σωκράτην· ότε ούτος καταδικασθείς +ωδηγείτο εις το δεσμωτήριον, ο Απολλόδωρος ανέκραξεν: Αλλ' εγώ δεν το υποφέρω +αυτό, διότι βλέπω ότι αδίκως κατεδικάσθης· ο δε Σωκράτης θωπεύσας, ως λέγουν, +ελαφρώς την κεφαλήν του είπε μειδιών: — Αλλά, φίλε μου, τι λοιπόν, επροτίμας να με +ίδης να καταδικασθώ δικαίως;<a href='#ref53' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn54'>54) + Οδύσ. Τ. 163.<a href='#ref54' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn55'>55) + Υιοί του Σωκράτους ήσαν ο Λαμπροκλής, ο Σωφρονίσκος και ο Μενέξενος.<a +href='#ref55' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn56'>56) + Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Σωκράτης κατεδικάσθη διά ψήφων 281. Ώστε και +αν απ' αυτών αφαιρεθούν αι 30 ψήφοι απομένουν 251 καταδικαστικαί. Αλλά και +ούτως ο υπόδικος δεν απελύετο διότι δεν υπήρχεν ισοψηφία, του δικαστηρίου ως +γνωστόν αποτελουμένου εκ 500.<a href='#ref56' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn57'>57) + Ο κατήγορος έπρεπε να λάβη υπέρ της κατηγορίας του το ήμισυ των ψήφων των +δικαστών και περιπλέον έν πέμπτον ακόμη, άλλως κατεδικάζετο εις πρόστιμον χιλίων +δραχμών. Το κόμμα του Μελήτου δεν κατώρθωσε μόνον του να απαρτίση τον νόμιμον +αριθμόν των ψήφων εναντίον του Σωκράτους και εδέησε να προστεθώσι και αι ψήφοι +των κομμάτων του Ανύτου και Λύκωνος.<a href='#ref57' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn58'>58) + Εις τους <u>τιμητούς</u> λεγομένους αγώνας, οποία ήτο η παρούσα δίκη, ο νόμος +δεν ώριζε την τιμωρίαν· αλλ' ο μεν κατήγορος εν τη κατηγορία προσδιώριζε και την +ποινήν, ο δε κατηγορούμενος είχε το δικαίωμα εκ του νόμου να ορίση την ποινήν, της +οποίας εθεώρει τον εαυτόν του άξιον. Εις την παρούσαν δίκην το μεν δικαστήριον +εκήρυξε τον Σωκράτην ένοχον, ο δε Μέλητος ώρισεν ως ποινήν τον θάνατον, ο δε +Σωκράτης είχε την άδειαν εκ του νόμου να ορίση ποίαν εκ των τριών ποινών τούτων +προτιμά· δεσμά διά βίου, πληρωμήν προστίμου ή εξορίαν. Ο νόμος ούτος εθεσπίσθη +χάριν των δικαστών, διά να μη υπάρχη καμμία αμφιβολία περί της ενοχής του +καταδικασθέντος, διότι ο ίδιος διεκήρυττεν ούτω ότι είνε ένοχος, αφού ώριζε και την +ποινήν του. Ο Σωκράτης εφρόντισε να μη εμπέση εις την παγίδα αυτήν του νόμου. +Ούτως ο Ξενοφών λέγει ότι δεν κατεδίκασε διόλου τον εαυτόν του, ουδέ εις τους +φίλους του επέτρεψε να κάμουν τούτο, λέγων ότι τούτο θα εθεωρείτο ως ομολογία +περί της ενοχής του. Όμως πειθόμενος εις τον νόμον είπεν ότι αντί ποινής θεωρεί τον +εαυτόν του άξιον ανταμοιβής.<a href='#ref58' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn59'>59) + Οι Ολυμπιονίκαι και όσοι είχον προσφέρει μεγάλας υπηρεσίας εις την πόλιν, +ετρέφοντο δημοσία δαπάνη εις το Πρυτανείον μετά των Πρυτάνεων· τούτο ελογίζετο +παρά τοις Έλλησι μεγάλη τιμή. Το Πρυτανείον τούτο, διάφορον του αρχαίου παρά την +Ακρόπολιν, ένθα εφυλάσσοντο και οι νόμοι του Σόλωνος, εκαλείτο και <u>θόλος</u> +και <u>σκιάς</u>, ένθα συνεδρίαζον οι Πρυτάνεις και δημοσία ετρέφοντο.<a +href='#ref59' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn60'>60) + Όλαι αι δίκαι εις τας Αθήνας έπρεπε να τελειώσουν εντός μιας ημέρας.<a +href='#ref60' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn61'>61) + Οι Ένδεκα ήτο αρχή, εις την οποίαν υπήρχεν ανατεθειμένη η επίβλεψις των φυλακών +της πόλεως.<a href='#ref61' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn62'>62) + Οι αρχαίοι επίστευον ότι προσεγγίζοντος του θανάτου, η ψυχή ελάμβανε θείαν τινά +δύναμιν και ότι οι αποθνήσκοντες εχρησμολόγουν και προέλεγον τα μέλλοντα.<a +href='#ref62' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p> +</p> + +<p></p> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Socrates' Apology, by +Plato and Alexandros Moraitides + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SOCRATES' APOLOGY *** + +***** This file should be named 39462-h.htm or 39462-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/9/4/6/39462/ + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason +Konstantinides. Thanks to George Canonis for his major +work in proofreading. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> + + diff --git a/39462-h/images/cover.jpg b/39462-h/images/cover.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..adbf662 --- /dev/null +++ b/39462-h/images/cover.jpg diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..feee002 --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #39462 (https://www.gutenberg.org/ebooks/39462) |
