diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 33720-8.txt | 6612 | ||||
| -rw-r--r-- | 33720-8.zip | bin | 0 -> 119104 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h.zip | bin | 0 -> 2780956 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/33720-h.htm | 7028 | ||||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/cover.jpg | bin | 0 -> 332102 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/coverth.jpg | bin | 0 -> 23314 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad04.png | bin | 0 -> 37977 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad04th.png | bin | 0 -> 11314 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad09.png | bin | 0 -> 47544 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad09th.png | bin | 0 -> 14858 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad10.png | bin | 0 -> 70997 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad10th.png | bin | 0 -> 21822 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad12.png | bin | 0 -> 50576 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ad12th.png | bin | 0 -> 15488 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_ch.png | bin | 0 -> 18888 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_frontisp.jpg | bin | 0 -> 203271 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_frontispth.jpg | bin | 0 -> 13661 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p007.png | bin | 0 -> 29135 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p007th.png | bin | 0 -> 9023 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p038a.jpg | bin | 0 -> 214993 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p038ath.jpg | bin | 0 -> 19284 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p050.png | bin | 0 -> 36799 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p050th.png | bin | 0 -> 11648 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p068.png | bin | 0 -> 71902 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p068th.png | bin | 0 -> 22447 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p075.png | bin | 0 -> 54106 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p075th.png | bin | 0 -> 15166 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p093.png | bin | 0 -> 123592 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p093th.png | bin | 0 -> 14238 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p103.png | bin | 0 -> 62867 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p103th.png | bin | 0 -> 18649 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p131.png | bin | 0 -> 34292 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p131th.png | bin | 0 -> 11165 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p152.png | bin | 0 -> 39511 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p152th.png | bin | 0 -> 12031 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p160a.jpg | bin | 0 -> 272353 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p160ath.jpg | bin | 0 -> 17246 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p161.png | bin | 0 -> 100651 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p161th.png | bin | 0 -> 27863 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p176.png | bin | 0 -> 192795 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p176th.png | bin | 0 -> 21398 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p212.png | bin | 0 -> 34641 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p212th.png | bin | 0 -> 11264 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p222a.jpg | bin | 0 -> 227985 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_p222ath.jpg | bin | 0 -> 18936 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/ill_tp.png | bin | 0 -> 8341 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/spine.jpg | bin | 0 -> 48471 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 33720-h/images/spineth.jpg | bin | 0 -> 4135 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 |
51 files changed, 13656 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/33720-8.txt b/33720-8.txt new file mode 100644 index 0000000..24466fb --- /dev/null +++ b/33720-8.txt @@ -0,0 +1,6612 @@ +Project Gutenberg's De Kennemer Vrijbuiter, by Cornelis Johannes Kieviet + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: De Kennemer Vrijbuiter + +Author: Cornelis Johannes Kieviet + +Illustrator: Johan Coenraad Braakensiek + +Release Date: September 13, 2010 [EBook #33720] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE KENNEMER VRIJBUITER *** + + + + +Produced by Branko Collin and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net for Project +Gutenberg. + + + + + + +----------------------------------------------------------------+ + | | + | OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER: | + | | + | De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, | + | verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te | + | moderniseren. | + | | + | Bladzijde-nummering is verwijderd. Afgebroken woorden aan het | + | einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. | + | | + | Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn | + | gecorrigeerd. Variaties in spelling zijn behouden. | + | | + | De in het origineel als cursieve tekst is weergegeven als | + | _cursief_. Vette tekst is weergegeven als ~vet~; | + | onderstreepte tekst als =onderstreept=. | + | | + | In dit boek worden lage en hoge aanhalingstekens gebruikt. | + | De dubbele aanhalingstekens zijn in dit e-boek aangegeven als | + | »aanhalingstekens". | + | | + | Aan het eind van het boek volgt een overzicht van de | + | aangebrachte correcties. | + | | + | De illustraties zijn beschikbaar bij o.a. de html-versie van | + | dit e-boek op https://www.gutenberg.org/ | + | | + +----------------------------------------------------------------+ + + + DE KENNEMER VRIJBUITER. + + + Boek- en Kunstdrukkerij--S. W. MELCHIOR Amersfoort. + + + [Illustratie] + + + Kieviet's Geïll. Historische Bibliotheek. + + + + + De Kennemer Vrijbuiter + + DOOR + + C. JOH. KIEVIET. + + + TWEEDE DRUK. + + Met illustratiën van JOH. BRAAKENSIEK. + + [Decoratieve illustratie] + + AMERSFOORT + VALKHOFF & Co. + + + + +_Voor het tweede deel der serie Historische Jongensboeken, welke van +mijne hand het licht zal zien, heb ik tot stof gekozen enkele episoden +uit het leven der Kennemer Vrijbuiters, wier heldendaden wel waard zijn +onder de aandacht der jongere lezers gebracht te worden. Hun moed en +vaderlandsliefde behoeft in geen enkel opzicht onder te doen voor die +van mannen als Tromp, De Ruyter en zoovele anderen, wier namen bij elken +Nederlandschen jongen terecht bekend zijn. De lauwerkrans, waarmede het +hoofd dezer mannen door den Geschiedschrijver getooid is, zou niet een +te grootsche hulde zijn voor de eenvoudige lieden, wier namen in dit +boek voorkomen. Onder de moeilijkste omstandigheden hebben zij den +strijd tegen den overmachtigen vijand aangedurfd en zoo den grond helpen +leggen voor Neêrlands onafhankelijkheid._ + +_Hunne daden, in dit boek beschreven, zijn der Historie getrouw +weergegeven, al mag ik niet beweren, dat de chronologische volgorde +geheel juist is. Als bronnen zijn door mij geraadpleegd, behalve de +gewone geschiedboeken:_ + + H. SOETEBOOM. _Oud-Heeden van Zaanland, enz., IIe deel._ + W. J. HOFDIJK. _Kroniek der Kennemer Vrijbuiters._ + C. EKAMA. _Beleg en verdediging van Haarlem._ + A. BEELOO. _Noord-Holland en de Noord-Hollanders._ + +_En voor de lezers, die altoos zoo graag willen weten, wat in een +historisch verhaal wèl en wat niet gebeurd is, voeg ik er nog bij, dat +Wybe Sjoerds werkelijk gehandeld heeft, zooals in dit boek beschreven +is, en dat de inval der Spanjaarden daarvan het gevolg was. Bossu heeft +een groot deel zijner troepen aan den Zuiddijk laten ontschepen, en +plunderende zijn zij naar Saardam getrokken, waarbij de bewoners òf +vermoord werden, òf hun heil moesten zoeken in de vlucht. Brand en +roof kenmerkten dien tocht. Ook het plunderen van een 130-tal huizen +aan de de Westzijde en het verbranden daarvan, benevens de strooptocht +naar Westzaan, zijn geheel historisch. De genoemde Vrijbuiters hebben +werkelijk geleefd en hunne daden zijn naar waarheid beschreven. +Hetzelfde mag ik beweren van den tocht van 't Hoen naar den Heer +De Liques, den edelen Spanjaard, die later op zoo ridderlijke wijze +zijn eerewoord tegenover den eenvoudigen Vrijbuiter inloste. Het +deed mij genoegen, waar ik gedwongen was zoowel van Hollanders als van +Spanjaarden, veel ruwheid en wreedheid te moeten beschrijven, ook eene +plaats te mogen geven aan de schoone daad van dien Spanjaard. En met +blijdschap kon ik haar zelfs eene eereplaats geven._ + + _C. JOH. KIEVIET._ + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK I. + +De boerenhoeve aan den Zuiddijk en hare bewoners. + + +Meer dan drie honderd jaar geleden, wij schreven Juli van het jaar 1572, +verhief de eenvoudige boerenhoeve van Floris Geurtsz. haar nok boven +den dijk, die Waterland tegen de dikwijls woeste golven van het Y +beschermde, ongeveer ter plaatse, waar de Zaan zich in het Y ontlastte. + +'t Was een veel bewogen tijd. De vrije Hollanders hadden, het vermoorden +der Hervormden moede, het gehate Spaansche juk afgeschud, Alva zijn +tienden penning geweigerd, en in verscheidene steden de vlag met het +roode kruis neergehaald om het geliefde rood, wit en blauw er voor in +de plaats te hijschen. Den Briel was door de Watergeuzen ingenomen, + + »Op den eersten April + Verloor Alva zijn Bril!" + +en reeds den zesden April volgde Vlissingen, half Mei Vere, 21 Mei +Enkhuizen, daarna Medemblik, Hoorn, Edam, Purmerend, Monnikendam, +Alkmaar, en den 3en Juli ook Haarlem. Alleen Amsterdam hield de zijde +van den koning, en bleef voor de afgevallen Noord-Hollanders een hoogst +gevaarlijke plaats. Immers, hoe gemakkelijk konden de Spaansche troepen +die stad als uitgangspunt nemen voor hunne tochten, zoowel naar het +noorden als naar het zuiden. En hoe moeilijk moest het den eenvoudigen +Waterlandschen boeren vallen, zich tegen den machtigen vijand staande +te houden. Holland lag geheel voor den Spanjaard open. Wel was op bevel +van den gouverneur Jonkheer Diederik Sonoy hier en daar eene schans +opgeworpen, wel lag in Zaandam Hopman Wybe Sjoerds, om zijn Friesche +afkomst bijgenaamd Frieseman, met een vendel krijgsknechten, maar dat +was voor het bedreigde Waterland slechts eene geringe bescherming, en +eene onaangename bovendien, want de bandelooze bewakers maakten het +den inwoners geducht lastig en eischten veel meer van hen, dan zij met +den besten wil van de wereld geven konden. Die woeste krijgsknechten, +aan geen tucht gewoon, stoorden er zich al bijster weinig aan, of zij +met vrienden of vijanden te doen hadden, en hielden met de grootste +willekeur in de Noord-Hollandsche steden en dorpen huis. Zij eischten, +desnoods met geweld, een leventje, of zij Zijne Hoogheid de Prins in +eigen persoon waren, en maakten zich aan de grofste knevelarij schuldig. +Zij waren dan ook zeer gevreesd en gehaat, en slechts de overweging, dat +men van twee kwaden het minst erge moest kiezen, was de oorzaak, dat zij +geduld werden. 't Waren ruwe mannen, die niets liever deden dan vechten +en op den huisman teren, en in boosheid slechts overtroffen werden door +de wreede Spanjaarden, die onder bevel van don Frederik de Toledo hun +krijgstocht gingen ondernemen, om de afgevallen steden weder tot +gehoorzaamheid te dwingen. + +Boer Floris, wiens hoeve men het eerst voorbijkwam, als men met een +vaartuig het Y overstak en de Zaan invoer, behoorde tot de Hervormden. +Reeds zijn Vader had in het geheim den nieuwen godsdienst omhelsd en er +zijne kinderen in onderwezen. O, hoe heugde het Floris nog, hoe elken +avond de bijbel uit zijn donkeren schuilhoek te voorschijn werd gehaald, +en zijn Vader, na deuren en ramen gesloten en gegrendeld te hebben, met +plechtige stem uit het gewijde boek de schoone hoofdstukken voorlas aan +de huisgenooten. Hoe bestierven hem soms de woorden op de verbleekende +lippen, wanneer onverwachts in de duisternis van den avond op de deur +werd geklopt. Dan staarden Vader, Moeder, Floris en zijn eenige broeder +Jan elkander ontzet aan en hadden gedurende enkele seconden zelfs geen +besef, om het verboden boek in zijne schuilplaats terug te brengen. +Slechts een herhaald kloppen kon hen tot bezinning brengen. IJlings werd +dan de bijbel verborgen, en daarna begaf Vader zich langzaam naar de +deur, om niet zonder vrees te vragen, wie zich daarbuiten bevond. + +En voor die vrees bestond waarlijk wel goede grond, want sedert +vele jaren waren de galgen voor de ketters opgericht en hadden de +brandstapels gerookt, tot groote ergernis van de Hervormden niet +alleen, maar ook van vele Roomschen, die zich niet konden begrijpen, dat +dergelijke moorden konden strekken tot verhooging der glorie Gods. De +volgende namen der slachtoffers uit Waterland zijn voor het nageslacht +bewaard gebleven: Dirk Pietersz. Krood, Pieter Trijntjes, Klaas Rodes, +Pieter Klaas Jansen, Jacob en Seli, zijne huisvrouw, alle ingezetenen +van Wormer; Jan Echtwerker, Klaas Melisz, Aacht Melisz en Willem haar +man, Hein Walicksz, Trijn Amkes, Cornelis Luitsz, Klaas Dirksz en Klaas +Klaasz, allen uit Krommeniedijk; Jonker Dirk Gerritsz Van den Busch, +Pieter Koster van Zaandam en vele anderen. Zij allen werden gehangen, +geworgd, verdronken of verbrand. Ja, zelfs werden meermalen ketters +levend begraven. En ondanks al dat moorden was het aantal Hervormden +grooter geworden. Met samengeperste lippen, trillende neusvleugels en +gebalde vuisten had men de arme slachtoffers, dikwijls lofliederen +zingende, een prooi zien worden der verterende vlammen. En het bloed +der martelaren was het zaad geworden der kerk. Thans was een groot deel +van Noord-Nederland van Spanje afgevallen, en durfde Floris Geurtsz op +klaarlichten dag den bijbel op de tafel leggen en uit dat boek voorlezen +aan zijne vrouw Fijtje, en aan Anna en Marten, zijn beide kinderen. +Zijne ouders waren reeds lang geleden gestorven, en ook zijn broer Jan +was hem door den dood ontvallen. Hij had de hoeve geërfd, die zijne +ouders hadden bewoond en waarin hij geboren was, en voorspoedige jaren +waren zijn deel geweest, totdat de booze dagen kwamen, waarin alle +welvaart uit Holland verdwenen was. Waar destijds tromgeroffel de +komst van krijgsknechten aankondigde, hetzij van vrienden, hetzij van +vijanden, daar vlood alle welvaart heen, want zoowel de een als de ander +maakte zich aan knevelarij schuldig en zoog den landman »tot op het +been" uit. + +'t Was ongeveer twee uur in den middag, en boer Floris had met de zijnen +het middagmaal gebruikt, bestaande uit eenvoudigen melkkost en eene +snede ham. Hij en zijne vrouw waren tegenover elkander aan de tafel +gezeten, terwijl Anna naast hare moeder, en Marten naast zijn vader had +plaatsgenomen. + +Allen luisteren met aandacht naar den vader, die een hoofdstuk uit den +bijbel voorleest. Ernstig en zwaar klinkt zijne stem bij het verhaal van +de verdrukkingen, die de Joden moesten verduren in Egypteland, en de +oogen van de huisgenooten zijn geen oogenblik van hem afgewend, terwijl +hij leest. + +Het is duidelijk: de ernst der tijden heeft reeds zijn stempel gedrukt +op de jeugdige gelaatstrekken van de zestienjarige Anna, zoowel als +van den vijftienjarigen Marten, die met onverdeelde belangstelling het +verhaal volgen. En ongetwijfeld denken zij aan de booze tijden, die +ook zij thans beleven, en gansch Nederland, nu het zich kromt onder het +ijzeren juk van Alva, den gestrengen landvoogd, die geen genade kent, +waar het geldt de afvallige kinderen wederom terug te brengen tot de +Roomsche kerk, of hen uit te roeien;--den man, die gansch Nederland des +doods schuldig acht, omdat een troep onverlaten de kerken heeft bestormd +en de beelden daarin vernield. Niemand is volgens hem onschuldig, want +die aan den beeldenstorm niet heeft deelgenomen, heeft hem althans niet +belet, wat in zijn oog even erg is. + +Floris Geurtsz heeft zijn kapittel uitgelezen en het boek langzaam +dichtgeslagen. Daarna reikt hij het over aan Marten, die het verbergt +op dezelfde plaats, waar het reeds zoovele jaren onopgemerkt heeft +gelegen. Wel is op dit oogenblik die groote voorzichtigheid overbodig, +maar men weet nooit, wat er gebeuren kan. Amsterdam ligt dichtbij en +is nog Spaanschgezind. De graaf van Bossu, die als Stadhouder voor Alva +het bewind voert, evenals Diederik Sonoy dat doet in naam van den Prins +van Oranje, heeft daar nog vasten voet en bespiedt met vorschend oog de +Zaanstreek, gereed om bij de eerste gunstige gelegenheid het hart van +Noord-Holland te bespringen en te veroveren. De Waterlanders meenen +echter gerust te kunnen zijn, want Hopman Wybe Sjoerds houdt met zijn +vendel krijgsknechten Saardam bezet, en dagelijks begeeft hij zich +voorbij de hoeve van Floris, om den Waterlandschen dijk in oogenschouw +te nemen en te zien, of op het IJ alles rustig is en van Amsterdam uit +geen gevaar dreigt. Ook eenige minuten geleden hebben de bewoners van de +hoeve hem op den dijk zien voorbijloopen, vergezeld van zijn vaandrig +Joachim. + +»Laten wij danken," zegt de vader. + +Allen vouwen de handen en sluiten de oogen, en de vader spreekt overluid +een dankgebed uit, dat ernstig en plechtig door de kamer weerklinkt. + +Nog was het gebed niet geëindigd, toen iemand voor het raam verscheen en +nieuwsgierige blikken naar binnen wierp. 't Was een jongen van een jaar +of zestien, de zoon van eene buurvrouw, eene weduwe, wier kleine hoeve +gelegen was naast die van Floris Geurtsz. De knaap kwam hier wel meer +aan huis, maar men was op zijne bezoeken niet bijzonder gesteld. De +reden daarvan was niet, dat hij en zijne huisgenooten tot de ijverige +aanhangers der Roomsche kerk behoorden, want zoo werden er in Waterland +nog zeer vele gevonden, die daarom toch door de geuzen in het geheel +niet werden gewantrouwd. Maar de familie Bleeker genoot in het geheel +geen vertrouwen, omdat men hen hield voor verraders, die in geheime +verstandhouding stonden met den Spaanschen landvoogd te Amsterdam, en +niet schroomden hem alles aan te brengen, wat er in de Zaanstreek en +in Waterland zoo al voorviel. De blik van dezen jongen had dan ook iets +loerends, terwijl hij zijne oogen snel door het vertrek liet rondwaren, +en hij had in de trekken van zijn gelaat iets ongunstigs, dat afkeer +inboezemde. + +»Daar staat Piet Bleeker voor het raam te gluipen," sprak Anna met +onverholen afkeer, toen de vader zijn gebed geëindigd had. »Bah, ik kan +dien loervink niet uitstaan. Ik geloof, dat hij een echte Spek is, die +alles wat hier gebeurt, naar Amsterdam overbrieft." + +»Hij is gisterenavond nog laat met zijn bootje naar Amsterdam gevaren," +zei Marten. »Hij zei, dat hij wat ging visschen, maar toen ik hem +nakeek, zag ik duidelijk, dat hij koers zette naar Amsterdam. Ik +vertrouw hem voor geen duit.--Wel Jan, wat is er?" + +Deze laatste woorden golden den buurknaap, die nog altoos voor het raam +stond. + +»O, eene kleinigheid maar," was het antwoord. »Ik kom even waarschuwen, +dat een schaap op zijn rug in een greppel ligt. Als het beest niet +geholpen wordt, zal het gauw dood zijn." + +»Dank je wel voor de waarschuwing, Jan," zei de boer. »Waar ligt het?" + +»Op het voorstuk, dicht bij het hek," was het antwoord. En met een +lichten groet verliet de knaap het erf. + +»Jelui hebt alweer voorbarig geoordeeld en daardoor een onrechtvaardig +vonnis geveld, kinderen," sprak de moeder. »Je maakt hem voor niets meer +of minder uit dan voor een Spek, die met de vijanden heult, en dat nog +wel, terwijl hij ons een grooten dienst bewijst en ons komt waarschuwen, +dat er een schaap in onmacht ligt. Dit is niet volgens de Schrift, +kinderen." + +Deze woorden klonken als een ernstige vermaning, maar op de gezichten +van Anna en Marten stond duidelijk te lezen, dat zij het met hunne +moeder in deze niet eens waren. Ook de vader deelde hun gevoelen. Hij +sprak: + +»Bestraf de kinderen niet, Moeder. Wij beleven ernstige tijden en kunnen +niet te voorzichtig zijn. Wees getrouw en vertrouw niemand, dat is +eene spreuk, die wij geen oogenblik mogen vergeten. Ook ik vertrouw de +Bleekers niet, zoomin de weduwe als haar twee zoons. Altoos loopen ze op +plaatsen, waar zij geen boodschap hebben, 't liefst op de erven en om de +huizen van de buren. Zij zijn met alle nieuwtjes 't eerst op de hoogte +en kijken meer naar hetgeen bij anderen gebeurt, dan bij henzelven. +'t Ware beter, dat zij wat meer op hun eigene zaken letten, want de +boerderij ziet er zoo verwaarloosd uit, dat het God geklaagd is.--Toe +Marten, help het schaap even uit den nood, dan zullen wij het hooi, dat +te velde ligt, opschudden. Misschien kunnen we het dan nog voor den +avond op roken zetten." + +»En jij, Anna, help mij de tafel afnemen en de vaten wasschen," sprak de +moeder. + +Vlug begaf Marten zich naar buiten, maar in minder dan geen tijd was hij +alweer terug. + +»Ziet U nu wel, Moeder, dat ik gelijk had? Hij moest het beest bijna +passeeren, om ons te komen waarschuwen, want het lag vlak bij het hek, +naast het erf. 't Was veel gemakkelijker voor hem geweest, om het dier +even op te tillen, dan hierheen te loopen, en stellig had hem dat minder +tijd gekost. 't Was er hem alleen om te doen, om de loervink te spelen, +en anders niet. 't Is een verrader,--een Spek!" + +»Laat je maar zoo weinig mogelijk met hem in, Marten," zei de boer. +»Kom, wij moeten naar het land. De zon schijnt prachtig, en als het zoo +doorgaat, krijgen wij dit jaar best hooi, waar de koeien van den winter +in zullen smullen." + +Moeder Fijtje zuchtte, en zei: + +»Spreek maar niet zoo ver vooruit, man. Wie kan zeggen, wat de toekomst +ons brengen zal? De Spaansche soldaten liggen op korten afstand en +kunnen ons elk oogenblik overvallen. En wat zal er dan van ons worden?" + +»God zal ons helpen, Moeder," zei Floris ernstig, met een blik op de +drie vuurroeren, die aan den wand hingen. »Zij zullen u en onze kinderen +geen leed doen dan over mijn lijk." + +Boer Floris sprak deze woorden met gefronste wenkbrauwen en diepe +rimpels in het voorhoofd. + +»En als zij komen, zullen ze ook met mij rekening hebben te houden, +Moeder," riep Marten met geestdrift uit. »Zij moeten het eens wagen, U +of Anna aan te grijpen,--ha, ik jaag ze een kogel door de ribben, of +steek ze mijn verrejager door het hart. Ze zouden het een tweeden keer +wel laten!" + +»Jij bent nog maar een kind, Marten..." + +»Een kind?" riep Marten uit. »Maar dan toch een kind, dat zelden mis +schiet en voor geen Spanjaard bang is. Ik ben al vijftien jaar, Moeder, +en mijne kogels zouden evenzeer doodelijk treffen als die van Vader. +Laat ze het eens wagen, U overlast aan te doen, ik zou ze!" + +Anna was uit het achterhuis binnengekomen en had het gesprek met +fonkelende oogen aangehoord. + +»Ha," zei ze, »hoe jammer, dat ik een meisje ben. Maar wee den soldaat, +die het waagt, mij te bedreigen..." + +»Kind, kind, je weet niet, wat je zegt!" sprak de moeder droevig en met +een diepen zucht, terwijl ze hare dochter met liefdevollen blik aankeek. +»De wreedheid der Spanjaarden kent geen grenzen, en de oorlog is vol +verschrikkingen. Laten wij hopen en bidden, dat God ons beschermen moge, +want ons lot is in Zijne handen." + +»Amen!" sprak Floris Geurtsz. »Kom Marten, we moeten onzen tijd niet +verpraten. 't Is hoog noodig, om het hooi te schudden, willen we het +vandaag nog droog krijgen." + +Vader en zoon verlieten het huis, en ook Anna volgde hen, om zich naar +den walkant te begeven, waar zij iets te verrichten had. + +'t Erf was niet bijzonder groot, en bestond uit een breed rijpad, met +eene strook grasveld er naast. Daarachter lag een mesthoop, die na +het binnenhalen van het hooi over het land moest worden geslecht. Wel +een twintig kippen liepen op het erf rond, zoekende naar wormpjes en +insecten, en een paar mooie hanen, de lievelingen van Anna, kwamen +haastig naar haar toeloopen, in de hoop, dat zij een overschotje van +het middagmaal zouden krijgen. Tegen een schuurtje, achter op het erf, +dat gebruikt werd als bergplaats voor landbouwgereedschappen, was een +hondenhok geplaatst, waar Kees, de groote hofhond, aan een ketting lag. +'t Was een vriendelijke hond voor de huisgenooten, maar vreemdelingen +konden hem niet vertrouwen, want hij beet ze zonder genade met zijn +groote tanden in de beenen, dat het bloed te voorschijn kwam. Daarom +mocht hij niet losloopen en moest altijd aan den ketting liggen. + +Nu hij zijn baas op het erf zag verschijnen, en Marten, van wien hij +bijzonder veel hield, sprong hij uit zijn hok te voorschijn en liet +een luid vreugdegebas hooren. De hond kon geweldig blaffen, waardoor +hij de schrik was van iedereen, die eene boodschap op het erf had te +verrichten. Niemand zou het wagen de huisdeur te naderen, zonder eerst +een blik op het hok geworpen te hebben, om te zien, of Kees wel sekuur +aan den ketting lag. + +»Dag Kees!" riep Marten hem toe, en hij boog zich voorover en klapte +in de handen. Kees sprong kwispelstaartend en blaffend heen en weer, en +wenschte niets liever, dan dat Marten bij hem zou komen, om hem over den +kop te streelen en op den rug te kloppen, of wat hij het heerlijkst vond +van alles, dat Marten hem los zou maken en zeggen: + +»Ga je meê met den baas, Kees?" + +Dan was hij dol van blijdschap en rende met woeste sprongen over het +erf rond, zoodat de kippen ijlings wegvlogen en de twee prachtige hanen +op de droogstokken een veilige schuilplaats zochten. + +Anna keek glimlachend de beide hanen aan, die haar vlak voor de voeten +liepen, alsof zij haar vragen wilden om een lekker hapje. En ook de +kippen kwamen kakelend naderbij en stonden haar met gerekte halzen aan +te kijken. + +»O ja, wacht maar even, ik zou je haast vergeten," zei ze vriendelijk, +en vlug stapte ze naar binnen, om het overschot van het middagmaal te +halen. Weldra kwam zij terug en verdeelde de lekkernij onder de dieren. + +Vader en zoon bleven er een oogenblik naar kijken, en spoedden zich toen +naar het land, waar het geurige hooi door de warme zonnestralen +gekoesterd werd. + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK II. + +Ongewenscht bezoek, en hoe Kees daar een einde aan maakte. + + +Nog hadden zij het hek niet bereikt, toen dit geopend werd en twee +mannen het erf betraden. 't Waren krijgslieden, en Floris en Marten +herkenden in hen terstond Hopman Wybe Sjoerds en zijn vaandrig Joachim, +die hun dagelijkschen tocht naar den Waterlandschen dijk hadden gedaan +en het IJ hadden verkend. + +»Goeden dag, huisman," klonk hun groet, terwijl zij naderbij traden. +»Dag jongen." + +'t Waren stoere krijgslieden, die onder de Watergeuzen met moed +hadden medegestreden en zelfs een werkzaam aandeel hadden gehad in de +verovering van Den Briel. Hunne gelaatstrekken waren ruw en woest, hun +vel was verbrand door de zonnestralen, en hunne houding getuigde van +onverschilligheid en zelfs van brutaliteit. Zij hadden een vuurroer +over den schouder, een koppel pistolen in den gordel en een zwaard +aan de linkerzijde. Niet zonder bewondering staarde Marten de stoere +krijgslieden aan, want zijn liefste wensch was, ook eenmaal de wapens te +hanteeren in den dienst van den Prins van Oranje, en hem te helpen de +gehate Spanjaarden tot den laatsten man toe uit het land te verjagen. +Maar Floris Geurtsz deelde die bewondering van zijn zoon niet. Hij kende +de bandeloosheid der Watergeuzen te goed, om niet te vreezen, dat dit +bezoek hem niet veel vreugde brengen zou, ook al waren zij door Diederik +van Sonoy aangewezen, om de landzaten tegen de Spanjaarden te +beschermen. + +»Goeden dag, huisman,--dag jongen!" klonk hun groet. En kortaf was het +antwoord: + +»Goeden dag, heeren. Wat voert u hierheen?" + +»De dorst, vrind, anders niet dan de dorst," was het antwoord van Hopman +Wybe Sjoerds. »Wij hebben eene lange wandeling achter den rug, en de zon +brandt ons zoo fel op de huid, dat wij graag even rusten willen en je +bier eens proeven." + +»Een kan bier is U van harte gegund, heeren," was het antwoord. »Komt +binnen--ik zal u voorgaan." + +Dit laatste was echter niet meer noodig, want de Hopman liep zonder +complimenten naar de deur, wierp die open en trad, door zijn vaandrig +gevolgd, de woonkamer binnen, waar Fijtje bezig was, den vloer aan te +vegen. Zij keek niet weinig verwonderd op bij dit onverwachte bezoek, en +haastte zich van den vloer op te staan en stoffer en blik in een hoekje +te bergen. + +»Goeden dag, Moeder!" zeiden de vreemdelingen. »Heb je lekker zwaar bier +in huis? Haal dat dan te voorschijn en schenk in,--maar wat vlug, want +de tong kleeft ons aan het gehemelte en mijn keel is zoo droog als het +stof op den dijk." + +De mannen namen ongenoodigd plaats, Wybe Sjoerds op den stoel voor het +raam, waar Floris Geurtsz altoos zat, en Joachim op dien van Fijtje. +Boer Floris hoorde de vrijpostige woorden van de krijgslieden met +gefronst voorhoofd aan, en hun onbescheiden gedrag was hem een doorn in +het oog. Hij had Anna een wenk gegeven, de mannen zooveel mogelijk uit +de voeten te blijven, want hij wilde haar niet met de ruwe krijgslieden +in aanraking brengen. En zoo spoedig mogelijk was hij hen naar binnen +gevolgd, om een oogje in het zeil te houden en zijne vrouw voor hunne +ruwe bejegeningen te vrijwaren. Marten ging met hem mede, want als kind +van zijn tijd lustte hij ook wel een beker lekker bier, en bovendien +wilde hij graag luisteren naar de verhalen der beide krijgers, die reeds +zooveel ondervinding hadden opgedaan. Vader en zoon plaatsten zich dus +aan het benedeneinde der tafel, en weldra verscheen de vrouw met eenige +kannen schuimend bier, die zij den dorstigen aanbood. Floris nam zijne +kan op, hield haar in de hoogte en sprak: + +»Goed heil, Heeren!" + +Daarop zette hij de kan aan de lippen en dronk haar half ledig, een +voorbeeld, dat door Marten met gretigheid gevolgd werd. + +»Heil!" was het antwoord. + +De krijgers hieven hun kan op en begroeven hunne behaarde lippen in het +schuim. Daarna dronken zij de kan tot den bodem toe ledig, smakten met +de lippen, grepen ongevraagd elk eene nieuwe kan, en lieten den inhoud +in hunne maag verdwijnen. + +»Dat doet goed!" zei Joachim, zijne kan met een zwaren slag op de tafel +neerploffende, zoodat het Marten verwonderde, dat zij niet in scherven +uit elkander viel. »Lekker bier, dat zeg ik!" + +»Maar te licht, 't lijkt wel regenwater!" viel Hopman Wybe in. »Kom +huisman, je hebt wel wat beters, zou ik meenen. Laat ons eens wat +zwaarder bier proeven, dat je naar het hoofd stijgt. Van dit gewone +soortje kan ik wel een vat leegdrinken, en dan voel ik nog niet eens, +dat ik wat gebruikt heb." + +»Ik heb geen zwaarder bier, Hopman," was het antwoord van Floris +Geurtsz. »Wij hebben U het beste voorgezet, dat wij hebben. Zal de Vrouw +de bekers nog eens voor de heeren vullen?" + +»Maar met beter bier, voor den duivel!" riep de Hopman uit. »Je bent ons +wel wat dankbaarheid verschuldigd voor onze trouwe bewaking tegen de +Spanjaarden, en wij laten ons niet met slootwater afschepen. Hallo,--een +betere soort,--of bewaar je die soms voor je vrienden in Amsterdam?" + +De woorden van den Hopman waren voor Floris Geurtsz diep beleedigend, +want zij bevatten eene zijdelingsche beschuldiging, dat hij, Floris +Geurtsz, met den vijand heulde en hem van levensmiddelen voorzag. + +Hij antwoordde dan ook kortaf: + +»Wanneer de vrienden in Amsterdam niets anders krijgen, dan wat hun door +mijne hand gewordt, zullen zij spoedig van honger en dorst omkomen. Ik +heul niet met den vijand, dat durf ik goddank openlijk verklaren!" + +»Kom, kom, man, geen praatjes, maar een beter soortje bier, asjeblieft!" +lachte de Hopman hoonend. »Je staat met een zwarte kool geteekend, +vriendje, en het is ons bekend, dat menigmaal 's avonds je roeiboot het +IJ doorklieft, om naar Amsterdam te gaan. Wat heb je daar te doen? Als +je er geen bier heenbrengt, zal het waarschijnlijk boter of kaas zijn, +wat nog erger is.--Nu, wat heb je hierop te zeggen? Je ziet en hoort, +dat wij goed ingelicht zijn." + +Boer Floris werd bleek van verontwaardiging en drift. Hij sprong van +zijn stoel op, en riep den Hopman toe: + +»Gij liegt, Hopman,--mijne roeiboot komt nooit in Amsterdam, evenmin als +ik of een van mijne huisgenooten. Wij hebben geen kennissen in die stad +en drijven er ook geen handel. En allerminst heulen wij met den vijand, +dien wij hoe eer hoe liever het land uit wenschen. Weg met de Spanjolen +en leve de Prins van Oranje! Ziet U, dat roep ik uit van ganscher harte, +want weet het, Hopman, dat ik reeds van mijne prilste jeugd af ben +opgevoed in de nieuwe leer en dat ik die met hart en ziel aanhang..." + +»Volkomen waar! Wij heulen niet met de Spanjolen!" viel Marten zijn +vader bij. De knaap zag even bleek als de vader, en zijne stem beefde +van verontwaardiging bij de ongegronde beschuldiging van den Hopman. + +»Jongen, houd jij je snater!" beet deze hem nijdig toe. Hij schoof +Marten de bekers van zichzelven en van den vaandrig toe, en zei op +gebiedenden toon: + +»Daar, ga die vullen bij je moeder, maar met wat beter bier, versta je!" + +»Dat hebben wij niet. Vader spreekt de waarheid," antwoordde Marten, +zonder eene hand naar de bekers uit te steken. Een hevige toorn had zich +van den knaap meester gemaakt, en zijn blik dwaalde vliegensvlug naar +de vuurroeren, die aan den wand hingen. + +Maar de Hopman sloeg woedend met zijne vuist op de tafel, zoodat de +bekers er van rinkelden, en herhaalde: + +»Ga naar je moeder, en laat ze vullen met het beste, wat je in huis +hebt. En doe het spoedig, als je niet wilt, dat ik je met mijn rapier +tusschen de ribben kittel." + +»Ga Marten, en vul de kannen," gebood zijn vader. + +»Zooals de oude zingt, zoo piept het jong!" grinnikte de vaandrig zijn +Hopman toe. »Wij weten, wat wij weten, en dat is van dezen huisman niet +veel goeds." + +»Uwe spionnen moesten hun werk beter verrichten," antwoordde Floris +Geurtsz. »Ik ontken niet, dat van hier menigmaal eene roeiboot naar +Amsterdam oversteekt, en ik vrees, dat de roeier niet veel goeds in zijn +schild voert, maar God is mijn getuige, dat het niet mijne roeiboot is, +en dat zij niet bestuurd wordt door mij of door mijn zoon." + +»Praatjes om ons om den tuin te leiden, man!" viel de Hopman in. »Maar +weet, dat een stuk touw niet duur is en eene galg spoedig opgericht. Met +verraders maken wij geen complimenten en voor hen bestaat geen pardon. +Ha,--daar komt de jongen. Wel, wat breng je mede?" + +»Het beste, wat wij hebben, Hopman, volgens uw bevel," zei Marten, +terwijl hij de kannen op de tafel plaatste. + +»Maar dat is hetzelfde bier!" riep de Hopman uit. + +»Wij hebben geen ander, zooals ik reeds zeide," sprak de vader. »En +bovendien, 't is goed bier en volstrekt niet zoo licht, als u belieft te +zeggen." + +De krijgslieden deden er het zwijgen toe. Blijkbaar sprak de huisman +de waarheid, en wat hunne beschuldiging betrof, als zou Geurtsz met den +vijand heulen, zij wisten wel, dat daarvan geen woord waar was, en dat +er in het geheel geen grond voor bestond. 't Was echter de gewone manier +der krijgslieden uit die dagen, om de ingezetenen op wier kosten zij +leefden, door dergelijke beschuldigingen angst aan te jagen en hun geld +af te persen. + +»Waar niet is, verliest de keizer zijn recht," zei de Hopman met de +lippen smakkende en zich het schuim van den knevel vegende. »Welaan +huisman, ga zitten en laten wij praten. Ik wil de verzekering van je +onschuld op je woord aannemen, maar moet vier blanke guldens van u als +onderpand hebben voor je trouw. Blijkt het later, dat voor ons vermoeden +geen grond bestaat, dan kun je die van ons terugkrijgen. Maar--wee u, +zoo je liegt, want voor verraders hebben wij maar één straf, en dat is +de galg!" + +Een sombere wolk overtoog bij deze woorden het gelaat van den huisman. +Het werd hem thans zoo klaar als de dag, dat het de krijgers te doen +was om hem zijn zuurverdiend geld af te persen. En welke middelen zij +daartoe bezigden, was hun blijkbaar volkomen onverschillig. Hoe hij +peinsde, hij zag geen middel, om aan deze knevelarij te ontkomen. Toch +besloot hij, den Hopman maar niet zoo dadelijk zijn zin te geven, want +vier gulden was in die dagen een groote som, daar zij wel het vijfde +gedeelte van de waarde eener koe vertegenwoordigden. Hij veinsde daarom +te gelooven, dat de eisch van den Hopman slechts als scherts bedoeld +was, en hernam lachend zijne plaats aan de tafel. De krijgslieden deden +zich intusschen te goed aan het waarlijk niet lichte bier, en schoven de +ledige drinkkannen aan Marten toe, die ze dadelijk ging vullen. + +»Je maakt maar een grapje, niet waar, Hopman?" zei Floris Geurtsz +lachend. »Mijn woord is onderpand genoeg, want nog nooit heeft iemand +Floris Geurtsz op woordbreuk kunnen betrappen." + +En zijn kan opheffende, liet hij er op volgen: + +»Uw welzijn, Heeren, en den dood aan de Spekken." + +»Kinderpraat, man, om ons om den tuin te leiden!" viel de Hopman uit. +»Vier blanke guldens betaal je zonder mankeeren, of we zullen zoo vrij +zijn je mede te nemen naar Saardam, om je vandaar op te zenden naar +Heer Diederik van Sonoy. Die zal dan wel een vonnis over je vellen, en +ik vrees, dat het ver van malsch zal zijn." + +Boer Floris begreep thans duidelijk, dat hij door deze beschuldiging, +zij mocht dan totaal valsch zijn en geheel uit de lucht gegrepen, in +groote moeilijkheden kon geraken, en dat in elk geval eene langdurige +gevangenschap en veel ellende er het gevolg van zouden zijn. Maar vier +blanke guldens was een te groote som, om zich die maar zonder +tegenspraak te laten afpersen. + +»De Heer van Sonoy is een te verstandig man, om zich op zoo'n domme +wijze de vrienden van den Prins tot vijanden te maken. Vraag gansch +Saardam door, aan wien ge ook wilt, en u zult eenstemmig hooren +verklaren, dat de Spanjaarden geen vuriger vijand hebben dan mij. Ik +laat me niet goedsmoeds mijn zuur verdiend geld afpersen. Maar wat praat +ik; U gelieft immers slechts te schertsen;--komt heeren, een nieuwe +kan. Marten, vul de ledige nogmaals. De heeren zullen thans wel gemerkt +hebben, dat het bier zwaar genoeg is, om er een vroolijk hart van te +krijgen." + +»En eene hongerige maag, Hopman," viel Joachim in, die enkele +oogenblikken uit het raam had gekeken en daar de twee groote hanen had +opgemerkt, die er met statigen tred in het kleine grasveldje liepen. +»Wat dunkt u, zou een gebraden haantje niet smaken? Daar loopen er een +paar, die mij het water langs de tanden doen vloeien." + +Dat waren woorden naar des Hopmans hart. Hij zette zijne kan met zooveel +kracht op de tafel neer, dat het bier in het rond spatte en riep uit: + +»Byloo, dat is eene schoone gedachte, mijn vriend, schooner, dan ik in +langen tijd van je gehoord heb. Komaan, huisman, als je dan zoozeer de +vriend zijt van den Prins, die je schijnen wilt, draai dan die dieren +den nek om, laat dien jongen daar de veeren er afplukken en de beesten +schoonmaken, en zeg aan moeder de vrouw, dat ze ze zoo lekker braadt, +of ze voor den Prins in eigen persoon bestemd waren. Je bier is zoowaar +beter dan ik dacht, en doet mij de maag jeuken naar een hartige beet." + +»Den nek omdraaien!" riep Joachim, de vaandrig uit, terwijl hij opstond +en zijn vuurroer greep, dat hij tegen zijn stoel had geplaatst. »Niet +noodig, Hopman, ik zal ze een kogel door den kop jagen, zoo netjes, of +het Spanjaarden waren. Wacht maar een oogenblik, en je zult het mooiste +schot zien, dat ooit door een watergeus losgebrand is." + +Lachende begaf hij zich naar de deur. + +Maar plotseling stoof Marten op. De knaap was zijne verontwaardiging +over zooveel onbeschoftheid niet langer meester, en hij gaf den vaandrig +met zijn vuist een stomp tegen de maag, die hem deed snakken naar zijn +adem. En nauwelijks was deze daad geschied, of Marten ijlde naar den +wand, greep een der vuurroeren, dat hij aan zijn vader gaf, en wapende +zichzelven met een tweede. Dat alles was zoo snel gebeurd, dat de Hopman +nog niet eens goed begreep, wat er eigenlijk aan de hand was, en met +open mond naar de handelingen van den knaap zat te kijken, terwijl de +vaandrig in de grootste benauwdheid heen en weer liep, zonder zijn adem +terug te kunnen krijgen. Ook boer Floris was ten hoogste verbaasd +over het gedrag van zijn zoon, en hij vreesde, dat een en ander de +onaangenaamste gevolgen na zich zou sleepen. Vrij besluiteloos stond +hij met het vuurroer in de handen, en staarde nieuwsgierig de twee +krijgslieden aan, zichzelven afvragende, wat er nu wel gebeuren zou. + +»Voor den duivel, die satansche jongen!" bulderde de Hopman, van zijn +stoel opspringend en zijn rapier uit de scheede trekkende. »Handelt men +hier zoo met een Hopman van den Prins en diens vaandrig? Hallo, Joachim, +hoe is het? Laat je je door een kwâjongen afranselen, dat je de tong uit +den mond hangt? Rijg hem aan je zwaard, dat het hem door de ribben +heenglijdt!" + +Maar Joachim had nog altoos geen adem genoeg, om heldenstukken te kunnen +verrichten, en Floris Geurtsz meende van het oogenblik gebruik te moeten +maken om de zaak te sussen. + +Hij zette zijn roer in een hoek van de kamer neder, en gebood Marten +het zijne wederom aan den wand op te hangen. + +»Je handelt dwaas en onverantwoordelijk tegenover goede vrienden, +Marten," zei hij op quasi gestrengen toon. »Ga heen en verlaat dit +vertrek, voordat er grooter dwaasheden gebeuren." + +Marten gehoorzaamde schoorvoetend en onwillig. Hij kon zich de houding +van zijn vader niet verklaren, die toch anders geen man was om met zich +te laten sollen. En het was hoog tijd, dat hij de kamer verliet, want +Joachim was nu weer op adem gekomen, en keek alles behalve vriendelijk. + +»Ga zitten, Heer Vaandrig," zei Floris Geurtsz dringend, »en vergeef het +den knaap om de wille van zijne jonkheid. Hij is nog niet wijzer en het +zou voor u een geringe eer zijn hem te straffen, zooals hij verdient. +Weet, dat de hanen, waarvan u spreekt, hem na aan het hart liggen, want +hij heeft ze zelf opgefokt. Ga zitten, en drink uwe kan nog eens leeg." + +»Maar eerst het beloofde mooie schot, Joachim!" riep de Hopman uit met +een vuistslag op de tafel. 't Was duidelijk, dat het bier zijne +uitwerking begon te doen. + +»Laat mij maar begaan!" pochte Joachim, die opnieuw zijn vuurroer +greep en zich naar buiten begaf. Marten stond diep verontwaardigd +achter op het erf voor het schuurtje, naast het hondenhok. Kees sprong +kwispelstaartend en blaffend tegen hem op. Marten klopte hem op den rug +en zeide: + +»Die stomp zal hem heugen, Kees! Hij kwam net op zijne maag terecht, +zoodat de kaerel stond te gieren naar zijn adem. Ik zal hem wel leeren, +om onze hanen dood te schieten en op te eten, den lomperd. Ha, kijk, +daar komt hij toch waarlijk naar buiten, met zijn roer in de handen. Zou +hij toch werkelijk de onbeschaamdheid hebben, om zijn plan ten uitvoer +te brengen? Maar dat is meer dan schandelijk!" + +Inderdaad verscheen de vaandrig op dit oogenblik buiten de deur, en +nauwelijks kreeg hij Marten in het oog, of hij stak hem de gebalde vuist +toe, en riep: + +»Wacht maar, mannetje,--die hanen gaan er toch aan, of je hoog of laag +springt. En jij zult ze netjes voor ons plukken en schoonmaken, en bij +het eten mag je komen toezien, hoe ze ons smaken!" + +Hij liep naar de voorzijde van het huis, waar de hanen nog parmantig +rondstapten, en zag, hoe de Hopman lachende voor het raam stond te +wachten op de dingen, die komen zouden, met de half-volle kan in de +hand. + +Joachim stak de lont aan, richtte zijn vuurroer, bracht de lont bij het +kruit en pang! klonk het met donderend geweld. Maar of het door het bier +kwam, dat hij gebruikt had, of door den stomp, dien Marten hem op zijne +maag had gegeven, weet ik niet, maar zeker is het, dat het schot miste +en de hanen en kippen onder een luid gekakel uit elkander stoven en +ijlings een goed heenkomen zochten. + +»Ha-ha-ha!" lachte de Hopman voor het raam. »Wat prachtig schot, +Joachim! Dat heb je zeker op de Spanjolen geleerd." + +»Dat verwenschte bier ook!" mompelde Joachim beschaamd, omdat hij na +zijn pochen zulk een treurig figuur als schutter maakte. »Mijn hoofd +lijkt wel een molentje, en alles draait me voor de oogen." + +Hij gaf zijn edel pogen echter niet op, maar laadde zijn geweer opnieuw +en liep den hoek van het huis om, teneinde te zien, waar de dieren +gebleven waren. Spoedig had hij hen ontdekt; zij liepen bij den +mesthoop, niet ver van de plaats, waar Marten nog altoos bij het +hondenhok stond. Marten lachte er smakelijk om, dat de vaandrig zoo'n +bespottelijk figuur maakte, en Kees baste zoo geweldig met zijn zware +stem, en hij keek den krijger met zijne fonkelende oogen zoo nijdig aan, +dat deze besloot, zich niet al te dicht in de nabijheid van dat dier te +wagen. + +Opnieuw legde hij aan, en met een hevigen knal brandde het schot los. +Thans trof hij beter. Een van de hanen deed nog een paar onwillekeurige +sprongen en viel toen dood neer. Maar op hetzelfde oogenblik vloog de +deur open en ijlde Anna naar buiten. Tranen van spijt en woede vloeiden +haar uit de oogen. + +»Ha,--wat eene schandelijke daad voor een vaandrig in dienst van +den Prins!" riep zij den soldaat toe, die zich haastte zijn vuurroer +opnieuw te laden. »Lafaard! Schaam je je niet? Is dat doen met eere, +om weerlooze dieren te dooden? Ben je misschien te laf, om het tegen +de Spanjolen op te nemen, en toon je je heldenmoed op deze wijze?" + +Ongetwijfeld zou zij in haar toorn den vaandrig nog veel meer +beleedigingen hebben toegevoegd, indien niet de Hopman naar buiten +gewaggeld ware, gevolgd door haar vader. Deze laatste gebood haar met +een gebiedenden wenk, zich te verwijderen. Hij wilde haar niet in de +nabijheid van de half beschonken krijgslieden laten. Schreiende trok zij +zich in het achterhuis terug. + +Een oogenblik later klonk een tweede schot--maar weer was het mis, en +nogmaals bracht de haan zich in veiligheid. + +»Ha-ha-ha, wat een geweldig schutter!" lachte de Hopman, die zijn roer +in de hand hield en den haan achtervolgde. »Joachim,--ik dacht, dat je +hand vaster was." + +»'t Komt door dat verwenschte bier!" mompelde Joachim. »Maar een is er +toch al om koud!" + +»Pang!" klonk het, ditmaal uit het roer van den Hopman, en waarlijk, het +dier was doodelijk getroffen, hoe beneveld de oogen van den schutter +ook waren. + +»Zóó moet je schieten, brave jongen,--zóó moet je schieten, Joachim!" +pochte Wybe Sjoerds op dronkemansmanier. »Al had ik een heel vat +leeggedronken, ik raak toch nog zoowel een haan als een Spanjaard! Kom +Joachim, laten we nog een beker drinken in afwachting van den maaltijd, +die ons straks zal worden opgedischt." + +»Ik kom!" was het antwoord van Joachim, die intusschen de beide dieren +bij elkander zocht. Maar nauwelijks waren Floris Geurtsz en de Hopman +weer in huis verdwenen, of Marten, wiens woede geen grenzen kende, +maakte schielijk Kees los van den ketting, en fluisterde hem toe: + +»Sa-sa-Kees, pak ze!" + +Dat liet Kees zich geen tweemaal zeggen. De vreemdeling was hem al lang +een doorn in het oog geweest en hij wenschte niets liever, dan hem eens +bij de beenen te pakken. Nauwelijks voelde hij zich dan ook van den +ketting bevrijd, of onder een oorverdoovend geblaf vloog hij op den +vaandrig toe, die nu juist de twee hanen bij de pooten in de hand hield, +en beet hem zonder mededoogen zoo venijnig in zijn rechterbeen, dat de +soldaat het uitschreeuwde van pijn. + +»Au, au, smerige hond, laat los, au, au!" kermde hij, van angst en pijn +in het rond springende, maar Kees gaf er niets om en hield hem stevig +bij zijn dijbeen vast. En toen hij eindelijk door de woeste sprongen +van den vaandrig gedwongen was hem los te laten, hield hij een groote +lap van diens broek in den bek. De vaandrig zette het op een loopen, in +de hoop, de deur der hoeve te kunnen bereiken, voordat de hond hem ten +tweeden male aangreep, natuurlijk zonder de hanen, want die had hij bij +den aanval van den hond al dadelijk op den grond laten vallen. Maar dat +mislukte hem. Kees liep vlugger dan hij, en beet hem met een geweldigen +hap nu in zijn linkerbeen, zoodat ook daar de broek vaneengereten werd +en het bloed uit des vaandrigs been te voorschijn kwam. Marten, die zich +in allerijl achter eenig boerengereedschap verscholen had, zag het met +het grootste genoegen aan, en hij had niet den minsten lust, Kees tot de +orde te roepen. + +»Au, au, vervloekte hond,--au, au!" schreeuwde de vaandrig, die alle +moeite deed, om de deur te bereiken. + +Op dit geschreeuw kwam weer de Hopman naar buiten, teneinde te zien, +wat er aan de hand was. Ook boer Floris verscheen op het erf, maar +nauwelijks zag hij, hoe Kees bezig was den vaandrig de kleeren van het +lijf en de stukken uit de beenen te rukken, of hij trok zich schielijk +in de hoeve terug, niet twijfelende, of met de hulp van dezen bondgenoot +zou hij spoedig van de ongewenschte en brutale gasten verlost zijn. + +[Illustratie] + +»Help, Hopman, help!--Au--au,--die rakkerd! Au, sla hem dood, Hopman!" + +»Ik--ik zal hem een kogel door den kop jagen," riep de Hopman, die vrij +angstig naar den grooten, nijdigen hond keek en allerminst lust had, met +diens tanden kennis te maken. + +»Au,--au, neen, niet schieten!--Au--o, o, als je misschiet, krijg ik +misschien den kogel, die..." + +Verder kwam de vaandrig niet, want juist op dit oogenblik gelukte het +hem zijn been vrij te krijgen, en ijlings koos hij het hazenpad. Nu +had hij de deur bereikt,--maar zijn pogingen om haar los te krijgen, +mislukten. De boer had er den grendel voor geschoven en stond nu door +het raam te kijken, naar hetgeen op het erf voorviel. Vele pogingen om +binnen te komen deed de vaandrig trouwens niet, want de hond zat hem +alweer op de hielen, wat er niet beter op werd, toen van achter het +schuurtje werd geroepen: + +»Sa-sa-Kees, pak ze!--Toe maar Kees, pak ze!" + +Dat bevel wilde Kees met alle genoegen uitvoeren, maar hij scheen te +meenen, dat de vaandrig voorloopig genoeg genoten had, en viel nu op den +Hopman aan, die tevergeefs trachtte hem met de kolf van zijn vuurroer op +den kop te slaan. + +De vaandrig staakte zijne pogingen om de deur open te maken, en +vluchtte zoo snel zijne voeten hem dragen konden het erf af en den dijk +op, in de richting van Saardam. En Kees vloog brutaalweg den Hopman naar +de keel, zoodat deze moord en brand schreeuwde. Hij greep Kees met zijn +vrije hand aan, wierp hem van zich af, en volgde in stormpas zijn +vaandrig, die al op grooten afstand op den dijk voortholde. + +Kees rende den Hopman na en beet hem gevoelig eerst in de eene en daarna +in de andere kuit, maar toen de Hopman eenmaal het hek uitgejaagd was, +meende hij zijn plicht te hebben volbracht. Kwispelstaartend keerde hij +naar Marten terug, die schaterend van lachen uit zijn schuilhoek te +voorschijn kwam en den hond goedkeurend over den kop streelde. + +»Goed zoo, brave Kees! Goed zoo, hondje! Je hebt je voortreffelijk +gehouden, hoor, en als wij de hanen morgen bij het middagmaal krijgen, +zal ik voor jou een lekker stuk bewaren. Ik gun het jou liever dan die +twee struikroovers!" + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK III. + +Wybe Sjoerds verveelt zich, en Marten krijgt een uitnoodiging. + + +Marten haastte zich de twee hanen op te zoeken, die Joachim bij den +eersten aanval van den hond reeds op den grond had laten vallen, en hij +bekeek ze met een meewarigen blik, want hij had veel van deze dieren +gehouden. Maar toch verheugde hij er zich in, dat de dappere Hopman en +diens brave vaandrig er zich niet aan zouden vergasten. + +Weldra kwamen ook zijne ouders en Anna naar buiten, die met niet weinig +pret den geduchten aanval van Kees hadden aanschouwd en tot hunne groote +blijdschap de twee krijgslieden op de vlucht hadden zien slaan. + +»Was dat geen grappig gezicht?" riep Marten hun toe, terwijl hij opnieuw +in den lach schoot. »Ha-ha, ik wist me bijna geen raad van het lachen, +toen die vaandrig zulke malle sprongen maakte, terwijl Kees hem aan +zijne broek hing en er de stukken uitscheurde." + +»En wat schreeuwde hij leelijk," zei Anna, die lachen moest door hare +tranen heen, want het deed haar veel verdriet, dat de twee mooie hanen +gedood waren. Zij streelde hen over de fraaie veeren. De dieren waren +nog warm. + +»Arme beesten," zei ze zacht. + +»Zeg dat wel, Anna," zei Marten, »maar verheug er je in, dat die twee +roovers er althans niet aan zullen smullen. Ha, wat had die brave Kees +ze geducht te pakken!" + +»Had jij den hond losgelaten?" vroeg zijn vader, die zich de handen +wreef van genoegen over den goeden afloop van het minder aangename +avontuur. + +»Losgelaten niet alleen, maar opgehitst ook," lachte Marten. »Hij vloog +er op aan als een dolle, en ik dacht, dat hij van plan was den heelen +vaandrig aan stukken te scheuren. 't Was een prachtig gezicht! En _wij_ +hebben de hanen nog, dat is het grappigste van alles." + +»Ja, en mijn vier blanke guldens daarbij, jongen. Die schavuiten +beschuldigden mij van met den vijand te heulen, en dreigden mij naar den +gouverneur Sonoy op te zullen zenden, als ik hun geen vier guldens gaf +als onderpand voor mijne trouw. Een mooie eisch, voorwaar!" + +»Maar man, wat heb je aan een groot gevaar bloot gestaan," sprak vrouw +Fijtje. »Ik had me geen raad geweten, als ze die bedreiging hadden +uitgevoerd. Gode zij dank, dat zij in hun opzet verhinderd zijn door +Kees. Hij krijgt een lekkere kluif van me, als blijk van mijne groote +dankbaarheid." + +»Hé ja, moeder, dat moet u doen," riep Anna uit. »Kom hier, Kees, laat +ik je eens streelen!" + +Marten keek zijn vader een oogenblik peinzend aan. Eindelijk sprak hij +verheugd: + +»O, nu vat ik het! Dus dáárom was u zoo toegevend voor die twee +schurken. Ik kon me al niet begrijpen, hoe u er toe komen kon, om hun +zoo in alles hun zin te geven en al de onbeschoftheden te verdragen, die +zij ons geliefden aan te doen. Dat is anders uw aard niet." + +»Ja, m'n jongen, ik zat in een moeilijk geval, en geloofde niet beter te +kunnen doen dan te huilen met de wolven, waarmede ik in het bosch was. +Ik had natuurlijk veel liever, dat zij deze twee hanen opaten, dan dat +ze met mijn vier guldens naar huis gingen, of dat zij mij in staat van +beschuldiging stelden en naar Jonkheer Sonoy opzonden. Er behoeft +tegenwoordig niet veel te gebeuren om aan de galg te komen. Eene +beschuldiging van Hopman Wybe Sjoerds weegt zwaar, want hij staat om +zijne dapperheid hoog bij den gouverneur aangeschreven." + +»Maar voor onzen Kees ging hij toch op de vlucht!" lachte Marten. En +hij keek den hond, die kwispelstaartend om den groep heen liep, met +welgevallen aan. Want hij hield veel van zijn hond. + +»Wij zullen hem voortaan maar los laten loopen, Vader. Dan zijn we voor +bezoeken van zulke fraaie gasten gevrijwaard. Zij mochten anders eens +komen, als u of ik niet thuis waren, en dan waren zij tot alles in +staat!" + +»Ik vrees, dat we nu toch nog genoeg van hen te lijden zullen hebben," +sprak vrouw Fijtje met een zucht. »Zij zullen de ondergane bejegening +niet gemakkelijk vergeten en ze ons nog minder vergeven. Morgen of +overmorgen zullen we de onverlaten wel opnieuw zien verschijnen, en mijn +hart beeft bij de gedachte, wat er dan al niet gebeuren kan." + +»Ja Moeder," sprak boer Floris, »wij beleven bange tijden en hebben +bijna, zooals ons thans al weer gebleken is, evenveel te lijden van onze +vrienden als van onze vijanden. Maar komaan, geen zorgen vóór den tijd. +Anna, neem jij de hanen mede naar binnen, dan kan Marten ze vanavond +schoonmaken. Nu ze eenmaal toch dood zijn, zullen ze ons morgen een +heerlijk middagmaal verschaffen. En Moeder, kop jij de boter nog? Morgen +moet Marten ze wegbrengen naar Jan Gerritsz, in de Westzijde. Hij heeft +me gevraagd, of ik ze voor hem bewaren wilde, en hem tevens een zestig +eieren kon bezorgen." + +»Moet Marten morgen dus naar Saardam?" vroeg Moeder Fijtje angstig. +»En als dan de Hopman hem ziet,--of de vaandrig? Marten kan niet in de +Westzijde komen, zonder den Dam te passeeren,--en daar móéten zij hem +haast wel opmerken..." + +»O Moeder, laat dat maar aan mij over," viel Marten lachend in. »Ik weet +wel een middel om de Westzijde te bereiken zonder den Dam te passeeren, +en bovendien kan ik Kees meenemen. Als Wybe Sjoerds of zijn fraaie +vaandrig dien zien, zullen ze mij wel met rust laten. Kom Vader, willen +wij nu het hooi gaan opschudden? 't Wordt meer dan tijd." + +»Wij zullen dubbel hard werken, om de geleden schade in te halen, +jongen," antwoordde de vader. + +Beiden begaven zich naar het land, gevolgd door Kees, die als loon voor +den bewezen dienst voor dezen keer mede mocht. Gewoonlijk was het land +echter verboden terrein voor hem, want hij zat de schapen wel eens +achterna en joeg ze dan in de sloot. Maar op het hooiland kon hij niet +veel kwaad uithalen, omdat daar geen vee liep. + +Eenige oogenblikken later waren vader en zoon ijverig aan den arbeid. +Het laatste hooi lag te velde, en zij hoopten het nog voor den avond aan +roken te zetten. Dan kon het den volgenden morgen binnengehaald worden, +waarmede niet langer dan een halve dag gemoeid zou zijn. Daarmede was de +hooioogst voor dit jaar afgeloopen. 't Hooi zag er prachtig uit en was +al bijna geheel droog. 't Was den geheelen dag dan ook heerlijk weer +geweest, en de zon had fel geschenen. Eer deze nog geheel ondergegaan +was, stond het reeds op groote hoopen, zoodat den volgenden morgen de +laatste voeren konden worden geborgen. + +Welvoldaan en tevreden keerden Floris en Marten 's avonds huiswaarts. +Zij hadden hard gewerkt om klaar te komen, maar zij waren sterk en +konden wel tegen wat zwaren arbeid. + +Zoodra zij thuis gekomen waren, begaf Marten zich naar het achterhuis, +om de hanen schoon te maken, wat hem vlug afging, want Marten was een +handige jongen, die niet van talmen hield en de dingen altoos flink +aanpakte. Daarna ging hij het hek sluiten, wat zij in dien bangen tijd +voor eene vaste gewoonte hadden. Als altoos 's nachts bleef Kees vrij op +het erf rondloopen, en een betere bewaker zou moeilijk te vinden geweest +zijn. Wee dengene, die het wagen durfde het erf te betreden. Kees was in +staat hem te verscheuren. + +Toen allen binnen waren, sloot de vader de deuren en schoof er de +grendels voor. Daarna deed hij zorgvuldig de ronde, om te zien, of alles +goed afgesloten was. + +Moeder Fijtje maakte het avondmaal gereed, en toen dat genuttigd was, +stonden Anna en Marten op, om zich naar bed te begeven. Maar de vader +weerhield hen, en zeide: + +»Blijft nog even, kinderen; ik heb jelui nog wat te zeggen." + +Anna en Marten keken hem niet zonder eenige verwondering aan, en waren +nieuwsgierig wat dit zijn zou. + +De vader stond op en ontsloot eene kast. Hij haalde daaruit een kistje +te voorschijn, dat hij op de tafel plaatste en opende. 't Bleek een +groot aantal zilveren geldstukken te bevatten, die Marten den uitroep +uitlokten: + +»Zoo, zoo, Vader, dat ziet er goed uit! Mij dunkt, er zitten daar meer +guldens in, dan duiten in mijne schatkist." + +»En in de mijne daarbij!" lachte Anna. + +Maar de vader lachte niet. Integendeel, zijn gelaat stond hoogst +ernstig, toen hij de beide jongelieden aanzag. + +»Luistert!" zei hij. »Wij beleven een tijd van beroerten, die maakt, +dat wij heden niet weten, of morgen niet reeds de vijand onze woning +binnenvalt en alles rooft en plundert, wat hij krijgen kan. Wij hebben +een gedeelte van het geld, dat je hier voor je ziet, geërfd van onze +ouders, en het overige verdiend en overgespaard. Ik acht het in de kast, +waarin wij het jaren lang bewaard hebben, niet veilig meer, en ben met +Moeder afgesproken, het te verbergen op eene plaats, waar een ander het +niet gemakkelijk vinden zal. Maar wij willen u van die schuilplaats +niet onkundig laten, omdat wij weten, dat we je volkomen vertrouwen +kunnen en dat ons geheim bij jelui veilig is. 't Kan goed zijn, dat de +bergplaats je bekend is, want in deze tijden is alles mogelijk. Ik heb +gisterenavond, toen je reeds naar bed gegaan waart en in diepe rust +laagt, eene geschikte plaats bedacht. Zie maar eens hier." + +Boer Floris stond op en begaf zich naar den haard, die van steenen +opgetrokken was. Hij veegde de asch weg, zoodat de vloer bloot kwam, en +haalde de steenen, die den bodem vormden, een voor een weg. Daaronder +bleek een ijzeren plaat te liggen. Met inspanning van al zijne krachten +schoof hij deze op zijde, en nu werd eene opening zichtbaar, die wel +tien zulke kistjes kon bevatten. + +»Ziehier," sprak de vader, »deze plaats bedoel ik. Geef dat geldkistje +eens hier, Marten.--Mooi zoo. Kijk, ik plaats het op den bodem van het +gat, en stapel deze losse steenen er rondom en bovenop. Dat kistje bevat +vierduizend gulden, kinderen, en vertegenwoordigt dus een groot bedrag, +dat ik ongaarne in de handen der vijanden zou zien. Nu leg ik de ijzeren +plaat er over en daarop de steenen van den haard. Wanneer nu morgen het +vuur wordt aangelegd, vult de asch al spoedig de voegen, zoodat niemand +op de gedachte zal komen, dat hier geld verborgen ligt." + +»Dat is mooi bedacht, Vader," zei Marten. »Ik noem hen knap, die het +geld hier vinden." + +»Laten wij hopen, dat God deze woning bescherme, zoodat niemand er naar +kome zoeken," sprak de vader. + +»Amen," zei de moeder ernstig. »En nu, kinderen, welterusten." + +»Welterusten," zeiden Anna en Marten. En weldra lag het gezin in een +diepe rust, welke dien nacht door niemand gestoord werd. Sloop er +wellicht een of andere landlooper om de hoeve rond met minder goede +voornemens, Kees hield trouw de wacht, en als zijn bassen over het erf +weerklonk, waagde niemand het naderbij te komen. + +En 's morgens waren allen reeds vroeg in de weer, om den dagelijkschen +arbeid te hervatten. Toen in de hoeve van de weduwe Bleeker iedereen nog +in een diepen slaap gedompeld lag, waren zij reeds ijverig aan het werk. + +Het eerst werden de koeien gemolken en de melk in strem gezet. Daarna +werd het ontbijt gebruikt, en nauwelijks was dat genuttigd, of het paard +werd voor den hooiwagen gespannen, en vader en zoon reden naar het veld, +om het laatste hooi binnen te halen. 't Was alweer een mooie dag, en de +zon scheen zoo heerlijk op de weiden en tuinen, de bloemen prijkten in +zoo heerlijke kleuren en de vogels kwinkeleerden zoo lustig en vredig op +de daken der huizen en de takken der boomen, dat men moeite had om te +gelooven, dat het land geheel in beroering was en de menschen elkander +van den morgen tot den avond vervolgden en vermoordden. + +[Illustratie] + +Tegen 12 uur werd het laatste voer het erf opgereden, en korten +tijd later behoorde deze hooioogst weer tot het verleden. Marten was +daardoor, en ook door het vooruitzicht van de gebraden haantjes, die nu +weldra op de tafel zouden prijken, in de vroolijkste stemming geraakt, +en hij zong, terwijl hij het paard uitspande en het naar het land +bracht, een geuzenliedje, dat toen algemeen gezongen werd. Lustig klonk +het: + + Slaet opten trommele, van dirredomdeyne, + Slaet opten trommele, van dirredomdoes, + Slaet opten trommele, van dirredomdeyne, + Vive le Geus! is nu de loes! + + De Spaensche Inquisiti, voor God maliti, + De Spaensche Inquisiti, als Draecx bloet fel, + De Spaensche Inquisiti gevoelt puniti, + De Spaensche Inquisiti ontvalt haer spel. + + Vive le Geus! wilt Christelijk leven, + Vive le Geus! hout fraeyen moet: + Vive le Geus! God hoedt u voor sneven, + Vive le Geus! edel Christen bloet! + +»Ha-sa, dat is een lustig liedeken, Marten!" klonk het hem toe, terwijl +hij van het land terugkeerde. En opziende ontdekte hij zijn buurjongen +Piet Bleeker, die op den dijk stond met de handen in de zakken. + +»Die is ook liever lui dan moê," mompelde Marten zacht voor zich heen. +En luider sprak hij, niet zonder fijne spotternij, want hij wist wel, +dat de familie Bleeker ijverig Spaanschgezind was en den Prins van +Oranje en diens strijden voor de vrijheid diep verfoeide: + +»Ja, niet waar? Waarom zing je niet mee, Piet? Of ben je misschien bang, +dat de Spaansche ooren zoo scherp zijn, dat zij te Amsterdam kunnen +verstaan, wat hier gezongen wordt?" + +»Die is mooi, hoor!" zei Piet met een smadelijk lachje. »Wat kunnen mij +die Spanjolen schelen? Ik heb er immers niets mede te maken? Voor mijn +part waren ze hier nooit gekomen, alhoewel ik zeggen moet, dat de Geuzen +ook zoo vriendelijk niet zijn. Ik gun hun bezoek ook liever aan de +buren, dan het zelf te ontvangen. De hulp van Kees was gisteren zeker +lang niet onwelkom, hè?" + +»Ha zoo, heb je dat ook al gezien, Piet? Maar wat praat ik; jelui ziet +immers alles? Wil ik je eens een goeden raad geven?" + +»Wanneer je dat doen wilt,--met alle genoegen," zei Piet. »Een goede +raad is immers altijd geld waard?" + +»Nu,--neem dan dienst bij de soldaten. Een goede spion kan daar altoos +werk genoeg vinden en eene flinke belooning bovendien. Je bent er, +geloof ik, beter voor geschikt dan voor het boerenwerk.--Dag Piet!" + +Marten was onder het praten de hoeve genaderd en trad deze binnen, waar +de reuk van de gebraden hanen hem reeds dadelijk in den neus drong. + +»Hè,--lekker!" mompelde hij, den geur opsnuivende. »Toch prettig, dat +die twee sinjeurs er zoo lekker nuchter van blijven!" + +De boutjes lieten zich uitstekend smaken, en onder het middagmaal werd +nog eens smakelijk gelachen om het malle figuur, dat de twee dappere +krijgslieden gemaakt hadden. Moeder Fijtje alleen lachte niet van +ganscher harte mede, want zij vreesde, dat de beleedigde mannen niet +zouden nalaten zich te wreken. En voor die vrees bestond veel grond, +want de watergeuzen waren er de mannen niet naar, om een geleden hoon +ongewroken te laten. En dubbel beangst gevoelde zij zich, nu Marten +straks naar Saardam moest, om boter en eieren naar Jan Gerritsz te +brengen. 't Was haar op het gelaat te lezen, dat zij zich niet op haar +gemak gevoelde, en meermalen zuchtte zij onwillekeurig bij de gedachte +aan de gevaren, die haar eenigen zoon bedreigden. + +»Moeder is nog niet op haar gemak," zei Marten lachend. + +»Och kind, spot niet met mijn angst, want daar bestaat waarlijk wel +reden voor," zei ze. »Als je nu vanmiddag maar niet naar Jan Gerritsz +moest,--maar de tocht daarheen maakt me bekommerd." + +»Wees gerust, moeder," zei Marten. »Ik zal zoo voorzichtig mogelijk zijn +en den Dam vermijden. Ik weet zeker, dat de Hopman en zijn vaandrig daar +hun intrek hebben genomen. En bovendien, zij zullen mij wel ongemoeid +laten gaan, ook al werd ik opgemerkt. Denkt u dan niet, dat zij zich +over het geval schamen? Zij zullen het wel aan niemand vertellen, want +dan worden zij nog uitgelachen op den koop toe. En wat zouden zij mij +doen? Mij opzenden naar Jonkheer van Sonoy, den gouverneur? Dan kwam +hun eigen wangedrag aan het licht. Of mij gevangen houden? Daarvoor +hebben zij geen reden. Neen, Moeder, u kan gerust zijn." + +»'t Is te hopen, Marten. Als Vader nu nog meê ging..." + +»Dan was het veel erger," viel Anna in. »Vader is een man, en door eene +valsche beschuldiging konden zij hem licht in groote moeilijkheden +brengen." + +»Volkomen waar," sprak de vader. »'t Is beter, dat Marten alleen gaat. +Ik geloof ook, dat zij hem wel ongemoeid zullen laten, zelfs al zien zij +hem." + +»Toch wou ik, dat die tocht al achter den rug was," hernam de moeder. + +Toen het middagmaal afgeloopen was, bracht Marten den botertijns in het +roeibootje, alsmede de mand met eieren, haalde de riemen uit de schuur, +en riep luchtig: + +»Nu, ik ga. Goeden dag, tot straks.--Dag Moeder, wees maar niet bezorgd. +Ik ga met het schuitje en heb dus met den Dam niets te maken. Over +enkele uren ben ik weer terug." + +De moeder keek hem zuchtend na. + +Op het erf gekomen, keek Marten zoekend rond, en riep met luide stem: + +»Kom Kees, ga je meê met den baas?" + +Maar Kees gaf geen teeken van leven, geheel tegen zijne gewoonte in. + +»Wel,--wat is dat? Waar zou Kees zitten? Hij komt nooit van het erf af, +en laat zich evenmin ooit tweemaal roepen.--Kom Kees, waar ben je?--Ga +je meê met den baas?" + +Een kort gebrom was het antwoord. 't Kwam uit het hondenhok, en Marten +begaf er zich heen. + +Ha, thans was het raadsel spoedig opgelost. Kees deed zich te goed aan +de beenderen van de twee hanen, die Anna hem gebracht had. Hij lag er +bij op den grond, en Marten hoorde, hoe hij de beentjes tusschen zijne +sterke kaken verbrijzelde. + +»Smaakt het lekker, Kees?" vroeg Marten lachend. + +Kees kwispelde met den staart, maar bleef doorkluiven. + +»Kom Kees,--ga je meê met den baas?" + +Kees hief een oogenblik den kop op, en zijn staart kwam opnieuw in +beweging. Blijkbaar had hij grooten lust om de uitnoodiging aan te +nemen, maar de beentjes vond hij toch ook erg verleidelijk. + +Marten maakte een kort einde aan de besluiteloosheid van Kees. Hij +raapte de beentjes vlug bij elkander, wat Kees met een boos gebrom +beantwoordde, en zeide: + +»Kom Kees, ga je meê? Je kunt het eene doen, zonder dat je het andere +behoeft na te laten." + +Nu begreep Kees de bedoeling volkomen, en onder vroolijke sprongen +volgde hij zijn jongen meester. Deze wierp de beentjes op den bodem van +het vaartuigje, waar Kees zijn maal kon vervolgen, en stak van wal. +Weldra kliefde het bootje de golfjes van de Zaan. + +Marten roeide graag, en sterk als hij was, schoot hij flink op. Langs +den dijk stonden in dien tijd slechts weinig woningen; hier en daar +verhief zich de nok van eene enkele boerenhoeve boven den Zuiddijk. +Voetgangers zag hij in het geheel niet. Maar naarmate hij het dorp +Saardam naderde, werd het ook drukker op de oevers aan weerskanten, en +waren de dijken meer bebouwd. De huizen stonden dichter bij elkander, en +hij hoorde de bedrijvigheid van de menschen, die daar aan den arbeid +waren. + +Nog voor Saardam bereikt was, was Kees met zijn middagmaal geheel gereed +gekomen. De kleine beentjes had hij tusschen zijn sterke kaken stuk +gebeten en ze daarna als een fijne lekkernij verorberd. En de grootere +waren zoo zorgvuldig afgekloven, dat zelfs het kleinste vezeltje er niet +meer op gevonden kon worden. + +Op enkele minuten afstands van den Dam lag eene scheepstimmerwerf, +waarvan Marten den eigenaar kende. Hij was gewoon, als hij met zijn boot +te Saardam kwam, daar aan te leggen, wat hem gaarne toegestaan werd. Hij +roeide ook nu daarheen, legde zijn schuit vast, en stapte aan den oever. +Den botertijns zette hij zich op het hoofd, want zoo droeg hij hem +altoos, hing de mand met eieren aan zijn arm, en begaf zich op weg. + +Kees sprong hem vroolijk achterna. Het scheiden van zijne afgekloven +beentjes had hem nog wel eenigen strijd gekost, maar hij scheen er toch +van overtuigd te zijn, dat er eigenlijk niets meer aanzat. Hij volgde +Marten dan ook met groote blijmoedigheid en bleef hem dicht op de +hielen. + +Marten had weldra den Hoogendijk afgeloopen en was de plaats genaderd, +waar de Dam de Oost- met de Westzijde verbindt. Maar daar werd de +doortocht hem bemoeilijkt door een grooten oploop van menschen, en hij +zag, hoe een aantal krijgslieden in volle wapenrusting gereed stond om +uit te rukken. + +Verbaasd vroeg hij aan een van de omstanders, wat er aan de hand was, en +niet weinig verwonderd was hij te vernemen: + +»De geuzen gaan ons verlaten, goddank. Hopman Wybe Sjoerds schijnt het +hier te vervelend te vinden, omdat er niets te vechten valt, en is van +plan naar Alkmaar te gaan. Nu, de kaerels krijgen van mij het heilige +kruis na, want 't is een ruw volkje, dat weinig verschil maakt tusschen +het mijn en het dijn." + +»Gaan zij naar Alkmaar?" vroeg Marten in de grootste verbazing. »En +heeft Heer Diederik van Sonoy daartoe bevel gegeven?" + +»Wel neen, jongen," zei een ander. »Wybe Sjoerds handelt geheel op +eigen verantwoording, en ik zeg, dat het eene schande is,--eene schande! +Amsterdam ligt in de onmiddellijke nabijheid, en de Spanjolen zullen +gauw genoeg ingelicht worden, dat Saardam geheel van troepen ontbloot +is. Help maar eens kijken, of binnen drie dagen de Spekken hier niet +heer en meester zijn, en dan komen wij van den regen in den drop. 't Is +eene schande--dat zeg ik, en Wybe Sjoerds is waard, dat hij opgehangen +wordt aan de eerste galg de beste!" + +»Of je van de kat gebeten wordt, of van den kater, dat komt op hetzelfde +neêr," hernam de eerste spreker. »De Geuzen zijn ook zulke aangename +gasten niet, en zij zuigen den huisman uit tot op het gebeente. Laat de +Spanjolen vrij komen, als ze willen, mij is het om het even!" + +»Jij praat als een Spek," beet de eerste hem toe. Maar de ander viel hem +dadelijk in de rede door te zeggen: + +»Een Spek?--Een verrader--ik? God beware me, ik ben met hart en ziel +voor den Prins, maar de euveldaden van de Geuzen ben ik hartelijk moede. +Zij handelen met den huisman, of zij zich in een overwonnen land +bevinden, in plaats van bij vrienden." + +»Dan praat je als een kip zonder kop," zei de eerste weer. »'t Is waar, +de Geuzen gaan niet bepaald zachtzinnig met ons om, en ik wil hunne +daden geenszins vergoêlijken, maar hen te vergelijken en in één adem te +noemen met de Spanjolen,--dat is gekkepraat in één woord." + +Op dit oogenblik baande een kloek krijgsman zich een weg door de menigte +en liep langs de gelederen der Geuzen. Marten herkende in hem den Hopman +Wybe Sjoerds, en zag, dat deze zich aan het hoofd van het vendel +plaatste. Zijn vaandrig stond naast hem met ontplooid vaandel. De +trommen werden geroerd, bevelen klonken, en de troep zette zich in +beweging, met zeer gemengde gevoelens nagestaard door de menigte, die +op den Dam en in den omtrek daarvan was samengestroomd. Velen schudden +bezorgd het hoofd en gaven luide hun misnoegen te kennen over het +lichtzinnig gedrag van den Hopman, die een zoo belangrijk punt als +Saardam geheel eigenmachtig verliet, alleen omdat hij en zijne soldaten +het daar vervelend vonden, en het volkomen weerloos overliet aan de +vijanden, die niet zouden nalaten deze plaats spoedig te bezetten. En +waren de Watergeuzen lastig, veeleischend en brooddronken,--de wreedheid +der vijanden was spreekwoordelijk geworden. Geen wonder, dat vele +Saardammers de toekomst donker inzagen. + +Onder de toeschouwers merkte Marten ook Pieter en Aelbert Bleeker op, de +zonen der weduwe, die naast hem woonde. En hij vreesde mèt den huisman, +dat de verlaten en hulpelooze toestand van Saardam, al was het maar +door hunne tusschenkomst alleen, spoedig in Amsterdam bekend zou wezen. +En daar lag de vijand op den uitkijk! + +Hij vervolgde zijn weg en had met zijn hond spoedig de woning van Jan +Gerritsz bereikt. Deze was een reeder, wiens schepen sedert vele jaren +alle zeeën der aarde hadden bezocht, maar die door den oorlog groote +schade geleden had en zijne vaartuigen van de hand had gedaan, +voorzoover zij hem niet door den vijand waren ontroofd. Hij was echter +nog wel een rijk man te noemen en een van de invloedrijkste ingezetenen +der plaats. + +Marten bracht zijne waren in de keuken en wachtte op het geld, dat hem +hier altoos contant betaald werd. De heer Jan Gerritsz kwam het hem zelf +brengen. 't Was een man van ongeveer vijftigjarigen leeftijd, met een +prettig, levenslustig uiterlijk. + +»Dag Marten,--hier heb je het geld. Is de hooibouw al afgeloopen?" + +»We hebben het laatste voer van morgen om half twaalf binnengehaald, +Heer," was het antwoord. + +»Mooi, dat hoor ik met genoegen, want ik wou morgen graag een dagje uit +vogelvangen op Ruichoort, evenals verleden jaar, en zou je weer heel +graag tot hulp en gezelschap medenemen. Wat dunkt je, zouden de +werkzaamheden toelaten, dat je een dag vrijaf krijgt?" + +»O ja, wat de werkzaamheden betreft, zou ik wel kunnen..." sprak Marten +peinzend, hoewel zijne oogen een wijle geflikkerd hadden van genoegen, +toen hij de uitnoodiging vernam. Hij herinnerde zich nog als den dag +van gisteren, hoe hij het vorige jaar ook met Heer Jan Gerritsz uit +vogelvangen was geweest op Ruichoort, en hoeveel genoegen hij toen had +gehad. + +»Welnu, wat schort er aan?" vroeg de reeder lachend. »Je staat daar net +te kijken, of je je laatste oortje versnoept hebt. Heb je misschien geen +lust in de jachtpartij?" + +»Geen lust?--Dat zou ik meenen...!" riep Marten uit. + +»Of wil vader het je misschien niet toestaan?" + +»Ook wel," hernam Marten. »Maar ziet u, zooeven zag ik Hopman Wybe +Sjoerds met zijn vendel Saardam verlaten, zoodat wij elk oogenblik een +inval van de Spanjaarden te wachten hebben. En nu vrees ik, dat +Vader..." + +»Kom, wat een dwaasheid!" viel Jan Gerritsz in. »Hopman Wybe Sjoerds is +naar Alkmaar vertrokken zonder daartoe bevel te hebben ontvangen, en je +zult eens zien, hoe gauw hij weer hier terug is. Denk je, dat hij voor +zijn pleizier aan de galg wil komen? Ze zullen het hem in Alkmaar wel +duidelijk maken, dat het zijn plicht is, hier te blijven. Ik heb het hem +zelf ook gezegd, maar hij wilde naar mij niet luisteren. Hij moet het +zelf weten, maar jij behoeft je daarom niet te bekommeren. Ik wed, dat +hij vandaag nog terugkeert; Heer Diederik van Sonoy laat waarlijk niet +met zich spotten." + +»Zou u dat heusch denken?" vroeg Marten. + +»Ongetwijfeld,--komt hij van avond niet terug, dan stellig morgenochtend +wel. Ik maak mij daar geen oogenblik ongerust over. Dus dat blijft +afgesproken? Morgen om een uur of tien kom ik bij je. We kunnen jouw +boot wel gebruiken, niet waar?" + +»O ja, met alle genoegen. Voor de boerderij hebben we haar morgen niet +noodig. En zal ik voor aas zorgen?" + +»Uitstekend. Tot morgen dan!" + +Vergezeld van zijn trouwen hond nam Marten de terugreis aan, die hij +zonder ongelukken of bijzondere avonturen volbracht, en een paar uur +later betrad hij de ouderlijke woning. Hij vertelde dadelijk, wat er in +Saardam was gebeurd, en zijne moeder slaakte een zucht van verlichting +toen zij vernam, dat de ruwe Geuzen waren vertrokken, en zij dus van +hunne wraak niets meer te vreezen hadden. + +Maar Floris Geurtsz schudde bedenkelijk het hoofd, en zeide: »Mij kan +het niet bijzonder verheugen, want ik vrees van deze onverantwoordelijke +daad de ergste gevolgen, althans wanneer zij niet spoedig terugkeeren. +Hoe haalt de man het zich in het hoofd? Laten we hopen, dat Jan Gerritsz +gelijk heeft, en dat het vendel te Alkmaar niet toegelaten wordt." + +»Zou ik dus morgen thuis blijven, Vader?" vroeg Marten, wien het speet, +dat het aangename uitstapje hem ontgaan zou. + +»Och, mij dunkt, dat is niet noodig. We kunnen morgen zien, hoe de zaken +staan en daarvan ons besluit afhankelijk maken. Als alles rustig blijft, +zou ik niet weten, waarom je niet gaan zoudt.--" + +Toen de avond gevallen was en de bewoners der hoeve zich ter ruste +hadden begeven, stak voor de woning van de weduwe Bleeker eene kleine +roeiboot van wal, waarin twee personen gezeten waren. Snel, maar zonder +meer gedruisch te veroorzaken dan beslist noodig was, voer het de Zaan +af en stak het IJ dwars over in de richting van Amsterdam. De twee +roeiers waren Pieter en Aelbert Bleeker, die zich, beschermd door +de duisternis, naar den vijand spoedden, om hun te berichten, dat +Saardam thans geheel van troepen ontbloot en dus eene gemakkelijke +prooi geworden was. Met het verradersloon in den zak keerden zij na +middernacht terug. Hunne riemen gleden bijna onhoorbaar door het water, +en schuw keken zij om zich heen, of zij ook gevaar liepen ontdekt te +worden. Zij wisten te goed, welk een vreeselijk lot hun dan te wachten +stond. + +Dien nacht heerschte vreugde bij de aanvoerders van de Spanjaarden. +Bossu bevond zich in eigen persoon te Amsterdam, en het bezit van +Saardam scheen hem zoo belangrijk toe, dat hij dadelijk besloten was, +zich onverwijld van die plaats meester te maken. Hij liet ten spoedigste +alles voor den aanval in gereedheid brengen. Hij wist wel, dat als hij +eenmaal Saardam in zijn bezit had, ook gansch Waterland voor hem bloot +lag. + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK IV. + +Een schoone dag, die een droevig einde had. + + +Den anderen morgen al vroeg stonden velen, niet zonder angst, zoowel op +den Zuiddijk als in Saardam, op den uitkijk. Zij vreesden, dat de vijand +reeds op de komst zou zijn.--Doch alles bleef rustig op het IJ. + +Hopman Wybe was echter niet teruggekeerd. »Hij was," zegt Hofdijk in +zijne beschrijving van den Kennemer Vrijbuiter, »een uitmuntende +Watergeus gebleken, maar den eersten krijgsmansplicht--gehoorzaamheid, +was hij vreemd gebleven, en het eerste vereischte van een goed +aanvoerder--zich onvoorwaardelijk te doen gehoorzamen, had hij zich niet +eigen weten te maken. Zijn volk--even lafhartig als ongeregeld mag het +wel geweest zijn--betoonde zeer weinig lust om op den duur een post te +betrekken, zoo gevaarlijk als die te Zaandam was; den Hopman zelf, aan +een gedurig afwisselend leven gewoon, mag dit ook wel te eentonig zijn +geweest. Zoo duurde het dan ook niet veel dagen, of men zag hem met zijn +vendel voor de poort van Alkmaar, waar de Goeverneur, de wakkere Willem +Mostaert, hem den intocht weigerde en, meêwustig van den gegeven last, +hem op nieuw gebood om naar Zaandam terug te keeren. Nauwelijks werd +dit door de soldaten vernomen, of zij weken grootendeels van hem af, +en vonden daarin steun bij den Vaandrig, die zich bij hen voegde. +Wybe zelf was zwak en weerbarstig, beiden genoeg, om daarin met de +weerspannelingen eenstemmig te zijn: de stad omtrekkende koos hij zich +een eigen weg, en wendde het met de hem bijgebleven manschappen dwars +door West-Friesland heen naar Medemblik, van meening zijnde om over te +schepen naar Friesland. Te Medemblik wachtte hem geen beter onthaal. +De Vlaamsche Overste Cabeliau, daar over kasteel en stad gebiedende, +en 's Princen en des volks zake met een warm harte toegedaan, verzette +zich te recht tegen eene handelwijze, die ten allen tijde bij eerlijke +krijgslieden den naam van insubordinatie gedragen heeft, en deed hem +aantasten door den Provoost-geweldiger Joachim Nieuwveen. Aldus in +de engte gebracht, koos Hopman Wybe eieren voor zijn geld, zooals +de Noord-Hollandsche boeren zeggen, en beloofde de op hem rustende +verplichting na te komen. Cabeliau was eerlijk man en geloofde derhalve +aan de eerlijkheid van anderen; hij liet Wybe trekken. + +»Maar de koppige Fries, in plaats van zich naar de zoo noodig te +bezetten plaats te begeven, en zijn weg alzoo zuidwaarts te nemen, trok +aanstonds westwaarts langs de boorden der Zuiderzee; en toen hij des +anderen daags tusschen Lambertschaag en Aertswoude gekomen was, met +de zijnen nog vijf- of zes-en-veertig man sterk, preste hij een paar +vaartuigen »met ondank der lieden" en scheepte zich naar Friesland in. +Die inscheping geschiedde evenwel niet zóó spoedig, of Cabeliau werd +er van onderricht, en deze verontwaardigde Overste bracht terstond een +zestigtal arkebuziers in vier vaartuigen te water, die snel genoeg uit +de haven van Medemblik stevenden om den weerspanneling te achterhalen, +en wakker genoeg bleken om hem meester te worden en gevankelijk binnen +te brengen. Cabeliau, thans niet verder eigenmachtig willende handelen, +boodschapte Sonoy wat er geschied was, en vroeg hem een +voorschrift. + +»Sonoy--het blijkt uit al zijn daden,--was soldaat in 't hart, en kon +een dergelijk vergrijp tegen de toch al ergerlijk verslapte krijgstucht +niet door de vingers zien. Hij mocht het ook niet; wanneer de +landzaat-zelf zich dergelijke afwijkingen veroorloofde, waar was dan de +grens der gehoorzaamheid, die de als helper aangeworven vreemdeling +zich stellen zou? + +[Illustratie] + +»»Hangen!" luidde het harde vonnis van den Gouverneur--en het werd +ten uitvoer gebracht. Op het middaguur van den twaalfden July 1572 zette +Hopman Wybe Sjoerds den voet op de sport des ladders, die ongelukkig +genoeg zijn anders gansch niet roemlooze loopbaan besluiten zou. +Weinige oogenblikken later was hij een lijk, evenals zijn vaandrig, die +naast hem gehangen werd." + +In Saardam keken velen dus vruchteloos naar zijn terugkomst uit; zij +zouden hem daar nimmer meer zien. En uren lang tuurde men in de richting +van het Zuiden, naar Amsterdam, of wellicht de vijand in aantocht was. + +Maar toen de morgen verstreek, zonder dat er eenig onraad van dien kant +dreigde, werd men langzamerhand rustiger, en keerden de Saardammers naar +hun arbeid terug. + +Ook Heer Jan Gerritsz had zich vergewist, of er eenig gevaar te duchten +was. Hij hield zich echter vast overtuigd, dat Wybe Sjoerds in den +loop van den morgen wel terugkeeren zou, en maakte zich volstrekt niet +ongerust. Om half tien nam hij vluchtig afscheid van zijn huisgenooten, +die hij op luchtigen toon geruststelde, en liep den Zuiddijk af, om +zich naar de hoeve van Floris Geurtsz te begeven. Ook daar had men zich +meermalen overtuigd, of alles op het IJ rustig bleef, en toen dat het +geval bleek te zijn, was men tot de gevolgtrekking gekomen, dat de +Spanjaarden geen plan hadden om Saardam te bezetten. Want dat zij het +vertrek van Wybe Sjoerds reeds zouden weten, betwijfelden zij geenszins. +Er waren altoos wel verraders, die voor grof geld hun vaderland aan den +vijand prijs wilden geven. + +»Goeden morgen! Goeden morgen!" klonk Heer Jan Gerritsz groet, zoodra +hij de hoeve bereikt had. + +»Goeden morgen, Heer," was het antwoord. »Nog nieuws te Saardam? Is Wybe +Sjoerds al teruggekeerd?" + +»Neen, nog niet, maar hij zal wel spoedig komen. Heer Sonoy zal hem wel +de keus gegeven hebben tusschen Saardam en de galg, en dan zal Hopman +Wybe wel niet lang over een besluit nadenken. Ik ben er dan ook volkomen +gerust op, dat hij in den loop van den morgen wel zal aankomen, als hij +er niet reeds is, en ga zonder zorg naar Ruichoort." + +»Op het IJ is althans geen bijzondere drukte op te merken," zei boer +Florisz. »Wij hebben het den ganschen morgen zorgvuldig in het oog +gehouden, maar niets verdachts gezien. Ik begin ook te gelooven, dat de +Spanjaarden ons met rust zullen laten." + +»Och, wel ja!" sprak Heer Jan. »Zeg Marten, ben je gereed om meê te +gaan? En heb je tuig en aas in orde?" + +»Alles ligt reeds in de schuit gereed." + +»Voortreffelijk! Laten we dan gaan." + +Marten groette zijne huisgenooten, die hem tot op den dijk vergezelden +om van de afvaart getuige te zijn. Heer Jan nam op het achterbankje +plaats, om te sturen, en Marten greep de riemen. Zij staken van wal. + +»Goede reis en een prettigen dag!" werd hun nageroepen, en Anna zeide +lachend: + +»Hè, wat een heerlijk tochtje. Ik zou ook wel meewillen." + +»Van mij krijg je verlof!" riep Marten. »Stap maar in." + +»Maar van mij niet!" sprak moeder Fijtje. »Meisjes hooren thuis en aan +het werk! Wij zullen wijzer wezen." + +De hoeve van boer Florisz lag achter den Zuiddijk, in de onmiddellijke +nabijheid van het IJ. Dit was dus spoedig bereikt, en de roeiers zagen +de twee eilandjes De Waardt en den Horn vlak voor zich. Deze waren, +hoewel zij door een breede strook riet omgeven waren en menigen inham +vertoonden, waarin vele watervogels nestelden, evenwel niet het doel van +de reis. Ruichoort, waarheen de steven werd gewend, lag westelijker, +niet ver van Sparendam, dus aan den Zuidkant van het Houtrak. Zij wisten +nog zeer goed van het vorige jaar, hoeveel waterwild daar gevonden werd. +'t Was dicht met kreupelhout begroeid, en met zijne ruige rietboorden en +gorzen, zijne inhammen en schorren aan den buitenkant, en zijne poelen, +kreeken en geulen van binnen, voor vele gevederde waterbewoners een +welkom oord. + +»Mij dunkt, het was niet kwaad, als wij eenige kannen biers medenamen," +zei Jan Gerritsz. »Voor de noodige stukken zul je zeker wel gezorgd +hebben?" + +»Voor een goeden voorraad brood met ham heeft Moeder gezorgd," zei +Marten lachend. »'t Zou trouwens wel het laatste zijn, wat ik vergat, +want mijn eetlust laat niets te wenschen over. Maar aan bier heb ik niet +gedacht." + +»Gelukkig dan, dat ik er aan denk. Ik zal wat noordelijker houden, +Marten. Dan gaan we in de herberg van Jan Slob aan den Westzaner +Overtoom inslag doen. Hij heeft lekker bier, dat weet ik bij +ondervinding, en 't houdt ons niet lang op. 't Is veel te warm vandaag, +om af en toe geen goeden dronk te lusten." + +Zoo gezegd, zoo gedaan. Marten roeide met krachtige slagen door en Heer +Jan hield den noordkant van het breede water, zoodat zij spoedig aan +den overtoom aankwamen. Daar was eene herberg gelegen, die in eigendom +toebehoorde aan Jan Slob, een man, bij de Geuzen welbekend om zijn +hevigen haat tegen al wat Spaansch of Spaanschgezind was. Hij had het +bootje reeds in de verte zien naderen en wachtte het aan den dijk op. + +»Goeden morgen!" klonk zijn groet, toen het aan den kleinen steiger +aanlegde en de roeiers er uitstapten. »Ha, dat is goed volk: Heer Jan +Gerritsz en Marten Florisz. Wees me van harte welkom!" + +Hij ging zijn gasten voor naar de gelagkamer, een klein, laag vertrek, +met een paar houten tafeltjes en eenige zeer eenvoudige stoelen. En +nauwelijks waren zij binnen getreden, of hij vroeg reeds naar het +laatste nieuws uit Saardam. + +»'t Is een leelijk geval!" riep hij uit. »En van Wybe eene +onverantwoordelijke daad. Geloof me, als die Spaansche schelmen het in +den neus krijgen, dat Saardam door de Geuzen verlaten is, zullen zij er +geen gras over laten groeien en er spoedig bezit van nemen. Help maar +eens kijken!" + +»Gekheid. Wybe zal wel terugkomen," zei Heer Jan. »Maar laten wij onzen +tijd niet verpraten, want wij gaan op de vogelvangst, op Ruichoort, en +komen wat van je lekker bier halen. Wil je eenige kannen in de schuit +brengen?" + +»Met alle pleizier," was het antwoord. + +»En ons eerst ieder een kan inschenken?" + +»Asjeblieft!" + +Terwijl Marten en Heer Jan van het lekkere bier genoten, want bier was +in die dagen een volksdrank, die in geen enkel huis ontbrak, voldeed +Jan Slob aan den hem opgedragen last, en na enkele minuten kon de reis +worden voortgezet. De koers was nu naar het Zuid-westen, en na een half +uurtje varens hadden zij Ruichoort bereikt. + +»Laten wij het eiland omvaren tot aan den achterkant," zei Heer Jan. +»Aan deze zijde gaan nog al eens vaartuigen voorbij, waardoor de vogels +worden opgejaagd. Ik geloof stellig, dat wij ginds eene betere vangst +zullen hebben." + +Deze raad werd opgevolgd, en toen men een diepen inham bereikt had, werd +de schuit daar ingeroeid. + +»Niet te dicht aan den kant, Marten," zei Heer Jan. »Ha, wat is het hier +een uitstekend geschikt plekje. Hoor je ze al snateren, Marten?" + +»Of ik!" riep Marten met gedempte stem, om de vogels niet te verjagen, +want het was een schuw volkje, dat bij het minste gerucht de vleugels +repte en een goed heenkomen zocht. Ook nu hield het gesnater al spoedig +op. + +»Ik zal tusschen het riet roeien. Kijk, dáár kan de boot mooi liggen, en +we zijn er zoo goed als onzichtbaar." + +Toen de gewenschte plaats bereikt was, werd het schuitje vastgelegd, +en Marten haalde van onder het voorbankje een paar lange lijnen te +voorschijn, en een bakje met kleine vischjes, die hij 's morgens met een +schepnet had gevangen. Heer Jan en hij namen elk een van de lijnen, en +bonden aan het uiteinde een vischje, dat wel dood, maar toch nog versch +genoeg was, om voor de watervogels een lekker hapje te zijn. De vischjes +werden daarna te water geworpen, waar zij bleven drijven. + +Een zacht windje rimpelde de oppervlakte van het water tot kleine +golfjes, die de beide vischjes als spelend met zich medesleepten. Soms +voerden zij een strijd met het kroos, dat de diertjes niet los scheen te +willen laten, maar de golfjes gaven het niet op en bleven telkens +overwinnaar. + +De twee jagers zaten onbewegelijk in het schuitje, Heer Jan op het +achterbankje, Marten aan den steven, en hielden de langzaam wegdrijvende +vischjes nauwlettend in het oog. En tegelijkertijd bespiedden zij de +oppervlakte van het water, of zij vogels ontdekten, die wellicht voor de +verleiding bezwijken mochten. + +[Illustratie] + +Bij hunne komst was echter het toen aanwezige waterwild schichtig +opgevlogen en weggevlucht, en de jagers begrepen, dat zij geduld moesten +oefenen, wilden zij niet platzak huiswaarts keeren. + +Soms hoorden zij tot hunne blijdschap eenige wilde eenden door de lucht +vliegen, en dan trachtten zij ze in het gezicht te krijgen, hopende dat +zij in hunne nabijheid mochten neervallen. + +Er verstreek echter wel een half uur, eer zij een enkelen vogel zagen +naderen, en Heer Jan begon den moed reeds te verliezen. + +»Zouden we geen ander plaatsje opzoeken?" fluisterde hij Marten toe. »Ik +zie hier meerkoet noch eendvogel, en het wachten begint mij duchtig te +vervelen." + +»Ik zou het niet doen, Heer," sprak Marten zacht. »Wij hebben de vogels +hier verjaagd door onze komst, en moeten niet te haastig zijn. Op een +andere plaats hebben wij het eerste half uur ook geen kans." + +»Dat is waar." + +Doodstil bleven zij zitten. De vischjes waren nu al tot op een vrij +grooten afstand weggedreven, en Marten haalde de lijn zoo zacht mogelijk +wat in. Opeens echter hield hij daarmede op. + +»St,--een woerd!" fluisterde hij bijna onhoorbaar, en onbeweeglijk bleef +hij zitten. »Ginds, bij het elzenboschje." + +»Ja,--'k zie hem," was het antwoord. + +De woerd zwom langzaam heen en weder. Telkens stak hij den kop onder +water en wipte zich dan voorover, zoodat zijn staart loodrecht omhoog +wees. + +»'t Is een dikkerd," fluisterde Heer Jan. »Zijn wijfje zal ook wel niet +ver uit de buurt zijn." + +De jagers verkeerden niet weinig in spanning, en hoopten, dat de +vogel de doode vischjes in het oog zou krijgen. En toen de woerd zich +inderdaad in de richting van het drijvend aas voortbewoog, onbewust van +den list, die hem gespannen was, zaten zij met gerekten hals te kijken +naar elk zijner bewegingen. + +»Hij komt naderbij!" fluisterde Heer Jan, die moeilijk zwijgen kon. +»Kijk, daar zie ik de eend ook!--Mooi zoo!" + +»Laten wij nu doodstil wezen en ons niet bewegen," fluisterde Marten, +die bang was, dat de vogels hen zouden opmerken en wegvliegen. + +»De eend nadert mijn vischje," sprak Heer Jan weer. »Hij is er vlak +bij." + +»Stil toch," zei Marten. »Aanstonds merken zij ons op." + +Dat deed het eendenpaar echter niet. Langzaam en steeds naar voedsel +zoekende, naderden zij het aas, dat door de golfjes heen en weder werd +gestuwd. + +»De woerd is bij jouw vischje!" verbrak Heer Jan opeens de +stilte.--»Ha--nu ziet hij het, .... kijk, hij pakt het beet--ja, +slik maar, 't smaakt lekker!" + +»Wees toch stil, Heer Jan!" waarschuwde Marten, die geheel voorover +gebogen de lijn vasthield en naar den woerd tuurde. + +»Ze hooren ons toch niet!" fluisterde Heer Jan weer. »Wacht, daar komt +de eend ook naderbij.--De woerd heeft het aas ingeslikt, Marten,--wacht +nog even, dan snap ik misschien de eend ook..." + +Maar 't was te laat. De woerd, die inderdaad het vischje had opgeslokt, +bemerkte onraad, want de lijn hinderde hem geducht. Hij probeerde dat +lastige ding te verwijderen en voelde toen plotseling, dat hij in zijne +bewegingen belemmerd werd. Hij trok en rukte, om zich te bevrijden, maar +dat gelukte hem niet. Daarna dook hij onder water, maar toen ook dat +niet hielp, repte hij de vleugels, en vloog over de oppervlakte van +het water heen en weêr, wat een geweldig leven veroorzaakte, want de +vleugels klepten telkens in het water, zoodat het hoog opspatte. Dat +werkte aanstekelijk op de eend, die het voorbeeld van haar gemaal volgde +en ook rondfladderde. + +»Haal hem in, Marten! De eend ziet er nu toch niets van!" riep Heer +Jan, die opgetogen was over de gelukkige vangst. Marten haalde de lijn +schielijk in, tot groote verbazing van den woerd, die niet begreep, +wat er aan de hand was en zich geweldig verzette. Hij naderde snel het +schuitje, waar Marten hem greep. Op het volgende oogenblik lag hij met +omgedraaiden nek op den bodem. De eend fladderde nog altoos wild in het +rond, in de meening, dat ook de woerd een vroolijk spel speelde. Maar +eindelijk kwam zij tot bedaren, en toen zij den woerd nergens meer zag, +zwom zij heen en weer, om hem te zoeken. Zoo ontdekte zij het vischje +aan de lijn van Heer Jan, en dit zag er voor haar zoo verleidelijk uit, +dat zij het in den snavel nam en, hoewel met eenige moeite, doorslikte. +Dit geschiedde natuurlijk tot groote pret van Heer Jan Gerritsz, die de +lijn nu inpalmde en de eend het droevig lot liet deelen van den woerd. + +»Wat een paar mooie vogels, Marten," zei Heer Jan, die met welbehagen de +beide eenden bij de pooten pakte, om te voelen, hoe zwaar zij waren. +»Kijk eens,--zoo vet als modder!" + +»Ja,--'t zijn twee beste," beaamde Marten, die zijne lijn weer voor een +nieuwen liefhebber in gereedheid bracht. De reeder volgde dat voorbeeld, +en spoedig dreven weer twee vischjes langzaam van het schuitje af. + +De jagers bleven voortdurend in spanning, want langzamerhand kwamen +er heel wat watervogels in den omtrek rondzwemmen. Mosbruine en +blauwzwarte aalschelvers joegen er met schuwe onrust naar hun aas, +wit gebleste meerkoeten lieten zich nu hier, dan daar zien, zwart +gekuifde zanddrijvers hieven hunne fiere halzen omhoog, om den omtrek +te verkennen, en koppels eenden staken de koppen in de diepte, om naar +hunne prooi te zoeken. Blijkbaar was het schuitje op eene bijzonder +gelukkige plaats vastgelegd. + +En de jagers kregen een zoo ruimen oogst, dat hij hunne stoutste +verwachtingen overtrof. Zij vingen zooveel vogels van diverse pluimage, +dat zij hunne buren ook wel een heerlijk middagmaal konden bezorgen en +dan nog meer dan genoeg overhielden voor zichzelven. Zij hadden het zóó +druk met hunne jacht, dat het middaguur al lang vervlogen was, eer zij +er aan dachten, dat Moeder Fijtje voor boterhammen, of zooals zij toen +zeiden, »stukken" met ham had gezorgd. Eindelijk werden hunne magen +echter oproerig, en Marten herinnerde Heer Jan aan den inhoud van het +kastje, dat onder het voorbankje getimmerd was. + +»Zoo, krijg je honger?" was het antwoord. »Nu ik ook terdege. Laten wij +het aas eenigen tijd binnenhalen, en zien, wat je moeder voor ons heeft +klaargemaakt. En een frissche dronk zal ook smaken. Wat hebben we eene +gelukkige vangst,--'t gaat voortreffelijk!" + +De lijnen werden ingehaald en de stukken met ham uit hun schuilhoek te +voorschijn gebracht. Deze zagen er lekker uit en lieten zich heerlijk +smaken. + +Heer Jan schonk elk eene kan bier in, en 't bleek hun, dat Jan Slob zijn +roem niet voor niets droeg, en hem ten volle waardig was. + +Door de beweging, die de jagers gemaakt hadden, was het wild verschrikt +opgevlogen en weggevlucht, natuurlijk onder een oorverdoovend gesnater. +Marten keek ze teleurgesteld na, maar Heer Jan zei: + +»Laat ze maar gaan, Marten. Zij zullen straks wel terugkomen. Na onze +voorspoedige vangst kunnen wij wel weer een half uurtje geduld oefenen, +zou ik meenen. Ik geloof, dat wij nu al meer hebben dan verleden jaar +van den geheelen dag." + +»'k Geloof het ook," zei Marten met een vollen mond, want hij had honger +voor twee en liet het eene stuk na het andere in zijne maag verdwijnen. + +»Je gezondheid schijnt weinig te wenschen over te laten," lachte Heer +Jan, die met verbazing aanzag, hoe Marten schranste. + +»Dat gaat wel," lachte Marten. »Ik voel me vrij wel!" + +Zoodra het maal afgeloopen was, werd de jacht voortgezet. De vischjes +werden te water geworpen, en de jagers hielden zich opnieuw doodstil. + +Zoo ging de middag genoeglijk voorbij. De oogst was buitengewoon +voorspoedig, en Heer Jan fluisterde Marten toe, dat hij ook eenige +vogels aan Hopman Wybe Sjoerds zou zenden, om die bij zijn middagmaal te +gebruiken. + +»Van mij kan hij de afgekloven beentjes krijgen," mompelde Marten. »'t +Is een brutale kaerel, die geen vetten eendebout verdient." + +Eindelijk lag de bodem van het vaartuigje geheel met doode vogels +bedekt, en Heer Jan meende, dat het nu tijd werd, om naar huis terug te +keeren. Ook Marten had zijne bekomst van de jacht, en het zitten begon +hem te vervelen. De lijnen werden dus ingehaald en opgeborgen, en +Marten greep de riemen. De terugtocht werd aanvaard, en het deed den +krachtigen Marten goed, weer eens een flinke lichaamsbeweging te kunnen +nemen. Hij boog zich bij het roeien krachtig voor- en achterover, zoodat +het bootje snel het water doorkliefde. + +»Moeten wij niet eerst naar Jan Slob aan den Westzaner Overtoom, om de +ledige kannen terug te brengen?" vroeg hij onder het roeien door. + +»Ja,--dat is waar ook. Ik zou er waarlijk niet aan gedacht hebben. +Zeker, we moeten..." + +Maar plotseling bleef hij in zijne woorden steken, en Marten zag hem met +wijd opengesperde oogen staren in de richting van Saardam, tot hij +plotseling van zijn zitplaats opsprong, en uitriep: + +»Mijn God! Marten,--kijk eens,--daar is brand ginds, wel op twee,--drie +plaatsen tegelijk..." + +Met uitgestrekten arm wees hij naar Saardam. + +Ontsteld liet Marten de riemen rusten, en vlug stond ook hij op, om te +kijken. Inderdaad,--groote rookwolken stegen omhoog op verscheidene +plaatsen tegelijk. Hij werd doodsbleek, en toen hij een oogenblik naar +het gelaat van Jan Gerritsz keek, zag hij, dat ook deze geen kleur meer +op zijn wangen had. + +»Dat is onheil!" mompelde Marten zacht. »De Spanjaarden zijn gekomen..." + +»Ja,--dat is onheil," prevelde ook Heer Jan. »'t Moeten de Spanjaarden +zijn!--Dan is--dan moet Wybe Sjoerds niet teruggekeerd zijn." + +Marten zocht met zijn oogen de plaats, waar de hoeve zijner ouders +gelegen was. Genadige hemel! Ook daar stegen zware rookkolommen omhoog. + +De arme jongen begon te beven over al zijne leden. + +»Onze hoeve staat in brand!" stamelde hij verschrikt, terwijl tranen hem +in de oogen sprongen. »O, Heer Jan, wat zou er gebeurd zijn? Zie, ginds +komen mannen en vrouwen aansnellen langs den dijk... O God, hoe +vreeselijk!" + +Hij bleef nog een oogenblik staan. Toen nam hij opeens plaats op de +roeibank en greep de riemen. Met groote, krachtige slagen roeide hij +naar huis. Aan de ledige kannen en den eigenaar daarvan dacht hij niet +meer. Pijlsnel schoot de boot door het water. Telkens keek hij achterom +naar de opstijgende rookwolken, en hoe meer hij naderde, des te sterker +werd de zekerheid, dat de hoeve door de vlammen werd verteerd. En +telkens krachtiger nog werden zijne riemslagen, tot zij de naderende +mannen, vrouwen en kinderen hadden bereikt, die zich, velen schreiende, +voortspoedden in de richting van de herberg aan den Overtoom. + +Marten liet de riemen hangen en sprong op. Ha, die menschen kende hij; +'t waren immers boeren en arbeiders met hunne gezinnen, die, evenals +hij, aan den Zuiddijk woonden. Zie, schrik en ontsteltenis stonden hun +op het gelaat te lezen, en de kinderen lieten hun luid jammergeschrei +hooren, terwijl de vrouwen snikten. De mannen liepen voort met gebalde +vuisten; hunne gelaatstrekken teekenden woede en wraaklust. + +»Wat is er gebeurd?" riep hij de menschen toe. + +»Ja, wat is er gebeurd?" riep Heer Jan Gerritsz, die eveneens opgestaan +was. + +»O, ben jij het, Marten?" riep een van de mannen terug. »Vreeselijk! +De Spekken zijn gekomen, met schepen, en zijn aan den Zuiddijk geland, +vanwaar zij roovende en brandende zijn voortgetrokken naar Saardam. O, +ga daar niet heen, Marten, maar vlucht, zoo snel je kunt. Ginds wacht je +de dood,--vlucht zoo schielijk mogelijk!" + +Marten kromp van schrik en ontsteltenis ineen en bedekte gedurende een +kort oogenblik zijn gelaat met de handen. Maar toen vermande de knaap +zich. Hij bedwong zijn snikken en vroeg, maar zijne stem klonk heesch: + +»En mijne ouders, Willem, mijn vader en mijne moeder?--En Anna?" + +In ademlooze spanning wachtte hij het antwoord af. Zijn schrik werd nog +grooter, toen de man blijkbaar met zijn antwoord weifelde. + +»Maar spreek dan toch, Willem Pietersz, spreek dan toch," riep hij uit, +stampvoetend van ongeduld en spanning. + +»Jullie hoeve was de eerste, die in brand gestoken is, Marten," klonk +het zacht terug. »Ik vrees, dat een groote ramp je getroffen heeft. Ga +niet naar huis, maar vlucht zoo snel je kunt. De vervloekte Spanjolen +ontzien niets en hebben als bare duivels huisgehouden..." + +»Maar mijne ouders, Willem, zeg me dan toch, waar zij zich bevinden..." + +»Arme jongen!" klonk het terug. »Ze zijn vermoord..." + +Een akelige gil klonk over het water, en in vertwijfeling wrong de knaap +de handen. Maar weer bedwong hij zich, en riep uit met een stem, door +snikken afgebroken: + +»En Anna, is ook zij--vermoord?" + +»Ik heb Anna zien vluchten, het land in, in de richting van Oostzaan, en +twee van die duivels achtervolgden haar. Wat er van haar geworden is, +weet ik niet... Ook mijne hoeve is in vlammen opgegaan, en slechts door +eene haastige vlucht hebben wij ons leven kunnen redden.--Wij bezitten +niets meer, niets..." + +En dreigend de vuisten opheffende naar Saardam, waar de gevloekte +Spanjaarden thans den vergaarden buit verdobbelden en verbrasten, riep +hij uit: + +»Maar wreken zal ik mij op dat gespuis, dat mij tot den bedelstaf heeft +gebracht. Ja, bloedig zal ik mij wreken!" + +En de andere mannen balden evenzoo de vuisten, en starende op de +vlammen en rookwolken in de verte, mompelden zij met op elkander +geklemde kaken: »Wraak! Wraak!" + +»Heeft men ook de Saardamsche woningen geplunderd?" vroeg Heer Jan, +terwijl hij de riemen greep, want hij zag wel, dat Marten te zeer +ontsteld en geschokt was, om iets te doen. + +»Ik weet het niet, Heer," was het antwoord. »'t Schijnt mij toe, dat de +plundering zich tot den Zuiddijk heeft bepaald, althans verderop bespeur +ik nergens brand." + +»Ik ook niet, Gode zij dank!" mompelde Heer Jan. + +De vluchtelingen vervolgden hun tocht. Zij waren thans bedelaars +geworden, die zelfs geen dak meer hadden, waaronder zij rusten konden. +Zij trokken verder, zonder te weten waarheen. + +Heer Jan wendde den steven naar de Zaan. Hij wilde zelf hoe eerder, hoe +liever thuis zijn, om zoo mogelijk over de zijnen te kunnen waken, en +hij verweet zich de lichtzinnigheid, waarmede hij zijn pleiziertochtje +van Ruichoort had ondernomen. Met diepe deernis staarde hij zijn +reisgezel aan, die thans op het achterbankje gezeten was, met de +ellebogen op de knieën en het gelaat in de handen. Hij zag, hoe dikke +tranen hem door de vingers rolden. + +»Marten," zei hij zacht, en hij deed zijn best om iets te bedenken, dat +hem troosten kon. + +»Marten!" herhaalde hij.--»Marten!" + +En even later liet hij er op volgen: + +»Misschien heeft Willem Pietersz het mis gehad. In zijne verbijstering +kan hij zich gemakkelijk vergist hebben..." + +Maar Marten schudde ontkennend het hoofd, en Heer Jan Gerritsz sprak +niet verder. Hij vreesde zelf, dat hij den ongelukkigen knaap met eene +ijdele hoop vleide. + +De boot voer snel voort en had weldra de Zaan en even later de hoeve +bereikt. Beiden stapten aan land. De vlammen stegen nog uit den puinhoop +op en kleine rookkolommen waren nog zichtbaar. Marten betrad het erf. +Geen levend wezen was daar te zien. Zelfs het vee uit het land was +weggevoerd. + +Hij ging verder, terwijl zijne oogen rusteloos ronddwaalden. Opeens +slaakte hij een luiden kreet. Dicht bij de schuur, die door de vlammen +was gespaard, lagen de lichamen van zijne ouders op den grond. Naast +zijn vader lag diens vuurroer,--afgeschoten. En met zijn arm hield hij +nog het lijk van Moeder Fijtje omkneld. Blijkbaar was hij gedood in den +strijd om haar tegen de onverlaten te beschermen... + +Marten knielde bij hen neder, en schreide jammerlijk, en ook Jan +Gerritsz was bij dit vreeselijk schouwspel zijne tranen niet meester. +Hij legde Marten de hand zacht op het hoofd, en zeide: + +»Arme,--arme jongen." + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK V. + +De jonge zwerver. + + +Langen tijd zat Marten als vernietigd bij de lijken van zijne ouders, +van wie hij zoo innig veel gehouden had. Ach, dat hij hen nu zóó moest +wedervinden! Dat hij nu nooit meer hunne vriendelijke stem hooren, nooit +meer hun liefdevol oog zien zou. Thans waren zij hem ontnomen voor +altoos door de wreede Spanjaarden, die hen goedsmoeds en zonder de +minste noodzakelijkheid hadden vermoord. + +Heer Jan Gerritsz kon het niet van zich verkrijgen den armen knaap +alleen te laten, hoewel hij als op heete kolen stond, want hij brandde +van verlangen om thuis te komen en te zien, hoe de zijnen het maakten. +Hoe vreesde hij, dat de vijanden ook te Saardam op barbaarsche wijze +hadden huisgehouden, en wellicht waren ook zijn vrouw en kinderen door +hunne handen om het leven gebracht. Eindelijk, toen Marten maar steeds +roerloos op dezelfde plek bleef zitten, kon hij het niet langer +uithouden, en zeide: + +»Marten, ik móét vertrekken, hoe graag ik ook bij je zou willen blijven. +Bedenk, dat mijne vrouw en kinderen thans ook aan de grootste gevaren +zijn blootgesteld en behoefte hebben aan mannelijke hulp,--als zij nog +leven.--Ga met mij mede, Marten; hier kun je toch niet langer blijven. +Je huis is verbrand en je ouders zijn er niet meer. Kom meê, arme +jongen. Mijn huis zal jouw huis zijn..." + +Marten liet hem niet uitspreken. Hij stond op, droogde zich de tranen +van het gelaat, en zeide met heesche stem: + +»U màg niet langer blijven, Heer Jan. Vergeef mij, dat ik daar niet +eerder aan gedacht heb. Uw plicht roept u naar uw huis en naar de uwen. +Maar ik ga niet mede. Ik moet mijne ouders begraven en mijn zuster +zoeken. Vergeet niet, dat zij thans niemand op de wereld meer heeft dan +mij. Wij behooren voortaan bij elkander..." + +»Maar de avond valt, Marten, en het wordt reeds duister. Ga met mij mede +tot morgen..." + +»Neen, Heer, voortaan ben ik een zwerver op Gods aardbodem, en het maakt +al weinig verschil, of dat heden begint of morgen. Ga gerust heen, Heer +Jan, en bekommer u niet over mij. Ik moet mijne zuster zoeken. Zij heeft +mijne hulp noodig." + +Hij stak Heer Jan de hand toe, en deze nam haar aan, blijkbaar nog +weifelend of hij heen mocht gaan. Maar toch voelde hij, dat hij langer +niet mocht blijven. + +»God bescherme u, Marten!" sprak hij ernstig. »En zoo de omstandigheden +je te machtig worden,--kom dan tot mij; ik zal toonen je vriend te +zijn." + +»Dank u," zei Marten ontroerd. + +Heer Jan vertrok. Eerst keek hij nog telkens om naar den verlaten knaap, +maar de angst over het lot der zijnen deed hem al spoedig zijne schreden +verhaasten. + +Toen Marten alleen was, ging hij over tot eene droevige daad. Achter de +hoeve lag een bloementuin, waarin een paar mooie, groote struikrozen +bloeiden. Die rozen waren de lievelingsbloemen zijner moeder geweest. +Onder die struiken dolf hij een graf. + +Toen het gereed was, wachtte hij, totdat iemand de nu nog eenzamer +geworden plaats voorbijging. 't Was een Saardammer, die zich in het dorp +niet meer veilig achtte en een goed heenkomen zocht. + +Marten riep zijne hulp in bij de droeve daad, die hij nog moest +verrichten, en hoe gejaagd de man ook was, de smeekbede van den +verweesden knaap durfde hij niet weigeren. Samen droegen zij de dooden +in de groeve. Daarna was Marten weer alleen. 't Was nu reeds geheel +avond geworden, maar heldere sterren flonkerden aan het firmament, en de +maan goot haar bleek schijnsel over de aarde. Nog rookte de puinhoop. + +Met een droevigen zucht begaf Marten zich op het land, waarop +Anna gevlucht was, toen zij door de Spanjaarden achtervolgd werd. +Hij wanhoopte echter, eenig spoor van haar te zullen vinden. De +verschillende landstrooken waren door vele slooten gescheiden. Zou +Anna zich daardoor hebben laten weerhouden? Hij dacht van niet, want de +angst, om in de handen der vijanden te vallen, zou er haar wel doorheen +gejaagd hebben. Bovendien was zij vlug en dapper, dat wist hij. + +Hij vond dan ook nergens iets, dat hem eene aanwijzing kon geven, +waarheen zij gevlucht was. En voor een nauwkeurig onderzoek was het te +donker. + +Opeens bedacht hij, dat zij wellicht eene schuilplaats gevonden kon +hebben bij Kees Aartsz, een arbeider, wiens eenvoudig huisje aan den +Waterlandschen dijk gelegen was. Want in die richting moest zij gevlucht +zijn, als zij haar toevlucht op de landerijen had gezocht. Hij besloot +zich onmiddellijk daarheen te begeven, en koos daartoe den kortsten weg, +dwars door het land, zonder zich door slooten te laten weerhouden. +Marten kon goed springen, en dat kwam hem nu te pas. In betrekkelijk +korten tijd kwam hij bij Kees Aartsz aan. + +De bewoners waren nog op, maar de deur was zorgvuldig gesloten. + +Op zijn roepen klonk eene stem van binnen: + +»Wie is daar?" + +»Goed volk, Kees,--ik ben Marten Florisz. Doe even open." + +Dat geschiedde, en de man, die in de deuropening verscheen, zeide: »Kom +binnen, Marten." + +»Neen, ik kom niet binnen. Alleen wil ik graag weten, of u mijn zuster +misschien gezien heeft. Zij is het land opgevlucht voor de +Spanjaarden,--en ik weet niet, waarheen zij gegaan is." + +De man keek hem met innig leedwezen aan, en de vrouw, die evenzoo aan de +deur verschenen was, kreeg de tranen in de oogen, toen zij den armen +jongen zag. De menschen wisten wel, wat er op de hoeve gebeurd was. + +»Wij hebben Anna gezien, Marten," sprak de man. »En zij is Godlof den +Spanjaarden ontkomen. Door de breedste slooten vloog zij heen, en dat +was haar geluk, want de soldaten met hunne stalen wapenrustingen durfden +zich in de modderige slooten niet wagen. Zij kwam hier in de grootste +ontsteltenis aan, want zij had alles gezien, wat er bij jelui gebeurd +was.--Och, zij was zoo bedroefd..." + +»Geen wonder, het arme meisje," zei de vrouw schreiënd. + +»Wij boden haar aan hier te blijven, maar dat durfde ze niet. Zij was +zoo angstig en gejaagd, dat zij bijna niet wist, wat zij deed, en zij +vreesde, dat de soldaten over den dijk zouden komen, om haar te +halen..." + +[Illustratie] + +»Maar waar is zij nu?" vroeg Marten ongeduldig. + +»Er kwamen enkele bootjes met vluchtende Saardammers hier langs, +die door de Gouw wisten te ontkomen. Met een van die booten is zij +medegegaan,--maar waarheen, dat weet ik niet. De menschen wisten zelf +niet, waarheen het lot hen voeren zou. Vermoedelijk bevindt zij zich +hier of daar te Westzaan of te Assendelft, of Beverwijk,--wie zal 't +zeggen?" + +»Dan weet ik nu genoeg," sprak Marten. »Heb dank voor de hulp, die u +beiden aan haar verleend hebt. Goeden nacht." + +De man kon den knaap zoo echter niet laten vertrekken. Hij wist immers, +dat deze geen dak meer had, om onder te rusten. Daarom zei hij: + +»Blijf vannacht hier, Marten. De nieuwe dag geeft nieuwen raad, maar +vergt ook weer nieuwe kracht." + +»Dank voor uw vriendelijk aanbod, buurman," zei Marten. »Ik kan het +echter niet aannemen, want ik zal rust noch duur hebben, voor ik mijn +zuster wedergevonden heb. Nog één vraag: weet u ook, waar onze hond +gebleven is? Ik heb hem nergens gezien, dood of levend." + +»Hij was bij Anna, en 't is voor een groot deel aan hem te danken, dat +zij ontsnapt is, want hij vloog telkens op de kerels aan. En dan hadden +zij 't kwaad te verantwoorden. Maar een van de soldaten heeft hem +eindelijk met de kolf van zijn vuurroer een zoo hevigen slag op den kop +gegeven, dat hij bijna niet meer loopen kon. Toch volgde hij Anna nog, +zoo goed en zoo kwaad, als het ging. Hij kroop bijna over den grond, +toen hij hier aankwam." + +»Arme Kees!" mompelde Marten. + +»Maar hij kwam langzamerhand weer op zijn verhaal," viel de vrouw in. +»Hij was half verdoofd geweest van den slag. Anna heeft hem medegenomen +in de schuit." + +»Aan wie behoorde die?" vroeg Marten. + +»'k Weet het niet, want ik ken weinig Saardammers, omdat ik hier nog +maar zoo korten tijd woon.--Blijf hier van nacht, Marten. Je kunt haar +nu toch niet zoeken. 't Wordt nacht." + +Maar Marten schudde ontkennend het hoofd, en na een korten groet keerde +hij over den dijk terug naar de plaats, waar eenmaal de hoeve zijner +ouders had gestaan. + +Bij het heldere maanlicht zag hij, hoe de Spanjaarden de naaste woning, +die van de familie Bleeker, hadden gespaard. + +»Het verradersloon," mompelde Marten bitter. + +Blijkbaar had hij onder het loopen zijn plan gevormd, want zonder zich +een oogenblik te bedenken stapte hij in zijn boot, maakte het touw los, +greep de riemen, en roeide het IJ op, in de richting van den Westzaner +Overtoom. + +De doode vogels lagen nog op den bodem van het vaartuigje. Hij koos +zijne richting naar het Westen, en hield de Noordzijde van het water. +Zoodra hij de herberg van Jan Slob genaderd was, bond hij de boot vast, +en trad de herberg binnen, die nog niet gesloten was. Er bevond zich +geen enkele gast in de gelagkamer, en de kastelein maakte zich blijkbaar +gereed, om naar bed te gaan. Hij had zijne blauwe slaapmuts ten minste +al op, en was reeds half ontkleed. + +»Zoo laat in den avond nog volk?" vroeg hij niet zonder eenige +verbazing, terwijl hij een brandende kaars omhoog hield, ten einde +te kunnen zien, wie er binnengekomen was. »Hé, dat is Marten Florisz +zoowaar nog. Wel, ik dacht dat je de kannen geheel vergeten waart, en... +Maar jongen, wat zie je er uit? Je bent zoo bleek als een lijk, en je +handen beven. Ha, die vervloekte Spekken hebben zeker..." + +»Zij hebben mijne ouders vermoord, mijne zuster op de vlucht gejaagd, en +onze hoeve verbrand!" sprak Marten kortaf, en opnieuw barstte hij in +tranen uit. + +»Dat gespuis! Dat addergebroedsel!" riep Jan Slob uit, terwijl hij bij +Marten kwam staan, die op een stoel neergevallen was en zijne tranen +den vrijen loop liet. Slob legde hem de hand op het hoofd. Woorden van +troost kon hij niet vinden, en daarom deed hij niet anders dan schelden +op de bedrijvers van zooveel wreedheid. En ruw als hij was, vloeiden +hem de vreeselijkste scheldwoorden over de lippen. Wel honderdmaal +herhaalde hij: »Aan de galg moesten zij hangen,--aan de galg moesten zij +hangen, de bloedhonden!" + +Marten maakte eindelijk aan zijn woordenvloed een einde door hem te +vragen, of hij ook iets van zijne zuster had gemerkt, en misschien ook +wist, waarheen zij zich begeven had. + +»Niets van gezien, Marten,--heelemaal niets. Alleen weet ik, dat er nog +verscheidene vluchtelingen hier gepasseerd zijn, die zich misschien naar +Beverwijk of Alkmaar begeven hebben. En velen heb ik ook naar Westzaan +zien vluchten, misschien omdat zij daar familie hadden. Wie weet, is +Anna daar ook niet bij geweest. Het is ook mogelijk, dat zij den wijk +naar Haarlem heeft genomen. Ik moet ronduit zeggen, dat ik er niets van +weet. Maar wèl weet ik, dat de eerste Spanjaard, die in mijne handen +valt, er vreeselijk voor boeten zal. »Oog om oog en tand om tand," zoo +zal het voortaan wezen." + +»Ja," zei Marten somber en binnensmonds, »oog om oog en tand om tand. +Mijn arm zal voortaan gewijd zijn aan den Prins." + +»Flink zoo, mijn jongen! Je bent sterk genoeg, om mede te strijden voor +de vrijheid van het vaderland. Weg met de Spanjolen! Wij moeten niet +rusten, voordat de laatste Spek over de grenzen is gejaagd. Wij hebben +nù gezien, wat wij van hen te wachten hebben. O, ik vreesde het al, +zoodra ik hunne schepen het IJ zag oversteken. Naar ik gehoord heb, is +Admiraal Bossu zelf aan boord geweest en was het op zijn bevel, dat +zijne krijgslieden aan den Zuiddijk werden ontscheept. Plunderende zijn +zij tot den Dam toe verder getrokken, en dat zij onbarmhartig hebben +huisgehouden ... maar daarover behoef ik tegen jou niet te spreken. Die +beulen! Aan de galg moeten zij, tot den laatsten man toe! Maar zeg mij +nu, Marten, wat is je plan? Waarheen denk je je te begeven?" + +»Ik weet het niet, Jan Slob, ik weet het niet. Natuurlijk ga ik mijne +zuster zoeken, want zij heeft nu niets meer op de wereld, dan mij. Wist +ik maar, waarheen zij zich gewend heeft..." + +»Daar kun-je morgen over nadenken, mijn jongen," hernam de waard goedig. +»Je brengt den nacht hier door, dat spreekt van zelf, en morgen zullen +wij verder zien..." + +»Maar ik moet Anna zoeken," sprak Marten, die van droefheid en +vermoeienis bijna te uitgeput was om te denken. + +»Natuurlijk," zei Slob, die wel opmerkte, hoe afgetobd de knaap zich +gevoelde. »Morgen ga je zoeken, overal in den omtrek,--maar nu blijf +je hier; kom mede, op den zolder heb ik een lekkere slaapplaats gereed, +waarvan al menigeen gebruik heeft gemaakt, die voor de Spekken vluchten +moest. Ik laat je thans niet verder trekken, Marten, al zou ik je met +geweld hier moeten houden." + +Dat was trouwens niet noodig, want Marten gevoelde zeer goed, dat hij +behoefte had aan rust, en verzette zich niet tegen het gulle aanbod van +den waard. Zwijgend volgde hij hem eene trap op naar boven. Daar was een +bedstede getimmerd, waarop een zacht bed gereed lag. + +»Wil je eerst niet wat eten?" vroeg Slob plotseling. »Domoor, die ik +ben, om daar niet eerder aan te denken. 't Is zeker al lang geleden, dat +je wat gebruikt hebt." + +Marten bedankte echter; hij had in 't geheel geen eetlust. + +Gelukkig viel hij spoedig in slaap, tot groote blijdschap van Jan Slob, +die beneden nog een half uurtje gewacht had, om nog eens naar hem te +kunnen zien, voor ook hij zich ter ruste begaf. + +Wel werd Martens slaap dikwijls verontrust door benauwde droomen, +vooral in den voornacht, maar later werd hij rustiger en kalmer. Zijne +ademhaling werd minder gejaagd, en hij sprak niet meer in zijn slaap. + +Hij werd den volgenden morgen zelfs veel later wakker dan gewoonlijk, +en Jan Slob liet hem rustig liggen. 't Was al bijna acht uur, eer hij +ontwaakte, maar toen voelde hij zich ook verkwikt en versterkt. Hij +stond op en begaf zich naar beneden. Slob en zijne vrouw bevonden zich +in de gelagkamer, en zij reikten Marten hartelijk de hand. Toen hij zich +frisch gewasschen en daarna verder gekleed had, nam hij plaats aan de +eenvoudige ontbijttafel, waar een flinke boterham met kaas voor hem +gereed stond. + +»Komaan, voorgezet is voorgediend, moet je maar denken," sprak vrouw +Marye, »en 't is je van harte gegund." + +»Wat is nu je plan, Marten? Heb je al nagedacht over hetgeen je te doen +staat?" vroeg de waard. En hij liet er hartelijk op volgen: »Je moet me +goed begrijpen, Marten; ik bedoel met deze vraag volstrekt niet, dat je +ons hier te veel bent, en dat we je hoe eerder hoe liever weg willen +sturen. Volstrekt niet, hoor. Al wou je hier je anker voor goed +neerleggen, wij zouden er niets tegen hebben en het zelfs wel aangenaam +vinden, want wij kunnen een jongen met een paar stevige armen aan het +lijf best gebruiken. Maar wij begrijpen zelf zeer goed, dat je hier rust +noch duur zoudt hebben, voor je Anna wedergevonden hebt..." + +»Dat is ook zoo, al ben ik u uiterst dankbaar voor uw vriendelijk +aanbod," viel Marten in. »Mijn plan is, eerst naar Westzaan te gaan. 't +Zou best mogelijk kunnen zijn, dat Anna daar eene toevlucht heeft +gezocht. Wij hebben er nog een neef wonen, weet u..." + +»Een neef op Westzaan? Wie is dat dan?" + +»Govert 't Hoen,--u kent hem ongetwijfeld wel." + +»Govert 't Hoen,--of 't Oude Hoen, zooals hij gewoonlijk genoemd wordt. +Zou ik dien niet kennen?" lachte de waard met een knipoogje. »Wel +jongen, 't is een van mijne beste vrienden, en een dappere kaerel +bovendien. Als er één is, die een hekel heeft aan de Spekken, dan is hij +het! Welzoo, is 't Oude Hoen een neef van je?" + +»Een verre neef eigenlijk, Slob, maar hij kwam nog wel eens bij ons op +de hoeve..." + +»Nu, dan heb je groot gelijk, je 't allereerst naar hem te begeven. 't +Is een verstandig man,--een man, voor wien ik het meeste respect heb, +en 't zou inderdaad niet onmogelijk wezen, dat Anna naar hem gevlucht +was.--Zeker, best mogelijk, en al is dat niet het geval, dan zal hij +je toch ten beste raden. Ik geloof, dat het een heel wijs besluit van +je is, en ik mag er je niet van terughouden.--Ik heb gezien, dat je +schuitje bij mij aan den steiger ligt. Ik zal met je meêgaan tot aan den +Overtoom, om het over den dijk te brengen." + +Marten stond op en nam afscheid van zijne gastvrouw, wie hij zijn +hartelijken dank betuigde. Maar daar wilde zij niet van hooren en zij +deed hem tot aan de deur uitgeleide. Slob en hij brachten het schuitje +naar den Overtoom en wonden het met vereende kracht over den dijk in de +Westzaner Gouw. En weldra was Marten weer alleen. + +Hij roeide met krachtige slagen voort, want de ongerustheid over het +lot van Anna dreef hem tot spoed. Zij waren hun geheele leven niet +alleen broer en zuster geweest, maar ook trouwe vrienden, die innig veel +van elkander hielden. En nooit had hij dit sterker gevoeld dan thans, nu +zij hunne ouders verloren hadden en niets ter wereld meer bezaten dan +elkander. Zij verschilden maar een goed jaar in leeftijd en waren samen +opgegroeid. Samen hadden zij gespeeld, samen schoolgegaan, samen lief +en leed gedeeld. Eerst was Anna in zijn oog altijd de groote zuster +geweest, omdat zij de oudere was, maar dat verschil was allengs +weggevallen en eindelijk was hij de grootere en sterkere geworden, +die zijne zuster soms beschermen moest tegen baldadigheden van andere +jongens, als zij haar plagen wilden. Zoo waren langzamerhand de rollen +omgekeerd en was hij het geweest, bij wien zij hulp en steun zocht. O, +hij voelde het: daaraan had zij thans dubbel behoefte. Als eene arme +wees zwierf zij nu in den vreemde rond en zag ongetwijfeld reikhalzend +uit naar haar broeder, den eenigen, dien zij op de wereld bezat. + +Deze en dergelijke gedachten gingen hem door het hoofd, terwijl hij met +regelmatigen slag doorroeide naar Westzaan. Af en toe keek hij even om +naar den toren van de kerk, om te zien hoe groot de afstand was, die hem +nog van het dorp scheidde. Eindelijk had hij het doel van zijn tocht +bereikt en was hij de hoeve van zijn neef Govert 't Hoen genaderd. +Hij legde het bootje vast en stapte aan wal. Weldra trad hij de woning +binnen, die hem welbekend was, want hij was er meermalen geweest, soms +wel in gezelschap van zijne ouders en van Anna. Bij de gedachte daaraan +ontsnapte hem een diepe zucht. Helaas, die gelukkige dagen zouden nooit +terugkomen.... + +[Illustratie] + +Hij opende de kamerdeur en trad binnen. + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK VI. + +Onder de Vrijbuiters. + + +Er zaten eenige mannen om de tafel geschaard. 't Waren allen boeren +uit den omtrek, aanhangers van den Hervormden godsdienst, en trouwe +volgelingen van den Prins van Oranje. De meesten ervan kende hij wel, +want hij had ze meermalen in de hoeve zijner ouders ontmoet, en hij +begreep dadelijk, dat zij hier bij elkander gekomen waren om te +overleggen, wat hun na den inval van de Spanjaarden in Saardam te doen +stond. 't Waren mannen in boersche kleeding, maar hunne gelaatstrekken +teekenden zoowel vastberadenheid als moed, schranderheid als list. + +Bij de binnenkomst van Marten keken zij verwonderd op, en 't Oude Hoen, +die tegenover Geerte, zijne vrouw, voor het raam aan de tafel zat, riep +uit: + +»Wel,--wie komt daar binnenstappen? Dat is zoowaar Marten Florisz! Kom +nader, neef. Je brengt zeker slechte tijding, niet waar?" + +»'t Kon niet slechter, neef," was het antwoord van Marten, terwijl hij +'t Oude Hoen eene hand gaf. Deze was een klein manneke, maar hij had +breede schouders en gespierde armen, en zijn gelaat teekende zooveel +verstand, oprechtheid en zielenadel, dat het onwillekeurig vertrouwen +inboezemde. Hij schudde Martens hand recht hartelijk, en viel hem in de +rede met te zeggen: + +»Wij weten er alles van, mijn jongen,--en Geerte-nicht en ik hebben je +komst verwacht. Maar zeg me--waar is Anna? Of hebben die verwenschte +Spekken ook haar...?" + +»Zij is gevlucht, neef, maar ik weet niet waarheen, en zoek haar overal. +Ik had zoo gehoopt, dat zij haar weg naar hier zou genomen hebben..." + +»Wij hebben haar niet gezien," viel Geerte in. »Maar ga zitten, Marten, +en vertel ons nader, wat er gebeurd is." + +Marten voldeed aan dezen wensch, en 't spreekt vanzelf, dat hem bij dat +droevig verhaal de tranen telkens in de oogen opwelden. + +De mannen hoorden hem sprakeloos aan, maar bij het verhaal van de +gepleegde wreedheden nepen zij woedend de vuisten samen, en hunne lippen +prevelden woorden van wraak. Zij hadden zeer met den ongelukkigen knaap +te doen, en hunne verontwaardiging kende bijna geen grenzen. + +Nauwelijks was hij dan ook uitgesproken, of een van hen, Goesinnen +genaamd, sloeg woedend met zijn vuist op tafel, en riep uit: + +»Is het plegen van eene dergelijke schanddaad niet Gode geklaagd? En +eischt het geen wraak? Neen mannen, 't is zooals 't Oude Hoen zegt: wij +moeten ons zooveel mogelijk vereenigen en den vijand bestoken, waar wij +maar kunnen. Wel is Saardam bezet, maar nog is Kennemerland en Waterland +in handen van den Prins. Als wij willen, kunnen wij den Spanjaard nog +ontzaglijk veel afbreuk doen. Heer Diederik van Sonoy zal spoedig genoeg +krijgslieden zenden, om de bedreigde plaatsen te bezetten. Ik stel voor, +dat wij 't Oude Hoen tot onzen aanvoerder benoemen en onder zijne +leiding tochten te water ondernemen, om den vijand te bestoken!" + +»Goed gesproken," viel Jan Walichs in. »'t Oude Hoen zal ons aanvoeren +en onze leidsman zijn. Een beteren konden wij niet wenschen." + +»Volkomen waar," beaamde Jan Dieuwers. »Maar wat kunnen wij eigenlijk +doen, dat zou ik wel willen vragen. Wat kan een handvol boeren beginnen +tegen de machtige vijandige vendels? Wij zijn immers een tegen vijftig?" + +'t Oude Hoen stond op. + +»Mannen," sprak hij ernstig, »'t Oude Hoen wil je aanvoerder zijn, en +met Gods hulp zullen wij trachten onze vrouwen en kinderen, onze have +en ons goed te beschermen tegen de vijanden. Wàt wij doen kunnen, zal de +tijd ons leeren. Wij moeten in elk geval doen, wat onze hand vindt om te +doen. Wij mogen niet versagen, want moed verloren is àl verloren, zegt +het spreekwoord. En als het waar is, dat wij tegen de Spanjolen zijn als +een tegen vijftig, welnu, dan moeten wij list stellen tegen overmacht. +Alle wateren hier in den omtrek zijn ons bekend, en tusschen het riet en +de schooren weten wij plaatsen genoeg te vinden, die ons aan het oog van +den vijand onttrekken. Begeven de vendels zich hier of daar heen, uit +onze schuilhoeken vellen wij hen man voor man neder, zonder dat zij ons +bereiken kunnen of ons zelfs maar zien. Neen, wij mogen niet moedeloos +bij de pakken gaan neerzitten, maar moeten strijden voor huis en haard, +voor godsdienst en vaderland! Wie zichzelven helpt, dien helpt God!" + +Deze woorden van 't Oude Hoen maakten diepen indruk op de aanwezigen, en +meer dan een herhaalde de woorden: »Wie zichzelven helpt, dien helpt +God." + +Het gezelschap werd allengs grooter, want telkens ging de deur open en +traden mannen binnen, die zich, nu de nood aan den man kwam, als bij +afspraak naar de woning gespoed hadden van 't Oude Hoen, dien zij allen +stilzwijgend als hun hoofd en leidsman beschouwden. Zoo verschenen daar +nog Joachim Cleynsorg, die door Diederik van Sonoy belast was met het +bevel over een vendel krijgslieden, Engel Lastpenning van Krommenie, +Claes Kees Symensen, Pieter Claessen Yperen van Oostzaan, en nog +verscheidene anderen. Man voor man waren zij bereid voor de zaak +der vrijheid te sterven. Ook de zoon van 't Oude Hoen was onder +de aanwezigen. Hij heette Aelbert, maar werd gewoonlijk 't Jonge +Hoen genoemd. Hij stond bekend als een verstandig jongeling, die +bedachtzaamheid aan moed paarde. Zoodra Marten binnen gekomen was, had +hij zich bij hem gevoegd, en hij fluisterde met hem over Anna, over wier +lot Marten zoo bezorgd was. + +»Je blijft bij ons, Marten," sprak hij hartelijk, »en samen zullen wij +haar zoeken. O, ik twijfel niet, of we zullen haar wel opsporen. Nu +zij den vijanden ontkomen is, is dat slechts eene kwestie van tijd en +van geduld. Zij zal zich thans wel hier of daar in eene veilige haven +bevinden. Wie zou zoo wreed kunnen zijn, aan een ouderloos meisje een +onderdak te weigeren, wanneer de vijanden haar van alles beroofd hebben, +wat zij op de wereld bezat? Neen, Marten, maak je over haar lot niet al +te bezorgd." + +»Dat is ook mijne meening, Neef!" viel 't Oude Hoen in, die het gesprek +stilzwijgend had aangehoord. »We mogen gerust aannemen, dat zij zich +hier of daar in veiligheid bevindt. De menschen, met wie zij gevlucht +is, zullen haar wel niet aan haar lot hebben overgelaten. Ook mijn raad +is, geduld te oefenen. Waar zou je haar ook moeten zoeken? In Alkmaar? +In Haarlem? Of op een van de omliggende dorpen? 't Is een zoeken in het +honderd, met weinig kans van slagen.--Ik geloof, dat je het beste doet, +door hier te blijven, en ons te helpen in den strijd, die ons wacht. Je +hebt een paar sterke armen aan het lijf, en kunt met een verrejager even +goed treffen als een onzer. Een vuurroer kun je van mij wel krijgen en +een verrejager daarbij. Sluit je bij ons aan, Marten, en wordt een +Vrijbuiter als wij, in dienst van den Prins. Wij strijden voor een +eerlijke zaak, en God zal ons de overwinning geven." + +Marten had wel ooren naar dien raad, en hij moest toegeven, dat hij +niet verstandiger handelen kon. Op goed geluk af een zwerftocht te +ondernemen, om Anna op te sporen, had bij nader inzien weinig kans van +slagen, en 't vermoeden lag voor de hand, dat zij zich wel hier of daar +in veiligheid zou bevinden. Bovendien lachte het vrije leven van den +Vrijbuiter hem wel aan met al zijn gevaren en afwisseling, en in den +grond van zijn hart deed hij niets liever, dan den gegeven raad volgen. + +Maar nog weifelde hij. Mocht hij den voorslag wel aannemen? Was het niet +zijn plicht zoolang te zoeken, tot hij haar gevonden had? Wanneer zijn +ouders nog spreken konden, zouden zij dàt dan niet in de eerste plaats +van hem vergen? + +Opeens stond een van de mannen op en wees naar buiten. + +»Brand!" riep hij uit. »Brand te Saardam!" + +Allen stonden op om uit te zien, en begaven zich naar buiten, waar zij +een beter uitzicht hadden. + +»Zou er nog niet genoeg gebrand en geroofd zijn?" vroeg een hunner, +terwijl zijne oogen van verontwaardiging fonkelden. + +»Kijk, dáár stijgen ook rookwolken op, iets noordelijker," sprak een +tweede, terwijl hij de plaats aanwees, waar weldra een roode gloed +zichtbaar werd. En zacht voegde hij erbij: »Arme Saardammers!" + +»De brand wordt heviger en woedt op vele plaatsen tegelijk," zei een +ander. Zwijgend staarden de mannen naar de bedreigde plaats. + +'t Was dan ook een vreeselijk schouwspel, dat zich aan hun oog +vertoonde. Blijkbaar grepen de vlammen snel om zich heen, want de +vuurgloed werd bij de minuut grooter en woedde over eene groote +oppervlakte. Dichte rookwolken maakten het uitspansel donker, en de +roode vlammen verlichtten het met een fantastischen gloed. + +»Die onmenschen!" mompelde een der toeschouwers. + +»Beulen zijn het, onmenschelijke beulen!" knarsetandde een ander, +terwijl hij het schouwspel met een van woede verbleekt gelaat aanzag. +»Hoe zij daar weer huishouden! Mannen, vrouwen en kinderen worden +vermoord en uitgeschud. O, maar het schreit ten hemel!" + +De oogen der mannen gloeiden van haat, en zij zwoeren elkander niet te +zullen rusten, eer de laatste vijand uit deze landpalen verdreven was. + +Ook Marten verkeerde diep onder den indruk van het ontzettende +schouwspel, en het kostte hem weinig moeite om zich voor te stellen al +den jammer, al de ellende, die op dit oogenblik te Saardam geleden werd. +Hoe hadden immers de ellendelingen gehandeld op de hoeve zijner ouders! +Zijn hart beefde van ontsteltenis, en tranen vulden zijn oogen. Een +ontzettende haat tegen alles wat Spanjaard was, maakte zich van hem +meester, en hij haakte er naar, den strijd tegen die roovers en +moordenaars aan te binden. + +»Neef!" riep hij uit, en zijn stem trilde van edele +verontwaardiging,--»Neef, mijn besluit is genomen; ik blijf hier, om met +u te strijden tegen die monsters, die zich niet ontzien, om zulke daden +te doen. Ook ik schaar mij onder de Vrijbuiters!" + +»Goed gesproken, Marten," zei 't Oude Hoen, terwijl hij hem de hand +drukte. En 't Jonge Hoen voegde zich bij hem en sprak: + +»Wij strijden voortaan samen, Marten, en al zijn we jong, de Prins van +Oranje zal geen trouwer aanhangers hebben dan ons! Leve de Prins!" + +»Leve de Prins van Oranje!" klonk het dof uit vele monden, want men was +te diep ontsteld door den vreeselijken brand, dien zij op betrekkelijk +korten afstand zagen woeden, om luidruchtig te zijn. + +De vlammen hadden zich nu over eene groote breedte verspreid, en namen +nog steeds in hevigheid toe. + +»Gansch Saardam wordt geplunderd en platgebrand," sprak een der mannen +weer. »'t Is hemeltergend." + +»Ja, 't is afschuwelijk!" beaamden anderen. »Er blijft, naar ik vrees, +geen huis gespaard. 't Is een schrikkelijk schouwspel." + +»Dat ons leeren kan, wat wij van de Spanjaarden te wachten hebben, +mannen!" viel 't Oude Hoen in. »Ons rest niets, dan met de wapenen in de +hand te strijden voor het leven der onzen, en gelooft me, dat het gevaar +naakt. Spoedig genoeg, wellicht dezen dag nog, zullen wij de beulen hier +zien. Westzaan is rijk en belooft een goeden buit. Een ieder zij op zijn +hoede! Bergt al uw geld en kostbaarheden op eene veilige plaats, opdat +het hun niet in handen valle..." + +»Of wij dat al niet gedaan hebben!" lachte Goesinnen. »Zij zullen bij +mij lang moeten zoeken, eer zij het vinden." + +Bij deze woorden dacht Marten opeens aan het geld, dat zijn vader 's +avonds vóór den moord onder den haard verborgen had. In al zijn ellende +had hij daar nog niet aan gedacht, maar nu nam hij zich voor, er zoo +spoedig mogelijk met zijn neef over te spreken. + +Intusschen nam de brand te Saardam nog steeds in hevigheid toe, en +niemand van de toeschouwers twijfelde meer, of het gansche dorp werd met +den grond gelijk gemaakt. + +»Ik zie mannen naderen, dwars door het land," riep 't Jonge Hoen +plotseling uit. »Zij hebben polsstokken bij zich, en springen over de +slooten. Weldra zullen wij dus weten, wat er ginds gebeurt." + +»Ja, ik zie ze ook!" zei Cleynsorg. »'t Moeten vluchtelingen zijn!" + +Met spanning werd de nadering dier mannen tegemoet gezien. 't Jonge Hoen +stapte in de boot, en riep Marten toe: + +»Ga je meê? Straks komen zij voor breede waters, waar hunne verrejagers +hun van geen dienst kunnen zijn. Laten wij ze met de schuit helpen." + +Marten was dadelijk bereid, en 't Oude Hoen zeide: + +»Ja, laten wij allen in de booten gaan en Saardam zoo dicht mogelijk +naderen. Wie weet, hoevele menschen wij van een anders wissen dood +kunnen redden." + +»Ja, in de booten! In de booten!" riep men van alle kanten. En weldra +staken de mannen van wal, maar--met het vuurroer over den schouder, en +de verrejagers aan boord. Verrejagers waren polsstokken met een lange, +stalen punt aan het benedeneinde, waardoor zij dubbele diensten konden +bewijzen. Met de stokken sprongen de vrijbuiters over de breedste +slooten, terwijl de stalen punten een vreeselijk wapen waren in de +handen der verbitterde Hollanders. Eer de vijand dicht genoeg genaderd +was, om met lans of zwaard te kunnen treffen, was de verrejager hem +reeds in het lichaam gedrongen. + +Zij hadden nog geen kwartier geroeid, toen zij een breed water genaderd +waren, dat de vluchtelingen niet anders dan zwemmende konden oversteken, +en ongetwijfeld zouden zij dat hebben gedaan, indien zij de nadering der +Vrijbuiters niet hadden opgemerkt. + +»Wat gebeurt er te Saardam?" was de eerste vraag, die tot hen werd +gericht. »Wordt de plaats geplunderd?" + +»'t Is afschuwelijk, mannen!" was het antwoord. »Admiraal Bossu is naar +Amsterdam teruggekeerd, en heeft Hopman Van der Linden in zijn plaats +gezonden, om in vereeniging met Hopman Quickel, die gisteren den +Zuiddijk plunderde, de plaats te bezetten. En omdat Hopman Van der +Linden nu meent, dat hij een vrij uitzicht op den omtrek moet hebben, +laat hij een groot gedeelte van de Westzijde platbranden. Wel een +honderddertigtal huizen is in brand gestoken..." + +»Honderddertig huizen!" mompelden de mannen in de grootste +verontwaardiging. »En plunderen zij die eerst?" + +»Op de vreeselijkste wijze!" was het antwoord. »Als wilde dieren dringen +zij de huizen binnen en rooven alles, wat zij grijpen en vangen kunnen. +Zij nemen mannen, vrouwen en kinderen de kleederen van het lijf, het +geld uit de laden, het brood uit de kasten,--niets, niets hebben zij den +armen schepsels gelaten. En wie zich verzet tegen deze euveldaad wordt +mishandeld of gedood. O God, o God, het schreit ten hemel en roept om +wraak! 't Is hartverscheurend om de ellende aan te zien, en droevig, om +het gejammer van vrouwen en kinderen te hooren. De arme beroofden, wien +niets, zelfs geen kruimel brood gelaten is, vluchten naar alle +kanten..." + +»Wij zullen u over het water brengen, opdat gij uw tocht kunt vervolgen, +en roeien daarna verder naar Saardam. Onze hulp is daar noodig, mannen!" +sprak 't Oude Hoen somber. En dreigend liet hij er op volgen: »Wee den +Spanjaard, die in onze handen valt!" + +Aldus geschiedde, en met krachtige slagen roeide men voort in de +richting van Saardam. Vele vluchtelingen, waaronder ook vrouwen en +kinderen, zag men in de verte naderen, en men hoorde hun jammergeschrei. + +'t Jonge Hoen stond op, om beter en verder te kunnen zien. Plotseling +riep hij uit: + +»Zij worden achtervolgd door de Spekken! Roeien, mannen, zoo snel je +kunt, opdat wij niet te laat komen! Zeker denken die roovers, dat de +menschen nog geld of kostbaarheden met zich medevoeren..." + +De Vrijbuiters spanden al hunne krachten in, en de booten vlogen +pijlsnel door het water. De gesloten lippen, de vonkelende oogen gaven +duidelijk genoeg te kennen, dat het elken Spanjaard, die in hunne handen +mocht vallen, kwalijk zou vergaan. + +»De vijanden naderen snel! Zij hebben de vluchtelingen bijna bereikt!" +riep Aelbert uit, terwijl hij zich het vuurroer van den schouder nam en +gereed stond om aan te leggen. Zijn lont brandde reeds. + +»Help! Om Godswil, help!" klonk het hun toe, en het gejammer der +kinderen maakte hun het bloed aan 't koken. + +»Legt aan wal!" beval 't Oude Hoen, en op 't volgende oogenblik +schuurden de booten tegen den oever. Zij hadden de vluchtelingen thans +bereikt, en nauwelijks waren de Vrijbuiters, met het vuurroer in de eene +en de brandende lont in de andere hand aan wal gestapt, of de vluchtende +vrouwen en kinderen bestormden in hun doodelijken angst voor de +naderende vijanden de booten. + +Marten en Aelbert wierpen de verrejagers op het land, opdat hunne +vrienden zich daarmede zouden kunnen wapenen, als de vuurroeren +afgeschoten waren. Tijd om ze opnieuw te laden zou hun wel ontbreken. + +Onder een luid geschreeuw naderden de Spanjaarden, wier woede geen +grenzen kende, nu een rijke buit hun dreigde te ontgaan. Met getrokken +zwaard stormden zij op de Vrijbuiters los, niet twijfelende, of deze +kaasboeren, zooals zij ze noemden, zouden spoedig genoeg op de vlucht +slaan. Marten zag, dat onder de vluchtenden zich ook Heer Jan Gerritsz +bevond, met zijne vrouw en kinderen. De laatsten waren reeds in de +booten gesneld, maar Heer Jan greep een verrejager en keerde zich tegen +de Spanjaarden. + +»Vuur!" gebood 't Oude Hoen kort en krachtig. + +Verscheidene schoten knalden, en dat de boeren geleerd hadden niet te +schieten zonder eerst goed te hebben aangelegd, werd duidelijk bewezen, +want verscheidene Spanjaarden stortten gewond of gedood ter aarde. Toen +wierpen de Vrijbuiters de vuurroeren over de schouders en grepen met een +vlugge beweging de verrejagers of trokken het rapier, zoo zij er een +droegen. + +'t Werd een geweldige strijd. De Vrijbuiters, uiterst verbitterd over +het rooven en plunderen der Spanjaarden, wisten van geen genade, zelfs +niet voor de gewonden, en hun aanval was onweerstaanbaar, want zij +voelden, dat zij streden voor vrouw en kind, voor huis en hof. Maar ook +de Spanjaarden gaven geen kamp. Moesten zij wijken voor een troepje +boeren, wier hoofdwapen bestond uit een polsstok, waarmede zij gewoon +waren over de slooten te springen, die hunne landerijen van elkander +scheidden? Dat nooit! Met getrokken zwaard vielen zij op hunne +tegenstanders aan,--doch 't was hun onmogelijk, de mannen te naderen. De +lange stokken met de gevaarlijke punten hielden hen overal tegen, en +menigeen stortte doodelijk gewond ter aarde. 't Bleek hun al spoedig, +dat de vijand hun te machtig was; de eenvoudige boeren waren leeuwen +geworden, en nadat menige Spanjaard gesneuveld was, kozen de anderen het +hazenpad en keerden zoo snel mogelijk naar Saardam terug. + +»Leve 't Oude Hoen en zijn vrijbuiters!" klonk het hun in triomf +achterna. »Leve 't Oude Hoen en zijne Vrijbuiters!" + +De gevallen Spanjaarden werden zonder mededoogen van hunne kleederen en +wapens beroofd, en hunne zakken, die gevuld waren met den te Saardam +geroofden buit, werden geledigd. Toen liet men hen liggen als een prooi +voor de roofvogels. + +»Oog om oog, tand om tand!" was de leuze dier tijden. De buit werd +onder de Vrijbuiters verdeeld, maar menigeen stond zijn deel af aan de +vluchtelingen, die van alles beroofd waren en niet wisten, waar een dak +te vinden om onder te slapen. + +Verheugd over de behaalde overwinning keerde men naar Westzaan terug. + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK VII. + +De Spanjaarden te Westzaan. Een bezoek aan de ruïne der verbrande hoeve. + + +[A]»Hopman Van der Linden verzuimde niets, om Saardam tot een +duchtig versterkt punt te maken, en aan alle zijden van goede +gemeenschapsmiddelen te voorzien. Behalve de schansen, die hij liet +aanleggen op den Dam, werden ook nog op vier andere plaatsen gronden +uitgemeten en afgepaald, en aan de Voor- en Achterzaan nieuwe schansen +opgeworpen. Op den mond der Braak, bij het gat van de sluis, die aan de +Oostzijde in den dijk lag, bezuiden den Dam, werd eene groote schans +gelegd, en op een werf daartegenover, aan de Westzijde der rivier, in +'t begin van den Horn, een tweede, dwars door den stroom aan elkander +verbonden met een of twee rijen palen, die door twee Saardammers, +Jacob Teeuwissen en Barend Smit, goed van ijzerwerk was voorzien. Een +wachthuisje werd daarbij getimmerd, om den boom nauwlettend te kunnen +bewaken. + +[A] W. J. Hofdijk, Kronijk der Kennemer Vrijbuiters. + +»In de Achterzaan werd eene schans opgehaald ter plaatse, waar thans +de kerk van Zaandams Westzijde ligt; ongeveer daar tegenover aan de +Oostzijde, op den Schinkeldijk een tweede, van kleineren omvang, en +eenige schreden verder nog een derde, »op eenige rietbordjes" aangelegd. +Deze alle drie werden over den stroom met elkander vereenigd door +paalwerk en twee boomen, waarbij twee vaartuigen met gewapenden steeds +ter beveiliging en dekking op de Zaan de wacht hielden. + +»Eenige huizen op den Dam waren opzettelijk voor het vuur gespaard +gebleven, om te dienen tot berging van krijgs- en mondvoorraad, dat +steeds in niet geringe hoeveelheid aanwezig diende te zijn, want de +schansen, die allen van hier uit moesten worden voorzien, waren sterk +bezet." + +Voor dien arbeid werden Saardamsche burgers geprest, die zonder loon +en tegen wil en dank daartoe door den Hopman werden aangewezen. Wee den +onvoorzichtige, die hierover eenig blijk van ongenoegen durfde geven, of +zich onwillig betoonde. Hij werd zonder vorm van proces opgehangen. + +Diederik van Sonoy had echter evenmin stil gezeten. Tot zijne groote +teleurstelling ontving hij het bericht van het bezetten van den Dam +door de Spanjaarden, en bij alle narichten, die hij daaromtrent inwon, +kwam hij tot de overtuiging, dat hij er op dit oogenblik niet met goed +gevolg tegen handelen kon. Hij stelde zich echter ten plicht, het verder +doordringen van den vijand te beletten, en zond met dat doel eenige +vendels onder bevel van Nicolaas Ruychaver, Jacob Cristal en Lazarus +Muller uit, om den Waterlandschen dijk te bezetten van de Oostzijde van +Saardam af tot Nieuwendam toe. En toen de vijandelijke vendels zoo dicht +in elkanders nabijheid gelegen waren, spreekt het van zelf, dat het al +spoedig tusschen hen tot eene botsing kwam. De Hollanders waagden een +moedigen aanval op de verschansing aan den Schinkeldijk, en streden +daarbij zoo geducht, dat de schans weldra in hunne handen zou gevallen +zijn, indien het geknal der musketten niet tot de mannen op den Dam ware +doorgedrongen. Dezen werden daardoor op het dreigende gevaar opmerkzaam +gemaakt en snelden ter hulp. Toen werd het een bloedig gevecht. De +Hollanders werden tot wijken gedwongen en moesten de koeien op het +land zelfs tot borstwering gebruiken, zoo dicht vielen de kogels. Met +medeneming van hunne gewonden en dooden trokken zij terug. De vijand was +meester van het terrein gebleven, en de Hollandsche vendels moesten er +zich toe bepalen, behalve den Waterlandschen dijk ook de plaatsen Jisp, +Wormer en Knollendam te bezetten, waarmede zij het Noorderkwartier tegen +mogelijke invallen van de Spanjaarden beveiligden. + +De Westzaners waren tot dusverre ongemoeid gebleven, en zij hoopten, dat +de Spanjaarden zich met de bezetting van Saardam tevreden zouden +stellen. + +Marten hielp zijn vriend Aelbert elken dag bij den arbeid op het veld. +'s Morgens al vroeg werden de koeien gemolken en de kaas of boter +gemaakt, en daarna werd de mest over het land geslecht, of hielden zij +zich bezig met het scheren der schapen. 't Spreekt van zelf, dat Marten +niet ophield nasporingen te doen naar het verblijf van zijne zuster +Anna, aan wie hij dacht van den morgen tot den avond. O, hoe vurig +verlangde hij er naar, haar te zien en te spreken, en haar in zijne +nabijheid te hebben, om als dat noodig mocht zijn, haar helper en +beschermer te kunnen wezen. Aelbert stond hem in zijne pogingen getrouw +ter zijde. Soms gingen zij in den namiddag samen naar eene naburige +plaats, om een onderzoek in te stellen, maar telkens keerden zij +onverrichter zake terug. Anna was spoorloos verdwenen, en niemand had +iets omtrent haar gehoord of gezien. 't Maakte Marten dikwijls moedeloos +en verdrietig, maar dan sprak Aelbert hem nieuwen moed in en wist hem +gewoonlijk weer op te monteren. + +»Kom Marten, niet zuchten!" zei hij dan op luchtigen toon. »Zoo heel +ver weg zal ze niet zijn, en 't zou me niets verwonderen, als we haar +vandaag of morgen onverwachts tegenkwamen.--Zeg Marten, wat zou je dan +vreemd opkijken!" + +De dagen verliepen echter,--maar Anna liet zich niet zien, en Marten +werd er stil en somber van. + +Soms dacht hij erover, naar Alkmaar te gaan, om daar zijne nasporingen +voort te zetten. Hij kon dan Heer Jan Gerritsz opzoeken, die daar na den +grooten brand te Saardam met zijn gezin een toevlucht had gezocht, en +wien hij gesmeekt had hem onverwijld bericht te zenden, indien hij Anna +misschien vinden mocht. En Heer Jan had hem dat op handslag beloofd. + +»Je kunt op me rekenen, Marten," had hij bij zijn vertrek gezegd. »Ik +zal je geen bode zenden, maar zelf komen, dat beloof ik je. Ik meen dat +aan de nagedachtenis van je ouders verplicht te zijn. Zoowel jij als +Anna kunt ten allen tijde over mij en mijn huis beschikken. Ik ben, Gode +zij dank, nog altoos een vermogend man, want de Spanjaarden hebben bij +mij achter het net gevischt. Ik was hun te vlug af en had nauwelijks de +eerste rookwolk opgemerkt, of mijn besluit was genomen. Met vrouw en +kinderen stapte ik in een schuit en roeide zoover mogelijk landwaarts +in, tot wij te voet verder moesten trekken. Het overige weet je, want +zonder de hulp van de dappere Vrijbuiters waren wij den Spekken toch nog +in handen gevallen.--Daarom,--wanneer je ooit in nood verkeert, wend je +dan tot mij. En mocht ik Anna hier of daar ontmoeten, dan zal ze in mij +een vriend vinden, die haar als eene dochter behandelen zal." + +Zoo had Heer Jan gesproken,--en nu was hij al sedert eenige dagen +vertrokken, maar nog altoos was er van hem geen tijding gekomen. +Zeker had hij omtrent Anna nog niets vernomen, en Marten voelde een +onbedwingbaren lust, om zelf naar Alkmaar te gaan. 't Oude Hoen en Nicht +Geerte raadden hem dat echter af, want zij hielden veel van Marten en +achtten hem nog te jong, en den toestand van het land te onveilig, om +hem als een zwerveling weg te laten trekken. + +'t Zou intusschen te Westzaan niet zoo rustig blijven, als het daar tot +dusver geweest was. Hopman Van der Linden wist wel, dat een rijke buit +hem daar wachtte, maar hij wilde eerst de schansen te Saardam in +gereedheid brengen, voor hij de omliggende dorpen ging bespringen. + +Elken morgen besteeg 't Oude Hoen alleen, of in gezelschap van een of +meer zijner vrienden, den hoogen kerktoren, om den omtrek te verkennen. +Hij had daar eene uitstekende gelegenheid om ver rondom zich te zien, en +was daardoor in staat, een naderend gevaar spoedig op te merken. En 't +meest tuurde hij in de richting van Saardam, waar de vijand zich +genesteld had. + +Eens op een morgen stond hij daar weer, toen zijne aandacht getrokken +werd door eene menigte mannen, die in de verte naderden. Hij zag scherp +toe, en merkte al spoedig op, dat het een vendel krijgsknechten was. +Neen, daarin kon hij zich onmogelijk bedriegen, want hij zag, hoe de +stalen lansen flikkerden in de zonnestralen. Ongetwijfeld waren het +vijanden, die op weg waren, om Westzaan te bespringen en te plunderen. +Het gevaar naakte dus. Hij klom van den trans naar beneden en greep het +klokketouw. Met zwaren galm verkondigde het brommen van de kerkklok de +komst van den vijand. In allerijl verliet hij het kerkgebouw, om zich +naar zijn hoeve te begeven en daar de noodige maatregelen te nemen. +Overal snelden de bewoners de huizen uit, angstig en verschrikt, en niet +wetende, wat te beginnen. De vrouwen en kinderen jammerden. De mannen +grepen naar de wapens. + +»Wat is er?--Wat is er?" werd er angstig gevraagd, en 't Oude Hoen +antwoordde, zonder zich echter ook maar een oogenblik op te houden: + +»Bergt je, menschen, de vijand komt!" + +En nu klonk het van mond tot mond: + +»De Spanjaarden komen! De Spanjaarden komen!" + +In een oogenblik tijds heerschte in het anders zoo vreedzaam Westzaan +eene onbeschrijflijke verwarring. Vele mannen droegen alles van waarde +naar buiten, en zochten met vrouw en kinderen hun heil in eene +overhaaste vlucht. Anderen deden de grendels op de deuren en wapenden +zich met vuurroeren en verrejagers, om den vijand eene ver van +vriendelijke ontvangst te bereiden. Weer anderen laadden hun voornaamste +huisraad in schuiten, en brachten het met hunne vrouwen en kinderen naar +eene naburige plaats, terwijl zij zelven zich in vaartuigen vereenigden, +om zich tusschen de rietlanden in den omtrek te verbergen en den vijand +zooveel mogelijk afbreuk te doen. + +Tot deze laatsten behoorde ook 't Oude Hoen. + +Toen zijn huisraad in eene schuit geladen was, deed hij ook zijn vrouw +daarin plaatsnemen, en beval Marten en Aelbert haar naar Knollendam te +brengen. Daar woonde hare zuster, bij wie zij voorloopig wel veilig zou +zijn, omdat te Knollendam een vendel Hollanders lag. De Spanjaarden +zouden hun strooptocht wel niet tot die plaats uitstrekken, en mochten +zij dat doen, daar wel geen gunstig onthaal vinden. + +Vrouw Geerte schreide, toen zij afscheid van haar man nam, doch deze +troostte haar. + +»'t Is maar eene scheiding voor korten tijd, beste Geerte," sprak hij. +»Zoodra het huis weer veilig is, betrekken wij onze woning weder. +Vaarwel, God bescherme u!" + +Aelbert en Marten staken van wal. Tijd tot talmen hadden zij niet, want +de vijand naderde snel. + +De mannen, die besloten hadden voortaan het leven van den vrijbuiter +te leiden, vereenigden zich in pramen of roeijachten, die zij ijlings +van proviand en wapens hadden voorzien, en verdwenen achter de hooge +rietpluimen, die hun aan het oog der vijanden onttrokken. En zij waren +er het best aan toe, want de boeren, die in hun hoeven gebleven waren, +kregen het spoedig kwaad te verantwoorden. Zoodra de Spanjaarden +Westzaan hadden bereikt, nestelden zij zich in de huizen en maakten zich +aan de grootste knevelarij schuldig. Hun aantal was te groot, dan dat de +ongelukkige dorpelingen het konden wagen zich te verzetten, en wie dat +nog poogde, moest het bitter bezuren. Want doodslag en brand kenmerkten +elk bezoek van de Spanjaarden. Hunne hoeven werden eenvoudig gemaakt +tot eene prooi der vlammen. Alles wat eenige waarde had, persten zij de +bewoners af, en als zij dachten, dat deze of gene zijn geld of sieraden +ergens op eene geheime plaats verborgen had, wisten zij wel middelen, om +ze te voorschijn te roepen. + +»Als men een boer pijnigt, zweet hij goud," was de leuze der vijanden, +en zij brachten haar zonder medelijden in toepassing. + +De ongelukkige Westzaners waren diep te beklagen, en zij, die tot nog +toe gemeend hadden, dat de vrees voor de Spanjaarden overdreven en niet +gegrond was, hadden thans eene goede gelegenheid om van de dwalingen +huns weegs bekeerd te worden. Menigeen dan ook, die tot nog toe in +het geheim Spaanschgezind was geweest, veranderde nu in een ijverig +aanhanger van den Prins van Oranje, en hunkerde naar den aftocht +van de wreede soldaten. Indien zij echter gemeend hadden, dat hunne +tegenwoordigheid slechts van korten duur zou zijn, hadden zij zich +deerlijk bedrogen, want de Spanjaarden namen ongevraagd bezit van hunne +woningen, en lieten zich goed bedienen. Blijkbaar waren zij niet van +plan, spoedig naar Saardam terug te keeren. Dat lag ook in het geheel +niet in de bedoeling van den Hopman, want daar zijne krijgslieden +in langen tijd hunne soldij niet hadden ontvangen, meende hij hen +schadeloos te moeten stellen, door hen de ongelukkige Westzaners +zooveel mogelijk hun geld en goed te laten afpersen, welke middelen +zij daartoe ook wilden gebruiken. Zij handelden dan ook geheel met hen +naar welgevallen, beschouwden zich volkomen als heer en meester over +de in beslag genomen hoeven, namen de beste plaatsjes voor zich, kozen +de zachtste bedden uit, eischten eene goede tafel en lekker bier, en +plaagden en kwelden de eigenaars, zelfs de vrouwen en kinderen, op de +ergerlijkste wijze. Zij hielden woeste drinkgelagen en verdobbelden +onder elkander het geld, dat zij den boeren afgeperst hadden. Zoodra +alles verloren was, namen zij tot nieuwe wreedheden hun toevlucht, om +met het aldus verkregen geld of goed opnieuw te kunnen dobbelen. + +'s Avonds trokken zij van de eene hoeve naar de andere, zingende en +tierende, en niet weinig onder den invloed van het genuttigde bier. +Al hunne daden getuigden van de grootste tuchteloosheid. + +Soms knalden dan opeens schoten uit het riet, aan weerszijden van den +landweg, gevolgd door de kreten van de getroffenen, die wankelend nog +een paar schreden aflegden en daarna nederstortten. Een groote schrik +maakte zich dan van de Spanjaarden meester. Snel trokken zij hun rapier, +maar--waar was de vijand? Van welke plaats waren deze doodelijke schoten +gelost? + +'t Waren de Vrijbuiters, die met de grootste omzichtigheid waren +genaderd, en op deze wijze wraak namen over de wandaden van den vijand. +Hoe deze ook rondkeek in de duisternis,--zij ontdekten niemand. + +»Vuur!" klonk het na eenige oogenblikken met gedempte stem, en opnieuw +knalden de musketschoten, die maar al te goed troffen. In groote +verwarring vluchtten de Spanjaarden ijlings heen, om op eene andere +plaats opnieuw te ervaren, dat de Hollandsche boeren zich maar niet +lijdelijk lieten mishandelen en uitplunderen. 't Duurde maar kort, of +de Spekken durfden zich niet meer in de duisternis buiten de hoeven te +bewegen, want indien zij dat waagden, konden zij er verzekerd van zijn, +dat een of meer hunner het met het leven zouden moeten bekoopen. + +Wel werd in den vroegen morgen van den volgenden dag een +verkenningstocht gemaakt door het geheele dorp, hetwelk zich over eene +groote lengte uitstrekte, maar deze bleef zonder gevolg. Geen Vrijbuiter +kregen zij te zien. Wel werden op verschillende plaatsen van tusschen de +rietlanden musketschoten op hen gelost, die hen tot de uiterste +behoedzaamheid maanden. + +De groep Vrijbuiters werd bij het uur grooter, want ieder, die kans zag +Westzaan te ontkomen, voegde zich bij hen, uiterst verbitterd over de +ondervonden geweldenarijen. Ook Marten en Aelbert waren van hun tocht +naar Knollendam behouden teruggekeerd, en hadden zich bij hunne vrienden +aangesloten. De beide jongelieden haakten naar den strijd en zouden +niets liever gewenscht hebben, dan aan wal te stappen en een openlijken +strijd aan te binden. Maar de ouderen waren wel wijzer. Zij wisten wel, +dat zij daarmede hun ondergang tegemoet zouden gaan. En 't Oude Hoen, +wiens naam reeds gevreesd begon te worden bij de Spanjaarden, verbood +het ten stelligste. + +»Dapperheid is goed en prijzenswaardig, jongens," sprak hij, »maar dit +zou roekeloosheid wezen, die ik niet mag toestaan. Wij doen thans den +vijand al meer afbreuk, dan hem lief is, en daarmede moeten wij +tevreden zijn." + +De Vrijbuiters gingen onvermoeid voort met het bestoken van de vijanden, +en dezen ontdekten al spoedig, dat zij, zoodra zij een voet buiten de +deur zetten, hun leven niet meer zeker waren. Onverwachts knalden van +uit verborgen schuilhoeken de doodelijke schoten, die al menigen +Spanjaard in het gras hadden doen bijten. + +[Illustratie] + +»'t Oude Hoen!" mompelden zij dan verschrikt, en ijlings brachten zij +zich binnenshuis in veiligheid. + +Eindelijk, nadat zij langen tijd op den huisman hadden geteerd en de +overtuiging hadden opgedaan, dat van de Westzaners thans niets meer +te halen viel, klonk het bevel, naar Saardam terug te keeren, wat +geschiedde met slaande trom en vliegende vaandels. Maar bij zijn vertrek +bracht Hopman Van der Linden aan de welvaart van Westzaan den genadeslag +toe. Hij beval namelijk, al het vee uit de landen te drijven en het naar +Saardam te voeren. Wie beschrijft de woede, den haat, die den armen +boeren bezielde, toen zij zich hun kostelijk vee zagen ontrooven! Hoe +moesten zij thans aan boter, melk en kaas komen, van welke producten zij +immers moesten leven! Wel vierhonderd en tien koeien werden hun op dien +noodlottigen dag ontstolen, die een waarde vertegenwoordigden van ruim +acht duizend gulden, want een koe kostte in dien tijd ongeveer twintig +gulden. Met tranen van spijt moesten zij het toezien, hoe de vijanden +met hunne woede spotten. + +Thans hadden zij alle middelen van bestaan verloren, en schoot hun niet +anders over dan te leven van den buit, dien zij met de wapenen in de +hand op den vijand moesten veroveren. Ja,--voortaan zou het ook bij hen +zijn »oog om oog en tand om tand!" De ijzeren noodzakelijkheid dwong hun +er toe. + +Nauwelijks was de woeste bende vertrokken, of 't Oude Hoen en de andere +Vrijbuiters keerden op hunne hoeven terug, die duidelijk de kenmerken +droegen, dat zij door ruwe gasten bewoond waren geweest. De geleden +schade werd zooveel mogelijk hersteld, de vrouwen en kinderen kwamen +van lieverlede terug, ook Vrouw Geerte, en voorloopig keerde in Westzaan +de oude rust weder. Maar de ongelukkige bewoners waren thans voor het +meerendeel in armoede gedompeld, en wie zijn geld op eene geheime plaats +had weten te verstoppen, zoodat het aan het scherpziend oog van den +vijand was ontsnapt, waagde het niet, ander vee aan te schaffen. Wie +toch gaf hun de zekerheid, dat de Spanjaarden niet morgen of overmorgen +een nieuwen inval zouden doen? + +'t Was al laat in den avond van een der volgende dagen, toen drie +personen de hoeve van 't Oude Hoen verlieten. De vuurroeren hingen hun +over den schouder, maar in plaats van den verrejager droegen zij thans +elk eene spade. In de drie personen herkennen wij 't Oude Hoen, Aelbert +en Marten. Zij liepen den weg dwars over en stapten in het schuitje van +Marten, waarin de riemen reeds gereed lagen, evenals de verrejagers, die +de Vrijbuiters niet gaarne misten. + +Zij staken van wal, 't Oude Hoen gezeten op het roerbankje, de beide +knapen aan de riemen, en weldra plasten deze in het water. Met krachtige +slagen roeiden zij in de richting van den Overtoom. Daar aangekomen +brachten zij de boot over den dijk het IJ in, roeiden Oostwaarts en +bereikten den mond der Zaan en daarmede de plaats, waar eenmaal de +hoeve van Martens ouders had gestaan. 't Stemde den knaap droevig, dien +hem welbekenden grond opnieuw te betreden, en hij dacht aan de gelukkige +jaren, die hij daar in den schoot zijner familie had doorgebracht. + +De boot was vastgelegd, en met de spaden in de hand betraden zij het +erf. Daar lag de ruïne van de voormalige hoeve vóór hen, en Marten zag +met een enkelen oogopslag, dat zij reeds veel kleiner geworden was. +Blijkbaar waren er reeds kapers op de kust geweest, die alles, wat nog +eenigszins bruikbaar was, hadden medegenomen. + +»Wij zijn de eersten niet, die hier komen," sprak hij. »Er is hier +geducht gestolen. Al het goede hout is weggehaald...." + +»Als zij het voornaamste maar lieten liggen, Marten," sprak 't Oude +Hoen. »Op welke plaats ongeveer moeten wij het zoeken?" + +Marten keek nauwlettend rond, mat met zijne oogen de verschillende +afstanden, betrad de ruïne, en zei eindelijk: + +»Hier moeten wij zijn, denk ik. Wij dienen eerst de half verbrande +balken weg te ruimen, en de neergevallen steenen. Maar veel tijd zal dat +niet kosten." + +Men sloeg de hand aan 't werk, want 't Oude Hoen hield niet van talmen, +en de twee jongens evenmin. Zonder meer leven te maken dan noodzakelijk +was, werd het puin opgeruimd en de vloer blootgelegd. Marten had goed +geraden, want het bleek hun, dat zij precies waren, waar zij wezen +wilden. Zij hadden de plaats schoongemaakt, waar eenmaal de schouw was +geweest. Marten bukte zich voorover, ruimde de steenen een voor een weg, +verwijderde met behulp der beide anderen de ijzeren plaat, en tilde +daarna het kistje omhoog, dat door de plunderende soldaten niet in zijn +schuilhoek was ontdekt. Ook hadden de vlammen van het brandende gebouw +het niet gedeerd. + +Zij brachten het schielijk over naar de boot, waar het een plaatsje +kreeg onder de achterste bank; de riemen werden opnieuw gegrepen en de +terugtocht aanvaard. Zonder eenigen tegenspoed kwamen zij te Westzaan +terug, waar het geld geborgen werd naast dat van 't Oude Hoen, die het +zijne begraven had midden in zijn land, waar geen Spanjaard het zoeken +zou. + +Marten was recht verheugd, want wanneer het hem nu gelukken mocht Anna +weder te vinden, was hij in staat, haar voor broodsgebrek te behoeden en +voor haar te zorgen. Ach, hoe verlangde hij naar haar! + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK VIII. + +Aelbert en Marten vangen een vink met gouden veêren. + + +Dagen en weken gingen voorbij, maar nog altoos had Marten niets van +zijne zuster gehoord. En de kansen daarop zouden nog veel minder worden, +want het land in de omgeving van Amsterdam was met vijanden overstroomd. + +Alva, verbitterd over den afval van de vele steden, die na de +inneming van den Briel de zijde van den Prins hadden gekozen, was vast +besloten niet te rusten, voor hij ze alle wederom tot gehoorzaamheid +gedwongen had. En eene vreeselijke straf zou hun deel zijn, als een +afschrikwekkend voorbeeld voor de steden, die nog mochten willen +volgen. Hij stelde zijn zoon Don Frederik de Toledo aan het hoofd van +een machtig leger en beval hem, de afgevallen steden te heroveren. +Mechelen was eene van de eerste steden, die het zouden ondervinden, wat +het zeggen wilde door den Spanjaard getuchtigd te worden. Den tweeden +October van het jaar 1572 was het gedwongen de poorten voor den vijand +te openen, en stond toen gedurende een drietal dagen aan de plundering +der soldaten bloot. Het vreeselijk lot der ongelukkige stedelingen +verwekte een storm van verontwaardiging door het gansche land, en in +plaats van tot verdeemoediging wekte het het hevigste verzet op. + +Na Mechelen kwam de beurt aan Zutfen, en reeds den 16en November was +deze stad gedwongen zich over te geven. Ook hier hadden de gruwelijkste +tooneelen plaats, die in zooverre doel bereikten, dat Naarden, welke +stad thans stond belegerd te worden, den moed verloor en afgezanten +uitzond, den vijand tegemoet, om eerbiedig de sleutels der stad aan te +bieden en genade af te smeeken. + +Ook dit mocht echter niet baten. In het gemoed van Don Frederik de +Toledo, noch in dat van Alva, zijn vader, was plaats voor medelijden, en +op zijn bevel werd Naarden bijna geheel uitgemoord. Driehonderd menschen +werden, ongewapend als zij waren, in de kerk als weerlooze beesten +geslacht, en het gelukte slechts aan enkele burgers aan het algemeene +bloedbad te ontkomen. En dat alles geschiedde nog wel ondanks de +herhaalde belofte, dat Naarden niet geplunderd zou worden. + +Thans wisten de Hollanders volkomen, wat zij van de genade der +Spanjaarden te hopen hadden. De veroverde steden zeiden het hun genoeg, +en zij waren vast besloten, den strijd vol te houden tot het uiterste. + +Op den zesden December reed een stoet aanzienlijke Edelen Amsterdam aan +den Zuidkant binnen, en Don Frederik, Alva's gevreesde zoon, bevond zich +als de eerste in hun midden. En zij werden gevolgd door vendel op vendel +krijgslieden, die zich buiten de wallen neersloegen. Niemand behoefde te +twijfelen, wat dit te beteekenen had, en het gerucht ging al spoedig van +mond tot mond: »Thans is het om Haarlem te doen." + +Hopman Maerten Pruys, die met zijne vendels gelegen was in de Schans +te Sparendam, zag zich in den vroegen morgen van den elfden December +plotseling door een overmachtig heir van Spanjaarden overvallen, en al +verdedigde hij zich met de grootste dapperheid, waarbij hij het grof +geschut duchtig liet donderen, het mocht hem niet gelukken de Schans +te behouden. Hijzelf sneuvelde met den degen in de hand, en zijne +krijgslieden moesten, onder bevel van de Hoplieden Michiel en Gerrit van +der Laen, de vlucht nemen. Toen twee vendels uit Haarlem, die op het +geschutgedaver te hulp waren gezonden, de Schans naderden, vonden zij +deze reeds bezet, en moesten zij onverrichterzake terug trekken. + +In Saardam evenwel was er heel wat veranderd. De dappere en onvermoeide +Overste Lazarus Muller had zich aan den Waterlandschen dijk vaste +stellingen weten te verschaffen. Daarna besloot hij een aanval te doen +op de schansen te Saardam, en aan zijne onstuimige dapperheid was het +te danken, dat de Spanjaarden het onderspit moesten delven en een goed +heenkomen zochten naar Amsterdam. De vlaggen met het kruis werden van de +stengen nedergehaald, en de Oranjevlag er voor in top geheschen. Dat gaf +een weldadige verademing voor de arme Saardammers, die geducht onder de +knevelarijen van de Spanjaarden hadden geleden. + +Bossu, die thans aan de overzijde van het IJ de Geuzenvlag zag wapperen, +en de Hollanders bezig zag geduchte versterkingen op te werpen aan den +Waterlandschen dijk, besloot het verzet der Hollandsche boeren voor goed +te fnuiken. Hij rustte eene vloot uit, die bestemd was om de schepen +der Geuzen, die op het IJ lagen en trotsch den Oranjewimpel van stengen +en masten lieten wapperen, te vernietigen. Aan den uitslag daarvan +twijfelde hij geen oogenblik; de kleine vaartuigen der Geuzen zouden òf +spoedig in den grond worden geboord, òf een gemakkelijke buit voor zijne +lieden worden. + +Het kwam echter heel anders uit, dan hij gedacht had. De Hollanders +hadden hunne kanonnen op den dijk geplaatst, en begroetten de Spaansche +schepen met een waren kogelregen, waardoor deze gedwongen werden te +wijken, nog wel met een groot verlies van volk. + +Den volgenden morgen voer de Spaansche vloot opnieuw uit, en zond +branders op de schepen der Geuzen af. Maar de matrozen zagen het +dreigende gevaar, grepen haastig de riemen en brachten hunne schepen +in veiligheid op eene plaats, waar zij door de kanonnen op den dijk +beschermd werden. De matrozen zelf verlieten de schepen en klommen tegen +den dijk op, waarachter zij zich verscholen. + +Nauwelijks hadden de Spanjaarden dat opgemerkt, of zij meenden, dat de +Hollanders op de vlucht geslagen waren, en onder luid gejuich stapten +ook zij aan wal, om hen te achtervolgen. Maar pas kwamen hunne hoofden +boven de dijk uit, of de schoten knalden, en menige Spanjaard viel +doodelijk getroffen neder. Salvo op salvo daverde, zoodat de schrik +den Spanjaarden om het hart sloeg en zij ijlings naar hunne schepen +terugkeerden. De vervolgers waren nu vervolgden geworden: de rollen +waren omgekeerd. Aan den voet van den dijk werd een moorddadig gevecht +geleverd, en de schepen werden door het vuur van de kanonnen op den dijk +deerlijk geteisterd. Sommige geraakten aan den grond, zoodat de krijgers +kanonnen en ankers over boord moesten werpen om weer vlot te komen. +Berooid, gehavend en vernederd keerden de Spanjaarden in Amsterdam +terug. + +Den 11en December trokken, zooals wij zeiden, de Spanjaarden op, om +Haarlem te gaan belegeren. De Hoplieden Steenbach, Vader, Wittenberg +en Pruys kregen onmiddellijk bevel om op te breken en naar Haarlem te +trekken, ten einde de burgerij bij de verdediging ter zijde te staan, en +nauwelijks kwam dit Bossu ter oore, of hij zond Hopman Van der Linden +opnieuw uit, om de Zaanstreek te bezetten. + +De Noord-Hollandsche Vrijbuiters hadden hun tijd niet in ledigheid +doorgebracht. Overal zwierven zij op de wateren rond, en zij waagden +zich zelfs op het IJ, tot in de nabijheid van Amsterdam. Zij leefden +thans van den behaalden buit, want door het wegrooven hunner koeien +waren zij zonder middel van bestaan. Dikwijls bestegen zij den hoogen +Westzaner toren om den omtrek te verkennen, en wee dan de kleine +afdeelingen Spaansche soldaten, die hier of daar langs den landweg +trokken, uitgaande op roof. Schielijk stapten de Vrijbuiters in hunne +vaartuigen, en verscholen achter groote rietvelden kozen zij den +kortsten weg, om de vijanden onverwachts te bespringen. 't Oude Hoen en +zijne Vrijbuiters waren de schrik der Spanjaarden geworden, en de naam +van den aanvoerder alleen was soms reeds in staat, hen op de vlucht te +doen slaan. + +Marten en Aelbert ondernamen dikwijls de stoutste stukjes, ja, waagden +zich zelfs in Amsterdam, om daar den stand van zaken op te nemen. Zij +hadden eene flinke visschersboot, waarmede zij in den nacht het IJ +opvoeren om de netten uit te werpen. Was het geluk hun dienstig, zoodat +zij een flinken voorraad visch vingen, dan voeren zij brutaalweg naar +Amsterdam, om den visch daar aan den man te brengen, maar stapten dan +ook meermalen aan wal, om rond te spieden, de vijanden uit te hooren en +met het gehoorde hun voordeel te doen. + +Zoo maakten zij ook kennis met een voornaam Overste, die een groot +liefhebber van visch was en 's morgens vroeg al op den uitkijk stond om +te zien, of de beide jongelieden haast kwamen. Zoodra hij ze ontdekte, +stapte hij in een bootje, om de eerste keuze te hebben, want hij wist +het bij ondervinding: Amsterdam telde meer vischliefhebbers dan hem +alleen. En al menigmaal was hem een heerlijk middagmaal voor den neus +weggekocht. + +Toen Marten en Aelbert weer eens een dergelijken tocht hadden gemaakt en +huiswaarts voeren, zei Marten: »Mij dunkt, Aelbert, dat het zoo moeilijk +niet zou zijn, dien Overste eens eene poets te spelen, die hem +levenslang heugen zou." + +»Hoe bedoel je dat?" + +»Wel, als wij willen, kunnen wij hem gemakkelijk genoeg gevangen +nemen..." + +Aelbert schoot in een lach. + +»Ben je dwaas, Marten?" riep hij uit. »Zou je dien overste, die bepaald +een hoogen rang in het leger bekleedt en een adellijk personage is, uit +Amsterdam durven weghalen, terwijl zijn vrienden hem omringen? Dat is àl +te dwaas!" + +»Ja, ik geloof toch wel, dat ik het zou durven, en dat het wel slagen +kon ook," hield Marten vol. »Hoe dikwijls stapt hij niet bij ons aan +boord, om zelf de visch uit te zoeken? Wij hebben dan eenvoudig de +riemen te grijpen en hard weg te roeien...." + +»En dan neemt hij intusschen zijn rapier en steekt ons op zijn gemak +allebei dood, heel eenvoudig," lachte Aelbert. »'t Is gemakkelijk +genoeg, dat geef ik toe, maar ik bedank voor de eer." + +»'k Geloof toch, dat het wel kan," hield Marten vol. »Wij zouden +natuurlijk met de grootste voorzichtigheid te werk moeten gaan en niet +handelen, zonder zeker van onze zaak te zijn. Ik moet er toch nog eens +over denken, want hij is bepaald een rijk heer, die een goed losgeld kan +betalen. En dat konden wij tegenwoordig best gebruiken. Die Spekken +hebben ons totaal broodeloos gemaakt." + +»Dat is waar, en ik geef toe, dat het een stout stukje zou zijn, wat me +wel lijken zou,--maar 't is te gevaarlijk en heeft weinig kans van +slagen." + +Marten gaf zijn plan echter niet op, en toen de Vrijbuiters eens bij +Jan Slob aan den Westzaner Overtoom bijeengekomen waren, om plannen te +beramen en een glas van diens lekker bier te drinken, kwam hij met zijn +voorstel voor den dag, hetwelk met de noodige belangstelling werd +aangehoord. + +Jan Slob vooral had er schik in, en hij riep uit: + +»Bijloo, mannen, dat noem ik een mooi zaakje. Als het gelukt, geef ik +een vaatje van mijn fijnste bier present. Wat zou het heerschap vroolijk +kijken, als jelui hem hier brachten en wij de kan op Zijn-Edeles +gezondheid ledigden." + +Deze voorstelling van den vroolijken waard had een algemeen gelach +tengevolge, en maakte de tongen los. De Vrijbuiters hadden wel lust in +de zaak. Het avontuurlijke trok hen aan. Maar Aelbert gaf zich niet zoo +dadelijk gewonnen. + +»'t Is een onmogelijkheid," riep hij uit. »'t Is altoos druk aan den +IJkant, en de Overste is meestal in gezelschap van eenige krijgslieden, +die maar niet goedschiks zullen toelaten, dat wij hun hoofdman tegen wil +en dank meenemen. Bovendien is hij nooit ongewapend, zoodat het een +hoogst gevaarlijke onderneming zou zijn." + +»Gevaarlijk!--Gevaarlijk!" mompelde 't Oude Hoen, die zijn zoon niet +zonder eenig misnoegen aanzag. »Al onze ondernemingen zijn gevaarlijk, +en wij, Vrijbuiters, mogen dat woord niet kennen. De vraag is alleen: +Is de zaak uitvoerbaar. Zoo ja, dan wagen wij de kans, zoo niet, dan +stellen wij ons haar uit het hoofd. En ik geloof, dat zij wel slagen +kan." + +'t Was Aelbert niet ontgaan, dat zijn vader hem van lafheid scheen te +verdenken, en dat kon hij niet verdragen. Daarom zei hij: + +»U moet niet denken, dat de vrees mij zoo doet spreken, Vader. Ik ben +niet bang en geloof, dat al meermalen getoond te hebben..." + +»Dat heb je!" werd hij van verschillende kanten in de rede gevallen. En +Symensen, een van de voornaamste Vrijbuiters, sprak luide, terwijl hij +hem op den schouder klopte: + +»'t Jonge Hoen bang? Wij denken er niet aan, jongen. Je bent wat +dapperheid betreft de waardige zoon van je vader, en die gelooft het +zelf ook niet." + +»Mijn meening is alleen, dat de onderneming schipbreuk moet lijden," +hernam Aelbert, die zich gestreeld voelde door de goede meening, die de +Vrijbuiters omtrent hem koesterden. »Amsterdam is de stad der +Spekken..." + +»Ja, ja, dat is waar," viel Symensen in, »maar 't zaakje lijkt me toch +te mooi toe, om er niet eens over te praten." + +»Och, wàt praten!" riep Jan Slob uit. »Praten helpt niets, zeg ik +altoos, maar dòèn, dàt is je ware." + +»En goed overleg is het halve werk, Jan," zei 't Oude Hoen ernstig. »Ik +geloof, dat ik wel een plan weet." + +De oogen der Vrijbuiters tintelden van genoegen bij deze woorden. Zij +namen hunne bierkannen in de hand en schoven wat naderbij. Als 't Oude +Hoen zeide, dat hij een plannetje had, was het gewoonlijk wat goeds, dat +wisten zij bij ondervinding. + +»Laat hooren," klonk het nieuwsgierig. En 't Oude Hoen hernam: + +»Als gewoonlijk gaan Aelbert en Marten uit visschen, en als zij een +goede vangst gehad hebben, roeien zij niet in de eerste plaats naar +Amsterdam, maar komen hier in deze herberg, om ons daarvan mededeeling +te doen." + +»Mooi zoo," zei Jan Slob, zich de handen wrijvende van genoegen, »dan +zoek ik er eerst de lekkerste paling uit, want daar zijn mijn vrouw en +ik groote liefhebbers van.--Dat is goed bedacht, 't Hoen!" + +»Jij blijft er nuchter van!" zei Symensen lachende. + +»En verder?" + +»Wij brengen dan eenige groote tobben aan boord, en in elke tobbe neemt +een Vrijbuiter plaats...." + +»O jé, wat dikke palingen!" lachte Jan Slob. »Veel te dik, zelfs voor de +maag van een Spek." + +Een daverend gelach weerklonk door de herberg, en Jan Slob kon men er +gemakkelijk bovenuit hooren. Hij had zelf kolossaal veel pret over zijne +grap. + +»Zou je dan denken, 't Hoen, dat die Spanjaard geen verschil kan zien +tusschen een Vrijbuiter en een paling?" vroeg een ander. + +»Elke tobbe wordt toegedekt met een andere tobbe, die wij er omgekeerd +bovenop plaatsen. Dan roeien de jongens naar Amsterdam en zien den +Spanjaard aan boord te lokken en aan de praat te houden, terwijl zij de +boot langzaam laten afdrijven. Zijn ze ver genoeg van den walkant, dan +springen de Vrijbuiters voor den dag, rekenen den Spek in...." + +»En brengen hem hier!" vulde Jan Slob aan. »Een vat van het fijnste bier +zal den goeden uitslag loonen." + +»Top! Aangenomen!" klonk het vroolijk. »Zoo kan de zaak best +gelukken...." + +»Maar als zij nu niet eens gelukt?" vroeg Symensen. »Als die Overste nu +eens te vroeg ontdekt, welke dikke palingen in die tobben zitten,--wat +dan? Dan zijn onze twee dappere jongens onherroepelijk verloren en kost +het hun het leven." + +»Daarom moeten wij zorgen dicht genoeg bij de hand te zijn, om ter hulp +te kunnen komen, als dat noodig mocht blijken," zei 't Oude Hoen. »Er +zijn rietzudden in overvloed in den omtrek daar, en als wij het wat slim +aanleggen, kan er menige boot van de Vrijbuiters tersluiks heenroeien en +den loop van zaken afzien." + +»Juist,--dat kan," sprak Engel Lastpenning. »Bovendien is het niet waar, +dat de twee jongens onherroepelijk verloren zijn, als de list ontdekt +wordt. Zij moeten natuurlijk de meest snelvarende boot hebben, en de +mannen, die zich in de tobben verbergen, moeten flinke roeiers zijn. +Ziet nu die Hoofdman, dat er verraad in het spel is, welnu, dan +springen de mannen direct te voorschijn, nemen hem zijn rapier af en +grijpen de riemen, om zoo gauw mogelijk weg te komen. De vijanden hebben +maar niet dadelijk eene boot bij de hand, om hen te kunnen +vervolgen...." + +»Dat is waar,--maar zij hebben musketten en kunnen dus schieten," viel +Aelbert in. »Doch dat doet er niet toe. Ik krijg zin in het zaakje en +waag het er op.--En jij, Marten?" + +»Dat behoef je niet te vragen!" riep deze uit. »'t Is mijn eigen plan, +dus 't spreekt van zelf, dat ik meêdoe. Wanneer zal het gebeuren?" + +»Hoe lang is het geleden, dat de Overste 't laatst visch van jelui gehad +heeft?" was de wedervraag van 't Oude Hoen. + +»O, wel al eene week," was het antwoord. »Hij heeft bepaald wel weer +trek in een lekker zoodje...." + +»Dikke paling," vulde Jan Slob lachend aan. »De brave man zal ditmaal +over de dikte geen klagen hebben." + +»Ik wil wel voor paling spelen," zei Claes Kees Symensen. »En ik beloof +den Overste, dat ik moeilijk te verteren zal zijn. Kom, Jan Slob, geef +mij nog een kan bier." + +»En mij ook!" riep Jan Walichs uit. »Ik houd je gezelschap, Claes!" + +»Ook in een tobbe? Uitstekend." + +»Twee is genoeg, vrienden," zei 't Oude Hoen. »Meer dan twee zou direct +de aandacht trekken. Wij moeten de zaak dus morgen wagen. Als Aelbert +en Marten dezen nacht een goede vangst hebben, zou ik niet weten, waarop +wij wachten moesten." + +»Bravo, dus morgen kost het mij een vat bier, als het goed afloopt," zei +Jan Slob. »Ik heb het er graag voor over." + +»Wij moesten maar dadelijk de netten gaan uitwerpen," stelde Aelbert +voor. »Dezen keer hebben we een extra goeden voorraad noodig, zoodat de +Overste niet dadelijk zijne keus bepaald heeft." + +Marten vond het goed, en nadat de Vrijbuiters afgesproken hadden, den +volgenden morgen tijdig bij Jan Slob in de herberg te zullen zijn, +gingen zij uiteen. + +De twee knapen stapten in de boot en roeiden het IJ op, koers zettende +naar Ruichoort. Zij wisten, dat de visch zich gaarne in de omgeving van +dat eiland ophield. Marten was er in den laatsten tijd meermalen +geweest, en altoos bracht het hem den vreeselijken dag in herinnering, +die hem van zijne ouders beroofd en van zijne zuster gescheiden had. En +terwijl hij de netten uitzette of inhaalde, waren zijne gedachten bezig +met de vraag, waar Anna toch kon gebleven zijn, van wie hij in al dien +tijd taal noch teeken ontvangen had. O, hij begreep zeer goed, dat de +toestand in Kennemer- en Waterland veel te gevaarlijk was voor een +meisje, om er te kunnen reizen, en hij duidde het haar in het geheel +niet ten kwade, dat zij niet gekomen was, om hem te zoeken. Hij wist +wel, dat dit eene onmogelijkheid was, maar toch,--dat zij hem nooit +eenig bericht gezonden had omtrent de plaats van haar verblijf, dat kon +hij zich niet begrijpen en stemde hem verdrietig. Zij wist toch, hoeveel +hij van haar hield, hoe lief hij haar had. O, hij verlangde +onuitsprekelijk naar haar.... + +»Waar denk je zoo ernstig over, Marten?" riep zijn vriend hem toe, die +zag, hoe hij de armen slap liet hangen en peinzend op het water staarde. +»Speelt zuster Anna je weer door het hoofd?" + +»Ja," zei Marten zacht. »Ik kan het niet helpen, Aelbert. Altoos als ik +hier bij Ruichoort kom, nemen mijne gedachten denzelfden loop, en 't is +nu al zooveel weken geleden, dat zij is weggegaan." + +»Moed houden, Marten! We hebben alles gedaan, wat we konden, om haar te +zoeken, en we zullen haar eenmaal vinden ook, daar twijfel ik niet +aan..." + +»Ja, maar dat zij nooit eenig bericht heeft gezonden, maakt me toch wel +bezorgd en angstig," viel Marten in. »Ik vrees, dat haar een ongeluk +overkomen is, of dat zij wellicht in de handen der vijanden viel. O, dat +zou verschrikkelijk wezen." + +»Hoe had ze je bericht kunnen zenden?" vroeg Aelbert schouderophalend. +»In de eerste plaats weet ze niet, waar je bent, en is het dus +onmogelijk om met den een of ander bericht meê te geven, en dan nog +wemelt het hier van vijanden, die.... Och kom, wees toch wijzer! Je weet +zelf wel, dat je het onmogelijke van haar vergt.--Willen we de netten +nu weer inhalen? De visch heeft tijd genoeg gehad, om er in te zwemmen." + +Zoo werd gedaan, en de vangst was niet onvoordeelig. Enkele karpers, een +paar palingen en wat witvisch werden opgehaald en in de kaar gedaan. +Daarna werden de netten weer uitgezet, en roeiden de jongens naar een +andere plaats, om ook daar den oogst binnen te halen. Zoo bleven zij den +geheelen nacht bezig, met het gevolg, dat zij vroeg in den morgen naar +de herberg van Jan Slob konden terugkeeren in het bezit van eene ruime +vangst, die menigen lekkerbek kon doen watertanden. + +De Vrijbuiters waren daar reeds bijeengekomen, in afwachting van de +tijding, die de knapen zouden brengen. En toen zij vernamen, dat de +vangst voorspoedig was geweest, meesmuilden zij in hun ruwen baard en +wreven zich de handen van genoegen bij de gedachte aan de poets, die zij +den Overste gingen spelen. En Jan Slob lachte luidkeels en trommelde +genoeglijk met zijne vingers op zijn dikken buik. Hij had schik in de +zaak. + +»Kijkt eens hier, wat prachtige tobben!" riep hij uit. »Daar kan Claes +Kees Symensen zoo gemakkelijk in liggen, of hij in Abrahams schoot lag. +Deze tweede is wat kleiner, en zal wel geschikt zijn voor Jan Walichs. +Nu,--wat zeg je er van? Heb ik niet goed gezorgd?" + +»Opperbest," zei 't Oude Hoen. »Laten wij de tobben aan boord brengen. +De schuit van Marten loopt zoo licht, als ik er geen tweede ken, en is +dus uitstekend voor ons geschikt." + +[Illustratie] + +Jan Slob droeg met een anderen vrijbuiter de tobben naar het schuitje, +en zei lachend: + +»Zie zoo, de paling kan er in. Als de Overste zijn tanden maar niet stuk +bijt op de graten. Komaan, Claes, rol je op!" + +Claes keek eerst de pistolen, die hem in den gordel hingen, nog eens +goed na, voelde naar den dolk, dien hij in zijn wambuis verborgen had, +en stapte in de tobbe. Hij werd zorgvuldig met eene tweede toegedekt. +Toen kroop Jan Walichs in de andere, de twee jongens grepen de riemen, +en de tocht nam een aanvang. + +De overige Vrijbuiters verdeelden zich twee aan twee in andere +schuitjes, en roeiden hen snel vooruit, om zich in de onmiddellijke +nabijheid van Amsterdam tusschen de rietzudden te verbergen, ten einde, +als dat noodig mocht blijken, dadelijk te hulp te kunnen snellen. +Marten en Aelbert haastten zich daarom niet. De anderen moesten +gelegenheid hebben, om hen een goed eind vooruit te komen. Stil en onder +den indruk van het stoute waagstuk, dat zij thans gingen ondernemen, +roeiden zij bedaard verder. Jan Slob stond nog op den dijk, om hen na te +kijken, en hij wuifde hun telkens toe met de hand, of zwaaide met zijne +muts. + +De jongens waren met pistolen en dolken gewapend, maar deze waren +zorgvuldig onder hun wambuis verborgen. De Overste moest natuurlijk in +hen slechts een paar jonge visschers zien, die in Amsterdam kwamen, +enkel om wat te verdienen. + +Soms keken zij even achterom, teneinde te zien, hoever de anderen hen +reeds voor waren. + +»Zijn we er haast?" werd er uit de tobbe geroepen. »Ik kan niet zeggen, +dat het me hier erg bevalt." + +»Wij beginnen pas," zei Aelbert lachend. »Maar u moet niet praten, Claes +Symensen, want de kleinste onvoorzichtigheid kan ons noodlottig worden." + +»Je hebt gelijk. Ik zal zoo stom wezen, als een--paling," was het +antwoord. + +»Zeg je wat?" riep Jan Walichs uit de andere tobbe. + +»Houd je stil, er zijn Spanjaarden dicht in de nabijheid," antwoordde +Marten gekscherend, maar Jan Walichs schrok er toch zoo erg van, dat +hij verder op de geheele reis geen geluid meer durfde geven. + +Amsterdam kwam meer en meer in het gezicht, en hoe dichter het gevaar +naderde, hoe stiller de twee jongelieden werden. Dat was ook waarlijk +geen wonder, want hunne onderneming was een brutaal stuk, dat groote +gevaren opleverde. Eindelijk konden zij de menschen aan den IJkant reeds +duidelijk onderscheiden, en het rumoer van het stadsgewoel drong tot +hen door. Hier en daar zagen zij tusschen de rietschooten eene enkele +visschersboot, waarvan de bemanning ijverig in de weer scheen te zijn, +zonder echter een enkel net uit te werpen. De knapen herkenden hen zeer +duidelijk, en Marten sprak: + +»Nu dubbel voorzichtig, mannen! Wij naderen de stad." + +Een enkel woord uit de tobben gaf te kennen, dat de waarschuwing gehoord +was en opgevolgd zou worden. + +'t Was een vrij vermoeiende roeitocht geweest, want de wind blies sterk +uit het Oosten, wat zij bij de uitvoering van hun plan in hun voordeel +hadden. Langzaam roeiden zij naar den walkant, en omziende ontdekten zij +den Overste, die hunne nadering reeds had opgemerkt. Hij was een echte +smulpaap, bijzonder op visch verlekkerd. Toen de jongens even omkeken, +riep hij hun uit de verte toe: + +»Goede vangst gehad?" + +»Die is Goddank wèl, al kon het beter," schreeuwde Aelbert terug. De +aankomst van de jongelieden was door meer Amsterdammers opgemerkt, wat +bleek uit de vraag: + +»Hei daar, visschers, legt hieraan, als je wilt. Heb je wat goeds in de +kaar?" + +»Wij komen!" was het antwoord, »en je zult eens zien, wat een prachtige +waar wij hebben." + +Ze meenden er echter niets van, want aanleggen lag ditmaal heelemaal +niet in hunne bedoeling. Zij hoopten natuurlijk, dat de rijke Overste de +eerste keuze zou willen hebben en met een bootje bij hen komen. En dat +gelukte. De lekkerbek maakte zich inderdaad bevreesd, dat de andere +kooplustigen hem vóór zouden wezen en hem de lekkerste visch voor den +neus zouden wegkapen. Daarom riep hij hun toe: + +»Wacht nog even. Ik kom bij je." + +»Goed zoo, Heer," mompelde Marten zacht voor zich heen. En Aelbert +antwoordde: + +»Als u dan maar wat spoed wil maken, Heer, want wij zien daar heel wat +koopers..." + +De Overste stapte in een bootje, greep de riemen, en roeide naar de +visschersboot, tot groote verontwaardiging van de andere kooplustigen, +die aan den wal moesten blijven staan. + +»Hij zal de beste visch wel eerst uitzoeken," mopperde er een. »Die +groote Heeren hebben altoos een schreefje voor." + +Nauwelijks had de Overste de groote tobben opgemerkt, of hij zeide, +terwijl hij zijn schuitje met een touw aan het roeibankje van de andere +schuit vastbond: + +»Zoo, zoo, je schijnt een heelen voorraad te hebben. Zijn die groote +tobben dáár vol visch?" + +»Allemaal witvischjes, Overste, voor den minderen man," antwoordde +Aelbert. »De lekkerste visch hebben wij hier in de kaar, paling, om van +te watertanden." + +Hij deed het deksel van de kaar, greep een schepnet, en wilde de +palingen opscheppen, maar met voordacht deed hij dat zoo onhandig, dat +de dikste beesten hem telkens ontsnapten. De overste bleef in zijn eigen +schuitje, wat natuurlijk niet in de bedoeling der jonge Vrijbuiters lag. +Zoodra de twee booten aan elkander vastgelegd waren, hadden zij de +riemen ingehaald, zoodat de vaartuigjes thans langzaam door wind en +stroom werden medegevoerd en van de stad afdreven. + +»Ha, dat ik dien dikkerd, daar in dien hoek, maar niet krijgen kan!" zei +Aelbert, telkens vergeefsche pogingen doende, om hem in zijn net te +krijgen. + +»Je weet wel, Marten, dien dikkerd, dien wij al dadelijk voor den Heer +Overste bestemd hadden. O, als U hem ziet, weet ik zeker, dat U hem +hebben moet." + +De Overste rekte den hals, om in de kaar te kijken, maar dat ging niet +gemakkelijk. En toen het Aelbert maar in het geheel niet wilde gelukken, +den heerlijken paling gevangen te nemen, kon hij zijn nieuwsgierigheid +niet langer bedwingen. Met een vlugge beweging stapte hij in de andere +boot over. + +De mannen in de tobben grepen onder hun wambuis en haalden hunne +pistolen te voorschijn. + +De Overste bukte zich voorover, om in de kaar te kijken,--en had er geen +erg in, dat de booten langzamerhand van de stad afdreven. Maar Aelbert +en Marten zagen het wel, en ook, dat andere visschersbootjes langzaam +van tusschen de rietschooten te voorschijn kwamen en ongemerkt naderden. + +»Daar is hij weer!" riep de Overste uit. »Schep hem nu op!" + +Aelbert deed het, maar zoo onhandig, dat de dikke paling weer ontsnapte. + +»Daar gaat hij weer!" zei Aelbert boos. »Dat ding is zóó vlug..." + +»Laat mij het probeeren," riep de Overste hem toe. »'t Is een prachtige +paling, dat heb ik wel al gezien." + +Hij nam het net van Aelbert over en dompelde het in de kaar. Maar nu zag +hij zooveel heerlijke visch, dat hij bijna niet wist, welke het eerst +te scheppen. Hij smakte met zijne tong tegen zijn verhemelte bij het +vooruitzicht van het lekkere middagmaal, dat hem wachtte. En hij zag in +het geheel niet, dat de boot thans reeds op een betrekkelijk flinken +afstand van den walkant dreef. Evenmin merkte hij op, dat Marten het +touw, waarmede de twee schuitjes aan elkander verbonden waren, +losmaakte. + +»Ha!" riep de krijgsman op verheugden toon uit, »daar heb ik den +dikkerd! Een prachtstuk van een paling, dat moet ik..." + +Opeens echter bemerkte hij, dat zijn boot geheel onbeheerd op eenigen +afstand langzaam wegdreef, en tegelijkertijd trok het zijn aandacht, +dat verscheidene visschersbooten, die hij straks niet had gezien, thans +dicht in de nabijheid gekomen waren. En de bemanning daarvan boezemde +hem in het geheel geen vertrouwen in. Snel wierp hij een blik op de +beide jonge visschers, en de uitdrukking van hun gelaat zeide hem +genoeg, dat hij in een valstrik gelokt was. Hij richtte zich op en trok +met een snelle beweging zijn rapier. + +»Wat heeft dat te beduiden,--schelmen, rakkers! Denk je soms, dat ik mij +zoo gemakkelijk laat overrompelen!" + +De overste was een moedig krijgsman, die zich nog in het geheel niet +als een verloren man beschouwde. De vijand bestond immers slechts uit +twee jongelingen, nauwelijks den kinderschoenen ontwassen! Hij zou ze +spoedig genoeg onschadelijk gemaakt hebben, en dan naar Amsterdam kunnen +terugkeeren. Maar Aelbert en Marten hadden met een snelle beweging hunne +pistolen te voorschijn gehaald en de lonten aangestoken. Dat alles ging +vliegensvlug in zijn werk. De Overste hief zijn rapier omhoog, om Marten +een geduchten slag toe te brengen, toen plotseling eene tobbe hem zoo +onzacht tegen de beenen terecht kwam, dat hij wankelde en bijna over +boord viel. + +»Hier heb je een paling, zooals je er nog nooit een gegeten hebt," riep +Claes Symensen spottend uit, terwijl hij uit de tobbe wipte en den +Overste van achteren aangreep. Aelbert en Marten hadden hem reeds het +rapier ontwrongen, wat hun betrekkelijk gemakkelijk viel, omdat de +Overste bijna overboord gevallen was en zich aan het boord moest +vastgrijpen. + +Nu sprong ook Jan Walichs uit zijn tobbe te voorschijn, tot groote +verbazing van den Overste, die door hunne onverwachte verschijning zoo +verrast was, dat hij bijna geen besef had, om zich te verdedigen. + +En nu roeiden ook de andere Vrijbuiters met groote snelheid nader, +lachende om het welslagen van hun list. Evenwel, er moest nog met +grooten spoed gehandeld worden, want Amsterdam was nog dichtbij, en men +had daar met niet weinig verbazing de overrompeling van den Overste +aangezien. De soldaten legden hunne musketten aan en vuurden op de +Vrijbuiters; maar de kogels sisten rondom de schuitjes in het water. + +De Overste was spoedig ontwapend, en hij zag zeer goed in, dat verder +verzet hier nutteloos was. Symensen en Walichs hadden hem tusschen zich +in genomen en bewaakten hem, zooals zij lachend opmerkten, »met de +grootste liefde." Maar de Overste hoopte vurig, dat het zijne vrienden +en soldaten aan den walkant mocht gelukken, hem te verlossen. Hij zag +hen naar de booten ijlen en daarin plaatsnemen. + +De Vrijbuiters waren het visschersbootje nu genaderd, en hadden de +grootste pret. + +»Die vogel is geknipt!" riep er een. »'t Is een echte goudvink, wiens +veêren waarde hebben." + +»Jongens, hijsch het zeil,--spoedig!" beval 't Oude Hoen, die wel +begreep, dat er nog groot gevaar dreigde, want de soldaten roeiden snel +herwaarts. + +Marten en Aelbert zetten den mast omhoog, sloegen het zeil aan, dat +dadelijk door den wind gebold werd, en grepen bovendien nog naar de +riemen, om den behaalden buit in veiligheid te brengen. 't Oude Hoen +gunde zich nog den tijd om het schuitje van den Overste op sleeptouw te +nemen, en zette daarna ook koers naar de herberg van Jan Slob, die al +geruimen tijd op den dijk op den uitkijk stond. + +[Illustratie] + +De soldaten achtervolgden hen snel, en hielden niet op hunne musketten +op de Vrijbuiters af te vuren. Gelukkig werd niemand van hen getroffen, +en de afstand tusschen vervolgden en vervolgers werd gaandeweg grooter. +De Vrijbuiters zagen dat tot hunne vreugde, de Overste en zijne soldaten +tot hun leedwezen. Eindelijk gaven de laatsten hunne vervolging op en +keerden naar Amsterdam terug. + +[Illustratie] + +Wat had Jan Slob een pret, toen hij zag, dat de list gelukt was. Hij nam +zijne muts voor den Overste af, en zei buigend: + +»Kom binnen, Edele Heer! U is van harte welkom, en 't zal mij een groote +eer zijn, u een kan van mijn beste bier aan te bieden.--Gegroet, +vrienden, het vat staat reeds te wachten, en de kannen zijn in een +oogenblik gevuld. Kom binnen!" + +Die uitnoodiging werd met gejuich aangenomen, en de Overste was de +eenige van het gansche gezelschap, die niet vroolijk keek. Hij vroeg +zichzelven niet zonder zorg af, wat deze ruwe mannen wel met hem +voorhadden, en 't scheen hem nog een vraag toe, of hij wel ooit weer in +Amsterdam zou terugkeeren. De Vrijbuiters waren niet gewoon, met de +vijanden vele complimenten te maken. Dat hadden zij van de Spanjaarden +geleerd. + +Weldra zaten allen in de kleine gelagkamer om de tafels geschaard, waar +de bierkannen lustig geheven en snel geledigd werden. Ook de Overste +kreeg zijn deel van het vocht, en Jan Slob bediende hem met de grootste +deftigheid, maar hij kon niet laten spottend te glimlachen tegen de +mannen, die in de nabijheid zaten. + +De Overste bleef niet lang in onzekerheid over de plannen van de +Vrijbuiters, want 't Oude Hoen zeide hem zonder omwegen, dat hem de +keus werd gelaten tusschen een groot losgeld of den dood. En hij zag +duidelijk, dat er met deze mannen niet te spotten viel. Hij had al lang +begrepen, dat hij in de handen gevallen was van 't Oude Hoen, wiens naam +bij de vijanden zoo gevreesd was. De keuze was dus niet moeilijk voor +hem en spoedig gedaan. Hij stemde er in toe het gevraagde losgeld te +betalen, indien iemand maar zoo goed wilde zijn, als bode een brief voor +hem naar Amsterdam over te brengen. + +»Naar Moorddam?" vroeg Claes Symensen lachend, want zoo werd toen +Amsterdam gewoonlijk door de Geuzen genoemd. »Ik bedank er feestelijk +voor. 't Mocht mij den kop eens kosten." + +»En ik evenzoo!" riep Jan Walichs uit. »Vriendelijk dank!" + +Geen der Vrijbuiters bleek lust te hebben, den gevaarlijken tocht +te ondernemen, en zij wisten ook geen raad, om met de vijanden in +onderhandeling te treden. Gelukkig voer op dit oogenblik een jongeling +in een bootje voorbij de herberg, in wien Marten dadelijk zijn +voormaligen buurjongen, Aelbert Bleeker herkende, wien hij er altoos van +verdacht hield, met de vijanden in geheime gemeenschap te staan. + +»Daar vaart iemand, die ons helpen kan. Aelbert Bleeker van den +Zuiddijk. Hij zal voor geld en goede woorden den brief wel naar Moorddam +willen brengen, en dan betwijfel ik zeer, of het zijn eerste reis +daarheen wel zal zijn." + +Men bedacht zich niet lang. Aelbert Bleeker werd bevolen aan te leggen, +en de Overste, die hem scheen te kennen, droeg hem op naar Amsterdam te +gaan, en het losgeld te halen. Den brief gaf hij hem mede. + +Nog vóór den avond keerde hij terug, en bleek, tot groote vreugde van +de Vrijbuiters, het geëischte geld bij zich te hebben. Ook de Overste +zag dat tot zijn genoegen. Jan Slob vulde de kannen opnieuw, want de +Vrijbuiters waren aan een woest leven gewoon en lustten graag bier, +en toen werd de buit gelijk onder de deelnemers verdeeld. De Overste +herkreeg zijn vrijheid, waarvan hij gebruik maakte door zoo spoedig +mogelijk in de boot van Aelbert Bleeker naar Amsterdam terug te keeren, +en de Vrijbuiters namen van Jan Slob afscheid en zochten hunne woningen +op. + +Maar de naam van 't Oude Hoen werd door dit geval bij de Spanjaarden nog +meer gevreesd. + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK IX. + +Op den Sparendammer dijk. + + +De winter was voorbijgegaan, en 't was Maart geworden. 't Had maanden +aaneen gevroren, en de Spanjaarden, die nog altoos Haarlem belegerden, +hadden ontzaglijk van de koude geleden. En niet alleen van de koude, +maar ook de dappere Haarlemmers hadden er het hunne toe bijgedragen, om +het den vijanden kwaad te maken. Don Frederik, die zijn intrek genomen +had in het Huis Ter Kleef, bij Haarlem, had meermalen beproefd, de stad +door storm te nemen. Bij duizenden waren zijne krijgers op de muren +toegesneld, hadden de ladders geplaatst, en met woest geweld getracht, +de Haarlemmers van de muren te verjagen. Maar dapper hadden dezen stand +gehouden. Hunne zwaarden hadden de vijanden, die het eerst boven de +muren verschenen, de schedels verpletterd, zoodat zij nederstortende +hunne vrienden in den val meesleepten,--zij hadden hen met kogels +begroet, met kokende olie begoten en hun brandende pekkransen om hoofd +of hals geworpen. Zelfs vrouwen stonden dapper op de muren en streden +mede. Wie heeft niet van de beroemde Kenau Simons Hasselaar gehoord, tot +op dezen dag de roem der Haarlemmers? En wie kent niet haar neef, den +vaandrig Pieter Dirkz Hasselaar, wiens prinsenvlag overal wapperde, waar +het gevaar het grootst, het gevecht het hevigst was? + +En telkens weer hadden de Spanjaarden moeten terugtrekken en waren de +Haarlemmers overwinnaar gebleven. De stad kon het lang volhouden, want +de Spanjaarden waren niet bij machte te beletten, dat de Haarlemmers +voortdurend toevoer kregen van levensmiddelen, kruit en lood, die hun +in sleden over de bevroren wateren werden aangebracht. Zelfs nieuwe +vendels krijgslieden konden binnen de muren komen, natuurlijk tot groote +ergernis van Don Frederik, die het met leede oogen moest aanzien, hoe +Haarlem het graf der Spanjaarden dreigde te worden. Hij beproefde wel +den toevoer van levensmiddelen en ammunitie af te snijden, en liet zelfs +eenige duizenden schaatsen komen, waarop zijne soldaten zich oefenen +konden, maar dit bereikte geen doel. Het bleek hun onmogelijk de kunst +in zoo korten tijd machtig te worden, en de vlugge Haarlemmers waren hun +op de gladde ijzers de baas. + +Eindelijk, den 5en Februari 1573, was de dooi ingevallen en het water +vrij geworden. De vorst had bijna vijf maanden geduurd. En wat de +Haarlemmers vroeger met sleden deden, geschiedde nu door middel van +vaartuigen. Er heerschte dan ook volstrekt geen gebrek in Haarlem, en +het hardnekkig verzet der dappere bezetting stemde Don Frederik tot +moedeloosheid. Hij verzocht zelfs aan Alva verlof om het beleg op te +breken. Maar Alva wilde daarvan niets hooren. Hij gaf Don Frederik bevel +de stad niet te verlaten, voordat hij haar ingenomen had, en indien hij +mocht sneuvelen of aftrekken, dan zou hij zelf komen of zijne gemalinne, +de Hertogin van Alva zenden, om het bevel over te nemen. + +Dit antwoord krenkte Don Frederik zeer in zijn trots, en hij was thans +vast besloten, dat Haarlem vallen moest. + +Intusschen had hij telkens toevoer van nieuwe manschappen noodig, want +de Haarlemmers waagden vele uitvallen, die aan de Spanjaarden ontzaglijk +veel afbreuk deden. Ook werden door den Prins van Oranje en diens +Stadhouder Sonoy onophoudelijk pogingen aangewend om de stad te +ontzetten, die niet dan na hevige gevechten werden afgeslagen. Ook deze +kostten menigen Spanjaard het leven. Amsterdam was voor Don Frederik de +groote voorraadschuur. Niet alleen dat het hem van wapens, ammunitie en +levensmiddelen moest voorzien, ook het te kort in manschappen werd van +daar aangevuld, en menig vendel voetvolk, menige ruiterbende trok langs +den Sparendammer dijk, om zich bij de belegeraars te voegen. + +Zoo ook op een morgen in het begin van Maart 1573. 't Had den geheelen +nacht geregend, en ook nu nog vermocht de zon niet door het wolkenfloers +te breken. De dijk was zacht, week en modderig, en eene bende ruiters, +ongeveer honderd vijf en twintig man sterk, kon zich slechts langzaam +voortbewegen, want de hoeven der paarden plonsten bij elken stap in den +kleverigen grond, wat hun het loopen zeer bemoeilijkte. Soms gleden de +pooten der dieren uit, en dreigde de ruiter van zijn paard te storten, +zoodat alleen een krachtige ruk aan den teugel zulk een onheil verhoeden +kon. Hadden de paarden dus een zwaren en vermoeienden rit, de ruiters +echter trokken zich daar weinig van aan. Zij voelden zich volkomen +veilig en maakten in het geheel geen haast. Zij boden een vroolijk +gezicht aan. Voorop reden de trompetters, die af en toe een lustig +liedje bliezen, waarmede de krijgslieden gaarne instemden. Hunne +instrumenten waren versierd met roode standaardvaantjes. Achter hen reed +de Overste met zijn Edelen, allen sierlijk in fluweel, zijde en laken +gedost, de beenen in hooge, wijde kaplaarzen, het hoofd bedekt met den +smal geranden fluweelen hoed, en om de schouders den korten Spaanschen +mantel. Dan kwam de vaandrig met ontplooid vaandel, dat geel en groen +gestreept was en op de gele baan het roode Andrieskruis vertoonde. En +daarna volgden de ruiters met de roode, dubbeltongige wimpels aan de +lansen, in blinkende rustingen, het hoofd met den helm bedekt, en aan +den arm het glinsterend schild. Voorwaar een schoone stoet, waarop menig +oog met welgevallen zou hebben gerust, indien niet brooddronkenheid en +ruwheid het kenmerk dier mannen waren geweest, waardoor zij een voorwerp +geworden waren van haat en afschuw bij de landzaten. Thans zag men hen +liever gaan dan komen. + +Zij vervolgden langzaam hun tocht, want de paarden hadden moeite, hun +pooten, die soms tot over de knieën in den modder wegzakten, daaruit op +te trekken, en meer dan eens moest de berijder van de sporen gebruik +maken om het dier, dat de moed ontzonk, tot meerdere krachtsinspanning +aan te manen. + +De ruiters zelf waren onbezorgd en vroolijk. Gevaar viel er voor hen, +naar zij meenden, niet te vreezen, want welke overmoedige zou het durven +wagen, den strijd aan te binden tegen een goed gewapenden ruiterbende +van wel honderd vijf en twintig man sterk? + +O ja, 't Oude Hoen had menigmaal blijk gegeven, dat hij niet tegen een +strijd met een overmachtigen vijand opzag, maar toch--tegen een bende +als deze zou hij het wel laten. Daarvoor waren zijn Vrijbuiters veel te +klein in aantal. Bovendien,--'t Oude Hoen bevond zich te Westzaan, op +een flinken afstand dus, en hem behoefden zij niet te vreezen, naar zij +meenden. + +Toch vergisten zij zich deerlijk, de armen, want 't Oude Hoen bevond +zich met een zeventiental Vrijbuiters aan boord van zijn roeijacht op +het IJ, waar zij reeds den geheelen morgen hadden rondgezwalkt in de +hoop, hier of daar den vijand te kunnen verschalken. Zij hadden het +musket over den schouder, sommigen zelfs twee, en een verrejager naast +zich. Ook Marten en Aelbert bevonden zich aan boord, en al waren zij de +jongsten, zij hadden al menigmaal blijken gegeven, dat hun moed niet +voor dien der ouderen behoefde onder te doen. + +»De Heer van Sonoy heeft gebrek aan paarden," zei 't Oude Hoen 's +morgens, toen zij aan boord stapten. »De Spanjaarden, die Haarlem +belegeren, hebben zooals je weet, een inval in Kennemerland gedaan, waar +'t al heel Spaansch is toegegaan met moorden, rooven en branden. Als +Sonoy flinke paarden tot zijn beschikking had gehad, zou het nooit zoo +ver gekomen zijn. Dan waren ze wel weer naar hunne tenten teruggejaagd. +Maar nu kwamen zijne vendels te laat en was het kwaad al geleden. Wij +moeten hem paarden zien te bezorgen, vrienden." + +»Alles goed en wel, als we maar wisten, waar we ze halen konden," zei +een Vrijbuiter schertsend. »Hier in het IJ zijn ze niet te vangen..." + +»Daar vangen we alleen Amsterdamsche Oversten," lachte Claes Symensen, +met een knipoogje tegen Marten. + +»Zonder hengel of snoer!" zei Jan Walichs. »Ik zou wel willen, dat we +nog zoo'n goudvink konden snappen." + +»Dat zal waar wezen!" lachten de anderen. + +»Waar zullen we heengaan, mannen?" vroeg 't Oude Hoen. + +»Naar Sparendam," stelde Jan Dieuwers voor. »Dáár hebben we ten minste +kans om Spekken te ontmoeten. Hier is niets voor ons te beginnen." + +»Mij goed!" zei 't Hoen. »Naar Sparendam dus." + +Hij wendde het roer, en stond van zijn bankje op, om den omtrek te +verkennen. Weldra bleef zijn blik op eenzelfde punt gevestigd, en hij +hield de handen boven de oogen, om beter te kunnen zien. Eindelijk sprak +hij: + +»Ginds komt voor elk wat wils. Vijanden, paarden en zeker ook wel +goudvinken. 't Is eene ruiterbende, mannen, die zich in deze richting +beweegt." + +Verscheidenen stonden op, om uit te zien. + +»Ze zijn te talrijk," sprak er een. »Volgens mijne meening zijn er wel +een honderd ruiters..." + +»Als het niet meer is," viel een tweede in. »Ze gaan zeker naar +Haarlem..." + +»Paarden genoeg!" riep een derde. »Het ergste is maar, dat op elk paard +een ruiter zit." + +»De Haarlemmers hebben het zeker nog niet kwaad genoeg te +verantwoorden," sprak Claes Kees Symensen. »Ik wou, dat ik een middel +wist, om ze allemaal over de kling te jagen." + +»We konden het in allen gevalle beproeven," stelde 't Oude Hoen voor. En +nauwelijks hadden de Vrijbuiters dezen voorslag gehoord, of zij gingen +weer op hunne banken zitten en keken hun aanvoerder vragend en +verwonderd aan. + +»Wij?" vroeg er een. »Hoeveel koppen tellen we?" + +»Achttien in het geheel," zei 't Oude Hoen. »Veel te weinig dus, en we +hebben kans, dat we het er geen van allen levend afbrengen. Maar wat het +zwaarst is, moet het zwaarst wegen. De Haarlemmers hebben te strijden +tegen eene ontzaglijke overmacht, en het is onze plicht, hen waar wij +kunnen, te helpen. Ik stel voor, dat wij den strijd wagen." + +»Maar de overmacht!" hield een der Vrijbuiters vol. »Wij hebben immers +niet de minste kans van slagen!" + +»Wie niet waagt, die niet wint!" sprak 't Hoen. »Ik bedoel ook niet, +dat wij met hen een openlijken strijd beginnen, want dan moeten wij +het natuurlijk verliezen. Maar als deze bende zich op weg bevindt naar +Haarlem, moeten zij langs het Huis Ter Hart trekken. Daar is de dijk +smal, en thans na den regen, natuurlijk modderig en uiterst moeilijk +begaanbaar. Ik wed, dat de paarden er haast niet kunnen loopen. Zoo +ergens, dan hebben we daar eene goede gelegenheid, om een aanval te +wagen. Wat dunkt U, zullen we het doen?" + +»Waarom niet?" vroeg Joachim Cleynsorg. »Als we zien, dat we klop +krijgen, springen we aan boord en maken, dat we weg komen." + +»'t Is gevaarlijk, vrienden!" waarschuwde Pieter Claessen Yperen. +»Misschien zijn we wel één tegen tien..." + +»Des te meer eer, als we winnen!" riep Aelbert uit. + +»Juist,--dat zeg ik ook!" zei Marten. »De Spanjaarden moeten in elk +geval niet kunnen denken, dat wij bang zijn." + +»Dan met krachtige slagen voortgeroeid, mannen!" sprak 't Oude Hoen. +»Wij moeten de ruiters vóór zijn en een geschikt terrein uitzoeken, want +een goed overleg is het halve werk." + +Het jacht schoot thans snel door het water, en de Vrijbuiters, die niet +aan de riemen zaten, benutten hun tijd, om de musketten na te zien en +alles zooveel mogelijk voor den aanval in gereedheid te brengen. + +De ruiters reden inmiddels stapvoets verder en hadden eindelijk na +veel tobben met de telkens uitglijdende paarden de helft van den weg +afgelegd. Zij naderden de plaats, waar noordwaarts het IJ tegen het +paalwerk klotste, dat daar den dijk versterkte, die aan de andere zijde +onmiddellijk afglooide in de wateren van het Spieringmeer. De weg was +daar zooals 't Oude Hoen verwacht had, zeer slecht en voor de dieren zoo +goed als onbegaanbaar, zoodat de ruiters al hunne aandacht en rijkunst +noodig hadden, om niet in den modder te blijven steken. Daardoor kwam +het misschien wel, dat zij niet hadden opgemerkt, hoe het roeijacht op +den dijk aanhield, waar negen mannen, met verrejagers gewapend, aan land +sprongen, en dat jacht daarna snel tusschen de rietschooten verdween. + +De stoutmoedige Vrijbuiters, klein in getal, maar met een +onvergelijkelijken moed, schaarden zich midden op den dijk, gereed om +den strijd tegen den overmachtigen vijand te beginnen. + +Thans moesten de ruiters hen wel zien, maar hunne verschijning boezemde +hun allerminst vrees in. Zij vonden het eenvoudig belachelijk, dat een +zoo nietig troepje boeren den strijd zou wagen tegen niet minder dan +honderd vijf en twintig goed gewapende ruiters, wier borst was gedekt +door een kuras en wier hand gewapend was met een scherpe lans... + +»Kijkt die kikkers daar!" spotte een uit den hoop. + +»We zullen ze weer in het water jagen, dat is hun element!" lachte een +tweede. »Hallo paard,--vooruit!--Die ellendige modder,--de beesten +kunnen er de pooten haast niet uit optrekken.--Toe, allons,--vooruit!" + +De sporen drongen het dier diep in de zijden... + +»Die kaerels daar schijnen werkelijk te willen vechten!" zei de Overste. +»Zijn ze gek geworden? Ze zien er uit, of het hun waarlijk ernst is." + +Dat was het den Vrijbuiters inderdaad, zooals spoedig bleek. Want negen +schoten knalden over den eenzamen dijkweg, en verscheidene ruiters +stortten van hunne steigerende paarden. Dat gaf eene onbeschrijfelijke +verwarring, en de welaangelegde schoten veroorzaakten eene groote woede +onder de ruiters, die thans plotseling begrepen, dat hun toestand +gevaarlijker was, dan zij eerst wel hadden vermoed. Ha, hoe verwenschten +zij thans den modderigen weg, waar de paarden haast aan vastkleefden, +en die hun ten eenenmale belette, met gevelde lans op de vijanden los +te rennen en hen als met een tooverslag uit elkander te werpen. Die +kleverige kleiweg hield de rossen als het ware bij de pooten vast en +doemde de ruiters tot machteloosheid. + +Snel hebben de Vrijbuiters hunne vuurroeren geladen, en opnieuw vallen +negen schoten. Het aantal dooden wordt verdubbeld, en de verwarring +bereikt haar toppunt. Woede en angst gloeit den ruiters uit de oogen. + +[Illustratie] + +»Voorwaarts! Voorwaarts!" klinkt het bevel van den Overste. De sporen +worden de vermoeide paarden in de zijden geduwd en met gevelde lans +dringt de bende vooruit. Maar de achtersten kunnen niets uitrichten. De +dijk is te smal, om een breede linie te kunnen vormen, zoodat alleen de +voorsten strijden kunnen. + +Daar knallen opeens nogmaals negen schoten, thans achter de ruiterbende, +die nu van twee kanten tegelijk wordt bedreigd. Het roeijacht is +teruggevaren en heeft de andere helft van de bemanning achter de kolonne +aan wal gezet. + +De achterste ruiters wenden den teugel, en willen het kleine troepje +boeren aanvallen. Maar de lansen zijn korter dan de verrejagers der +Vrijbuiters, in wier handen het zulke vreeselijke wapens waren. +Doodelijk getroffen storten de ruiters van de paarden, die onder luid +gehinnik her en der vluchten en de verwarring nog vergrooten. + +Het werd thans een vreeselijk gevecht. De ruiterbende werd van +twee kanten besprongen en de scherpe lansen aan het ondereinde der +verrejagers bewezen verschrikkelijke diensten. Hier en daar en ginds en +overal stortten de ruiters ontzield ter aarde, en onder de levenden +ontstond zoo'n schrik, dat zij geheel hunne bezinning verloren en bijna +aan geen verdediging meer dachten. + +Eindelijk waren de achttien Vrijbuiters elkander genaderd,--en geen +enkele Spanjaard was in het leven gebleven. + +De Vrijbuiters, verhit door den bloedigen strijd, heffen een woesten +juichkreet aan. Zij zijn overwinnaars gebleven. Achttien eenvoudige +boeren hebben honderd vijf en twintig goed gewapende ruiters verslagen. + +Thans vallen zij op hunne prooi aan. De lijken worden van alles beroofd, +wat waarde heeft, waarlijk eene afschuwelijke bezigheid! Maar zij kennen +geen medelijden. Hadden de Spanjaarden ook hen niet beroofd van alles +wat hun lief was, hadden zij niet hunne ouders gedood, hunne hoeven +verbrand of geplunderd, hun vee geroofd? Oog om oog, tand om tand, dat +was helaas de leus van den oorlog. De berooide en uitgeschudde mannen +kennen geen medelijden en hunne harten zijn verhard. + +Naakt uitgeschud bleven de ongelukkige slachtoffers op het slagveld, +en de Vrijbuiters haastten zich de verschrikte paarden, die overal +rondliepen, op te vangen. Zij koppelden ze aan elkaar, en een gedeelte +der mannen voerden ze langs den weg, tot zij de plaats bereikt hadden, +waar het water het smalst was. Ook het jacht was daarheen geroeid. De +Vrijbuiters bonden de dieren daaraan vast, dreven hen in het water en +roeiden naar den overkant. De paarden waren dus wel gedwongen om den +tocht zwemmende mede te maken, en als er waren, die den overkant niet +konden bereiken, werd eenvoudig de halster losgesneden en vonden de +dieren den dood in de golven. + +De dikke Jan Slob was niet weinig verbaasd, toen hij de Vrijbuiters met +hun kostbaren buit aan wal zag stappen, en groot was zijne vreugde, +toen hij vernam, welk eene schitterende overwinning zij hadden behaald. +Spoedig werden de kannen gevuld met schuimend bier, hetwelk de mannen +zich lekker lieten smaken, maar zij gunden zich geen tijd, om lang in de +herberg te vertoeven. Het roeijacht werd op eene veilige plaats geborgen +en daarna zette men den tocht voort naar Purmerend, waar Heer Diederik +van Sonoy vertoefde, die opgetogen was over de behaalde overwinning en +de paarden gaarne voor een goeden prijs overnam. + +De mare van deze overwinning bracht den naam van 't Oude Hoen op aller +lippen, zoowel van vriend als van vijand, en zijn roem werd allerwege +verkondigd, zoo zelfs, dat de Spaansche bevelhebbers, die om Haarlem +gelegerd waren, hun verlangen om hem te zien niet konden bedwingen, en +besloten, hem tot een bezoek aan het vijandelijke kamp uit te noodigen. + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK X. + +Hoe de jonge Vrijbuiters in het vijandelijk kamp kwamen, en hoe zij het +verlieten. + + +Het was enkele dagen na het gevecht op den Sparendammerdijk. 't Oude +Hoen, Aelbert en Marten keerden op de hoeve terug van hun dagelijkschen +tocht naar den toren van de Westzanerkerk, van welks trans zij gewoon +waren de gangen der vijanden te bespieden,--maar dezen keer hadden zij +niets bijzonders opgemerkt. In den omtrek heerschte rust, en die het +niet beter wist zou gedacht hebben, dat het vrede was. + +Zij waren echter nog maar kort in de hoeve teruggekeerd, of er kwam +bezoek. Een vreemdeling trad binnen, in wien zij onmiddellijk een +krijgsman herkenden, ook al scheen hij ongewapend. + +»Goeden morgen, huisman!" klonk zijn groet, en aan zijn tongval was +duidelijk te merken, dat hij een Vlaming was. Zijn gelaatsuitdrukking +had iets gebiedends, iets, dat den man van geboorte verried. 't Oude +Hoen twijfelde dan ook geen oogenblik, of hij had een man van aanzien +voor zich, misschien wel een Spaansch officier. Deze groette ook de +vrouw des huizes en de beide jongelieden, nam plaats op den hem +toegeschoven zetel, en vervolgde: + +»Ben ik hier terecht bij Govert 't Hoen, bijgenaamd 't Oude Hoen?" + +»Die man ben ik," was het antwoord, en men kon duidelijk zien, dat de +vreemdeling er door verrast was. Hij keek 't Hoen met groote, vragende +oogen aan, en scheen zelfs wel eenigszins aan de waarheid van 't Hoens +woorden te twijfelen. + +»Hoe?" riep hij na eene korte weifeling uit. »Zou U het Oude Hoen wezen, +de man, die met een klein troepje Vrijbuiters eene zoo roemrijke +overwinning heeft behaald op eene talrijke ruiterbende?" + +En hij mat met zijne oogen de gestalte van den kleinen boer voor hem, +wiens uiterlijk volstrekt geen aanleiding gaf, om in hem den beroemden +Vrijbuiter te zien, wiens naam alleen reeds geschikt was, om wel een +dozijn Spanjaarden op de vlucht te jagen. + +'t Hoen lachte even, en ook Aelbert en Marten konden een glimlachje niet +bedwingen bij het zien van de verbazing van den vreemdeling. En 't Hoen +sprak: + +»Toch is het zoo, Heer, ik ben 't Oude Hoen en niemand anders. Wat +wenscht U van me?" + +De vreemdeling haalde een brief te voorschijn en overhandigde dien met +de woorden: + +»Uw roem is tot het leger om Haarlem doorgedrongen en heeft bij +verscheidene Oversten en Hoplieden het verlangen gewekt u te zien en +kennis met u te maken. De Heer Van Licques, die in het bosch het bevel +voert over de Walen, noodigt u in dezen brief uit hem een bezoek in zijn +kamp te willen brengen. Hij waarborgt u, als eerlijk krijgsman, dat u +zelfs geen haar op uw hoofd zal worden gekrenkt en biedt u vrijgeleide +aan. Hij heeft mij gelast er bij u op aan te dringen, dat u deze +uitnoodiging aanneme." + +Er heerschte, nadat de vreemdeling deze woorden had gezegd, eenigen tijd +stilte in het vertrek. 't Oude Hoen fronste de wenkbrauwen en verzonk in +diep gepeins. Vrouw Geerte keek haar man met angstige oogen aan, als om +hem te smeeken, de uitnoodiging af te wijzen, en ook de beide knapen +hielden hun blik op hem gericht, alsof zij hem het antwoord van de +lippen wilden lezen. + +Eindelijk sprak Vrouw Geerte met een zucht: + +»Maar Govert, je denkt er toch niet over, de uitnoodiging aan te nemen? +Je zult je toch niet wagen in het hol van den leeuw? Wie weet, welk lot +je daar te wachten staat! Ga toch niet, wat ik je bidden mag." + +Een fijn lachje krulde de lippen van den vreemdeling. + +»Vrees niet, vrouw," sprak hij, zonder zich beleedigd te toonen, »ook +een Spanjaard kan een man van eer zijn, trouw aan zijn gegeven woord..." + +»Dat hebben wij aan Zutfen gezien, en aan Naarden..." viel vrouw Geerte +scherp in. »Ik vertrouw dat fluiten van den vogelaar niet." + +De vreemdeling haalde licht de schouders op, en hernam: »Ook ik ben +Hopman in Spaanschen dienst, vrouw, en ik verpand u mijn eer, dat +hier geen verraad in het spel is. De groote, stoutmoedige daden van +uw man hebben mij en mijn vrienden doen wenschen, hem te zien en te +spreken,--ziedaar alles. Ik herhaal, dat wij hem vrijgeleide aanbieden, +en dat zelfs het geringste gevaar hem niet bedreigt." + +»Als vader gaat, zou ik wel meêwillen," viel Aelbert in. + +»En ik ook!" riep Marten uit. »Ik zou graag het vijandelijke kamp willen +zien, en de verwoesting van de muren." + +»Ik heb in het geheel geen bezwaar ook u beiden onder het vrijgeleide +te begrijpen," sprak de Hopman. »'t Zal wellicht voor 't Hoen ook +aangenamer zijn den tocht in uw gezelschap te ondernemen. Ik herhaal met +nadruk en onder verpanding van mijne krijgsmanseer, dat u geen leed zal +geschieden. Integendeel, men zal uw bezoek op hoogen prijs stellen en u +met eere ontvangen.--Welnu, wat is uw antwoord?" + +'t Hoen bedacht zich nog een oogenblik, en zei toen bedaard en +eenvoudig: + +»Ik neem de uitnoodiging van den Heer Van Licques aan, en zal in +gezelschap van deze jongelieden een bezoek in zijn kamp brengen. Ik +vertrouw, dat uwe woorden waarachtig zijn en neem uw vrijgeleide aan. +Wanneer wenscht u, dat ik komen zal?" + +»Uw antwoord doet mij genoegen," sprak de Officier, »en ik stel u voor, +nog heden de reis met mij te ondernemen. Mijne tegenwoordigheid zal u +over alle moeielijkheden heenbrengen, en persoonlijk zal ik u weer naar +uwe vrienden terugvoeren." + +»Aangenomen," sprak 't Hoen opstaande. »Wij zijn gereed, en keeren nog +voor de avond gevallen is, hier terug.--Wees niet bezorgd, vrouw, en +droog uwe tranen, want waarlijk, ik zou mij al zeer moeten bedriegen, +indien hier verraad in het spel was en ons eenig gevaar dreigde." + +Aelbert en Marten wierpen zich, evenals 't Hoen, een musket over den +schouder en gespten zich een rapier aan de heup, namen afscheid van +Moeder Geerte, die hen met een hart vol angst zag vertrekken, en +verlieten met den vreemdeling de hoeve. + +Zij roeiden naar den Westzaner Overtoom en vertelden aan den verbaasden +en ontstelden Jan Slob, dat zij op weg waren naar het Spaansche +legerkamp, waarvan de officieren 't Oude Hoen wenschten te zien. + +De dikke waard kon zijne ooren nauwelijks gelooven en keek zijn drie +vrienden hoofdschuddend aan. 't Was duidelijk, dat hij de zaak +allerminst vertrouwde en dat hij haar eenvoudig beschouwde als een +middel van den Spanjaard, om zich op eene gemakkelijke, zij het dan ook +verraderlijke wijze, van een gevreesden tegenstander te ontdoen. + +Toen dan ook de Hopman zich een oogenblik verwijderde, zei hij op +gedempten toon, maar met grooten nadruk: + +»Ben je nu van 't verstand beroofd, 't Hoen? Hoe is het mogelijk, dat +je je zóó laat bedriegen door die Spaansche bloedhonden! Hebben zij dan +ooit hun woord gehouden? Begrijp je dan niet, dat het er hun om te doen +is, je in hunne macht te krijgen en je op te hangen?--Keer terug, wat ik +je bidden mag,--keer terug! 't Is een list, een valstrik, een..." + +Op dit oogenblik kwam de Hopman weder binnen, en zag Jan Slob zich dus +genoodzaakt zijne verdere waarschuwingen te staken. + +Maar 't Hoen liet zich niet raden. + +»Ik heb vertrouwen in het mij aangeboden vrijgeleide," antwoordde hij +kalm aan het oor van Jan Slob. »En wie weet, waar mijn bezoek misschien +goed voor is. De toekomst is duister te lezen." + +De reis werd vervolgd. Het viertal roeide het IJ over, langs het +eilandje Ruichoort, en legde aan de overzijde het schuitje op eene +veilige plaats vast. Te voet gingen zij verder tot zij het Spaarne +bereikten, waar een jacht gereed lag, bemand met Spaansche krijgers, die +thans echter als roeiers dienst moesten doen. + +»Ziedaar het vaartuig, dat ons naar het kamp zal brengen," sprak de +Hopman, terwijl hij aan boord stapte. Met een hoffelijk gebaar wees +hij 't Oude Hoen een plaats aan naast zich op de bank, en de beide +jongelieden op een andere. Daarna gebood hij de krijgsknechten van wal +te steken, en voegde hun toe: + +»Mannen, ziehier drie dappere Vrijbuiters, die zich op verlangen van Uw +Overste naar ons kamp begeven. Vergeet niet, dat Uw leven borg is voor +het hunne." + +Onder den tocht voerde de Hopman een druk gesprek met 't Hoen, en Marten +zei zacht tot zijn vriend: + +»Geloof jij, dat er verraad in het spel is?" + +»Neen,--geen oogenblik!" was het antwoord. »En ik vind het wat aardig, +dat ik nu eens op mijn gemak een kijkje kan nemen in het kamp der +Spanjaarden. Ik heb daar al lang naar verlangd." + +»Ja," zei Marten droevig, »maar nog meer wensch ik in de belegerde stad +te komen..." + +»Waarom?" vroeg Aelbert met eenige verwondering. »Heb je dan lust, daar +vandaag of morgen den plunderenden vijand in handen te vallen? Want het +staat bij mij vast, dat Haarlem verloren is. Alle pogingen, die de Prins +tot ontzet heeft aangewend, zijn tot nog toe mislukt." + +»Och ja, dat alles weet ik wel," zei Marten. »Maar de gedachte wil mij +maar niet uit het hoofd, dat mijn zuster Anna zich in die stad bevindt, +en ik zou het vreeselijk vinden, als zij bij de overgave, die ook +volgens mijne meening volgen móet, den vijand in handen viel." + +»Hoe kom je toch op de gedachte, dat Anna juist dáár zou wezen?" + +»Omdat ik stellig al bericht van haar had gehad, als zij ergens anders +was. Neen Aelbert, ik geloof vast en zeker, dat zij zich in Haarlem +ophoudt, en ik maak mij daarover bekommerd en angstig. Zeg,--zou er geen +middel voor mij zijn, om in de stad te komen? O, ik verlang zoo +vurig..." + +»Om er in te komen misschien wel, maar om haar te verlaten, zeker +niet..." + +»Dat is ook niet noodig!" viel Marten in. »Als ik er maar eerst in was, +dan kon ik zoeken en zoeken, totdat ik haar gevonden had, en wie weet, +of ik dan ook geen middel zou vinden, om met haar te vluchten. Maar dáár +mag zij niet blijven." + +»Wij zullen er met Vader over spreken en diens raad vragen," zei +Aelbert peinzend. En zijn vriend de hand drukkende vervolgde hij met +ernst: + +»Vergeet nooit, dat waar jij ook heengaat, ik je vergezellen zal. Ik heb +je beloofd, dat ik je zou helpen zoeken, en ik zal mijn woord houden, +zelfs al moesten wij haar terughalen uit het paleis van Alva zelf!" + +Deze hartelijke woorden deden Marten goed, en hij bleef gedurende den +verderen tocht steeds peinzen op een middel om in de bedreigde stad te +komen. Doch hoe hij zich ook pijnigde met het ontwerpen van allerlei +plannen, hij zag geen kans zijn doel te bereiken. + +Zonder eenigen tegenspoed bereikten zij het kamp om Haarlem. De Hopman +geleidde hen naar den Hout, waar de veldheer de Licques met zijne Walen +gelegerd was. + +Den veldheer zelf troffen zij echter niet in zijn tent aan, daar hij +bij Don Frederik ontboden was, om diens bevelen te vernemen. De Hopman +noodigde hen uit plaats te nemen en een oogenblik te wachten. Hij zou +dadelijk van de aankomst der Vrijbuiters kennis gaan geven aan de +verschillende Oversten, die het verlangen hadden te kennen gegeven hen +te zien, en spoedig terugkeeren. + +Zoo bleven zij dus met hun drieën alleen, en had Marten een goede +gelegenheid, om 't Oude Hoen zijn wensch kenbaar te maken en diens raad +te vragen. + +'t Oude Hoen keek hem ernstig aan, maar gaf geen antwoord. + +»Schijnt mijn verlangen u eene dwaasheid toe, Neef?" vroeg Marten. + +»Neen,--ook ik houd het voor mogelijk, dat Anna naar Haarlem is +gevlucht," was het antwoord. »Ik zou er ook niets op tegen hebben, dat +je eene poging..." + +»Maar als Marten gaat, houd ik hem gezelschap, met uw goedvinden," viel +Aelbert in. + +Zijn vader glimlachte even, en zeide: + +»Welnu, ik heb niets tegen je plan, en Aelbert mag mijnentwege +meêgaan,--doch met den besten wil ter wereld zou ik geen middel weten te +bedenken, om binnen gindsche muren te komen. Ik acht dat bepaald eene +onmogelijkheid." + +Er werd nog geruimen tijd over het plan gesproken, maar van welken kant +zij de zaak ook bekeken, zij stuitten telkens op onoverkomelijke +moeielijkheden. + +Het duurde niet heel lang, of de Hopman keerde terug, thans in +gezelschap van een groot aantal voorname Veldoversten, die allen +nieuwsgierig waren naar den gevreesden Vrijbuiter, dien zij zich +voorstelden als een voornaam Hollander, met een groote, indrukwekkende +gestalte en buitengewone spierkracht. + +Wie schetst echter hunne verbazing, toen zij daar een eenvoudig boertje +voor zich zagen, klein van gestalte en zonder eenig aanzien. Want de +kleeding der drie Vrijbuiters bestond slechts uit eene wijde broek, +een eng, maar geschoot wambuis en een breedgeranden hoed. Was deze +eenvoudige man 't gevreesde Hoen? En behoorden die twee knapen tot de +zoo beroemde Vrijbuiters? Zij konden hunne oogen nauwelijks gelooven, en +keken elkander vragend aan. + +Het drietal was bij de nadering der deftige Heeren opgestaan en had het +hoofd ontbloot. + +»Zijt gij het Oude Hoen?" riep de Heer Van Licques uit, terwijl hij het +boertje van het hoofd tot de voeten opnam. + +'t Hoen glimlachte fijntjes, en sprak: + +»Om U te dienen, Edele Heer, ik ben Govert 't Hoen. Op Uw verzoek ben ik +hier gekomen, vertrouwende op Uw woord als krijgsman..." + +»En daar hebt ge wèl aan gedaan!" riep de Heer Van Licques hem toe. »Gij +hebt niets te vreezen, en ik dank U zeer voor uwe komst. Uwe dapperheid, +pas nog zoo klaar gebleken bij het gevecht op den Sparendammerdijk, +heeft onze bewondering opgewekt, en wij allen wenschten U te zien. Gaat +zitten, Heeren!" + +De aanzienlijke krijgsoversten namen plaats, en de Heer de Licques +haalde een paar kostbare steenen te voorschijn, die hij 't Hoen als een +aandenken aanbood. Maar 't Hoen weigerde met groote beslistheid. + +»Hartelijk dank, Heer, voor uwe vriendelijke bedoeling, maar ik mag van +den vijand geen geschenken aannemen." + +De Heeren keken den eenvoudigen, waardigen man met bewondering aan, en +de Heer de Licques bleef er op aandringen, dat hij het geschenk zou +aannemen. + +»Zeer zeker niet, Heer,"--sprak 't Hoen, en glimlachend liet hij er op +volgen: »Maar mocht het lot willen, dat ik ooit als krijgsgevangene +tegenover u kom te staan, wil dan mijner gedachtig wezen." + +»Daarop geef ik U mijn woord!" zei de Licques met een krachtigen +handslag. + +Er volgde nu een levendig gesprek, waaraan allen deelnamen, en de drie +Vrijbuiters gevoelden zich volkomen op hun gemak. Zij waren er thans ten +volle van overtuigd, dat hier geen verraad in 't spel was. + +Zoo ging er een uurtje voorbij, toen plotseling de stemmen verstomden en +alle aanwezigen opschrikten door een hevig musketvuur en het gedruisch +van wapenen. + +Vlug sprongen de aanwezigen van hunne zetels op, en onder den uitroep: + +»De Haarlemmers doen een uitval! Te wapen! Te wapen!" snelden zij de +tent uit. In minder dan geen tijd was ons drietal alleen, en ook zij +begaven zich naar buiten, om te zien, wat er aan de hand was. + +Er heerschte in het Spaansche kamp een groote levendigheid. Van alle +kanten zag men krijgslieden naar de bedreigde plaats snellen, vanwaar +zich een verward gedruisch van menschelijke stemmen, musketschoten en +wapengekletter deed hooren. In de verte zagen zij den strijd... + +Ha, de oogen der Vrijbuiters tintelden met een heeten gloed, en zij +sloegen onwillekeurig de handen aan het rapier. + +»Vader!" riep Aelbert met geestdrift uit, »Vader, laten wij toch hier +niet als lafhartigen blijven staan, terwijl ginds onze broeders hun +leven wagen..." + +En hij trok zijn rapier half uit de scheede met bevende handen. Maar 't +Oude Hoen zei kalm en bedaard: + +»Dat kan en mag niet, jongen. Ik ben onder vrijgeleide hier gekomen, en +daardoor tegen wil en dank verplicht hier te blijven.--Maar je wilt +immers binnen gindsche muren komen?" + +»Ja,--ja!" riep Marten heftig uit. »Dat wil ik!" + +»Ga dan, mijn jongen," klonk het ernstig. »Ginds doen de Haarlemmers een +uitval, zooals zij er reeds zoovele deden. Ga, en sluit u bij hen aan. +Ook nu zal wel het einde wezen, dat zij teruggedreven worden. Voeg U bij +hen, en de poorten zullen u, als voor hen, geopend worden. Ga, zeg ik, +en God bescherme u!" + +»Ja, ik ga!" riep Marten vurig uit. »Eene betere gelegenheid krijg ik +nooit!" + +»En ik ga met je!" sprak Aelbert. + +Haastig drukten de jongelieden 't Oude Hoen de hand, en snel +verwijderden zij zich in de richting van de plaats, waar de strijd +gevoerd werd. 't Oude Hoen zag hen na zoo lang hij kon, en het was den +dapperen Vrijbuiter aan te zien, dat hij ontroerd was... + +Enkele uren later keerde hij naar zijne hoeve terug, geheel alleen. De +Heer de Licques had eerlijk zijn woord gehouden en hem door eenige +krijgsknechten, onder bevel van denzelfden Hopman, naar 't IJ terug +laten brengen. Toen hij van 't Hoen vernomen had, dat de beide +jongelieden hun strijdlust niet hadden kunnen bedwingen en zich bij de +Haarlemmers hadden aangesloten, had hij even geglimlacht en gezegd: + +»Dat is niet volgens de afspraak, doch ik zal maar denken: »'t Muist, +wat van de katten komt." Jammer, dat zulke rappe gasten de zaak der +oproerlingen dienen." + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK XI. + +In de bedreigde veste. + + +In stormpas waren de twee jonge Vrijbuiters naar de plaats des gevechts +geijld, de oogen glinsterende van strijdlust, en met het wapen in de +vuist. + +'t Was waar, wat zij gedacht hadden. De Haarlemmers deden dien middag +een geduchten aanval op het zoogenaamde Voorhout. Des middags waren een +twee- of driehonderd Engelsche, Waalsche en Schotsche haakschutters +de Zijlpoort uitgetrokken, en hadden de vijandelijke regimenten naar +die plaats gelokt, waardoor verscheidene kampen geheel van krijgers +waren ontbloot. Toen deze list zoo goed gelukt was, trokken zes- à +zevenhonderd vendels soldeniers en schutters de Leidsche Waterpoort en +de Kleine Houtpoort uit, zoodat de Waalsche en Duitsche vendels, die +in den Hout gelegerd waren, van verschillende kanten tegelijk werden +aangevallen. De Walen stonden onder bevel van De Licques, de Duitschers +onder Fronberg en Ebersteyn. Deze vendels kregen het ontzaglijk kwaad te +verantwoorden, en de Haarlemmers vochten met onstuimigen moed. + +»Weg met de Spanjaarden! Leve de Prins van Oranje," was de strijdleus, +waarmede zij zich op de overmachtige vijandelijke vendels stortten. + +»Weg met de Spanjaarden, leve de Prins van Oranje!" was ook de +kreet, waarmede Aelbert en Marten zich onbevreesd te midden van het +krijgsgewoel wierpen. 't Werd een vreeselijke strijd. Overal hoorde men +het rinkelen der zwaarden op de kurassen en helmen, de woeste kreten der +strijdenden, het gereutel der stervenden en gewonden. En in het leger +der Spaanschen ontstond eene groote verwarring. Zij waren tegen dezen +verwoeden aanval niet bestand. + +»Vlucht! Vlucht!" werd er geroepen. En niet minder dan 14 vendels +Duitsche voetknechten en 12 Waalsche zochten een goed heenkomen in +het achterste gedeelte van het Bosch, waar zij zich opnieuw trachtten +te vereenigen om den aanval te weerstaan. Maar zij konden het niet +volhouden tegen het geweldige schieten, slaan en steken, en moesten +opnieuw hun heil zoeken in de vlucht, achtervolgd door de Haarlemmers, +die hen voortdreven tot zelfs over de Noordwijkervaart en de daarachter +gelegen duinen.[1] De Spaanschen verloren niet minder dan 600 man, +waaronder hoplieden, luitenants, vaandrigs, wachtmeesters, »groote +monsieurs," »groote cadetten" en »groote hanssen." + +[1] Zie over dezen uitval C. Ekama, Beleg en Verdediging van Haarlem, +bladz. 151 enz.] + +De Haarlemmers staken een aantal huizen, hutten en tenten in den brand, +waarin de vijanden gehuisvest waren, en werden daarbij onverwachts +aangevallen door Spaansche ruiters en haakschutters, die van Heemstede +en andere plaatsen kwamen opdagen, en hen dwongen tot den aftocht. Met +verlies van niet meer dan tien of twaalf man werden zij genoodzaakt af +te trekken en zich binnen Haarlems muren in veiligheid te stellen. Maar +groot was de buit, dien de krijgers met zich medevoerden, bestaande +uit harnassen, spietsen, stormhoeden, rapieren, hellebaarden, kostbare +kleederen van hoplieden, vaandrigs en oversten, juweelen en goud, zelfs +schotels en gouden ringen, trommels, ketels en nog vele andere dingen. + +Aelbert en Marten hadden zich in den strijd geducht geweerd, zoodat zij +zelfs de opmerkzaamheid trokken van den vaandrig Pieter Dirksz +Hasselaar, die den uitval had medegemaakt. + +»Leven de Vrijbuiters van 't Oude Hoen!" riepen zij meermalen in de +hitte van den strijd, en die kreet had de aandacht van den vaandrig +gaande gemaakt, terwijl hij met bewondering had gezien, hoe dapper de +beide jongelieden zich in het gevecht gedroegen. Toen hij zich gedurende +eene korte poos dicht in hunne nabijheid bevond, hief hij zijn vaandel +omhoog, en riep hun toe: + +»Leven de Vrijbuiters van 't Oude Hoen! Goed zoo, dappere jongens, goed +zoo! Weg met de Spanjolen en leve de Prins!" + +Later had hij hen meermalen in het gevecht opgemerkt, en telkens weer +had het hem goed gedaan te zien, met welk eene dapperheid zij streden. + +Eindelijk was de terugtocht begonnen. Aelbert en Marten hadden zich bij +elkander aangesloten, en Marten had gezegd: + +»Nu zullen wij dan toch ons doel bereiken. Thans gaan wij naar Haarlem!" + +En meegesleurd door den stroom der strijdende krijgslieden waren zij de +muren der bedreigde veste al vechtende genaderd, en deze eindelijk door +de geopende poort binnengetrokken. Groote vreugde heerschte onder de +stedelingen over de behaalde overwinning en over den rijken buit, die +binnen gebracht werd. Overal zag men mannen en vrouwen, die de +terugkeerende krijgers toejuichten.... + +Maar langzamerhand werd het stiller in de straten, want de uitgeputte +mannen zochten hunne kwartieren op, om uit te rusten van de vermoeienis. + +En doelloos dwaalden Marten en Aelbert door Haarlems straten. Zij +kenden daar niemand, en niemand kende hen. Overal keken zij rond, of +soms iets hun op het spoor zou kunnen brengen van de verloren zuster, +maar tevergeefs. Zij dwaalden de stad door van het eene einde tot het +andere, en overal zagen zij de sporen van den geduchten strijd, die nu +reeds vier maanden had geduurd, en de verbrokkelde en vergruisde muren +en de gehavende poorten, waarin de bressen met aarde, puin, meubelen, en +zelfs met de beelden uit de kerken waren dichtgestopt. + +Op hun tocht door de stad ontmoetten zij den bevelhebber der vesting, +Wybot Ripperda, den dapperen krijgsman, die door zijn moed en krachtig +beleid reeds zooveel had bijgedragen tot het behoud der stad. En zij +zagen ook Kenau Simons Hasselaar, de dappere vrouw, wier moed reeds +tot ver buiten de muren bekend was. Met bewondering aanschouwden zij +de kloeke weduwe, die zich zoozeer beijverd had bij het herstellen +van muren en poorten, en die zich zelfs niet had ontzien de mannen ter +hulp te snellen op de wallen, als de Spanjaarden de stad bestormden en +mannenkrachten te kort schoten, om hen te wederstaan. Dan snelde zij met +het zwaard in de hand ter hulp, en verscheidene vrouwen en meisjes, +aangevuurd door haar moed, volgden haar in den strijd. + +De beide jongelingen bleven staan om haar goed te kunnen zien, en zij +deden dit met een blik vol bewondering. Hoe kloek en sterk was die +gestalte, hoe vurig tintelde dat oog! + +Toen Kenau bij het voorbijloopen hunne bewonderende blikken opmerkte, +knikte zij hen vriendelijk toe. Ook ontmoetten zij den dapperen vaandrig +weder, dien zij in den strijd hadden gezien, en van de voorbijgangers +vernamen zij, dat het Pieter Dirkz. Hasselaar was, de neef van de +beroemde Kenau. + +Maar,--van Anna ontdekten zij geen spoor, en de avond begon reeds +te vallen. Gelukkig dat ook zij een gedeelte van den buit hadden +bemachtigd, en dus niet met ledige handen behoefden te komen, als zij +hier of daar om een nachtverblijf verzochten. Toen het reeds geheel +donker was geworden, traden zij een eenvoudige taveerne binnen, en het +gelukte hun, daar voorloopig een onderkomen te vinden. De waard was een +oud man, die niet moede werd hun te vertellen over alles, wat de stad +reeds had moeten verduren. Hij sprak over de geduchte bestormingen, +die de Spanjaarden hadden beproefd, en over de verschrikkelijke +bombardementen, die hadden plaats gehad en waarbij al meer dan zeven +duizend bommen in de stad waren geworpen. + +Den volgenden morgen al vroeg zetten de beide jongelieden hun onderzoek +voort. Overal informeerden zij, of hier of daar ook menschen woonden, +die vóór het beleg uit Saardam waren gevlucht,--maar even dikwijls +werden zij teleurgesteld. En toen het middag geworden was en zij nog +geen stap nader tot hun doel gekomen waren, zei Aelbert: + +»'t Is moeielijk zoeken in een vreemde stad, waar wij niemand kennen en +zelfs den weg niet weten. Ik geloof, dat wij beter gedaan hadden door in +Westzaan te blijven. En hoe moeten wij de stad weer verlaten? Ik weet er +geen middel op." + +Marten antwoordde niet, maar ook hij voelde zich teleurgesteld. Zoo +stellig had hij verwacht, Anna hier te zullen vinden. 't Was zijn +laatste hoop geweest, en thans begon hij steeds meer te vreezen, +dat zij in de handen der Spanjaarden zou gevallen zijn, wat wel het +schrikkelijkste lot was, dat haar treffen kon. Verdrietig dwaalde hij de +stad door, van de eene straat in de andere, en ook de tweede dag was nu +bijna verstreken. Hij sprak weinig of niets, en op de vragen van Aelbert +antwoordde hij slechts met een enkel woord. Toen de schemering inviel, +zei Aelbert: + +»Willen wij ons nachtkwartier maar weer opzoeken, Marten; de avond +valt..." + +Opeens greep Marten hem bij den schouder, en riep uit: + +»Kijk dáár eens, Aelbert,--dáár...!" + +Aelbert stond stil en keek in de aangewezen richting, maar hij zag niets +dan enkele krijgslieden, die in druk gesprek op eenigen afstand liepen. +En zijn vriend aanziende, bemerkte hij, dat deze doodsbleek zag en zijn +fonkelende oogen steeds op dezelfde plaats gevestigd hield. + +»Dáár,--dáár,--zeg, is dat Kees niet, onze hond?--O, 't móét hem +zijn,--'t kan niet anders!--Maar, groote God,--dan kan ook Anna niet ver +weg zijn!" + +Aelbert zag nu ook een grooten, zwarten hond, die eenige huizen voor hen +uit op de straat liep, snuffelende aan de stoepen en steenen palen, die +hij passeerde. + +Marten klapte in de handen, en riep op gejaagden toon: + +»Kees! Kees! Waar ben je dan?--Hallo Kees!--Kees! kom hier! kom bij den +baas!" + +De hond stond stil en keek om. Maar hij bewoog zich niet. + +»Kom Kees!--kom Kees!--Kees--Kees--Kees!" hield Marten vol, en hij +klapte met beide handen op zijne knieën, om den hond tot zich te lokken. + +Het beest stond nog eenige oogenblikken onbeweeglijk,--toen kwam zijn +staart langzaam in beweging, wat weldra in een levendig kwispelen +overging,--en »woef, woef!" blafte hij, zoodat de zware stem van den +hond door de geheele straat weerklonk. Op hetzelfde oogenblik rende Kees +op zijn jongen meester toe, dien hij herkend had. Met groote sprongen +kwam hij nader en hij vloog woest tegen Marten op, blaffende van +blijdschap. Hij deed dat met zoo'n geduchte vaart, dat Marten bijna +omver viel. + +Wat was Kees blij! Als dol rende hij nu eens om Marten heen, blaffende +en jankende, en dan weer vloog hij plotseling op hem toe, en legde hem +de dikke pooten op de schouders. + +»Kees!--Goede Kees!" zei Marten, den hond streelende en liefkoozende. De +goede jongen had tranen van blijdschap in de oogen. + +»O Aelbert,--nu kan Anna niet ver weg zijn," stamelde hij door zijne +tranen heen. + +Ook Aelbert was ontroerd. Hij verheugde zich er in, dat Marten zijn hond +teruggekregen had, en hij hoopte voor zijn vriend, dat nu ook Anna zou +gevonden worden. Maar dit was toch immers nog niet zeker? Al was Kees +gevonden, daarom kon toch Anna wel een ongeluk getroffen hebben? + +Hij zei daarvan echter geen woord, want hij wilde de vreugde van zijn +vriend niet vergallen. + +Kees kwam langzamerhand tot kalmte. Hij stond thans stil bij Marten en +liet zich diens liefkoozingen gaarne welgevallen. De lange, roode tong +hing hem uit den bek, wat een gevolg was van zijn geducht rennen en +springen, en hij keek met zijn trouwe oogen zijn jongen meester aan, +alsof hij hem vragen wilde, of hij hem nu voortaan niet meer verlaten +zou. En Marten kon niet nalaten, hem de armen om den ruigen nek te +slaan en hem tegen zich aan te drukken. + +»Hoe nu verder, Marten?" vroeg Aelbert. »Wij hebben Kees nu wel, maar +Anna nog niet. En Kees kan, wat jammer genoeg is, niet praten." + +»O, wij zullen haar wel vinden!" riep Marten uit. »Laten wij langzaam +oploopen. Misschien wijst Kees ons dan den weg wel." + +»'t Is te probeeren," zei Aelbert. En langzaam wandelden de jongens +verder. Kees liep vroolijk om hen heen, doch hij bleef voor geen enkel +huis stilstaan, zoodat de jongens niet wijzer werden. Toen zij aan het +einde der straat gekomen waren, stelde Marten voor: + +»Wij moesten de straat een poosje op en neer loopen. Ik geloof vast, dat +Kees hier thuis hoort. Misschien zoekt hij eindelijk zijne woning zelf +weer op, dan kunnen wij hem volgen." + +»Goed!" zei Aelbert. »Misschien heb je gelijk." + +De jongelieden wandelden langzaam in de straat heen en weer, en hielden +den hond nauwlettend in het oog. En toen Kees over de eerste vreugde van +het wederzien heen was, en niet meer zoo zorgvuldig in de onmiddellijke +nabijheid van Marten bleef, werd hunne spanning op het grootst. Want +Kees begon blijken te geven, dat het wandelen hem ging vervelen en dat +hij naar huis verlangde. Blijkbaar werd hij onrustig, en was hij niet +gewoon, als het donker werd buiten te zijn. + +'t Werd stiller in de straat; de menschen trokken zich in de huizen +terug, voorzoover zij de wacht niet moesten houden op de muren. + +Opeens klonk een heldere stem op eenigen afstand achter hen, terwijl een +handgeklap zich deed hooren. Kees spitste de ooren. + +»Kees!--Kees!--Waar zit je, Kees?--Kees!" + +Een luid blaffen was het antwoord van den hond. + +Marten bleef ontroerd stilstaan. + +»Dat is Anna!--Dat is haar stem!" mompelde hij zacht. Kees keek Marten +aan, alsof hij hem wilde vragen, met hem mede te gaan. En de heldere +stem achter hem herhaalde: »Kees!--kom, Kees!" + +Met groote sprongen ijlde Kees weg, en de jongens liepen even hard met +hem mede. Ha, ginds zagen zij in de geopende deur de gestalte van een +meisje. + +»Brave hond!" zeide ze vriendelijk, toen Kees tegen haar opsprong, en +zij wilde hem streelen, maar toen zij de beide knapen op zich zag +afkomen, maakte zij eene beweging van schrik en wilde snel de deur +sluiten. + +»Anna!--Anna!" riep Marten haar toe, en zijne stem bleek tooverkracht te +bezitten. Zij herkende dadelijk de stem van haar broeder. + +Schreiende van geluk en aandoening vielen zij elkander in de armen en +zij konden geen woord uiten van ontroering. Hoe hadden zij beiden naar +dit oogenblik van wederzien verlangd! + +De tegenwoordigheid van Aelbert waren zij gedurende enkele oogenblikken +geheel vergeten, zoodat deze eindelijk zeide: + +»En wanneer kom ik nu aan de beurt, Anna? Of ken je mij niet meer?--Wat +ben jij groot geworden!" + +Anna maakte zich uit de omarming los, en keek hem aan. En nog met tranen +in de oogen zei ze: + +»Neef Aelbert 't Hoen! Of ik je ken!" En zij drukte hem hartelijk de +hand. + +»Maar komt beiden binnen," vervolgde zij. »O, ik heb zooveel aan je te +vragen!" + +»En ik niet minder," zei Marten, wiens oogen tintelden van vreugde, nu +hij zijn lang gezochte zuster gezond en ongedeerd terug had mogen +vinden. + +Anna snelde hen vooruit naar de woonkamer, en kondigde de komst der +beide jongelieden aan. Een man en een vrouw heetten hen hartelijk +welkom, en Marten herkende in hen direct een echtpaar, dat hij te +Saardam meermalen had gezien. 't Waren Willem Hooft en zijn vrouw, die, +dadelijk na den inval der Spanjaarden in Saardam, met hun geld en +kostbaarheden de vlucht hadden genomen naar Haarlem, waar zij veilig +meenden te zijn. Zij noodigden de beide jongelieden vriendelijk uit, bij +hen hun intrek te nemen, wat natuurlijk gaarne aangenomen werd. En het +vijftal bracht den avond druk pratende door. Marten vernam van Anna, hoe +zij bij den vreeselijken dood van hare ouders tegenwoordig was geweest, +en dat de Spanjaarden getracht hadden haar gevangen te nemen, maar +dat dit door den trouwen Kees belet was. Verder, hoe zij naar het +arbeidershuisje aan den Waterlandschen dijk gevlucht en door Willem +Hooft in diens schuitje opgenomen en naar Haarlem gevaren was, waar +zij sedert haar verblijf had gehouden. En nu bleek het Marten ook, +hoe zij op middelen had gepeinsd, om hem bericht te zenden van hare +tegenwoordige verblijfplaats, maar daar zij niet wist, waar hij zich +bevond, was haar dit onmogelijk geweest. Meermalen had zij zelfs het +plan opgevat, om de stad te verlaten, en hem op te sporen. Maar waarheen +moest zij zich wenden? En hoe had een jong meisje zonder geleide in +dezen boozen tijd een dergelijken tocht kunnen ondernemen? Willem Hooft +en Maartje, zijne vrouw, hadden het haar ten stelligste ontraden. +Eindelijk was het ook zelfs eene onmogelijkheid geworden door het beleg. + +»Zoo zie je, Marten,--we zijn van den regen in den drop gekomen," +zei Hooft met een diepen zucht. »Te Saardam zijn wij de honderden +Spanjaarden ontloopen, om hier door duizenden te worden ingesloten. God +weet, wat nog het einde zal zijn. Ik vrees, dat Haarlem bezwijken zal, +en wat dan?" + +»Ja, wat dan?" vroeg Marten. »Ik weet het niet, maar Anna moet in ieder +geval het einde niet afwachten. Wij moeten Haarlem zien te ontkomen..." + +»O, als dat eens kon!" riep Anna uit. »Ik ken de Spanjaarden genoeg om +te weten, wat wij van hen te duchten hebben." + +»Wacht maar en heb geduld, Zusje," zei Marten vroolijk. »Twee +Vrijbuiters van 't Hoen zijn gekomen om je te redden, en zij zullen het +wel klaarspelen. Heb maar geduld, tot er een geschikt oogenblik gekomen +is." + +Anna antwoordde niet, maar richtte peinzend haar blik op de beide +menschen, die haar zoo liefderijk in hun huis hadden opgenomen. Vrouw +Maartje schudde zacht het hoofd en sprak, hare bedoeling radende: + +»Neen Anna,--wij kunnen u niet vergezellen, hoe gaarne wij deze stad ook +zouden ontvluchten. Ik ben oud en grijs, en niet meer in staat, een +dergelijken gevaarvollen tocht te ondernemen. Wij moeten hier blijven +en geduldig afwachten, welk lot de Hemelsche Vader over ons beschoren +heeft. Ons leven is in Zijne hand. Maar jij moet vluchten, als de +gelegenheid daartoe openkomt. Jij bent jong en sterk, en hebt nog een +lang leven vóór je." + +Zoo werd er nog langen tijd gesproken. + +Soms werd het gesprek gestoord door het doffe geluid van kanonschoten, +en hield men den adem in om te wachten, of wellicht een bom op het huis +zou nederstorten. Want voortdurend bevond men zich in gevaar. Ook hoorde +men af en toe den regelmatigen tred van krijgslieden, die de wachten op +de muren gingen aflossen.-- + +Voordat zij zich te bed begaven, richtten ook de twee jonge Vrijbuiters +hunne schreden naar de wallen, om het vijandelijk kamp bij nacht te +zien. En zij ontwaarden rondom de stad brandende wachtvuren, en zagen in +de verte krijgslieden als zwarte schimmen langzaam heen en weder loopen. +Ook dáár werd goede wacht gehouden. + + + + +[Decoratieve illustratie] + +HOOFDSTUK XII. + +In de nachtelijke duisternis, en hoe een Spanjaard zijn woord van eer +inloste. + + +Uit de handelingen van Marten en Aelbert bleek het de volgende dagen +al spoedig, dat zij over een middel ter ontvluchting hadden nagedacht +en bezig waren, de voorbereidende maatregelen te treffen. Van het +buitgemaakte geld hadden zij zich een snelvarend schuitje aangeschaft, +met riemen, mast en roer, en meermalen waagden zij er zich mede buiten +de poort, en voeren tot dicht bij het vijandelijk kamp. Dergelijke +tochten deden zij gewoonlijk als de zon ondergegaan was, en soms kwamen +zij pas na middernacht terug. Hun doel was alleen het terrein te +verkennen en er goed den weg te leeren. Zoo duurde het niet lang, of +elke rietschoot was hun bekend, elke inham hadden zij bezocht. Ja, +zij hadden zelfs buiten de Schalkwijkerpoort de Fuikvaart, waarlangs +heel dikwijls levensmiddelen en ammunitie werden aangevoerd, geheel +afgevaren, en waren de vijandelijke Rustenburgerschans bij de Kwakelbrug +meermalen gepasseerd. En overdag waren zij ijverig in de weer, om het +bootje nog meer snelheid te bezorgen door het aanbrengen van een fok +en een topzeil, terwijl zij tevens de twee roeispanen met vier +vermeerderden, zoodat drie personen tegelijk aan de riemen konden +zitten. + +Eindelijk waren zij met hunne toebereidselen gereed, en wachtten zij nog +alleen op een geschikt oogenblik. + +Intusschen zaten zij niet stil, maar hielpen de bezetting ijverig bij +de verdediging van de bedreigde wallen en poorten, zoodat zij al spoedig +goede bekenden van de krijgslieden waren geworden, die hen graag mochten +lijden en hen nooit anders noemden dan de twee Vrijbuiters. En vooral +boden zij dikwijls de behulpzame hand bij de Schalkwijker poort, welke +zij voor hunne vlucht noodig hadden. Zij konden bij de wachten doen, wat +zij wilden, en genoten een onbeperkte vrijheid van beweging. Trouwens, +de Fuikvaart, die in het Haarlemmermeer uitliep, was nog in handen van +den Prins, die den uitgang beschermde en zoo het vrije verkeer met +Haarlem zooveel mogelijk openhield. Wel had Don Frederik de straks +genoemde Rustenburgerschans in zijn macht, en zocht hij de vaart door +de Fuik te beletten, maar dat gelukte hem slechts ten deele. + +Telkens waren er weer stoutmoedigen, die den gevaarlijken tocht durfden +ondernemen, ook al waren de vele lijken van hunne voorgangers, die aan +de galgen hingen in het vijandelijk kamp, even zoovele afschrikwekkende +voorbeelden. + +Ook Marten en Aelbert waren besloten, den gewaagden tocht te ondernemen. +Zij wilden echter zooveel mogelijk de kansen in hun voordeel hebben, en +wachtten geduldig op een gunstige gelegenheid. + +Eindelijk, op een donkeren avond, werd het waagstuk ondernomen. Zwarte +wolken dreven langs het zwerk, en er blies een sterke wind uit het +Zuid-Oosten. 't Was donkere maan, en geen sterretje liet zich zien. + +'s Avonds om ongeveer elf uur stapten drie jeugdige Vrijbuiters aan +boord van het kleine vaartuig. Het vuurroer hing hun over den schouder, +het rapier aan de heup, en de pistolen staken in den gordel. Kees sprong +als vierde reiziger mede aan boord. + +Anna had haar lange vlechten afgeknipt, zich in het gewaad van een +Vrijbuiter gestoken, en het hoofd bedekt met een breedgeranden hoed. Met +moeite had zij afscheid genomen van de brave menschen, bij wie zij zoo +lang een vriendelijk tehuis had gevonden, en met tranen in de oogen had +zij hunne gastvrije woning verlaten. Zij wist, dat de beste wenschen van +Hooft en diens vrouw haar volgden. + +De boot stak van wal, en zonder een enkel woord te spreken roeide +Marten naar de Schalkwijkerpoort, waar de wacht hen aanriep. + +»Wie daar,--en waarheen?" was de vraag. + +[Illustratie] + +»Goed volk," riep Marten. »De Kennemer Vrijbuiters." + +»Goede reis!" sprak de wachter, en weldra hadden zij de stad verlaten. +'t Was zoo donker, dat het den jongen reizigers moeite kostte, iets te +onderscheiden. Maar zij hadden de reis niet voor niets reeds dikwijls +gemaakt, en wisten den weg. + +»Zeilen hijschen?" vroeg Aelbert zacht. + +»Goed," sprak Marten, die op het voorbankje gezeten, half over de plecht +hing met het vuurroer in de hand en de brandende lont naast zich. Scherp +tuurde hij voor zich uit, of er ook onraad dreigde. + +Anna hield intusschen het roer. Zij had vroeger dikwijls gevaren en kon +roeien en sturen als de beste. Vlug zette Aelbert den mast omhoog en +heesch het groote zeil en het topzeil, terwijl Marten met een snelle +beweging de fok aansloeg. + +'t Woei hard, en de boot kreeg onmiddellijk een snellen gang. Anna +verliet het achterbankje en gaf het roer over aan Aelbert. Zij ging op +eene andere bank zitten, met Kees aan hare voeten. + +»Anna," sprak Aelbert, »als er een hevige windvlaag komt, laat dan het +groote zeil wat vieren, want je begrijpt wel, dat we veel te veel zeil +voeren, en kans loopen om te slaan. Houd het touw vast met één slag om +den knop, zoodat je het gemakkelijk kunt laten schieten." + +Anna was vlug van bevatting en begreep hem volkomen. Bepaald vrees +voelde zij niet, hoewel zij ten volle overtuigd was, dat deze tocht met +groote gevaren gepaard ging. Als zij ontdekt werden door den vijand, die +in een nacht als dezen ongetwijfeld dubbel waakzaam zou zijn, waren zij +onherroepelijk verloren. + +De wind gierde door de zeilen en langs den mast, en de boot schoot +pijlsnel door het water. De drie vluchtelingen hoorden het water tegen +de boot klotsen, en soms helde het vaartuigje zoo dreigend overzij, dat +het maar weinig scheelde, of het sloeg om. Ook dat was een gevaar, dat +hun boven het hoofd hing. Maar de jonge Vrijbuiters kenden geen vrees; +daarvoor hadden zij reeds te dikwijls allerlei gevaren onder de oogen +gezien en overwonnen. Bovendien wisten zij, dat juist van de snelheid +van hun vaartuigje alles kon afhangen. Zij moesten sneller kunnen +zeilen, dan de vijand roeien, als dat noodig was. En als de wind zoo +fel bleef razen, was dat ongetwijfeld het geval. + +Anna vertrouwde zich geheel aan hare beide geleiders toe. Zij wist, hoe +moedig zij waren, en dat zij beiden waakten voor haar leven en hare +vrijheid. En mocht soms de boot dreigen om te slaan, zoodat zij een +gilletje van schrik bijna niet bedwingen kon, toch beheerschte zij zich +en liet geen angst blijken. + +»Ginds nadert iets!" waarschuwde Marten zacht, terwijl hij zich nog meer +inspande, om iets in de duisternis te onderscheiden. + +Op 't zelfde oogenblik grepen zoowel Anna als Aelbert naar het vuurroer, +en Anna drukte het in voorovergebogen houding tegen den schouder. +Zwijgend vroegen zij zich af: + +»Wat zal het zijn: vriend of vijand?" + +En doodstil wachtten zij af, wat er komen zou. Zij hoorden het geluid +van gedempte mannenstemmen, afkomstig van een naderend vaartuig. En een +oogenblik later zagen zij een kleinen vonk, ongetwijfeld van een lont. +Zeker hadden de mannen ook het naderen van een vaartuig opgemerkt en +stonden zij gereed, om zich zoo noodig te verdedigen. + +»Wie daar?" werd er geroepen. + +Maar ons drietal gaf geen antwoord. Alleen Kees liet een dof gegrom +hooren. Zij vernamen het geklots van riemen, en nogmaals klonk de vraag: + +»Wie daar?" + +Thans was Marten gerustgesteld. 't Waren vrienden, die zich, +ongetwijfeld met kruit en levensmiddelen, op weg bevonden naar Haarlem. + +»Leve de Prins van Oranje!" riep hij hun zacht toe, en onmiddellijk +verdween op dit tooverwoord de brandende lont. + +»Leve de Prins van Oranje!" was het antwoord, en op 't volgende +oogenblik voer de boot vlak langs hen heen. Zij bevatte verscheidene +roeiers, die zwaar werk hadden tegen den wind in. + +»Dreigt er gevaar?" vroeg Marten snel. + +»De bezetting houdt goede wacht!" was het antwoord. »Maar 't is Goddank +erg donker. Goede reis!" + +»Goede reis," zeiden de Vrijbuiters, maar tegelijkertijd kwam aan de +reis bijna een ongewenscht einde, want een hevige rukwind deed de boot +zoodanig overhellen, dat het water over het boord stroomde. + +»Laat vieren 't zeil!" riep Aelbert Anna toe, en deze bracht het bevel +met groote handigheid ten uitvoer. Dat was hun geluk. Anna hoosde het +water uit de boot, tot groot genoegen van Kees, die bijna geheel +ondergedompeld geweest was. Hij schudde zich brommend het water uit de +haren en legde zich weer op den bodem neder. Maar hij voelde zich daar +toch niet zoo rustig meer als eerst, vooral niet, als de boot weer sterk +overhelde. Dan stond hij soms al uit eigen beweging op. + +Na eenigen tijd klonk opnieuw de waarschuwende stem van Marten. + +»Thans dubbel voorzichtig," sprak hij zacht. »Wij naderen de +Rustenburgerschans." + +De drie jonge vluchtelingen hadden werkelijk nu het gevaarlijkste punt +van de reis bereikt, en verkeerden dientengevolge in groote spanning. +Anna voelde, dat haar hart onstuimig klopte in haar borst, en dat hare +handen beefden. Maar zij verloor hare tegenwoordigheid van geest niet, +en was vast besloten, zich te verdedigen tot het uiterste. Liever vond +zij den dood in de golven, dan in de handen der Spanjaarden te vallen. + +Marten kon op een korten afstand de schans zien, die zich als eene nog +donkerder massa in de duisternis afteekende. Gelukkig bleef de wind even +sterk en behield de boot haar ongewoon snelle vaart. + +Plotseling werd het den jongelieden duidelijk, dat zij opgemerkt waren, +want er ontstond gerucht aan den oever in hunne nabijheid. + +»Hallo! Wie daar?" werd er met forsche stem geroepen. + +Maar er kwam geen antwoord. Alleen hief Kees den kop op en liet een +nijdig gebrom hooren. + +»Aanleggen, of ik geef vuur!" werd er thans geboden, en Anna zag het +flikkeren van de lont. + +Tegelijkertijd hoorde zij zeer duidelijk, dat eenige mannen in eene boot +stapten en van wal staken. Het geklots van de riemen was duidelijk boven +'t razen van den wind en het bruisen van de golven te onderscheiden. + +Aan den oever klonk een musketschot, dat weldra gevolgd werd door enkele +andere. Maar de kogels misten hun doel. + +Aelbert hield het roer met vaste hand, en de boot sneed door het water. +Een hevige rukwind kwam de vluchtelingen helpen, die de naderende boot +nu gepasseerd waren en dus een kleinen voorsprong hadden. + +Marten stond overeind aan de plecht, met het musket tegen den schouder +en de lont in de hand. + +Hij brandde los op goed geluk af, zijn roer gericht houdende op de +naderende boot, die hij wel hooren, maar niet zien kon. En hij had goed +getroffen, want een akelige kreet drong tot hen door. + +Nogmaals klonken schoten van den wal, die blijkbaar ook op goed geluk af +werden losgebrand, want geen enkele kogel trof de boot of een van de +vluchtelingen. + +Dezen merkten echter duidelijk, dat zij met kracht werden achtervolgd. +Zij hoorden de gelijkmatige riemslagen der vijanden. + +Marten had zijn roer weer geladen, en wachtte een gunstig oogenblik af +om opnieuw te vuren. + +De wind gierde door het want, en soms schepte de boot water, maar dat +verwekte thans geen vrees meer, integendeel blijdschap, want het scheen +hun onmogelijk toe, dat de vijanden zóó snel konden roeien. + +Ook de vijanden begonnen dat te begrijpen, en ziende, dat de prooi hun +dreigde te ontsnappen, schoten zij hunne musketten af. Aelbert hoorde, +dat een der kogels door het zeil vloog, en riep Anna toe: + +»Buk, Anna, zoo diep als je kunt!" + +Anna deed het, en hij zelf maakte zich ook zoo klein mogelijk. + +»We vliegen door het water!" riep hij de anderen toe. + +»Ja, Goddank!" zei Marten, die nog altoos het geladen musket gereed +hield om te vuren. »Ik verneem geen riemslagen meer, en geloof, dat wij +winnen." + +Kees stond overeind in de boot en liet een nijdig geblaf hooren. +Gelukkig voor de Spanjaarden, dat hij hen niet bereiken kon, want anders +zou hij hen even feestelijk getrakteerd hebben als indertijd Hopman Wybe +Sjoerds en diens Vaandrig. + +Nogmaals knalden de schoten, en Anna hoorde een kogel rakelings langs +haar hoofd fluiten. + +»Marten, buk toch!" riep zij verschrikt haar broeder toe. »Breng je niet +onnoodig in gevaar!" + +Na enkele minuten gaven echter de Spanjaarden de vervolging op, tot +groote vreugde van de vluchtelingen, die nu overtuigd waren, dat het +grootste gevaar geweken was. + +Weldra hadden zij den uitgang van de Fuikvaart bereikt en voeren het +Haarlemmermeer op. En enkele uren later kwamen zij behouden aan den +IJoever aan, waar zij zich geheel veilig voelden. Hunne harten klopten +onstuimig van vreugde. Het waagstuk was gelukt en Anna bevond zich in +veiligheid. Zij brachten het bootje over den Westzaner Overtoom, zonder +Jan Slob te wekken, die in diepe rust lag, en bereikten in den vroegen +morgen de hoeve van 't Oude Hoen. + +Met een gelukkigen glimlach op het gelaat stapten zij aan wal en traden +de hoeve binnen, waar Geerte, Aelberts moeder, hen met een kreet van +vreugde ontving. + +O, hoe was zij bezorgd geweest over het lot van de beide dappere +jongelingen, die zich zoo stoutmoedig binnen de benarde stad hadden +gewaagd, om Anna te zoeken en zoo mogelijk te redden. En Anna drukte +zij schreiende van vreugde aan haar hart. Maar daarna werd haar gelaat +overtogen door een uitdrukking van onuitsprekelijke droefheid, en zij +trok Aelbert tegen zich aan en riep zacht uit, terwijl uit haar toon +jammer en droefheid klonk: + +»Ach Aelbert, dat je Vader deze vreugde nu niet zien mag. Hoe zou hij +zich verheugd hebben...." + +Verschrikt en ontsteld maakte Aelbert zich uit de armen zijner moeder +los, en vroeg: + +»Moeder,--wat zegt u daar?--Vader is toch niet--" + +Vrouw Geerte barstte in hevige snikken uit, en zacht antwoordde ze: + +»God weet het, kind, of hij nog leeft. Hij is in de handen der +Spanjaarden gevallen, en ik ducht, dat zij met den gevreesden 't Hoen +weinig medelijden zullen hebben. O,--gisteren is hij bij de Diemerschans +door de Spanjaarden gevangen genomen,--en wreedaardig als zij zijn, +zullen zij hem wel gedood hebben..." + +Doodsbleek hoorden Aelbert en Marten deze vreeselijke tijding aan, en +Aelbert drongen de tranen in de oogen. + +»Arme,--arme vader," mompelde hij zacht, en in zijne verbeelding zag +hij reeds, hoe de vijanden den ongelukkige hadden doodgemarteld... + +Zij begaven zich naar de woonkamer, waar enkele Vrijbuiters om de +tafel zaten. Zij hadden den noodlottigen strijd aan de Diemerschans +medegemaakt, waar Oranje een laatste poging had gedaan om Haarlem te +ontzetten, maar waar zijn leger totaal verslagen en zijne vloot op de +vlucht gejaagd was. De Kennemer Vrijbuiters hadden na een dapper gevecht +een goed heenkomen moeten zoeken, en 't Oude Hoen was daarbij door de +vijanden gevangen genomen en in triomf medegevoerd. + +Zwijgend en somber zaten de Vrijbuiters, die zoo pas waren aangekomen en +de vreeselijke tijding hadden medegedeeld, om de tafel, en met weemoed +dachten zij aan het vreeselijke lot, dat hun dapperen aanvoerder +getroffen had. O, zij twijfelden er niet aan, of de Spanjaarden zouden +hem een ontzettenden marteldood laten sterven. + +De komst der jongelieden bracht eenige levendigheid onder deze stoere +mannen en verschafte hun vreugde, want de jonge Vrijbuiters stonden bij +hen in hoog aanzien. Zij verheugden zich in hunne terugkomst en waren +blijde, dat Anna de belegerde stad ontkomen was. Maar spoedig werd het +weer stil in de kamer, en hoorde men bijna niets anders dan het zuchten +van vrouw Geerte, die hare droefheid en tranen niet bedwingen kon en +hevig snikte. En zij zagen met deernis het bleeke gelaat van Aelbert, +die door de vreeselijke tijding diep geschokt was. + +Opeens verbrak Marten de stilte door te vragen: + +»Vrienden, zouden wij geen poging kunnen doen om hem te redden? Wie +weet, waarheen hij gevoerd is?" + +»Hem redden?" vroeg Claes Kees Symensen, »hoe zouden wij dat moeten +doen, Marten? Wij weten niet eens, waar hij zich bevindt..." + +»En zou hij nog wel in leven zijn? Ik betwijfel het," sprak Jan Dieuwers +zacht. »Voor een Vrijbuiter heeft de Spanjaard geen genade, en stellig +niet voor 't Oude Hoen!" + +»Maar we konden het toch beproeven," hield Marten vol. »Als een van ons +een dergelijk lot getroffen had, weet ik zeker, dat hij rust noch duur +zou gehad hebben..." + +»Maak je geen illusies, Marten," viel Symensen in. »Hadt jij, evenals +wij, de vreugdekreten der vijanden gehoord, toen 't gevreesde Hoen hun +in handen viel, dan zou je geen oogenblik twijfelen aan zijn lot. Ik ben +er van overtuigd, dat hij niet meer leeft..." + +»O, als zij hem maar niet gemarteld hebben," snikte Aelbert, terwijl hij +zijne moeder de armen om den hals sloeg en zijn hoofd tegen haar +schouder vlijde. + +[Illustratie] + +Anna stond met tranen in de oogen naast de bedroefde vrouw. Zij sprak +niet, want woorden van troost wist zij niet, maar zij had de hand der +arme vrouw in de hare genomen, en drukte die met innig medelijden. + +Weer ontstond een diepe stilte in het vertrek. + +Tot plotseling de deur geopend werd, en--'t Oude Hoen in levenden lijve +aan den ingang verscheen. + +Geerte slaakte een kreet van vreugde en wierp zich schreiende in zijne +armen. Ook Aelbert en Marten sprongen op en ijlden naar hem toe, en de +Vrijbuiters stonden in de grootste verbazing hem aan te staren. Maar +vreugde tintelde in hun oog, en een blijde glimlach plooide hunne +lippen. + +»'t Oude Hoen!" riep Claes Kees Symensen verheugd uit. »God lof! Hij is +het gevaar ontkomen!" + +En van alle kanten klonk het: »Godlof! Godlof! Hij leeft, en is het +gevaar ontkomen!" + +'t Oude Hoen sloeg zijn eenen arm om zijne vrouw en zijn anderen om +Aelbert, die beiden niet spreken konden van vreugde, en zeide met +krachtige stem: + +»Ja, mijne vrienden, ik ben het gevaar ontkomen, maar niet door +eigen kracht. Thans weet ik, dat ook in het hart van een Spanjaard +edelmoedigheid kan wonen. Vrijwillig en zonder losgeld heeft mijn vijand +mij de vrijheid hergeven..." + +De grootste verbazing stond op aller gelaat te lezen, en menigeen +mompelde: »De vrijheid hergeven, zonder losprijs? Hoe is dat mogelijk?" + +»Ik was gevangen genomen door de Walen, die mij voor hun veldheer +brachten, en verwachtte niets anders dan den dood, en wel den +smartelijksten, dien men mij zou kunnen aandoen. Maar de Overste zei met +vriendelijke stem: + +»»'t Hoen, dit is de tweede maal, dat ik u ontmoet. Den eersten keer +bood ik u als gedachtenis een geschenk aan, dat door u geweigerd werd. +Thans schenk ik u niet alleen het leven, maar ook de vrijheid. Ga heen, +en onthoud, dat ook een Spanjaard edelmoedig kan zijn."" + +»Zijn naam?" riep de voortvarende Symensen uit. »Hoe is de naam van dien +edelen Spanjaard?" + +En kalm was het antwoord: + +»De Heer Van Licques!" + + * * * * * + +Hiermede is mijn verhaal ten einde. Anna bleef in de Hoeve van 't Oude +Hoen, waar Vrouw Geerte haar weldra lief kreeg als eene dochter. + +De Kennemer Vrijbuiters zetten nog langen tijd den strijd tegen de +Spanjaarden voort, en bedreven nog menige roemrijke daad, zooals men die +in elke uitgebreide beschrijving van onze Vaderlandsche Historie vinden +kan. En zij rustten niet, voordat Holland voor goed van de Spanjaarden +was gezuiverd. In het volgende jaar begon van Alkmaar de Victorie, die +in 1648 met een eervollen vrede en eene algeheele vrijheid werd +bekroond. + + EINDE. + + + + +INHOUD. + + + Blz. + + I. De boerenhoeve aan den Zuiddijk en hare bewoners 7 + + II. Ongewenscht bezoek, en hoe Kees daar een einde aan + maakte 21 + + III. Wybe Sjoerds verveelt zich, en Marten krijgt eene + uitnoodiging 41 + + IV. Een schoone dag, die een droevig einde had 65 + + V. De jonge zwerver 88 + + VI. Onder de Vrijbuiters 134 + + VII. De Spanjaarden te Westzaan. Een bezoek aan de ruïne + der verbrande hoeve 119 + + VIII. Aelbert en Marten vangen een vink met gouden veêren 136 + + IX. Op den Sparendammer dijk 165 + + X. Hoe de jonge Vrijbuiters in het vijandelijk kamp + kwamen, en hoe zij het verlieten 180 + + XI. In de bedreigde veste 194 + + XII. In de nachtelijke duisternis, en hoe een Spanjaard + zijn woord van eer inloste 209 + + + + +=DE PERS OVER:= + + De Kennemer Vrijbuiter + + DOOR + + C. JOH. KIEVIET. + + Rijk geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK. + + Prijs in geïll. omslag ~f1.50~, in prachtband ~f1.90~. + +Met veel genoegen hebben wij dit boek van den bekenden kinderschrijver +gelezen. Het voert den lezer terug naar de tijden van het beleg van +Haarlem en Alkmaar. De levendige beschrijving van de vele avontuurlijke +lotgevallen der handelende personen zal door meisjes zoowel als door +jongens met graagte genoten worden, terwijl ook hun geschiedenis er door +wordt uitgelegd en bevestigd. + _Het Nieuwe Schoolblad._ + + * * * * * + +Een solied geschiedenis-verhaal uit den tijd van 't Hoen, belangwekkend +gemaakt door de beschrijving van de lotgevallen eener familie, die te +lijden heeft. + +Kinderen, die van Vaderl. historie houden, zullen het boek met veel +genoegen lezen. + _Rapport der Commissie voor Kinderlectuur in »Het Schoolblad"._ + + * * * * * + +Het verhaal is buitengewoon boeiend. Naar waarheid heeft de schrijver +de Spanjaarden en de Geuzen geteekend in hun ruwheid, maar ook in hun +onversaagdheid; het zijn spannende avonturen, waarvan hij vertelt. + _Algemeen Handelsblad._ + + * * * * * + +Een interessant jongensboek, dat onze jeugd met graagte zal lezen; dat +haar een helderen kijk geeft op den toestand der Zaansche dorpen in den +Spaanschen tijd. + _De Zaanstreek._ + + * * * * * + +De jongens vinden van hun gading in »De Kennemer Vrijbuiter". De +illustraties zijn van BRAAKENSIEK, dus goed. Een keurig en levendig doek +gespannen over 't geraamte hunner schoolkennis. + _De Kerkelijke Courant._ + + * * * * * + +Ook dit historisch verhaal is weer onderhoudend en prettig geschreven. +Het tooneel der handeling is in hoofdzaak de Zaanstreek, in welker +historie de schrijver blijkens zijn vroegere werken zoo geheel thuis +is. Dat de in dit verhaal genoemde vrijbuiters werkelijk hebben +geleefd en dat hunne daden hier naar waarheid zijn beschreven, zal de +belangstelling ongetwijfeld nog verhoogen voor dit werk, dat door JOH. +BRAAKENSIEK met aardige illustraties is verrijkt. + _De Tijdspiegel._ + + * * * * * + +Dit is een zeer degelijk-geschiedkundig verhaal, waarin de jongens +kennis maken met den Kennemer vrijbuiter »'t Oude Hoen". Het is mooi +geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK. + +Het boek ziet er heel prettig en aantrekkelijk uit. Het is weer in den +gewonen prettigen trant geschreven. + _Het Kind._ + + * * * * * + +Dit is een boek van veel en nauwgezette studie, dat voor onze kinderen +de geschiedenis der Kennemer Vrijbuiters wil doen leven. Dit boek is een +aanwinst voor onze kinderlitteratuur. + IDA H. in _de Vrouw_. + + * * * * * + +We wenschen het werk in de handen van zeer veel jeugdige landgenooten. + _De Telegraaf._ + + * * * * * + +De heer KIEVIET beschrijft in zijn Kennemer Vrijbuiter eenige episoden +uit het leven der Zaanlandsche boeren van die dagen. Hij laat ons eerst +kennis maken met de Watergeuzen, onder wie zelfs een Sonoy slechts met +moeite de tucht kon handhaven. Daarna verhaalt hij van een plunder- en +moordtocht der Spanjaarden van Amsterdam (»Moorddam") naar de Zaanstreek +en verplaatst den lezer ten slotte te midden der Kennemer vrijbuiters, +van wie 't Hoen het middelpunt is. + +Zoo bevat het boek eene reeks van spannende gebeurtenissen en +avontuurlijke daden, die in hoofdzaak historisch getrouw zijn +medegedeeld en door het bijwerk van den schrijver zijn samengeregen tot +een leerrijk en onderhoudend geheel. + +Onze jongens zullen met klimmende belangstelling de lotgevallen van +den eenvoudigen, maar fermen, vijftienjarigen boerenknaap volgen, +wiens ouders door de Spanjaarden worden vermoord, die zich daarop +bij de Kennemer vrijbuiters aansluit, niet de minst stoute onder +de onversaagden blijkt te zijn en wien het ten slotte gelukt zijne +spoorloos verdwenen zuster bij zijne pleegouders terug te brengen. + +Het bevat teekeningen van BRAAKENSIEK. + K. WESTERLING in + _de Amsterdammer, Weekbl. voor Nederland_. + + * * * * * + +De jeugdige lezers zullen door dit boek eenige voorstelling krijgen van +het volksleven in die dagen, hoe de Spanjaarden konden huishouden, hoe +de Vrijbuiters vochten, en met belangstelling zullen zij de avonturen +van Marten Floriszoon volgen, die, nadat zijne ouders door de +Spanjaarden vermoord waren, zich bij de vrijbuiters aansloot. + _Bredasche Courant._ + + * * * * * + +Het boek ziet er smakelijk uit. + _Het Vaderland._ + + * * * * * + +In dit boek boeit hij zijne jonge lezers door van de Kennemer +Vrijbuiters te vertellen. + _N. Rotterd. Courant._ + + + + + IN DEN OTTER + + DOOR + + C. JOH. KIEVIET. + + Rijk geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK. + + PRIJS IN GEÏLL. OMSLAG f~1.50~. IN PRACHTBAND f~1.90~. + +Een historisch verhaal uit den tijd der Fransche overheersching. Ook +de heer KIEVIET kent de jeugd en haar toon. Hij heeft minder een eigen +manier, dan de zoo beslist oorspronkelijke heer Been. KIEVIET's manier +is meer een herleving van die van Louwerse, Goeverneur, Andriessen. Maar +die toch op hun allerbest. En hij wordt nog steeds beter, onbevangener, +amusanter. + +Wij vinden »_In den Otter_" van zijn tot nu verschenen boeken het beste. +JOH. BRAAKENSIEK illustreerde het. + _Rotterd. Nieuwsblad._ + + * * * * * + +»_In den Otter_" door C. JOH. KIEVIET, geïllustreerd door JOH. +BRAAKENSIEK, Amersfoort Valkhoff & Co., prijs f1.50 en f1.90, is een +historisch verhaal, blijkbaar, al staat het nergens aangegeven, bestemd +voor jongelieden van af 10 tot 14 jaar. Het behandelt een episode uit +den laatsten tijd der Fransche overheersching, een volksbeweging in +de geheele Zaanstreek tegen een nieuwe lichting voor de Nationale +Garde, door Napoleon uitgeschreven. Het gezin in »den Otter" ook +al uiteengerukt, doordat de oudste zoon den noodlottigen Russischen +veldtocht moet meemaken, vormt het middelpunt van de gebeurtenissen, +die met groote levendigheid en blijkbaar na degelijk historische studie +beschreven worden. Het verzet wordt met geweld onderdrukt, en eenige +huisvaders die de beweging, waarbij geen bloed gevloeid had, leidden, +gefusilleerd. + +Frisch en aangrijpend heeft de schrijver het verloop dezer droevige zaak +beschreven, daarbij voor afwisseling zorgende door de rol, die de kleine +Jan uit »den Otter" vervult als redder van een paar der leiders en +als aanvoerder van zijn kameraadjes, die--onderdrukking en Fransche +overheersching ten spijt--toch als echte Zaansche jongens ravotten en +spelen, alleen wel eens wat heel wijs redeneeren. + +De Fransche douaniers en gendarmen hebben 't natuurlijk in dezen tijd +hard te verantwoorden, soms schijnt het ons wel toe dat van een der +laatsten, den spionneerenden en drinkenden Narot, te veel een caricatuur +gemaakt is. + +We zijn met »In den Otter" een goed historisch verhaal rijker geworden, +waaruit oudere kinderen meer geschiedenis kunnen leeren dan uit veel +droge handboeken. Het afschuwelijke doodvonnis over zes menschen, wier +eenige misdaad bestond in het leiden eener beweging tegen schandelijk +machtsmisbruik, heel de ellende, beschreven in de brieven van den +broeder, die den Russischen veldtocht meemaakt, ze zijn een zoo ernstig +pleidooi tegen oorlog en machtsmisbruik, dat we niet behoeven te vreezen +de kinderen hier in aanraking te brengen met treurige werkelijkheden, +wijl de voorstelling vrij blijft van alle opsiering en chauvinisme. +Wij aarzelen dan ook niet »In den Otter" in de bibliotheek van den +Nederlandschen Kinderbond op te nemen en ter lezing aan te bevelen voor +goed ontwikkelde jongens en meisjes. + _Correspondentieblad v/d. Nederl. Kinderbond._ + + * * * * * + +[Illustratie] + +Was het ons een aangename taak voor enkele jaren in dit blad het boek +»Jongens van Oudt-Hollandt" door C. JOH. KIEVIET aan te kondigen, met +meer animo nog zetten we ons om het nieuwste werk van dezen talentvollen +auteur met een enkel woord bij onze lezers in te leiden. + +_In den Otter_, een verhaal uit den Franschen tijd, speelt van het begin +tot het einde te Zaandam; het terrein der feiten is zelfs beperkt tot +den Dam en zijne omgeving. + +Wij hebben van dit kinderboek--al zijn we reeds geruimen tijd van de +jongensjaren verwijderd helaas--met groot genoegen kennis genomen. Het +verhaal, ofschoon eenvoudig en onopgesmukt, heeft ons dermate geboeid, +dat we het in één stuk door hebben uitgelezen. Dit is te danken +allereerst aan den spannenden verhaaltrant--het geheim van dezen +schrijver voor de jeugd--aan de oordeelkundige keuze van historische +feiten uit dit fel bewogen tijdperk voor den opzet, en zeker ook voor +een deel aan de bekendheid met personen en toestanden. Veel, wat nog +is, doet denken aan wat toen bestond, en het heeft ook een eigenaardige +bekoring overal in het verhaal namen te ontmoeten van familiën, wier +nazaten nog onder ons leven. Het gaat natuurlijk niet aan in een +bestek, als ons in dit blad kan worden toegestaan, alles te noemen, +wat bijzondere attractie heeft voor ons en vooral voor onze jeugdige +stadgenooten. Maar bij eenig overdenken komen ons voor den geest: de +aangrijpende beschrijving van het vertrek der conscrits; de sobere +en toch meesterlijke schets van het lijden en de ellende, die onze +jongelingen in Rusland hadden te doorstaan; de vermakelijke wijze, +waarop een paar flinke Hollandsche jongens den gehaten gendarme te +pakken nemen; maar ook de nobele wijze, waarop dezelfde jongens alles +wagen om anderen te helpen tegen de vervolging der Franschen. + +In overeenstemming met de historie is het oproer met zijn droeve +gevolgen geschetst; dit gedeelte is zeer treffend weergegeven. + +De heer KIEVIET zou zijn reputatie als kinderschrijver ontrouw geworden +zijn, als hij niet een paar komische voorvallen en guitige personen in +zijn verhaal had gebracht. Ze ontbreken dan ook niet. Hendrik Marinus, +knecht van Molaan uit »de Zon", treedt hier en daar op met zijn grappige +uitvallen, en de beide knapen, die een hoofdrol in de geschiedenis +vervullen, Jan Lobherr uit den Otter en Meijndert Molaan, zijn een paar +jongens om aan je hart te drukken. + +De heer BRAAKENSIEK heeft voor de illustratie gezorgd; deze mededeeling +is voldoende om onze lezers te overtuigen, dat ze prachtig is. + +Geen twijfel, of dit boek zal door onze jongens en meisjes worden +verslonden. We kennen niet de grootte der oplage, maar het wil ons toch +voorkomen, dat zij òf geheel, òf voor een zeer groot deel wel plaats +zal vinden in onze omgeving, want voor de bewoners der Zaanstreek heeft +het boek al een bijzondere aantrekkelijkheid. Van harte wenschen we den +schrijver geluk met dezen wèlgeslaagden arbeid: hij heeft zich daarmee +opnieuw verdienstelijk gemaakt tegenover de opvoeding onzer kinderen, +want goede frissche lectuur werkt daaraan krachtig mede ten goede. + _Zaanlandsche Courant._ + + * * * * * + +»_In den Otter_" is een goed geschreven verhaal uit de tijd der Franse +overheersing. De schrijver geeft een kijkje in het leven der Zaanlandse +bevolking uit die tijd, en getrouw aan z'n gewoonte om kinderen in z'n +kinderverhalen tot de helden der histories te maken, groepeert hij om +de jongens die hij op laat treden de verschillende gebeurtenissen, +welke die tijd zo spannend en vreselik maken. De ouders van z'n jongens +nemen deel aan opstanden, worden deswege vervolgd, vluchten of worden +gefusileerd, zien geliefde kinderen naar de oorlog vertrekken en leven +in gestadige angst voor de dingen die komen kunnen, en de kinderen leven +op hun manier alles mee. Al de smaad, en het verterend verdriet, de +wanhoop en de haat van de ongelukkige mensen, die zuchten onder de +ijzeren scepter van de franse tiran, worden weerspiegeld in het gemoed +der jongens, en al de ergernis en het zelfverwijt van de ouderen, die +met weerzin moeten terugdenken aan die rampzalige roes, waarin ze de +overweldigers zelf hadden ingehaald, uit zich bij hun kinderen in menig +ondeugende streek, die zij zich tegenover de vertegenwoordigers van 't +onwettige gezag veroorloven. + +De jolige jongens verliezen echter ondanks de treurigheid, die ze van +alle kanten omringt, toch hun ware aard niet, al schijnt dit gevaar +in de aanvang van het verhaal te dreigen, waar de twaalfjarige Jan en +zijn dito vriend Meijndert al een heel onkinderlike taal spreken. Neen, +het blijven gelukkig vroolike snaken, en hoewel sommige hunner, als +het noodig is, blijk geven van onversaagde heldenmoed, toch blijft de +onbezorgde geest, die kinderen ondanks alles zoo eigen is, de boventoon +houden, waardoor dit ernstige boek toch een echt kinderboek blijft. + +Niet het minst ook door de goede afloop van de gehele geschiedenis. Want +is het boek een verhaal van leed en strijd, het is er tevens een van +geluk en overwinning. Beginnende juist als de druk van de tirannie zich +het zwaarst gevoelen doet, eindigt het met de zegepraal der vrijheid. +En die zegepraal gaat gepaard met blijde tonelen van het weerzien van +geliefde betrekkingen, zoodat bij velen de vreugde over de herwonnen +volksvrijheid verhoogd wordt door herboren familiegeluk. + +Allerlei aardige, voor kinderen belangwekkende gebeurlikheden zijn door +het verhaal heen gevlochten, en tot slot laat de schrijver een heerlijk +troepje kozakken optreden tot vermaak van de Zaanlandse jongens en zeker +ook wel van de lezers van z'n boek, kozakken, gezegend met al de weinige +deugden en vele eigenaardigheden van dat bekende volkje, waardoor de +vrolikheid het laatste woord krijgt. Onze jongens zullen het boek zeker +met groot genoegen lezen, en het zij hun van harte gegund, want het is +een goed boek en ze kunnen er nog wel iets uit leeren. + _School en Leven._ + + + Jongens van Oudt-Holland + + DOOR + + C. JOH. KIEVIET. + + Rijk geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK. + + Prijs in geïll. omslag ~f1.50~. In prachtband ~f1.90~. + + 2e DRUK. + +~De Pers over dit boek:~ + +Een flink aardig boek voor jongens en meisjes, ook geschikt voor een +Volksbibliotheek. Het geeft een levendige voorstelling van het doen en +laten onzer voorouders in den tijd van Czaar Peter, die hier het +scheepstimmeren kwam leeren. + +Het is een aardig leerzaam verhaal, boeiend voor kinderen, onderhoudend +voor ouderen, en het karakter van den Czaar is zoo frisch geschetst; +'t geheel is als bijzonder gelukkig geslaagd te noemen. BRAAKENSIEK +verhoogde de aantrekkelijkheid door goede teekeningen. + _Belang en Recht._ + + * * * * * + +De schrijver van zooveel flinke, aantrekkelijke jongensboeken verplaatst +ons hier in het eind der 17e eeuw, en geeft door zijn levendigen, +aanschouwelijken schrijftrant een duidelijk beeld van een dier +belangrijkste tijdperken uit de Zaanstreek. Zooals de schrijver zelve +zegt, heeft hij werkelijk historische personen ten tooneele gevoerd, +en hun lotgevallen naar waarheid vermeld. Zelfs de jongens, die in +het verhaal voorkomen, hebben voor het meerendeel geleefd, doch hun +lotgevallen berusten gedeeltelijk op fantasie. De vele historische +aanteekeningen over den tijd, waarin Czaar Peter als Pieterbaas te +Zaandam werkte, en betreffende den bloei van die streek, stelden hem in +staat uit de rijke stof zooveel te putten, dat er een boeiend verhaal +kon ontstaan, dat den lezer heel dien tijd doet meeleven. Zulke boeken +behooren èn om den inhoud èn om den vorm tot de juweeltjes van een goede +bibliotheek. Voor leerlingen eener hoogste klasse, 12-14 jaar en ouder, +is dit je lectuur. + +De illustraties zijn keurig; dit waarborgt trouwens de naam BRAAKENSIEK. + _'t Onderwijs._ + + * * * * * + +Als eerste deel van »Kieviet's Historische Bibliotheek" verscheen bij +VALKHOFF & CO. te Amersfoort »Jongens van Oudt-Holland", door C. JOH. +KIEVIET, met aardige illustraties van JOH. BRAAKENSIEK. De schrijver +vertelt hier van het leven te Zaandam in den tijd, dat Czaar Peter daar +woonde. Hij heeft zich daarbij zooveel mogelijk aan de historie gehouden +en toch een aardig, opgewekt jongensboek geschreven. + _Algem. Handelsblad._ + + * * * * * + +In Kieviet's Geïllustreerde Historische Bibliotheek, uitgave VALKHOFF & +CO. te Amersfoort, is pas verschenen in een sprekenden prachtband +»Jongens van Oudt-Holland", door C. JOH. KIEVIET, waarvoor JOH. +BRAAKENSIEK de aanlokkende illustratiën leverde. + +Boeken als »Jongens van Oudt-Holland" werken er toe mede, bij de jeugd +energie en zelfvertrouwen op te wekken. Ook de kleine naties kunnen +groote mannen voortbrengen, dat leert onze geschiedenis op tal van +bladzijden; maar 't is goed, dat deze lectuur ook uitspanningslectuur +bezielt. + _Arnh. Courant._ + + * * * * * + +Van C. JOH. KIEVIET. Deze naam is immers voldoende om iederen jongen van +Holland naar het boek te doen grijpen. + +De schrijver handhaaft door dit verhaal zijn naam. Meer hebben we niet +noodig ervan te zeggen. Ook hieruit leeren we de kinderen zonder dat ze +er bij denken. En het is zoo opwekkend, een stuk geschiedenis te lezen +uit den bloeitijd van Holland. Het zal er wel ingaan, dit boek. + _De Telegraaf._ + + * * * * * + +Een aardig jongensboek »Jongens van Oudt-Holland", door C. JOH. KIEVIET, +met illustraties van JOH. BRAAKENSIEK. Amersfoort VALKHOFF & CO. + +De goede jongensboekenschrijver C. JOH. KIEVIET heeft in dit, zijn +nieuwste werk, het verblijf van Czaar Peter den Grooten te Zaandam +behandeld. + +Nog steeds, zegt de heer HONIG, is het voor het nageslacht welgevallig +met de gedachten zich in het gouden tijdperk onzer historie te +verplaatsen en het kan niet anders of bij de jongelieden wordt dan de +lust opgewekt tot navolging van de daden der voorvaderen. Boeken als +»Jongens van Oudt Holland" van den heer KIEVIET werken daartoe zeker +mede! + +De heer KIEVIET heeft zijn onderwerp zoo prettig, zoo interessant en zoo +leesbaar behandeld, dat er alle reden is dit boek alweer voor zijn doel +voortreffelijk geslaagd te noemen. De figuur van den grooten Czaar in +zijn eenvoud en zijn humor staat in 't verhaal wel zoo aantrekkelijk +mogelijk. En BRAAKENSIEK heeft 't in den stijl geïllustreerd. + _Rott. Nieuwsblad._ + + * * * * * + +In dit vrij boeiende verhaal wordt het een en ander verteld uit het +leven aan den Zaankant ten tijde van Czaar Peter. Het berust deels op +historie, deels op phantasie, die evenwel geen vreemde sprongen maakt. +Het is mooi uitgegeven, en we kunnen het aanbevelen voor 12-jarigen. + _Rapport van de Commissie ter beoordeeling van Kinderlectuur._ + + * * * * * + +Als schrijver van jongensboeken legt de bekende C. JOH. KIEVIET een +werkelijk verbazende werkzaamheid aan den dag. Met ingenomenheid maken +we ten eerste melding van een fraai uitgegeven boek, getiteld »Jongens +van Oudt-Holland", verschenen (bij VALKHOFF & CO., Amersfoort) als +eerste deel van »Kieviet's Historische Bibliotheek". Dit boek is +versierd met platen van JOHAN BRAAKENSIEK, die zoo bij uitstek het +Oudt-Hollandsche karakter weergeeft. Het behandelt de geschiedenis van +Czaar Peter en speelt in hoofdzaak te Zaandam. Voorts merkwaardigheden +over de eenmaal bloeiende Groenlandsche vaart. Ook een berucht +Zaankanter, Claes Compaen, die »alderfameuste zeeroover", zooals de oude +journalen hem noemen, komt hierin voor. + +[Illustratie] + +Een bekend Zaansch historicus, de heer G. J. HONIG, heeft in een +voorrede het een en ander opgemerkt over de hier behandelde stof. +Werkelijk een zeer aantrekkelijk boek. + _N. v. d. Dag._ + + * * * * * + +De ijverige schrijver voor de jeugd, C. JOH. KIEVIET, begint een nieuwe +serie: »Geïllustreerde Historische Bibliotheek" welke zal bestaan uit +zes deelen, uitgegeven bij VALKHOFF & CO., te Amersfoort. Het eerste +deel: »Jongens van Oudt Holland", bevat de geschiedenis van Czaar Peter +te Zaandam. Het dankbare onderwerp is op levendige onderhoudende +wijze behandeld, en werkelijk goede, geestige illustraties van JOH. +BRAAKENSIEK verhoogen de waarde van het boek, dat zeker veel aftrek +zal vinden. + _De Avondpost._ + + * * * * * + +Dit boek heb ik met bizonder veel pleizier gelezen. Ik vind het een +aardig, prettig geschreven boek. + _Jeugd._ + + + AB EN Z'N VRIENDEN + + DOOR C. JOH. KIEVIET. + + Rijk geïllustreerd door JAN SLUYTERS. + + ~4e DRUK.~ Prijs in geïll. omslag ~f1.50~. In prachtband ~f1.90~. + +[Illustratie] + +~Oordeel van de Pers:~ + +Een echt frisch avontuurlijk jongensboek. Het is een verhaal van flinke +jongens en van jongens die liegen, maar later inzien hoe leelijk dit is: +een verhaal met een strekking, maar ook een amusant boek. + _Alg. Handelsblad._ + + * * * * * + +Een prettig boek voor jongens--en waarschijnlijk voor meisjes ook, want +ook die lezen graag van C. JOH. KIEVIET. + _N. Rotterd. Courant._ + + * * * * * + +Dit boek behelst een zeer goed beschreven recht boeiend en tegelijk +leerrijk verhaal van de lotgevallen en ontmoetingen van een aantal +jongens. + +Geen twijfel is er, of de jongens zullen dit echte jongensboek met het +grootste genoegen lezen. Als boekgeschenk zal het hun zeker welkom zijn. + _Christelijk Schoolblad._ + + * * * * * + +Dit boek wordt warm aanbevolen. + _Het Schoolblad._ + +Het is de dikwijls vermakelijke geschiedenis van een paar tweelingen, +die zooals de »Schoolmeester" zei: »frappant op elkaar geleken!" Maar in +dien toon van vroolijkheid mengt zich ook een gepaste ernst. + _Nieuws v. d. Dag._ + + * * * * * + +Een mooi gedrukt en werkelijk ook aardig geschreven jongensboek. Een +heel relaas van jongensavonturen. Aan 't slot komt de jongen tot +indenken en wordt een braaf mensch. + _De Standaard._ + + + + +=ZOOEVEN VERSCHENEN:= + + Pension »Zonneduin" + + DOOR + + C. JOH. KIEVIET. + + Rijk geïllustreerd door JOH. BRAAKENSIEK. + + PRIJS IN GEÏLL. OMSLAG ~f2.40~.--IN PRACHTBAND ~f2.90~. + + Uitgevers VALKHOFF & CO.--Amersfoort. + + + + + Vroolijke Vertellingen + + DOOR + + C. JOH. KIEVIET. + + Rijk geïllustreerd door W. K. DE BRUIN e.a. + + Prijs in Geïllustreerd Omslag ~f1.50~. In Prachtband ~f1.90~. + +~De Pers over dit boek:~ + +De vertellingen lijken ons heel geschikte lectuur voor jongens boven de +twaalf jaar, die zullen er zich zeker kostelijk mee vermaken. We noemen +als bijzonder geslaagd »De Witte Poedel," »Een Zaansche Luilak" (bedoeld +is de Zaterdag voor Pinkster, die, zooals men weet, speciaal aan de Zaan +nog in eere is en met vroeg opstaan en herriemaken door alle Zaansche +jongens wordt gevierd) en »Wonderlijke gedaanteverwisseling", met de +allerkoddigste teekeningetjes. Een boek dat aanbevolen mag worden! + _Algem. Handelsblad._ + +[Illustratie] + + * * * * * + +Bij VALKHOFF & CO., te Amersfoort, heeft de bekende schrijver C. JOH. +KIEVIET een boek met »Vroolijke Vertellingen" in het licht gegeven. Dat +zullen de jongens zeker heel aardig vinden. Het negental verhalen van +vroolijke en ondeugende jongens, vol avonturen en kattekwaad, is in een +prettigen toon geschreven, zonder overdrijving, maar heel echt. W. K. +DE BRUIN en VAN GELDORP hebben het aantrekkelijke boek van groote en +kleine platen voorzien. + _Nieuws v. d. Dag._ + + * * * * * + +'t Is een bundel van negen verhalen, die den geest van den bekenden +kinderschrijver ademen, d. w. z. zoo echt in den toon zijn, zoo +rechtstreeks tot het gemoed spreken, als ze een ernstigen ondergrond +hebben, en den schaterlach weten te pakken, als ze grappig zijn. De taal +is eenvoudig los, in den spreektrant. + _Arnh. Courant._ + + * * * * * + +Een negental aardige vertellingen, waarvan vijf uitstekend. Veel +vroolijkheid, maar de ernst ontbreekt evenmin. De Commissie beveelt ze +warm aan voor 10-12 jarigen. + _Commissie ter beoordeeling van Kinderlectuur._ + + + + + »De Zoon van Dik Trom" + + DOOR + + C. JOH. KIEVIET. + + Vierde Druk. + + Geïllustreerd door JAN SLUYTERS. + + BANDTEEKENING VAN LOUIS RAEMAEKERS. + + PRIJS INGENAAID ~f1.50~.--IN PRACHTBAND ~f1.90~. + +~Oordeel van de Pers:~ + +C. JOH. KIEVIET heeft hoopen kinderen plezier gedaan door Dik Trom nog +eens ten tooneele te voeren. Want _De Zoon van Dik Trom_ is zoowat Dik +zelf, verjongd, en het hindert heelemaal niet, integendeel, dat Dik +vader geworden, nog even jong en jolig is, als toen hij jong was en als +nu Jan Trom is: het boek is er nog wel zoo vermakelijk door. Want Jan +Trom, die als alle Trommen het hart op de rechte plaats heeft, doet even +dwaze dingen als zijn vader en KIEVIET vertelt die weer even aardig. + _Algemeen Handelsblad._ + + * * * * * + +We vestigen de aandacht op het allerjongste nieuws betreffende den in +alle kinderkamers veelvermaarden en veelgeliefden Dik Trom. Dik is +getrouwd met Anneke; zij drijven nu den winkel, Dik's ouders zijn de +naaste buren, en er is een zoon, die Jan heet. Welke guitenstreken _De +Zoon van Dik Trom_ uithaalt, zeer ten genoegen van zijn onvergetelijken +vader, verhaalt C. JOH. KIEVIET, ongetwijfeld evenzeer tot vreugde +zijner jonge vrienden. + _Nieuwe Rotterdamsche Courant._ + + * * * * * + +Een der vruchtbaarste, meest bekende schrijvers van oorspronkelijke +jongensboeken is ongetwijfeld de heer C. JOH. KIEVIET. Zijn werken +vormen in weinige jaren reeds een geheele reeks; maar onder al die +boeken is er wel geen, die zoo heeft gepakt en onder de jongens +werkelijk opgang heeft gemaakt als Dik Trom. + +Het bewijs van dit succes is nu weer geleverd, want bij de verschijning +van het nieuwste boek onder den veelbelovenden titel: _De Zoon van Dik +Trom_, was de eerste oplaag onmiddellijk bij aanbieding uitverkocht. +Hier is naar waarheid een zoon die naai zijn vader aardt en het is +wel zeker, dat de jonge lezers evenveel pleizier zullen hebben in +den kleinen Jan als vroeger in zijn gelukkigen vader, dien aardigen +»gezelligen" Dik Trom. + +Het aantrekkelijke boek bevat platen van JAN SLUYTERS. + _Nieuws van den Dag._ + + * * * * * + +De firma VALKHOFF & CO. te Amersfoort heeft succes met haar jongensboek +»_De Zoon van Dik Trom_" door C. JOH. KIEVIET. + +De eerste oplaag van dit lijvige boekdeel was direct uitverkocht. Dit +feit spreekt genoeg voor het werk; een aanprijzende recensie kan +overbodig geacht worden. + +De illustratiën van JAN SLUYTERS zijn goed typeerend. Er zit leven en +beweging in, zooals in het verhaal zelf. De mooie, sprekende band doet +het zijne, om het boek tot een begeerd geschenk te maken. + _Arnhemsche Courant._ + + * * * * * + +Een nieuwe KIEVIET ... en dan ... een vervolg op Dik Trom. + +Menig jongenshart trilt van verlangen als hij deze nieuwe uitgave voor +de ramen ziet staan. En terecht, KIEVIET weet voor jongens te schrijven. +Hij blijft aardig en behoudt zijn onuitputtelijken humor. De zoon van +Dik Trom is »'n aartje naar 't vaartje", al is Trom Jr. dan ook als +zuigeling 'n huilebalk en als kind 'n magere sprinkhaan. In dit boek +schuilt als moraal ('n verdienstelijk iets in boeken voor jongens) +»waarheid en eerlijkheid bovenal!" + _De Boekengids._ + + + + + +-------------------------------------------+ + | | + | OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER: | + | | + | De volgende correcties zijn in de tekst | + | aangebracht: | + | | + | Bron (B:) -- Correctie (C:) | + | | + | B: tuin te leiden, man!' viel | + | C: tuin te leiden, man!" viel | + | B: diens tanden kennnis te maken | + | C: diens tanden kennis te maken | + | B: bij je. We kunnen jou | + | C: bij je. We kunnen jouw | + | B: »Hangen!" luidde het harde | + | C: »»Hangen!" luidde het harde | + | B: ben je gereed om mêe te | + | C: ben je gereed om meê te | + | B: aan Job Slob, een man, | + | C: aan Jan Slob, een man, | + | B: dat de vogeIs hen zouden | + | C: dat de vogels hen zouden | + | B: woerd is bij jou vischje!" | + | C: woerd is bij jouw vischje!" | + | B: Heer Jan"! waarschuwde Marten, | + | C: Heer Jan!" waarschuwde Marten, | + | B: Mijn huis zal jou huis zijn..." | + | C: Mijn huis zal jouw huis zijn..." | + | B: loop liet. Slop legde hem | + | C: loop liet. Slob legde hem | + | B: zei Slop, die wel opmerkte, | + | C: zei Slob, die wel opmerkte, | + | B: viel Jan Walichs is. | + | C: viel Jan Walichs in. | + | B: Kees Sijmensen, Pieter Claessen | + | C: Kees Symensen, Pieter Claessen | + | B: Een ieder zij zijn | + | C: Een ieder zij op zijn | + | B: ook wilde gebruiken. | + | C: ook wilden gebruiken. | + | B: pIaagden en kwelden | + | C: plaagden en kwelden | + | B: wekte het op het hevigste verzet. | + | C: wekte het het hevigste verzet op. | + | B: u, dat ik komen zal." | + | C: u, dat ik komen zal?" | + | B: »Ja,--ja! riep Marten | + | C: »Ja,--ja!" riep Marten | + | B: zoo liefderijk in haar huis | + | C: zoo liefderijk in hun huis | + | B: »Hem redden?" vroeg Cleas Kees | + | C: »Hem redden?" vroeg Claes Kees | + | B: het," sprak Jan Diewens | + | C: het," sprak Jan Dieuwers | + | B: »'t Hoen, dit is de | + | C: »»'t Hoen, dit is de | + | B: edelmoedig kan zijn." | + | C: edelmoedig kan zijn."" | + | B: XI. Op den Sparendammer | + | C: IX. Op den Sparendammer | + | B: 299 | + | C: 209 | + | B: van Amsterdam (Moorddam") naar | + | C: van Amsterdam (»Moorddam") naar | + | B: te doorstaan: de vermakelijke | + | C: te doorstaan; de vermakelijke | + | B: heldenmoed, toch b!ijft de | + | C: heldenmoed, toch blijft de | + | B: _Het Schoolblad_ | + | C: _Het Schoolblad._ | + | B: overbodig geacht worden, | + | C: overbodig geacht worden. | + | B: waarheid en eerlijkheid | + | C: »waarheid en eerlijkheid | + | | + +-------------------------------------------+ + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of De Kennemer Vrijbuiter, by +Cornelis Johannes Kieviet + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE KENNEMER VRIJBUITER *** + +***** This file should be named 33720-8.txt or 33720-8.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/3/3/7/2/33720/ + +Produced by Branko Collin and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net for Project +Gutenberg. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/33720-8.zip b/33720-8.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..da7fb98 --- /dev/null +++ b/33720-8.zip diff --git a/33720-h.zip b/33720-h.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9d0903a --- /dev/null +++ b/33720-h.zip diff --git a/33720-h/33720-h.htm b/33720-h/33720-h.htm new file mode 100644 index 0000000..758c375 --- /dev/null +++ b/33720-h/33720-h.htm @@ -0,0 +1,7028 @@ +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.1//EN" + "http://www.w3.org/TR/xhtml11/DTD/xhtml11.dtd"> + +<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="nl"> + +<head> + <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;charset=iso-8859-1" /> + <meta http-equiv="Content-Style-Type" content="text/css" /> + <title> + The Project Gutenberg eBook of De Kennemer Vrijbuiter, by Cornelis Johannes Kieviet. + </title> + <style type="text/css"> + +body {margin-left: 8%; margin-right: 8%;} + +h1 {text-align: center; clear: both; margin-top: 2em; font-size: 250%;} +h2 {text-align: center; clear: both; margin-top: 4em; font-size: 100%; font-weight: normal;} +h2.h2inh {font-size: 130%; letter-spacing: 0.2em; margin-right: -0.2em;} + +p {margin-top: .4em; margin-bottom: .4em; text-align: justify; text-indent: 1em;} +p.tp {margin-top: 2em; margin-bottom: 2em; text-align: center; text-indent: 0em;} +p.subh2 {margin-top: 1em; margin-bottom: 1em; text-align: center; text-indent: 0em; + font-weight: bold; font-size: 115%;} +p.noi {text-indent: 0em;} +p.adhead {margin-top: 1.5em; margin-bottom: 1em; text-align: center; text-indent: 0em;} +p.adtxt {font-size: 80%;} +p.pers {margin-top: 1em; margin-bottom: 1em; text-indent: 0em; font-weight: bold; font-size: 100%;} + +div.title {margin-top: 3em; margin-bottom: 3em; text-align: center;} +div.voorblad {margin-top: 3em; margin-bottom: 1em; text-align: center; font-size: 150%;} +div.verso {margin-top: 7em; margin-bottom: 4em; margin-left: auto; margin-right: auto; + width: 35em; font-size: 85%; text-align: center; border-top: 1px solid black;} +div.du {margin-left: auto; margin-right: auto; width: 22em; text-align: center; border-bottom: 3px double black;} +div.intro {margin-top: 5em; margin-bottom: 3em; font-style: italic; font-size: 75%;} +div.inhoud {margin-top: 3em; margin-bottom: 3em;} +div.adv {margin-top: 4em; margin-bottom: 4em;} +div.valkhof {margin-top: 4em; margin-bottom: 2em; margin-left: auto; margin-right: auto; + width: 23em; text-align: center; border-top: 5px double black;} +.recensent {float: right; padding-right: 1em; margin-bottom: 0.4em; white-space: nowrap;} + +/* TB */ +hr {width: 18%; clear: both; + margin-top: 1em; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;} +hr.tb {border-style: none;} +hr.fnsep {text-align: left; margin-top: 0.5em; margin-left: 0; margin-right: 0;} +hr.chend {margin-top: 1em; margin-bottom: 1em;} +hr.chbegin {margin-top: 1em; margin-bottom: 1em;} +hr.hr18 {margin-top: 0.5em; margin-bottom: 0.5em;} +hr.hrad {width: 100%; border-style: none; margin-top: 1em; margin-bottom: 1em;} +hr.double {width: 100%; height: 8px; border-left-style: none; border-right-style: none; + border-top: 2px solid black; border-bottom: 2px solid black;} + +.pagenum {/* uncomment the next line for invisible page numbers */ + /* visibility: hidden; */ + position: absolute; left: 93%; text-indent: 0em; text-align: right; + font-size: small; font-weight: normal; font-variant: normal; font-style: normal; + letter-spacing: normal; color: #888888;} +span[title].pagenum:after {content: "[" attr(title) "] ";} + +/* TABLES */ +table {margin-left: auto; margin-right: auto; + padding: 0; border: 0; border-collapse: collapse;} +.toc {margin-top: 3em; margin-bottom: 1em; font-size: 90%;} +td.tdl {text-align: left; text-indent: -1em; padding-left: 1.5em; padding-right: 0.5em;} +td.tdr {text-align: right; padding-left: 0.5em; padding-right: 0.5em;} + +/* BORDERS */ +.bb {border-bottom: 2px solid black;} + +/* ALIGN */ +.center {text-align: center;} +.right {text-align: right;} +.recensfloat {float: right; margin-right: 1em; text-align: center; font-size: 80%;} +.margin2 {margin-top: 2em; margin-bottom: 2em;} +.ri1 {padding-right: 1em;} + +sup {vertical-align: 0.3em; font-size: 75%;} +.mixcap {font-variant: small-caps;} +.u {text-decoration: underline;} +.g2 {letter-spacing: 0.2em; margin-right: -0.2em;} +.smalled {letter-spacing: -0.1em;} +.word2 {word-spacing: 0.2em;} +ins.corr {border-bottom: 1px dotted red; text-decoration: none;} +ins.info {border-bottom: 1px dotted green; text-decoration: none;} + +/* LISTS */ +ul {list-style: none; margin-top: 0.4em; margin-bottom: 0.4em; + margin-left: 0em; padding-left: 1em; text-indent: -1em;} + +/* IMAGES */ +.figcenter {margin: auto; text-align: center;} +.figleft {float: left; clear: left; padding: 0; text-align: center; width: 100%; + margin-left: 0; margin-bottom: 1em; margin-top: 1em; margin-right: 1em;} +.figright {float: right; clear: right; padding: 0; text-align: center; width: 100%; + margin-left: 1em; margin-bottom: 1em; margin-top: 1em; margin-right: 0;} +img {border: none;} + +/* FOOTNOTES */ +.footnote {margin-left: 5%; margin-right: 5%; font-size: 90%; text-align: justify; } +.footnote .label {position: absolute; right: 89%; text-align: right; text-decoration: none;} +.fnanchor {vertical-align: super; font-size: 80%; text-decoration: none;} + +/* POETRY */ +.poem {margin-left: 10%; margin-right: 10%; text-align: left; font-size: 90%;} +.poem br {display: none;} +.poem .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} +.poem span.i0 {display: block; margin-left: 0em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + +.size70 {font-size: 70%;} +.size75 {font-size: 75%;} +.size80 {font-size: 80%;} +.size90 {font-size: 90%;} +.size115 {font-size: 115%;} +.size130 {font-size: 130%;} +.size150 {font-size: 150%;} +.size160 {font-size: 160%;} +.size180 {font-size: 180%;} +.size250 {font-size: 250%;} +.size300 {font-size: 300%;} +.size350 {font-size: 350%;} + +/* Transcriber Note */ +.TNbox {margin: 10% 10% 5% 10%; border: 1px solid; padding: 1em; + background-color: #dddddd; font-family: sans-serif; font-size: 90%;} +.TNbox h2 {font-variant: small-caps; font-size: 130%; letter-spacing: 0; + margin-top: 1em; margin-bottom: 1em; line-height: 2em;} +.TNbox p {text-indent: 0em; margin-top: 0.7em; margin-bottom: 0.7em;} +.TNbox table {width: 100%; font-size: 90%;} +.TNbox th {text-align: left;} +.TNbox td {text-align: left; vertical-align: top;} +td.td2 {width: 20%;} +td.td4 {width: 40%;} + + </style> +</head> + +<body> + + +<pre> + +Project Gutenberg's De Kennemer Vrijbuiter, by Cornelis Johannes Kieviet + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: De Kennemer Vrijbuiter + +Author: Cornelis Johannes Kieviet + +Illustrator: Johan Coenraad Braakensiek + +Release Date: September 13, 2010 [EBook #33720] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE KENNEMER VRIJBUITER *** + + + + +Produced by Branko Collin and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net for Project +Gutenberg. + + + + + + +</pre> + + +<div class="TNbox"> + + <h2>Opmerkingen van de bewerker</h2> + + <p>De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, verouderde spelling. + Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren.</p> + + <p>Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld; + de voetnoten zijn naar het eind van het hoofdstuk verplaatst.</p> + + <p>Uitgezonderd de decoratieven zijn van de weergegeven illustraties vergrotingen beschikbaar + door op de illustraties te klikken.</p> + + <p>Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn gecorrigeerd; deze zijn voorzien van een + <ins class="corr" title="Bron: dnnne roed stipppellijn">dunne rode stippellijn</ins>, + waarbij de Brontekst via een zwevende pop-up beschikbaar is. + Variaties in spelling zijn behouden.</p> + + <p>Een overzicht van de aangebrachte correcties is te vinden aan + <a href="#correctie">het eind van dit bestand</a>.</p> + + <p>Dit Project Gutenberg e-boek bevat externe referenties. Het kan zijn + dat deze links voor u niet werken.</p> + +</div> + +<div class="figcenter" style="width: 444px;"> +<a href="images/spine.jpg"><img src="images/spineth.jpg" width="74" height="540" alt="" title="Rug boek; klik voor vergroting (250×1833px, 47kb)" /></a><a href="images/cover.jpg"><img +src="images/coverth.jpg" width="370" height="540" alt="" title="Voorkant boek; klik voor vergroting (1256×1833px, 324kb)" /></a> +</div> + +<p><span class="pagenum" title="i"></span><a id="p_i"></a></p> + +<div class="voorblad">DE KENNEMER VRIJBUITER.</div> + +<p><span class="pagenum" title="ii"></span><a id="p_ii"></a></p> + +<div class="verso">Boek- en Kunstdrukkerij—S. W. MELCHIOR Amersfoort.</div> + +<p><span class="pagenum" title="-"></span><br /> +<span class="pagenum" title="-"></span></p> + +<div class="figcenter" style="width: 264px;"> +<a href="images/ill_frontisp.jpg"><img src="images/ill_frontispth.jpg" width="264" height="398" alt="" title="Klik voor vergroting (881×1327px, 198kb)" /></a> +</div> + +<p><span class="pagenum" title="iii"></span><a id="p_iii"></a></p> + +<div class="title"> + + <div class="du size150">Kieviet's Geïll. Historische Bibliotheek.</div> + + <h1>De Kennemer Vrijbuiter</h1> + + <p class="tp size75">DOOR</p> + + <p class="tp size150">C. JOH. KIEVIET.</p> + + <p class="tp size75"><b>TWEEDE DRUK.</b></p> + + <p class="tp"><b>Met illustratiën van JOH. BRAAKENSIEK.</b></p> + + <div class="figcenter" style="width: 118px;"> + <img src="images/ill_tp.png" width="118" height="125" alt="" title="" /> + </div> + + <p class="tp"><span class="size70">AMERSFOORT</span><br /> + VALKHOFF & <span class="mixcap">Co.</span></p> + +</div> + +<p><span class="pagenum" title="iv"></span><a id="p_iv"></a><br /> +<span class="pagenum" title="v"></span><a id="p_v"></a></p> + +<div class="intro"> + +<p><i>Voor het tweede deel der serie Historische Jongensboeken, welke van +mijne hand het licht zal zien, heb ik tot stof gekozen enkele episoden +uit het leven der Kennemer Vrijbuiters, wier heldendaden wel waard zijn +onder de aandacht der jongere lezers gebracht te worden. Hun moed en +vaderlandsliefde behoeft in geen enkel opzicht onder te doen voor die +van mannen als Tromp, De Ruyter en zoovele anderen, wier namen bij elken +Nederlandschen jongen terecht bekend zijn. De lauwerkrans, waarmede het +hoofd dezer mannen door den Geschiedschrijver getooid is, zou niet een +te grootsche hulde zijn voor de eenvoudige lieden, wier namen in dit +boek voorkomen. Onder de moeilijkste omstandigheden hebben zij den +strijd tegen den overmachtigen vijand aangedurfd en zoo den grond helpen +leggen voor Neêrlands onafhankelijkheid.</i></p> + +<p><i>Hunne daden, in dit boek beschreven, zijn der Historie getrouw +weergegeven, al mag ik niet beweren, dat de chronologische volgorde +geheel juist is. Als bronnen zijn door mij geraadpleegd, behalve de +gewone geschiedboeken:</i></p> + +<ul> + <li><span class="mixcap">H. Soeteboom.</span> <i>Oud-Heeden van Zaanland, enz., IIe deel.</i></li> + <li><span class="mixcap">W. J. Hofdijk.</span> <i>Kroniek der Kennemer Vrijbuiters.</i></li> + <li><span class="mixcap">C. Ekama.</span> <i>Beleg en verdediging van Haarlem.</i></li> + <li><span class="mixcap">A. Beeloo.</span> <i>Noord-Holland en de Noord-Hollanders.</i></li> +</ul> + +<p><i>En voor de lezers, die altoos zoo graag willen weten, wat in een +historisch verhaal wèl en wat niet gebeurd is, voeg ik er nog bij, dat +Wybe Sjoerds werkelijk gehandeld heeft, zooals in dit boek beschreven +is, en dat de inval der Spanjaarden daarvan het gevolg was. Bossu heeft +een groot deel zijner troepen aan den Zuiddijk laten ontschepen, en +plunderende zijn zij naar Saardam getrokken, waarbij de bewoners òf +vermoord werden, òf hun heil moesten zoeken in de vlucht. Brand en +roof kenmerkten dien tocht. Ook het plunderen van een 130-tal huizen +aan de de Westzijde en het verbranden daarvan, benevens de strooptocht +<span class="pagenum" title="vi"></span><a id="p_vi"></a>naar Westzaan, zijn geheel historisch. De genoemde Vrijbuiters hebben +werkelijk geleefd en hunne daden zijn naar waarheid beschreven. +Hetzelfde mag ik beweren van den tocht van 't Hoen naar den Heer +De Liques, den edelen Spanjaard, die later op zoo ridderlijke wijze +zijn eerewoord tegenover den eenvoudigen Vrijbuiter inloste. Het +deed mij genoegen, waar ik gedwongen was zoowel van Hollanders als van +Spanjaarden, veel ruwheid en wreedheid te moeten beschrijven, ook eene +plaats te mogen geven aan de schoone daad van dien Spanjaard. En met +blijdschap kon ik haar zelfs eene eereplaats geven.</i></p> + +<p class="right ri1"><i>C. JOH. KIEVIET.</i></p> + +</div> + +<p><span class="pagenum" title="7"></span><a id="p_7"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 395px;"> +<a href="images/ill_p007.png"><img src="images/ill_p007th.png" width="395" height="164" alt="" title="Klik voor vergroting (799×331px, 28kb)" /></a> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_I">HOOFDSTUK I.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">De boerenhoeve aan den Zuiddijk en hare bewoners.</p> + +<p>Meer dan drie honderd jaar geleden, wij schreven Juli van het jaar 1572, +verhief de eenvoudige boerenhoeve van Floris Geurtsz. haar nok boven +den dijk, die Waterland tegen de dikwijls woeste golven van het Y +beschermde, ongeveer ter plaatse, waar de Zaan zich in het Y ontlastte.</p> + +<p>'t Was een veel bewogen tijd. De vrije Hollanders hadden, het vermoorden +der Hervormden moede, het gehate Spaansche juk afgeschud, Alva zijn +tienden penning geweigerd, en in verscheidene steden de vlag met het +roode kruis neergehaald om het geliefde rood, wit en blauw er voor in +de plaats te hijschen. Den Briel was door de Watergeuzen ingenomen,</p> + +<p><span class="pagenum" title="8"></span><a id="p_8"></a></p> + +<div class="poem"> +<div class="stanza"> + <span class="i0">„Op den eersten April<br /></span> + <span class="i0">Verloor Alva zijn Bril!”<br /></span> +</div> +</div> + +<p class="noi">en reeds den zesden April volgde Vlissingen, half Mei Vere, 21 +Mei Enkhuizen, daarna Medemblik, Hoorn, Edam, Purmerend, Monnikendam, +Alkmaar, en den 3<sup>en</sup> Juli ook Haarlem. Alleen Amsterdam hield de zijde +van den koning, en bleef voor de afgevallen Noord-Hollanders een hoogst +gevaarlijke plaats. Immers, hoe gemakkelijk konden de Spaansche troepen +die stad als uitgangspunt nemen voor hunne tochten, zoowel naar het +noorden als naar het zuiden. En hoe moeilijk moest het den eenvoudigen +Waterlandschen boeren vallen, zich tegen den machtigen vijand staande +te houden. Holland lag geheel voor den Spanjaard open. Wel was op bevel +van den gouverneur Jonkheer Diederik Sonoy hier en daar eene schans +opgeworpen, wel lag in Zaandam Hopman Wybe Sjoerds, om zijn Friesche +afkomst bijgenaamd Frieseman, met een vendel krijgsknechten, maar dat +was voor het bedreigde Waterland slechts eene geringe bescherming, en +eene onaangename bovendien, want de bandelooze bewakers maakten het den +inwoners geducht lastig en eischten veel meer van hen, dan zij met den +besten wil van de wereld geven konden. Die woeste krijgsknechten, aan +geen tucht gewoon, stoorden er zich al bijster weinig aan, of zij met +vrienden of vijanden te doen <span class="pagenum" title="9"></span><a id="p_9"></a>hadden, en hielden met de grootste +willekeur in de Noord-Hollandsche steden en dorpen huis. Zij eischten, +desnoods met geweld, een leventje, of zij Zijne Hoogheid de Prins in +eigen persoon waren, en maakten zich aan de grofste knevelarij schuldig. +Zij waren dan ook zeer gevreesd en gehaat, en slechts de overweging, dat +men van twee kwaden het minst erge moest kiezen, was de oorzaak, dat zij +geduld werden. 't Waren ruwe mannen, die niets liever deden dan vechten +en op den huisman teren, en in boosheid slechts overtroffen werden door +de wreede Spanjaarden, die onder bevel van don Frederik de Toledo hun +krijgstocht gingen ondernemen, om de afgevallen steden weder tot +gehoorzaamheid te dwingen.</p> + +<p>Boer Floris, wiens hoeve men het eerst voorbijkwam, als men met een +vaartuig het Y overstak en de Zaan invoer, behoorde tot de Hervormden. +Reeds zijn Vader had in het geheim den nieuwen godsdienst omhelsd en er +zijne kinderen in onderwezen. O, hoe heugde het Floris nog, hoe elken +avond de bijbel uit zijn donkeren schuilhoek te voorschijn werd gehaald, +en zijn Vader, na deuren en ramen gesloten en gegrendeld te hebben, met +plechtige stem uit het gewijde boek de schoone hoofdstukken voorlas aan +de huisgenooten. Hoe bestierven hem soms de woorden op de verbleekende +lippen, wanneer onverwachts in de duisternis van <span class="pagenum" title="10"></span><a id="p_10"></a>den avond op de deur +werd geklopt. Dan staarden Vader, Moeder, Floris en zijn eenige broeder +Jan elkander ontzet aan en hadden gedurende enkele seconden zelfs geen +besef, om het verboden boek in zijne schuilplaats terug te brengen. +Slechts een herhaald kloppen kon hen tot bezinning brengen. IJlings werd +dan de bijbel verborgen, en daarna begaf Vader zich langzaam naar de +deur, om niet zonder vrees te vragen, wie zich daarbuiten bevond.</p> + +<p>En voor die vrees bestond waarlijk wel goede grond, want sedert +vele jaren waren de galgen voor de ketters opgericht en hadden de +brandstapels gerookt, tot groote ergernis van de Hervormden niet alleen, +maar ook van vele Roomschen, die zich niet konden begrijpen, dat +dergelijke moorden konden strekken tot verhooging der glorie Gods. De +volgende namen der slachtoffers uit Waterland zijn voor het nageslacht +bewaard gebleven: Dirk Pietersz. Krood, Pieter Trijntjes, Klaas Rodes, +Pieter Klaas Jansen, Jacob en Seli, zijne huisvrouw, alle ingezetenen +van Wormer; Jan Echtwerker, Klaas Melisz, Aacht Melisz en Willem haar +man, Hein Walicksz, Trijn Amkes, Cornelis Luitsz, Klaas Dirksz en Klaas +Klaasz, allen uit Krommeniedijk; Jonker Dirk Gerritsz Van den Busch, +Pieter Koster van Zaandam en vele anderen. Zij allen werden gehangen, +geworgd, verdronken of verbrand. Ja, zelfs werden meermalen ketters +levend begraven. En ondanks al dat moorden <span class="pagenum" title="11"></span><a id="p_11"></a>was het aantal Hervormden +grooter geworden. Met samengeperste lippen, trillende neusvleugels en +gebalde vuisten had men de arme slachtoffers, dikwijls lofliederen +zingende, een prooi zien worden der verterende vlammen. En het bloed der +martelaren was het zaad geworden der kerk. Thans was een groot deel van +Noord-Nederland van Spanje afgevallen, en durfde Floris Geurtsz op +klaarlichten dag den bijbel op de tafel leggen en uit dat boek voorlezen +aan zijne vrouw Fijtje, en aan Anna en Marten, zijn beide kinderen. +Zijne ouders waren reeds lang geleden gestorven, en ook zijn broer Jan +was hem door den dood ontvallen. Hij had de hoeve geërfd, die zijne +ouders hadden bewoond en waarin hij geboren was, en voorspoedige jaren +waren zijn deel geweest, totdat de booze dagen kwamen, waarin alle +welvaart uit Holland verdwenen was. Waar destijds tromgeroffel de +komst van krijgsknechten aankondigde, hetzij van vrienden, hetzij van +vijanden, daar vlood alle welvaart heen, want zoowel de een als de ander +maakte zich aan knevelarij schuldig en zoog den landman „tot op het +been” uit.</p> + +<p>'t Was ongeveer twee uur in den middag, en boer Floris had met de zijnen +het middagmaal gebruikt, bestaande uit eenvoudigen melkkost en eene +snede ham. Hij en zijne vrouw waren tegenover elkander aan de tafel +gezeten, terwijl Anna naast <span class="pagenum" title="12"></span><a id="p_12"></a>hare moeder, en Marten naast zijn vader had +plaatsgenomen.</p> + +<p>Allen luisteren met aandacht naar den vader, die een hoofdstuk uit den +bijbel voorleest. Ernstig en zwaar klinkt zijne stem bij het verhaal van +de verdrukkingen, die de Joden moesten verduren in Egypteland, en de +oogen van de huisgenooten zijn geen oogenblik van hem afgewend, terwijl +hij leest.</p> + +<p>Het is duidelijk: de ernst der tijden heeft reeds zijn stempel gedrukt +op de jeugdige gelaatstrekken van de zestienjarige Anna, zoowel als van +den vijftienjarigen Marten, die met onverdeelde belangstelling het +verhaal volgen. En ongetwijfeld denken zij aan de booze tijden, die ook +zij thans beleven, en gansch Nederland, nu het zich kromt onder het +ijzeren juk van Alva, den gestrengen landvoogd, die geen genade kent, +waar het geldt de afvallige kinderen wederom terug te brengen tot de +Roomsche kerk, of hen uit te roeien;—den man, die gansch Nederland des +doods schuldig acht, omdat een troep onverlaten de kerken heeft bestormd +en de beelden daarin vernield. Niemand is volgens hem onschuldig, want +die aan den beeldenstorm niet heeft deelgenomen, heeft hem althans niet +belet, wat in zijn oog even erg is.</p> + +<p>Floris Geurtsz heeft zijn kapittel uitgelezen en het boek langzaam +dichtgeslagen. Daarna reikt hij het over aan Marten, die het verbergt +op dezelfde <span class="pagenum" title="13"></span><a id="p_13"></a>plaats, waar het reeds zoovele jaren onopgemerkt heeft +gelegen. Wel is op dit oogenblik die groote voorzichtigheid overbodig, +maar men weet nooit, wat er gebeuren kan. Amsterdam ligt dichtbij en is +nog Spaanschgezind. De graaf van Bossu, die als Stadhouder voor Alva het +bewind voert, evenals Diederik Sonoy dat doet in naam van den Prins van +Oranje, heeft daar nog vasten voet en bespiedt met vorschend oog de +Zaanstreek, gereed om bij de eerste gunstige gelegenheid het hart van +Noord-Holland te bespringen en te veroveren. De Waterlanders meenen +echter gerust te kunnen zijn, want Hopman Wybe Sjoerds houdt met zijn +vendel krijgsknechten Saardam bezet, en dagelijks begeeft hij zich +voorbij de hoeve van Floris, om den Waterlandschen dijk in oogenschouw +te nemen en te zien, of op het IJ alles rustig is en van Amsterdam uit +geen gevaar dreigt. Ook eenige minuten geleden hebben de bewoners van de +hoeve hem op den dijk zien voorbijloopen, vergezeld van zijn vaandrig +Joachim.</p> + +<p>„Laten wij danken,” zegt de vader.</p> + +<p>Allen vouwen de handen en sluiten de oogen, en de vader spreekt overluid +een dankgebed uit, dat ernstig en plechtig door de kamer weerklinkt.</p> + +<p>Nog was het gebed niet geëindigd, toen iemand voor het raam verscheen en +nieuwsgierige blikken naar binnen wierp. 't Was een jongen van een jaar +<span class="pagenum" title="14"></span><a id="p_14"></a>of zestien, de zoon van eene buurvrouw, eene weduwe, wier kleine hoeve +gelegen was naast die van Floris Geurtsz. De knaap kwam hier wel meer +aan huis, maar men was op zijne bezoeken niet bijzonder gesteld. De +reden daarvan was niet, dat hij en zijne huisgenooten tot de ijverige +aanhangers der Roomsche kerk behoorden, want zoo werden er in Waterland +nog zeer vele gevonden, die daarom toch door de geuzen in het geheel +niet werden gewantrouwd. Maar de familie Bleeker genoot in het geheel +geen vertrouwen, omdat men hen hield voor verraders, die in geheime +verstandhouding stonden met den Spaanschen landvoogd te Amsterdam, en +niet schroomden hem alles aan te brengen, wat er in de Zaanstreek en in +Waterland zoo al voorviel. De blik van dezen jongen had dan ook iets +loerends, terwijl hij zijne oogen snel door het vertrek liet rondwaren, +en hij had in de trekken van zijn gelaat iets ongunstigs, dat afkeer +inboezemde.</p> + +<p>„Daar staat Piet Bleeker voor het raam te gluipen,” sprak Anna met +onverholen afkeer, toen de vader zijn gebed geëindigd had. „Bah, ik kan +dien loervink niet uitstaan. Ik geloof, dat hij een echte Spek is, die +alles wat hier gebeurt, naar Amsterdam overbrieft.”</p> + +<p>„Hij is gisterenavond nog laat met zijn bootje naar Amsterdam gevaren,” +zei Marten. „Hij zei, dat hij wat ging visschen, maar toen ik hem +nakeek, zag ik duidelijk, dat hij koers zette naar Amsterdam. +<span class="pagenum" title="15"></span><a id="p_15"></a>Ik +vertrouw hem voor geen duit.—Wel Jan, wat is er?”</p> + +<p>Deze laatste woorden golden den buurknaap, die nog altoos voor het raam +stond.</p> + +<p>„O, eene kleinigheid maar,” was het antwoord. „Ik kom even waarschuwen, +dat een schaap op zijn rug in een greppel ligt. Als het beest niet +geholpen wordt, zal het gauw dood zijn.”</p> + +<p>„Dank je wel voor de waarschuwing, Jan,” zei de boer. „Waar ligt het?”</p> + +<p>„Op het voorstuk, dicht bij het hek,” was het antwoord. En met een +lichten groet verliet de knaap het erf.</p> + +<p>„Jelui hebt alweer voorbarig geoordeeld en daardoor een onrechtvaardig +vonnis geveld, kinderen,” sprak de moeder. „Je maakt hem voor niets meer +of minder uit dan voor een Spek, die met de vijanden heult, en dat nog +wel, terwijl hij ons een grooten dienst bewijst en ons komt waarschuwen, +dat er een schaap in onmacht ligt. Dit is niet volgens de Schrift, +kinderen.”</p> + +<p>Deze woorden klonken als een ernstige vermaning, maar op de gezichten +van Anna en Marten stond duidelijk te lezen, dat zij het met hunne +moeder in deze niet eens waren. Ook de vader deelde hun gevoelen. Hij +sprak:</p> + +<p>„Bestraf de kinderen niet, Moeder. Wij beleven ernstige tijden en kunnen +niet te voorzichtig zijn. <span class="pagenum" title="16"></span><a id="p_16"></a>Wees getrouw en vertrouw niemand, dat is +eene spreuk, die wij geen oogenblik mogen vergeten. Ook ik vertrouw de +Bleekers niet, zoomin de weduwe als haar twee zoons. Altoos loopen ze op +plaatsen, waar zij geen boodschap hebben, 't liefst op de erven en om de +huizen van de buren. Zij zijn met alle nieuwtjes 't eerst op de hoogte +en kijken meer naar hetgeen bij anderen gebeurt, dan bij henzelven. +'t Ware beter, dat zij wat meer op hun eigene zaken letten, want de +boerderij ziet er zoo verwaarloosd uit, dat het God geklaagd is.—Toe +Marten, help het schaap even uit den nood, dan zullen wij het hooi, dat +te velde ligt, opschudden. Misschien kunnen we het dan nog voor den +avond op roken zetten.”</p> + +<p>„En jij, Anna, help mij de tafel afnemen en de vaten wasschen,” sprak de +moeder.</p> + +<p>Vlug begaf Marten zich naar buiten, maar in minder dan geen tijd was hij +alweer terug.</p> + +<p>„Ziet U nu wel, Moeder, dat ik gelijk had? Hij moest het beest bijna +passeeren, om ons te komen waarschuwen, want het lag vlak bij het hek, +naast het erf. 't Was veel gemakkelijker voor hem geweest, om het dier +even op te tillen, dan hierheen te loopen, en stellig had hem dat minder +tijd gekost. 't Was er hem alleen om te doen, om de loervink te spelen, +en anders niet. 't Is een verrader,—een Spek!”</p> + +<p>„Laat je maar zoo weinig mogelijk met hem in, <span class="pagenum" title="17"></span><a id="p_17"></a>Marten,” zei de boer. +„Kom, wij moeten naar het land. De zon schijnt prachtig, en als het zoo +doorgaat, krijgen wij dit jaar best hooi, waar de koeien van den winter +in zullen smullen.”</p> + +<p>Moeder Fijtje zuchtte, en zei:</p> + +<p>„Spreek maar niet zoo ver vooruit, man. Wie kan zeggen, wat de toekomst +ons brengen zal? De Spaansche soldaten liggen op korten afstand en +kunnen ons elk oogenblik overvallen. En wat zal er dan van ons worden?”</p> + +<p>„God zal ons helpen, Moeder,” zei Floris ernstig, met een blik op de +drie vuurroeren, die aan den wand hingen. „Zij zullen u en onze kinderen +geen leed doen dan over mijn lijk.”</p> + +<p>Boer Floris sprak deze woorden met gefronste wenkbrauwen en diepe +rimpels in het voorhoofd.</p> + +<p>„En als zij komen, zullen ze ook met mij rekening hebben te houden, +Moeder,” riep Marten met geestdrift uit. „Zij moeten het eens wagen, U +of Anna aan te grijpen,—ha, ik jaag ze een kogel door de ribben, of +steek ze mijn verrejager door het hart. Ze zouden het een tweeden keer +wel laten!”</p> + +<p>„Jij bent nog maar een kind, Marten...”</p> + +<p>„Een kind?” riep Marten uit. „Maar dan toch een kind, dat zelden mis +schiet en voor geen Spanjaard bang is. Ik ben al vijftien jaar, Moeder, +en mijne kogels zouden evenzeer doodelijk treffen als die <span class="pagenum" title="18"></span><a id="p_18"></a>van Vader. +Laat ze het eens wagen, U overlast aan te doen, ik zou ze!”</p> + +<p>Anna was uit het achterhuis binnengekomen en had het gesprek met +fonkelende oogen aangehoord.</p> + +<p>„Ha,” zei ze, „hoe jammer, dat ik een meisje ben. Maar wee den soldaat, +die het waagt, mij te bedreigen...”</p> + +<p>„Kind, kind, je weet niet, wat je zegt!” sprak de moeder droevig en met +een diepen zucht, terwijl ze hare dochter met liefdevollen blik aankeek. +„De wreedheid der Spanjaarden kent geen grenzen, en de oorlog is vol +verschrikkingen. Laten wij hopen en bidden, dat God ons beschermen moge, +want ons lot is in Zijne handen.”</p> + +<p>„Amen!” sprak Floris Geurtsz. „Kom Marten, we moeten onzen tijd niet +verpraten. 't Is hoog noodig, om het hooi te schudden, willen we het +vandaag nog droog krijgen.”</p> + +<p>Vader en zoon verlieten het huis, en ook Anna volgde hen, om zich naar +den walkant te begeven, waar zij iets te verrichten had.</p> + +<p>'t Erf was niet bijzonder groot, en bestond uit een breed rijpad, met +eene strook grasveld er naast. Daarachter lag een mesthoop, die na het +binnenhalen van het hooi over het land moest worden geslecht. Wel een +twintig kippen liepen op het erf rond, zoekende naar wormpjes en +insecten, en een paar mooie hanen, de lievelingen van Anna, kwamen +<span class="pagenum" title="19"></span><a id="p_19"></a>haastig naar haar toeloopen, in de hoop, dat zij een overschotje van +het middagmaal zouden krijgen. Tegen een schuurtje, achter op het erf, +dat gebruikt werd als bergplaats voor landbouwgereedschappen, was een +hondenhok geplaatst, waar Kees, de groote hofhond, aan een ketting lag. +'t Was een vriendelijke hond voor de huisgenooten, maar vreemdelingen +konden hem niet vertrouwen, want hij beet ze zonder genade met zijn +groote tanden in de beenen, dat het bloed te voorschijn kwam. Daarom +mocht hij niet losloopen en moest altijd aan den ketting liggen.</p> + +<p>Nu hij zijn baas op het erf zag verschijnen, en Marten, van wien hij +bijzonder veel hield, sprong hij uit zijn hok te voorschijn en liet +een luid vreugdegebas hooren. De hond kon geweldig blaffen, waardoor +hij de schrik was van iedereen, die eene boodschap op het erf had te +verrichten. Niemand zou het wagen de huisdeur te naderen, zonder eerst +een blik op het hok geworpen te hebben, om te zien, of Kees wel sekuur +aan den ketting lag.</p> + +<p>„Dag Kees!” riep Marten hem toe, en hij boog zich voorover en klapte in +de handen. Kees sprong kwispelstaartend en blaffend heen en weer, en +wenschte niets liever, dan dat Marten bij hem zou komen, om hem over den +kop te streelen en op den rug te kloppen, of wat hij het heerlijkst vond +van alles, dat Marten hem los zou maken en zeggen:</p> + +<p>„Ga je meê met den baas, Kees?”</p> + +<p><span class="pagenum" title="20"></span><a id="p_20"></a></p> + +<p>Dan was hij dol van blijdschap en rende met woeste sprongen over het +erf rond, zoodat de kippen ijlings wegvlogen en de twee prachtige hanen +op de droogstokken een veilige schuilplaats zochten.</p> + +<p>Anna keek glimlachend de beide hanen aan, die haar vlak voor de voeten +liepen, alsof zij haar vragen wilden om een lekker hapje. En ook de +kippen kwamen kakelend naderbij en stonden haar met gerekte halzen aan +te kijken.</p> + +<p>„O ja, wacht maar even, ik zou je haast vergeten,” zei ze vriendelijk, +en vlug stapte ze naar binnen, om het overschot van het middagmaal te +halen. Weldra kwam zij terug en verdeelde de lekkernij onder de dieren.</p> + +<p>Vader en zoon bleven er een oogenblik naar kijken, en spoedden zich toen +naar het land, waar het geurige hooi door de warme zonnestralen +gekoesterd werd.</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="21"></span><a id="p_21"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_II">HOOFDSTUK II.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">Ongewenscht bezoek, en hoe Kees daar een einde aan maakte.</p> + +<p>Nog hadden zij het hek niet bereikt, toen dit geopend werd en twee +mannen het erf betraden. 't Waren krijgslieden, en Floris en Marten +herkenden in hen terstond Hopman Wybe Sjoerds en zijn vaandrig Joachim, +die hun dagelijkschen tocht naar den Waterlandschen dijk hadden gedaan +en het IJ hadden verkend.</p> + +<p>„Goeden dag, huisman,” klonk hun groet, terwijl zij naderbij traden. +„Dag jongen.”</p> + +<p>'t Waren stoere krijgslieden, die onder de Watergeuzen met moed +hadden medegestreden en zelfs een werkzaam aandeel hadden gehad in de +verovering van Den Briel. Hunne gelaatstrekken waren ruw en woest, hun +vel was verbrand door de zonnestralen, en hunne houding getuigde van +onverschilligheid en zelfs van brutaliteit. Zij hadden een <span class="pagenum" title="22"></span><a id="p_22"></a>vuurroer +over den schouder, een koppel pistolen in den gordel en een zwaard +aan de linkerzijde. Niet zonder bewondering staarde Marten de stoere +krijgslieden aan, want zijn liefste wensch was, ook eenmaal de wapens te +hanteeren in den dienst van den Prins van Oranje, en hem te helpen de +gehate Spanjaarden tot den laatsten man toe uit het land te verjagen. +Maar Floris Geurtsz deelde die bewondering van zijn zoon niet. Hij kende +de bandeloosheid der Watergeuzen te goed, om niet te vreezen, dat dit +bezoek hem niet veel vreugde brengen zou, ook al waren zij door Diederik +van Sonoy aangewezen, om de landzaten tegen de Spanjaarden te +beschermen.</p> + +<p>„Goeden dag, huisman,—dag jongen!” klonk hun groet. En kortaf was het +antwoord:</p> + +<p>„Goeden dag, heeren. Wat voert u hierheen?”</p> + +<p>„De dorst, vrind, anders niet dan de dorst,” was het antwoord van Hopman +Wybe Sjoerds. „Wij hebben eene lange wandeling achter den rug, en de zon +brandt ons zoo fel op de huid, dat wij graag even rusten willen en je +bier eens proeven.”</p> + +<p>„Een kan bier is U van harte gegund, heeren,” was het antwoord. „Komt +binnen—ik zal u voorgaan.”</p> + +<p>Dit laatste was echter niet meer noodig, want de Hopman liep zonder +complimenten naar de deur, wierp die open en trad, door zijn vaandrig +gevolgd, <span class="pagenum" title="23"></span><a id="p_23"></a>de woonkamer binnen, waar Fijtje bezig was, den vloer aan te +vegen. Zij keek niet weinig verwonderd op bij dit onverwachte bezoek, en +haastte zich van den vloer op te staan en stoffer en blik in een hoekje +te bergen.</p> + +<p>„Goeden dag, Moeder!” zeiden de vreemdelingen. „Heb je lekker zwaar bier +in huis? Haal dat dan te voorschijn en schenk in,—maar wat vlug, want +de tong kleeft ons aan het gehemelte en mijn keel is zoo droog als het +stof op den dijk.”</p> + +<p>De mannen namen ongenoodigd plaats, Wybe Sjoerds op den stoel voor het +raam, waar Floris Geurtsz altoos zat, en Joachim op dien van Fijtje. +Boer Floris hoorde de vrijpostige woorden van de krijgslieden met +gefronst voorhoofd aan, en hun onbescheiden gedrag was hem een doorn in +het oog. Hij had Anna een wenk gegeven, de mannen zooveel mogelijk uit +de voeten te blijven, want hij wilde haar niet met de ruwe krijgslieden +in aanraking brengen. En zoo spoedig mogelijk was hij hen naar binnen +gevolgd, om een oogje in het zeil te houden en zijne vrouw voor hunne +ruwe bejegeningen te vrijwaren. Marten ging met hem mede, want als kind +van zijn tijd lustte hij ook wel een beker lekker bier, en bovendien +wilde hij graag luisteren naar de verhalen der beide krijgers, die reeds +zooveel ondervinding hadden opgedaan. Vader en zoon plaatsten zich dus +aan het benedeneinde <span class="pagenum" title="24"></span><a id="p_24"></a>der tafel, en weldra verscheen de vrouw met eenige +kannen schuimend bier, die zij den dorstigen aanbood. Floris nam zijne +kan op, hield haar in de hoogte en sprak:</p> + +<p>„Goed heil, Heeren!”</p> + +<p>Daarop zette hij de kan aan de lippen en dronk haar half ledig, een +voorbeeld, dat door Marten met gretigheid gevolgd werd.</p> + +<p>„Heil!” was het antwoord.</p> + +<p>De krijgers hieven hun kan op en begroeven hunne behaarde lippen in het +schuim. Daarna dronken zij de kan tot den bodem toe ledig, smakten met +de lippen, grepen ongevraagd elk eene nieuwe kan, en lieten den inhoud +in hunne maag verdwijnen.</p> + +<p>„Dat doet goed!” zei Joachim, zijne kan met een zwaren slag op de tafel +neerploffende, zoodat het Marten verwonderde, dat zij niet in scherven +uit elkander viel. „Lekker bier, dat zeg ik!”</p> + +<p>„Maar te licht, 't lijkt wel regenwater!” viel Hopman Wybe in. „Kom +huisman, je hebt wel wat beters, zou ik meenen. Laat ons eens wat +zwaarder bier proeven, dat je naar het hoofd stijgt. Van dit gewone +soortje kan ik wel een vat leegdrinken, en dan voel ik nog niet eens, +dat ik wat gebruikt heb.”</p> + +<p>„Ik heb geen zwaarder bier, Hopman,” was het antwoord van Floris +Geurtsz. „Wij hebben U het beste voorgezet, dat wij hebben. Zal de Vrouw +<span class="pagenum" title="25"></span><a id="p_25"></a>de bekers nog eens voor de heeren vullen?”</p> + +<p>„Maar met beter bier, voor den duivel!” riep de Hopman uit. „Je bent ons +wel wat dankbaarheid verschuldigd voor onze trouwe bewaking tegen de +Spanjaarden, en wij laten ons niet met slootwater afschepen. Hallo,—een +betere soort,—of bewaar je die soms voor je vrienden in Amsterdam?”</p> + +<p>De woorden van den Hopman waren voor Floris Geurtsz diep beleedigend, +want zij bevatten eene zijdelingsche beschuldiging, dat hij, Floris +Geurtsz, met den vijand heulde en hem van levensmiddelen voorzag.</p> + +<p>Hij antwoordde dan ook kortaf:</p> + +<p>„Wanneer de vrienden in Amsterdam niets anders krijgen, dan wat hun door +mijne hand gewordt, zullen zij spoedig van honger en dorst omkomen. Ik +heul niet met den vijand, dat durf ik goddank openlijk verklaren!”</p> + +<p>„Kom, kom, man, geen praatjes, maar een beter soortje bier, asjeblieft!” +lachte de Hopman hoonend. „Je staat met een zwarte kool geteekend, +vriendje, en het is ons bekend, dat menigmaal 's avonds je roeiboot het +IJ doorklieft, om naar Amsterdam te gaan. Wat heb je daar te doen? Als +je er geen bier heenbrengt, zal het waarschijnlijk boter of kaas zijn, +wat nog erger is.—Nu, wat heb je hierop te zeggen? Je ziet en hoort, +dat wij goed ingelicht zijn.”</p> + +<p><span class="pagenum" title="26"></span><a id="p_26"></a></p> + +<p>Boer Floris werd bleek van verontwaardiging en drift. Hij sprong van +zijn stoel op, en riep den Hopman toe:</p> + +<p>„Gij liegt, Hopman,—mijne roeiboot komt nooit in Amsterdam, evenmin als +ik of een van mijne huisgenooten. Wij hebben geen kennissen in die stad +en drijven er ook geen handel. En allerminst heulen wij met den vijand, +dien wij hoe eer hoe liever het land uit wenschen. Weg met de Spanjolen +en leve de Prins van Oranje! Ziet U, dat roep ik uit van ganscher harte, +want weet het, Hopman, dat ik reeds van mijne prilste jeugd af ben +opgevoed in de nieuwe leer en dat ik die met hart en ziel aanhang...”</p> + +<p>„Volkomen waar! Wij heulen niet met de Spanjolen!” viel Marten zijn +vader bij. De knaap zag even bleek als de vader, en zijne stem beefde +van verontwaardiging bij de ongegronde beschuldiging van den Hopman.</p> + +<p>„Jongen, houd jij je snater!” beet deze hem nijdig toe. Hij schoof +Marten de bekers van zichzelven en van den vaandrig toe, en zei op +gebiedenden toon:</p> + +<p>„Daar, ga die vullen bij je moeder, maar met wat beter bier, versta je!”</p> + +<p>„Dat hebben wij niet. Vader spreekt de waarheid,” antwoordde Marten, +zonder eene hand naar de bekers uit te steken. Een hevige toorn had zich +van den knaap meester gemaakt, en zijn blik dwaalde vliegensvlug <span class="pagenum" title="27"></span><a id="p_27"></a>naar +de vuurroeren, die aan den wand hingen.</p> + +<p>Maar de Hopman sloeg woedend met zijne vuist op de tafel, zoodat de +bekers er van rinkelden, en herhaalde:</p> + +<p>„Ga naar je moeder, en laat ze vullen met het beste, wat je in huis +hebt. En doe het spoedig, als je niet wilt, dat ik je met mijn rapier +tusschen de ribben kittel.”</p> + +<p>„Ga Marten, en vul de kannen,” gebood zijn vader.</p> + +<p>„Zooals de oude zingt, zoo piept het jong!” grinnikte de vaandrig zijn +Hopman toe. „Wij weten, wat wij weten, en dat is van dezen huisman niet +veel goeds.”</p> + +<p>„Uwe spionnen moesten hun werk beter verrichten,” antwoordde Floris +Geurtsz. „Ik ontken niet, dat van hier menigmaal eene roeiboot naar +Amsterdam oversteekt, en ik vrees, dat de roeier niet veel goeds in zijn +schild voert, maar God is mijn getuige, dat het niet mijne roeiboot is, +en dat zij niet bestuurd wordt door mij of door mijn zoon.”</p> + +<p>„Praatjes om ons om den tuin te leiden, man!<ins class="corr" id="corr1" title="Bron: ’">”</ins> viel de Hopman in. +„Maar weet, dat een stuk touw niet duur is en eene galg spoedig +opgericht. Met verraders maken wij geen complimenten en voor hen bestaat +geen pardon. Ha,—daar komt de jongen. Wel, wat breng je mede?”</p> + +<p><span class="pagenum" title="28"></span><a id="p_28"></a></p> + +<p>„Het beste, wat wij hebben, Hopman, volgens uw bevel,” zei Marten, +terwijl hij de kannen op de tafel plaatste.</p> + +<p>„Maar dat is hetzelfde bier!” riep de Hopman uit.</p> + +<p>„Wij hebben geen ander, zooals ik reeds zeide,” sprak de vader. „En +bovendien, 't is goed bier en volstrekt niet zoo licht, als u belieft te +zeggen.”</p> + +<p>De krijgslieden deden er het zwijgen toe. Blijkbaar sprak de huisman de +waarheid, en wat hunne beschuldiging betrof, als zou Geurtsz met den +vijand heulen, zij wisten wel, dat daarvan geen woord waar was, en dat +er in het geheel geen grond voor bestond. 't Was echter de gewone manier +der krijgslieden uit die dagen, om de ingezetenen op wier kosten zij +leefden, door dergelijke beschuldigingen angst aan te jagen en hun geld +af te persen.</p> + +<p>„Waar niet is, verliest de keizer zijn recht,” zei de Hopman met de +lippen smakkende en zich het schuim van den knevel vegende. „Welaan +huisman, ga zitten en laten wij praten. Ik wil de verzekering van je +onschuld op je woord aannemen, maar moet vier blanke guldens van u als +onderpand hebben voor je trouw. Blijkt het later, dat voor ons vermoeden +geen grond bestaat, dan kun je die van ons terugkrijgen. Maar—wee u, +zoo je liegt, want voor verraders hebben wij maar één straf, en dat is +de galg!”</p> + +<p><span class="pagenum" title="29"></span><a id="p_29"></a></p> + +<p>Een sombere wolk overtoog bij deze woorden het gelaat van den huisman. +Het werd hem thans zoo klaar als de dag, dat het de krijgers te doen +was om hem zijn zuurverdiend geld af te persen. En welke middelen zij +daartoe bezigden, was hun blijkbaar volkomen onverschillig. Hoe hij +peinsde, hij zag geen middel, om aan deze knevelarij te ontkomen. Toch +besloot hij, den Hopman maar niet zoo dadelijk zijn zin te geven, want +vier gulden was in die dagen een groote som, daar zij wel het vijfde +gedeelte van de waarde eener koe vertegenwoordigden. Hij veinsde daarom +te gelooven, dat de eisch van den Hopman slechts als scherts bedoeld +was, en hernam lachend zijne plaats aan de tafel. De krijgslieden deden +zich intusschen te goed aan het waarlijk niet lichte bier, en schoven de +ledige drinkkannen aan Marten toe, die ze dadelijk ging vullen.</p> + +<p>„Je maakt maar een grapje, niet waar, Hopman?” zei Floris Geurtsz +lachend. „Mijn woord is onderpand genoeg, want nog nooit heeft iemand +Floris Geurtsz op woordbreuk kunnen betrappen.”</p> + +<p>En zijn kan opheffende, liet hij er op volgen:</p> + +<p>„Uw welzijn, Heeren, en den dood aan de Spekken.”</p> + +<p>„Kinderpraat, man, om ons om den tuin te leiden!” viel de Hopman uit. +„Vier blanke guldens betaal je zonder mankeeren, of we zullen zoo vrij +zijn je mede te nemen naar Saardam, om je vandaar op <span class="pagenum" title="30"></span><a id="p_30"></a>te zenden naar +Heer Diederik van Sonoy. Die zal dan wel een vonnis over je vellen, en +ik vrees, dat het ver van malsch zal zijn.”</p> + +<p>Boer Floris begreep thans duidelijk, dat hij door deze beschuldiging, +zij mocht dan totaal valsch zijn en geheel uit de lucht gegrepen, in +groote moeilijkheden kon geraken, en dat in elk geval eene langdurige +gevangenschap en veel ellende er het gevolg van zouden zijn. Maar vier +blanke guldens was een te groote som, om zich die maar zonder +tegenspraak te laten afpersen.</p> + +<p>„De Heer van Sonoy is een te verstandig man, om zich op zoo'n domme +wijze de vrienden van den Prins tot vijanden te maken. Vraag gansch +Saardam door, aan wien ge ook wilt, en u zult eenstemmig hooren +verklaren, dat de Spanjaarden geen vuriger vijand hebben dan mij. Ik +laat me niet goedsmoeds mijn zuur verdiend geld afpersen. Maar wat praat +ik; U gelieft immers slechts te schertsen;—komt heeren, een nieuwe kan. +Marten, vul de ledige nogmaals. De heeren zullen thans wel gemerkt +hebben, dat het bier zwaar genoeg is, om er een vroolijk hart van te +krijgen.”</p> + +<p>„En eene hongerige maag, Hopman,” viel Joachim in, die enkele +oogenblikken uit het raam had gekeken en daar de twee groote hanen had +opgemerkt, die er met statigen tred in het kleine grasveldje liepen. +„Wat dunkt u, zou een gebraden haantje <span class="pagenum" title="31"></span><a id="p_31"></a>niet smaken? Daar loopen er een +paar, die mij het water langs de tanden doen vloeien.”</p> + +<p>Dat waren woorden naar des Hopmans hart. Hij zette zijne kan met zooveel +kracht op de tafel neer, dat het bier in het rond spatte en riep uit:</p> + +<p>„Byloo, dat is eene schoone gedachte, mijn vriend, schooner, dan ik in +langen tijd van je gehoord heb. Komaan, huisman, als je dan zoozeer de +vriend zijt van den Prins, die je schijnen wilt, draai dan die dieren +den nek om, laat dien jongen daar de veeren er afplukken en de beesten +schoonmaken, en zeg aan moeder de vrouw, dat ze ze zoo lekker braadt, of +ze voor den Prins in eigen persoon bestemd waren. Je bier is zoowaar +beter dan ik dacht, en doet mij de maag jeuken naar een hartige beet.”</p> + +<p>„Den nek omdraaien!” riep Joachim, de vaandrig uit, terwijl hij opstond +en zijn vuurroer greep, dat hij tegen zijn stoel had geplaatst. „Niet +noodig, Hopman, ik zal ze een kogel door den kop jagen, zoo netjes, of +het Spanjaarden waren. Wacht maar een oogenblik, en je zult het mooiste +schot zien, dat ooit door een watergeus losgebrand is.”</p> + +<p>Lachende begaf hij zich naar de deur.</p> + +<p>Maar plotseling stoof Marten op. De knaap was zijne verontwaardiging +over zooveel onbeschoftheid niet langer meester, en hij gaf den vaandrig +met zijn vuist een stomp tegen de maag, die hem deed snakken naar zijn +adem. En nauwelijks was deze <span class="pagenum" title="32"></span><a id="p_32"></a>daad geschied, of Marten ijlde naar den +wand, greep een der vuurroeren, dat hij aan zijn vader gaf, en wapende +zichzelven met een tweede. Dat alles was zoo snel gebeurd, dat de Hopman +nog niet eens goed begreep, wat er eigenlijk aan de hand was, en met +open mond naar de handelingen van den knaap zat te kijken, terwijl de +vaandrig in de grootste benauwdheid heen en weer liep, zonder zijn adem +terug te kunnen krijgen. Ook boer Floris was ten hoogste verbaasd +over het gedrag van zijn zoon, en hij vreesde, dat een en ander de +onaangenaamste gevolgen na zich zou sleepen. Vrij besluiteloos stond +hij met het vuurroer in de handen, en staarde nieuwsgierig de twee +krijgslieden aan, zichzelven afvragende, wat er nu wel gebeuren zou.</p> + +<p>„Voor den duivel, die satansche jongen!” bulderde de Hopman, van zijn +stoel opspringend en zijn rapier uit de scheede trekkende. „Handelt men +hier zoo met een Hopman van den Prins en diens vaandrig? Hallo, Joachim, +hoe is het? Laat je je door een kwâjongen afranselen, dat je de tong uit +den mond hangt? Rijg hem aan je zwaard, dat het hem door de ribben +heenglijdt!”</p> + +<p>Maar Joachim had nog altoos geen adem genoeg, om heldenstukken te kunnen +verrichten, en Floris Geurtsz meende van het oogenblik gebruik te moeten +maken om de zaak te sussen.</p> + +<p>Hij zette zijn roer in een hoek van de kamer <span class="pagenum" title="33"></span><a id="p_33"></a>neder, en gebood Marten +het zijne wederom aan den wand op te hangen.</p> + +<p>„Je handelt dwaas en onverantwoordelijk tegenover goede vrienden, +Marten,” zei hij op quasi gestrengen toon. „Ga heen en verlaat dit +vertrek, voordat er grooter dwaasheden gebeuren.”</p> + +<p>Marten gehoorzaamde schoorvoetend en onwillig. Hij kon zich de houding +van zijn vader niet verklaren, die toch anders geen man was om met zich +te laten sollen. En het was hoog tijd, dat hij de kamer verliet, want +Joachim was nu weer op adem gekomen, en keek alles behalve vriendelijk.</p> + +<p>„Ga zitten, Heer Vaandrig,” zei Floris Geurtsz dringend, „en vergeef het +den knaap om de wille van zijne jonkheid. Hij is nog niet wijzer en het +zou voor u een geringe eer zijn hem te straffen, zooals hij verdient. +Weet, dat de hanen, waarvan u spreekt, hem na aan het hart liggen, want +hij heeft ze zelf opgefokt. Ga zitten, en drink uwe kan nog eens leeg.”</p> + +<p>„Maar eerst het beloofde mooie schot, Joachim!” riep de Hopman uit met +een vuistslag op de tafel. 't Was duidelijk, dat het bier zijne +uitwerking begon te doen.</p> + +<p>„Laat mij maar begaan!” pochte Joachim, die opnieuw zijn vuurroer greep +en zich naar buiten begaf. Marten stond diep verontwaardigd achter op +het erf voor het schuurtje, naast het hondenhok. <span class="pagenum" title="34"></span><a id="p_34"></a>Kees sprong +kwispelstaartend en blaffend tegen hem op. Marten klopte hem op den rug +en zeide:</p> + +<p>„Die stomp zal hem heugen, Kees! Hij kwam net op zijne maag terecht, +zoodat de kaerel stond te gieren naar zijn adem. Ik zal hem wel leeren, +om onze hanen dood te schieten en op te eten, den lomperd. Ha, kijk, +daar komt hij toch waarlijk naar buiten, met zijn roer in de handen. Zou +hij toch werkelijk de onbeschaamdheid hebben, om zijn plan ten uitvoer +te brengen? Maar dat is meer dan schandelijk!”</p> + +<p>Inderdaad verscheen de vaandrig op dit oogenblik buiten de deur, en +nauwelijks kreeg hij Marten in het oog, of hij stak hem de gebalde vuist +toe, en riep:</p> + +<p>„Wacht maar, mannetje,—die hanen gaan er toch aan, of je hoog of laag +springt. En jij zult ze netjes voor ons plukken en schoonmaken, en bij +het eten mag je komen toezien, hoe ze ons smaken!”</p> + +<p>Hij liep naar de voorzijde van het huis, waar de hanen nog parmantig +rondstapten, en zag, hoe de Hopman lachende voor het raam stond te +wachten op de dingen, die komen zouden, met de half-volle kan in de +hand.</p> + +<p>Joachim stak de lont aan, richtte zijn vuurroer, bracht de lont bij het +kruit en pang! klonk het met donderend geweld. Maar of het door het bier +kwam, dat hij gebruikt had, of door den stomp, <span class="pagenum" title="35"></span><a id="p_35"></a>dien Marten hem op zijne +maag had gegeven, weet ik niet, maar zeker is het, dat het schot miste +en de hanen en kippen onder een luid gekakel uit elkander stoven en +ijlings een goed heenkomen zochten.</p> + +<p>„Ha-ha-ha!” lachte de Hopman voor het raam. „Wat prachtig schot, +Joachim! Dat heb je zeker op de Spanjolen geleerd.”</p> + +<p>„Dat verwenschte bier ook!” mompelde Joachim beschaamd, omdat hij na +zijn pochen zulk een treurig figuur als schutter maakte. „Mijn hoofd +lijkt wel een molentje, en alles draait me voor de oogen.”</p> + +<p>Hij gaf zijn edel pogen echter niet op, maar laadde zijn geweer opnieuw +en liep den hoek van het huis om, teneinde te zien, waar de dieren +gebleven waren. Spoedig had hij hen ontdekt; zij liepen bij den +mesthoop, niet ver van de plaats, waar Marten nog altoos bij het +hondenhok stond. Marten lachte er smakelijk om, dat de vaandrig zoo'n +bespottelijk figuur maakte, en Kees baste zoo geweldig met zijn zware +stem, en hij keek den krijger met zijne fonkelende oogen zoo nijdig aan, +dat deze besloot, zich niet al te dicht in de nabijheid van dat dier te +wagen.</p> + +<p>Opnieuw legde hij aan, en met een hevigen knal brandde het schot los. +Thans trof hij beter. Een van de hanen deed nog een paar onwillekeurige +sprongen en viel toen dood neer. Maar op hetzelfde oogenblik <span class="pagenum" title="36"></span><a id="p_36"></a>vloog de +deur open en ijlde Anna naar buiten. Tranen van spijt en woede vloeiden +haar uit de oogen.</p> + +<p>„Ha,—wat eene schandelijke daad voor een vaandrig in dienst van den +Prins!” riep zij den soldaat toe, die zich haastte zijn vuurroer opnieuw +te laden. „Lafaard! Schaam je je niet? Is dat doen met eere, om +weerlooze dieren te dooden? Ben je misschien te laf, om het tegen de +Spanjolen op te nemen, en toon je je heldenmoed op deze wijze?”</p> + +<p>Ongetwijfeld zou zij in haar toorn den vaandrig nog veel meer +beleedigingen hebben toegevoegd, indien niet de Hopman naar buiten +gewaggeld ware, gevolgd door haar vader. Deze laatste gebood haar met +een gebiedenden wenk, zich te verwijderen. Hij wilde haar niet in de +nabijheid van de half beschonken krijgslieden laten. Schreiende trok zij +zich in het achterhuis terug.</p> + +<p>Een oogenblik later klonk een tweede schot—maar weer was het mis, en +nogmaals bracht de haan zich in veiligheid.</p> + +<p>„Ha-ha-ha, wat een geweldig schutter!” lachte de Hopman, die zijn roer +in de hand hield en den haan achtervolgde. „Joachim,—ik dacht, dat je +hand vaster was.”</p> + +<p>„'t Komt door dat verwenschte bier!” mompelde Joachim. „Maar een is er +toch al om koud!”</p> + +<p>„Pang!” klonk het, ditmaal uit het roer van den Hopman, en waarlijk, het +dier was doodelijk getroffen, <span class="pagenum" title="37"></span><a id="p_37"></a>hoe beneveld de oogen van den schutter +ook waren.</p> + +<p>„Zóó moet je schieten, brave jongen,—zóó moet je schieten, Joachim!” +pochte Wybe Sjoerds op dronkemansmanier. „Al had ik een heel vat +leeggedronken, ik raak toch nog zoowel een haan als een Spanjaard! Kom +Joachim, laten we nog een beker drinken in afwachting van den maaltijd, +die ons straks zal worden opgedischt.”</p> + +<p>„Ik kom!” was het antwoord van Joachim, die intusschen de beide dieren +bij elkander zocht. Maar nauwelijks waren Floris Geurtsz en de Hopman +weer in huis verdwenen, of Marten, wiens woede geen grenzen kende, +maakte schielijk Kees los van den ketting, en fluisterde hem toe:</p> + +<p>„Sa-sa-Kees, pak ze!”</p> + +<p>Dat liet Kees zich geen tweemaal zeggen. De vreemdeling was hem al lang +een doorn in het oog geweest en hij wenschte niets liever, dan hem eens +bij de beenen te pakken. Nauwelijks voelde hij zich dan ook van den +ketting bevrijd, of onder een oorverdoovend geblaf vloog hij op den +vaandrig toe, die nu juist de twee hanen bij de pooten in de hand hield, +en beet hem zonder mededoogen zoo venijnig in zijn rechterbeen, dat de +soldaat het uitschreeuwde van pijn.</p> + +<div class="figleft" style="width: 263px;"> +<a href="images/ill_p038a.jpg"><img src="images/ill_p038ath.jpg" width="263" height="396" alt="" title="Klik voor vergroting (877×1321px, 209kb)" /></a> +</div> + +<p>„Au, au, smerige hond, laat los, au, au!” kermde hij, van angst en pijn +in het rond springende, maar <span class="pagenum" title="38"></span><a id="p_38"></a>Kees gaf er niets om en hield hem stevig +bij zijn dijbeen vast. En toen hij eindelijk door de woeste sprongen van +den vaandrig gedwongen was hem los te laten, hield hij een groote lap +van diens broek in den bek. De vaandrig zette het op een loopen, in de +hoop, de deur der hoeve te kunnen bereiken, voordat de hond hem ten +tweeden male aangreep, natuurlijk zonder de hanen, want die had hij bij +den aanval van den hond al dadelijk op den grond laten vallen. Maar dat +mislukte hem. Kees liep vlugger dan hij, en beet hem met een geweldigen +hap nu in zijn linkerbeen, zoodat ook daar de broek vaneengereten werd +en het bloed uit des vaandrigs been te voorschijn kwam. Marten, die zich +in allerijl achter eenig boerengereedschap verscholen had, zag het met +het grootste genoegen aan, en hij had niet den minsten lust, Kees tot de +orde te roepen.</p> + +<p>„Au, au, vervloekte hond,—au, au!” schreeuwde de vaandrig, die alle +moeite deed, om de deur te bereiken.</p> + +<p>Op dit geschreeuw kwam weer de Hopman naar buiten, teneinde te zien, wat +er aan de hand was. Ook boer Floris verscheen op het erf, maar +nauwelijks zag hij, hoe Kees bezig was den vaandrig de kleeren van het +lijf en de stukken uit de beenen te rukken, of hij trok zich schielijk +in de hoeve terug, niet twijfelende, of met de hulp van dezen bondgenoot +<span class="pagenum" title="39"></span><a id="p_39"></a>zou hij spoedig van de ongewenschte en brutale gasten verlost zijn.</p> + +<p>„Help, Hopman, help!—Au—au,—die rakkerd! Au, sla hem dood, Hopman!”</p> + +<p>„Ik—ik zal hem een kogel door den kop jagen,” riep de Hopman, die vrij +angstig naar den grooten, nijdigen hond keek en allerminst lust had, met +diens tanden <ins class="corr" id="corr2" title="Bron: kennnis">kennis</ins> te maken.</p> + +<p>„Au,—au, neen, niet schieten!—Au—o, o, als je misschiet, krijg ik +misschien den kogel, die...”</p> + +<p>Verder kwam de vaandrig niet, want juist op dit oogenblik gelukte het +hem zijn been vrij te krijgen, en ijlings koos hij het hazenpad. Nu +had hij de deur bereikt,—maar zijn pogingen om haar los te krijgen, +mislukten. De boer had er den grendel voor geschoven en stond nu door +het raam te kijken, naar hetgeen op het erf voorviel. Vele pogingen om +binnen te komen deed de vaandrig trouwens niet, want de hond zat hem +alweer op de hielen, wat er niet beter op werd, toen van achter het +schuurtje werd geroepen:</p> + +<p>„Sa-sa-Kees, pak ze!—Toe maar Kees, pak ze!”</p> + +<p>Dat bevel wilde Kees met alle genoegen uitvoeren, maar hij scheen te +meenen, dat de vaandrig voorloopig genoeg genoten had, en viel nu op den +Hopman aan, die tevergeefs trachtte hem met de kolf van zijn vuurroer op +den kop te slaan.</p> + +<p>De vaandrig staakte zijne pogingen om de deur <span class="pagenum" title="40"></span><a id="p_40"></a>open te maken, en +vluchtte zoo snel zijne voeten hem dragen konden het erf af en den dijk +op, in de richting van Saardam. En Kees vloog brutaalweg den Hopman naar +de keel, zoodat deze moord en brand schreeuwde. Hij greep Kees met zijn +vrije hand aan, wierp hem van zich af, en volgde in stormpas zijn +vaandrig, die al op grooten afstand op den dijk voortholde.</p> + +<p>Kees rende den Hopman na en beet hem gevoelig eerst in de eene en daarna +in de andere kuit, maar toen de Hopman eenmaal het hek uitgejaagd was, +meende hij zijn plicht te hebben volbracht. Kwispelstaartend keerde hij +naar Marten terug, die schaterend van lachen uit zijn schuilhoek te +voorschijn kwam en den hond goedkeurend over den kop streelde.</p> + +<p>„Goed zoo, brave Kees! Goed zoo, hondje! Je hebt je voortreffelijk +gehouden, hoor, en als wij de hanen morgen bij het middagmaal krijgen, +zal ik voor jou een lekker stuk bewaren. Ik gun het jou liever dan die +twee struikroovers!”</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="41"></span><a id="p_41"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_III">HOOFDSTUK III.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">Wybe Sjoerds verveelt zich, en Marten krijgt een uitnoodiging.</p> + +<p>Marten haastte zich de twee hanen op te zoeken, die Joachim bij den +eersten aanval van den hond reeds op den grond had laten vallen, en hij +bekeek ze met een meewarigen blik, want hij had veel van deze dieren +gehouden. Maar toch verheugde hij er zich in, dat de dappere Hopman en +diens brave vaandrig er zich niet aan zouden vergasten.</p> + +<p>Weldra kwamen ook zijne ouders en Anna naar buiten, die met niet weinig +pret den geduchten aanval van Kees hadden aanschouwd en tot hunne groote +blijdschap de twee krijgslieden op de vlucht hadden zien slaan.</p> + +<p>„Was dat geen grappig gezicht?” riep Marten hun toe, terwijl hij opnieuw +in den lach schoot. „Ha-ha, ik wist me bijna geen raad van het lachen, +toen die vaandrig zulke malle sprongen <span class="pagenum" title="42"></span><a id="p_42"></a>maakte, terwijl Kees hem aan +zijne broek hing en er de stukken uitscheurde.”</p> + +<p>„En wat schreeuwde hij leelijk,” zei Anna, die lachen moest door hare +tranen heen, want het deed haar veel verdriet, dat de twee mooie hanen +gedood waren. Zij streelde hen over de fraaie veeren. De dieren waren +nog warm.</p> + +<p>„Arme beesten,” zei ze zacht.</p> + +<p>„Zeg dat wel, Anna,” zei Marten, „maar verheug er je in, dat die twee +roovers er althans niet aan zullen smullen. Ha, wat had die brave Kees +ze geducht te pakken!”</p> + +<p>„Had jij den hond losgelaten?” vroeg zijn vader, die zich de handen +wreef van genoegen over den goeden afloop van het minder aangename +avontuur.</p> + +<p>„Losgelaten niet alleen, maar opgehitst ook,” lachte Marten. „Hij vloog +er op aan als een dolle, en ik dacht, dat hij van plan was den heelen +vaandrig aan stukken te scheuren. 't Was een prachtig gezicht! En <i>wij</i> +hebben de hanen nog, dat is het grappigste van alles.”</p> + +<p>„Ja, en mijn vier blanke guldens daarbij, jongen. Die schavuiten +beschuldigden mij van met den vijand te heulen, en dreigden mij naar den +gouverneur Sonoy op te zullen zenden, als ik hun geen vier guldens gaf +als onderpand voor mijne trouw. Een mooie eisch, voorwaar!”</p> + +<p>„Maar man, wat heb je aan een groot gevaar <span class="pagenum" title="43"></span><a id="p_43"></a>bloot gestaan,” sprak vrouw +Fijtje. „Ik had me geen raad geweten, als ze die bedreiging hadden +uitgevoerd. Gode zij dank, dat zij in hun opzet verhinderd zijn door +Kees. Hij krijgt een lekkere kluif van me, als blijk van mijne groote +dankbaarheid.”</p> + +<p>„Hé ja, moeder, dat moet u doen,” riep Anna uit. „Kom hier, Kees, laat +ik je eens streelen!”</p> + +<p>Marten keek zijn vader een oogenblik peinzend aan. Eindelijk sprak hij +verheugd:</p> + +<p>„O, nu vat ik het! Dus dáárom was u zoo toegevend voor die twee +schurken. Ik kon me al niet begrijpen, hoe u er toe komen kon, om hun +zoo in alles hun zin te geven en al de onbeschoftheden te verdragen, die +zij ons geliefden aan te doen. Dat is anders uw aard niet.”</p> + +<p>„Ja, m'n jongen, ik zat in een moeilijk geval, en geloofde niet beter te +kunnen doen dan te huilen met de wolven, waarmede ik in het bosch was. +Ik had natuurlijk veel liever, dat zij deze twee hanen opaten, dan dat +ze met mijn vier guldens naar huis gingen, of dat zij mij in staat van +beschuldiging stelden en naar Jonkheer Sonoy opzonden. Er behoeft +tegenwoordig niet veel te gebeuren om aan de galg te komen. Eene +beschuldiging van Hopman Wybe Sjoerds weegt zwaar, want hij staat om +zijne dapperheid hoog bij den gouverneur aangeschreven.”</p> + +<p>„Maar voor onzen Kees ging hij toch op de vlucht!” lachte Marten. En +hij keek den hond, die <span class="pagenum" title="44"></span><a id="p_44"></a>kwispelstaartend om den groep heen liep, met +welgevallen aan. Want hij hield veel van zijn hond.</p> + +<p>„Wij zullen hem voortaan maar los laten loopen, Vader. Dan zijn we voor +bezoeken van zulke fraaie gasten gevrijwaard. Zij mochten anders eens +komen, als u of ik niet thuis waren, en dan waren zij tot alles in +staat!”</p> + +<p>„Ik vrees, dat we nu toch nog genoeg van hen te lijden zullen hebben,” +sprak vrouw Fijtje met een zucht. „Zij zullen de ondergane bejegening +niet gemakkelijk vergeten en ze ons nog minder vergeven. Morgen of +overmorgen zullen we de onverlaten wel opnieuw zien verschijnen, en mijn +hart beeft bij de gedachte, wat er dan al niet gebeuren kan.”</p> + +<p>„Ja Moeder,” sprak boer Floris, „wij beleven bange tijden en hebben +bijna, zooals ons thans al weer gebleken is, evenveel te lijden van onze +vrienden als van onze vijanden. Maar komaan, geen zorgen vóór den tijd. +Anna, neem jij de hanen mede naar binnen, dan kan Marten ze vanavond +schoonmaken. Nu ze eenmaal toch dood zijn, zullen ze ons morgen een +heerlijk middagmaal verschaffen. En Moeder, kop jij de boter nog? Morgen +moet Marten ze wegbrengen naar Jan Gerritsz, in de Westzijde. Hij heeft +me gevraagd, of ik ze voor hem bewaren wilde, en hem tevens een zestig +eieren kon bezorgen.”</p> + +<p>„Moet Marten morgen dus naar Saardam?” vroeg <span class="pagenum" title="45"></span><a id="p_45"></a>Moeder Fijtje angstig. +„En als dan de Hopman hem ziet,—of de vaandrig? Marten kan niet in de +Westzijde komen, zonder den Dam te passeeren,—en daar móéten zij hem +haast wel opmerken...”</p> + +<p>„O Moeder, laat dat maar aan mij over,” viel Marten lachend in. „Ik weet +wel een middel om de Westzijde te bereiken zonder den Dam te passeeren, +en bovendien kan ik Kees meenemen. Als Wybe Sjoerds of zijn fraaie +vaandrig dien zien, zullen ze mij wel met rust laten. Kom Vader, willen +wij nu het hooi gaan opschudden? 't Wordt meer dan tijd.”</p> + +<p>„Wij zullen dubbel hard werken, om de geleden schade in te halen, +jongen,” antwoordde de vader.</p> + +<p>Beiden begaven zich naar het land, gevolgd door Kees, die als loon voor +den bewezen dienst voor dezen keer mede mocht. Gewoonlijk was het land +echter verboden terrein voor hem, want hij zat de schapen wel eens +achterna en joeg ze dan in de sloot. Maar op het hooiland kon hij niet +veel kwaad uithalen, omdat daar geen vee liep.</p> + +<p>Eenige oogenblikken later waren vader en zoon ijverig aan den arbeid. +Het laatste hooi lag te velde, en zij hoopten het nog voor den avond aan +roken te zetten. Dan kon het den volgenden morgen binnengehaald worden, +waarmede niet langer dan een halve dag gemoeid zou zijn. Daarmede was de +<span class="pagenum" title="46"></span><a id="p_46"></a>hooioogst voor dit jaar afgeloopen. 't Hooi zag er prachtig uit en was +al bijna geheel droog. 't Was den geheelen dag dan ook heerlijk weer +geweest, en de zon had fel geschenen. Eer deze nog geheel ondergegaan +was, stond het reeds op groote hoopen, zoodat den volgenden morgen de +laatste voeren konden worden geborgen.</p> + +<p>Welvoldaan en tevreden keerden Floris en Marten 's avonds huiswaarts. +Zij hadden hard gewerkt om klaar te komen, maar zij waren sterk en +konden wel tegen wat zwaren arbeid.</p> + +<p>Zoodra zij thuis gekomen waren, begaf Marten zich naar het achterhuis, +om de hanen schoon te maken, wat hem vlug afging, want Marten was een +handige jongen, die niet van talmen hield en de dingen altoos flink +aanpakte. Daarna ging hij het hek sluiten, wat zij in dien bangen tijd +voor eene vaste gewoonte hadden. Als altoos 's nachts bleef Kees vrij op +het erf rondloopen, en een betere bewaker zou moeilijk te vinden geweest +zijn. Wee dengene, die het wagen durfde het erf te betreden. Kees was in +staat hem te verscheuren.</p> + +<p>Toen allen binnen waren, sloot de vader de deuren en schoof er de +grendels voor. Daarna deed hij zorgvuldig de ronde, om te zien, of alles +goed afgesloten was.</p> + +<p>Moeder Fijtje maakte het avondmaal gereed, en toen dat genuttigd was, +stonden Anna en Marten <span class="pagenum" title="47"></span><a id="p_47"></a>op, om zich naar bed te begeven. Maar de vader +weerhield hen, en zeide:</p> + +<p>„Blijft nog even, kinderen; ik heb jelui nog wat te zeggen.”</p> + +<p>Anna en Marten keken hem niet zonder eenige verwondering aan, en waren +nieuwsgierig wat dit zijn zou.</p> + +<p>De vader stond op en ontsloot eene kast. Hij haalde daaruit een kistje +te voorschijn, dat hij op de tafel plaatste en opende. 't Bleek een +groot aantal zilveren geldstukken te bevatten, die Marten den uitroep +uitlokten:</p> + +<p>„Zoo, zoo, Vader, dat ziet er goed uit! Mij dunkt, er zitten daar meer +guldens in, dan duiten in mijne schatkist.”</p> + +<p>„En in de mijne daarbij!” lachte Anna.</p> + +<p>Maar de vader lachte niet. Integendeel, zijn gelaat stond hoogst +ernstig, toen hij de beide jongelieden aanzag.</p> + +<p>„Luistert!” zei hij. „Wij beleven een tijd van beroerten, die maakt, +dat wij heden niet weten, of morgen niet reeds de vijand onze woning +binnenvalt en alles rooft en plundert, wat hij krijgen kan. Wij hebben +een gedeelte van het geld, dat je hier voor je ziet, geërfd van onze +ouders, en het overige verdiend en overgespaard. Ik acht het in de kast, +waarin wij het jaren lang bewaard hebben, niet veilig meer, en ben met +Moeder afgesproken, het <span class="pagenum" title="48"></span><a id="p_48"></a>te verbergen op eene plaats, waar een ander het +niet gemakkelijk vinden zal. Maar wij willen u van die schuilplaats niet +onkundig laten, omdat wij weten, dat we je volkomen vertrouwen kunnen en +dat ons geheim bij jelui veilig is. 't Kan goed zijn, dat de bergplaats +je bekend is, want in deze tijden is alles mogelijk. Ik heb +gisterenavond, toen je reeds naar bed gegaan waart en in diepe rust +laagt, eene geschikte plaats bedacht. Zie maar eens hier.”</p> + +<p>Boer Floris stond op en begaf zich naar den haard, die van steenen +opgetrokken was. Hij veegde de asch weg, zoodat de vloer bloot kwam, en +haalde de steenen, die den bodem vormden, een voor een weg. Daaronder +bleek een ijzeren plaat te liggen. Met inspanning van al zijne krachten +schoof hij deze op zijde, en nu werd eene opening zichtbaar, die wel +tien zulke kistjes kon bevatten.</p> + +<p>„Ziehier,” sprak de vader, „deze plaats bedoel ik. Geef dat geldkistje +eens hier, Marten.—Mooi zoo. Kijk, ik plaats het op den bodem van het +gat, en stapel deze losse steenen er rondom en bovenop. Dat kistje bevat +vierduizend gulden, kinderen, en vertegenwoordigt dus een groot bedrag, +dat ik ongaarne in de handen der vijanden zou zien. Nu leg ik de ijzeren +plaat er over en daarop de steenen van den haard. Wanneer nu morgen het +vuur wordt aangelegd, vult de asch al spoedig de voegen, zoodat <span class="pagenum" title="49"></span><a id="p_49"></a>niemand +op de gedachte zal komen, dat hier geld verborgen ligt.”</p> + +<p>„Dat is mooi bedacht, Vader,” zei Marten. „Ik noem hen knap, die het +geld hier vinden.”</p> + +<p>„Laten wij hopen, dat God deze woning bescherme, zoodat niemand er naar +kome zoeken,” sprak de vader.</p> + +<p>„Amen,” zei de moeder ernstig. „En nu, kinderen, welterusten.”</p> + +<p>„Welterusten,” zeiden Anna en Marten. En weldra lag het gezin in een +diepe rust, welke dien nacht door niemand gestoord werd. Sloop er +wellicht een of andere landlooper om de hoeve rond met minder goede +voornemens, Kees hield trouw de wacht, en als zijn bassen over het erf +weerklonk, waagde niemand het naderbij te komen.</p> + +<div class="figright" style="width: 225px;"> +<a href="images/ill_p050.png"><img src="images/ill_p050th.png" width="225" height="272" alt="" title="Klik voor vergroting (455×549px, 35kb)" /></a> +</div> + +<p>En 's morgens waren allen reeds vroeg in de weer, om den dagelijkschen +arbeid te hervatten. Toen in de hoeve van de weduwe Bleeker iedereen nog +in een diepen slaap gedompeld lag, waren zij reeds ijverig aan het werk.</p> + +<p>Het eerst werden de koeien gemolken en de melk in strem gezet. Daarna +werd het ontbijt gebruikt, en nauwelijks was dat genuttigd, of het paard +werd voor den hooiwagen gespannen, en vader en zoon reden naar het veld, +om het laatste hooi binnen te halen. 't Was alweer een mooie dag, en de +zon scheen zoo heerlijk op de weiden en tuinen, <span class="pagenum" title="50"></span><a id="p_50"></a>de bloemen prijkten in +zoo heerlijke kleuren en de vogels kwinkeleerden zoo lustig en vredig op +de daken der huizen en de takken der boomen, dat men moeite had om te +gelooven, dat het land geheel in beroering was en de menschen elkander +van den morgen tot den avond vervolgden en vermoordden.</p> + +<p>Tegen 12 uur werd het laatste voer het erf opgereden, en korten +tijd later behoorde deze hooioogst weer tot het verleden. Marten was +daardoor, en ook door het vooruitzicht van de gebraden haantjes, die nu +weldra op de tafel zouden prijken, in de vroolijkste stemming geraakt, +en hij zong, terwijl hij het paard uitspande en het naar het land +bracht, een geuzenliedje, dat toen algemeen gezongen werd. Lustig klonk +het:</p> + +<p><span class="pagenum" title="51"></span><a id="p_51"></a></p> + +<div class="poem"> + <div class="stanza"> + <span class="i0">Slaet opten trommele, van dirredomdeyne,<br /></span> + <span class="i0">Slaet opten trommele, van dirredomdoes,<br /></span> + <span class="i0">Slaet opten trommele, van dirredomdeyne,<br /></span> + <span class="i0">Vive le Geus! is nu de loes!<br /></span> + </div> + <div class="stanza"> + <span class="i0">De Spaensche Inquisiti, voor God maliti,<br /></span> + <span class="i0">De Spaensche Inquisiti, als Draecx bloet fel,<br /></span> + <span class="i0">De Spaensche Inquisiti gevoelt puniti,<br /></span> + <span class="i0">De Spaensche Inquisiti ontvalt haer spel.<br /></span> + </div> + <div class="stanza"> + <span class="i0">Vive le Geus! wilt Christelijk leven,<br /></span> + <span class="i0">Vive le Geus! hout fraeyen moet:<br /></span> + <span class="i0">Vive le Geus! God hoedt u voor sneven,<br /></span> + <span class="i0">Vive le Geus! edel Christen bloet!<br /></span> + </div> +</div> + +<p>„Ha-sa, dat is een lustig liedeken, Marten!” klonk het hem toe, terwijl +hij van het land terugkeerde. En opziende ontdekte hij zijn buurjongen +Piet Bleeker, die op den dijk stond met de handen in de zakken.</p> + +<p>„Die is ook liever lui dan moê,” mompelde Marten zacht voor zich heen. +En luider sprak hij, niet zonder fijne spotternij, want hij wist wel, +dat de familie Bleeker ijverig Spaanschgezind was en den Prins van +Oranje en diens strijden voor de vrijheid diep verfoeide:</p> + +<p>„Ja, niet waar? Waarom zing je niet mee, Piet? Of ben je misschien bang, +dat de Spaansche ooren zoo scherp zijn, dat zij te Amsterdam kunnen +verstaan, wat hier gezongen wordt?”</p> + +<p>„Die is mooi, hoor!” zei Piet met een smadelijk <span class="pagenum" title="52"></span><a id="p_52"></a>lachje. „Wat kunnen mij +die Spanjolen schelen? Ik heb er immers niets mede te maken? Voor mijn +part waren ze hier nooit gekomen, alhoewel ik zeggen moet, dat de Geuzen +ook zoo vriendelijk niet zijn. Ik gun hun bezoek ook liever aan de +buren, dan het zelf te ontvangen. De hulp van Kees was gisteren zeker +lang niet onwelkom, hè?”</p> + +<p>„Ha zoo, heb je dat ook al gezien, Piet? Maar wat praat ik; jelui ziet +immers alles? Wil ik je eens een goeden raad geven?”</p> + +<p>„Wanneer je dat doen wilt,—met alle genoegen,” zei Piet. „Een goede +raad is immers altijd geld waard?”</p> + +<p>„Nu,—neem dan dienst bij de soldaten. Een goede spion kan daar altoos +werk genoeg vinden en eene flinke belooning bovendien. Je bent er, +geloof ik, beter voor geschikt dan voor het boerenwerk.—Dag Piet!”</p> + +<p>Marten was onder het praten de hoeve genaderd en trad deze binnen, waar +de reuk van de gebraden hanen hem reeds dadelijk in den neus drong.</p> + +<p>„Hè,—lekker!” mompelde hij, den geur opsnuivende. „Toch prettig, dat +die twee sinjeurs er zoo lekker nuchter van blijven!”</p> + +<p>De boutjes lieten zich uitstekend smaken, en onder het middagmaal werd +nog eens smakelijk gelachen om het malle figuur, dat de twee dappere +krijgslieden <span class="pagenum" title="53"></span><a id="p_53"></a>gemaakt hadden. Moeder Fijtje alleen lachte niet van +ganscher harte mede, want zij vreesde, dat de beleedigde mannen niet +zouden nalaten zich te wreken. En voor die vrees bestond veel grond, +want de watergeuzen waren er de mannen niet naar, om een geleden hoon +ongewroken te laten. En dubbel beangst gevoelde zij zich, nu Marten +straks naar Saardam moest, om boter en eieren naar Jan Gerritsz te +brengen. 't Was haar op het gelaat te lezen, dat zij zich niet op haar +gemak gevoelde, en meermalen zuchtte zij onwillekeurig bij de gedachte +aan de gevaren, die haar eenigen zoon bedreigden.</p> + +<p>„Moeder is nog niet op haar gemak,” zei Marten lachend.</p> + +<p>„Och kind, spot niet met mijn angst, want daar bestaat waarlijk wel +reden voor,” zei ze. „Als je nu vanmiddag maar niet naar Jan Gerritsz +moest,—maar de tocht daarheen maakt me bekommerd.”</p> + +<p>„Wees gerust, moeder,” zei Marten. „Ik zal zoo voorzichtig mogelijk zijn +en den Dam vermijden. Ik weet zeker, dat de Hopman en zijn vaandrig daar +hun intrek hebben genomen. En bovendien, zij zullen mij wel ongemoeid +laten gaan, ook al werd ik opgemerkt. Denkt u dan niet, dat zij zich +over het geval schamen? Zij zullen het wel aan niemand vertellen, want +dan worden zij nog uitgelachen op den koop toe. En wat zouden zij mij +doen? Mij opzenden <span class="pagenum" title="54"></span><a id="p_54"></a>naar Jonkheer van Sonoy, den gouverneur? Dan kwam +hun eigen wangedrag aan het licht. Of mij gevangen houden? Daarvoor +hebben zij geen reden. Neen, Moeder, u kan gerust zijn.”</p> + +<p>„'t Is te hopen, Marten. Als Vader nu nog meê ging...”</p> + +<p>„Dan was het veel erger,” viel Anna in. „Vader is een man, en door eene +valsche beschuldiging konden zij hem licht in groote moeilijkheden +brengen.”</p> + +<p>„Volkomen waar,” sprak de vader. „'t Is beter, dat Marten alleen gaat. +Ik geloof ook, dat zij hem wel ongemoeid zullen laten, zelfs al zien zij +hem.”</p> + +<p>„Toch wou ik, dat die tocht al achter den rug was,” hernam de moeder.</p> + +<p>Toen het middagmaal afgeloopen was, bracht Marten den botertijns in het +roeibootje, alsmede de mand met eieren, haalde de riemen uit de schuur, +en riep luchtig:</p> + +<p>„Nu, ik ga. Goeden dag, tot straks.—Dag Moeder, wees maar niet bezorgd. +Ik ga met het schuitje en heb dus met den Dam niets te maken. Over +enkele uren ben ik weer terug.”</p> + +<p>De moeder keek hem zuchtend na.</p> + +<p>Op het erf gekomen, keek Marten zoekend rond, en riep met luide stem:</p> + +<p>„Kom Kees, ga je meê met den baas?”</p> + +<p>Maar Kees gaf geen teeken van leven, geheel tegen zijne gewoonte in.</p> + +<p><span class="pagenum" title="55"></span><a id="p_55"></a></p> + +<p>„Wel,—wat is dat? Waar zou Kees zitten? Hij komt nooit van het erf af, +en laat zich evenmin ooit tweemaal roepen.—Kom Kees, waar ben je?—Ga +je meê met den baas?”</p> + +<p>Een kort gebrom was het antwoord. 't Kwam uit het hondenhok, en Marten +begaf er zich heen.</p> + +<p>Ha, thans was het raadsel spoedig opgelost. Kees deed zich te goed aan +de beenderen van de twee hanen, die Anna hem gebracht had. Hij lag er +bij op den grond, en Marten hoorde, hoe hij de beentjes tusschen zijne +sterke kaken verbrijzelde.</p> + +<p>„Smaakt het lekker, Kees?” vroeg Marten lachend.</p> + +<p>Kees kwispelde met den staart, maar bleef doorkluiven.</p> + +<p>„Kom Kees,—ga je meê met den baas?”</p> + +<p>Kees hief een oogenblik den kop op, en zijn staart kwam opnieuw in +beweging. Blijkbaar had hij grooten lust om de uitnoodiging aan te +nemen, maar de beentjes vond hij toch ook erg verleidelijk.</p> + +<p>Marten maakte een kort einde aan de besluiteloosheid van Kees. Hij +raapte de beentjes vlug bij elkander, wat Kees met een boos gebrom +beantwoordde, en zeide:</p> + +<p>„Kom Kees, ga je meê? Je kunt het eene doen, zonder dat je het andere +behoeft na te laten.”</p> + +<p>Nu begreep Kees de bedoeling volkomen, en onder vroolijke sprongen +volgde hij zijn jongen meester. Deze wierp de beentjes op den bodem van +het <span class="pagenum" title="56"></span><a id="p_56"></a>vaartuigje, waar Kees zijn maal kon vervolgen, en stak van wal. +Weldra kliefde het bootje de golfjes van de Zaan.</p> + +<p>Marten roeide graag, en sterk als hij was, schoot hij flink op. Langs +den dijk stonden in dien tijd slechts weinig woningen; hier en daar +verhief zich de nok van eene enkele boerenhoeve boven den Zuiddijk. +Voetgangers zag hij in het geheel niet. Maar naarmate hij het dorp +Saardam naderde, werd het ook drukker op de oevers aan weerskanten, en +waren de dijken meer bebouwd. De huizen stonden dichter bij elkander, en +hij hoorde de bedrijvigheid van de menschen, die daar aan den arbeid +waren.</p> + +<p>Nog voor Saardam bereikt was, was Kees met zijn middagmaal geheel gereed +gekomen. De kleine beentjes had hij tusschen zijn sterke kaken stuk +gebeten en ze daarna als een fijne lekkernij verorberd. En de grootere +waren zoo zorgvuldig afgekloven, dat zelfs het kleinste vezeltje er niet +meer op gevonden kon worden.</p> + +<p>Op enkele minuten afstands van den Dam lag eene scheepstimmerwerf, +waarvan Marten den eigenaar kende. Hij was gewoon, als hij met zijn boot +te Saardam kwam, daar aan te leggen, wat hem gaarne toegestaan werd. Hij +roeide ook nu daarheen, legde zijn schuit vast, en stapte aan den oever. +Den botertijns zette hij zich op het hoofd, want zoo droeg <span class="pagenum" title="57"></span><a id="p_57"></a>hij hem +altoos, hing de mand met eieren aan zijn arm, en begaf zich op weg.</p> + +<p>Kees sprong hem vroolijk achterna. Het scheiden van zijne afgekloven +beentjes had hem nog wel eenigen strijd gekost, maar hij scheen er toch +van overtuigd te zijn, dat er eigenlijk niets meer aanzat. Hij volgde +Marten dan ook met groote blijmoedigheid en bleef hem dicht op de +hielen.</p> + +<p>Marten had weldra den Hoogendijk afgeloopen en was de plaats genaderd, +waar de Dam de Oost- met de Westzijde verbindt. Maar daar werd de +doortocht hem bemoeilijkt door een grooten oploop van menschen, en hij +zag, hoe een aantal krijgslieden in volle wapenrusting gereed stond om +uit te rukken.</p> + +<p>Verbaasd vroeg hij aan een van de omstanders, wat er aan de hand was, en +niet weinig verwonderd was hij te vernemen:</p> + +<p>„De geuzen gaan ons verlaten, goddank. Hopman Wybe Sjoerds schijnt het +hier te vervelend te vinden, omdat er niets te vechten valt, en is van +plan naar Alkmaar te gaan. Nu, de kaerels krijgen van mij het heilige +kruis na, want 't is een ruw volkje, dat weinig verschil maakt tusschen +het mijn en het dijn.”</p> + +<p>„Gaan zij naar Alkmaar?” vroeg Marten in de grootste verbazing. „En +heeft Heer Diederik van Sonoy daartoe bevel gegeven?”</p> + +<p>„Wel neen, jongen,” zei een ander. „Wybe Sjoerds <span class="pagenum" title="58"></span><a id="p_58"></a>handelt geheel op +eigen verantwoording, en ik zeg, dat het eene schande is,—eene schande! +Amsterdam ligt in de onmiddellijke nabijheid, en de Spanjolen zullen +gauw genoeg ingelicht worden, dat Saardam geheel van troepen ontbloot +is. Help maar eens kijken, of binnen drie dagen de Spekken hier niet +heer en meester zijn, en dan komen wij van den regen in den drop. 't Is +eene schande—dat zeg ik, en Wybe Sjoerds is waard, dat hij opgehangen +wordt aan de eerste galg de beste!”</p> + +<p>„Of je van de kat gebeten wordt, of van den kater, dat komt op hetzelfde +neêr,” hernam de eerste spreker. „De Geuzen zijn ook zulke aangename +gasten niet, en zij zuigen den huisman uit tot op het gebeente. Laat de +Spanjolen vrij komen, als ze willen, mij is het om het even!”</p> + +<p>„Jij praat als een Spek,” beet de eerste hem toe. Maar de ander viel hem +dadelijk in de rede door te zeggen:</p> + +<p>„Een Spek?—Een verrader—ik? God beware me, ik ben met hart en ziel +voor den Prins, maar de euveldaden van de Geuzen ben ik hartelijk moede. +Zij handelen met den huisman, of zij zich in een overwonnen land +bevinden, in plaats van bij vrienden.”</p> + +<p>„Dan praat je als een kip zonder kop,” zei de eerste weer. „'t Is waar, +de Geuzen gaan niet bepaald zachtzinnig met ons om, en ik wil hunne +daden <span class="pagenum" title="59"></span><a id="p_59"></a>geenszins vergoêlijken, maar hen te vergelijken en in één adem te +noemen met de Spanjolen,—dat is gekkepraat in één woord.”</p> + +<p>Op dit oogenblik baande een kloek krijgsman zich een weg door de menigte +en liep langs de gelederen der Geuzen. Marten herkende in hem den Hopman +Wybe Sjoerds, en zag, dat deze zich aan het hoofd van het vendel +plaatste. Zijn vaandrig stond naast hem met ontplooid vaandel. De +trommen werden geroerd, bevelen klonken, en de troep zette zich in +beweging, met zeer gemengde gevoelens nagestaard door de menigte, die +op den Dam en in den omtrek daarvan was samengestroomd. Velen schudden +bezorgd het hoofd en gaven luide hun misnoegen te kennen over het +lichtzinnig gedrag van den Hopman, die een zoo belangrijk punt als +Saardam geheel eigenmachtig verliet, alleen omdat hij en zijne soldaten +het daar vervelend vonden, en het volkomen weerloos overliet aan de +vijanden, die niet zouden nalaten deze plaats spoedig te bezetten. En +waren de Watergeuzen lastig, veeleischend en brooddronken,—de wreedheid +der vijanden was spreekwoordelijk geworden. Geen wonder, dat vele +Saardammers de toekomst donker inzagen.</p> + +<p>Onder de toeschouwers merkte Marten ook Pieter en Aelbert Bleeker op, de +zonen der weduwe, die naast hem woonde. En hij vreesde mèt den huisman, +<span class="pagenum" title="60"></span><a id="p_60"></a>dat de verlaten en hulpelooze toestand van Saardam, al was het maar +door hunne tusschenkomst alleen, spoedig in Amsterdam bekend zou wezen. +En daar lag de vijand op den uitkijk!</p> + +<p>Hij vervolgde zijn weg en had met zijn hond spoedig de woning van Jan +Gerritsz bereikt. Deze was een reeder, wiens schepen sedert vele jaren +alle zeeën der aarde hadden bezocht, maar die door den oorlog groote +schade geleden had en zijne vaartuigen van de hand had gedaan, +voorzoover zij hem niet door den vijand waren ontroofd. Hij was echter +nog wel een rijk man te noemen en een van de invloedrijkste ingezetenen +der plaats.</p> + +<p>Marten bracht zijne waren in de keuken en wachtte op het geld, dat hem +hier altoos contant betaald werd. De heer Jan Gerritsz kwam het hem zelf +brengen. 't Was een man van ongeveer vijftigjarigen leeftijd, met een +prettig, levenslustig uiterlijk.</p> + +<p>„Dag Marten,—hier heb je het geld. Is de hooibouw al afgeloopen?”</p> + +<p>„We hebben het laatste voer van morgen om half twaalf binnengehaald, +Heer,” was het antwoord.</p> + +<p>„Mooi, dat hoor ik met genoegen, want ik wou morgen graag een dagje uit +vogelvangen op Ruichoort, evenals verleden jaar, en zou je weer heel +graag tot hulp en gezelschap medenemen. Wat dunkt je, zouden de +werkzaamheden toelaten, dat je een dag vrijaf krijgt?”</p> + +<p><span class="pagenum" title="61"></span><a id="p_61"></a></p> + +<p>„O ja, wat de werkzaamheden betreft, zou ik wel kunnen...” sprak Marten +peinzend, hoewel zijne oogen een wijle geflikkerd hadden van genoegen, +toen hij de uitnoodiging vernam. Hij herinnerde zich nog als den dag +van gisteren, hoe hij het vorige jaar ook met Heer Jan Gerritsz uit +vogelvangen was geweest op Ruichoort, en hoeveel genoegen hij toen had +gehad.</p> + +<p>„Welnu, wat schort er aan?” vroeg de reeder lachend. „Je staat daar net +te kijken, of je je laatste oortje versnoept hebt. Heb je misschien geen +lust in de jachtpartij?”</p> + +<p>„Geen lust?—Dat zou ik meenen...!” riep Marten uit.</p> + +<p>„Of wil vader het je misschien niet toestaan?”</p> + +<p>„Ook wel,” hernam Marten. „Maar ziet u, zooeven zag ik Hopman Wybe +Sjoerds met zijn vendel Saardam verlaten, zoodat wij elk oogenblik een +inval van de Spanjaarden te wachten hebben. En nu vrees ik, dat +Vader...”</p> + +<p>„Kom, wat een dwaasheid!” viel Jan Gerritsz in. „Hopman Wybe Sjoerds is +naar Alkmaar vertrokken zonder daartoe bevel te hebben ontvangen, en je +zult eens zien, hoe gauw hij weer hier terug is. Denk je, dat hij voor +zijn pleizier aan de galg wil komen? Ze zullen het hem in Alkmaar wel +duidelijk maken, dat het zijn plicht is, hier te blijven. Ik heb het hem +zelf ook gezegd, maar hij wilde naar mij <span class="pagenum" title="62"></span><a id="p_62"></a>niet luisteren. Hij moet het +zelf weten, maar jij behoeft je daarom niet te bekommeren. Ik wed, dat +hij vandaag nog terugkeert; Heer Diederik van Sonoy laat waarlijk niet +met zich spotten.”</p> + +<p>„Zou u dat heusch denken?” vroeg Marten.</p> + +<p>„Ongetwijfeld,—komt hij van avond niet terug, dan stellig morgenochtend +wel. Ik maak mij daar geen oogenblik ongerust over. Dus dat blijft +afgesproken? Morgen om een uur of tien kom ik bij je. We kunnen +<ins class="corr" id="corr3" title="Bron: jou">jouw</ins> boot wel gebruiken, niet waar?”</p> + +<p>„O ja, met alle genoegen. Voor de boerderij hebben we haar morgen niet +noodig. En zal ik voor aas zorgen?”</p> + +<p>„Uitstekend. Tot morgen dan!”</p> + +<p>Vergezeld van zijn trouwen hond nam Marten de terugreis aan, die hij +zonder ongelukken of bijzondere avonturen volbracht, en een paar uur +later betrad hij de ouderlijke woning. Hij vertelde dadelijk, wat er in +Saardam was gebeurd, en zijne moeder slaakte een zucht van verlichting +toen zij vernam, dat de ruwe Geuzen waren vertrokken, en zij dus van +hunne wraak niets meer te vreezen hadden.</p> + +<p>Maar Floris Geurtsz schudde bedenkelijk het hoofd, en zeide: „Mij kan +het niet bijzonder verheugen, want ik vrees van deze onverantwoordelijke +daad de ergste gevolgen, althans wanneer zij niet spoedig terugkeeren. +Hoe haalt de man het zich in het hoofd? Laten we hopen, dat Jan Gerritsz +gelijk heeft, en <span class="pagenum" title="63"></span><a id="p_63"></a>dat het vendel te Alkmaar niet toegelaten wordt.”</p> + +<p>„Zou ik dus morgen thuis blijven, Vader?” vroeg Marten, wien het speet, +dat het aangename uitstapje hem ontgaan zou.</p> + +<p>„Och, mij dunkt, dat is niet noodig. We kunnen morgen zien, hoe de zaken +staan en daarvan ons besluit afhankelijk maken. Als alles rustig blijft, +zou ik niet weten, waarom je niet gaan zoudt.—”</p> + +<p>Toen de avond gevallen was en de bewoners der hoeve zich ter ruste +hadden begeven, stak voor de woning van de weduwe Bleeker eene kleine +roeiboot van wal, waarin twee personen gezeten waren. Snel, maar zonder +meer gedruisch te veroorzaken dan beslist noodig was, voer het de Zaan +af en stak het IJ dwars over in de richting van Amsterdam. De twee +roeiers waren Pieter en Aelbert Bleeker, die zich, beschermd door +de duisternis, naar den vijand spoedden, om hun te berichten, dat +Saardam thans geheel van troepen ontbloot en dus eene gemakkelijke +prooi geworden was. Met het verradersloon in den zak keerden zij na +middernacht terug. Hunne riemen gleden bijna onhoorbaar door het water, +en schuw keken zij om zich heen, of zij ook gevaar liepen ontdekt te +worden. Zij wisten te goed, welk een vreeselijk lot hun dan te wachten +stond.</p> + +<p>Dien nacht heerschte vreugde bij de aanvoerders van de Spanjaarden. +Bossu bevond zich in eigen <span class="pagenum" title="64"></span><a id="p_64"></a>persoon te Amsterdam, en het bezit van +Saardam scheen hem zoo belangrijk toe, dat hij dadelijk besloten was, +zich onverwijld van die plaats meester te maken. Hij liet ten spoedigste +alles voor den aanval in gereedheid brengen. Hij wist wel, dat als hij +eenmaal Saardam in zijn bezit had, ook gansch Waterland voor hem bloot +lag.</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="65"></span><a id="p_65"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_IV">HOOFDSTUK IV.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">Een schoone dag, die een droevig einde had.</p> + +<p>Den anderen morgen al vroeg stonden velen, niet zonder angst, zoowel op +den Zuiddijk als in Saardam, op den uitkijk. Zij vreesden, dat de vijand +reeds op de komst zou zijn.—Doch alles bleef rustig op het IJ.</p> + +<p>Hopman Wybe was echter niet teruggekeerd. „Hij was,” zegt Hofdijk in +zijne beschrijving van den Kennemer Vrijbuiter, „een uitmuntende +Watergeus gebleken, maar den eersten krijgsmansplicht—gehoorzaamheid, +was hij vreemd gebleven, en het eerste vereischte van een goed +aanvoerder—zich onvoorwaardelijk te doen gehoorzamen, had hij zich niet +eigen weten te maken. Zijn volk—even lafhartig als ongeregeld mag het +wel geweest zijn—betoonde zeer weinig lust om op den duur een post te +betrekken, zoo gevaarlijk als die te Zaandam was; den Hopman zelf, aan +een gedurig afwisselend <span class="pagenum" title="66"></span><a id="p_66"></a>leven gewoon, mag dit ook wel te eentonig zijn +geweest. Zoo duurde het dan ook niet veel dagen, of men zag hem met zijn +vendel voor de poort van Alkmaar, waar de Goeverneur, de wakkere Willem +Mostaert, hem den intocht weigerde en, meêwustig van den gegeven last, +hem op nieuw gebood om naar Zaandam terug te keeren. Nauwelijks werd +dit door de soldaten vernomen, of zij weken grootendeels van hem af, +en vonden daarin steun bij den Vaandrig, die zich bij hen voegde. +Wybe zelf was zwak en weerbarstig, beiden genoeg, om daarin met de +weerspannelingen eenstemmig te zijn: de stad omtrekkende koos hij zich +een eigen weg, en wendde het met de hem bijgebleven manschappen dwars +door West-Friesland heen naar Medemblik, van meening zijnde om over te +schepen naar Friesland. Te Medemblik wachtte hem geen beter onthaal. +De Vlaamsche Overste Cabeliau, daar over kasteel en stad gebiedende, +en 's Princen en des volks zake met een warm harte toegedaan, verzette +zich te recht tegen eene handelwijze, die ten allen tijde bij eerlijke +krijgslieden den naam van insubordinatie gedragen heeft, en deed hem +aantasten door den Provoost-geweldiger Joachim Nieuwveen. Aldus in +de engte gebracht, koos Hopman Wybe eieren voor zijn geld, zooals +de Noord-Hollandsche boeren zeggen, en beloofde de op hem rustende +verplichting na te <span class="pagenum" title="67"></span><a id="p_67"></a>komen. Cabeliau was eerlijk man en geloofde derhalve +aan de eerlijkheid van anderen; hij liet Wybe trekken.</p> + +<p>„Maar de koppige Fries, in plaats van zich naar de zoo noodig te +bezetten plaats te begeven, en zijn weg alzoo zuidwaarts te nemen, trok +aanstonds westwaarts langs de boorden der Zuiderzee; en toen hij des +anderen daags tusschen Lambertschaag en Aertswoude gekomen was, met +de zijnen nog vijf- of zes-en-veertig man sterk, preste hij een paar +vaartuigen „met ondank der lieden” en scheepte zich naar Friesland in. +Die inscheping geschiedde evenwel niet zóó spoedig, of Cabeliau werd +er van onderricht, en deze verontwaardigde Overste bracht terstond een +zestigtal arkebuziers in vier vaartuigen te water, die snel genoeg uit +de haven van Medemblik stevenden om den weerspanneling te achterhalen, +en wakker genoeg bleken om hem meester te worden en gevankelijk binnen +te brengen. Cabeliau, thans niet verder eigenmachtig willende handelen, +boodschapte Sonoy wat er geschied was, en vroeg hem een +voorschrift.</p> + +<p>„Sonoy—het blijkt uit al zijn daden,—was soldaat in 't hart, en kon +een dergelijk vergrijp tegen de toch al ergerlijk verslapte krijgstucht +niet door de vingers zien. Hij mocht het ook niet; wanneer de +landzaat-zelf zich dergelijke afwijkingen veroorloofde, waar was dan de +grens der gehoorzaamheid, <span class="pagenum" title="68"></span><a id="p_68"></a>die de als helper aangeworven vreemdeling +zich stellen zou?</p> + +<div class="figcenter" style="width: 294px;"> +<a href="images/ill_p068.png"><img src="images/ill_p068th.png" width="294" height="421" alt="" title="Klik voor vergroting (594×851px, 70kb)" /></a> +</div> + +<p>„<ins class="corr" id="corr4" title="Niet in Bron.">„</ins>Hangen!” luidde het harde vonnis van den Gouverneur—en het werd +ten uitvoer gebracht. Op het middaguur van den twaalfden July 1572 zette +Hopman Wybe Sjoerds den voet op de sport des ladders, die ongelukkig +genoeg zijn anders gansch niet roemlooze loopbaan besluiten zou. +<span class="pagenum" title="69"></span><a id="p_69"></a>Weinige oogenblikken later was hij een lijk, evenals zijn vaandrig, die +naast hem gehangen werd.”</p> + +<p>In Saardam keken velen dus vruchteloos naar zijn terugkomst uit; zij +zouden hem daar nimmer meer zien. En uren lang tuurde men in de richting +van het Zuiden, naar Amsterdam, of wellicht de vijand in aantocht was.</p> + +<p>Maar toen de morgen verstreek, zonder dat er eenig onraad van dien kant +dreigde, werd men langzamerhand rustiger, en keerden de Saardammers naar +hun arbeid terug.</p> + +<p>Ook Heer Jan Gerritsz had zich vergewist, of er eenig gevaar te duchten +was. Hij hield zich echter vast overtuigd, dat Wybe Sjoerds in den loop +van den morgen wel terugkeeren zou, en maakte zich volstrekt niet +ongerust. Om half tien nam hij vluchtig afscheid van zijn huisgenooten, +die hij op luchtigen toon geruststelde, en liep den Zuiddijk af, om zich +naar de hoeve van Floris Geurtsz te begeven. Ook daar had men zich +meermalen overtuigd, of alles op het IJ rustig bleef, en toen dat het +geval bleek te zijn, was men tot de gevolgtrekking gekomen, dat de +Spanjaarden geen plan hadden om Saardam te bezetten. Want dat zij het +vertrek van Wybe Sjoerds reeds zouden weten, betwijfelden zij geenszins. +Er waren altoos wel verraders, die voor grof geld hun vaderland aan den +vijand prijs wilden geven.</p> + +<p><span class="pagenum" title="70"></span><a id="p_70"></a></p> + +<p>„Goeden morgen! Goeden morgen!” klonk Heer Jan Gerritsz groet, zoodra +hij de hoeve bereikt had.</p> + +<p>„Goeden morgen, Heer,” was het antwoord. „Nog nieuws te Saardam? Is Wybe +Sjoerds al teruggekeerd?”</p> + +<p>„Neen, nog niet, maar hij zal wel spoedig komen. Heer Sonoy zal hem wel +de keus gegeven hebben tusschen Saardam en de galg, en dan zal Hopman +Wybe wel niet lang over een besluit nadenken. Ik ben er dan ook volkomen +gerust op, dat hij in den loop van den morgen wel zal aankomen, als hij +er niet reeds is, en ga zonder zorg naar Ruichoort.”</p> + +<p>„Op het IJ is althans geen bijzondere drukte op te merken,” zei boer +Florisz. „Wij hebben het den ganschen morgen zorgvuldig in het oog +gehouden, maar niets verdachts gezien. Ik begin ook te gelooven, dat de +Spanjaarden ons met rust zullen laten.”</p> + +<p>„Och, wel ja!” sprak Heer Jan. „Zeg Marten, ben je gereed om +<ins class="corr" id="corr5" title="Bron: mêe">meê</ins> te gaan? En heb je tuig en aas in orde?”</p> + +<p>„Alles ligt reeds in de schuit gereed.”</p> + +<p>„Voortreffelijk! Laten we dan gaan.”</p> + +<p>Marten groette zijne huisgenooten, die hem tot op den dijk vergezelden +om van de afvaart getuige te zijn. Heer Jan nam op het achterbankje +plaats, om te sturen, en Marten greep de riemen. Zij staken van wal.</p> + +<p><span class="pagenum" title="71"></span><a id="p_71"></a></p> + +<p>„Goede reis en een prettigen dag!” werd hun nageroepen, en Anna zeide +lachend:</p> + +<p>„Hè, wat een heerlijk tochtje. Ik zou ook wel meewillen.”</p> + +<p>„Van mij krijg je verlof!” riep Marten. „Stap maar in.”</p> + +<p>„Maar van mij niet!” sprak moeder Fijtje. „Meisjes hooren thuis en aan +het werk! Wij zullen wijzer wezen.”</p> + +<p>De hoeve van boer Florisz lag achter den Zuiddijk, in de onmiddellijke +nabijheid van het IJ. Dit was dus spoedig bereikt, en de roeiers zagen +de twee eilandjes De Waardt en den Horn vlak voor zich. Deze waren, +hoewel zij door een breede strook riet omgeven waren en menigen inham +vertoonden, waarin vele watervogels nestelden, evenwel niet het doel van +de reis. Ruichoort, waarheen de steven werd gewend, lag westelijker, +niet ver van Sparendam, dus aan den Zuidkant van het Houtrak. Zij wisten +nog zeer goed van het vorige jaar, hoeveel waterwild daar gevonden werd. +'t Was dicht met kreupelhout begroeid, en met zijne ruige rietboorden en +gorzen, zijne inhammen en schorren aan den buitenkant, en zijne poelen, +kreeken en geulen van binnen, voor vele gevederde waterbewoners een +welkom oord.</p> + +<p>„Mij dunkt, het was niet kwaad, als wij eenige kannen biers medenamen,” +zei Jan Gerritsz. „Voor <span class="pagenum" title="72"></span><a id="p_72"></a>de noodige stukken zul je zeker wel gezorgd +hebben?”</p> + +<p>„Voor een goeden voorraad brood met ham heeft Moeder gezorgd,” zei +Marten lachend. „'t Zou trouwens wel het laatste zijn, wat ik vergat, +want mijn eetlust laat niets te wenschen over. Maar aan bier heb ik niet +gedacht.”</p> + +<p>„Gelukkig dan, dat ik er aan denk. Ik zal wat noordelijker houden, +Marten. Dan gaan we in de herberg van Jan Slob aan den Westzaner +Overtoom inslag doen. Hij heeft lekker bier, dat weet ik bij +ondervinding, en 't houdt ons niet lang op. 't Is veel te warm vandaag, +om af en toe geen goeden dronk te lusten.”</p> + +<p>Zoo gezegd, zoo gedaan. Marten roeide met krachtige slagen door en Heer +Jan hield den noordkant van het breede water, zoodat zij spoedig aan den +overtoom aankwamen. Daar was eene herberg gelegen, die in eigendom +toebehoorde aan <ins class="corr" id="corr6" title="Bron: Job">Jan</ins> Slob, een man, bij de Geuzen welbekend om +zijn hevigen haat tegen al wat Spaansch of Spaanschgezind was. Hij had +het bootje reeds in de verte zien naderen en wachtte het aan den dijk +op.</p> + +<p>„Goeden morgen!” klonk zijn groet, toen het aan den kleinen steiger +aanlegde en de roeiers er uitstapten. „Ha, dat is goed volk: Heer Jan +Gerritsz en Marten Florisz. Wees me van harte welkom!”</p> + +<p>Hij ging zijn gasten voor naar de gelagkamer, een klein, laag vertrek, +met een paar houten tafeltjes <span class="pagenum" title="73"></span><a id="p_73"></a>en eenige zeer eenvoudige stoelen. En +nauwelijks waren zij binnen getreden, of hij vroeg reeds naar het +laatste nieuws uit Saardam.</p> + +<p>„'t Is een leelijk geval!” riep hij uit. „En van Wybe eene +onverantwoordelijke daad. Geloof me, als die Spaansche schelmen het in +den neus krijgen, dat Saardam door de Geuzen verlaten is, zullen zij er +geen gras over laten groeien en er spoedig bezit van nemen. Help maar +eens kijken!”</p> + +<p>„Gekheid. Wybe zal wel terugkomen,” zei Heer Jan. „Maar laten wij onzen +tijd niet verpraten, want wij gaan op de vogelvangst, op Ruichoort, en +komen wat van je lekker bier halen. Wil je eenige kannen in de schuit +brengen?”</p> + +<p>„Met alle pleizier,” was het antwoord.</p> + +<p>„En ons eerst ieder een kan inschenken?”</p> + +<p>„Asjeblieft!”</p> + +<p>Terwijl Marten en Heer Jan van het lekkere bier genoten, want bier was +in die dagen een volksdrank, die in geen enkel huis ontbrak, voldeed Jan +Slob aan den hem opgedragen last, en na enkele minuten kon de reis +worden voortgezet. De koers was nu naar het Zuid-westen, en na een half +uurtje varens hadden zij Ruichoort bereikt.</p> + +<p>„Laten wij het eiland omvaren tot aan den achterkant,” zei Heer Jan. +„Aan deze zijde gaan nog al eens vaartuigen voorbij, waardoor de vogels +worden <span class="pagenum" title="74"></span><a id="p_74"></a>opgejaagd. Ik geloof stellig, dat wij ginds eene betere vangst +zullen hebben.”</p> + +<p>Deze raad werd opgevolgd, en toen men een diepen inham bereikt had, werd +de schuit daar ingeroeid.</p> + +<p>„Niet te dicht aan den kant, Marten,” zei Heer Jan. „Ha, wat is het hier +een uitstekend geschikt plekje. Hoor je ze al snateren, Marten?”</p> + +<p>„Of ik!” riep Marten met gedempte stem, om de vogels niet te verjagen, +want het was een schuw volkje, dat bij het minste gerucht de vleugels +repte en een goed heenkomen zocht. Ook nu hield het gesnater al spoedig +op.</p> + +<p>„Ik zal tusschen het riet roeien. Kijk, dáár kan de boot mooi liggen, en +we zijn er zoo goed als onzichtbaar.”</p> + +<p>Toen de gewenschte plaats bereikt was, werd het schuitje vastgelegd, +en Marten haalde van onder het voorbankje een paar lange lijnen te +voorschijn, en een bakje met kleine vischjes, die hij 's morgens met een +schepnet had gevangen. Heer Jan en hij namen elk een van de lijnen, en +bonden aan het uiteinde een vischje, dat wel dood, maar toch nog versch +genoeg was, om voor de watervogels een lekker hapje te zijn. De vischjes +werden daarna te water geworpen, waar zij bleven drijven.</p> + +<p>Een zacht windje rimpelde de oppervlakte van het water tot kleine +golfjes, die de beide vischjes <span class="pagenum" title="75"></span><a id="p_75"></a>als spelend met zich medesleepten. Soms +voerden zij een strijd met het kroos, dat de diertjes niet los scheen te +willen laten, maar de golfjes gaven het niet op en bleven telkens +overwinnaar.</p> + +<p>De twee jagers zaten onbewegelijk in het schuitje, Heer Jan op het +achterbankje, Marten aan den steven, en hielden de langzaam wegdrijvende +vischjes nauwlettend in het oog. En tegelijkertijd bespiedden zij de +oppervlakte van het water, of zij vogels ontdekten, die wellicht voor de +verleiding bezwijken mochten.</p> + +<div class="figcenter" style="width: 386px;"> +<a href="images/ill_p075.png"><img src="images/ill_p075th.png" width="386" height="182" alt="" title="Klik voor vergroting (779×369px, 52kb)" /></a> +</div> + +<p>Bij hunne komst was echter het toen aanwezige waterwild schichtig +opgevlogen en weggevlucht, en de jagers begrepen, dat zij geduld moesten +oefenen, wilden zij niet platzak huiswaarts keeren.</p> + +<p>Soms hoorden zij tot hunne blijdschap eenige wilde eenden door de lucht +vliegen, en dan trachtten zij ze in het gezicht te krijgen, hopende dat +zij in hunne nabijheid mochten neervallen.</p> + +<p><span class="pagenum" title="76"></span><a id="p_76"></a></p> + +<p>Er verstreek echter wel een half uur, eer zij een enkelen vogel zagen +naderen, en Heer Jan begon den moed reeds te verliezen.</p> + +<p>„Zouden we geen ander plaatsje opzoeken?” fluisterde hij Marten toe. „Ik +zie hier meerkoet noch eendvogel, en het wachten begint mij duchtig te +vervelen.”</p> + +<p>„Ik zou het niet doen, Heer,” sprak Marten zacht. „Wij hebben de vogels +hier verjaagd door onze komst, en moeten niet te haastig zijn. Op een +andere plaats hebben wij het eerste half uur ook geen kans.”</p> + +<p>„Dat is waar.”</p> + +<p>Doodstil bleven zij zitten. De vischjes waren nu al tot op een vrij +grooten afstand weggedreven, en Marten haalde de lijn zoo zacht mogelijk +wat in. Opeens echter hield hij daarmede op.</p> + +<p>„St,—een woerd!” fluisterde hij bijna onhoorbaar, en onbeweeglijk bleef +hij zitten. „Ginds, bij het elzenboschje.”</p> + +<p>„Ja,—'k zie hem,” was het antwoord.</p> + +<p>De woerd zwom langzaam heen en weder. Telkens stak hij den kop onder +water en wipte zich dan voorover, zoodat zijn staart loodrecht omhoog +wees.</p> + +<p>„'t Is een dikkerd,” fluisterde Heer Jan. „Zijn wijfje zal ook wel niet +ver uit de buurt zijn.”</p> + +<p>De jagers verkeerden niet weinig in spanning, en hoopten, dat de vogel +de doode vischjes in het <span class="pagenum" title="77"></span><a id="p_77"></a>oog zou krijgen. En toen de woerd zich +inderdaad in de richting van het drijvend aas voortbewoog, onbewust van +den list, die hem gespannen was, zaten zij met gerekten hals te kijken +naar elk zijner bewegingen.</p> + +<p>„Hij komt naderbij!” fluisterde Heer Jan, die moeilijk zwijgen kon. +„Kijk, daar zie ik de eend ook!—Mooi zoo!”</p> + +<p>„Laten wij nu doodstil wezen en ons niet bewegen,” fluisterde Marten, +die bang was, dat de <ins class="corr" id="corr7" title="Bron: vogeIs">vogels</ins> hen zouden opmerken en +wegvliegen.</p> + +<p>„De eend nadert mijn vischje,” sprak Heer Jan weer. „Hij is er vlak +bij.”</p> + +<p>„Stil toch,” zei Marten. „Aanstonds merken zij ons op.”</p> + +<p>Dat deed het eendenpaar echter niet. Langzaam en steeds naar voedsel +zoekende, naderden zij het aas, dat door de golfjes heen en weder werd +gestuwd.</p> + +<p>„De woerd is bij <ins class="corr" id="corr8" title="Bron: jou">jouw</ins> vischje!” verbrak Heer Jan opeens de +stilte.—„Ha—nu ziet hij het, .... kijk, hij pakt het beet—ja, slik +maar, 't smaakt lekker!”</p> + +<p>„Wees toch stil, Heer Jan<ins class="corr" id="corr9" title="Bron: ”!">!”</ins> waarschuwde Marten, +die geheel voorover gebogen de lijn vasthield en naar den woerd tuurde.</p> + +<p>„Ze hooren ons toch niet!” fluisterde Heer Jan weer. „Wacht, daar komt +de eend ook naderbij.—De woerd heeft het aas ingeslikt, Marten,—wacht +<span class="pagenum" title="78"></span><a id="p_78"></a>nog even, dan snap ik misschien de eend ook...”</p> + +<p>Maar 't was te laat. De woerd, die inderdaad het vischje had opgeslokt, +bemerkte onraad, want de lijn hinderde hem geducht. Hij probeerde dat +lastige ding te verwijderen en voelde toen plotseling, dat hij in zijne +bewegingen belemmerd werd. Hij trok en rukte, om zich te bevrijden, maar +dat gelukte hem niet. Daarna dook hij onder water, maar toen ook dat +niet hielp, repte hij de vleugels, en vloog over de oppervlakte van +het water heen en weêr, wat een geweldig leven veroorzaakte, want de +vleugels klepten telkens in het water, zoodat het hoog opspatte. Dat +werkte aanstekelijk op de eend, die het voorbeeld van haar gemaal volgde +en ook rondfladderde.</p> + +<p>„Haal hem in, Marten! De eend ziet er nu toch niets van!” riep Heer +Jan, die opgetogen was over de gelukkige vangst. Marten haalde de lijn +schielijk in, tot groote verbazing van den woerd, die niet begreep, wat +er aan de hand was en zich geweldig verzette. Hij naderde snel het +schuitje, waar Marten hem greep. Op het volgende oogenblik lag hij met +omgedraaiden nek op den bodem. De eend fladderde nog altoos wild in het +rond, in de meening, dat ook de woerd een vroolijk spel speelde. Maar +eindelijk kwam zij tot bedaren, en toen zij den woerd nergens meer zag, +zwom zij heen en weer, om hem te zoeken. Zoo ontdekte zij het vischje +aan de lijn <span class="pagenum" title="79"></span><a id="p_79"></a>van Heer Jan, en dit zag er voor haar zoo verleidelijk uit, +dat zij het in den snavel nam en, hoewel met eenige moeite, doorslikte. +Dit geschiedde natuurlijk tot groote pret van Heer Jan Gerritsz, die de +lijn nu inpalmde en de eend het droevig lot liet deelen van den woerd.</p> + +<p>„Wat een paar mooie vogels, Marten,” zei Heer Jan, die met welbehagen de +beide eenden bij de pooten pakte, om te voelen, hoe zwaar zij waren. +„Kijk eens,—zoo vet als modder!”</p> + +<p>„Ja,—'t zijn twee beste,” beaamde Marten, die zijne lijn weer voor een +nieuwen liefhebber in gereedheid bracht. De reeder volgde dat voorbeeld, +en spoedig dreven weer twee vischjes langzaam van het schuitje af.</p> + +<p>De jagers bleven voortdurend in spanning, want langzamerhand kwamen +er heel wat watervogels in den omtrek rondzwemmen. Mosbruine en +blauwzwarte aalschelvers joegen er met schuwe onrust naar hun aas, +wit gebleste meerkoeten lieten zich nu hier, dan daar zien, zwart +gekuifde zanddrijvers hieven hunne fiere halzen omhoog, om den omtrek +te verkennen, en koppels eenden staken de koppen in de diepte, om naar +hunne prooi te zoeken. Blijkbaar was het schuitje op eene bijzonder +gelukkige plaats vastgelegd.</p> + +<p>En de jagers kregen een zoo ruimen oogst, dat hij hunne stoutste +verwachtingen overtrof. Zij vingen <span class="pagenum" title="80"></span><a id="p_80"></a>zooveel vogels van diverse pluimage, +dat zij hunne buren ook wel een heerlijk middagmaal konden bezorgen en +dan nog meer dan genoeg overhielden voor zichzelven. Zij hadden het zóó +druk met hunne jacht, dat het middaguur al lang vervlogen was, eer zij +er aan dachten, dat Moeder Fijtje voor boterhammen, of zooals zij toen +zeiden, „stukken” met ham had gezorgd. Eindelijk werden hunne magen +echter oproerig, en Marten herinnerde Heer Jan aan den inhoud van het +kastje, dat onder het voorbankje getimmerd was.</p> + +<p>„Zoo, krijg je honger?” was het antwoord. „Nu ik ook terdege. Laten wij +het aas eenigen tijd binnenhalen, en zien, wat je moeder voor ons heeft +klaargemaakt. En een frissche dronk zal ook smaken. Wat hebben we eene +gelukkige vangst,—'t gaat voortreffelijk!”</p> + +<p>De lijnen werden ingehaald en de stukken met ham uit hun schuilhoek te +voorschijn gebracht. Deze zagen er lekker uit en lieten zich heerlijk +smaken.</p> + +<p>Heer Jan schonk elk eene kan bier in, en 't bleek hun, dat Jan Slob zijn +roem niet voor niets droeg, en hem ten volle waardig was.</p> + +<p>Door de beweging, die de jagers gemaakt hadden, was het wild verschrikt +opgevlogen en weggevlucht, natuurlijk onder een oorverdoovend gesnater. +Marten keek ze teleurgesteld na, maar Heer Jan zei:</p> + +<p>„Laat ze maar gaan, Marten. Zij zullen straks wel <span class="pagenum" title="81"></span><a id="p_81"></a>terugkomen. Na onze +voorspoedige vangst kunnen wij wel weer een half uurtje geduld oefenen, +zou ik meenen. Ik geloof, dat wij nu al meer hebben dan verleden jaar +van den geheelen dag.”</p> + +<p>„'k Geloof het ook,” zei Marten met een vollen mond, want hij had honger +voor twee en liet het eene stuk na het andere in zijne maag verdwijnen.</p> + +<p>„Je gezondheid schijnt weinig te wenschen over te laten,” lachte Heer +Jan, die met verbazing aanzag, hoe Marten schranste.</p> + +<p>„Dat gaat wel,” lachte Marten. „Ik voel me vrij wel!”</p> + +<p>Zoodra het maal afgeloopen was, werd de jacht voortgezet. De vischjes +werden te water geworpen, en de jagers hielden zich opnieuw doodstil.</p> + +<p>Zoo ging de middag genoeglijk voorbij. De oogst was buitengewoon +voorspoedig, en Heer Jan fluisterde Marten toe, dat hij ook eenige +vogels aan Hopman Wybe Sjoerds zou zenden, om die bij zijn middagmaal te +gebruiken.</p> + +<p>„Van mij kan hij de afgekloven beentjes krijgen,” mompelde Marten. „'t +Is een brutale kaerel, die geen vetten eendebout verdient.”</p> + +<p>Eindelijk lag de bodem van het vaartuigje geheel met doode vogels +bedekt, en Heer Jan meende, dat het nu tijd werd, om naar huis terug te +keeren. Ook Marten had zijne bekomst van de jacht, en het zitten begon +hem te vervelen. De lijnen werden <span class="pagenum" title="82"></span><a id="p_82"></a>dus ingehaald en opgeborgen, en +Marten greep de riemen. De terugtocht werd aanvaard, en het deed den +krachtigen Marten goed, weer eens een flinke lichaamsbeweging te kunnen +nemen. Hij boog zich bij het roeien krachtig voor- en achterover, zoodat +het bootje snel het water doorkliefde.</p> + +<p>„Moeten wij niet eerst naar Jan Slob aan den Westzaner Overtoom, om de +ledige kannen terug te brengen?” vroeg hij onder het roeien door.</p> + +<p>„Ja,—dat is waar ook. Ik zou er waarlijk niet aan gedacht hebben. +Zeker, we moeten...”</p> + +<p>Maar plotseling bleef hij in zijne woorden steken, en Marten zag hem met +wijd opengesperde oogen staren in de richting van Saardam, tot hij +plotseling van zijn zitplaats opsprong, en uitriep:</p> + +<p>„Mijn God! Marten,—kijk eens,—daar is brand ginds, wel op twee,—drie +plaatsen tegelijk...”</p> + +<p>Met uitgestrekten arm wees hij naar Saardam.</p> + +<p>Ontsteld liet Marten de riemen rusten, en vlug stond ook hij op, om te +kijken. Inderdaad,—groote rookwolken stegen omhoog op verscheidene +plaatsen tegelijk. Hij werd doodsbleek, en toen hij een oogenblik naar +het gelaat van Jan Gerritsz keek, zag hij, dat ook deze geen kleur meer +op zijn wangen had.</p> + +<p>„Dat is onheil!” mompelde Marten zacht. „De Spanjaarden zijn gekomen...”</p> + +<p>„Ja,—dat is onheil,” prevelde ook Heer Jan. „'t Moeten de Spanjaarden +zijn!—Dan is—dan <span class="pagenum" title="83"></span><a id="p_83"></a>moet Wybe Sjoerds niet teruggekeerd zijn.”</p> + +<p>Marten zocht met zijn oogen de plaats, waar de hoeve zijner ouders +gelegen was. Genadige hemel! Ook daar stegen zware rookkolommen omhoog.</p> + +<p>De arme jongen begon te beven over al zijne leden.</p> + +<p>„Onze hoeve staat in brand!” stamelde hij verschrikt, terwijl tranen hem +in de oogen sprongen. „O, Heer Jan, wat zou er gebeurd zijn? Zie, ginds +komen mannen en vrouwen aansnellen langs den dijk... O God, hoe +vreeselijk!”</p> + +<p>Hij bleef nog een oogenblik staan. Toen nam hij opeens plaats op de +roeibank en greep de riemen. Met groote, krachtige slagen roeide hij +naar huis. Aan de ledige kannen en den eigenaar daarvan dacht hij niet +meer. Pijlsnel schoot de boot door het water. Telkens keek hij achterom +naar de opstijgende rookwolken, en hoe meer hij naderde, des te sterker +werd de zekerheid, dat de hoeve door de vlammen werd verteerd. En +telkens krachtiger nog werden zijne riemslagen, tot zij de naderende +mannen, vrouwen en kinderen hadden bereikt, die zich, velen schreiende, +voortspoedden in de richting van de herberg aan den Overtoom.</p> + +<p>Marten liet de riemen hangen en sprong op. Ha, die menschen kende hij; +'t waren immers boeren en arbeiders met hunne gezinnen, die, evenals +hij, aan den Zuiddijk woonden. Zie, schrik en ontsteltenis <span class="pagenum" title="84"></span><a id="p_84"></a>stonden hun +op het gelaat te lezen, en de kinderen lieten hun luid jammergeschrei +hooren, terwijl de vrouwen snikten. De mannen liepen voort met gebalde +vuisten; hunne gelaatstrekken teekenden woede en wraaklust.</p> + +<p>„Wat is er gebeurd?” riep hij de menschen toe.</p> + +<p>„Ja, wat is er gebeurd?” riep Heer Jan Gerritsz, die eveneens opgestaan +was.</p> + +<p>„O, ben jij het, Marten?” riep een van de mannen terug. „Vreeselijk! De +Spekken zijn gekomen, met schepen, en zijn aan den Zuiddijk geland, +vanwaar zij roovende en brandende zijn voortgetrokken naar Saardam. O, +ga daar niet heen, Marten, maar vlucht, zoo snel je kunt. Ginds wacht je +de dood,—vlucht zoo schielijk mogelijk!”</p> + +<p>Marten kromp van schrik en ontsteltenis ineen en bedekte gedurende een +kort oogenblik zijn gelaat met de handen. Maar toen vermande de knaap +zich. Hij bedwong zijn snikken en vroeg, maar zijne stem klonk heesch:</p> + +<p>„En mijne ouders, Willem, mijn vader en mijne moeder?—En Anna?”</p> + +<p>In ademlooze spanning wachtte hij het antwoord af. Zijn schrik werd nog +grooter, toen de man blijkbaar met zijn antwoord weifelde.</p> + +<p>„Maar spreek dan toch, Willem Pietersz, spreek dan toch,” riep hij uit, +stampvoetend van ongeduld en spanning.</p> + +<p><span class="pagenum" title="85"></span><a id="p_85"></a></p> + +<p>„Jullie hoeve was de eerste, die in brand gestoken is, Marten,” klonk +het zacht terug. „Ik vrees, dat een groote ramp je getroffen heeft. Ga +niet naar huis, maar vlucht zoo snel je kunt. De vervloekte Spanjolen +ontzien niets en hebben als bare duivels huisgehouden...”</p> + +<p>„Maar mijne ouders, Willem, zeg me dan toch, waar zij zich bevinden...”</p> + +<p>„Arme jongen!” klonk het terug. „Ze zijn vermoord...”</p> + +<p>Een akelige gil klonk over het water, en in vertwijfeling wrong de knaap +de handen. Maar weer bedwong hij zich, en riep uit met een stem, door +snikken afgebroken:</p> + +<p>„En Anna, is ook zij—vermoord?”</p> + +<p>„Ik heb Anna zien vluchten, het land in, in de richting van Oostzaan, en +twee van die duivels achtervolgden haar. Wat er van haar geworden is, +weet ik niet... Ook mijne hoeve is in vlammen opgegaan, en slechts door +eene haastige vlucht hebben wij ons leven kunnen redden.—Wij bezitten +niets meer, niets...”</p> + +<p>En dreigend de vuisten opheffende naar Saardam, waar de gevloekte +Spanjaarden thans den vergaarden buit verdobbelden en verbrasten, riep +hij uit:</p> + +<p>„Maar wreken zal ik mij op dat gespuis, dat mij tot den bedelstaf heeft +gebracht. Ja, bloedig zal ik mij wreken!”</p> + +<p><span class="pagenum" title="86"></span><a id="p_86"></a></p> + +<p>En de andere mannen balden evenzoo de vuisten, en starende op de +vlammen en rookwolken in de verte, mompelden zij met op elkander +geklemde kaken: „Wraak! Wraak!”</p> + +<p>„Heeft men ook de Saardamsche woningen geplunderd?” vroeg Heer Jan, +terwijl hij de riemen greep, want hij zag wel, dat Marten te zeer +ontsteld en geschokt was, om iets te doen.</p> + +<p>„Ik weet het niet, Heer,” was het antwoord. „'t Schijnt mij toe, dat de +plundering zich tot den Zuiddijk heeft bepaald, althans verderop bespeur +ik nergens brand.”</p> + +<p>„Ik ook niet, Gode zij dank!” mompelde Heer Jan.</p> + +<p>De vluchtelingen vervolgden hun tocht. Zij waren thans bedelaars +geworden, die zelfs geen dak meer hadden, waaronder zij rusten konden. +Zij trokken verder, zonder te weten waarheen.</p> + +<p>Heer Jan wendde den steven naar de Zaan. Hij wilde zelf hoe eerder, hoe +liever thuis zijn, om zoo mogelijk over de zijnen te kunnen waken, en +hij verweet zich de lichtzinnigheid, waarmede hij zijn pleiziertochtje +van Ruichoort had ondernomen. Met diepe deernis staarde hij zijn +reisgezel aan, die thans op het achterbankje gezeten was, met de +ellebogen op de knieën en het gelaat in de handen. Hij zag, hoe dikke +tranen hem door de vingers rolden.</p> + +<p>„Marten,” zei hij zacht, en hij deed zijn best om iets te bedenken, dat +hem troosten kon.</p> + +<p><span class="pagenum" title="87"></span><a id="p_87"></a></p> + +<p>„Marten!” herhaalde hij.—„Marten!”</p> + +<p>En even later liet hij er op volgen:</p> + +<p>„Misschien heeft Willem Pietersz het mis gehad. In zijne verbijstering +kan hij zich gemakkelijk vergist hebben...”</p> + +<p>Maar Marten schudde ontkennend het hoofd, en Heer Jan Gerritsz sprak +niet verder. Hij vreesde zelf, dat hij den ongelukkigen knaap met eene +ijdele hoop vleide.</p> + +<p>De boot voer snel voort en had weldra de Zaan en even later de hoeve +bereikt. Beiden stapten aan land. De vlammen stegen nog uit den puinhoop +op en kleine rookkolommen waren nog zichtbaar. Marten betrad het erf. +Geen levend wezen was daar te zien. Zelfs het vee uit het land was +weggevoerd.</p> + +<p>Hij ging verder, terwijl zijne oogen rusteloos ronddwaalden. Opeens +slaakte hij een luiden kreet. Dicht bij de schuur, die door de vlammen +was gespaard, lagen de lichamen van zijne ouders op den grond. Naast +zijn vader lag diens vuurroer,—afgeschoten. En met zijn arm hield hij +nog het lijk van Moeder Fijtje omkneld. Blijkbaar was hij gedood in den +strijd om haar tegen de onverlaten te beschermen...</p> + +<p>Marten knielde bij hen neder, en schreide jammerlijk, en ook Jan +Gerritsz was bij dit vreeselijk schouwspel zijne tranen niet meester. +Hij legde Marten de hand zacht op het hoofd, en zeide:</p> + +<p>„Arme,—arme jongen.”</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="88"></span><a id="p_88"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_V">HOOFDSTUK V.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">De jonge zwerver.</p> + +<p>Langen tijd zat Marten als vernietigd bij de lijken van zijne ouders, +van wie hij zoo innig veel gehouden had. Ach, dat hij hen nu zóó moest +wedervinden! Dat hij nu nooit meer hunne vriendelijke stem hooren, nooit +meer hun liefdevol oog zien zou. Thans waren zij hem ontnomen voor +altoos door de wreede Spanjaarden, die hen goedsmoeds en zonder de +minste noodzakelijkheid hadden vermoord.</p> + +<p>Heer Jan Gerritsz kon het niet van zich verkrijgen den armen knaap +alleen te laten, hoewel hij als op heete kolen stond, want hij brandde +van verlangen om thuis te komen en te zien, hoe de zijnen het maakten. +Hoe vreesde hij, dat de vijanden ook te Saardam op barbaarsche wijze +hadden huisgehouden, en wellicht waren ook zijn vrouw en kinderen door +hunne handen om het leven gebracht. Eindelijk, <span class="pagenum" title="89"></span><a id="p_89"></a>toen Marten maar steeds +roerloos op dezelfde plek bleef zitten, kon hij het niet langer +uithouden, en zeide:</p> + +<p>„Marten, ik móét vertrekken, hoe graag ik ook bij je zou willen blijven. +Bedenk, dat mijne vrouw en kinderen thans ook aan de grootste gevaren +zijn blootgesteld en behoefte hebben aan mannelijke hulp,—als zij nog +leven.—Ga met mij mede, Marten; hier kun je toch niet langer blijven. +Je huis is verbrand en je ouders zijn er niet meer. Kom meê, arme +jongen. Mijn huis zal <ins class="corr" id="corr10" title="Bron: jou">jouw</ins> huis zijn...”</p> + +<p>Marten liet hem niet uitspreken. Hij stond op, droogde zich de tranen +van het gelaat, en zeide met heesche stem:</p> + +<p>„U màg niet langer blijven, Heer Jan. Vergeef mij, dat ik daar niet +eerder aan gedacht heb. Uw plicht roept u naar uw huis en naar de uwen. +Maar ik ga niet mede. Ik moet mijne ouders begraven en mijn zuster +zoeken. Vergeet niet, dat zij thans niemand op de wereld meer heeft dan +mij. Wij behooren voortaan bij elkander...”</p> + +<p>„Maar de avond valt, Marten, en het wordt reeds duister. Ga met mij mede +tot morgen...”</p> + +<p>„Neen, Heer, voortaan ben ik een zwerver op Gods aardbodem, en het maakt +al weinig verschil, of dat heden begint of morgen. Ga gerust heen, Heer +Jan, en bekommer u niet over mij. Ik moet mijne zuster zoeken. Zij heeft +mijne hulp noodig.”</p> + +<p>Hij stak Heer Jan de hand toe, en deze nam haar <span class="pagenum" title="90"></span><a id="p_90"></a>aan, blijkbaar nog +weifelend of hij heen mocht gaan. Maar toch voelde hij, dat hij langer +niet mocht blijven.</p> + +<p>„God bescherme u, Marten!” sprak hij ernstig. „En zoo de omstandigheden +je te machtig worden,—kom dan tot mij; ik zal toonen je vriend te +zijn.”</p> + +<p>„Dank u,” zei Marten ontroerd.</p> + +<p>Heer Jan vertrok. Eerst keek hij nog telkens om naar den verlaten knaap, +maar de angst over het lot der zijnen deed hem al spoedig zijne schreden +verhaasten.</p> + +<p>Toen Marten alleen was, ging hij over tot eene droevige daad. Achter de +hoeve lag een bloementuin, waarin een paar mooie, groote struikrozen +bloeiden. Die rozen waren de lievelingsbloemen zijner moeder geweest. +Onder die struiken dolf hij een graf.</p> + +<p>Toen het gereed was, wachtte hij, totdat iemand de nu nog eenzamer +geworden plaats voorbijging. 't Was een Saardammer, die zich in het dorp +niet meer veilig achtte en een goed heenkomen zocht.</p> + +<p>Marten riep zijne hulp in bij de droeve daad, die hij nog moest +verrichten, en hoe gejaagd de man ook was, de smeekbede van den +verweesden knaap durfde hij niet weigeren. Samen droegen zij de dooden +in de groeve. Daarna was Marten weer alleen. 't Was nu reeds geheel +avond geworden, maar heldere sterren flonkerden aan het firmament, en de +maan goot haar bleek schijnsel over de aarde. Nog rookte de puinhoop.</p> + +<p><span class="pagenum" title="91"></span><a id="p_91"></a></p> + +<p>Met een droevigen zucht begaf Marten zich op het land, waarop Anna +gevlucht was, toen zij door de Spanjaarden achtervolgd werd. Hij +wanhoopte echter, eenig spoor van haar te zullen vinden. De +verschillende landstrooken waren door vele slooten gescheiden. Zou Anna +zich daardoor hebben laten weerhouden? Hij dacht van niet, want de +angst, om in de handen der vijanden te vallen, zou er haar wel doorheen +gejaagd hebben. Bovendien was zij vlug en dapper, dat wist hij.</p> + +<p>Hij vond dan ook nergens iets, dat hem eene aanwijzing kon geven, +waarheen zij gevlucht was. En voor een nauwkeurig onderzoek was het te +donker.</p> + +<p>Opeens bedacht hij, dat zij wellicht eene schuilplaats gevonden kon +hebben bij Kees Aartsz, een arbeider, wiens eenvoudig huisje aan den +Waterlandschen dijk gelegen was. Want in die richting moest zij gevlucht +zijn, als zij haar toevlucht op de landerijen had gezocht. Hij besloot +zich onmiddellijk daarheen te begeven, en koos daartoe den kortsten weg, +dwars door het land, zonder zich door slooten te laten weerhouden. +Marten kon goed springen, en dat kwam hem nu te pas. In betrekkelijk +korten tijd kwam hij bij Kees Aartsz aan.</p> + +<p>De bewoners waren nog op, maar de deur was zorgvuldig gesloten.</p> + +<p>Op zijn roepen klonk eene stem van binnen:</p> + +<p><span class="pagenum" title="92"></span><a id="p_92"></a></p> + +<p>„Wie is daar?”</p> + +<p>„Goed volk, Kees,—ik ben Marten Florisz. Doe even open.”</p> + +<p>Dat geschiedde, en de man, die in de deuropening verscheen, zeide: „Kom +binnen, Marten.”</p> + +<p>„Neen, ik kom niet binnen. Alleen wil ik graag weten, of u mijn zuster +misschien gezien heeft. Zij is het land opgevlucht voor de +Spanjaarden,—en ik weet niet, waarheen zij gegaan is.”</p> + +<p>De man keek hem met innig leedwezen aan, en de vrouw, die evenzoo aan de +deur verschenen was, kreeg de tranen in de oogen, toen zij den armen +jongen zag. De menschen wisten wel, wat er op de hoeve gebeurd was.</p> + +<p>„Wij hebben Anna gezien, Marten,” sprak de man. „En zij is Godlof den +Spanjaarden ontkomen. Door de breedste slooten vloog zij heen, en dat +was haar geluk, want de soldaten met hunne stalen wapenrustingen durfden +zich in de modderige slooten niet wagen. Zij kwam hier in de grootste +ontsteltenis aan, want zij had alles gezien, wat er bij jelui gebeurd +was.—Och, zij was zoo bedroefd...”</p> + +<p>„Geen wonder, het arme meisje,” zei de vrouw schreiënd.</p> + +<p>„Wij boden haar aan hier te blijven, maar dat durfde ze niet. Zij was +zoo angstig en gejaagd, dat zij bijna niet wist, wat zij deed, en zij +vreesde, dat de soldaten over den dijk zouden komen, om haar te +halen...”</p> + +<p><span class="pagenum" title="93"></span><a id="p_93"></a></p> + +<div class="figright" style="width: 237px;"> +<a href="images/ill_p093.png"><img src="images/ill_p093th.png" width="237" height="374" alt="" title="Klik voor vergroting (789×1245px, 120kb)" /></a> +</div> + +<p><span class="pagenum" title="94"><br /></span><a id="p_94"></a></p> + +<p>„Maar waar is zij nu?” vroeg Marten ongeduldig.</p> + +<p>„Er kwamen enkele bootjes met vluchtende Saardammers hier langs, die +door de Gouw wisten te ontkomen. Met een van die booten is zij +medegegaan,—maar waarheen, dat weet ik niet. De menschen wisten zelf +niet, waarheen het lot hen voeren zou. Vermoedelijk bevindt zij zich +hier of daar te Westzaan of te Assendelft, of Beverwijk,—wie zal 't +zeggen?”</p> + +<p>„Dan weet ik nu genoeg,” sprak Marten. „Heb dank voor de hulp, die u +beiden aan haar verleend hebt. Goeden nacht.”</p> + +<p>De man kon den knaap zoo echter niet laten vertrekken. Hij wist immers, +dat deze geen dak meer had, om onder te rusten. Daarom zei hij:</p> + +<p>„Blijf vannacht hier, Marten. De nieuwe dag geeft nieuwen raad, maar +vergt ook weer nieuwe kracht.”</p> + +<p>„Dank voor uw vriendelijk aanbod, buurman,” zei Marten. „Ik kan het +echter niet aannemen, want ik zal rust noch duur hebben, voor ik mijn +zuster wedergevonden heb. Nog één vraag: weet u ook, waar onze hond +gebleven is? Ik heb hem nergens gezien, dood of levend.”</p> + +<p>„Hij was bij Anna, en 't is voor een groot deel aan hem te danken, dat +zij ontsnapt is, want hij vloog telkens op de kerels aan. En dan hadden +zij 't kwaad te verantwoorden. Maar een van de soldaten heeft hem +eindelijk met de kolf van zijn vuurroer <span class="pagenum" title="95"></span><a id="p_95"></a>een zoo hevigen slag op den kop +gegeven, dat hij bijna niet meer loopen kon. Toch volgde hij Anna nog, +zoo goed en zoo kwaad, als het ging. Hij kroop bijna over den grond, +toen hij hier aankwam.”</p> + +<p>„Arme Kees!” mompelde Marten.</p> + +<p>„Maar hij kwam langzamerhand weer op zijn verhaal,” viel de vrouw in. +„Hij was half verdoofd geweest van den slag. Anna heeft hem medegenomen +in de schuit.”</p> + +<p>„Aan wie behoorde die?” vroeg Marten.</p> + +<p>„'k Weet het niet, want ik ken weinig Saardammers, omdat ik hier nog +maar zoo korten tijd woon.—Blijf hier van nacht, Marten. Je kunt haar +nu toch niet zoeken. 't Wordt nacht.”</p> + +<p>Maar Marten schudde ontkennend het hoofd, en na een korten groet keerde +hij over den dijk terug naar de plaats, waar eenmaal de hoeve zijner +ouders had gestaan.</p> + +<p>Bij het heldere maanlicht zag hij, hoe de Spanjaarden de naaste woning, +die van de familie Bleeker, hadden gespaard.</p> + +<p>„Het verradersloon,” mompelde Marten bitter.</p> + +<p>Blijkbaar had hij onder het loopen zijn plan gevormd, want zonder zich +een oogenblik te bedenken stapte hij in zijn boot, maakte het touw los, +greep de riemen, en roeide het IJ op, in de richting van den Westzaner +Overtoom.</p> + +<p>De doode vogels lagen nog op den bodem van <span class="pagenum" title="96"></span><a id="p_96"></a>het vaartuigje. Hij koos +zijne richting naar het Westen, en hield de Noordzijde van het water. +Zoodra hij de herberg van Jan Slob genaderd was, bond hij de boot vast, +en trad de herberg binnen, die nog niet gesloten was. Er bevond zich +geen enkele gast in de gelagkamer, en de kastelein maakte zich blijkbaar +gereed, om naar bed te gaan. Hij had zijne blauwe slaapmuts ten minste +al op, en was reeds half ontkleed.</p> + +<p>„Zoo laat in den avond nog volk?” vroeg hij niet zonder eenige +verbazing, terwijl hij een brandende kaars omhoog hield, ten einde te +kunnen zien, wie er binnengekomen was. „Hé, dat is Marten Florisz +zoowaar nog. Wel, ik dacht dat je de kannen geheel vergeten waart, en... +Maar jongen, wat zie je er uit? Je bent zoo bleek als een lijk, en je +handen beven. Ha, die vervloekte Spekken hebben zeker...”</p> + +<p>„Zij hebben mijne ouders vermoord, mijne zuster op de vlucht gejaagd, en +onze hoeve verbrand!” sprak Marten kortaf, en opnieuw barstte hij in +tranen uit.</p> + +<p>„Dat gespuis! Dat addergebroedsel!” riep Jan Slob uit, terwijl hij bij +Marten kwam staan, die op een stoel neergevallen was en zijne tranen den +vrijen loop liet. <ins class="corr" id="corr11" title="Bron: Slop">Slob</ins> legde hem de hand op het hoofd. Woorden +van troost kon hij niet vinden, en daarom deed hij niet anders dan +schelden op de bedrijvers van zooveel wreedheid. En ruw als hij was, +vloeiden <span class="pagenum" title="97"></span><a id="p_97"></a>hem de vreeselijkste scheldwoorden over de lippen. Wel +honderdmaal herhaalde hij: „Aan de galg moesten zij hangen,—aan de galg +moesten zij hangen, de bloedhonden!”</p> + +<p>Marten maakte eindelijk aan zijn woordenvloed een einde door hem te +vragen, of hij ook iets van zijne zuster had gemerkt, en misschien ook +wist, waarheen zij zich begeven had.</p> + +<p>„Niets van gezien, Marten,—heelemaal niets. Alleen weet ik, dat er nog +verscheidene vluchtelingen hier gepasseerd zijn, die zich misschien naar +Beverwijk of Alkmaar begeven hebben. En velen heb ik ook naar Westzaan +zien vluchten, misschien omdat zij daar familie hadden. Wie weet, is +Anna daar ook niet bij geweest. Het is ook mogelijk, dat zij den wijk +naar Haarlem heeft genomen. Ik moet ronduit zeggen, dat ik er niets van +weet. Maar wèl weet ik, dat de eerste Spanjaard, die in mijne handen +valt, er vreeselijk voor boeten zal. „Oog om oog en tand om tand,” zoo +zal het voortaan wezen.”</p> + +<p>„Ja,” zei Marten somber en binnensmonds, „oog om oog en tand om tand. +Mijn arm zal voortaan gewijd zijn aan den Prins.”</p> + +<p>„Flink zoo, mijn jongen! Je bent sterk genoeg, om mede te strijden voor +de vrijheid van het vaderland. Weg met de Spanjolen! Wij moeten niet +rusten, voordat de laatste Spek over de grenzen is gejaagd. <span class="pagenum" title="98"></span><a id="p_98"></a>Wij hebben +nù gezien, wat wij van hen te wachten hebben. O, ik vreesde het al, +zoodra ik hunne schepen het IJ zag oversteken. Naar ik gehoord heb, is +Admiraal Bossu zelf aan boord geweest en was het op zijn bevel, dat +zijne krijgslieden aan den Zuiddijk werden ontscheept. Plunderende zijn +zij tot den Dam toe verder getrokken, en dat zij onbarmhartig hebben +huisgehouden ... maar daarover behoef ik tegen jou niet te spreken. Die +beulen! Aan de galg moeten zij, tot den laatsten man toe! Maar zeg mij +nu, Marten, wat is je plan? Waarheen denk je je te begeven?”</p> + +<p>„Ik weet het niet, Jan Slob, ik weet het niet. Natuurlijk ga ik mijne +zuster zoeken, want zij heeft nu niets meer op de wereld, dan mij. Wist +ik maar, waarheen zij zich gewend heeft...”</p> + +<p>„Daar kun-je morgen over nadenken, mijn jongen,” hernam de waard goedig. +„Je brengt den nacht hier door, dat spreekt van zelf, en morgen zullen +wij verder zien...”</p> + +<p>„Maar ik moet Anna zoeken,” sprak Marten, die van droefheid en +vermoeienis bijna te uitgeput was om te denken.</p> + +<p>„Natuurlijk,” zei <ins class="corr" id="corr12" title="Bron: Slop">Slob</ins>, die wel opmerkte, hoe afgetobd de +knaap zich gevoelde. „Morgen ga je zoeken, overal in den omtrek,—maar +nu blijf je hier; kom mede, op den zolder heb ik een lekkere slaapplaats +gereed, waarvan al menigeen gebruik heeft gemaakt, die voor de Spekken +vluchten moest. <span class="pagenum" title="99"></span><a id="p_99"></a>Ik laat je thans niet verder trekken, Marten, al zou ik +je met geweld hier moeten houden.”</p> + +<p>Dat was trouwens niet noodig, want Marten gevoelde zeer goed, dat hij +behoefte had aan rust, en verzette zich niet tegen het gulle aanbod van +den waard. Zwijgend volgde hij hem eene trap op naar boven. Daar was een +bedstede getimmerd, waarop een zacht bed gereed lag.</p> + +<p>„Wil je eerst niet wat eten?” vroeg Slob plotseling. „Domoor, die ik +ben, om daar niet eerder aan te denken. 't Is zeker al lang geleden, dat +je wat gebruikt hebt.”</p> + +<p>Marten bedankte echter; hij had in 't geheel geen eetlust.</p> + +<p>Gelukkig viel hij spoedig in slaap, tot groote blijdschap van Jan Slob, +die beneden nog een half uurtje gewacht had, om nog eens naar hem te +kunnen zien, voor ook hij zich ter ruste begaf.</p> + +<p>Wel werd Martens slaap dikwijls verontrust door benauwde droomen, vooral +in den voornacht, maar later werd hij rustiger en kalmer. Zijne +ademhaling werd minder gejaagd, en hij sprak niet meer in zijn slaap.</p> + +<p>Hij werd den volgenden morgen zelfs veel later wakker dan gewoonlijk, en +Jan Slob liet hem rustig liggen. 't Was al bijna acht uur, eer hij +ontwaakte, maar toen voelde hij zich ook verkwikt en versterkt. Hij +stond op en begaf zich naar beneden. Slob en <span class="pagenum" title="100"></span><a id="p_100"></a>zijne vrouw bevonden zich +in de gelagkamer, en zij reikten Marten hartelijk de hand. Toen hij zich +frisch gewasschen en daarna verder gekleed had, nam hij plaats aan de +eenvoudige ontbijttafel, waar een flinke boterham met kaas voor hem +gereed stond.</p> + +<p>„Komaan, voorgezet is voorgediend, moet je maar denken,” sprak vrouw +Marye, „en 't is je van harte gegund.”</p> + +<p>„Wat is nu je plan, Marten? Heb je al nagedacht over hetgeen je te doen +staat?” vroeg de waard. En hij liet er hartelijk op volgen: „Je moet me +goed begrijpen, Marten; ik bedoel met deze vraag volstrekt niet, dat je +ons hier te veel bent, en dat we je hoe eerder hoe liever weg willen +sturen. Volstrekt niet, hoor. Al wou je hier je anker voor goed +neerleggen, wij zouden er niets tegen hebben en het zelfs wel aangenaam +vinden, want wij kunnen een jongen met een paar stevige armen aan het +lijf best gebruiken. Maar wij begrijpen zelf zeer goed, dat je hier rust +noch duur zoudt hebben, voor je Anna wedergevonden hebt...”</p> + +<p>„Dat is ook zoo, al ben ik u uiterst dankbaar voor uw vriendelijk +aanbod,” viel Marten in. „Mijn plan is, eerst naar Westzaan te gaan. 't +Zou best mogelijk kunnen zijn, dat Anna daar eene toevlucht heeft +gezocht. Wij hebben er nog een neef wonen, weet u...”</p> + +<p>„Een neef op Westzaan? Wie is dat dan?”</p> + +<p><span class="pagenum" title="101"></span><a id="p_101"></a></p> + +<p>„Govert 't Hoen,—u kent hem ongetwijfeld wel.”</p> + +<p>„Govert 't Hoen,—of 't Oude Hoen, zooals hij gewoonlijk genoemd wordt. +Zou ik dien niet kennen?” lachte de waard met een knipoogje. „Wel +jongen, 't is een van mijne beste vrienden, en een dappere kaerel +bovendien. Als er één is, die een hekel heeft aan de Spekken, dan is hij +het! Welzoo, is 't Oude Hoen een neef van je?”</p> + +<p>„Een verre neef eigenlijk, Slob, maar hij kwam nog wel eens bij ons op +de hoeve...”</p> + +<p>„Nu, dan heb je groot gelijk, je 't allereerst naar hem te begeven. 't +Is een verstandig man,—een man, voor wien ik het meeste respect heb, en +'t zou inderdaad niet onmogelijk wezen, dat Anna naar hem gevlucht +was.—Zeker, best mogelijk, en al is dat niet het geval, dan zal hij je +toch ten beste raden. Ik geloof, dat het een heel wijs besluit van je +is, en ik mag er je niet van terughouden.—Ik heb gezien, dat je +schuitje bij mij aan den steiger ligt. Ik zal met je meêgaan tot aan den +Overtoom, om het over den dijk te brengen.”</p> + +<p>Marten stond op en nam afscheid van zijne gastvrouw, wie hij zijn +hartelijken dank betuigde. Maar daar wilde zij niet van hooren en zij +deed hem tot aan de deur uitgeleide. Slob en hij brachten het schuitje +naar den Overtoom en wonden het met vereende kracht over den dijk in de +Westzaner Gouw. En weldra was Marten weer alleen.</p> + +<p><span class="pagenum" title="102"></span><a id="p_102"></a></p> + +<p>Hij roeide met krachtige slagen voort, want de ongerustheid over het +lot van Anna dreef hem tot spoed. Zij waren hun geheele leven niet +alleen broer en zuster geweest, maar ook trouwe vrienden, die innig veel +van elkander hielden. En nooit had hij dit sterker gevoeld dan thans, nu +zij hunne ouders verloren hadden en niets ter wereld meer bezaten dan +elkander. Zij verschilden maar een goed jaar in leeftijd en waren samen +opgegroeid. Samen hadden zij gespeeld, samen schoolgegaan, samen lief en +leed gedeeld. Eerst was Anna in zijn oog altijd de groote zuster +geweest, omdat zij de oudere was, maar dat verschil was allengs +weggevallen en eindelijk was hij de grootere en sterkere geworden, die +zijne zuster soms beschermen moest tegen baldadigheden van andere +jongens, als zij haar plagen wilden. Zoo waren langzamerhand de rollen +omgekeerd en was hij het geweest, bij wien zij hulp en steun zocht. O, +hij voelde het: daaraan had zij thans dubbel behoefte. Als eene arme +wees zwierf zij nu in den vreemde rond en zag ongetwijfeld reikhalzend +uit naar haar broeder, den eenigen, dien zij op de wereld bezat.</p> + +<p>Deze en dergelijke gedachten gingen hem door het hoofd, terwijl hij met +regelmatigen slag doorroeide naar Westzaan. Af en toe keek hij even om +naar den toren van de kerk, om te zien hoe groot de afstand was, die hem +nog van het dorp scheidde. <span class="pagenum" title="103"></span><a id="p_103"></a>Eindelijk had hij het doel van zijn tocht +bereikt en was hij de hoeve van zijn neef Govert 't Hoen genaderd. Hij +legde het bootje vast en stapte aan wal. Weldra trad hij de woning +binnen, die hem welbekend was, want hij was er meermalen geweest, soms +wel in gezelschap van zijne ouders en van Anna. Bij de gedachte daaraan +ontsnapte hem een diepe zucht. Helaas, die gelukkige dagen zouden nooit +terugkomen....</p> + +<p>Hij opende de kamerdeur en trad binnen.</p> + +<div class="figcenter" style="width: 209px;"> +<a href="images/ill_p103.png"><img src="images/ill_p103th.png" width="209" height="366" alt="" title="Klik voor vergroting (421×739px, 61kb)" /></a> +<br /></div> + +<p><span class="pagenum" title="104"></span><a id="p_104"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_VI">HOOFDSTUK VI.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">Onder de Vrijbuiters.</p> + +<p>Er zaten eenige mannen om de tafel geschaard. 't Waren allen boeren uit +den omtrek, aanhangers van den Hervormden godsdienst, en trouwe +volgelingen van den Prins van Oranje. De meesten ervan kende hij wel, +want hij had ze meermalen in de hoeve zijner ouders ontmoet, en hij +begreep dadelijk, dat zij hier bij elkander gekomen waren om te +overleggen, wat hun na den inval van de Spanjaarden in Saardam te doen +stond. 't Waren mannen in boersche kleeding, maar hunne gelaatstrekken +teekenden zoowel vastberadenheid als moed, schranderheid als list.</p> + +<p>Bij de binnenkomst van Marten keken zij verwonderd op, en 't Oude Hoen, +die tegenover Geerte, zijne vrouw, voor het raam aan de tafel zat, riep +uit:</p> + +<p>„Wel,—wie komt daar binnenstappen? Dat is <span class="pagenum" title="105"></span><a id="p_105"></a>zoowaar Marten Florisz! Kom +nader, neef. Je brengt zeker slechte tijding, niet waar?”</p> + +<p>„'t Kon niet slechter, neef,” was het antwoord van Marten, terwijl hij +'t Oude Hoen eene hand gaf. Deze was een klein manneke, maar hij had +breede schouders en gespierde armen, en zijn gelaat teekende zooveel +verstand, oprechtheid en zielenadel, dat het onwillekeurig vertrouwen +inboezemde. Hij schudde Martens hand recht hartelijk, en viel hem in de +rede met te zeggen:</p> + +<p>„Wij weten er alles van, mijn jongen,—en Geerte-nicht en ik hebben je +komst verwacht. Maar zeg me—waar is Anna? Of hebben die verwenschte +Spekken ook haar...?”</p> + +<p>„Zij is gevlucht, neef, maar ik weet niet waarheen, en zoek haar overal. +Ik had zoo gehoopt, dat zij haar weg naar hier zou genomen hebben...”</p> + +<p>„Wij hebben haar niet gezien,” viel Geerte in. „Maar ga zitten, Marten, +en vertel ons nader, wat er gebeurd is.”</p> + +<p>Marten voldeed aan dezen wensch, en 't spreekt vanzelf, dat hem bij dat +droevig verhaal de tranen telkens in de oogen opwelden.</p> + +<p>De mannen hoorden hem sprakeloos aan, maar bij het verhaal van de +gepleegde wreedheden nepen zij woedend de vuisten samen, en hunne lippen +prevelden woorden van wraak. Zij hadden zeer met den ongelukkigen knaap +te doen, <span class="pagenum" title="106"></span><a id="p_106"></a>en hunne verontwaardiging kende bijna geen grenzen.</p> + +<p>Nauwelijks was hij dan ook uitgesproken, of een van hen, Goesinnen +genaamd, sloeg woedend met zijn vuist op tafel, en riep uit:</p> + +<p>„Is het plegen van eene dergelijke schanddaad niet Gode geklaagd? En +eischt het geen wraak? Neen mannen, 't is zooals 't Oude Hoen zegt: wij +moeten ons zooveel mogelijk vereenigen en den vijand bestoken, waar wij +maar kunnen. Wel is Saardam bezet, maar nog is Kennemerland en Waterland +in handen van den Prins. Als wij willen, kunnen wij den Spanjaard nog +ontzaglijk veel afbreuk doen. Heer Diederik van Sonoy zal spoedig genoeg +krijgslieden zenden, om de bedreigde plaatsen te bezetten. Ik stel voor, +dat wij 't Oude Hoen tot onzen aanvoerder benoemen en onder zijne +leiding tochten te water ondernemen, om den vijand te bestoken!”</p> + +<p>„Goed gesproken,” viel Jan Walichs <ins class="corr" id="corr13" title="Bron: is">in</ins>. „'t Oude Hoen zal ons +aanvoeren en onze leidsman zijn. Een beteren konden wij niet wenschen.”</p> + +<p>„Volkomen waar,” beaamde Jan Dieuwers. „Maar wat kunnen wij eigenlijk +doen, dat zou ik wel willen vragen. Wat kan een handvol boeren beginnen +tegen de machtige vijandige vendels? Wij zijn immers een tegen vijftig?”</p> + +<p>'t Oude Hoen stond op.</p> + +<p>„Mannen,” sprak hij ernstig, „'t Oude Hoen wil je <span class="pagenum" title="107"></span><a id="p_107"></a>aanvoerder zijn, en +met Gods hulp zullen wij trachten onze vrouwen en kinderen, onze have en +ons goed te beschermen tegen de vijanden. Wàt wij doen kunnen, zal de +tijd ons leeren. Wij moeten in elk geval doen, wat onze hand vindt om te +doen. Wij mogen niet versagen, want moed verloren is àl verloren, zegt +het spreekwoord. En als het waar is, dat wij tegen de Spanjolen zijn als +een tegen vijftig, welnu, dan moeten wij list stellen tegen overmacht. +Alle wateren hier in den omtrek zijn ons bekend, en tusschen het riet en +de schooren weten wij plaatsen genoeg te vinden, die ons aan het oog van +den vijand onttrekken. Begeven de vendels zich hier of daar heen, uit +onze schuilhoeken vellen wij hen man voor man neder, zonder dat zij ons +bereiken kunnen of ons zelfs maar zien. Neen, wij mogen niet moedeloos +bij de pakken gaan neerzitten, maar moeten strijden voor huis en haard, +voor godsdienst en vaderland! Wie zichzelven helpt, dien helpt God!”</p> + +<p>Deze woorden van 't Oude Hoen maakten diepen indruk op de aanwezigen, en +meer dan een herhaalde de woorden: „Wie zichzelven helpt, dien helpt +God.”</p> + +<p>Het gezelschap werd allengs grooter, want telkens ging de deur open en +traden mannen binnen, die zich, nu de nood aan den man kwam, als bij +afspraak naar de woning gespoed hadden van 't Oude Hoen, dien zij allen +stilzwijgend als hun hoofd en <span class="pagenum" title="108"></span><a id="p_108"></a>leidsman beschouwden. Zoo verschenen daar +nog Joachim Cleynsorg, die door Diederik van Sonoy belast was met het +bevel over een vendel krijgslieden, Engel Lastpenning van Krommenie, +Claes Kees <ins class="corr" id="corr14" title="Bron: Sijmensen">Symensen</ins>, Pieter Claessen Yperen van Oostzaan, +en nog verscheidene anderen. Man voor man waren zij bereid voor de zaak +der vrijheid te sterven. Ook de zoon van 't Oude Hoen was onder de +aanwezigen. Hij heette Aelbert, maar werd gewoonlijk 't Jonge Hoen +genoemd. Hij stond bekend als een verstandig jongeling, die +bedachtzaamheid aan moed paarde. Zoodra Marten binnen gekomen was, had +hij zich bij hem gevoegd, en hij fluisterde met hem over Anna, over wier +lot Marten zoo bezorgd was.</p> + +<p>„Je blijft bij ons, Marten,” sprak hij hartelijk, „en samen zullen wij +haar zoeken. O, ik twijfel niet, of we zullen haar wel opsporen. Nu zij +den vijanden ontkomen is, is dat slechts eene kwestie van tijd en van +geduld. Zij zal zich thans wel hier of daar in eene veilige haven +bevinden. Wie zou zoo wreed kunnen zijn, aan een ouderloos meisje een +onderdak te weigeren, wanneer de vijanden haar van alles beroofd hebben, +wat zij op de wereld bezat? Neen, Marten, maak je over haar lot niet al +te bezorgd.”</p> + +<p>„Dat is ook mijne meening, Neef!” viel 't Oude Hoen in, die het gesprek +stilzwijgend had aangehoord. „We mogen gerust aannemen, dat zij zich +hier of daar in veiligheid bevindt. De menschen, met wie <span class="pagenum" title="109"></span><a id="p_109"></a>zij gevlucht +is, zullen haar wel niet aan haar lot hebben overgelaten. Ook mijn raad +is, geduld te oefenen. Waar zou je haar ook moeten zoeken? In Alkmaar? +In Haarlem? Of op een van de omliggende dorpen? 't Is een zoeken in het +honderd, met weinig kans van slagen.—Ik geloof, dat je het beste doet, +door hier te blijven, en ons te helpen in den strijd, die ons wacht. Je +hebt een paar sterke armen aan het lijf, en kunt met een verrejager even +goed treffen als een onzer. Een vuurroer kun je van mij wel krijgen en +een verrejager daarbij. Sluit je bij ons aan, Marten, en wordt een +Vrijbuiter als wij, in dienst van den Prins. Wij strijden voor een +eerlijke zaak, en God zal ons de overwinning geven.”</p> + +<p>Marten had wel ooren naar dien raad, en hij moest toegeven, dat hij niet +verstandiger handelen kon. Op goed geluk af een zwerftocht te +ondernemen, om Anna op te sporen, had bij nader inzien weinig kans van +slagen, en 't vermoeden lag voor de hand, dat zij zich wel hier of daar +in veiligheid zou bevinden. Bovendien lachte het vrije leven van den +Vrijbuiter hem wel aan met al zijn gevaren en afwisseling, en in den +grond van zijn hart deed hij niets liever, dan den gegeven raad volgen.</p> + +<p>Maar nog weifelde hij. Mocht hij den voorslag wel aannemen? Was het niet +zijn plicht zoolang te zoeken, tot hij haar gevonden had? Wanneer zijn +ouders nog spreken konden, zouden <span class="pagenum" title="110"></span><a id="p_110"></a>zij dàt dan niet in de eerste plaats +van hem vergen?</p> + +<p>Opeens stond een van de mannen op en wees naar buiten.</p> + +<p>„Brand!” riep hij uit. „Brand te Saardam!”</p> + +<p>Allen stonden op om uit te zien, en begaven zich naar buiten, waar zij +een beter uitzicht hadden.</p> + +<p>„Zou er nog niet genoeg gebrand en geroofd zijn?” vroeg een hunner, +terwijl zijne oogen van verontwaardiging fonkelden.</p> + +<p>„Kijk, dáár stijgen ook rookwolken op, iets noordelijker,” sprak een +tweede, terwijl hij de plaats aanwees, waar weldra een roode gloed +zichtbaar werd. En zacht voegde hij erbij: „Arme Saardammers!”</p> + +<p>„De brand wordt heviger en woedt op vele plaatsen tegelijk,” zei een +ander. Zwijgend staarden de mannen naar de bedreigde plaats.</p> + +<p>'t Was dan ook een vreeselijk schouwspel, dat zich aan hun oog +vertoonde. Blijkbaar grepen de vlammen snel om zich heen, want de +vuurgloed werd bij de minuut grooter en woedde over eene groote +oppervlakte. Dichte rookwolken maakten het uitspansel donker, en de +roode vlammen verlichtten het met een fantastischen gloed.</p> + +<p>„Die onmenschen!” mompelde een der toeschouwers.</p> + +<p>„Beulen zijn het, onmenschelijke beulen!” knarsetandde een ander, +terwijl hij het schouwspel met <span class="pagenum" title="111"></span><a id="p_111"></a>een van woede verbleekt gelaat aanzag. +„Hoe zij daar weer huishouden! Mannen, vrouwen en kinderen worden +vermoord en uitgeschud. O, maar het schreit ten hemel!”</p> + +<p>De oogen der mannen gloeiden van haat, en zij zwoeren elkander niet te +zullen rusten, eer de laatste vijand uit deze landpalen verdreven was.</p> + +<p>Ook Marten verkeerde diep onder den indruk van het ontzettende +schouwspel, en het kostte hem weinig moeite om zich voor te stellen al +den jammer, al de ellende, die op dit oogenblik te Saardam geleden werd. +Hoe hadden immers de ellendelingen gehandeld op de hoeve zijner ouders! +Zijn hart beefde van ontsteltenis, en tranen vulden zijn oogen. Een +ontzettende haat tegen alles wat Spanjaard was, maakte zich van hem +meester, en hij haakte er naar, den strijd tegen die roovers en +moordenaars aan te binden.</p> + +<p>„Neef!” riep hij uit, en zijn stem trilde van edele +verontwaardiging,—„Neef, mijn besluit is genomen; ik blijf hier, om met +u te strijden tegen die monsters, die zich niet ontzien, om zulke daden +te doen. Ook ik schaar mij onder de Vrijbuiters!”</p> + +<p>„Goed gesproken, Marten,” zei 't Oude Hoen, terwijl hij hem de hand +drukte. En 't Jonge Hoen voegde zich bij hem en sprak:</p> + +<p>„Wij strijden voortaan samen, Marten, en al zijn we jong, de Prins van +Oranje zal geen trouwer <span class="pagenum" title="112"></span><a id="p_112"></a>aanhangers hebben dan ons! Leve de Prins!”</p> + +<p>„Leve de Prins van Oranje!” klonk het dof uit vele monden, want men was +te diep ontsteld door den vreeselijken brand, dien zij op betrekkelijk +korten afstand zagen woeden, om luidruchtig te zijn.</p> + +<p>De vlammen hadden zich nu over eene groote breedte verspreid, en namen +nog steeds in hevigheid toe.</p> + +<p>„Gansch Saardam wordt geplunderd en platgebrand,” sprak een der mannen +weer. „'t Is hemeltergend.”</p> + +<p>„Ja, 't is afschuwelijk!” beaamden anderen. „Er blijft, naar ik vrees, +geen huis gespaard. 't Is een schrikkelijk schouwspel.”</p> + +<p>„Dat ons leeren kan, wat wij van de Spanjaarden te wachten hebben, +mannen!” viel 't Oude Hoen in. „Ons rest niets, dan met de wapenen in de +hand te strijden voor het leven der onzen, en gelooft me, dat het gevaar +naakt. Spoedig genoeg, wellicht dezen dag nog, zullen wij de beulen hier +zien. Westzaan is rijk en belooft een goeden buit. Een ieder zij <ins class="corr" id="corr15" title="Niet in Bron.">op</ins> +zijn hoede! Bergt al uw geld en kostbaarheden op +eene veilige plaats, opdat het hun niet in handen valle...”</p> + +<p>„Of wij dat al niet gedaan hebben!” lachte Goesinnen. „Zij zullen bij +mij lang moeten zoeken, eer zij het vinden.”</p> + +<p>Bij deze woorden dacht Marten opeens aan het <span class="pagenum" title="113"></span><a id="p_113"></a>geld, dat zijn vader 's +avonds vóór den moord onder den haard verborgen had. In al zijn ellende +had hij daar nog niet aan gedacht, maar nu nam hij zich voor, er zoo +spoedig mogelijk met zijn neef over te spreken.</p> + +<p>Intusschen nam de brand te Saardam nog steeds in hevigheid toe, en +niemand van de toeschouwers twijfelde meer, of het gansche dorp werd met +den grond gelijk gemaakt.</p> + +<p>„Ik zie mannen naderen, dwars door het land,” riep 't Jonge Hoen +plotseling uit. „Zij hebben polsstokken bij zich, en springen over de +slooten. Weldra zullen wij dus weten, wat er ginds gebeurt.”</p> + +<p>„Ja, ik zie ze ook!” zei Cleynsorg. „'t Moeten vluchtelingen zijn!”</p> + +<p>Met spanning werd de nadering dier mannen tegemoet gezien. 't Jonge Hoen +stapte in de boot, en riep Marten toe:</p> + +<p>„Ga je meê? Straks komen zij voor breede waters, waar hunne verrejagers +hun van geen dienst kunnen zijn. Laten wij ze met de schuit helpen.”</p> + +<p>Marten was dadelijk bereid, en 't Oude Hoen zeide:</p> + +<p>„Ja, laten wij allen in de booten gaan en Saardam zoo dicht mogelijk +naderen. Wie weet, hoevele menschen wij van een anders wissen dood +kunnen redden.”</p> + +<p>„Ja, in de booten! In de booten!” riep men van alle kanten. En weldra +staken de mannen van wal, maar—met het vuurroer over den schouder, en +<span class="pagenum" title="114"></span><a id="p_114"></a>de verrejagers aan boord. Verrejagers waren polsstokken met een lange, +stalen punt aan het benedeneinde, waardoor zij dubbele diensten konden +bewijzen. Met de stokken sprongen de vrijbuiters over de breedste +slooten, terwijl de stalen punten een vreeselijk wapen waren in de +handen der verbitterde Hollanders. Eer de vijand dicht genoeg genaderd +was, om met lans of zwaard te kunnen treffen, was de verrejager hem +reeds in het lichaam gedrongen.</p> + +<p>Zij hadden nog geen kwartier geroeid, toen zij een breed water genaderd +waren, dat de vluchtelingen niet anders dan zwemmende konden oversteken, +en ongetwijfeld zouden zij dat hebben gedaan, indien zij de nadering der +Vrijbuiters niet hadden opgemerkt.</p> + +<p>„Wat gebeurt er te Saardam?” was de eerste vraag, die tot hen werd +gericht. „Wordt de plaats geplunderd?”</p> + +<p>„'t Is afschuwelijk, mannen!” was het antwoord. „Admiraal Bossu is naar +Amsterdam teruggekeerd, en heeft Hopman Van der Linden in zijn plaats +gezonden, om in vereeniging met Hopman Quickel, die gisteren den +Zuiddijk plunderde, de plaats te bezetten. En omdat Hopman Van der +Linden nu meent, dat hij een vrij uitzicht op den omtrek moet hebben, +laat hij een groot gedeelte van de Westzijde platbranden. Wel een +honderddertigtal huizen is in brand gestoken...”</p> + +<p><span class="pagenum" title="115"></span><a id="p_115"></a></p> + +<p>„Honderddertig huizen!” mompelden de mannen in de grootste +verontwaardiging. „En plunderen zij die eerst?”</p> + +<p>„Op de vreeselijkste wijze!” was het antwoord. „Als wilde dieren dringen +zij de huizen binnen en rooven alles, wat zij grijpen en vangen kunnen. +Zij nemen mannen, vrouwen en kinderen de kleederen van het lijf, het +geld uit de laden, het brood uit de kasten,—niets, niets hebben zij den +armen schepsels gelaten. En wie zich verzet tegen deze euveldaad wordt +mishandeld of gedood. O God, o God, het schreit ten hemel en roept om +wraak! 't Is hartverscheurend om de ellende aan te zien, en droevig, om +het gejammer van vrouwen en kinderen te hooren. De arme beroofden, wien +niets, zelfs geen kruimel brood gelaten is, vluchten naar alle +kanten...”</p> + +<p>„Wij zullen u over het water brengen, opdat gij uw tocht kunt vervolgen, +en roeien daarna verder naar Saardam. Onze hulp is daar noodig, mannen!” +sprak 't Oude Hoen somber. En dreigend liet hij er op volgen: „Wee den +Spanjaard, die in onze handen valt!”</p> + +<p>Aldus geschiedde, en met krachtige slagen roeide men voort in de +richting van Saardam. Vele vluchtelingen, waaronder ook vrouwen en +kinderen, zag men in de verte naderen, en men hoorde hun jammergeschrei.</p> + +<p>'t Jonge Hoen stond op, om beter en verder te kunnen zien. Plotseling +riep hij uit:</p> + +<p><span class="pagenum" title="116"></span><a id="p_116"></a></p> + +<p>„Zij worden achtervolgd door de Spekken! Roeien, mannen, zoo snel je +kunt, opdat wij niet te laat komen! Zeker denken die roovers, dat de +menschen nog geld of kostbaarheden met zich medevoeren...”</p> + +<p>De Vrijbuiters spanden al hunne krachten in, en de booten vlogen +pijlsnel door het water. De gesloten lippen, de vonkelende oogen gaven +duidelijk genoeg te kennen, dat het elken Spanjaard, die in hunne handen +mocht vallen, kwalijk zou vergaan.</p> + +<p>„De vijanden naderen snel! Zij hebben de vluchtelingen bijna bereikt!” +riep Aelbert uit, terwijl hij zich het vuurroer van den schouder nam en +gereed stond om aan te leggen. Zijn lont brandde reeds.</p> + +<p>„Help! Om Godswil, help!” klonk het hun toe, en het gejammer der +kinderen maakte hun het bloed aan 't koken.</p> + +<p>„Legt aan wal!” beval 't Oude Hoen, en op 't volgende oogenblik +schuurden de booten tegen den oever. Zij hadden de vluchtelingen thans +bereikt, en nauwelijks waren de Vrijbuiters, met het vuurroer in de eene +en de brandende lont in de andere hand aan wal gestapt, of de vluchtende +vrouwen en kinderen bestormden in hun doodelijken angst voor de +naderende vijanden de booten.</p> + +<p>Marten en Aelbert wierpen de verrejagers op het land, opdat hunne +vrienden zich daarmede zouden kunnen wapenen, als de vuurroeren +afgeschoten waren. Tijd om ze opnieuw te laden zou hun wel ontbreken.</p> + +<p><span class="pagenum" title="117"></span><a id="p_117"></a></p> + +<p>Onder een luid geschreeuw naderden de Spanjaarden, wier woede geen +grenzen kende, nu een rijke buit hun dreigde te ontgaan. Met getrokken +zwaard stormden zij op de Vrijbuiters los, niet twijfelende, of deze +kaasboeren, zooals zij ze noemden, zouden spoedig genoeg op de vlucht +slaan. Marten zag, dat onder de vluchtenden zich ook Heer Jan Gerritsz +bevond, met zijne vrouw en kinderen. De laatsten waren reeds in de +booten gesneld, maar Heer Jan greep een verrejager en keerde zich tegen +de Spanjaarden.</p> + +<p>„Vuur!” gebood 't Oude Hoen kort en krachtig.</p> + +<p>Verscheidene schoten knalden, en dat de boeren geleerd hadden niet te +schieten zonder eerst goed te hebben aangelegd, werd duidelijk bewezen, +want verscheidene Spanjaarden stortten gewond of gedood ter aarde. Toen +wierpen de Vrijbuiters de vuurroeren over de schouders en grepen met een +vlugge beweging de verrejagers of trokken het rapier, zoo zij er een +droegen.</p> + +<p>'t Werd een geweldige strijd. De Vrijbuiters, uiterst verbitterd over +het rooven en plunderen der Spanjaarden, wisten van geen genade, zelfs +niet voor de gewonden, en hun aanval was onweerstaanbaar, want zij +voelden, dat zij streden voor vrouw en kind, voor huis en hof. Maar ook +de Spanjaarden gaven geen kamp. Moesten zij wijken voor een troepje +boeren, wier hoofdwapen bestond uit een polsstok, <span class="pagenum" title="118"></span><a id="p_118"></a>waarmede zij gewoon +waren over de slooten te springen, die hunne landerijen van elkander +scheidden? Dat nooit! Met getrokken zwaard vielen zij op hunne +tegenstanders aan,—doch 't was hun onmogelijk, de mannen te naderen. De +lange stokken met de gevaarlijke punten hielden hen overal tegen, en +menigeen stortte doodelijk gewond ter aarde. 't Bleek hun al spoedig, +dat de vijand hun te machtig was; de eenvoudige boeren waren leeuwen +geworden, en nadat menige Spanjaard gesneuveld was, kozen de anderen het +hazenpad en keerden zoo snel mogelijk naar Saardam terug.</p> + +<p>„Leve 't Oude Hoen en zijn vrijbuiters!” klonk het hun in triomf +achterna. „Leve 't Oude Hoen en zijne Vrijbuiters!”</p> + +<p>De gevallen Spanjaarden werden zonder mededoogen van hunne kleederen en +wapens beroofd, en hunne zakken, die gevuld waren met den te Saardam +geroofden buit, werden geledigd. Toen liet men hen liggen als een prooi +voor de roofvogels.</p> + +<p>„Oog om oog, tand om tand!” was de leuze dier tijden. De buit werd onder +de Vrijbuiters verdeeld, maar menigeen stond zijn deel af aan de +vluchtelingen, die van alles beroofd waren en niet wisten, waar een dak +te vinden om onder te slapen.</p> + +<p>Verheugd over de behaalde overwinning keerde men naar Westzaan terug.</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="119"></span><a id="p_119"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_VII">HOOFDSTUK VII.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">De Spanjaarden te Westzaan. Een bezoek aan de ruïne der verbrande hoeve.</p> + +<p><a id="FNa_A_1" href="#FN_A_1" class="fnanchor">[A]</a>„Hopman Van der Linden verzuimde niets, om Saardam tot een +duchtig versterkt punt te maken, en aan alle zijden van goede +gemeenschapsmiddelen te voorzien. Behalve de schansen, die hij liet +aanleggen op den Dam, werden ook nog op vier andere plaatsen gronden +uitgemeten en afgepaald, en aan de Voor- en Achterzaan nieuwe schansen +opgeworpen. Op den mond der Braak, bij het gat van de sluis, die aan de +Oostzijde in den dijk lag, bezuiden den Dam, werd eene groote schans +gelegd, en op een werf daartegenover, aan de Westzijde der rivier, in +'t begin van den Horn, een tweede, dwars door den stroom aan elkander +verbonden met een of twee rijen palen, die door twee <span class="pagenum" title="120"></span><a id="p_120"></a>Saardammers, +Jacob Teeuwissen en Barend Smit, goed van ijzerwerk was voorzien. Een +wachthuisje werd daarbij getimmerd, om den boom nauwlettend te kunnen +bewaken.</p> + +<p>„In de Achterzaan werd eene schans opgehaald ter plaatse, waar thans +de kerk van Zaandams Westzijde ligt; ongeveer daar tegenover aan de +Oostzijde, op den Schinkeldijk een tweede, van kleineren omvang, en +eenige schreden verder nog een derde, „op eenige rietbordjes” aangelegd. +Deze alle drie werden over den stroom met elkander vereenigd door +paalwerk en twee boomen, waarbij twee vaartuigen met gewapenden steeds +ter beveiliging en dekking op de Zaan de wacht hielden.</p> + +<p>„Eenige huizen op den Dam waren opzettelijk voor het vuur gespaard +gebleven, om te dienen tot berging van krijgs- en mondvoorraad, dat +steeds in niet geringe hoeveelheid aanwezig diende te zijn, want de +schansen, die allen van hier uit moesten worden voorzien, waren sterk +bezet.”</p> + +<p>Voor dien arbeid werden Saardamsche burgers geprest, die zonder loon +en tegen wil en dank daartoe door den Hopman werden aangewezen. Wee den +onvoorzichtige, die hierover eenig blijk van ongenoegen durfde geven, of +zich onwillig betoonde. Hij werd zonder vorm van proces opgehangen.</p> + +<p>Diederik van Sonoy had echter evenmin stil gezeten. Tot zijne groote +teleurstelling ontving hij het <span class="pagenum" title="121"></span><a id="p_121"></a>bericht van het bezetten van den Dam +door de Spanjaarden, en bij alle narichten, die hij daaromtrent inwon, +kwam hij tot de overtuiging, dat hij er op dit oogenblik niet met goed +gevolg tegen handelen kon. Hij stelde zich echter ten plicht, het verder +doordringen van den vijand te beletten, en zond met dat doel eenige +vendels onder bevel van Nicolaas Ruychaver, Jacob Cristal en Lazarus +Muller uit, om den Waterlandschen dijk te bezetten van de Oostzijde van +Saardam af tot Nieuwendam toe. En toen de vijandelijke vendels zoo dicht +in elkanders nabijheid gelegen waren, spreekt het van zelf, dat het al +spoedig tusschen hen tot eene botsing kwam. De Hollanders waagden een +moedigen aanval op de verschansing aan den Schinkeldijk, en streden +daarbij zoo geducht, dat de schans weldra in hunne handen zou gevallen +zijn, indien het geknal der musketten niet tot de mannen op den Dam ware +doorgedrongen. Dezen werden daardoor op het dreigende gevaar opmerkzaam +gemaakt en snelden ter hulp. Toen werd het een bloedig gevecht. De +Hollanders werden tot wijken gedwongen en moesten de koeien op het +land zelfs tot borstwering gebruiken, zoo dicht vielen de kogels. Met +medeneming van hunne gewonden en dooden trokken zij terug. De vijand was +meester van het terrein gebleven, en de Hollandsche vendels moesten er +zich toe bepalen, behalve den Waterlandschen dijk ook de plaatsen Jisp, +Wormer en <span class="pagenum" title="122"></span><a id="p_122"></a>Knollendam te bezetten, waarmede zij het Noorderkwartier tegen +mogelijke invallen van de Spanjaarden beveiligden.</p> + +<p>De Westzaners waren tot dusverre ongemoeid gebleven, en zij hoopten, dat +de Spanjaarden zich met de bezetting van Saardam tevreden zouden +stellen.</p> + +<p>Marten hielp zijn vriend Aelbert elken dag bij den arbeid op het veld. +'s Morgens al vroeg werden de koeien gemolken en de kaas of boter +gemaakt, en daarna werd de mest over het land geslecht, of hielden zij +zich bezig met het scheren der schapen. 't Spreekt van zelf, dat Marten +niet ophield nasporingen te doen naar het verblijf van zijne zuster +Anna, aan wie hij dacht van den morgen tot den avond. O, hoe vurig +verlangde hij er naar, haar te zien en te spreken, en haar in zijne +nabijheid te hebben, om als dat noodig mocht zijn, haar helper en +beschermer te kunnen wezen. Aelbert stond hem in zijne pogingen getrouw +ter zijde. Soms gingen zij in den namiddag samen naar eene naburige +plaats, om een onderzoek in te stellen, maar telkens keerden zij +onverrichter zake terug. Anna was spoorloos verdwenen, en niemand had +iets omtrent haar gehoord of gezien. 't Maakte Marten dikwijls moedeloos +en verdrietig, maar dan sprak Aelbert hem nieuwen moed in en wist hem +gewoonlijk weer op te monteren.</p> + +<p>„Kom Marten, niet zuchten!” zei hij dan op <span class="pagenum" title="123"></span><a id="p_123"></a>luchtigen toon. „Zoo heel +ver weg zal ze niet zijn, en 't zou me niets verwonderen, als we haar +vandaag of morgen onverwachts tegenkwamen.—Zeg Marten, wat zou je dan +vreemd opkijken!”</p> + +<p>De dagen verliepen echter,—maar Anna liet zich niet zien, en Marten +werd er stil en somber van.</p> + +<p>Soms dacht hij erover, naar Alkmaar te gaan, om daar zijne nasporingen +voort te zetten. Hij kon dan Heer Jan Gerritsz opzoeken, die daar na den +grooten brand te Saardam met zijn gezin een toevlucht had gezocht, en +wien hij gesmeekt had hem onverwijld bericht te zenden, indien hij Anna +misschien vinden mocht. En Heer Jan had hem dat op handslag beloofd.</p> + +<p>„Je kunt op me rekenen, Marten,” had hij bij zijn vertrek gezegd. „Ik +zal je geen bode zenden, maar zelf komen, dat beloof ik je. Ik meen dat +aan de nagedachtenis van je ouders verplicht te zijn. Zoowel jij als +Anna kunt ten allen tijde over mij en mijn huis beschikken. Ik ben, Gode +zij dank, nog altoos een vermogend man, want de Spanjaarden hebben bij +mij achter het net gevischt. Ik was hun te vlug af en had nauwelijks de +eerste rookwolk opgemerkt, of mijn besluit was genomen. Met vrouw en +kinderen stapte ik in een schuit en roeide zoover mogelijk landwaarts +in, tot wij te voet verder moesten trekken. Het overige weet je, want +zonder de hulp van de dappere Vrijbuiters waren wij den Spekken toch nog +<span class="pagenum" title="124"></span><a id="p_124"></a>in handen gevallen.—Daarom,—wanneer je ooit in nood verkeert, wend je +dan tot mij. En mocht ik Anna hier of daar ontmoeten, dan zal ze in mij +een vriend vinden, die haar als eene dochter behandelen zal.”</p> + +<p>Zoo had Heer Jan gesproken,—en nu was hij al sedert eenige dagen +vertrokken, maar nog altoos was er van hem geen tijding gekomen. +Zeker had hij omtrent Anna nog niets vernomen, en Marten voelde een +onbedwingbaren lust, om zelf naar Alkmaar te gaan. 't Oude Hoen en Nicht +Geerte raadden hem dat echter af, want zij hielden veel van Marten en +achtten hem nog te jong, en den toestand van het land te onveilig, om +hem als een zwerveling weg te laten trekken.</p> + +<p>'t Zou intusschen te Westzaan niet zoo rustig blijven, als het daar tot +dusver geweest was. Hopman Van der Linden wist wel, dat een rijke buit +hem daar wachtte, maar hij wilde eerst de schansen te Saardam in +gereedheid brengen, voor hij de omliggende dorpen ging bespringen.</p> + +<p>Elken morgen besteeg 't Oude Hoen alleen, of in gezelschap van een of +meer zijner vrienden, den hoogen kerktoren, om den omtrek te verkennen. +Hij had daar eene uitstekende gelegenheid om ver rondom zich te zien, en +was daardoor in staat, een naderend gevaar spoedig op te merken. En 't +meest tuurde hij in de richting van Saardam, waar de vijand zich +genesteld had.</p> + +<p><span class="pagenum" title="125"></span><a id="p_125"></a></p> + +<p>Eens op een morgen stond hij daar weer, toen zijne aandacht getrokken +werd door eene menigte mannen, die in de verte naderden. Hij zag scherp +toe, en merkte al spoedig op, dat het een vendel krijgsknechten was. +Neen, daarin kon hij zich onmogelijk bedriegen, want hij zag, hoe de +stalen lansen flikkerden in de zonnestralen. Ongetwijfeld waren het +vijanden, die op weg waren, om Westzaan te bespringen en te plunderen. +Het gevaar naakte dus. Hij klom van den trans naar beneden en greep het +klokketouw. Met zwaren galm verkondigde het brommen van de kerkklok de +komst van den vijand. In allerijl verliet hij het kerkgebouw, om zich +naar zijn hoeve te begeven en daar de noodige maatregelen te nemen. +Overal snelden de bewoners de huizen uit, angstig en verschrikt, en niet +wetende, wat te beginnen. De vrouwen en kinderen jammerden. De mannen +grepen naar de wapens.</p> + +<p>„Wat is er?—Wat is er?” werd er angstig gevraagd, en 't Oude Hoen +antwoordde, zonder zich echter ook maar een oogenblik op te houden:</p> + +<p>„Bergt je, menschen, de vijand komt!”</p> + +<p>En nu klonk het van mond tot mond:</p> + +<p>„De Spanjaarden komen! De Spanjaarden komen!”</p> + +<p>In een oogenblik tijds heerschte in het anders zoo vreedzaam Westzaan +eene onbeschrijflijke verwarring. Vele mannen droegen alles van waarde +naar buiten, en zochten met vrouw en kinderen <span class="pagenum" title="126"></span><a id="p_126"></a>hun heil in eene +overhaaste vlucht. Anderen deden de grendels op de deuren en wapenden +zich met vuurroeren en verrejagers, om den vijand eene ver van +vriendelijke ontvangst te bereiden. Weer anderen laadden hun voornaamste +huisraad in schuiten, en brachten het met hunne vrouwen en kinderen naar +eene naburige plaats, terwijl zij zelven zich in vaartuigen vereenigden, +om zich tusschen de rietlanden in den omtrek te verbergen en den vijand +zooveel mogelijk afbreuk te doen.</p> + +<p>Tot deze laatsten behoorde ook 't Oude Hoen.</p> + +<p>Toen zijn huisraad in eene schuit geladen was, deed hij ook zijn vrouw +daarin plaatsnemen, en beval Marten en Aelbert haar naar Knollendam te +brengen. Daar woonde hare zuster, bij wie zij voorloopig wel veilig zou +zijn, omdat te Knollendam een vendel Hollanders lag. De Spanjaarden +zouden hun strooptocht wel niet tot die plaats uitstrekken, en mochten +zij dat doen, daar wel geen gunstig onthaal vinden.</p> + +<p>Vrouw Geerte schreide, toen zij afscheid van haar man nam, doch deze +troostte haar.</p> + +<p>„'t Is maar eene scheiding voor korten tijd, beste Geerte,” sprak hij. +„Zoodra het huis weer veilig is, betrekken wij onze woning weder. +Vaarwel, God bescherme u!”</p> + +<p>Aelbert en Marten staken van wal. Tijd tot talmen hadden zij niet, want +de vijand naderde snel.</p> + +<p><span class="pagenum" title="127"></span><a id="p_127"></a></p> + +<p>De mannen, die besloten hadden voortaan het leven van den vrijbuiter +te leiden, vereenigden zich in pramen of roeijachten, die zij ijlings +van proviand en wapens hadden voorzien, en verdwenen achter de hooge +rietpluimen, die hun aan het oog der vijanden onttrokken. En zij waren +er het best aan toe, want de boeren, die in hun hoeven gebleven waren, +kregen het spoedig kwaad te verantwoorden. Zoodra de Spanjaarden +Westzaan hadden bereikt, nestelden zij zich in de huizen en maakten zich +aan de grootste knevelarij schuldig. Hun aantal was te groot, dan dat de +ongelukkige dorpelingen het konden wagen zich te verzetten, en wie dat +nog poogde, moest het bitter bezuren. Want doodslag en brand kenmerkten +elk bezoek van de Spanjaarden. Hunne hoeven werden eenvoudig gemaakt tot +eene prooi der vlammen. Alles wat eenige waarde had, persten zij de +bewoners af, en als zij dachten, dat deze of gene zijn geld of sieraden +ergens op eene geheime plaats verborgen had, wisten zij wel middelen, om +ze te voorschijn te roepen.</p> + +<p>„Als men een boer pijnigt, zweet hij goud,” was de leuze der vijanden, +en zij brachten haar zonder medelijden in toepassing.</p> + +<p>De ongelukkige Westzaners waren diep te beklagen, en zij, die tot nog +toe gemeend hadden, dat de vrees voor de Spanjaarden overdreven en niet +gegrond was, hadden thans eene goede gelegenheid <span class="pagenum" title="128"></span><a id="p_128"></a>om van de dwalingen +huns weegs bekeerd te worden. Menigeen dan ook, die tot nog toe in +het geheim Spaanschgezind was geweest, veranderde nu in een ijverig +aanhanger van den Prins van Oranje, en hunkerde naar den aftocht +van de wreede soldaten. Indien zij echter gemeend hadden, dat hunne +tegenwoordigheid slechts van korten duur zou zijn, hadden zij zich +deerlijk bedrogen, want de Spanjaarden namen ongevraagd bezit van hunne +woningen, en lieten zich goed bedienen. Blijkbaar waren zij niet van +plan, spoedig naar Saardam terug te keeren. Dat lag ook in het geheel +niet in de bedoeling van den Hopman, want daar zijne krijgslieden in +langen tijd hunne soldij niet hadden ontvangen, meende hij hen +schadeloos te moeten stellen, door hen de ongelukkige Westzaners zooveel +mogelijk hun geld en goed te laten afpersen, welke middelen zij daartoe +ook <ins class="corr" id="corr16" title="Bron: wilde">wilden</ins> gebruiken. Zij handelden dan ook geheel met hen +naar welgevallen, beschouwden zich volkomen als heer en meester over de +in beslag genomen hoeven, namen de beste plaatsjes voor zich, kozen de +zachtste bedden uit, eischten eene goede tafel en lekker bier, en +<ins class="corr" id="corr17" title="Bron: pIaagden">plaagden</ins> en kwelden de eigenaars, zelfs de vrouwen en +kinderen, op de ergerlijkste wijze. Zij hielden woeste drinkgelagen +en verdobbelden onder elkander het geld, dat zij den boeren afgeperst +hadden. Zoodra alles verloren was, namen zij tot nieuwe wreedheden hun +toevlucht, <span class="pagenum" title="129"></span><a id="p_129"></a>om met het aldus verkregen geld of goed opnieuw te kunnen +dobbelen.</p> + +<p>'s Avonds trokken zij van de eene hoeve naar de andere, zingende en +tierende, en niet weinig onder den invloed van het genuttigde bier. +Al hunne daden getuigden van de grootste tuchteloosheid.</p> + +<p>Soms knalden dan opeens schoten uit het riet, aan weerszijden van den +landweg, gevolgd door de kreten van de getroffenen, die wankelend nog +een paar schreden aflegden en daarna nederstortten. Een groote schrik +maakte zich dan van de Spanjaarden meester. Snel trokken zij hun rapier, +maar—waar was de vijand? Van welke plaats waren deze doodelijke schoten +gelost?</p> + +<p>'t Waren de Vrijbuiters, die met de grootste omzichtigheid waren +genaderd, en op deze wijze wraak namen over de wandaden van den vijand. +Hoe deze ook rondkeek in de duisternis,—zij ontdekten niemand.</p> + +<p>„Vuur!” klonk het na eenige oogenblikken met gedempte stem, en opnieuw +knalden de musketschoten, die maar al te goed troffen. In groote +verwarring vluchtten de Spanjaarden ijlings heen, om op eene andere +plaats opnieuw te ervaren, dat de Hollandsche boeren zich maar niet +lijdelijk lieten mishandelen en uitplunderen. 't Duurde maar kort, of +de Spekken durfden zich niet meer in de duisternis buiten de hoeven te +bewegen, want indien zij dat <span class="pagenum" title="130"></span><a id="p_130"></a>waagden, konden zij er verzekerd van zijn, +dat een of meer hunner het met het leven zouden moeten bekoopen.</p> + +<p>Wel werd in den vroegen morgen van den volgenden dag een +verkenningstocht gemaakt door het geheele dorp, hetwelk zich over eene +groote lengte uitstrekte, maar deze bleef zonder gevolg. Geen Vrijbuiter +kregen zij te zien. Wel werden op verschillende plaatsen van tusschen de +rietlanden musketschoten op hen gelost, die hen tot de uiterste +behoedzaamheid maanden.</p> + +<p>De groep Vrijbuiters werd bij het uur grooter, want ieder, die kans zag +Westzaan te ontkomen, voegde zich bij hen, uiterst verbitterd over de +ondervonden geweldenarijen. Ook Marten en Aelbert waren van hun tocht +naar Knollendam behouden teruggekeerd, en hadden zich bij hunne vrienden +aangesloten. De beide jongelieden haakten naar den strijd en zouden +niets liever gewenscht hebben, dan aan wal te stappen en een openlijken +strijd aan te binden. Maar de ouderen waren wel wijzer. Zij wisten wel, +dat zij daarmede hun ondergang tegemoet zouden gaan. En 't Oude Hoen, +wiens naam reeds gevreesd begon te worden bij de Spanjaarden, verbood +het ten stelligste.</p> + +<p>„Dapperheid is goed en prijzenswaardig, jongens,” sprak hij, „maar dit +zou roekeloosheid wezen, die ik niet mag toestaan. Wij doen thans den +vijand al <span class="pagenum" title="131"></span><a id="p_131"></a>meer afbreuk, dan hem lief is, en daarmede moeten wij +tevreden zijn.”</p> + +<div class="figleft" style="width: 286px;"> +<a href="images/ill_p131.png"><img src="images/ill_p131th.png" width="286" height="292" alt="" title="Klik voor vergroting (578×589px, 33kb)" /></a> +</div> + +<p>De Vrijbuiters gingen onvermoeid voort met het bestoken van de vijanden, +en dezen ontdekten al spoedig, dat zij, zoodra zij een voet buiten de +deur zetten, hun leven niet meer zeker waren. Onverwachts knalden van +uit verborgen schuilhoeken de doodelijke schoten, die al menigen +Spanjaard in het gras hadden doen bijten.</p> + +<p>„'t Oude Hoen!” mompelden zij dan verschrikt, en ijlings brachten zij +zich binnenshuis in veiligheid.</p> + +<p>Eindelijk, nadat zij langen tijd op den huisman hadden geteerd en de +overtuiging hadden opgedaan, dat van de Westzaners thans niets meer +te halen <span class="pagenum" title="132"></span><a id="p_132"></a>viel, klonk het bevel, naar Saardam terug te keeren, wat +geschiedde met slaande trom en vliegende vaandels. Maar bij zijn vertrek +bracht Hopman Van der Linden aan de welvaart van Westzaan den genadeslag +toe. Hij beval namelijk, al het vee uit de landen te drijven en het naar +Saardam te voeren. Wie beschrijft de woede, den haat, die den armen +boeren bezielde, toen zij zich hun kostelijk vee zagen ontrooven! Hoe +moesten zij thans aan boter, melk en kaas komen, van welke producten zij +immers moesten leven! Wel vierhonderd en tien koeien werden hun op dien +noodlottigen dag ontstolen, die een waarde vertegenwoordigden van ruim +acht duizend gulden, want een koe kostte in dien tijd ongeveer twintig +gulden. Met tranen van spijt moesten zij het toezien, hoe de vijanden +met hunne woede spotten.</p> + +<p>Thans hadden zij alle middelen van bestaan verloren, en schoot hun niet +anders over dan te leven van den buit, dien zij met de wapenen in de +hand op den vijand moesten veroveren. Ja,—voortaan zou het ook bij hen +zijn „oog om oog en tand om tand!” De ijzeren noodzakelijkheid dwong hun +er toe.</p> + +<p>Nauwelijks was de woeste bende vertrokken, of 't Oude Hoen en de andere +Vrijbuiters keerden op hunne hoeven terug, die duidelijk de kenmerken +droegen, dat zij door ruwe gasten bewoond waren geweest. De geleden +schade werd zooveel mogelijk <span class="pagenum" title="133"></span><a id="p_133"></a>hersteld, de vrouwen en kinderen kwamen +van lieverlede terug, ook Vrouw Geerte, en voorloopig keerde in Westzaan +de oude rust weder. Maar de ongelukkige bewoners waren thans voor het +meerendeel in armoede gedompeld, en wie zijn geld op eene geheime plaats +had weten te verstoppen, zoodat het aan het scherpziend oog van den +vijand was ontsnapt, waagde het niet, ander vee aan te schaffen. Wie +toch gaf hun de zekerheid, dat de Spanjaarden niet morgen of overmorgen +een nieuwen inval zouden doen?</p> + +<p>'t Was al laat in den avond van een der volgende dagen, toen drie +personen de hoeve van 't Oude Hoen verlieten. De vuurroeren hingen hun +over den schouder, maar in plaats van den verrejager droegen zij thans +elk eene spade. In de drie personen herkennen wij 't Oude Hoen, Aelbert +en Marten. Zij liepen den weg dwars over en stapten in het schuitje van +Marten, waarin de riemen reeds gereed lagen, evenals de verrejagers, die +de Vrijbuiters niet gaarne misten.</p> + +<p>Zij staken van wal, 't Oude Hoen gezeten op het roerbankje, de beide +knapen aan de riemen, en weldra plasten deze in het water. Met krachtige +slagen roeiden zij in de richting van den Overtoom. Daar aangekomen +brachten zij de boot over den dijk het IJ in, roeiden Oostwaarts en +bereikten den mond der Zaan en daarmede de plaats, waar eenmaal <span class="pagenum" title="134"></span><a id="p_134"></a>de +hoeve van Martens ouders had gestaan. 't Stemde den knaap droevig, dien +hem welbekenden grond opnieuw te betreden, en hij dacht aan de gelukkige +jaren, die hij daar in den schoot zijner familie had doorgebracht.</p> + +<p>De boot was vastgelegd, en met de spaden in de hand betraden zij het +erf. Daar lag de ruïne van de voormalige hoeve vóór hen, en Marten zag +met een enkelen oogopslag, dat zij reeds veel kleiner geworden was. +Blijkbaar waren er reeds kapers op de kust geweest, die alles, wat nog +eenigszins bruikbaar was, hadden medegenomen.</p> + +<p>„Wij zijn de eersten niet, die hier komen,” sprak hij. „Er is hier +geducht gestolen. Al het goede hout is weggehaald....”</p> + +<p>„Als zij het voornaamste maar lieten liggen, Marten,” sprak 't Oude +Hoen. „Op welke plaats ongeveer moeten wij het zoeken?”</p> + +<p>Marten keek nauwlettend rond, mat met zijne oogen de verschillende +afstanden, betrad de ruïne, en zei eindelijk:</p> + +<p>„Hier moeten wij zijn, denk ik. Wij dienen eerst de half verbrande +balken weg te ruimen, en de neergevallen steenen. Maar veel tijd zal dat +niet kosten.”</p> + +<p>Men sloeg de hand aan 't werk, want 't Oude Hoen hield niet van talmen, +en de twee jongens evenmin. Zonder meer leven te maken dan noodzakelijk +<span class="pagenum" title="135"></span><a id="p_135"></a>was, werd het puin opgeruimd en de vloer blootgelegd. Marten had goed +geraden, want het bleek hun, dat zij precies waren, waar zij wezen +wilden. Zij hadden de plaats schoongemaakt, waar eenmaal de schouw was +geweest. Marten bukte zich voorover, ruimde de steenen een voor een weg, +verwijderde met behulp der beide anderen de ijzeren plaat, en tilde +daarna het kistje omhoog, dat door de plunderende soldaten niet in zijn +schuilhoek was ontdekt. Ook hadden de vlammen van het brandende gebouw +het niet gedeerd.</p> + +<p>Zij brachten het schielijk over naar de boot, waar het een plaatsje +kreeg onder de achterste bank; de riemen werden opnieuw gegrepen en de +terugtocht aanvaard. Zonder eenigen tegenspoed kwamen zij te Westzaan +terug, waar het geld geborgen werd naast dat van 't Oude Hoen, die het +zijne begraven had midden in zijn land, waar geen Spanjaard het zoeken +zou.</p> + +<p>Marten was recht verheugd, want wanneer het hem nu gelukken mocht Anna +weder te vinden, was hij in staat, haar voor broodsgebrek te behoeden en +voor haar te zorgen. Ach, hoe verlangde hij naar haar!</p> + +<hr class="fnsep" /> + +<div class="footnote"><a id="FN_A_1" href="#FNa_A_1" class="label">[A]</a> W. J. Hofdijk, Kronijk der Kennemer Vrijbuiters.</div> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="136"></span><a id="p_136"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_VIII">HOOFDSTUK VIII.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">Aelbert en Marten vangen een vink met gouden veêren.</p> + +<p>Dagen en weken gingen voorbij, maar nog altoos had Marten niets van +zijne zuster gehoord. En de kansen daarop zouden nog veel minder worden, +want het land in de omgeving van Amsterdam was met vijanden overstroomd.</p> + +<p>Alva, verbitterd over den afval van de vele steden, die na de inneming +van den Briel de zijde van den Prins hadden gekozen, was vast besloten +niet te rusten, voor hij ze alle wederom tot gehoorzaamheid gedwongen +had. En eene vreeselijke straf zou hun deel zijn, als een +afschrikwekkend voorbeeld voor de steden, die nog mochten willen volgen. +Hij stelde zijn zoon Don Frederik de Toledo aan het hoofd van een +machtig leger en beval hem, de afgevallen steden te heroveren. Mechelen +was eene van de eerste steden, die het zouden ondervinden, wat het +<span class="pagenum" title="137"></span><a id="p_137"></a>zeggen wilde door den Spanjaard getuchtigd te worden. Den tweeden +October van het jaar 1572 was het gedwongen de poorten voor den vijand +te openen, en stond toen gedurende een drietal dagen aan de plundering +der soldaten bloot. Het vreeselijk lot der ongelukkige stedelingen +verwekte een storm van verontwaardiging door het gansche land, en in +plaats van tot verdeemoediging wekte het <ins class="corr" id="corr18" title="Bron: op het hevigste verzet">het +hevigste verzet op</ins>.</p> + +<p>Na Mechelen kwam de beurt aan Zutfen, en reeds den 16<sup>en</sup> November was +deze stad gedwongen zich over te geven. Ook hier hadden de gruwelijkste +tooneelen plaats, die in zooverre doel bereikten, dat Naarden, welke +stad thans stond belegerd te worden, den moed verloor en afgezanten +uitzond, den vijand tegemoet, om eerbiedig de sleutels der stad aan te +bieden en genade af te smeeken.</p> + +<p>Ook dit mocht echter niet baten. In het gemoed van Don Frederik de +Toledo, noch in dat van Alva, zijn vader, was plaats voor medelijden, en +op zijn bevel werd Naarden bijna geheel uitgemoord. Driehonderd menschen +werden, ongewapend als zij waren, in de kerk als weerlooze beesten +geslacht, en het gelukte slechts aan enkele burgers aan het algemeene +bloedbad te ontkomen. En dat alles geschiedde nog wel ondanks de +herhaalde belofte, dat Naarden niet geplunderd zou worden.</p> + +<p>Thans wisten de Hollanders volkomen, wat zij <span class="pagenum" title="138"></span><a id="p_138"></a>van de genade der +Spanjaarden te hopen hadden. De veroverde steden zeiden het hun genoeg, +en zij waren vast besloten, den strijd vol te houden tot het uiterste.</p> + +<p>Op den zesden December reed een stoet aanzienlijke Edelen Amsterdam aan +den Zuidkant binnen, en Don Frederik, Alva's gevreesde zoon, bevond zich +als de eerste in hun midden. En zij werden gevolgd door vendel op vendel +krijgslieden, die zich buiten de wallen neersloegen. Niemand behoefde te +twijfelen, wat dit te beteekenen had, en het gerucht ging al spoedig van +mond tot mond: „Thans is het om Haarlem te doen.”</p> + +<p>Hopman Maerten Pruys, die met zijne vendels gelegen was in de Schans +te Sparendam, zag zich in den vroegen morgen van den elfden December +plotseling door een overmachtig heir van Spanjaarden overvallen, en al +verdedigde hij zich met de grootste dapperheid, waarbij hij het grof +geschut duchtig liet donderen, het mocht hem niet gelukken de Schans +te behouden. Hijzelf sneuvelde met den degen in de hand, en zijne +krijgslieden moesten, onder bevel van de Hoplieden Michiel en Gerrit van +der Laen, de vlucht nemen. Toen twee vendels uit Haarlem, die op het +geschutgedaver te hulp waren gezonden, de Schans naderden, vonden zij +deze reeds bezet, en moesten zij onverrichterzake terug trekken.</p> + +<p>In Saardam evenwel was er heel wat veranderd. <span class="pagenum" title="139"></span><a id="p_139"></a>De dappere en onvermoeide +Overste Lazarus Muller had zich aan den Waterlandschen dijk vaste +stellingen weten te verschaffen. Daarna besloot hij een aanval te doen +op de schansen te Saardam, en aan zijne onstuimige dapperheid was het +te danken, dat de Spanjaarden het onderspit moesten delven en een goed +heenkomen zochten naar Amsterdam. De vlaggen met het kruis werden van de +stengen nedergehaald, en de Oranjevlag er voor in top geheschen. Dat gaf +een weldadige verademing voor de arme Saardammers, die geducht onder de +knevelarijen van de Spanjaarden hadden geleden.</p> + +<p>Bossu, die thans aan de overzijde van het IJ de Geuzenvlag zag wapperen, +en de Hollanders bezig zag geduchte versterkingen op te werpen aan den +Waterlandschen dijk, besloot het verzet der Hollandsche boeren voor goed +te fnuiken. Hij rustte eene vloot uit, die bestemd was om de schepen +der Geuzen, die op het IJ lagen en trotsch den Oranjewimpel van stengen +en masten lieten wapperen, te vernietigen. Aan den uitslag daarvan +twijfelde hij geen oogenblik; de kleine vaartuigen der Geuzen zouden òf +spoedig in den grond worden geboord, òf een gemakkelijke buit voor zijne +lieden worden.</p> + +<p>Het kwam echter heel anders uit, dan hij gedacht had. De Hollanders +hadden hunne kanonnen op den dijk geplaatst, en begroetten de Spaansche +schepen met een waren kogelregen, waardoor deze gedwongen <span class="pagenum" title="140"></span><a id="p_140"></a>werden te +wijken, nog wel met een groot verlies van volk.</p> + +<p>Den volgenden morgen voer de Spaansche vloot opnieuw uit, en zond +branders op de schepen der Geuzen af. Maar de matrozen zagen het +dreigende gevaar, grepen haastig de riemen en brachten hunne schepen +in veiligheid op eene plaats, waar zij door de kanonnen op den dijk +beschermd werden. De matrozen zelf verlieten de schepen en klommen tegen +den dijk op, waarachter zij zich verscholen.</p> + +<p>Nauwelijks hadden de Spanjaarden dat opgemerkt, of zij meenden, dat de +Hollanders op de vlucht geslagen waren, en onder luid gejuich stapten +ook zij aan wal, om hen te achtervolgen. Maar pas kwamen hunne hoofden +boven de dijk uit, of de schoten knalden, en menige Spanjaard viel +doodelijk getroffen neder. Salvo op salvo daverde, zoodat de schrik +den Spanjaarden om het hart sloeg en zij ijlings naar hunne schepen +terugkeerden. De vervolgers waren nu vervolgden geworden: de rollen +waren omgekeerd. Aan den voet van den dijk werd een moorddadig gevecht +geleverd, en de schepen werden door het vuur van de kanonnen op den dijk +deerlijk geteisterd. Sommige geraakten aan den grond, zoodat de krijgers +kanonnen en ankers over boord moesten werpen om weer vlot te komen. +Berooid, gehavend en vernederd keerden de Spanjaarden in Amsterdam +terug.</p> + +<p><span class="pagenum" title="141"></span><a id="p_141"></a></p> + +<p>Den 11<sup>en</sup> December trokken, zooals wij zeiden, de Spanjaarden op, om +Haarlem te gaan belegeren. De Hoplieden Steenbach, Vader, Wittenberg +en Pruys kregen onmiddellijk bevel om op te breken en naar Haarlem te +trekken, ten einde de burgerij bij de verdediging ter zijde te staan, en +nauwelijks kwam dit Bossu ter oore, of hij zond Hopman Van der Linden +opnieuw uit, om de Zaanstreek te bezetten.</p> + +<p>De Noord-Hollandsche Vrijbuiters hadden hun tijd niet in ledigheid +doorgebracht. Overal zwierven zij op de wateren rond, en zij waagden +zich zelfs op het IJ, tot in de nabijheid van Amsterdam. Zij leefden +thans van den behaalden buit, want door het wegrooven hunner koeien +waren zij zonder middel van bestaan. Dikwijls bestegen zij den hoogen +Westzaner toren om den omtrek te verkennen, en wee dan de kleine +afdeelingen Spaansche soldaten, die hier of daar langs den landweg +trokken, uitgaande op roof. Schielijk stapten de Vrijbuiters in hunne +vaartuigen, en verscholen achter groote rietvelden kozen zij den +kortsten weg, om de vijanden onverwachts te bespringen. 't Oude Hoen en +zijne Vrijbuiters waren de schrik der Spanjaarden geworden, en de naam +van den aanvoerder alleen was soms reeds in staat, hen op de vlucht te +doen slaan.</p> + +<p>Marten en Aelbert ondernamen dikwijls de stoutste stukjes, ja, waagden +zich zelfs in Amsterdam, om <span class="pagenum" title="142"></span><a id="p_142"></a>daar den stand van zaken op te nemen. Zij +hadden eene flinke visschersboot, waarmede zij in den nacht het IJ +opvoeren om de netten uit te werpen. Was het geluk hun dienstig, zoodat +zij een flinken voorraad visch vingen, dan voeren zij brutaalweg naar +Amsterdam, om den visch daar aan den man te brengen, maar stapten dan +ook meermalen aan wal, om rond te spieden, de vijanden uit te hooren en +met het gehoorde hun voordeel te doen.</p> + +<p>Zoo maakten zij ook kennis met een voornaam Overste, die een groot +liefhebber van visch was en 's morgens vroeg al op den uitkijk stond om +te zien, of de beide jongelieden haast kwamen. Zoodra hij ze ontdekte, +stapte hij in een bootje, om de eerste keuze te hebben, want hij wist +het bij ondervinding: Amsterdam telde meer vischliefhebbers dan hem +alleen. En al menigmaal was hem een heerlijk middagmaal voor den neus +weggekocht.</p> + +<p>Toen Marten en Aelbert weer eens een dergelijken tocht hadden gemaakt en +huiswaarts voeren, zei Marten: „Mij dunkt, Aelbert, dat het zoo moeilijk +niet zou zijn, dien Overste eens eene poets te spelen, die hem +levenslang heugen zou.”</p> + +<p>„Hoe bedoel je dat?”</p> + +<p>„Wel, als wij willen, kunnen wij hem gemakkelijk genoeg gevangen +nemen...”</p> + +<p>Aelbert schoot in een lach.</p> + +<p>„Ben je dwaas, Marten?” riep hij uit. „Zou je <span class="pagenum" title="143"></span><a id="p_143"></a>dien overste, die bepaald +een hoogen rang in het leger bekleedt en een adellijk personage is, uit +Amsterdam durven weghalen, terwijl zijn vrienden hem omringen? Dat is àl +te dwaas!”</p> + +<p>„Ja, ik geloof toch wel, dat ik het zou durven, en dat het wel slagen +kon ook,” hield Marten vol. „Hoe dikwijls stapt hij niet bij ons aan +boord, om zelf de visch uit te zoeken? Wij hebben dan eenvoudig de +riemen te grijpen en hard weg te roeien....”</p> + +<p>„En dan neemt hij intusschen zijn rapier en steekt ons op zijn gemak +allebei dood, heel eenvoudig,” lachte Aelbert. „'t Is gemakkelijk +genoeg, dat geef ik toe, maar ik bedank voor de eer.”</p> + +<p>„'k Geloof toch, dat het wel kan,” hield Marten vol. „Wij zouden +natuurlijk met de grootste voorzichtigheid te werk moeten gaan en niet +handelen, zonder zeker van onze zaak te zijn. Ik moet er toch nog eens +over denken, want hij is bepaald een rijk heer, die een goed losgeld kan +betalen. En dat konden wij tegenwoordig best gebruiken. Die Spekken +hebben ons totaal broodeloos gemaakt.”</p> + +<p>„Dat is waar, en ik geef toe, dat het een stout stukje zou zijn, wat me +wel lijken zou,—maar 't is te gevaarlijk en heeft weinig kans van +slagen.”</p> + +<p>Marten gaf zijn plan echter niet op, en toen de Vrijbuiters eens bij +Jan Slob aan den Westzaner Overtoom bijeengekomen waren, om plannen te +beramen en een glas van diens lekker bier te <span class="pagenum" title="144"></span><a id="p_144"></a>drinken, kwam hij met zijn +voorstel voor den dag, hetwelk met de noodige belangstelling werd +aangehoord.</p> + +<p>Jan Slob vooral had er schik in, en hij riep uit:</p> + +<p>„Bijloo, mannen, dat noem ik een mooi zaakje. Als het gelukt, geef ik +een vaatje van mijn fijnste bier present. Wat zou het heerschap vroolijk +kijken, als jelui hem hier brachten en wij de kan op Zijn-Edeles +gezondheid ledigden.”</p> + +<p>Deze voorstelling van den vroolijken waard had een algemeen gelach +tengevolge, en maakte de tongen los. De Vrijbuiters hadden wel lust in +de zaak. Het avontuurlijke trok hen aan. Maar Aelbert gaf zich niet zoo +dadelijk gewonnen.</p> + +<p>„'t Is een onmogelijkheid,” riep hij uit. „'t Is altoos druk aan den +IJkant, en de Overste is meestal in gezelschap van eenige krijgslieden, +die maar niet goedschiks zullen toelaten, dat wij hun hoofdman tegen wil +en dank meenemen. Bovendien is hij nooit ongewapend, zoodat het een +hoogst gevaarlijke onderneming zou zijn.”</p> + +<p>„Gevaarlijk!—Gevaarlijk!” mompelde 't Oude Hoen, die zijn zoon niet +zonder eenig misnoegen aanzag. „Al onze ondernemingen zijn gevaarlijk, +en wij, Vrijbuiters, mogen dat woord niet kennen. De vraag is alleen: +Is de zaak uitvoerbaar. Zoo ja, dan wagen wij de kans, zoo niet, dan +stellen wij ons haar uit het hoofd. En ik geloof, dat zij wel slagen +kan.”</p> + +<p><span class="pagenum" title="145"></span><a id="p_145"></a></p> + +<p>'t Was Aelbert niet ontgaan, dat zijn vader hem van lafheid scheen te +verdenken, en dat kon hij niet verdragen. Daarom zei hij:</p> + +<p>„U moet niet denken, dat de vrees mij zoo doet spreken, Vader. Ik ben +niet bang en geloof, dat al meermalen getoond te hebben...”</p> + +<p>„Dat heb je!” werd hij van verschillende kanten in de rede gevallen. En +Symensen, een van de voornaamste Vrijbuiters, sprak luide, terwijl hij +hem op den schouder klopte:</p> + +<p>„'t Jonge Hoen bang? Wij denken er niet aan, jongen. Je bent wat +dapperheid betreft de waardige zoon van je vader, en die gelooft het +zelf ook niet.”</p> + +<p>„Mijn meening is alleen, dat de onderneming schipbreuk moet lijden,” +hernam Aelbert, die zich gestreeld voelde door de goede meening, die de +Vrijbuiters omtrent hem koesterden. „Amsterdam is de stad der +Spekken...”</p> + +<p>„Ja, ja, dat is waar,” viel Symensen in, „maar 't zaakje lijkt me toch +te mooi toe, om er niet eens over te praten.”</p> + +<p>„Och, wàt praten!” riep Jan Slob uit. „Praten helpt niets, zeg ik +altoos, maar dòèn, dàt is je ware.”</p> + +<p>„En goed overleg is het halve werk, Jan,” zei 't Oude Hoen ernstig. „Ik +geloof, dat ik wel een plan weet.”</p> + +<p>De oogen der Vrijbuiters tintelden van genoegen bij deze woorden. Zij +namen hunne bierkannen in <span class="pagenum" title="146"></span><a id="p_146"></a>de hand en schoven wat naderbij. Als 't Oude +Hoen zeide, dat hij een plannetje had, was het gewoonlijk wat goeds, dat +wisten zij bij ondervinding.</p> + +<p>„Laat hooren,” klonk het nieuwsgierig. En 't Oude Hoen hernam:</p> + +<p>„Als gewoonlijk gaan Aelbert en Marten uit visschen, en als zij een +goede vangst gehad hebben, roeien zij niet in de eerste plaats naar +Amsterdam, maar komen hier in deze herberg, om ons daarvan mededeeling +te doen.”</p> + +<p>„Mooi zoo,” zei Jan Slob, zich de handen wrijvende van genoegen, „dan +zoek ik er eerst de lekkerste paling uit, want daar zijn mijn vrouw en +ik groote liefhebbers van.—Dat is goed bedacht, 't Hoen!”</p> + +<p>„Jij blijft er nuchter van!” zei Symensen lachende.</p> + +<p>„En verder?”</p> + +<p>„Wij brengen dan eenige groote tobben aan boord, en in elke tobbe neemt +een Vrijbuiter plaats....”</p> + +<p>„O jé, wat dikke palingen!” lachte Jan Slob. „Veel te dik, zelfs voor de +maag van een Spek.”</p> + +<p>Een daverend gelach weerklonk door de herberg, en Jan Slob kon men er +gemakkelijk bovenuit hooren. Hij had zelf kolossaal veel pret over zijne +grap.</p> + +<p>„Zou je dan denken, 't Hoen, dat die Spanjaard geen verschil kan zien +tusschen een Vrijbuiter en een paling?” vroeg een ander.</p> + +<p>„Elke tobbe wordt toegedekt met een andere tobbe, <span class="pagenum" title="147"></span><a id="p_147"></a>die wij er omgekeerd +bovenop plaatsen. Dan roeien de jongens naar Amsterdam en zien den +Spanjaard aan boord te lokken en aan de praat te houden, terwijl zij de +boot langzaam laten afdrijven. Zijn ze ver genoeg van den walkant, dan +springen de Vrijbuiters voor den dag, rekenen den Spek in....”</p> + +<p>„En brengen hem hier!” vulde Jan Slob aan. „Een vat van het fijnste bier +zal den goeden uitslag loonen.”</p> + +<p>„Top! Aangenomen!” klonk het vroolijk. „Zoo kan de zaak best +gelukken....”</p> + +<p>„Maar als zij nu niet eens gelukt?” vroeg Symensen. „Als die Overste nu +eens te vroeg ontdekt, welke dikke palingen in die tobben zitten,—wat +dan? Dan zijn onze twee dappere jongens onherroepelijk verloren en kost +het hun het leven.”</p> + +<p>„Daarom moeten wij zorgen dicht genoeg bij de hand te zijn, om ter hulp +te kunnen komen, als dat noodig mocht blijken,” zei 't Oude Hoen. „Er +zijn rietzudden in overvloed in den omtrek daar, en als wij het wat slim +aanleggen, kan er menige boot van de Vrijbuiters tersluiks heenroeien en +den loop van zaken afzien.”</p> + +<p>„Juist,—dat kan,” sprak Engel Lastpenning. „Bovendien is het niet waar, +dat de twee jongens onherroepelijk verloren zijn, als de list ontdekt +wordt. Zij moeten natuurlijk de meest snelvarende boot hebben, en de +mannen, die zich in de tobben verbergen, moeten flinke roeiers zijn. +Ziet nu die Hoofdman, <span class="pagenum" title="148"></span><a id="p_148"></a>dat er verraad in het spel is, welnu, dan +springen de mannen direct te voorschijn, nemen hem zijn rapier af en +grijpen de riemen, om zoo gauw mogelijk weg te komen. De vijanden hebben +maar niet dadelijk eene boot bij de hand, om hen te kunnen +vervolgen....”</p> + +<p>„Dat is waar,—maar zij hebben musketten en kunnen dus schieten,” viel +Aelbert in. „Doch dat doet er niet toe. Ik krijg zin in het zaakje en +waag het er op.—En jij, Marten?”</p> + +<p>„Dat behoef je niet te vragen!” riep deze uit. „'t Is mijn eigen plan, +dus 't spreekt van zelf, dat ik meêdoe. Wanneer zal het gebeuren?”</p> + +<p>„Hoe lang is het geleden, dat de Overste 't laatst visch van jelui gehad +heeft?” was de wedervraag van 't Oude Hoen.</p> + +<p>„O, wel al eene week,” was het antwoord. „Hij heeft bepaald wel weer +trek in een lekker zoodje....”</p> + +<p>„Dikke paling,” vulde Jan Slob lachend aan. „De brave man zal ditmaal +over de dikte geen klagen hebben.”</p> + +<p>„Ik wil wel voor paling spelen,” zei Claes Kees Symensen. „En ik beloof +den Overste, dat ik moeilijk te verteren zal zijn. Kom, Jan Slob, geef +mij nog een kan bier.”</p> + +<p>„En mij ook!” riep Jan Walichs uit. „Ik houd je gezelschap, Claes!”</p> + +<p>„Ook in een tobbe? Uitstekend.”</p> + +<p>„Twee is genoeg, vrienden,” zei 't Oude Hoen. „Meer dan twee zou direct +de aandacht trekken. <span class="pagenum" title="149"></span><a id="p_149"></a>Wij moeten de zaak dus morgen wagen. Als Aelbert +en Marten dezen nacht een goede vangst hebben, zou ik niet weten, waarop +wij wachten moesten.”</p> + +<p>„Bravo, dus morgen kost het mij een vat bier, als het goed afloopt,” zei +Jan Slob. „Ik heb het er graag voor over.”</p> + +<p>„Wij moesten maar dadelijk de netten gaan uitwerpen,” stelde Aelbert +voor. „Dezen keer hebben we een extra goeden voorraad noodig, zoodat de +Overste niet dadelijk zijne keus bepaald heeft.”</p> + +<p>Marten vond het goed, en nadat de Vrijbuiters afgesproken hadden, den +volgenden morgen tijdig bij Jan Slob in de herberg te zullen zijn, +gingen zij uiteen.</p> + +<p>De twee knapen stapten in de boot en roeiden het IJ op, koers zettende +naar Ruichoort. Zij wisten, dat de visch zich gaarne in de omgeving van +dat eiland ophield. Marten was er in den laatsten tijd meermalen +geweest, en altoos bracht het hem den vreeselijken dag in herinnering, +die hem van zijne ouders beroofd en van zijne zuster gescheiden had. En +terwijl hij de netten uitzette of inhaalde, waren zijne gedachten bezig +met de vraag, waar Anna toch kon gebleven zijn, van wie hij in al dien +tijd taal noch teeken ontvangen had. O, hij begreep zeer goed, dat de +toestand in Kennemer- en Waterland veel te gevaarlijk was voor een +meisje, om er te kunnen reizen, en hij duidde het haar in het geheel +niet ten kwade, dat zij niet gekomen was, om hem te zoeken. <span class="pagenum" title="150"></span><a id="p_150"></a>Hij wist +wel, dat dit eene onmogelijkheid was, maar toch,—dat zij hem nooit +eenig bericht gezonden had omtrent de plaats van haar verblijf, dat kon +hij zich niet begrijpen en stemde hem verdrietig. Zij wist toch, hoeveel +hij van haar hield, hoe lief hij haar had. O, hij verlangde +onuitsprekelijk naar haar....</p> + +<p>„Waar denk je zoo ernstig over, Marten?” riep zijn vriend hem toe, die +zag, hoe hij de armen slap liet hangen en peinzend op het water staarde. +„Speelt zuster Anna je weer door het hoofd?”</p> + +<p>„Ja,” zei Marten zacht. „Ik kan het niet helpen, Aelbert. Altoos als ik +hier bij Ruichoort kom, nemen mijne gedachten denzelfden loop, en 't is +nu al zooveel weken geleden, dat zij is weggegaan.”</p> + +<p>„Moed houden, Marten! We hebben alles gedaan, wat we konden, om haar te +zoeken, en we zullen haar eenmaal vinden ook, daar twijfel ik niet +aan...”</p> + +<p>„Ja, maar dat zij nooit eenig bericht heeft gezonden, maakt me toch wel +bezorgd en angstig,” viel Marten in. „Ik vrees, dat haar een ongeluk +overkomen is, of dat zij wellicht in de handen der vijanden viel. O, dat +zou verschrikkelijk wezen.”</p> + +<p>„Hoe had ze je bericht kunnen zenden?” vroeg Aelbert schouderophalend. +„In de eerste plaats weet ze niet, waar je bent, en is het dus +onmogelijk om met den een of ander bericht meê te geven, en dan nog +wemelt het hier van vijanden, die.... Och kom, wees toch wijzer! Je weet +zelf wel, dat <span class="pagenum" title="151"></span><a id="p_151"></a>je het onmogelijke van haar vergt.—Willen we de netten +nu weer inhalen? De visch heeft tijd genoeg gehad, om er in te zwemmen.”</p> + +<p>Zoo werd gedaan, en de vangst was niet onvoordeelig. Enkele karpers, een +paar palingen en wat witvisch werden opgehaald en in de kaar gedaan. +Daarna werden de netten weer uitgezet, en roeiden de jongens naar een +andere plaats, om ook daar den oogst binnen te halen. Zoo bleven zij den +geheelen nacht bezig, met het gevolg, dat zij vroeg in den morgen naar +de herberg van Jan Slob konden terugkeeren in het bezit van eene ruime +vangst, die menigen lekkerbek kon doen watertanden.</p> + +<p>De Vrijbuiters waren daar reeds bijeengekomen, in afwachting van de +tijding, die de knapen zouden brengen. En toen zij vernamen, dat de +vangst voorspoedig was geweest, meesmuilden zij in hun ruwen baard en +wreven zich de handen van genoegen bij de gedachte aan de poets, die zij +den Overste gingen spelen. En Jan Slob lachte luidkeels en trommelde +genoeglijk met zijne vingers op zijn dikken buik. Hij had schik in de +zaak.</p> + +<p>„Kijkt eens hier, wat prachtige tobben!” riep hij uit. „Daar kan Claes +Kees Symensen zoo gemakkelijk in liggen, of hij in Abrahams schoot lag. +Deze tweede is wat kleiner, en zal wel geschikt zijn voor Jan Walichs. +Nu,—wat zeg je er van? Heb ik niet goed gezorgd?”</p> + +<p><span class="pagenum" title="152"></span><a id="p_152"></a></p> + +<div class="figleft" style="width: 183px;"> +<a href="images/ill_p152.png"><img src="images/ill_p152th.png" width="183" height="393" alt="" title="Klik voor vergroting (369×795px, 38kb)" /></a> +</div> + +<p>„Opperbest,” zei 't Oude Hoen. „Laten wij de tobben aan boord brengen. +De schuit van Marten loopt zoo licht, als ik er geen tweede ken, en is +dus uitstekend voor ons geschikt.”</p> + +<p>Jan Slob droeg met een anderen vrijbuiter de tobben naar het schuitje, +en zei lachend:</p> + +<p>„Zie zoo, de paling kan er in. Als de Overste zijn tanden maar niet stuk +bijt op de graten. Komaan, Claes, rol je op!”</p> + +<p>Claes keek eerst de pistolen, die hem in den gordel hingen, nog eens +goed na, voelde naar den dolk, dien hij in zijn wambuis verborgen had, +en stapte in de tobbe. Hij werd zorgvuldig met eene tweede toegedekt. +Toen kroop Jan Walichs in de andere, de twee jongens grepen de riemen, +en de tocht nam een aanvang.</p> + +<p>De overige Vrijbuiters verdeelden zich twee aan twee in andere +schuitjes, en roeiden hen snel vooruit, om zich in de onmiddellijke +nabijheid van Amsterdam tusschen de rietzudden te verbergen, ten einde, +als <span class="pagenum" title="153"></span><a id="p_153"></a>dat noodig mocht blijken, dadelijk te hulp te kunnen snellen. +Marten en Aelbert haastten zich daarom niet. De anderen moesten +gelegenheid hebben, om hen een goed eind vooruit te komen. Stil en onder +den indruk van het stoute waagstuk, dat zij thans gingen ondernemen, +roeiden zij bedaard verder. Jan Slob stond nog op den dijk, om hen na te +kijken, en hij wuifde hun telkens toe met de hand, of zwaaide met zijne +muts.</p> + +<p>De jongens waren met pistolen en dolken gewapend, maar deze waren +zorgvuldig onder hun wambuis verborgen. De Overste moest natuurlijk in +hen slechts een paar jonge visschers zien, die in Amsterdam kwamen, +enkel om wat te verdienen.</p> + +<p>Soms keken zij even achterom, teneinde te zien, hoever de anderen hen +reeds voor waren.</p> + +<p>„Zijn we er haast?” werd er uit de tobbe geroepen. „Ik kan niet zeggen, +dat het me hier erg bevalt.”</p> + +<p>„Wij beginnen pas,” zei Aelbert lachend. „Maar u moet niet praten, Claes +Symensen, want de kleinste onvoorzichtigheid kan ons noodlottig worden.”</p> + +<p>„Je hebt gelijk. Ik zal zoo stom wezen, als een—paling,” was het +antwoord.</p> + +<p>„Zeg je wat?” riep Jan Walichs uit de andere tobbe.</p> + +<p>„Houd je stil, er zijn Spanjaarden dicht in de nabijheid,” antwoordde +Marten gekscherend, maar <span class="pagenum" title="154"></span><a id="p_154"></a>Jan Walichs schrok er toch zoo erg van, dat +hij verder op de geheele reis geen geluid meer durfde geven.</p> + +<p>Amsterdam kwam meer en meer in het gezicht, en hoe dichter het gevaar +naderde, hoe stiller de twee jongelieden werden. Dat was ook waarlijk +geen wonder, want hunne onderneming was een brutaal stuk, dat groote +gevaren opleverde. Eindelijk konden zij de menschen aan den IJkant reeds +duidelijk onderscheiden, en het rumoer van het stadsgewoel drong tot +hen door. Hier en daar zagen zij tusschen de rietschooten eene enkele +visschersboot, waarvan de bemanning ijverig in de weer scheen te zijn, +zonder echter een enkel net uit te werpen. De knapen herkenden hen zeer +duidelijk, en Marten sprak:</p> + +<p>„Nu dubbel voorzichtig, mannen! Wij naderen de stad.”</p> + +<p>Een enkel woord uit de tobben gaf te kennen, dat de waarschuwing gehoord +was en opgevolgd zou worden.</p> + +<p>'t Was een vrij vermoeiende roeitocht geweest, want de wind blies sterk +uit het Oosten, wat zij bij de uitvoering van hun plan in hun voordeel +hadden. Langzaam roeiden zij naar den walkant, en omziende ontdekten zij +den Overste, die hunne nadering reeds had opgemerkt. Hij was een echte +smulpaap, bijzonder op visch verlekkerd. Toen de jongens even omkeken, +riep hij hun uit de verte toe:</p> + +<p><span class="pagenum" title="155"></span><a id="p_155"></a></p> + +<p>„Goede vangst gehad?”</p> + +<p>„Die is Goddank wèl, al kon het beter,” schreeuwde Aelbert terug. De +aankomst van de jongelieden was door meer Amsterdammers opgemerkt, wat +bleek uit de vraag:</p> + +<p>„Hei daar, visschers, legt hieraan, als je wilt. Heb je wat goeds in de +kaar?”</p> + +<p>„Wij komen!” was het antwoord, „en je zult eens zien, wat een prachtige +waar wij hebben.”</p> + +<p>Ze meenden er echter niets van, want aanleggen lag ditmaal heelemaal +niet in hunne bedoeling. Zij hoopten natuurlijk, dat de rijke Overste de +eerste keuze zou willen hebben en met een bootje bij hen komen. En dat +gelukte. De lekkerbek maakte zich inderdaad bevreesd, dat de andere +kooplustigen hem vóór zouden wezen en hem de lekkerste visch voor den +neus zouden wegkapen. Daarom riep hij hun toe:</p> + +<p>„Wacht nog even. Ik kom bij je.”</p> + +<p>„Goed zoo, Heer,” mompelde Marten zacht voor zich heen. En Aelbert +antwoordde:</p> + +<p>„Als u dan maar wat spoed wil maken, Heer, want wij zien daar heel wat +koopers...”</p> + +<p>De Overste stapte in een bootje, greep de riemen, en roeide naar de +visschersboot, tot groote verontwaardiging van de andere kooplustigen, +die aan den wal moesten blijven staan.</p> + +<p>„Hij zal de beste visch wel eerst uitzoeken,” <span class="pagenum" title="156"></span><a id="p_156"></a>mopperde er een. „Die +groote Heeren hebben altoos een schreefje voor.”</p> + +<p>Nauwelijks had de Overste de groote tobben opgemerkt, of hij zeide, +terwijl hij zijn schuitje met een touw aan het roeibankje van de andere +schuit vastbond:</p> + +<p>„Zoo, zoo, je schijnt een heelen voorraad te hebben. Zijn die groote +tobben dáár vol visch?”</p> + +<p>„Allemaal witvischjes, Overste, voor den minderen man,” antwoordde +Aelbert. „De lekkerste visch hebben wij hier in de kaar, paling, om van +te watertanden.”</p> + +<p>Hij deed het deksel van de kaar, greep een schepnet, en wilde de +palingen opscheppen, maar met voordacht deed hij dat zoo onhandig, dat +de dikste beesten hem telkens ontsnapten. De overste bleef in zijn eigen +schuitje, wat natuurlijk niet in de bedoeling der jonge Vrijbuiters lag. +Zoodra de twee booten aan elkander vastgelegd waren, hadden zij de +riemen ingehaald, zoodat de vaartuigjes thans langzaam door wind en +stroom werden medegevoerd en van de stad afdreven.</p> + +<p>„Ha, dat ik dien dikkerd, daar in dien hoek, maar niet krijgen kan!” zei +Aelbert, telkens vergeefsche pogingen doende, om hem in zijn net te krijgen.</p> + +<p>„Je weet wel, Marten, dien dikkerd, dien wij al dadelijk voor den Heer +Overste bestemd hadden. O, als U hem ziet, weet ik zeker, dat U hem +hebben moet.”</p> + +<p><span class="pagenum" title="157"></span><a id="p_157"></a></p> + +<p>De Overste rekte den hals, om in de kaar te kijken, maar dat ging niet +gemakkelijk. En toen het Aelbert maar in het geheel niet wilde gelukken, +den heerlijken paling gevangen te nemen, kon hij zijn nieuwsgierigheid +niet langer bedwingen. Met een vlugge beweging stapte hij in de andere +boot over.</p> + +<p>De mannen in de tobben grepen onder hun wambuis en haalden hunne +pistolen te voorschijn.</p> + +<p>De Overste bukte zich voorover, om in de kaar te kijken,—en had er geen +erg in, dat de booten langzamerhand van de stad afdreven. Maar Aelbert +en Marten zagen het wel, en ook, dat andere visschersbootjes langzaam +van tusschen de rietschooten te voorschijn kwamen en ongemerkt naderden.</p> + +<p>„Daar is hij weer!” riep de Overste uit. „Schep hem nu op!”</p> + +<p>Aelbert deed het, maar zoo onhandig, dat de dikke paling weer ontsnapte.</p> + +<p>„Daar gaat hij weer!” zei Aelbert boos. „Dat ding is zóó vlug...”</p> + +<p>„Laat mij het probeeren,” riep de Overste hem toe. „'t Is een prachtige +paling, dat heb ik wel al gezien.”</p> + +<p>Hij nam het net van Aelbert over en dompelde het in de kaar. Maar nu zag +hij zooveel heerlijke visch, dat hij bijna niet wist, welke het eerst +te scheppen. Hij smakte met zijne tong tegen zijn verhemelte bij het +vooruitzicht van het lekkere middagmaal, <span class="pagenum" title="158"></span><a id="p_158"></a>dat hem wachtte. En hij zag in +het geheel niet, dat de boot thans reeds op een betrekkelijk flinken +afstand van den walkant dreef. Evenmin merkte hij op, dat Marten het +touw, waarmede de twee schuitjes aan elkander verbonden waren, losmaakte.</p> + +<p>„Ha!” riep de krijgsman op verheugden toon uit, „daar heb ik den +dikkerd! Een prachtstuk van een paling, dat moet ik...”</p> + +<p>Opeens echter bemerkte hij, dat zijn boot geheel onbeheerd op eenigen +afstand langzaam wegdreef, en tegelijkertijd trok het zijn aandacht, +dat verscheidene visschersbooten, die hij straks niet had gezien, thans +dicht in de nabijheid gekomen waren. En de bemanning daarvan boezemde +hem in het geheel geen vertrouwen in. Snel wierp hij een blik op de +beide jonge visschers, en de uitdrukking van hun gelaat zeide hem +genoeg, dat hij in een valstrik gelokt was. Hij richtte zich op en trok +met een snelle beweging zijn rapier.</p> + +<p>„Wat heeft dat te beduiden,—schelmen, rakkers! Denk je soms, dat ik mij +zoo gemakkelijk laat overrompelen!”</p> + +<p>De overste was een moedig krijgsman, die zich nog in het geheel niet als +een verloren man beschouwde. De vijand bestond immers slechts uit twee +jongelingen, nauwelijks den kinderschoenen ontwassen! Hij zou ze spoedig +genoeg onschadelijk <span class="pagenum" title="159"></span><a id="p_159"></a>gemaakt hebben, en dan naar Amsterdam kunnen +terugkeeren. Maar Aelbert en Marten hadden met een snelle beweging hunne +pistolen te voorschijn gehaald en de lonten aangestoken. Dat alles ging +vliegensvlug in zijn werk. De Overste hief zijn rapier omhoog, om Marten +een geduchten slag toe te brengen, toen plotseling eene tobbe hem zoo +onzacht tegen de beenen terecht kwam, dat hij wankelde en bijna over +boord viel.</p> + +<p>„Hier heb je een paling, zooals je er nog nooit een gegeten hebt,” riep +Claes Symensen spottend uit, terwijl hij uit de tobbe wipte en den +Overste van achteren aangreep. Aelbert en Marten hadden hem reeds het +rapier ontwrongen, wat hun betrekkelijk gemakkelijk viel, omdat de Overste +bijna overboord gevallen was en zich aan het boord moest vastgrijpen.</p> + +<p>Nu sprong ook Jan Walichs uit zijn tobbe te voorschijn, tot groote +verbazing van den Overste, die door hunne onverwachte verschijning zoo +verrast was, dat hij bijna geen besef had, om zich te verdedigen.</p> + +<p>En nu roeiden ook de andere Vrijbuiters met groote snelheid nader, +lachende om het welslagen van hun list. Evenwel, er moest nog met +grooten spoed gehandeld worden, want Amsterdam was nog dichtbij, en men +had daar met niet weinig verbazing de overrompeling van den Overste +aangezien. De <span class="pagenum" title="160"></span><a id="p_160"></a>soldaten legden hunne musketten aan en vuurden op de +Vrijbuiters; maar de kogels sisten rondom de schuitjes in het water.</p> + +<p>De Overste was spoedig ontwapend, en hij zag zeer goed in, dat verder +verzet hier nutteloos was. Symensen en Walichs hadden hem tusschen zich +in genomen en bewaakten hem, zooals zij lachend opmerkten, „met de +grootste liefde.” Maar de Overste hoopte vurig, dat het zijne vrienden +en soldaten aan den walkant mocht gelukken, hem te verlossen. Hij zag +hen naar de booten ijlen en daarin plaatsnemen.</p> + +<p>De Vrijbuiters waren het visschersbootje nu genaderd, en hadden de +grootste pret.</p> + +<p>„Die vogel is geknipt!” riep er een. „'t Is een echte goudvink, wiens +veêren waarde hebben.”</p> + +<div class="figcenter" style="width: 397px;"> +<a href="images/ill_p160a.jpg"><img src="images/ill_p160ath.jpg" width="397" height="261" alt="" title="Klik voor vergroting (1322×871px, 265kb)" /></a> +</div> + +<p>„Jongens, hijsch het zeil,—spoedig!” beval 't Oude Hoen, die wel +begreep, dat er nog groot gevaar dreigde, want de soldaten roeiden snel +herwaarts.</p> + +<p>Marten en Aelbert zetten den mast omhoog, sloegen het zeil aan, dat +dadelijk door den wind gebold werd, en grepen bovendien nog naar de +riemen, om den behaalden buit in veiligheid te brengen. 't Oude Hoen +gunde zich nog den tijd om het schuitje van den Overste op sleeptouw te +nemen, en zette daarna ook koers naar de herberg van Jan Slob, die al +geruimen tijd op den dijk op den uitkijk stond.</p> + +<p><span class="pagenum" title="161"></span><a id="p_161"></a></p> + +<p>De soldaten achtervolgden hen snel, en hielden niet op hunne musketten +op de Vrijbuiters af te vuren. Gelukkig werd niemand van hen getroffen, +en de afstand tusschen vervolgden en vervolgers werd gaandeweg grooter. +De Vrijbuiters zagen dat tot hunne vreugde, de Overste en zijne soldaten +tot hun leedwezen. Eindelijk gaven de laatsten hunne vervolging op en +keerden naar Amsterdam terug.</p> + +<p>Wat had Jan Slob een pret, toen hij zag, dat de list gelukt was. Hij nam +zijne muts voor den Overste af, en zei buigend:</p> + +<div class="figcenter" style="width: 392px;"> +<a href="images/ill_p161.png"><img src="images/ill_p161th.png" width="392" height="234" alt="" title="Klik voor vergroting (791×472px, 98kb)" /></a> +</div> + +<p>„Kom binnen, Edele Heer! U is van harte welkom, en 't zal mij een groote +eer zijn, u een kan van mijn beste bier aan te bieden.—Gegroet, +vrienden, het vat staat reeds te wachten, en de kannen zijn in een +oogenblik gevuld. Kom binnen!”</p> + +<p><span class="pagenum" title="162"></span><a id="p_162"></a></p> + +<p>Die uitnoodiging werd met gejuich aangenomen, en de Overste was de +eenige van het gansche gezelschap, die niet vroolijk keek. Hij vroeg +zichzelven niet zonder zorg af, wat deze ruwe mannen wel met hem +voorhadden, en 't scheen hem nog een vraag toe, of hij wel ooit weer in +Amsterdam zou terugkeeren. De Vrijbuiters waren niet gewoon, met de +vijanden vele complimenten te maken. Dat hadden zij van de Spanjaarden +geleerd.</p> + +<p>Weldra zaten allen in de kleine gelagkamer om de tafels geschaard, waar +de bierkannen lustig geheven en snel geledigd werden. Ook de Overste +kreeg zijn deel van het vocht, en Jan Slob bediende hem met de grootste +deftigheid, maar hij kon niet laten spottend te glimlachen tegen de +mannen, die in de nabijheid zaten.</p> + +<p>De Overste bleef niet lang in onzekerheid over de plannen van de +Vrijbuiters, want 't Oude Hoen zeide hem zonder omwegen, dat hem de +keus werd gelaten tusschen een groot losgeld of den dood. En hij zag +duidelijk, dat er met deze mannen niet te spotten viel. Hij had al lang +begrepen, dat hij in de handen gevallen was van 't Oude Hoen, wiens naam +bij de vijanden zoo gevreesd was. De keuze was dus niet moeilijk voor +hem en spoedig gedaan. Hij stemde er in toe het gevraagde losgeld te +betalen, indien iemand maar zoo goed wilde zijn, als bode een brief voor +hem naar Amsterdam over te brengen.</p> + +<p><span class="pagenum" title="163"></span><a id="p_163"></a></p> + +<p>„Naar Moorddam?” vroeg Claes Symensen lachend, want zoo werd toen +Amsterdam gewoonlijk door de Geuzen genoemd. „Ik bedank er feestelijk +voor. 't Mocht mij den kop eens kosten.”</p> + +<p>„En ik evenzoo!” riep Jan Walichs uit. „Vriendelijk dank!”</p> + +<p>Geen der Vrijbuiters bleek lust te hebben, den gevaarlijken tocht +te ondernemen, en zij wisten ook geen raad, om met de vijanden in +onderhandeling te treden. Gelukkig voer op dit oogenblik een jongeling +in een bootje voorbij de herberg, in wien Marten dadelijk zijn +voormaligen buurjongen, Aelbert Bleeker herkende, wien hij er altoos van +verdacht hield, met de vijanden in geheime gemeenschap te staan.</p> + +<p>„Daar vaart iemand, die ons helpen kan. Aelbert Bleeker van den +Zuiddijk. Hij zal voor geld en goede woorden den brief wel naar Moorddam +willen brengen, en dan betwijfel ik zeer, of het zijn eerste reis +daarheen wel zal zijn.”</p> + +<p>Men bedacht zich niet lang. Aelbert Bleeker werd bevolen aan te leggen, +en de Overste, die hem scheen te kennen, droeg hem op naar Amsterdam te +gaan, en het losgeld te halen. Den brief gaf hij hem mede.</p> + +<p>Nog vóór den avond keerde hij terug, en bleek, tot groote vreugde van +de Vrijbuiters, het geëischte geld bij zich te hebben. Ook de Overste +zag dat <span class="pagenum" title="164"></span><a id="p_164"></a>tot zijn genoegen. Jan Slob vulde de kannen opnieuw, want de +Vrijbuiters waren aan een woest leven gewoon en lustten graag bier, +en toen werd de buit gelijk onder de deelnemers verdeeld. De Overste +herkreeg zijn vrijheid, waarvan hij gebruik maakte door zoo spoedig +mogelijk in de boot van Aelbert Bleeker naar Amsterdam terug te keeren, en +de Vrijbuiters namen van Jan Slob afscheid en zochten hunne woningen op.</p> + +<p>Maar de naam van 't Oude Hoen werd door dit geval bij de Spanjaarden nog +meer gevreesd.</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="165"></span><a id="p_165"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_IX">HOOFDSTUK IX.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">Op den Sparendammer dijk.</p> + +<p>De winter was voorbijgegaan, en 't was Maart geworden. 't Had maanden +aaneen gevroren, en de Spanjaarden, die nog altoos Haarlem belegerden, +hadden ontzaglijk van de koude geleden. En niet alleen van de koude, +maar ook de dappere Haarlemmers hadden er het hunne toe bijgedragen, om +het den vijanden kwaad te maken. Don Frederik, die zijn intrek genomen +had in het Huis Ter Kleef, bij Haarlem, had meermalen beproefd, de stad +door storm te nemen. Bij duizenden waren zijne krijgers op de muren +toegesneld, hadden de ladders geplaatst, en met woest geweld getracht, +de Haarlemmers van de muren te verjagen. Maar dapper hadden dezen stand +gehouden. Hunne zwaarden hadden de vijanden, die het eerst boven de +muren verschenen, de schedels verpletterd, zoodat zij nederstortende +hunne vrienden in den val meesleepten,—zij hadden <span class="pagenum" title="166"></span><a id="p_166"></a>hen met kogels +begroet, met kokende olie begoten en hun brandende pekkransen om hoofd +of hals geworpen. Zelfs vrouwen stonden dapper op de muren en streden +mede. Wie heeft niet van de beroemde Kenau Simons Hasselaar gehoord, tot +op dezen dag de roem der Haarlemmers? En wie kent niet haar neef, den +vaandrig Pieter Dirkz Hasselaar, wiens prinsenvlag overal wapperde, waar +het gevaar het grootst, het gevecht het hevigst was?</p> + +<p>En telkens weer hadden de Spanjaarden moeten terugtrekken en waren de +Haarlemmers overwinnaar gebleven. De stad kon het lang volhouden, want +de Spanjaarden waren niet bij machte te beletten, dat de Haarlemmers +voortdurend toevoer kregen van levensmiddelen, kruit en lood, die hun +in sleden over de bevroren wateren werden aangebracht. Zelfs nieuwe +vendels krijgslieden konden binnen de muren komen, natuurlijk tot groote +ergernis van Don Frederik, die het met leede oogen moest aanzien, hoe +Haarlem het graf der Spanjaarden dreigde te worden. Hij beproefde wel +den toevoer van levensmiddelen en ammunitie af te snijden, en liet zelfs +eenige duizenden schaatsen komen, waarop zijne soldaten zich oefenen +konden, maar dit bereikte geen doel. Het bleek hun onmogelijk de kunst +in zoo korten tijd machtig te worden, en de vlugge Haarlemmers waren hun +op de gladde ijzers de baas.</p> + +<p><span class="pagenum" title="167"></span><a id="p_167"></a></p> + +<p>Eindelijk, den 5<sup>en</sup> Februari 1573, was de dooi ingevallen en +het water vrij geworden. De vorst had bijna vijf maanden geduurd. En wat +de Haarlemmers vroeger met sleden deden, geschiedde nu door middel van +vaartuigen. Er heerschte dan ook volstrekt geen gebrek in Haarlem, en +het hardnekkig verzet der dappere bezetting stemde Don Frederik tot +moedeloosheid. Hij verzocht zelfs aan Alva verlof om het beleg op te +breken. Maar Alva wilde daarvan niets hooren. Hij gaf Don Frederik bevel +de stad niet te verlaten, voordat hij haar ingenomen had, en indien hij +mocht sneuvelen of aftrekken, dan zou hij zelf komen of zijne gemalinne, +de Hertogin van Alva zenden, om het bevel over te nemen.</p> + +<p>Dit antwoord krenkte Don Frederik zeer in zijn trots, en hij was thans +vast besloten, dat Haarlem vallen moest.</p> + +<p>Intusschen had hij telkens toevoer van nieuwe manschappen noodig, want +de Haarlemmers waagden vele uitvallen, die aan de Spanjaarden ontzaglijk +veel afbreuk deden. Ook werden door den Prins van Oranje en diens +Stadhouder Sonoy onophoudelijk pogingen aangewend om de stad te +ontzetten, die niet dan na hevige gevechten werden afgeslagen. Ook deze +kostten menigen Spanjaard het leven. Amsterdam was voor Don Frederik de +groote voorraadschuur. Niet alleen dat het hem van wapens, ammunitie en +levensmiddelen moest voorzien, ook het te kort in manschappen werd van +daar aangevuld, <span class="pagenum" title="168"></span><a id="p_168"></a>en menig vendel voetvolk, menige ruiterbende trok langs +den Sparendammer dijk, om zich bij de belegeraars te voegen.</p> + +<p>Zoo ook op een morgen in het begin van Maart 1573. 't Had den geheelen +nacht geregend, en ook nu nog vermocht de zon niet door het wolkenfloers +te breken. De dijk was zacht, week en modderig, en eene bende ruiters, +ongeveer honderd vijf en twintig man sterk, kon zich slechts langzaam +voortbewegen, want de hoeven der paarden plonsten bij elken stap in den +kleverigen grond, wat hun het loopen zeer bemoeilijkte. Soms gleden de +pooten der dieren uit, en dreigde de ruiter van zijn paard te storten, +zoodat alleen een krachtige ruk aan den teugel zulk een onheil verhoeden +kon. Hadden de paarden dus een zwaren en vermoeienden rit, de ruiters +echter trokken zich daar weinig van aan. Zij voelden zich volkomen +veilig en maakten in het geheel geen haast. Zij boden een vroolijk +gezicht aan. Voorop reden de trompetters, die af en toe een lustig +liedje bliezen, waarmede de krijgslieden gaarne instemden. Hunne +instrumenten waren versierd met roode standaardvaantjes. Achter hen reed +de Overste met zijn Edelen, allen sierlijk in fluweel, zijde en laken +gedost, de beenen in hooge, wijde kaplaarzen, het hoofd bedekt met den +smal geranden fluweelen hoed, en om de schouders den korten Spaanschen +mantel. Dan kwam de vaandrig met ontplooid <span class="pagenum" title="169"></span><a id="p_169"></a>vaandel, dat geel en groen +gestreept was en op de gele baan het roode Andrieskruis vertoonde. En +daarna volgden de ruiters met de roode, dubbeltongige wimpels aan de +lansen, in blinkende rustingen, het hoofd met den helm bedekt, en aan +den arm het glinsterend schild. Voorwaar een schoone stoet, waarop menig +oog met welgevallen zou hebben gerust, indien niet brooddronkenheid en +ruwheid het kenmerk dier mannen waren geweest, waardoor zij een voorwerp +geworden waren van haat en afschuw bij de landzaten. Thans zag men hen +liever gaan dan komen.</p> + +<p>Zij vervolgden langzaam hun tocht, want de paarden hadden moeite, hun +pooten, die soms tot over de knieën in den modder wegzakten, daaruit op +te trekken, en meer dan eens moest de berijder van de sporen gebruik +maken om het dier, dat de moed ontzonk, tot meerdere krachtsinspanning +aan te manen.</p> + +<p>De ruiters zelf waren onbezorgd en vroolijk. Gevaar viel er voor hen, +naar zij meenden, niet te vreezen, want welke overmoedige zou het durven +wagen, den strijd aan te binden tegen een goed gewapenden ruiterbende +van wel honderd vijf en twintig man sterk?</p> + +<p>O ja, 't Oude Hoen had menigmaal blijk gegeven, dat hij niet tegen een +strijd met een overmachtigen vijand opzag, maar toch—tegen een bende +als deze zou hij het wel laten. Daarvoor waren zijn <span class="pagenum" title="170"></span><a id="p_170"></a>Vrijbuiters veel te +klein in aantal. Bovendien,—'t Oude Hoen bevond zich te Westzaan, op +een flinken afstand dus, en hem behoefden zij niet te vreezen, naar zij +meenden.</p> + +<p>Toch vergisten zij zich deerlijk, de armen, want 't Oude Hoen bevond +zich met een zeventiental Vrijbuiters aan boord van zijn roeijacht op +het IJ, waar zij reeds den geheelen morgen hadden rondgezwalkt in de +hoop, hier of daar den vijand te kunnen verschalken. Zij hadden het +musket over den schouder, sommigen zelfs twee, en een verrejager naast +zich. Ook Marten en Aelbert bevonden zich aan boord, en al waren zij de +jongsten, zij hadden al menigmaal blijken gegeven, dat hun moed niet +voor dien der ouderen behoefde onder te doen.</p> + +<p>„De Heer van Sonoy heeft gebrek aan paarden,” zei 't Oude Hoen 's +morgens, toen zij aan boord stapten. „De Spanjaarden, die Haarlem +belegeren, hebben zooals je weet, een inval in Kennemerland gedaan, waar +'t al heel Spaansch is toegegaan met moorden, rooven en branden. Als +Sonoy flinke paarden tot zijn beschikking had gehad, zou het nooit zoo +ver gekomen zijn. Dan waren ze wel weer naar hunne tenten teruggejaagd. +Maar nu kwamen zijne vendels te laat en was het kwaad al geleden. Wij +moeten hem paarden zien te bezorgen, vrienden.”</p> + +<p>„Alles goed en wel, als we maar wisten, waar <span class="pagenum" title="171"></span><a id="p_171"></a>we ze halen konden,” zei +een Vrijbuiter schertsend. „Hier in het IJ zijn ze niet te vangen...”</p> + +<p>„Daar vangen we alleen Amsterdamsche Oversten,” lachte Claes Symensen, +met een knipoogje tegen Marten.</p> + +<p>„Zonder hengel of snoer!” zei Jan Walichs. „Ik zou wel willen, dat we +nog zoo'n goudvink konden snappen.”</p> + +<p>„Dat zal waar wezen!” lachten de anderen.</p> + +<p>„Waar zullen we heengaan, mannen?” vroeg 't Oude Hoen.</p> + +<p>„Naar Sparendam,” stelde Jan Dieuwers voor. „Dáár hebben we ten minste +kans om Spekken te ontmoeten. Hier is niets voor ons te beginnen.”</p> + +<p>„Mij goed!” zei 't Hoen. „Naar Sparendam dus.”</p> + +<p>Hij wendde het roer, en stond van zijn bankje op, om den omtrek te +verkennen. Weldra bleef zijn blik op eenzelfde punt gevestigd, en hij +hield de handen boven de oogen, om beter te kunnen zien. Eindelijk sprak +hij:</p> + +<p>„Ginds komt voor elk wat wils. Vijanden, paarden en zeker ook wel +goudvinken. 't Is eene ruiterbende, mannen, die zich in deze richting +beweegt.”</p> + +<p>Verscheidenen stonden op, om uit te zien.</p> + +<p>„Ze zijn te talrijk,” sprak er een. „Volgens mijne meening zijn er wel +een honderd ruiters...”</p> + +<p>„Als het niet meer is,” viel een tweede in. „Ze gaan zeker naar +Haarlem...”</p> + +<p><span class="pagenum" title="172"></span><a id="p_172"></a></p> + +<p>„Paarden genoeg!” riep een derde. „Het ergste is maar, dat op elk paard +een ruiter zit.”</p> + +<p>„De Haarlemmers hebben het zeker nog niet kwaad genoeg te +verantwoorden,” sprak Claes Kees Symensen. „Ik wou, dat ik een middel +wist, om ze allemaal over de kling te jagen.”</p> + +<p>„We konden het in allen gevalle beproeven,” stelde 't Oude Hoen voor. En +nauwelijks hadden de Vrijbuiters dezen voorslag gehoord, of zij gingen +weer op hunne banken zitten en keken hun aanvoerder vragend en +verwonderd aan.</p> + +<p>„Wij?” vroeg er een. „Hoeveel koppen tellen we?”</p> + +<p>„Achttien in het geheel,” zei 't Oude Hoen. „Veel te weinig dus, en we +hebben kans, dat we het er geen van allen levend afbrengen. Maar wat het +zwaarst is, moet het zwaarst wegen. De Haarlemmers hebben te strijden +tegen eene ontzaglijke overmacht, en het is onze plicht, hen waar wij +kunnen, te helpen. Ik stel voor, dat wij den strijd wagen.”</p> + +<p>„Maar de overmacht!” hield een der Vrijbuiters vol. „Wij hebben immers +niet de minste kans van slagen!”</p> + +<p>„Wie niet waagt, die niet wint!” sprak 't Hoen. „Ik bedoel ook niet, +dat wij met hen een openlijken strijd beginnen, want dan moeten wij +het natuurlijk verliezen. Maar als deze bende zich op weg bevindt naar +Haarlem, moeten zij langs het Huis Ter Hart trekken. Daar is de dijk +smal, en thans na den <span class="pagenum" title="173"></span><a id="p_173"></a>regen, natuurlijk modderig en uiterst moeilijk +begaanbaar. Ik wed, dat de paarden er haast niet kunnen loopen. Zoo +ergens, dan hebben we daar eene goede gelegenheid, om een aanval te +wagen. Wat dunkt U, zullen we het doen?”</p> + +<p>„Waarom niet?” vroeg Joachim Cleynsorg. „Als we zien, dat we klop +krijgen, springen we aan boord en maken, dat we weg komen.”</p> + +<p>„'t Is gevaarlijk, vrienden!” waarschuwde Pieter Claessen Yperen. +„Misschien zijn we wel één tegen tien...”</p> + +<p>„Des te meer eer, als we winnen!” riep Aelbert uit.</p> + +<p>„Juist,—dat zeg ik ook!” zei Marten. „De Spanjaarden moeten in elk +geval niet kunnen denken, dat wij bang zijn.”</p> + +<p>„Dan met krachtige slagen voortgeroeid, mannen!” sprak 't Oude Hoen. +„Wij moeten de ruiters vóór zijn en een geschikt terrein uitzoeken, want +een goed overleg is het halve werk.”</p> + +<p>Het jacht schoot thans snel door het water, en de Vrijbuiters, die niet +aan de riemen zaten, benutten hun tijd, om de musketten na te zien en +alles zooveel mogelijk voor den aanval in gereedheid te brengen.</p> + +<p>De ruiters reden inmiddels stapvoets verder en hadden eindelijk na +veel tobben met de telkens uitglijdende paarden de helft van den weg +afgelegd. <span class="pagenum" title="174"></span><a id="p_174"></a>Zij naderden de plaats, waar noordwaarts het IJ tegen het +paalwerk klotste, dat daar den dijk versterkte, die aan de andere zijde +onmiddellijk afglooide in de wateren van het Spieringmeer. De weg was +daar zooals 't Oude Hoen verwacht had, zeer slecht en voor de dieren zoo +goed als onbegaanbaar, zoodat de ruiters al hunne aandacht en rijkunst +noodig hadden, om niet in den modder te blijven steken. Daardoor kwam +het misschien wel, dat zij niet hadden opgemerkt, hoe het roeijacht op +den dijk aanhield, waar negen mannen, met verrejagers gewapend, aan land +sprongen, en dat jacht daarna snel tusschen de rietschooten verdween.</p> + +<p>De stoutmoedige Vrijbuiters, klein in getal, maar met een +onvergelijkelijken moed, schaarden zich midden op den dijk, gereed om +den strijd tegen den overmachtigen vijand te beginnen.</p> + +<p>Thans moesten de ruiters hen wel zien, maar hunne verschijning boezemde +hun allerminst vrees in. Zij vonden het eenvoudig belachelijk, dat een +zoo nietig troepje boeren den strijd zou wagen tegen niet minder dan +honderd vijf en twintig goed gewapende ruiters, wier borst was gedekt +door een kuras en wier hand gewapend was met een scherpe lans...</p> + +<p>„Kijkt die kikkers daar!” spotte een uit den hoop.</p> + +<p>„We zullen ze weer in het water jagen, dat is hun element!” lachte een +tweede. „Hallo paard,—vooruit!—Die <span class="pagenum" title="175"></span><a id="p_175"></a>ellendige modder,—de beesten +kunnen er de pooten haast niet uit optrekken.—Toe, allons,—vooruit!”</p> + +<p>De sporen drongen het dier diep in de zijden...</p> + +<p>„Die kaerels daar schijnen werkelijk te willen vechten!” zei de Overste. +„Zijn ze gek geworden? Ze zien er uit, of het hun waarlijk ernst is.”</p> + +<p>Dat was het den Vrijbuiters inderdaad, zooals spoedig bleek. Want negen +schoten knalden over den eenzamen dijkweg, en verscheidene ruiters +stortten van hunne steigerende paarden. Dat gaf eene onbeschrijfelijke +verwarring, en de welaangelegde schoten veroorzaakten eene groote woede +onder de ruiters, die thans plotseling begrepen, dat hun toestand +gevaarlijker was, dan zij eerst wel hadden vermoed. Ha, hoe verwenschten +zij thans den modderigen weg, waar de paarden haast aan vastkleefden, +en die hun ten eenenmale belette, met gevelde lans op de vijanden los +te rennen en hen als met een tooverslag uit elkander te werpen. Die +kleverige kleiweg hield de rossen als het ware bij de pooten vast en +doemde de ruiters tot machteloosheid.</p> + +<p>Snel hebben de Vrijbuiters hunne vuurroeren geladen, en opnieuw vallen +negen schoten. Het aantal dooden wordt verdubbeld, en de verwarring +bereikt haar toppunt. Woede en angst gloeit den ruiters uit de oogen.</p> + +<div class="figcenter" style="width: 374px;"> +<span class="pagenum" title="176"></span><a id="p_176"></a> +<a href="images/ill_p176.png"><img src="images/ill_p176th.png" width="374" height="236" alt="" title="Klik voor vergroting (1247×788px, 188kb)" /></a> +</div> + +<p>„Voorwaarts! Voorwaarts!” klinkt het bevel van <span class="pagenum" title="177"></span><a id="p_177"></a>den Overste. De sporen +worden de vermoeide paarden in de zijden geduwd en met gevelde lans +dringt de bende vooruit. Maar de achtersten kunnen niets uitrichten. De +dijk is te smal, om een breede linie te kunnen vormen, zoodat alleen de +voorsten strijden kunnen.</p> + +<p>Daar knallen opeens nogmaals negen schoten, thans achter de ruiterbende, +die nu van twee kanten tegelijk wordt bedreigd. Het roeijacht is +teruggevaren en heeft de andere helft van de bemanning achter de kolonne +aan wal gezet.</p> + +<p>De achterste ruiters wenden den teugel, en willen het kleine troepje +boeren aanvallen. Maar de lansen zijn korter dan de verrejagers der +Vrijbuiters, in wier handen het zulke vreeselijke wapens waren. +Doodelijk getroffen storten de ruiters van de paarden, die onder luid +gehinnik her en der vluchten en de verwarring nog vergrooten.</p> + +<p>Het werd thans een vreeselijk gevecht. De ruiterbende werd van +twee kanten besprongen en de scherpe lansen aan het ondereinde der +verrejagers bewezen verschrikkelijke diensten. Hier en daar en ginds en +overal stortten de ruiters ontzield ter aarde, en onder de levenden +ontstond zoo'n schrik, dat zij geheel hunne bezinning verloren en bijna +aan geen verdediging meer dachten.</p> + +<p>Eindelijk waren de achttien Vrijbuiters elkander genaderd,—en geen +enkele Spanjaard was in het leven gebleven.</p> + +<p><span class="pagenum" title="178"></span><a id="p_178"></a></p> + +<p>De Vrijbuiters, verhit door den bloedigen strijd, heffen een woesten +juichkreet aan. Zij zijn overwinnaars gebleven. Achttien eenvoudige +boeren hebben honderd vijf en twintig goed gewapende ruiters verslagen.</p> + +<p>Thans vallen zij op hunne prooi aan. De lijken worden van alles beroofd, +wat waarde heeft, waarlijk eene afschuwelijke bezigheid! Maar zij kennen +geen medelijden. Hadden de Spanjaarden ook hen niet beroofd van alles +wat hun lief was, hadden zij niet hunne ouders gedood, hunne hoeven +verbrand of geplunderd, hun vee geroofd? Oog om oog, tand om tand, dat +was helaas de leus van den oorlog. De berooide en uitgeschudde mannen +kennen geen medelijden en hunne harten zijn verhard.</p> + +<p>Naakt uitgeschud bleven de ongelukkige slachtoffers op het slagveld, +en de Vrijbuiters haastten zich de verschrikte paarden, die overal +rondliepen, op te vangen. Zij koppelden ze aan elkaar, en een gedeelte +der mannen voerden ze langs den weg, tot zij de plaats bereikt hadden, +waar het water het smalst was. Ook het jacht was daarheen geroeid. De +Vrijbuiters bonden de dieren daaraan vast, dreven hen in het water en +roeiden naar den overkant. De paarden waren dus wel gedwongen om den +tocht zwemmende mede te maken, en als er waren, die den overkant niet +konden bereiken, werd eenvoudig de halster losgesneden en vonden de +dieren den dood in de golven.</p> + +<p><span class="pagenum" title="179"></span><a id="p_179"></a></p> + +<p>De dikke Jan Slob was niet weinig verbaasd, toen hij de Vrijbuiters met +hun kostbaren buit aan wal zag stappen, en groot was zijne vreugde, +toen hij vernam, welk eene schitterende overwinning zij hadden behaald. +Spoedig werden de kannen gevuld met schuimend bier, hetwelk de mannen +zich lekker lieten smaken, maar zij gunden zich geen tijd, om lang in de +herberg te vertoeven. Het roeijacht werd op eene veilige plaats geborgen +en daarna zette men den tocht voort naar Purmerend, waar Heer Diederik +van Sonoy vertoefde, die opgetogen was over de behaalde overwinning en +de paarden gaarne voor een goeden prijs overnam.</p> + +<p>De mare van deze overwinning bracht den naam van 't Oude Hoen op aller +lippen, zoowel van vriend als van vijand, en zijn roem werd allerwege +verkondigd, zoo zelfs, dat de Spaansche bevelhebbers, die om Haarlem +gelegerd waren, hun verlangen om hem te zien niet konden bedwingen, en +besloten, hem tot een bezoek aan het vijandelijke kamp uit te noodigen.</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="180"></span><a id="p_180"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_X">HOOFDSTUK X.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">Hoe de jonge Vrijbuiters in het vijandelijk kamp kwamen, +en hoe zij het verlieten.</p> + +<p>Het was enkele dagen na het gevecht op den Sparendammerdijk. 't Oude +Hoen, Aelbert en Marten keerden op de hoeve terug van hun dagelijkschen +tocht naar den toren van de Westzanerkerk, van welks trans zij gewoon +waren de gangen der vijanden te bespieden,—maar dezen keer hadden zij +niets bijzonders opgemerkt. In den omtrek heerschte rust, en die het +niet beter wist zou gedacht hebben, dat het vrede was.</p> + +<p>Zij waren echter nog maar kort in de hoeve teruggekeerd, of er kwam +bezoek. Een vreemdeling trad binnen, in wien zij onmiddellijk een +krijgsman herkenden, ook al scheen hij ongewapend.</p> + +<p>„Goeden morgen, huisman!” klonk zijn groet, en aan zijn tongval was +duidelijk te merken, dat hij een Vlaming was. Zijn gelaatsuitdrukking +had iets <span class="pagenum" title="181"></span><a id="p_181"></a>gebiedends, iets, dat den man van geboorte verried. 't Oude +Hoen twijfelde dan ook geen oogenblik, of hij had een man van aanzien +voor zich, misschien wel een Spaansch officier. Deze groette ook de +vrouw des huizes en de beide jongelieden, nam plaats op den hem +toegeschoven zetel, en vervolgde:</p> + +<p>„Ben ik hier terecht bij Govert 't Hoen, bijgenaamd 't Oude Hoen?”</p> + +<p>„Die man ben ik,” was het antwoord, en men kon duidelijk zien, dat de +vreemdeling er door verrast was. Hij keek 't Hoen met groote, vragende +oogen aan, en scheen zelfs wel eenigszins aan de waarheid van 't Hoens +woorden te twijfelen.</p> + +<p>„Hoe?” riep hij na eene korte weifeling uit. „Zou U het Oude Hoen wezen, +de man, die met een klein troepje Vrijbuiters eene zoo roemrijke +overwinning heeft behaald op eene talrijke ruiterbende?”</p> + +<p>En hij mat met zijne oogen de gestalte van den kleinen boer voor hem, +wiens uiterlijk volstrekt geen aanleiding gaf, om in hem den beroemden +Vrijbuiter te zien, wiens naam alleen reeds geschikt was, om wel een +dozijn Spanjaarden op de vlucht te jagen.</p> + +<p>'t Hoen lachte even, en ook Aelbert en Marten konden een glimlachje niet +bedwingen bij het zien van de verbazing van den vreemdeling. En 't Hoen +sprak:</p> + +<p>„Toch is het zoo, Heer, ik ben 't Oude Hoen en niemand anders. Wat +wenscht U van me?”</p> + +<p><span class="pagenum" title="182"></span><a id="p_182"></a></p> + +<p>De vreemdeling haalde een brief te voorschijn en overhandigde dien met +de woorden:</p> + +<p>„Uw roem is tot het leger om Haarlem doorgedrongen en heeft bij +verscheidene Oversten en Hoplieden het verlangen gewekt u te zien en +kennis met u te maken. De Heer Van Licques, die in het bosch het bevel +voert over de Walen, noodigt u in dezen brief uit hem een bezoek in zijn +kamp te willen brengen. Hij waarborgt u, als eerlijk krijgsman, dat u +zelfs geen haar op uw hoofd zal worden gekrenkt en biedt u vrijgeleide +aan. Hij heeft mij gelast er bij u op aan te dringen, dat u deze +uitnoodiging aanneme.”</p> + +<p>Er heerschte, nadat de vreemdeling deze woorden had gezegd, eenigen tijd +stilte in het vertrek. 't Oude Hoen fronste de wenkbrauwen en verzonk in +diep gepeins. Vrouw Geerte keek haar man met angstige oogen aan, als om +hem te smeeken, de uitnoodiging af te wijzen, en ook de beide knapen +hielden hun blik op hem gericht, alsof zij hem het antwoord van de +lippen wilden lezen.</p> + +<p>Eindelijk sprak Vrouw Geerte met een zucht:</p> + +<p>„Maar Govert, je denkt er toch niet over, de uitnoodiging aan te nemen? +Je zult je toch niet wagen in het hol van den leeuw? Wie weet, welk lot +je daar te wachten staat! Ga toch niet, wat ik je bidden mag.”</p> + +<p>Een fijn lachje krulde de lippen van den vreemdeling.</p> + +<p><span class="pagenum" title="183"></span><a id="p_183"></a></p> + +<p>„Vrees niet, vrouw,” sprak hij, zonder zich beleedigd te toonen, „ook +een Spanjaard kan een man van eer zijn, trouw aan zijn gegeven woord...”</p> + +<p>„Dat hebben wij aan Zutfen gezien, en aan Naarden...” viel vrouw Geerte +scherp in. „Ik vertrouw dat fluiten van den vogelaar niet.”</p> + +<p>De vreemdeling haalde licht de schouders op, en hernam: „Ook ik ben +Hopman in Spaanschen dienst, vrouw, en ik verpand u mijn eer, dat +hier geen verraad in het spel is. De groote, stoutmoedige daden van +uw man hebben mij en mijn vrienden doen wenschen, hem te zien en te +spreken,—ziedaar alles. Ik herhaal, dat wij hem vrijgeleide aanbieden, +en dat zelfs het geringste gevaar hem niet bedreigt.”</p> + +<p>„Als vader gaat, zou ik wel meêwillen,” viel Aelbert in.</p> + +<p>„En ik ook!” riep Marten uit. „Ik zou graag het vijandelijke kamp willen +zien, en de verwoesting van de muren.”</p> + +<p>„Ik heb in het geheel geen bezwaar ook u beiden onder het vrijgeleide +te begrijpen,” sprak de Hopman. „'t Zal wellicht voor 't Hoen ook +aangenamer zijn den tocht in uw gezelschap te ondernemen. Ik herhaal met +nadruk en onder verpanding van mijne krijgsmanseer, dat u geen leed zal +geschieden. Integendeel, men zal uw bezoek op hoogen prijs <span class="pagenum" title="184"></span><a id="p_184"></a>stellen en u +met eere ontvangen.—Welnu, wat is uw antwoord?”</p> + +<p>'t Hoen bedacht zich nog een oogenblik, en zei toen bedaard en +eenvoudig:</p> + +<p>„Ik neem de uitnoodiging van den Heer Van Licques aan, en zal in +gezelschap van deze jongelieden een bezoek in zijn kamp brengen. Ik +vertrouw, dat uwe woorden waarachtig zijn en neem uw vrijgeleide aan. +Wanneer wenscht u, dat ik komen zal<ins class="corr" id="corr19" title="Bron: .">?</ins>”</p> + +<p>„Uw antwoord doet mij genoegen,” sprak de Officier, „en ik stel u voor, +nog heden de reis met mij te ondernemen. Mijne tegenwoordigheid zal u +over alle moeielijkheden heenbrengen, en persoonlijk zal ik u weer naar +uwe vrienden terugvoeren.”</p> + +<p>„Aangenomen,” sprak 't Hoen opstaande. „Wij zijn gereed, en keeren nog +voor de avond gevallen is, hier terug.—Wees niet bezorgd, vrouw, en +droog uwe tranen, want waarlijk, ik zou mij al zeer moeten bedriegen, +indien hier verraad in het spel was en ons eenig gevaar dreigde.”</p> + +<p>Aelbert en Marten wierpen zich, evenals 't Hoen, een musket over den +schouder en gespten zich een rapier aan de heup, namen afscheid van +Moeder Geerte, die hen met een hart vol angst zag vertrekken, en +verlieten met den vreemdeling de hoeve.</p> + +<p>Zij roeiden naar den Westzaner Overtoom en <span class="pagenum" title="185"></span><a id="p_185"></a>vertelden aan den verbaasden +en ontstelden Jan Slob, dat zij op weg waren naar het Spaansche +legerkamp, waarvan de officieren 't Oude Hoen wenschten te zien.</p> + +<p>De dikke waard kon zijne ooren nauwelijks gelooven en keek zijn drie +vrienden hoofdschuddend aan. 't Was duidelijk, dat hij de zaak +allerminst vertrouwde en dat hij haar eenvoudig beschouwde als een +middel van den Spanjaard, om zich op eene gemakkelijke, zij het dan ook +verraderlijke wijze, van een gevreesden tegenstander te ontdoen.</p> + +<p>Toen dan ook de Hopman zich een oogenblik verwijderde, zei hij op +gedempten toon, maar met grooten nadruk:</p> + +<p>„Ben je nu van 't verstand beroofd, 't Hoen? Hoe is het mogelijk, dat +je je zóó laat bedriegen door die Spaansche bloedhonden! Hebben zij dan +ooit hun woord gehouden? Begrijp je dan niet, dat het er hun om te doen +is, je in hunne macht te krijgen en je op te hangen?—Keer terug, wat ik +je bidden mag,—keer terug! 't Is een list, een valstrik, een...”</p> + +<p>Op dit oogenblik kwam de Hopman weder binnen, en zag Jan Slob zich dus +genoodzaakt zijne verdere waarschuwingen te staken.</p> + +<p>Maar 't Hoen liet zich niet raden.</p> + +<p>„Ik heb vertrouwen in het mij aangeboden vrijgeleide,” antwoordde hij +kalm aan het oor van Jan <span class="pagenum" title="186"></span><a id="p_186"></a>Slob. „En wie weet, waar mijn bezoek misschien +goed voor is. De toekomst is duister te lezen.”</p> + +<p>De reis werd vervolgd. Het viertal roeide het IJ over, langs het +eilandje Ruichoort, en legde aan de overzijde het schuitje op eene +veilige plaats vast. Te voet gingen zij verder tot zij het Spaarne +bereikten, waar een jacht gereed lag, bemand met Spaansche krijgers, die +thans echter als roeiers dienst moesten doen.</p> + +<p>„Ziedaar het vaartuig, dat ons naar het kamp zal brengen,” sprak de +Hopman, terwijl hij aan boord stapte. Met een hoffelijk gebaar wees +hij 't Oude Hoen een plaats aan naast zich op de bank, en de beide +jongelieden op een andere. Daarna gebood hij de krijgsknechten van wal +te steken, en voegde hun toe:</p> + +<p>„Mannen, ziehier drie dappere Vrijbuiters, die zich op verlangen van Uw +Overste naar ons kamp begeven. Vergeet niet, dat Uw leven borg is voor +het hunne.”</p> + +<p>Onder den tocht voerde de Hopman een druk gesprek met 't Hoen, en Marten +zei zacht tot zijn vriend:</p> + +<p>„Geloof jij, dat er verraad in het spel is?”</p> + +<p>„Neen,—geen oogenblik!” was het antwoord. „En ik vind het wat aardig, +dat ik nu eens op mijn gemak een kijkje kan nemen in het kamp der +Spanjaarden. Ik heb daar al lang naar verlangd.”</p> + +<p>„Ja,” zei Marten droevig, „maar nog meer wensch ik in de belegerde stad +te komen...”</p> + +<p><span class="pagenum" title="187"></span><a id="p_187"></a></p> + +<p>„Waarom?” vroeg Aelbert met eenige verwondering. „Heb je dan lust, daar +vandaag of morgen den plunderenden vijand in handen te vallen? Want het +staat bij mij vast, dat Haarlem verloren is. Alle pogingen, die de Prins +tot ontzet heeft aangewend, zijn tot nog toe mislukt.”</p> + +<p>„Och ja, dat alles weet ik wel,” zei Marten. „Maar de gedachte wil mij +maar niet uit het hoofd, dat mijn zuster Anna zich in die stad bevindt, +en ik zou het vreeselijk vinden, als zij bij de overgave, die ook +volgens mijne meening volgen móet, den vijand in handen viel.”</p> + +<p>„Hoe kom je toch op de gedachte, dat Anna juist dáár zou wezen?”</p> + +<p>„Omdat ik stellig al bericht van haar had gehad, als zij ergens anders +was. Neen Aelbert, ik geloof vast en zeker, dat zij zich in Haarlem +ophoudt, en ik maak mij daarover bekommerd en angstig. Zeg,—zou er geen +middel voor mij zijn, om in de stad te komen? O, ik verlang zoo +vurig...”</p> + +<p>„Om er in te komen misschien wel, maar om haar te verlaten, zeker +niet...”</p> + +<p>„Dat is ook niet noodig!” viel Marten in. „Als ik er maar eerst in was, +dan kon ik zoeken en zoeken, totdat ik haar gevonden had, en wie weet, +of ik dan ook geen middel zou vinden, om met haar te vluchten. Maar dáár +mag zij niet blijven.”</p> + +<p>„Wij zullen er met Vader over spreken en diens <span class="pagenum" title="188"></span><a id="p_188"></a>raad vragen,” zei +Aelbert peinzend. En zijn vriend de hand drukkende vervolgde hij met +ernst:</p> + +<p>„Vergeet nooit, dat waar jij ook heengaat, ik je vergezellen zal. Ik heb +je beloofd, dat ik je zou helpen zoeken, en ik zal mijn woord houden, +zelfs al moesten wij haar terughalen uit het paleis van Alva zelf!”</p> + +<p>Deze hartelijke woorden deden Marten goed, en hij bleef gedurende den +verderen tocht steeds peinzen op een middel om in de bedreigde stad te +komen. Doch hoe hij zich ook pijnigde met het ontwerpen van allerlei +plannen, hij zag geen kans zijn doel te bereiken.</p> + +<p>Zonder eenigen tegenspoed bereikten zij het kamp om Haarlem. De Hopman +geleidde hen naar den Hout, waar de veldheer de Licques met zijne Walen +gelegerd was.</p> + +<p>Den veldheer zelf troffen zij echter niet in zijn tent aan, daar hij +bij Don Frederik ontboden was, om diens bevelen te vernemen. De Hopman +noodigde hen uit plaats te nemen en een oogenblik te wachten. Hij zou +dadelijk van de aankomst der Vrijbuiters kennis gaan geven aan de +verschillende Oversten, die het verlangen hadden te kennen gegeven hen +te zien, en spoedig terugkeeren.</p> + +<p>Zoo bleven zij dus met hun drieën alleen, en had Marten een goede +gelegenheid, om 't Oude Hoen zijn wensch kenbaar te maken en diens raad +te vragen.</p> + +<p><span class="pagenum" title="189"></span><a id="p_189"></a></p> + +<p>'t Oude Hoen keek hem ernstig aan, maar gaf geen antwoord.</p> + +<p>„Schijnt mijn verlangen u eene dwaasheid toe, Neef?” vroeg Marten.</p> + +<p>„Neen,—ook ik houd het voor mogelijk, dat Anna naar Haarlem is +gevlucht,” was het antwoord. „Ik zou er ook niets op tegen hebben, dat +je eene poging...”</p> + +<p>„Maar als Marten gaat, houd ik hem gezelschap, met uw goedvinden,” viel +Aelbert in.</p> + +<p>Zijn vader glimlachte even, en zeide:</p> + +<p>„Welnu, ik heb niets tegen je plan, en Aelbert mag mijnentwege +meêgaan,—doch met den besten wil ter wereld zou ik geen middel weten te +bedenken, om binnen gindsche muren te komen. Ik acht dat bepaald eene +onmogelijkheid.”</p> + +<p>Er werd nog geruimen tijd over het plan gesproken, maar van welken kant +zij de zaak ook bekeken, zij stuitten telkens op onoverkomelijke +moeielijkheden.</p> + +<p>Het duurde niet heel lang, of de Hopman keerde terug, thans in +gezelschap van een groot aantal voorname Veldoversten, die allen +nieuwsgierig waren naar den gevreesden Vrijbuiter, dien zij zich +voorstelden als een voornaam Hollander, met een groote, indrukwekkende +gestalte en buitengewone spierkracht.</p> + +<p>Wie schetst echter hunne verbazing, toen zij daar een eenvoudig boertje +voor zich zagen, klein van <span class="pagenum" title="190"></span><a id="p_190"></a>gestalte en zonder eenig aanzien. Want de +kleeding der drie Vrijbuiters bestond slechts uit eene wijde broek, +een eng, maar geschoot wambuis en een breedgeranden hoed. Was deze +eenvoudige man 't gevreesde Hoen? En behoorden die twee knapen tot de +zoo beroemde Vrijbuiters? Zij konden hunne oogen nauwelijks gelooven, en +keken elkander vragend aan.</p> + +<p>Het drietal was bij de nadering der deftige Heeren opgestaan en had het +hoofd ontbloot.</p> + +<p>„Zijt gij het Oude Hoen?” riep de Heer Van Licques uit, terwijl hij het +boertje van het hoofd tot de voeten opnam.</p> + +<p>'t Hoen glimlachte fijntjes, en sprak:</p> + +<p>„Om U te dienen, Edele Heer, ik ben Govert 't Hoen. Op Uw verzoek ben ik +hier gekomen, vertrouwende op Uw woord als krijgsman...”</p> + +<p>„En daar hebt ge wèl aan gedaan!” riep de Heer Van Licques hem toe. „Gij +hebt niets te vreezen, en ik dank U zeer voor uwe komst. Uwe dapperheid, +pas nog zoo klaar gebleken bij het gevecht op den Sparendammerdijk, +heeft onze bewondering opgewekt, en wij allen wenschten U te zien. Gaat +zitten, Heeren!”</p> + +<p>De aanzienlijke krijgsoversten namen plaats, en de Heer de Licques +haalde een paar kostbare steenen te voorschijn, die hij 't Hoen als een +aandenken aanbood. Maar 't Hoen weigerde met groote beslistheid.</p> + +<p><span class="pagenum" title="191"></span><a id="p_191"></a></p> + +<p>„Hartelijk dank, Heer, voor uwe vriendelijke bedoeling, maar ik mag van +den vijand geen geschenken aannemen.”</p> + +<p>De Heeren keken den eenvoudigen, waardigen man met bewondering aan, en +de Heer de Licques bleef er op aandringen, dat hij het geschenk zou +aannemen.</p> + +<p>„Zeer zeker niet, Heer,”—sprak 't Hoen, en glimlachend liet hij er op +volgen: „Maar mocht het lot willen, dat ik ooit als krijgsgevangene +tegenover u kom te staan, wil dan mijner gedachtig wezen.”</p> + +<p>„Daarop geef ik U mijn woord!” zei de Licques met een krachtigen +handslag.</p> + +<p>Er volgde nu een levendig gesprek, waaraan allen deelnamen, en de drie +Vrijbuiters gevoelden zich volkomen op hun gemak. Zij waren er thans ten +volle van overtuigd, dat hier geen verraad in 't spel was.</p> + +<p>Zoo ging er een uurtje voorbij, toen plotseling de stemmen verstomden en +alle aanwezigen opschrikten door een hevig musketvuur en het gedruisch +van wapenen.</p> + +<p>Vlug sprongen de aanwezigen van hunne zetels op, en onder den uitroep:</p> + +<p>„De Haarlemmers doen een uitval! Te wapen! Te wapen!” snelden zij de +tent uit. In minder dan geen tijd was ons drietal alleen, en ook zij +begaven zich naar buiten, om te zien, wat er aan de hand was.</p> + +<p><span class="pagenum" title="192"></span><a id="p_192"></a></p> + +<p>Er heerschte in het Spaansche kamp een groote levendigheid. Van alle +kanten zag men krijgslieden naar de bedreigde plaats snellen, vanwaar +zich een verward gedruisch van menschelijke stemmen, musketschoten en +wapengekletter deed hooren. In de verte zagen zij den strijd...</p> + +<p>Ha, de oogen der Vrijbuiters tintelden met een heeten gloed, en zij +sloegen onwillekeurig de handen aan het rapier.</p> + +<p>„Vader!” riep Aelbert met geestdrift uit, „Vader, laten wij toch hier +niet als lafhartigen blijven staan, terwijl ginds onze broeders hun +leven wagen...”</p> + +<p>En hij trok zijn rapier half uit de scheede met bevende handen. Maar 't +Oude Hoen zei kalm en bedaard:</p> + +<p>„Dat kan en mag niet, jongen. Ik ben onder vrijgeleide hier gekomen, en +daardoor tegen wil en dank verplicht hier te blijven.—Maar je wilt +immers binnen gindsche muren komen?”</p> + +<p>„Ja,—ja!<ins class="corr" id="corr20" title="Niet in Bron.">”</ins> riep Marten heftig uit. „Dat wil ik!”</p> + +<p>„Ga dan, mijn jongen,” klonk het ernstig. „Ginds doen de Haarlemmers een +uitval, zooals zij er reeds zoovele deden. Ga, en sluit u bij hen aan. +Ook nu zal wel het einde wezen, dat zij teruggedreven worden. Voeg U bij +hen, en de poorten zullen u, als voor hen, geopend worden. Ga, zeg ik, +en God bescherme u!”</p> + +<p>„Ja, ik ga!” riep Marten vurig uit. „Eene betere gelegenheid krijg ik +nooit!”</p> + +<p><span class="pagenum" title="193"></span><a id="p_193"></a></p> + +<p>„En ik ga met je!” sprak Aelbert.</p> + +<p>Haastig drukten de jongelieden 't Oude Hoen de hand, en snel +verwijderden zij zich in de richting van de plaats, waar de strijd +gevoerd werd. 't Oude Hoen zag hen na zoo lang hij kon, en het was den +dapperen Vrijbuiter aan te zien, dat hij ontroerd was...</p> + +<p>Enkele uren later keerde hij naar zijne hoeve terug, geheel alleen. De +Heer de Licques had eerlijk zijn woord gehouden en hem door eenige +krijgsknechten, onder bevel van denzelfden Hopman, naar 't IJ terug +laten brengen. Toen hij van 't Hoen vernomen had, dat de beide +jongelieden hun strijdlust niet hadden kunnen bedwingen en zich bij de +Haarlemmers hadden aangesloten, had hij even geglimlacht en gezegd:</p> + +<p>„Dat is niet volgens de afspraak, doch ik zal maar denken: „'t Muist, +wat van de katten komt.” Jammer, dat zulke rappe gasten de zaak der +oproerlingen dienen.”</p> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="194"></span><a id="p_194"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_XI">HOOFDSTUK XI.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">In de bedreigde veste.</p> + +<p>In stormpas waren de twee jonge Vrijbuiters naar de plaats des gevechts +geijld, de oogen glinsterende van strijdlust, en met het wapen in de +vuist.</p> + +<p>'t Was waar, wat zij gedacht hadden. De Haarlemmers deden dien middag +een geduchten aanval op het zoogenaamde Voorhout. Des middags waren een +twee- of driehonderd Engelsche, Waalsche en Schotsche haakschutters +de Zijlpoort uitgetrokken, en hadden de vijandelijke regimenten naar +die plaats gelokt, waardoor verscheidene kampen geheel van krijgers +waren ontbloot. Toen deze list zoo goed gelukt was, trokken zes- à +zevenhonderd vendels soldeniers en schutters de Leidsche Waterpoort en +de Kleine Houtpoort uit, zoodat de Waalsche en Duitsche vendels, die +in den Hout gelegerd waren, van verschillende kanten tegelijk werden +aangevallen. <span class="pagenum" title="195"></span><a id="p_195"></a>De Walen stonden onder bevel van De Licques, de Duitschers +onder Fronberg en Ebersteyn. Deze vendels kregen het ontzaglijk kwaad te +verantwoorden, en de Haarlemmers vochten met onstuimigen moed.</p> + +<p>„Weg met de Spanjaarden! Leve de Prins van Oranje,” was de strijdleus, +waarmede zij zich op de overmachtige vijandelijke vendels stortten.</p> + +<p>„Weg met de Spanjaarden, leve de Prins van Oranje!” was ook de +kreet, waarmede Aelbert en Marten zich onbevreesd te midden van het +krijgsgewoel wierpen. 't Werd een vreeselijke strijd. Overal hoorde men +het rinkelen der zwaarden op de kurassen en helmen, de woeste kreten der +strijdenden, het gereutel der stervenden en gewonden. En in het leger +der Spaanschen ontstond eene groote verwarring. Zij waren tegen dezen +verwoeden aanval niet bestand.</p> + +<p>„Vlucht! Vlucht!” werd er geroepen. En niet minder dan 14 vendels +Duitsche voetknechten en 12 Waalsche zochten een goed heenkomen in +het achterste gedeelte van het Bosch, waar zij zich opnieuw trachtten +te vereenigen om den aanval te weerstaan. Maar zij konden het niet +volhouden tegen het geweldige schieten, slaan en steken, en moesten +opnieuw hun heil zoeken in de vlucht, achtervolgd door de Haarlemmers, +die hen voortdreven tot zelfs over de Noordwijkervaart en de daarachter +gelegen <span class="pagenum" title="196"></span><a id="p_196"></a>duinen.<a id="FNa_1_2" href="#FN_1_2" class="fnanchor">[1]</a> De Spaanschen verloren niet minder dan 600 man, +waaronder hoplieden, luitenants, vaandrigs, wachtmeesters, „groote +monsieurs,” „groote cadetten” en „groote hanssen.”</p> + +<p>De Haarlemmers staken een aantal huizen, hutten en tenten in den brand, +waarin de vijanden gehuisvest waren, en werden daarbij onverwachts +aangevallen door Spaansche ruiters en haakschutters, die van Heemstede +en andere plaatsen kwamen opdagen, en hen dwongen tot den aftocht. Met +verlies van niet meer dan tien of twaalf man werden zij genoodzaakt af +te trekken en zich binnen Haarlems muren in veiligheid te stellen. Maar +groot was de buit, dien de krijgers met zich medevoerden, bestaande uit +harnassen, spietsen, stormhoeden, rapieren, hellebaarden, kostbare +kleederen van hoplieden, vaandrigs en oversten, juweelen en goud, zelfs +schotels en gouden ringen, trommels, ketels en nog vele andere dingen.</p> + +<p>Aelbert en Marten hadden zich in den strijd geducht geweerd, zoodat zij +zelfs de opmerkzaamheid trokken van den vaandrig Pieter Dirksz +Hasselaar, die den uitval had medegemaakt.</p> + +<p>„Leven de Vrijbuiters van 't Oude Hoen!” riepen zij meermalen in de +hitte van den strijd, en die kreet had de aandacht van den vaandrig +gaande <span class="pagenum" title="197"></span><a id="p_197"></a>gemaakt, terwijl hij met bewondering had gezien, hoe dapper de +beide jongelieden zich in het gevecht gedroegen. Toen hij zich gedurende +eene korte poos dicht in hunne nabijheid bevond, hief hij zijn vaandel +omhoog, en riep hun toe:</p> + +<p>„Leven de Vrijbuiters van 't Oude Hoen! Goed zoo, dappere jongens, goed +zoo! Weg met de Spanjolen en leve de Prins!”</p> + +<p>Later had hij hen meermalen in het gevecht opgemerkt, en telkens weer +had het hem goed gedaan te zien, met welk eene dapperheid zij streden.</p> + +<p>Eindelijk was de terugtocht begonnen. Aelbert en Marten hadden zich bij +elkander aangesloten, en Marten had gezegd:</p> + +<p>„Nu zullen wij dan toch ons doel bereiken. Thans gaan wij naar Haarlem!”</p> + +<p>En meegesleurd door den stroom der strijdende krijgslieden waren zij de +muren der bedreigde veste al vechtende genaderd, en deze eindelijk door +de geopende poort binnengetrokken. Groote vreugde heerschte onder de +stedelingen over de behaalde overwinning en over den rijken buit, die +binnen gebracht werd. Overal zag men mannen en vrouwen, die de +terugkeerende krijgers toejuichten....</p> + +<p>Maar langzamerhand werd het stiller in de straten, want de uitgeputte +mannen zochten hunne kwartieren op, om uit te rusten van de vermoeienis.</p> + +<p><span class="pagenum" title="198"></span><a id="p_198"></a></p> + +<p>En doelloos dwaalden Marten en Aelbert door Haarlems straten. Zij +kenden daar niemand, en niemand kende hen. Overal keken zij rond, of +soms iets hun op het spoor zou kunnen brengen van de verloren zuster, +maar tevergeefs. Zij dwaalden de stad door van het eene einde tot het +andere, en overal zagen zij de sporen van den geduchten strijd, die nu +reeds vier maanden had geduurd, en de verbrokkelde en vergruisde muren +en de gehavende poorten, waarin de bressen met aarde, puin, meubelen, en +zelfs met de beelden uit de kerken waren dichtgestopt.</p> + +<p>Op hun tocht door de stad ontmoetten zij den bevelhebber der vesting, +Wybot Ripperda, den dapperen krijgsman, die door zijn moed en krachtig +beleid reeds zooveel had bijgedragen tot het behoud der stad. En zij +zagen ook Kenau Simons Hasselaar, de dappere vrouw, wier moed reeds tot +ver buiten de muren bekend was. Met bewondering aanschouwden zij de +kloeke weduwe, die zich zoozeer beijverd had bij het herstellen van +muren en poorten, en die zich zelfs niet had ontzien de mannen ter hulp +te snellen op de wallen, als de Spanjaarden de stad bestormden en +mannenkrachten te kort schoten, om hen te wederstaan. Dan snelde zij met +het zwaard in de hand ter hulp, en verscheidene vrouwen en meisjes, +aangevuurd door haar moed, volgden haar in den strijd.</p> + +<p>De beide jongelingen bleven staan om haar goed <span class="pagenum" title="199"></span><a id="p_199"></a>te kunnen zien, en zij +deden dit met een blik vol bewondering. Hoe kloek en sterk was die +gestalte, hoe vurig tintelde dat oog!</p> + +<p>Toen Kenau bij het voorbijloopen hunne bewonderende blikken opmerkte, +knikte zij hen vriendelijk toe. Ook ontmoetten zij den dapperen vaandrig +weder, dien zij in den strijd hadden gezien, en van de voorbijgangers +vernamen zij, dat het Pieter Dirkz. Hasselaar was, de neef van de +beroemde Kenau.</p> + +<p>Maar,—van Anna ontdekten zij geen spoor, en de avond begon reeds +te vallen. Gelukkig dat ook zij een gedeelte van den buit hadden +bemachtigd, en dus niet met ledige handen behoefden te komen, als zij +hier of daar om een nachtverblijf verzochten. Toen het reeds geheel +donker was geworden, traden zij een eenvoudige taveerne binnen, en het +gelukte hun, daar voorloopig een onderkomen te vinden. De waard was een +oud man, die niet moede werd hun te vertellen over alles, wat de stad +reeds had moeten verduren. Hij sprak over de geduchte bestormingen, +die de Spanjaarden hadden beproefd, en over de verschrikkelijke +bombardementen, die hadden plaats gehad en waarbij al meer dan zeven +duizend bommen in de stad waren geworpen.</p> + +<p>Den volgenden morgen al vroeg zetten de beide jongelieden hun onderzoek +voort. Overal informeerden zij, of hier of daar ook menschen woonden, +die vóór het beleg uit Saardam waren gevlucht,—maar <span class="pagenum" title="200"></span><a id="p_200"></a>even dikwijls +werden zij teleurgesteld. En toen het middag geworden was en zij nog +geen stap nader tot hun doel gekomen waren, zei Aelbert:</p> + +<p>„'t Is moeielijk zoeken in een vreemde stad, waar wij niemand kennen en +zelfs den weg niet weten. Ik geloof, dat wij beter gedaan hadden door in +Westzaan te blijven. En hoe moeten wij de stad weer verlaten? Ik weet er +geen middel op.”</p> + +<p>Marten antwoordde niet, maar ook hij voelde zich teleurgesteld. Zoo +stellig had hij verwacht, Anna hier te zullen vinden. 't Was zijn +laatste hoop geweest, en thans begon hij steeds meer te vreezen, +dat zij in de handen der Spanjaarden zou gevallen zijn, wat wel het +schrikkelijkste lot was, dat haar treffen kon. Verdrietig dwaalde hij de +stad door, van de eene straat in de andere, en ook de tweede dag was nu +bijna verstreken. Hij sprak weinig of niets, en op de vragen van Aelbert +antwoordde hij slechts met een enkel woord. Toen de schemering inviel, +zei Aelbert:</p> + +<p>„Willen wij ons nachtkwartier maar weer opzoeken, Marten; de avond +valt...”</p> + +<p>Opeens greep Marten hem bij den schouder, en riep uit:</p> + +<p>„Kijk dáár eens, Aelbert,—dáár...!”</p> + +<p>Aelbert stond stil en keek in de aangewezen richting, maar hij zag niets +dan enkele krijgslieden, die in druk gesprek op eenigen afstand liepen. +En <span class="pagenum" title="201"></span><a id="p_201"></a>zijn vriend aanziende, bemerkte hij, dat deze doodsbleek zag en zijn +fonkelende oogen steeds op dezelfde plaats gevestigd hield.</p> + +<p>„Dáár,—dáár,—zeg, is dat Kees niet, onze hond?—O, 't móét hem +zijn,—'t kan niet anders!—Maar, groote God,—dan kan ook Anna niet ver +weg zijn!”</p> + +<p>Aelbert zag nu ook een grooten, zwarten hond, die eenige huizen voor hen +uit op de straat liep, snuffelende aan de stoepen en steenen palen, die +hij passeerde.</p> + +<p>Marten klapte in de handen, en riep op gejaagden toon:</p> + +<p>„Kees! Kees! Waar ben je dan?—Hallo Kees!—Kees! kom hier! kom bij den +baas!”</p> + +<p>De hond stond stil en keek om. Maar hij bewoog zich niet.</p> + +<p>„Kom Kees!—kom Kees!—Kees—Kees—Kees!” hield Marten vol, en hij +klapte met beide handen op zijne knieën, om den hond tot zich te lokken.</p> + +<p>Het beest stond nog eenige oogenblikken onbeweeglijk,—toen kwam zijn +staart langzaam in beweging, wat weldra in een levendig kwispelen +overging,—en „woef, woef!” blafte hij, zoodat de zware stem van den +hond door de geheele straat weerklonk. Op hetzelfde oogenblik rende Kees +op zijn jongen meester toe, dien hij herkend had. Met groote sprongen +kwam hij nader en hij vloog woest <span class="pagenum" title="202"></span><a id="p_202"></a>tegen Marten op, blaffende van +blijdschap. Hij deed dat met zoo'n geduchte vaart, dat Marten bijna +omver viel.</p> + +<p>Wat was Kees blij! Als dol rende hij nu eens om Marten heen, blaffende +en jankende, en dan weer vloog hij plotseling op hem toe, en legde hem +de dikke pooten op de schouders.</p> + +<p>„Kees!—Goede Kees!” zei Marten, den hond streelende en liefkoozende. De +goede jongen had tranen van blijdschap in de oogen.</p> + +<p>„O Aelbert,—nu kan Anna niet ver weg zijn,” stamelde hij door zijne +tranen heen.</p> + +<p>Ook Aelbert was ontroerd. Hij verheugde zich er in, dat Marten zijn hond +teruggekregen had, en hij hoopte voor zijn vriend, dat nu ook Anna zou +gevonden worden. Maar dit was toch immers nog niet zeker? Al was Kees +gevonden, daarom kon toch Anna wel een ongeluk getroffen hebben?</p> + +<p>Hij zei daarvan echter geen woord, want hij wilde de vreugde van zijn +vriend niet vergallen.</p> + +<p>Kees kwam langzamerhand tot kalmte. Hij stond thans stil bij Marten en +liet zich diens liefkoozingen gaarne welgevallen. De lange, roode tong +hing hem uit den bek, wat een gevolg was van zijn geducht rennen en +springen, en hij keek met zijn trouwe oogen zijn jongen meester aan, +alsof hij hem vragen wilde, of hij hem nu voortaan niet meer verlaten +zou. En Marten kon niet nalaten, hem de armen <span class="pagenum" title="203"></span><a id="p_203"></a>om den ruigen nek te +slaan en hem tegen zich aan te drukken.</p> + +<p>„Hoe nu verder, Marten?” vroeg Aelbert. „Wij hebben Kees nu wel, maar +Anna nog niet. En Kees kan, wat jammer genoeg is, niet praten.”</p> + +<p>„O, wij zullen haar wel vinden!” riep Marten uit. „Laten wij langzaam +oploopen. Misschien wijst Kees ons dan den weg wel.”</p> + +<p>„'t Is te probeeren,” zei Aelbert. En langzaam wandelden de jongens +verder. Kees liep vroolijk om hen heen, doch hij bleef voor geen enkel +huis stilstaan, zoodat de jongens niet wijzer werden. Toen zij aan het +einde der straat gekomen waren, stelde Marten voor:</p> + +<p>„Wij moesten de straat een poosje op en neer loopen. Ik geloof vast, dat +Kees hier thuis hoort. Misschien zoekt hij eindelijk zijne woning zelf +weer op, dan kunnen wij hem volgen.”</p> + +<p>„Goed!” zei Aelbert. „Misschien heb je gelijk.”</p> + +<p>De jongelieden wandelden langzaam in de straat heen en weer, en hielden +den hond nauwlettend in het oog. En toen Kees over de eerste vreugde van +het wederzien heen was, en niet meer zoo zorgvuldig in de onmiddellijke +nabijheid van Marten bleef, werd hunne spanning op het grootst. Want +Kees begon blijken te geven, dat het wandelen hem ging vervelen en dat +hij naar huis verlangde. Blijkbaar werd hij onrustig, en was <span class="pagenum" title="204"></span><a id="p_204"></a>hij niet +gewoon, als het donker werd buiten te zijn.</p> + +<p>'t Werd stiller in de straat; de menschen trokken zich in de huizen +terug, voorzoover zij de wacht niet moesten houden op de muren.</p> + +<p>Opeens klonk een heldere stem op eenigen afstand achter hen, terwijl een +handgeklap zich deed hooren. Kees spitste de ooren.</p> + +<p>„Kees!—Kees!—Waar zit je, Kees?—Kees!”</p> + +<p>Een luid blaffen was het antwoord van den hond.</p> + +<p>Marten bleef ontroerd stilstaan.</p> + +<p>„Dat is Anna!—Dat is haar stem!” mompelde hij zacht. Kees keek Marten +aan, alsof hij hem wilde vragen, met hem mede te gaan. En de heldere +stem achter hem herhaalde: „Kees!—kom, Kees!”</p> + +<p>Met groote sprongen ijlde Kees weg, en de jongens liepen even hard met +hem mede. Ha, ginds zagen zij in de geopende deur de gestalte van een +meisje.</p> + +<p>„Brave hond!” zeide ze vriendelijk, toen Kees tegen haar opsprong, en +zij wilde hem streelen, maar toen zij de beide knapen op zich zag +afkomen, maakte zij eene beweging van schrik en wilde snel de deur +sluiten.</p> + +<p>„Anna!—Anna!” riep Marten haar toe, en zijne stem bleek tooverkracht te +bezitten. Zij herkende dadelijk de stem van haar broeder.</p> + +<p>Schreiende van geluk en aandoening vielen zij elkander in de armen en +zij konden geen woord <span class="pagenum" title="205"></span><a id="p_205"></a>uiten van ontroering. Hoe hadden zij beiden naar +dit oogenblik van wederzien verlangd!</p> + +<p>De tegenwoordigheid van Aelbert waren zij gedurende enkele oogenblikken +geheel vergeten, zoodat deze eindelijk zeide:</p> + +<p>„En wanneer kom ik nu aan de beurt, Anna? Of ken je mij niet meer?—Wat +ben jij groot geworden!”</p> + +<p>Anna maakte zich uit de omarming los, en keek hem aan. En nog met tranen +in de oogen zei ze:</p> + +<p>„Neef Aelbert 't Hoen! Of ik je ken!” En zij drukte hem hartelijk de +hand.</p> + +<p>„Maar komt beiden binnen,” vervolgde zij. „O, ik heb zooveel aan je te +vragen!”</p> + +<p>„En ik niet minder,” zei Marten, wiens oogen tintelden van vreugde, nu +hij zijn lang gezochte zuster gezond en ongedeerd terug had mogen +vinden.</p> + +<p>Anna snelde hen vooruit naar de woonkamer, en kondigde de komst der +beide jongelieden aan. Een man en een vrouw heetten hen hartelijk +welkom, en Marten herkende in hen direct een echtpaar, dat hij te +Saardam meermalen had gezien. 't Waren Willem Hooft en zijn vrouw, die, +dadelijk na den inval der Spanjaarden in Saardam, met hun geld en +kostbaarheden de vlucht hadden genomen naar Haarlem, waar zij veilig +meenden te zijn. Zij noodigden de beide jongelieden vriendelijk uit, bij +hen hun intrek te nemen, wat natuurlijk gaarne aangenomen <span class="pagenum" title="206"></span><a id="p_206"></a>werd. En het +vijftal bracht den avond druk pratende door. Marten vernam van Anna, hoe +zij bij den vreeselijken dood van hare ouders tegenwoordig was geweest, +en dat de Spanjaarden getracht hadden haar gevangen te nemen, maar +dat dit door den trouwen Kees belet was. Verder, hoe zij naar het +arbeidershuisje aan den Waterlandschen dijk gevlucht en door Willem +Hooft in diens schuitje opgenomen en naar Haarlem gevaren was, waar +zij sedert haar verblijf had gehouden. En nu bleek het Marten ook, +hoe zij op middelen had gepeinsd, om hem bericht te zenden van hare +tegenwoordige verblijfplaats, maar daar zij niet wist, waar hij zich +bevond, was haar dit onmogelijk geweest. Meermalen had zij zelfs het +plan opgevat, om de stad te verlaten, en hem op te sporen. Maar waarheen +moest zij zich wenden? En hoe had een jong meisje zonder geleide in +dezen boozen tijd een dergelijken tocht kunnen ondernemen? Willem Hooft +en Maartje, zijne vrouw, hadden het haar ten stelligste ontraden. +Eindelijk was het ook zelfs eene onmogelijkheid geworden door het beleg.</p> + +<p>„Zoo zie je, Marten,—we zijn van den regen in den drop gekomen,” +zei Hooft met een diepen zucht. „Te Saardam zijn wij de honderden +Spanjaarden ontloopen, om hier door duizenden te worden ingesloten. God +weet, wat nog het einde zal zijn. Ik vrees, dat Haarlem bezwijken zal, +en wat dan?”</p> + +<p><span class="pagenum" title="207"></span><a id="p_207"></a></p> + +<p>„Ja, wat dan?” vroeg Marten. „Ik weet het niet, maar Anna moet in ieder +geval het einde niet afwachten. Wij moeten Haarlem zien te ontkomen...”</p> + +<p>„O, als dat eens kon!” riep Anna uit. „Ik ken de Spanjaarden genoeg om +te weten, wat wij van hen te duchten hebben.”</p> + +<p>„Wacht maar en heb geduld, Zusje,” zei Marten vroolijk. „Twee +Vrijbuiters van 't Hoen zijn gekomen om je te redden, en zij zullen het +wel klaarspelen. Heb maar geduld, tot er een geschikt oogenblik gekomen +is.”</p> + +<p>Anna antwoordde niet, maar richtte peinzend haar blik op de beide +menschen, die haar zoo liefderijk in <ins class="corr" id="corr21" title="Bron: haar">hun</ins> huis hadden +opgenomen. Vrouw Maartje schudde zacht het hoofd en sprak, hare +bedoeling radende:</p> + +<p>„Neen Anna,—wij kunnen u niet vergezellen, hoe gaarne wij deze stad ook +zouden ontvluchten. Ik ben oud en grijs, en niet meer in staat, een +dergelijken gevaarvollen tocht te ondernemen. Wij moeten hier blijven +en geduldig afwachten, welk lot de Hemelsche Vader over ons beschoren +heeft. Ons leven is in Zijne hand. Maar jij moet vluchten, als de +gelegenheid daartoe openkomt. Jij bent jong en sterk, en hebt nog een +lang leven vóór je.”</p> + +<p>Zoo werd er nog langen tijd gesproken.</p> + +<p>Soms werd het gesprek gestoord door het doffe geluid van kanonschoten, +en hield men den adem in <span class="pagenum" title="208"></span><a id="p_208"></a>om te wachten, of wellicht een bom op het huis +zou nederstorten. Want voortdurend bevond men zich in gevaar. Ook hoorde +men af en toe den regelmatigen tred van krijgslieden, die de wachten op +de muren gingen aflossen.—</p> + +<p>Voordat zij zich te bed begaven, richtten ook de twee jonge Vrijbuiters +hunne schreden naar de wallen, om het vijandelijk kamp bij nacht te +zien. En zij ontwaarden rondom de stad brandende wachtvuren, en zagen in +de verte krijgslieden als zwarte schimmen langzaam heen en weder loopen. +Ook dáár werd goede wacht gehouden.</p> + +<hr class="fnsep" /> + +<div class="footnote"><a id="FN_1_2" href="#FNa_1_2" class="label">[1]</a> Zie over dezen uitval C. Ekama, +Beleg en Verdediging van Haarlem, bladz. 151 enz.</div> + +<hr class="chend" /> + +<p><span class="pagenum" title="209"></span><a id="p_209"></a></p> + +<div class="figcenter" style="width: 567px;"> +<img src="images/ill_ch.png" width="567" height="67" alt="" title="" /> +</div> + +<h2 id="hoofdstuk_XII">HOOFDSTUK XII.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<p class="subh2">In de nachtelijke duisternis, en hoe een Spanjaard zijn woord van eer inloste.</p> + +<p>Uit de handelingen van Marten en Aelbert bleek het de volgende dagen +al spoedig, dat zij over een middel ter ontvluchting hadden nagedacht +en bezig waren, de voorbereidende maatregelen te treffen. Van het +buitgemaakte geld hadden zij zich een snelvarend schuitje aangeschaft, +met riemen, mast en roer, en meermalen waagden zij er zich mede buiten +de poort, en voeren tot dicht bij het vijandelijk kamp. Dergelijke +tochten deden zij gewoonlijk als de zon ondergegaan was, en soms kwamen +zij pas na middernacht terug. Hun doel was alleen het terrein te +verkennen en er goed den weg te leeren. Zoo duurde het niet lang, of +elke rietschoot was hun bekend, elke inham hadden zij bezocht. Ja, +zij hadden zelfs buiten de Schalkwijkerpoort de Fuikvaart, waarlangs +heel dikwijls levensmiddelen en <span class="pagenum" title="210"></span><a id="p_210"></a>ammunitie werden aangevoerd, geheel +afgevaren, en waren de vijandelijke Rustenburgerschans bij de Kwakelbrug +meermalen gepasseerd. En overdag waren zij ijverig in de weer, om het +bootje nog meer snelheid te bezorgen door het aanbrengen van een fok en +een topzeil, terwijl zij tevens de twee roeispanen met vier +vermeerderden, zoodat drie personen tegelijk aan de riemen konden +zitten.</p> + +<p>Eindelijk waren zij met hunne toebereidselen gereed, en wachtten zij nog +alleen op een geschikt oogenblik.</p> + +<p>Intusschen zaten zij niet stil, maar hielpen de bezetting ijverig bij de +verdediging van de bedreigde wallen en poorten, zoodat zij al spoedig +goede bekenden van de krijgslieden waren geworden, die hen graag mochten +lijden en hen nooit anders noemden dan de twee Vrijbuiters. En vooral +boden zij dikwijls de behulpzame hand bij de Schalkwijker poort, welke +zij voor hunne vlucht noodig hadden. Zij konden bij de wachten doen, wat +zij wilden, en genoten een onbeperkte vrijheid van beweging. Trouwens, +de Fuikvaart, die in het Haarlemmermeer uitliep, was nog in handen van +den Prins, die den uitgang beschermde en zoo het vrije verkeer met +Haarlem zooveel mogelijk openhield. Wel had Don Frederik de straks +genoemde Rustenburgerschans in zijn macht, en zocht hij de vaart door de +Fuik te beletten, maar dat gelukte hem slechts ten deele.</p> + +<p><span class="pagenum" title="211"></span><a id="p_211"></a></p> + +<p>Telkens waren er weer stoutmoedigen, die den gevaarlijken tocht durfden +ondernemen, ook al waren de vele lijken van hunne voorgangers, die aan +de galgen hingen in het vijandelijk kamp, even zoovele afschrikwekkende +voorbeelden.</p> + +<p>Ook Marten en Aelbert waren besloten, den gewaagden tocht te ondernemen. +Zij wilden echter zooveel mogelijk de kansen in hun voordeel hebben, en +wachtten geduldig op een gunstige gelegenheid.</p> + +<p>Eindelijk, op een donkeren avond, werd het waagstuk ondernomen. Zwarte +wolken dreven langs het zwerk, en er blies een sterke wind uit het +Zuid-Oosten. 't Was donkere maan, en geen sterretje liet zich zien.</p> + +<p>'s Avonds om ongeveer elf uur stapten drie jeugdige Vrijbuiters aan +boord van het kleine vaartuig. Het vuurroer hing hun over den schouder, +het rapier aan de heup, en de pistolen staken in den gordel. Kees sprong +als vierde reiziger mede aan boord.</p> + +<p>Anna had haar lange vlechten afgeknipt, zich in het gewaad van een +Vrijbuiter gestoken, en het hoofd bedekt met een breedgeranden hoed. Met +moeite had zij afscheid genomen van de brave menschen, bij wie zij zoo +lang een vriendelijk tehuis had gevonden, en met tranen in de oogen had +zij hunne gastvrije woning verlaten. Zij wist, dat de beste wenschen van +Hooft en diens vrouw haar volgden.</p> + +<p><span class="pagenum" title="212"></span><a id="p_212"></a></p> + +<div class="figright" style="width: 224px;"> +<a href="images/ill_p212.png"><img src="images/ill_p212th.png" width="224" height="343" alt="" title="Klik voor vergroting (452×693px, 33kb)" /></a> +</div> + +<p>De boot stak van wal, en zonder een enkel woord te spreken roeide +Marten naar de Schalkwijkerpoort, waar de wacht hen aanriep.</p> + +<p>„Wie daar,—en waarheen?” was de vraag.</p> + +<p>„Goed volk,” riep Marten. „De Kennemer Vrijbuiters.”</p> + +<p>„Goede reis!” sprak de wachter, en weldra hadden zij de stad verlaten. +'t Was zoo donker, dat het den jongen reizigers moeite kostte, iets te +onderscheiden. Maar zij hadden de reis niet voor niets reeds dikwijls +gemaakt, en wisten den weg.</p> + +<p><span class="pagenum" title="213"></span><a id="p_213"></a></p> + +<p>„Zeilen hijschen?” vroeg Aelbert zacht.</p> + +<p>„Goed,” sprak Marten, die op het voorbankje gezeten, half over de plecht +hing met het vuurroer in de hand en de brandende lont naast zich. Scherp +tuurde hij voor zich uit, of er ook onraad dreigde.</p> + +<p>Anna hield intusschen het roer. Zij had vroeger dikwijls gevaren en kon +roeien en sturen als de beste. Vlug zette Aelbert den mast omhoog en +heesch het groote zeil en het topzeil, terwijl Marten met een snelle +beweging de fok aansloeg.</p> + +<p>'t Woei hard, en de boot kreeg onmiddellijk een snellen gang. Anna +verliet het achterbankje en gaf het roer over aan Aelbert. Zij ging op +eene andere bank zitten, met Kees aan hare voeten.</p> + +<p>„Anna,” sprak Aelbert, „als er een hevige windvlaag komt, laat dan het +groote zeil wat vieren, want je begrijpt wel, dat we veel te veel zeil +voeren, en kans loopen om te slaan. Houd het touw vast met één slag om +den knop, zoodat je het gemakkelijk kunt laten schieten.”</p> + +<p>Anna was vlug van bevatting en begreep hem volkomen. Bepaald vrees +voelde zij niet, hoewel zij ten volle overtuigd was, dat deze tocht met +groote gevaren gepaard ging. Als zij ontdekt werden door den vijand, die +in een nacht als dezen ongetwijfeld dubbel waakzaam zou zijn, waren zij +onherroepelijk verloren.</p> + +<p>De wind gierde door de zeilen en langs den mast, <span class="pagenum" title="214"></span><a id="p_214"></a>en de boot schoot +pijlsnel door het water. De drie vluchtelingen hoorden het water tegen +de boot klotsen, en soms helde het vaartuigje zoo dreigend overzij, dat +het maar weinig scheelde, of het sloeg om. Ook dat was een gevaar, dat +hun boven het hoofd hing. Maar de jonge Vrijbuiters kenden geen vrees; +daarvoor hadden zij reeds te dikwijls allerlei gevaren onder de oogen +gezien en overwonnen. Bovendien wisten zij, dat juist van de snelheid +van hun vaartuigje alles kon afhangen. Zij moesten sneller kunnen +zeilen, dan de vijand roeien, als dat noodig was. En als de wind zoo fel +bleef razen, was dat ongetwijfeld het geval.</p> + +<p>Anna vertrouwde zich geheel aan hare beide geleiders toe. Zij wist, hoe +moedig zij waren, en dat zij beiden waakten voor haar leven en hare +vrijheid. En mocht soms de boot dreigen om te slaan, zoodat zij een +gilletje van schrik bijna niet bedwingen kon, toch beheerschte zij zich +en liet geen angst blijken.</p> + +<p>„Ginds nadert iets!” waarschuwde Marten zacht, terwijl hij zich nog meer +inspande, om iets in de duisternis te onderscheiden.</p> + +<p>Op 't zelfde oogenblik grepen zoowel Anna als Aelbert naar het vuurroer, +en Anna drukte het in voorovergebogen houding tegen den schouder. +Zwijgend vroegen zij zich af:</p> + +<p>„Wat zal het zijn: vriend of vijand?”</p> + +<p>En doodstil wachtten zij af, wat er komen zou. <span class="pagenum" title="215"></span><a id="p_215"></a>Zij hoorden het geluid +van gedempte mannenstemmen, afkomstig van een naderend vaartuig. En een +oogenblik later zagen zij een kleinen vonk, ongetwijfeld van een lont. +Zeker hadden de mannen ook het naderen van een vaartuig opgemerkt en +stonden zij gereed, om zich zoo noodig te verdedigen.</p> + +<p>„Wie daar?” werd er geroepen.</p> + +<p>Maar ons drietal gaf geen antwoord. Alleen Kees liet een dof gegrom +hooren. Zij vernamen het geklots van riemen, en nogmaals klonk de vraag:</p> + +<p>„Wie daar?”</p> + +<p>Thans was Marten gerustgesteld. 't Waren vrienden, die zich, +ongetwijfeld met kruit en levensmiddelen, op weg bevonden naar Haarlem.</p> + +<p>„Leve de Prins van Oranje!” riep hij hun zacht toe, en onmiddellijk +verdween op dit tooverwoord de brandende lont.</p> + +<p>„Leve de Prins van Oranje!” was het antwoord, en op 't volgende +oogenblik voer de boot vlak langs hen heen. Zij bevatte verscheidene +roeiers, die zwaar werk hadden tegen den wind in.</p> + +<p>„Dreigt er gevaar?” vroeg Marten snel.</p> + +<p>„De bezetting houdt goede wacht!” was het antwoord. „Maar 't is Goddank +erg donker. Goede reis!”</p> + +<p>„Goede reis,” zeiden de Vrijbuiters, maar tegelijkertijd kwam aan de +reis bijna een ongewenscht einde, want een hevige rukwind deed de boot +<span class="pagenum" title="216"></span><a id="p_216"></a>zoodanig overhellen, dat het water over het boord stroomde.</p> + +<p>„Laat vieren 't zeil!” riep Aelbert Anna toe, en deze bracht het bevel +met groote handigheid ten uitvoer. Dat was hun geluk. Anna hoosde het +water uit de boot, tot groot genoegen van Kees, die bijna geheel +ondergedompeld geweest was. Hij schudde zich brommend het water uit de +haren en legde zich weer op den bodem neder. Maar hij voelde zich daar +toch niet zoo rustig meer als eerst, vooral niet, als de boot weer sterk +overhelde. Dan stond hij soms al uit eigen beweging op.</p> + +<p>Na eenigen tijd klonk opnieuw de waarschuwende stem van Marten.</p> + +<p>„Thans dubbel voorzichtig,” sprak hij zacht. „Wij naderen de +Rustenburgerschans.”</p> + +<p>De drie jonge vluchtelingen hadden werkelijk nu het gevaarlijkste punt +van de reis bereikt, en verkeerden dientengevolge in groote spanning. +Anna voelde, dat haar hart onstuimig klopte in haar borst, en dat hare +handen beefden. Maar zij verloor hare tegenwoordigheid van geest niet, +en was vast besloten, zich te verdedigen tot het uiterste. Liever vond +zij den dood in de golven, dan in de handen der Spanjaarden te vallen.</p> + +<p>Marten kon op een korten afstand de schans zien, die zich als eene nog +donkerder massa in de duisternis afteekende. Gelukkig bleef de wind even +<span class="pagenum" title="217"></span><a id="p_217"></a>sterk en behield de boot haar ongewoon snelle vaart.</p> + +<p>Plotseling werd het den jongelieden duidelijk, dat zij opgemerkt waren, +want er ontstond gerucht aan den oever in hunne nabijheid.</p> + +<p>„Hallo! Wie daar?” werd er met forsche stem geroepen.</p> + +<p>Maar er kwam geen antwoord. Alleen hief Kees den kop op en liet een +nijdig gebrom hooren.</p> + +<p>„Aanleggen, of ik geef vuur!” werd er thans geboden, en Anna zag het +flikkeren van de lont.</p> + +<p>Tegelijkertijd hoorde zij zeer duidelijk, dat eenige mannen in eene boot +stapten en van wal staken. Het geklots van de riemen was duidelijk boven +'t razen van den wind en het bruisen van de golven te onderscheiden.</p> + +<p>Aan den oever klonk een musketschot, dat weldra gevolgd werd door enkele +andere. Maar de kogels misten hun doel.</p> + +<p>Aelbert hield het roer met vaste hand, en de boot sneed door het water. +Een hevige rukwind kwam de vluchtelingen helpen, die de naderende boot +nu gepasseerd waren en dus een kleinen voorsprong hadden.</p> + +<p>Marten stond overeind aan de plecht, met het musket tegen den schouder +en de lont in de hand.</p> + +<p>Hij brandde los op goed geluk af, zijn roer gericht houdende op de +naderende boot, die hij <span class="pagenum" title="218"></span><a id="p_218"></a>wel hooren, maar niet zien kon. En hij had goed +getroffen, want een akelige kreet drong tot hen door.</p> + +<p>Nogmaals klonken schoten van den wal, die blijkbaar ook op goed geluk af +werden losgebrand, want geen enkele kogel trof de boot of een van de +vluchtelingen.</p> + +<p>Dezen merkten echter duidelijk, dat zij met kracht werden achtervolgd. +Zij hoorden de gelijkmatige riemslagen der vijanden.</p> + +<p>Marten had zijn roer weer geladen, en wachtte een gunstig oogenblik af +om opnieuw te vuren.</p> + +<p>De wind gierde door het want, en soms schepte de boot water, maar dat +verwekte thans geen vrees meer, integendeel blijdschap, want het scheen +hun onmogelijk toe, dat de vijanden zóó snel konden roeien.</p> + +<p>Ook de vijanden begonnen dat te begrijpen, en ziende, dat de prooi hun +dreigde te ontsnappen, schoten zij hunne musketten af. Aelbert hoorde, +dat een der kogels door het zeil vloog, en riep Anna toe:</p> + +<p>„Buk, Anna, zoo diep als je kunt!”</p> + +<p>Anna deed het, en hij zelf maakte zich ook zoo klein mogelijk.</p> + +<p>„We vliegen door het water!” riep hij de anderen toe.</p> + +<p>„Ja, Goddank!” zei Marten, die nog altoos het geladen musket gereed +hield om te vuren. „Ik <span class="pagenum" title="219"></span><a id="p_219"></a>verneem geen riemslagen meer, en geloof, dat wij +winnen.”</p> + +<p>Kees stond overeind in de boot en liet een nijdig geblaf hooren. +Gelukkig voor de Spanjaarden, dat hij hen niet bereiken kon, want anders +zou hij hen even feestelijk getrakteerd hebben als indertijd Hopman Wybe +Sjoerds en diens Vaandrig.</p> + +<p>Nogmaals knalden de schoten, en Anna hoorde een kogel rakelings langs +haar hoofd fluiten.</p> + +<p>„Marten, buk toch!” riep zij verschrikt haar broeder toe. „Breng je niet +onnoodig in gevaar!”</p> + +<p>Na enkele minuten gaven echter de Spanjaarden de vervolging op, tot +groote vreugde van de vluchtelingen, die nu overtuigd waren, dat het +grootste gevaar geweken was.</p> + +<p>Weldra hadden zij den uitgang van de Fuikvaart bereikt en voeren het +Haarlemmermeer op. En enkele uren later kwamen zij behouden aan den +IJoever aan, waar zij zich geheel veilig voelden. Hunne harten klopten +onstuimig van vreugde. Het waagstuk was gelukt en Anna bevond zich in +veiligheid. Zij brachten het bootje over den Westzaner Overtoom, zonder +Jan Slob te wekken, die in diepe rust lag, en bereikten in den vroegen +morgen de hoeve van 't Oude Hoen.</p> + +<p>Met een gelukkigen glimlach op het gelaat stapten zij aan wal en traden +de hoeve binnen, waar Geerte, Aelberts moeder, hen met een kreet van +vreugde ontving.</p> + +<p><span class="pagenum" title="220"></span><a id="p_220"></a></p> + +<p>O, hoe was zij bezorgd geweest over het lot van de beide dappere +jongelingen, die zich zoo stoutmoedig binnen de benarde stad hadden +gewaagd, om Anna te zoeken en zoo mogelijk te redden. En Anna drukte +zij schreiende van vreugde aan haar hart. Maar daarna werd haar gelaat +overtogen door een uitdrukking van onuitsprekelijke droefheid, en zij +trok Aelbert tegen zich aan en riep zacht uit, terwijl uit haar toon +jammer en droefheid klonk:</p> + +<p>„Ach Aelbert, dat je Vader deze vreugde nu niet zien mag. Hoe zou hij +zich verheugd hebben....”</p> + +<p>Verschrikt en ontsteld maakte Aelbert zich uit de armen zijner moeder +los, en vroeg:</p> + +<p>„Moeder,—wat zegt u daar?—Vader is toch niet—”</p> + +<p>Vrouw Geerte barstte in hevige snikken uit, en zacht antwoordde ze:</p> + +<p>„God weet het, kind, of hij nog leeft. Hij is in de handen der +Spanjaarden gevallen, en ik ducht, dat zij met den gevreesden 't Hoen +weinig medelijden zullen hebben. O,—gisteren is hij bij de Diemerschans +door de Spanjaarden gevangen genomen,—en wreedaardig als zij zijn, +zullen zij hem wel gedood hebben...”</p> + +<p>Doodsbleek hoorden Aelbert en Marten deze vreeselijke tijding aan, en +Aelbert drongen de tranen in de oogen.</p> + +<p>„Arme,—arme vader,” mompelde hij zacht, en <span class="pagenum" title="221"></span><a id="p_221"></a>in zijne verbeelding zag +hij reeds, hoe de vijanden den ongelukkige hadden doodgemarteld...</p> + +<p>Zij begaven zich naar de woonkamer, waar enkele Vrijbuiters om de +tafel zaten. Zij hadden den noodlottigen strijd aan de Diemerschans +medegemaakt, waar Oranje een laatste poging had gedaan om Haarlem te +ontzetten, maar waar zijn leger totaal verslagen en zijne vloot op de +vlucht gejaagd was. De Kennemer Vrijbuiters hadden na een dapper gevecht +een goed heenkomen moeten zoeken, en 't Oude Hoen was daarbij door de +vijanden gevangen genomen en in triomf medegevoerd.</p> + +<p>Zwijgend en somber zaten de Vrijbuiters, die zoo pas waren aangekomen en +de vreeselijke tijding hadden medegedeeld, om de tafel, en met weemoed +dachten zij aan het vreeselijke lot, dat hun dapperen aanvoerder +getroffen had. O, zij twijfelden er niet aan, of de Spanjaarden zouden +hem een ontzettenden marteldood laten sterven.</p> + +<p>De komst der jongelieden bracht eenige levendigheid onder deze stoere +mannen en verschafte hun vreugde, want de jonge Vrijbuiters stonden bij +hen in hoog aanzien. Zij verheugden zich in hunne terugkomst en waren +blijde, dat Anna de belegerde stad ontkomen was. Maar spoedig werd het +weer stil in de kamer, en hoorde men bijna niets anders dan het zuchten +van vrouw Geerte, die hare droefheid en tranen niet bedwingen kon en +hevig <span class="pagenum" title="222"></span><a id="p_222"></a>snikte. En zij zagen met deernis het bleeke gelaat van Aelbert, +die door de vreeselijke tijding diep geschokt was.</p> + +<p>Opeens verbrak Marten de stilte door te vragen:</p> + +<p>„Vrienden, zouden wij geen poging kunnen doen om hem te redden? Wie +weet, waarheen hij gevoerd is?”</p> + +<p>„Hem redden?” vroeg <ins class="corr" id="corr22" title="Bron: Cleas">Claes</ins> Kees Symensen, „hoe zouden wij dat +moeten doen, Marten? Wij weten niet eens, waar hij zich bevindt...”</p> + +<p>„En zou hij nog wel in leven zijn? Ik betwijfel het,” sprak Jan +<ins class="corr" id="corr23" title="Bron: Diewens">Dieuwers</ins> zacht. „Voor een Vrijbuiter heeft de Spanjaard +geen genade, en stellig niet voor 't Oude Hoen!”</p> + +<p>„Maar we konden het toch beproeven,” hield Marten vol. „Als een van ons +een dergelijk lot getroffen had, weet ik zeker, dat hij rust noch duur +zou gehad hebben...”</p> + +<p>„Maak je geen illusies, Marten,” viel Symensen in. „Hadt jij, evenals +wij, de vreugdekreten der vijanden gehoord, toen 't gevreesde Hoen hun +in handen viel, dan zou je geen oogenblik twijfelen aan zijn lot. Ik ben +er van overtuigd, dat hij niet meer leeft...”</p> + +<p>„O, als zij hem maar niet gemarteld hebben,” snikte Aelbert, terwijl hij +zijne moeder de armen om den hals sloeg en zijn hoofd tegen haar +schouder vlijde.</p> + +<div class="figcenter" style="width: 398px;"> +<a href="images/ill_p222a.jpg"><img src="images/ill_p222ath.jpg" width="398" height="264" alt="" title="Klik voor vergroting (1325×880px, 222kb)" /></a> +</div> + +<p><span class="pagenum" title="223"></span><a id="p_223"></a></p> + +<p>Anna stond met tranen in de oogen naast de bedroefde vrouw. Zij sprak +niet, want woorden van troost wist zij niet, maar zij had de hand der +arme vrouw in de hare genomen, en drukte die met innig medelijden.</p> + +<p>Weer ontstond een diepe stilte in het vertrek.</p> + +<p>Tot plotseling de deur geopend werd, en—'t Oude Hoen in levenden lijve +aan den ingang verscheen.</p> + +<p>Geerte slaakte een kreet van vreugde en wierp zich schreiende in zijne +armen. Ook Aelbert en Marten sprongen op en ijlden naar hem toe, en de +Vrijbuiters stonden in de grootste verbazing hem aan te staren. Maar +vreugde tintelde in hun oog, en een blijde glimlach plooide hunne +lippen.</p> + +<p>„'t Oude Hoen!” riep Claes Kees Symensen verheugd uit. „God lof! Hij is +het gevaar ontkomen!”</p> + +<p>En van alle kanten klonk het: „Godlof! Godlof! Hij leeft, en is het +gevaar ontkomen!”</p> + +<p>'t Oude Hoen sloeg zijn eenen arm om zijne vrouw en zijn anderen om +Aelbert, die beiden niet spreken konden van vreugde, en zeide met +krachtige stem:</p> + +<p>„Ja, mijne vrienden, ik ben het gevaar ontkomen, maar niet door eigen +kracht. Thans weet ik, dat ook in het hart van een Spanjaard +edelmoedigheid kan wonen. Vrijwillig en zonder losgeld heeft mijn vijand +mij de vrijheid hergeven...”</p> + +<p><span class="pagenum" title="224"></span><a id="p_224"></a></p> + +<p>De grootste verbazing stond op aller gelaat te lezen, en menigeen +mompelde: „De vrijheid hergeven, zonder losprijs? Hoe is dat mogelijk?”</p> + +<p>„Ik was gevangen genomen door de Walen, die mij voor hun veldheer +brachten, en verwachtte niets anders dan den dood, en wel den +smartelijksten, dien men mij zou kunnen aandoen. Maar de Overste zei met +vriendelijke stem:</p> + +<p><ins class="corr" id="corr24" title="Niet in Bron.">„</ins>„'t Hoen, dit is de tweede maal, dat ik u ontmoet. +Den eersten keer bood ik u als gedachtenis een geschenk aan, dat door u +geweigerd werd. Thans schenk ik u niet alleen het leven, maar ook de +vrijheid. Ga heen, en onthoud, dat ook een Spanjaard edelmoedig kan +zijn.”<ins class="corr" id="corr25" title="Niet in Bron.">”</ins></p> + +<p>„Zijn naam?” riep de voortvarende Symensen uit. „Hoe is de naam van dien +edelen Spanjaard?”</p> + +<p>En kalm was het antwoord:</p> + +<p>„De Heer Van Licques!”</p> + +<hr class="hr18" /> + +<p>Hiermede is mijn verhaal ten einde. Anna bleef in de Hoeve van 't Oude +Hoen, waar Vrouw Geerte haar weldra lief kreeg als eene dochter.</p> + +<p>De Kennemer Vrijbuiters zetten nog langen tijd den strijd tegen de +Spanjaarden voort, en bedreven nog menige roemrijke daad, zooals men die +in elke <span class="pagenum" title="225"></span><a id="p_225"></a>uitgebreide beschrijving van onze Vaderlandsche Historie vinden +kan. En zij rustten niet, voordat Holland voor goed van de Spanjaarden +was gezuiverd. In het volgende jaar begon van Alkmaar de Victorie, die +in 1648 met een eervollen vrede en eene algeheele vrijheid werd bekroond.</p> + +<p class="center margin2 g2 noi">EINDE.</p> + +<div class="inhoud"> + +<p><span class="pagenum" title="226"></span><a id="p_226"></a></p> + +<h2 class="h2inh" id="inhoud">INHOUD.</h2> + +<hr class="chbegin" /> + +<table class="toc" id="toc" summary="Inhoudsopgave"> +<tbody> + <tr><td></td><td></td><td class="tdr">Blz.</td></tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_I">I.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">De boerenhoeve aan den Zuiddijk en hare bewoners</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_7">7</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_II">II.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">Ongewenscht bezoek, en hoe Kees daar een einde aan maakte</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_21">21</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_III">III.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">Wybe Sjoerds verveelt zich, en Marten krijgt eene uitnoodiging</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_41">41</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_IV">IV.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">Een schoone dag, die een droevig einde had</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_65">65</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_V">V.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">De jonge zwerver</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_88">88</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_VI">VI.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">Onder de Vrijbuiters</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_104"><ins class="corr" id="corr26" title="Bron: 134">104</ins></a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_VII">VII.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">De Spanjaarden te Westzaan. Een bezoek aan de ruïne der verbrande hoeve</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_119">119</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_VIII">VIII.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">Aelbert en Marten vangen een vink met gouden veêren</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_136">136</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_IX"><ins class="corr" id="corr27" title="Bron: XI">IX</ins>.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">Op den Sparendammer dijk</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_165">165</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_X">X.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">Hoe de jonge Vrijbuiters in het vijandelijk kamp kwamen, en hoe zij het verlieten</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_180">180</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_XI">XI.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">In de bedreigde veste</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_194">194</a></td> + </tr> + <tr> + <td class="tdl"><a href="#hoofdstuk_XII">XII.</a></td> + <td class="tdl"><span class="mixcap">In de nachtelijke duisternis, en hoe een Spanjaard zijn woord van eer inloste</span></td> + <td class="tdr"><a href="#p_209"><ins class="corr" id="corr28" title="Bron: 299">209</ins></a></td> + </tr> +</tbody> +</table> + +</div> + +<div class="adv"> + + <p><span class="pagenum" title="ad1"></span><a id="p_ad1"></a></p> + + <p class="pers"><span class="u"><b>DE PERS OVER:</b></span></p> + + <p class="adhead size250">De Kennemer Vrijbuiter</p> + + <p class="adhead size90">DOOR</p> + + <p class="adhead size115">C. JOH. KIEVIET.</p> + + <p class="adhead size80">Rijk geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK.</p> + + <p class="adhead size75">Prijs in geïll. omslag <b>f1.50</b>, in prachtband <b>f1.90</b>.</p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Met veel genoegen hebben wij dit boek van den bekenden kinderschrijver + gelezen. Het voert den lezer terug naar de tijden van het beleg van + Haarlem en Alkmaar. De levendige beschrijving van de vele avontuurlijke + lotgevallen der handelende personen zal door meisjes zoowel als door + jongens met graagte genoten worden, terwijl ook hun geschiedenis er door + wordt uitgelegd en bevestigd. + <span class="recensent"><i>Het Nieuwe Schoolblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Een solied geschiedenis-verhaal uit den tijd van 't Hoen, belangwekkend + gemaakt door de beschrijving van de lotgevallen eener familie, die te + lijden heeft.</p> + + <p class="adtxt">Kinderen, die van Vaderl. historie houden, zullen het boek met veel + genoegen lezen. + <span class="recensent"><i>Rapport der Commissie voor Kinderlectuur + in „Het Schoolblad”.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Het verhaal is buitengewoon boeiend. Naar waarheid heeft de schrijver de + Spanjaarden en de Geuzen geteekend in hun ruwheid, maar ook in hun + onversaagdheid; het zijn spannende avonturen, waarvan hij vertelt. + <span class="recensent"><i>Algemeen Handelsblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Een interessant jongensboek, dat onze jeugd met graagte zal lezen; dat + haar een helderen kijk geeft op den toestand der Zaansche dorpen in den + Spaanschen tijd. + <span class="recensent"><i>De Zaanstreek.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">De jongens vinden van hun gading in „De Kennemer Vrijbuiter”. De + illustraties zijn van <span class="mixcap">Braakensiek</span>, dus goed. Een keurig en levendig doek + gespannen over 't geraamte hunner schoolkennis. + <span class="recensent"><i>De Kerkelijke Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Ook dit historisch verhaal is weer onderhoudend en prettig geschreven. + Het tooneel der handeling is in hoofdzaak de Zaanstreek, in welker + historie de schrijver blijkens zijn vroegere werken zoo geheel thuis is. + Dat de in dit verhaal genoemde <span class="pagenum" title="ad2"></span><a id="p_ad2"></a>vrijbuiters werkelijk hebben geleefd en + dat hunne daden hier naar waarheid zijn beschreven, zal de + belangstelling ongetwijfeld nog verhoogen voor dit werk, dat door <span class="mixcap">Joh. + Braakensiek</span> met aardige illustraties is verrijkt. + <span class="recensent"><i>De Tijdspiegel.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Dit is een zeer degelijk-geschiedkundig verhaal, waarin de jongens + kennis maken met den Kennemer vrijbuiter „'t Oude Hoen”. Het is mooi + geïllustreerd door <span class="mixcap">Johan Braakensiek</span>.</p> + + <p class="adtxt">Het boek ziet er heel prettig en aantrekkelijk uit. Het is weer in den + gewonen prettigen trant geschreven. + <span class="recensent"><i>Het Kind.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Dit is een boek van veel en nauwgezette studie, dat voor onze kinderen + de geschiedenis der Kennemer Vrijbuiters wil doen leven. Dit boek is een + aanwinst voor onze kinderlitteratuur. + <span class="recensent"><span class="mixcap">Ida H.</span> in <i>de Vrouw</i>.</span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">We wenschen het werk in de handen van zeer veel jeugdige landgenooten. + <span class="recensent"><i>De Telegraaf.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">De heer <span class="mixcap">Kieviet</span> beschrijft in zijn Kennemer Vrijbuiter eenige episoden + uit het leven der Zaanlandsche boeren van die dagen. Hij laat ons eerst + kennis maken met de Watergeuzen, onder wie zelfs een Sonoy slechts met + moeite de tucht kon handhaven. Daarna verhaalt hij van een plunder- en + moordtocht der Spanjaarden van Amsterdam (<ins class="corr" id="corr29" title="Niet in Bron.">„</ins>Moorddam”) naar de + Zaanstreek en verplaatst den lezer ten slotte te midden der Kennemer + vrijbuiters, van wie 't Hoen het middelpunt is.</p> + + <p class="adtxt">Zoo bevat het boek eene reeks van spannende gebeurtenissen en + avontuurlijke daden, die in hoofdzaak historisch getrouw zijn + medegedeeld en door het bijwerk van den schrijver zijn samengeregen tot + een leerrijk en onderhoudend geheel.</p> + + <p class="adtxt">Onze jongens zullen met klimmende belangstelling de lotgevallen van den + eenvoudigen, maar fermen, vijftienjarigen boerenknaap volgen, wiens + ouders door de Spanjaarden worden vermoord, die zich daarop bij de + Kennemer vrijbuiters aansluit, niet de minst stoute onder de + onversaagden blijkt te zijn en wien het ten slotte gelukt zijne + spoorloos verdwenen zuster bij zijne pleegouders terug te brengen.</p> + + <p class="adtxt">Het bevat teekeningen van <span class="mixcap">Braakensiek</span>.</p> + + <div class="recensfloat"> + <span class="mixcap">K. Westerling</span> in<br /> + <i>de Amsterdammer, Weekbl. voor Nederland.</i> + </div> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">De jeugdige lezers zullen door dit boek eenige voorstelling krijgen van + het volksleven in die dagen, hoe de Spanjaarden konden huishouden, hoe + de Vrijbuiters vochten, en met belangstelling zullen zij de avonturen + van Marten Floriszoon volgen, die, nadat zijne ouders door de + Spanjaarden vermoord waren, zich bij de vrijbuiters aansloot. + <span class="recensent"><i>Bredasche Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Het boek ziet er smakelijk uit. + <span class="recensent"><i>Het Vaderland.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">In dit boek boeit hij zijne jonge lezers door van de Kennemer + Vrijbuiters te vertellen. + <span class="recensent"><i>N. Rotterd. Courant.</i></span></p> + + <hr class="chend" /> + + <p><span class="pagenum" title="ad3"></span><a id="p_ad3"></a></p> + + <p class="adhead size300">IN DEN OTTER</p> + + <p class="adhead size80">DOOR</p> + + <p class="adhead size180">C. JOH. KIEVIET.</p> + + <p class="adhead">Rijk geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK.</p> + + <p class="adhead size80">PRIJS IN GEÏLL. OMSLAG ƒ<b>1.50</b>. IN PRACHTBAND ƒ<b>1.90</b>.</p> + + <hr class="chbegin" /> + + <p class="adtxt">Een historisch verhaal uit den tijd der Fransche overheersching. Ook de + heer <span class="mixcap">Kieviet</span> kent de jeugd en haar toon. Hij heeft minder een eigen + manier, dan de zoo beslist oorspronkelijke heer Been. <span class="mixcap">Kieviet's</span> manier + is meer een herleving van die van Louwerse, Goeverneur, Andriessen. Maar + die toch op hun allerbest. En hij wordt nog steeds beter, onbevangener, + amusanter.</p> + + <p class="adtxt">Wij vinden „<i>In den Otter</i>” van zijn tot nu verschenen boeken het beste. + <span class="mixcap">Joh. Braakensiek</span> illustreerde het. + <span class="recensent"><i>Rotterd. Nieuwsblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">„<i>In den Otter</i>” door <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>, geïllustreerd door <span class="mixcap">Joh. + Braakensiek</span>, Amersfoort Valkhoff & Co., prijs f1.50 en f1.90, is een + historisch verhaal, blijkbaar, al staat het nergens aangegeven, bestemd + voor jongelieden van af 10 tot 14 jaar. Het behandelt een episode uit + den laatsten tijd der Fransche overheersching, een volksbeweging in de + geheele Zaanstreek tegen een nieuwe lichting voor de Nationale Garde, + door Napoleon uitgeschreven. Het gezin in „den Otter” ook al + uiteengerukt, doordat de oudste zoon den noodlottigen Russischen + veldtocht moet meemaken, vormt het middelpunt van de gebeurtenissen, die + met groote levendigheid en blijkbaar na degelijk historische studie + beschreven worden. Het verzet wordt met geweld onderdrukt, en eenige + huisvaders die de beweging, waarbij geen bloed gevloeid had, leidden, + gefusilleerd.</p> + + <p class="adtxt">Frisch en aangrijpend heeft de schrijver het verloop dezer droevige zaak + beschreven, daarbij voor afwisseling zorgende door de rol, die de kleine + Jan uit „den Otter” vervult als redder van een paar der leiders en als + aanvoerder van zijn kameraadjes, die—onderdrukking en Fransche + overheersching ten spijt—toch als echte Zaansche jongens ravotten en + spelen, alleen wel eens wat heel wijs redeneeren.</p> + + <p><span class="pagenum" title="ad4"></span><a id="p_ad4"></a></p> + + <p class="adtxt">De Fransche douaniers en gendarmen hebben 't natuurlijk in dezen tijd + hard te verantwoorden, soms schijnt het ons wel toe dat van een der + laatsten, den spionneerenden en drinkenden Narot, te veel een caricatuur + gemaakt is.</p> + + <p class="adtxt">We zijn met „In den Otter” een goed historisch verhaal rijker geworden, + waaruit oudere kinderen meer geschiedenis kunnen leeren dan uit veel + droge handboeken. Het afschuwelijke doodvonnis over zes menschen, wier + eenige misdaad bestond in het leiden eener beweging tegen schandelijk + machtsmisbruik, heel de ellende, beschreven in de brieven van den + broeder, die den Russischen veldtocht meemaakt, ze zijn een zoo ernstig + pleidooi tegen oorlog en machtsmisbruik, dat we niet behoeven te vreezen + de kinderen hier in aanraking te brengen met treurige werkelijkheden, + wijl de voorstelling vrij blijft van alle opsiering en chauvinisme. Wij + aarzelen dan ook niet „In den Otter” in de bibliotheek van den + Nederlandschen Kinderbond op te nemen en ter lezing aan te bevelen voor + goed ontwikkelde jongens en meisjes. + <span class="recensent"><i>Correspondentieblad v/d. Nederl. Kinderbond.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <div class="figright" style="width: 224px;"> + <a href="images/ill_ad04.png"><img src="images/ill_ad04th.png" width="224" height="388" alt="" title="Klik voor vergroting (453×783px, 37kb)" /></a> + </div> + + <p class="adtxt">Was het ons een aangename taak voor enkele jaren in dit blad het boek + „Jongens van Oudt-Hollandt” door <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span> aan te kondigen, met + meer animo nog zetten we ons om het nieuwste werk van dezen talentvollen + auteur met een enkel woord bij onze lezers in te leiden.</p> + + <p class="adtxt"><i>In den Otter</i>, een verhaal uit den Franschen tijd, speelt van het begin + tot het einde te Zaandam; het terrein der feiten is zelfs beperkt tot + den Dam en zijne omgeving.</p> + + <p class="adtxt">Wij hebben van dit kinderboek—al zijn we reeds geruimen tijd van de + jongensjaren verwijderd helaas—met groot genoegen kennis genomen. Het + verhaal, ofschoon eenvoudig en onopgesmukt, <span class="pagenum" title="ad5"></span><a id="p_ad5"></a>heeft ons dermate geboeid, + dat we het in één stuk door hebben uitgelezen. Dit is te danken + allereerst aan den spannenden verhaaltrant—het geheim van dezen + schrijver voor de jeugd—aan de oordeelkundige keuze van historische + feiten uit dit fel bewogen tijdperk voor den opzet, en zeker ook voor + een deel aan de bekendheid met personen en toestanden. Veel, wat nog is, + doet denken aan wat toen bestond, en het heeft ook een eigenaardige + bekoring overal in het verhaal namen te ontmoeten van familiën, wier + nazaten nog onder ons leven. Het gaat natuurlijk niet aan in een bestek, + als ons in dit blad kan worden toegestaan, alles te noemen, wat + bijzondere attractie heeft voor ons en vooral voor onze jeugdige + stadgenooten. Maar bij eenig overdenken komen ons voor den geest: de + aangrijpende beschrijving van het vertrek der conscrits; de sobere en + toch meesterlijke schets van het lijden en de ellende, die onze + jongelingen in Rusland hadden te doorstaan<ins class="corr" id="corr30" title="Bron: :">;</ins> de vermakelijke + wijze, waarop een paar flinke Hollandsche jongens den gehaten gendarme + te pakken nemen; maar ook de nobele wijze, waarop dezelfde jongens alles + wagen om anderen te helpen tegen de vervolging der Franschen.</p> + + <p class="adtxt">In overeenstemming met de historie is het oproer met zijn droeve + gevolgen geschetst; dit gedeelte is zeer treffend weergegeven.</p> + + <p class="adtxt">De heer <span class="mixcap">Kieviet</span> zou zijn reputatie als kinderschrijver ontrouw geworden + zijn, als hij niet een paar komische voorvallen en guitige personen in + zijn verhaal had gebracht. Ze ontbreken dan ook niet. Hendrik Marinus, + knecht van Molaan uit „de Zon”, treedt hier en daar op met zijn grappige + uitvallen, en de beide knapen, die een hoofdrol in de geschiedenis + vervullen, Jan Lobherr uit den Otter en Meijndert Molaan, zijn een paar + jongens om aan je hart te drukken.</p> + + <p class="adtxt">De heer <span class="mixcap">Braakensiek</span> heeft voor de illustratie gezorgd; deze mededeeling + is voldoende om onze lezers te overtuigen, dat ze prachtig is.</p> + + <p class="adtxt">Geen twijfel, of dit boek zal door onze jongens en meisjes worden + verslonden. We kennen niet de grootte der oplage, maar het wil ons toch + voorkomen, dat zij òf geheel, òf voor een zeer groot deel wel plaats zal + vinden in onze omgeving, want voor de bewoners der Zaanstreek heeft het + boek al een bijzondere aantrekkelijkheid. Van harte wenschen we den + schrijver geluk met dezen wèlgeslaagden arbeid: hij heeft zich daarmee + opnieuw verdienstelijk gemaakt tegenover de opvoeding onzer kinderen, + want goede frissche lectuur werkt daaraan krachtig mede ten goede. + <span class="recensent"><i>Zaanlandsche Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: left;" /> + + <p class="adtxt">„<i>In den Otter</i>” is een goed geschreven verhaal uit de tijd der Franse + overheersing. De schrijver geeft een kijkje in het leven der Zaanlandse + bevolking uit die tijd, en getrouw aan z'n gewoonte om kinderen in z'n + kinderverhalen tot de helden <span class="pagenum" title="ad6"></span><a id="p_ad6"></a>der histories te maken, groepeert hij om + de jongens die hij op laat treden de verschillende gebeurtenissen, welke + die tijd zo spannend en vreselik maken. De ouders van z'n jongens nemen + deel aan opstanden, worden deswege vervolgd, vluchten of worden + gefusileerd, zien geliefde kinderen naar de oorlog vertrekken en leven + in gestadige angst voor de dingen die komen kunnen, en de kinderen leven + op hun manier alles mee. Al de smaad, en het verterend verdriet, de + wanhoop en de haat van de ongelukkige mensen, die zuchten onder de + ijzeren scepter van de franse tiran, worden weerspiegeld in het gemoed + der jongens, en al de ergernis en het zelfverwijt van de ouderen, die + met weerzin moeten terugdenken aan die rampzalige roes, waarin ze de + overweldigers zelf hadden ingehaald, uit zich bij hun kinderen in menig + ondeugende streek, die zij zich tegenover de vertegenwoordigers van 't + onwettige gezag veroorloven.</p> + + <p class="adtxt">De jolige jongens verliezen echter ondanks de treurigheid, die ze van + alle kanten omringt, toch hun ware aard niet, al schijnt dit gevaar in + de aanvang van het verhaal te dreigen, waar de twaalfjarige Jan en zijn + dito vriend Meijndert al een heel onkinderlike taal spreken. Neen, het + blijven gelukkig vroolike snaken, en hoewel sommige hunner, als het + noodig is, blijk geven van onversaagde heldenmoed, toch + <ins class="corr" id="corr31" title="Bron: b!ijft">blijft</ins> de onbezorgde geest, die kinderen ondanks alles zoo + eigen is, de boventoon houden, waardoor dit ernstige boek toch een echt + kinderboek blijft.</p> + + <p class="adtxt">Niet het minst ook door de goede afloop van de gehele geschiedenis. Want + is het boek een verhaal van leed en strijd, het is er tevens een van + geluk en overwinning. Beginnende juist als de druk van de tirannie zich + het zwaarst gevoelen doet, eindigt het met de zegepraal der vrijheid. En + die zegepraal gaat gepaard met blijde tonelen van het weerzien van + geliefde betrekkingen, zoodat bij velen de vreugde over de herwonnen + volksvrijheid verhoogd wordt door herboren familiegeluk.</p> + + <p class="adtxt">Allerlei aardige, voor kinderen belangwekkende gebeurlikheden zijn door + het verhaal heen gevlochten, en tot slot laat de schrijver een heerlijk + troepje kozakken optreden tot vermaak van de Zaanlandse jongens en zeker + ook wel van de lezers van z'n boek, kozakken, gezegend met al de weinige + deugden en vele eigenaardigheden van dat bekende volkje, waardoor de + vrolikheid het laatste woord krijgt. Onze jongens zullen het boek zeker + met groot genoegen lezen, en het zij hun van harte gegund, want het is + een goed boek en ze kunnen er nog wel iets uit leeren. + <span class="recensent"><i>School en Leven.</i></span></p> + + <p><span class="pagenum" title="ad7"></span><a id="p_ad7"></a></p> + + <hr class="tb" /> + + <p class="adhead size250" style="font-weight: 900;">Jongens van Oudt-Holland</p> + + <p class="adhead size75">DOOR</p> + + <p class="adhead size160" style="font-weight: 900;">C. JOH. KIEVIET.</p> + + <p class="adhead size80" style="font-weight: 900;">Rijk geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK.</p> + + <p class="adhead size90">Prijs in geïll. omslag <b>f1.50</b>. In prachtband <b>f1.90</b>.</p> + + <p class="adhead size115" style="font-weight: 900;">2e <span class="g2">DRUK</span>.</p> + + <p class="pers"><b>De Pers over dit boek:</b></p> + + <p class="adtxt">Een flink aardig boek voor jongens en meisjes, ook geschikt voor een + Volksbibliotheek. Het geeft een levendige voorstelling van het doen en + laten onzer voorouders in den tijd van Czaar Peter, die hier het + scheepstimmeren kwam leeren.</p> + + <p class="adtxt">Het is een aardig leerzaam verhaal, boeiend voor kinderen, onderhoudend + voor ouderen, en het karakter van den Czaar is zoo frisch geschetst; 't + geheel is als bijzonder gelukkig geslaagd te noemen. <span class="mixcap">Braakensiek</span> + verhoogde de aantrekkelijkheid door goede teekeningen. + <span class="recensent"><i>Belang en Recht.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">De schrijver van zooveel flinke, aantrekkelijke jongensboeken verplaatst + ons hier in het eind der 17e eeuw, en geeft door zijn levendigen, + aanschouwelijken schrijftrant een duidelijk beeld van een dier + belangrijkste tijdperken uit de Zaanstreek. Zooals de schrijver zelve + zegt, heeft hij werkelijk historische personen ten tooneele gevoerd, en + hun lotgevallen naar waarheid vermeld. Zelfs de jongens, die in het + verhaal voorkomen, hebben voor het meerendeel geleefd, doch hun + lotgevallen berusten gedeeltelijk op fantasie. De vele historische + aanteekeningen over den tijd, waarin Czaar Peter als Pieterbaas te + Zaandam werkte, en betreffende den bloei van die streek, stelden hem in + staat uit de rijke stof zooveel te putten, dat er een boeiend verhaal + kon ontstaan, dat den lezer heel dien tijd doet meeleven. Zulke boeken + behooren èn om den inhoud èn om den vorm tot de juweeltjes van een goede + bibliotheek. Voor leerlingen eener hoogste klasse, 12-14 jaar en ouder, + is dit je lectuur.</p> + + <p class="adtxt">De illustraties zijn keurig; dit waarborgt trouwens de naam <span class="mixcap">Braakensiek</span>. + <span class="recensent"><i>'t Onderwijs.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Als eerste deel van „Kieviet's Historische Bibliotheek” verscheen bij + <span class="mixcap">Valkhoff & Co.</span> te Amersfoort „Jongens van <span class="pagenum" title="ad8"></span><a id="p_ad8"></a>Oudt-Holland”, door <span class="mixcap">C. Joh. + Kieviet</span>, met aardige illustraties van <span class="mixcap">Joh. Braakensiek</span>. De schrijver + vertelt hier van het leven te Zaandam in den tijd, dat Czaar Peter daar + woonde. Hij heeft zich daarbij zooveel mogelijk aan de historie gehouden + en toch een aardig, opgewekt jongensboek geschreven. + <span class="recensent"><i>Algem. Handelsblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">In Kieviet's Geïllustreerde Historische Bibliotheek, uitgave <span class="mixcap">Valkhoff & + Co.</span> te Amersfoort, is pas verschenen in een sprekenden prachtband + „Jongens van Oudt-Holland”, door <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>, waarvoor <span class="mixcap">Joh. + Braakensiek</span> de aanlokkende illustratiën leverde.</p> + + <p class="adtxt">Boeken als „Jongens van Oudt-Holland” werken er toe mede, bij de jeugd + energie en zelfvertrouwen op te wekken. Ook de kleine naties kunnen + groote mannen voortbrengen, dat leert onze geschiedenis op tal van + bladzijden; maar 't is goed, dat deze lectuur ook uitspanningslectuur + bezielt. + <span class="recensent"><i>Arnh. Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <div class="figright" style="width: 200px;"> + <a href="images/ill_ad09.png"><img src="images/ill_ad09th.png" width="200" height="438" alt="" title="Klik voor vergroting (400×876px, 46kb)" /></a> + </div> + + <p class="adtxt">Van <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>. Deze naam is immers voldoende om iederen jongen van + Holland naar het boek te doen grijpen.</p> + + <p class="adtxt">De schrijver handhaaft door dit verhaal zijn naam. Meer hebben we niet + noodig ervan te zeggen. Ook hieruit leeren we de kinderen zonder dat ze + er bij denken. En het is zoo opwekkend, een stuk geschiedenis te lezen + uit den bloeitijd van Holland. Het zal er wel ingaan, dit boek. + <span class="recensent"><i>De Telegraaf.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: left;" /> + + <p class="adtxt">Een aardig jongensboek „Jongens van Oudt-Holland”, door <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>, + met illustraties van <span class="mixcap">Joh. Braakensiek</span>. Amersfoort <span class="mixcap">Valkhoff & Co.</span></p> + + <p class="adtxt">De goede jongensboekenschrijver <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span> heeft in dit, zijn + nieuwste werk, het verblijf van Czaar Peter den Grooten te Zaandam + behandeld.</p> + + <p class="adtxt">Nog steeds, zegt de heer <span class="mixcap">Honig</span>, is het voor het nageslacht welgevallig + met de gedachten zich in het gouden tijdperk onzer historie te + verplaatsen en het kan niet anders of bij de jongelieden wordt dan de + lust opgewekt tot navolging van de daden der voorvaderen. Boeken als + „Jongens van Oudt Holland” van den heer <span class="mixcap">Kieviet</span> werken daartoe zeker + mede!</p> + + <p class="adtxt">De heer <span class="mixcap">Kieviet</span> heeft zijn onderwerp zoo prettig, zoo interessant en zoo + leesbaar behandeld, dat er alle reden is dit boek alweer voor zijn doel + voortreffelijk geslaagd te noemen. De figuur van den grooten Czaar in + zijn eenvoud en zijn humor staat in 't verhaal wel zoo aantrekkelijk + mogelijk. En <span class="mixcap">Braakensiek</span> heeft 't in den stijl geïllustreerd. + <span class="recensent"><i>Rott. Nieuwsblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: left;" /> + + <p class="adtxt">In dit vrij boeiende verhaal wordt het een en ander verteld uit het + leven aan den Zaankant ten tijde van Czaar Peter. Het berust deels op + historie, deels op phantasie, die evenwel geen vreemde sprongen maakt. + Het is mooi uitgegeven, en we kunnen het aanbevelen voor 12-jarigen. + <span class="recensent"><i>Rapport van de Commissie ter beoordeeling van Kinderlectuur.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: left;" /> + + <p><span class="pagenum" title="ad9"></span><a id="p_ad9"></a></p> + + <p class="adtxt">Als schrijver van jongensboeken legt de bekende <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span> een + werkelijk verbazende werkzaamheid aan den dag. Met ingenomenheid maken + we ten eerste melding van een fraai uitgegeven boek, getiteld „Jongens + van Oudt-Holland”, verschenen (bij <span class="mixcap">Valkhoff & Co.</span>, Amersfoort) als + eerste deel van „Kieviet's Historische Bibliotheek”. Dit boek is + versierd met platen van <span class="mixcap">Johan Braakensiek</span>, die zoo bij uitstek het + Oudt-Hollandsche karakter weergeeft. Het behandelt de geschiedenis van + Czaar Peter en speelt in hoofdzaak te Zaandam. Voorts merkwaardigheden + over de eenmaal bloeiende Groenlandsche vaart. Ook een berucht + Zaankanter, Claes Compaen, die „alderfameuste zeeroover”, zooals de oude + journalen hem noemen, komt hierin voor.</p> + + <p class="adtxt">Een bekend Zaansch historicus, de heer <span class="mixcap">G. J. Honig</span>, heeft in een + voorrede het een en ander opgemerkt over de hier behandelde stof. + Werkelijk een zeer aantrekkelijk boek. + <span class="recensent"><i>N. v. d. Dag.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: left;" /> + + <p class="adtxt">De ijverige schrijver voor de jeugd, <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>, begint een nieuwe + serie: „Geïllustreerde Historische Bibliotheek” welke zal bestaan uit + zes deelen, uitgegeven bij <span class="mixcap">Valkhoff & Co.</span>, te Amersfoort. Het eerste + deel: „Jongens van Oudt Holland”, bevat de geschiedenis van Czaar Peter + te Zaandam. Het dankbare onderwerp is op levendige onderhoudende wijze + behandeld, en werkelijk goede, geestige illustraties van <span class="mixcap">Joh. + Braakensiek</span> verhoogen de waarde van het boek, dat zeker veel aftrek zal + vinden. + <span class="recensent"><i>De Avondpost.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: left;" /> + + <p class="adtxt">Dit boek heb ik met bizonder veel pleizier gelezen. Ik vind het een + aardig, prettig geschreven boek. + <span class="recensent"><i>Jeugd.</i></span></p> + + <hr class="chend" /> + + <p><span class="pagenum" title="ad10"></span><a id="p_ad10"></a></p> + + <p class="adhead size250" style="font-weight: 400;">AB EN Z'N VRIENDEN</p> + + <p class="adhead word2"><span class="size115">DOOR</span> <span class="size150">C. JOH. KIEVIET.</span></p> + + <p class="adhead size115">Rijk geïllustreerd door JAN SLUYTERS.</p> + + <p class="adhead"><b>4e DRUK.</b> Prijs in geïll. omslag <b>f1.50</b>. In prachtband <b>f1.90</b>.</p> + + <div class="figleft" style="width: 317px;"> + <a href="images/ill_ad10.png"><img src="images/ill_ad10th.png" width="317" height="534" alt="" title="Klik voor vergroting (641×1080px, 69kb)" /></a> + </div> + + <p class="pers" style="text-indent: 1em;"><b>Oordeel van de Pers:</b></p> + + <p class="adtxt">Een echt frisch avontuurlijk jongensboek. Het is een verhaal van flinke + jongens en van jongens die liegen, maar later inzien hoe leelijk dit is: + een verhaal met een strekking, maar ook een amusant boek. + <span class="recensent"><i>Alg. Handelsblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: right;" /> + + <p class="adtxt">Een prettig boek voor jongens—en waarschijnlijk voor meisjes ook, want + ook die lezen graag van <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>. + <span class="recensent"><i>N. Rotterd. Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: right;" /> + + <p class="adtxt">Dit boek behelst een zeer goed beschreven recht boeiend en tegelijk + leerrijk verhaal van de lotgevallen en ontmoetingen van een aantal + jongens.</p> + + <p class="adtxt">Geen twijfel is er, of de jongens zullen dit echte jongensboek met het + grootste genoegen lezen. Als boekgeschenk zal het hun zeker welkom zijn. + <span class="recensent"><i>Christelijk Schoolblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: right;" /> + + <p class="adtxt">Dit boek wordt warm aanbevolen. + <span class="recensent"><i>Het Schoolblad<ins class="corr" id="corr32" title="Niet in Bron.">.</ins></i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: right;" /> + + <p><span class="pagenum" title="ad11"></span><a id="p_ad11"></a></p> + + <p class="adtxt">Het is de dikwijls vermakelijke geschiedenis van een paar tweelingen, + die zooals de „Schoolmeester” zei: „frappant op elkaar geleken!” Maar in + dien toon van vroolijkheid mengt zich ook een gepaste ernst. + <span class="recensent"><i>Nieuws v. d. Dag.</i></span></p> + + <hr class="hrad" style="clear: right;" /> + + <p class="adtxt">Een mooi gedrukt en werkelijk ook aardig geschreven jongensboek. Een + heel relaas van jongensavonturen. Aan 't slot komt de jongen tot + indenken en wordt een braaf mensch. + <span class="recensent"><i>De Standaard.</i></span></p> + + <hr class="double" /> + + <p class="adhead size115 bb" style="text-align: left; width: 13em;">ZOOEVEN VERSCHENEN:</p> + + <p class="adhead size350 smalled" style="font-weight: 800;">Pension „Zonneduin”</p> + + <p class="adhead size115">DOOR</p> + + <p class="adhead size180" style="font-weight: 800;">C. JOH. KIEVIET.</p> + + <p class="adhead size130 smalled" style="font-weight: 800;">Rijk geïllustreerd door JOH. BRAAKENSIEK.</p> + + <hr class="hr18" /> + + <p class="adhead size80">PRIJS IN GEÏLL. OMSLAG <b>f2.40</b>.—IN PRACHTBAND <b>f2.90</b>.</p> + + <div class="valkhof">Uitgevers VALKHOFF & CO.—Amersfoort.</div> + + <p><span class="pagenum" title="ad12"></span><a id="p_ad12"></a></p> + + <hr class="tb" /> + + <p class="adhead size250">Vroolijke Vertellingen</p> + + <p class="adhead size90">DOOR</p> + + <p class="adhead size130 g2">C. JOH. KIEVIET.</p> + + <p class="adhead size90">Rijk geïllustreerd door W. K. DE BRUIN e.a.</p> + + <p class="adhead">Prijs in Geïllustreerd Omslag <b>f1.50</b>. In Prachtband <b>f1.90</b>.</p> + + <hr class="hr18" /> + + <p class="pers"><b>De Pers over dit boek:</b></p> + + <p class="adtxt">De vertellingen lijken ons heel geschikte lectuur voor jongens boven de + twaalf jaar, die zullen er zich zeker kostelijk mee vermaken. We noemen + als bijzonder geslaagd „De Witte Poedel,” „Een Zaansche Luilak” (bedoeld + is de Zaterdag voor Pinkster, die, zooals men weet, speciaal aan de Zaan + nog in eere is en met vroeg opstaan en herriemaken door alle Zaansche + jongens wordt gevierd) en „Wonderlijke gedaanteverwisseling”, met de + allerkoddigste teekeningetjes. Een boek dat aanbevolen mag worden! + <span class="recensent"><i>Algem. Handelsblad.</i></span></p> + + <div class="figcenter" style="width: 346px;"> + <a href="images/ill_ad12.png"><img src="images/ill_ad12th.png" width="346" height="205" alt="" title="Klik voor vergroting (692×410px, 49kb)" /></a> + </div> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Bij <span class="mixcap">Valkhoff & Co.</span>, te Amersfoort, heeft de bekende schrijver <span class="mixcap">C. Joh. + Kieviet</span> een boek met „Vroolijke Vertellingen” in het licht gegeven. Dat + zullen de jongens zeker heel aardig vinden. Het negental verhalen van + vroolijke en ondeugende jongens, vol avonturen en kattekwaad, is in een + prettigen toon geschreven, <span class="pagenum" title="ad13"></span><a id="p_ad13"></a>zonder overdrijving, maar heel echt. <span class="mixcap">W. K. + de Bruin</span> en <span class="mixcap">Van Geldorp</span> hebben het aantrekkelijke boek van groote en + kleine platen voorzien. + <span class="recensent"><i>Nieuws v. d. Dag.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">'t Is een bundel van negen verhalen, die den geest van den bekenden + kinderschrijver ademen, d. w. z. zoo echt in den toon zijn, zoo + rechtstreeks tot het gemoed spreken, als ze een ernstigen ondergrond + hebben, en den schaterlach weten te pakken, als ze grappig zijn. De taal + is eenvoudig los, in den spreektrant. + <span class="recensent"><i>Arnh. Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Een negental aardige vertellingen, waarvan vijf uitstekend. Veel + vroolijkheid, maar de ernst ontbreekt evenmin. De Commissie beveelt ze + warm aan voor 10-12 jarigen. + <span class="recensent"><i>Commissie ter beoordeeling van Kinderlectuur.</i></span></p> + + <hr class="double" /> + + <p class="adhead size250" style="font-weight: 800;">„<a href="https://www.gutenberg.org/files/10971/10971-h/10971-h.htm" title="Dit boek is via https://www.gutenberg.org/ als e-boek #10971 beschikbaar.">De Zoon van Dik Trom</a>”</p> + + <p class="adhead size75">DOOR</p> + + <p class="adhead size160" style="font-weight: 800;">C. JOH. KIEVIET.</p> + + <p class="adhead size115" style="font-weight: 800;">Vierde Druk.</p> + + <p class="adhead size90" style="font-weight: 800;">Geïllustreerd door JAN SLUYTERS.</p> + + <p class="adhead">BANDTEEKENING VAN LOUIS RAEMAEKERS.</p> + + <p class="adhead size80">PRIJS INGENAAID <b>f1.50</b>.—IN PRACHTBAND <b>f1.90</b>.</p> + + <hr class="hr18" /> + + <p class="pers"><b>Oordeel van de Pers:</b></p> + + <p class="adtxt"><span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span> heeft hoopen kinderen plezier gedaan door Dik Trom nog + eens ten tooneele te voeren. Want <i>De Zoon van Dik Trom</i> is zoowat Dik + zelf, verjongd, en het hindert heelemaal niet, integendeel, dat Dik + vader geworden, nog even jong en jolig is, als toen hij jong was en als + nu Jan Trom is: het boek is er nog wel zoo vermakelijk door. Want Jan + Trom, die als alle Trommen het hart op de rechte plaats heeft, doet even + dwaze dingen als zijn vader en <span class="mixcap">Kieviet</span> vertelt die weer even aardig. + <span class="recensent"><i>Algemeen Handelsblad.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">We vestigen de aandacht op het allerjongste nieuws betreffende den in + alle kinderkamers veelvermaarden en veelgeliefden Dik Trom. Dik is + getrouwd met Anneke; zij drijven nu den <span class="pagenum" title="ad14"></span><a id="p_ad14"></a>winkel, Dik's ouders zijn de + naaste buren, en er is een zoon, die Jan heet. Welke guitenstreken <i>De + Zoon van Dik Trom</i> uithaalt, zeer ten genoegen van zijn onvergetelijken + vader, verhaalt <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>, ongetwijfeld evenzeer tot vreugde + zijner jonge vrienden. + <span class="recensent"><i>Nieuwe Rotterdamsche Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Een der vruchtbaarste, meest bekende schrijvers van oorspronkelijke + jongensboeken is ongetwijfeld de heer <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>. Zijn werken + vormen in weinige jaren reeds een geheele reeks; maar onder al die + boeken is er wel geen, die zoo heeft gepakt en onder de jongens + werkelijk opgang heeft gemaakt als Dik Trom.</p> + + <p class="adtxt">Het bewijs van dit succes is nu weer geleverd, want bij de verschijning + van het nieuwste boek onder den veelbelovenden titel: <i>De Zoon van Dik + Trom</i>, was de eerste oplaag onmiddellijk bij aanbieding uitverkocht. + Hier is naar waarheid een zoon die naai zijn vader aardt en het is wel + zeker, dat de jonge lezers evenveel pleizier zullen hebben in den + kleinen Jan als vroeger in zijn gelukkigen vader, dien aardigen + „gezelligen” Dik Trom.</p> + + <p class="adtxt">Het aantrekkelijke boek bevat platen van <span class="mixcap">Jan Sluyters</span>. + <span class="recensent"><i>Nieuws van den Dag.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">De firma <span class="mixcap">Valkhoff & Co.</span> te Amersfoort heeft succes met haar jongensboek + „<i>De Zoon van Dik Trom</i>” door <span class="mixcap">C. Joh. Kieviet</span>.</p> + + <p class="adtxt">De eerste oplaag van dit lijvige boekdeel was direct uitverkocht. Dit + feit spreekt genoeg voor het werk; een aanprijzende recensie kan + overbodig geacht worden<ins class="corr" id="corr33" title="Bron: ,">.</ins></p> + + <p class="adtxt">De illustratiën van <span class="mixcap">Jan Sluyters</span> zijn goed typeerend. Er zit leven en + beweging in, zooals in het verhaal zelf. De mooie, sprekende band doet + het zijne, om het boek tot een begeerd geschenk te maken. + <span class="recensent"><i>Arnhemsche Courant.</i></span></p> + + <hr class="hrad" /> + + <p class="adtxt">Een nieuwe <span class="mixcap">Kieviet</span> ... en dan ... een vervolg op Dik Trom.</p> + + <p class="adtxt">Menig jongenshart trilt van verlangen als hij deze nieuwe uitgave voor + de ramen ziet staan. En terecht, <span class="mixcap">Kieviet</span> weet voor jongens te schrijven. + Hij blijft aardig en behoudt zijn onuitputtelijken humor. De zoon van + Dik Trom is „'n aartje naar 't vaartje”, al is Trom Jr. dan ook als + zuigeling 'n huilebalk en als kind 'n magere sprinkhaan. In dit boek + schuilt als moraal ('n verdienstelijk iets in boeken voor jongens) + <ins class="corr" id="corr34" title="Niet in Bron.">„</ins>waarheid en eerlijkheid bovenal!” + <span class="recensent"><i>De Boekengids.</i></span></p> + + <hr class="hr18" /> + +</div> + +<div class="TNbox"> +<a id="correctie"></a> + +<h2>Overzicht aangebrachte correcties</h2> + +<p>De volgende correcties zijn aangebracht in de tekst:</p> + +<table summary="correcties in tekst"> + <thead> + <tr><th>Plaats</th><th>Bron</th><th>Correctie</th></tr> + </thead> + <tbody> + <tr><td class="td2"><a href="#corr1">Blz. 27</a></td><td class="td4">’</td><td class="td4">”</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr2">Blz. 39</a></td><td class="td4">kennnis</td><td class="td4">kennis</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr3">Blz. 62</a></td><td class="td4">jou</td><td class="td4">jouw</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr4">Blz. 68</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">„</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr5">Blz. 70</a></td><td class="td4">mêe</td><td class="td4">meê</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr6">Blz. 72</a></td><td class="td4">Job</td><td class="td4">Jan</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr7">Blz. 77</a></td><td class="td4">vogeIs</td><td class="td4">vogels</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr8">Blz. 77</a></td><td class="td4">jou</td><td class="td4">jouw</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr9">Blz. 77</a></td><td class="td4">”!</td><td class="td4">!”</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr10">Blz. 89</a></td><td class="td4">jou</td><td class="td4">jouw</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr11">Blz. 96</a></td><td class="td4">Slop</td><td class="td4">Slob</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr12">Blz. 98</a></td><td class="td4">Slop</td><td class="td4">Slob</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr13">Blz. 106</a></td><td class="td4">is</td><td class="td4">in</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr14">Blz. 108</a></td><td class="td4">Sijmensen</td><td class="td4">Symensen</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr15">Blz. 112</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">op</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr16">Blz. 128</a></td><td class="td4">wilde</td><td class="td4">wilden</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr17">Blz. 128</a></td><td class="td4">pIaagden</td><td class="td4">plaagden</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr18">Blz. 137</a></td><td class="td4">op het hevigste verzet</td><td class="td4">het</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr19">Blz. 184</a></td><td class="td4">.</td><td class="td4">?</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr20">Blz. 192</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">”</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr21">Blz. 207</a></td><td class="td4">haar</td><td class="td4">hun</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr22">Blz. 222</a></td><td class="td4">Cleas</td><td class="td4">Claes</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr23">Blz. 222</a></td><td class="td4">Diewens</td><td class="td4">Dieuwers</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr24">Blz. 224</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">„</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr25">Blz. 224</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">”</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr26">Blz. 226</a></td><td class="td4">134</td><td class="td4">104</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr27">Blz. 226</a></td><td class="td4">XI</td><td class="td4">IX</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr28">Blz. 226</a></td><td class="td4">299</td><td class="td4">209</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr29">Blz. ad2</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">„</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr30">Blz. ad5</a></td><td class="td4">:</td><td class="td4">;</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr31">Blz. ad6</a></td><td class="td4">b!ijft</td><td class="td4">blijft</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr32">Blz. ad10</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">.</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr33">Blz. ad12</a></td><td class="td4">,</td><td class="td4">.</td></tr> + <tr><td class="td2"><a href="#corr34">Blz. ad12</a></td><td class="td4">[<i>Niet in Bron.</i>]</td><td class="td4">„</td></tr> + </tbody> +</table> +</div> + + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of De Kennemer Vrijbuiter, by +Cornelis Johannes Kieviet + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE KENNEMER VRIJBUITER *** + +***** This file should be named 33720-h.htm or 33720-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/3/3/7/2/33720/ + +Produced by Branko Collin and the Online Distributed +Proofreading Team at https://www.pgdp.net for Project +Gutenberg. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/33720-h/images/cover.jpg b/33720-h/images/cover.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f5791b2 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/cover.jpg diff --git a/33720-h/images/coverth.jpg b/33720-h/images/coverth.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9e4c668 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/coverth.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_ad04.png b/33720-h/images/ill_ad04.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..195954e --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad04.png diff --git a/33720-h/images/ill_ad04th.png b/33720-h/images/ill_ad04th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8d4dc84 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad04th.png diff --git a/33720-h/images/ill_ad09.png b/33720-h/images/ill_ad09.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2b0bb89 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad09.png diff --git a/33720-h/images/ill_ad09th.png b/33720-h/images/ill_ad09th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d170ebe --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad09th.png diff --git a/33720-h/images/ill_ad10.png b/33720-h/images/ill_ad10.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..be62b0e --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad10.png diff --git a/33720-h/images/ill_ad10th.png b/33720-h/images/ill_ad10th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..037a7b2 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad10th.png diff --git a/33720-h/images/ill_ad12.png b/33720-h/images/ill_ad12.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..96110f0 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad12.png diff --git a/33720-h/images/ill_ad12th.png b/33720-h/images/ill_ad12th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ecb6007 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ad12th.png diff --git a/33720-h/images/ill_ch.png b/33720-h/images/ill_ch.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..47fc11c --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_ch.png diff --git a/33720-h/images/ill_frontisp.jpg b/33720-h/images/ill_frontisp.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..b17b314 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_frontisp.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_frontispth.jpg b/33720-h/images/ill_frontispth.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9178132 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_frontispth.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_p007.png b/33720-h/images/ill_p007.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..fdc01da --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p007.png diff --git a/33720-h/images/ill_p007th.png b/33720-h/images/ill_p007th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f666d12 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p007th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p038a.jpg b/33720-h/images/ill_p038a.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8bf7d7a --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p038a.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_p038ath.jpg b/33720-h/images/ill_p038ath.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..64a62b0 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p038ath.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_p050.png b/33720-h/images/ill_p050.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6d62b78 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p050.png diff --git a/33720-h/images/ill_p050th.png b/33720-h/images/ill_p050th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..17faae0 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p050th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p068.png b/33720-h/images/ill_p068.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f0b0231 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p068.png diff --git a/33720-h/images/ill_p068th.png b/33720-h/images/ill_p068th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e41125f --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p068th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p075.png b/33720-h/images/ill_p075.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..41cd6ef --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p075.png diff --git a/33720-h/images/ill_p075th.png b/33720-h/images/ill_p075th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f96960e --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p075th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p093.png b/33720-h/images/ill_p093.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..051d5b3 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p093.png diff --git a/33720-h/images/ill_p093th.png b/33720-h/images/ill_p093th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d7c69a6 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p093th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p103.png b/33720-h/images/ill_p103.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..93d72ed --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p103.png diff --git a/33720-h/images/ill_p103th.png b/33720-h/images/ill_p103th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..0dfa757 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p103th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p131.png b/33720-h/images/ill_p131.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9aef2e2 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p131.png diff --git a/33720-h/images/ill_p131th.png b/33720-h/images/ill_p131th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..aa3876f --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p131th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p152.png b/33720-h/images/ill_p152.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2d3c363 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p152.png diff --git a/33720-h/images/ill_p152th.png b/33720-h/images/ill_p152th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..4b3f3b7 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p152th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p160a.jpg b/33720-h/images/ill_p160a.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6e04684 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p160a.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_p160ath.jpg b/33720-h/images/ill_p160ath.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..c7ec0fd --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p160ath.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_p161.png b/33720-h/images/ill_p161.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..372fedf --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p161.png diff --git a/33720-h/images/ill_p161th.png b/33720-h/images/ill_p161th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..adc0bad --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p161th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p176.png b/33720-h/images/ill_p176.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6189ff3 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p176.png diff --git a/33720-h/images/ill_p176th.png b/33720-h/images/ill_p176th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..316c342 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p176th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p212.png b/33720-h/images/ill_p212.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ff745d9 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p212.png diff --git a/33720-h/images/ill_p212th.png b/33720-h/images/ill_p212th.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..01a2e24 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p212th.png diff --git a/33720-h/images/ill_p222a.jpg b/33720-h/images/ill_p222a.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..7cfb0b2 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p222a.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_p222ath.jpg b/33720-h/images/ill_p222ath.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..68854b5 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_p222ath.jpg diff --git a/33720-h/images/ill_tp.png b/33720-h/images/ill_tp.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a750fff --- /dev/null +++ b/33720-h/images/ill_tp.png diff --git a/33720-h/images/spine.jpg b/33720-h/images/spine.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e904812 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/spine.jpg diff --git a/33720-h/images/spineth.jpg b/33720-h/images/spineth.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..19b0b99 --- /dev/null +++ b/33720-h/images/spineth.jpg diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..1b4a698 --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #33720 (https://www.gutenberg.org/ebooks/33720) |
