diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 32815-0.txt | 3465 | ||||
| -rw-r--r-- | 32815-0.zip | bin | 0 -> 84288 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 |
5 files changed, 3481 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/32815-0.txt b/32815-0.txt new file mode 100644 index 0000000..e111c0f --- /dev/null +++ b/32815-0.txt @@ -0,0 +1,3465 @@ +The Project Gutenberg EBook of While I was passing by, by Ioannis Kondylakis + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: While I was passing by + +Author: Ioannis Kondylakis + +Release Date: June 14, 2010 [EBook #32815] + +Language: Greek + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK WHILE I WAS PASSING BY *** + + + + +Produced by Sophia Canoni + + + + + +Note: The tonic system has been changed from polytonic to monotonic. +The spelling of the book has not been changed otherwise. Words in +italics have been included in _. + +Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε +μονοτονικό. Η ορθογραφία του βιβλίου κατά τα άλλα παραμένει ως έχει. +Λέξεις με πλάγιους χαρακτήρες έχουν περικλειστεί σε _. + + + +ΕΝΩ ΔΙΕΒΑΙΝΑ + + + +ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ + + + +ΥΠΟ +I. ΚΟΝΔΥΛΑΚΗ +(ΔΙΑΒΑΤΟΥ) + + + +ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ +1916 + + + +Τυπογραφείον «Εστία» Μάισνερ και Καργαδούρη — 10948 + + + +ΦΕΡΤΕ ΑΡΜ! + + + +Και από τα τραγικώτερα των γεγονότων δύσκολον να λείψη το κωμικόν. +Διά τούτο οι αληθέστεροι των δραματικών ποιητών είνε εκείνοι, οι +οποίοι εις τας τραγωδίας των παρεισάγουν και έν κωμικόν πρόσωπον, το +οποίον ενώ μετριάζει την στυγνήν μονοτονίαν της τραγωδίας, εξαίρει +εφ' ετέρου διά της αντιθέσεως τους τραγικούς χαρακτήρας και δίδει +άρτιον τον χρωματισμόν της αληθείας εις το έργον. + +Από την προχθεσινήν τραγωδίαν της φύσεως δεν έλειψαν τα κωμικά +επεισόδια. Οι περιγράψαντες τας εκ των πλημμυρών καταστροφάς εις τα +παριλίσσια, εις την Κολοκυθούν και τον Πειραιά ανέφεραν πολλά τοιαύτα +επεισόδια. + +Εις την Κολοκυθούν όνος παρεσύρθη υπό του ποταμού. Μετά διαφόρους δε +περιπετείας κατορθώσας να διαφύγη και σωθή εις μέρος ασφαλές, +εξέπεμψε διάτορον σάλπισμα, ως διά να εξαγγείλη εις την υφήλιον την +θαυμαστήν διάσωσιν. + +Εις δε τον Πειραιά, ως έμαθα, συνέβη το εξής· ενώ κατά την αυγήν νέοι +τινές περιεφέροντο κατά τα Καμίνια διά να σώσουν κανένα κινδυνεύοντα, +ήκουσαν εις το σκότος έρρινον αναφώνημα: + + — Φέρτε αρμ! + +Έκαστος φαντάζεται την απορίαν των. Τρέχουν προς το μέρος οπόθεν +ήλθεν η κραυγή και μετ' ολίγον ανακαλύπτουν κλουβί μέγα, το οποίον +επέπλεεν εις τα νερά και, συγκρατηθέν κάπου, διετηρείτο εις +ισορροπίαν. Εντός του κλουβιού ευρίσκετο ωραίος παπαγάλος, όστις, +ιδών τους νέους, επανέλαβε το παράγγελμα με φωνήν στρατιωτικού +φασουλή: + + — Φέρτε αρμ! + +Όταν δε οι νέοι τον παρέδωκαν εις την κυρίαν εις ην ανήκε της είπαν: + + — Το φρονιμώτερον είνε να τον μάθετε να φωνάζη «βοήθεια!» + +(Νοέμβριος 1896). + + + +Η ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ + + + +Εφ' όσον η μονομαχία παρ' ημίν περιωρίζετο εις ανταλλαγήν σφαιρών +χωρίς αποτέλεσμα και σπαθισμούς οίτινες μόνον τον αέρα κατέκοπτον, η +κατακραυγή εναντίον «του βαρβάρου εθίμου» μας εφαίνετο περιττός +θόρυβος. Η μονομαχία έτεινε να φονεύση εαυτήν διά του γελοίου και το +μόνον θύμα της θα ήτο η σοβαρότης αυτής. Η μονομαχία ως διεξήγετο +εδώ μέχρι τούδε, εκτός σπανίων τινών εξαιρέσεων, ήτο ψυχαγωγία +μάλλον και θα ήτο αδίκημα να στερήση τις μιας ψυχαγωγίας οιασδήποτε +τόπον, ο όποιος δεν αφθονεί από διασκεδάσεις. Η δε ελληνική μονομαχία +δεν ήτο κοινή τις παιδιά, αλλ' αι φρικιάσεις του δέους, το ριγηλόν +αίσθημα της πτέρυγος του θανάτου, της οποίας ηκούετο μόνον το αβλαβές +πλατάγημα, απετέλουν εντονωτάτην ηδονικήν συγκίνησιν, ανάλογον με +εκείνην ην προ καιρού επενόησαν Άγγλοι τινές εκκεντρικοί. Ούτοι +εδοκίμαζον τον διά της αγχόνης θάνατον μέχρι τοιούτου σημείου μόνον, +ώστε να δύναται κατόπιν να διηγηθώσι τας εντυπώσεις των. + +Αλλά τα τραγικά αποτελέσματα αλλεπαλλήλων μονομαχιών ήρχισαν να +μεταβάλωσιν επί το σκυθρωπότερον την φαιδράν όψιν της ελληνικής +μονομαχίας και συγχρόνως τας ιδέας εκείνων οίτινες μέχρι τούδε μόνον +ευθύμους σκέψεις ήντλουν από «το πεδίον της τιμής». Κατά σύμπτωσιν δε +και εκ Γερμανίας έρχονται αιτιάσεις κατά του φραγκικού εθίμου, το +οποίον και εις τας χώρας όπου ανεπτύχθη και έφθασεν εις περιωπήν +θεσμού, ήρχισε προ πολλού ν' αποβαίνη ανυπόφορον. + +Δεν θα ήτο επομένως άκαιρον να γνωρίσωμεν πόθεν μας ήλθε και ποίας +περιπετείας διήλθε διά των αιώνων το έθιμον τούτο. Η μονομαχία κατ' +αρχάς, εις τον απώτατον μεσαίωνα, παρουσιάζεται υπό μορφήν +νομιμωτάτην, ως μέσον δικαστικής αποδείξεως, ως υστάτη διαιτησία. +Ελλείψει αποχρωσών αποδείξεων, απεφάσιζε περί της διαφοράς μονομαχία +μεταξύ των διαδίκων. Το μέσον τούτο εφηρμόζετο και εις τας ποινικάς +δίκας, πολλάκις δε είχε παράδοξα αποτελέσματα, όπως κατά το 1022, ότε +ο νικητής έγινε κύριος των κτημάτων, της συζύγου και του υιού του +ηττηθέντος. + +Έπειτα από του 16ου αιώνος η μονομαχία περιωρίσθη μόνον εις +υπεράσπισιν της ιπποτικής τιμής· ενώ δε έως τότε οι μονομάχοι +συνεκρούοντο έφιπποι και σιδηρόφρακτοι, ως όργανα έχοντες λόγχας και +κοντάρια και ρόπαλα, έκτοτε εμονομάχουν πεζοί και χωρίς αμυντικόν +οπλισμόν, μόνον διά του ξίφους. + +Αλλά ταχέως έφθασαν εις τοιαύτην κατάχρησιν και τόσον αίμα εχύνετο +διά μηδαμινάς αφορμάς, ώστε εδέησε να ληφθώσι δρακόντια μέτρα κατά +των μονομαχούντων, σύνοδοι τους ανεθεμάτισαν και βασιλικά θεσπίσματα +τους κατεδίκαζον εις θάνατον. Διά των μέτρων δε τούτων τωόντι +περιεστάλη η μονομαχία· αλλά κατά τον 18ον αιώνα τόσον πάλιν +εγενικεύθη, ώστε και δύο κυρίαι εμονομάχησαν διά δούκα Ρισελιέ. Η +Γαλλική επανάστασις κατεδίκασε την μονομαχίαν, δεν ηδυνήθη όμως και +να την εξαλείψη + +Οι Άγγλοι, πρακτικοί όπως και σήμερον, μετεχειρίζοντο εις τας +δικαστικάς μονομαχίας αντικαταστάτας, μονομάχους ειδικούς, ούτω δε +και την ζωήν των εξησφάλιζον και περισσότερον εξηρτάτο από αυτούς η +επιτυχία. + +Εκ των ανωτέρω φαίνεται ότι η μονομαχία, καθιερούσα κατ' αρχάς το +δίκαιον της κτηνώδους βίας, εξήρθη κατόπιν εις διαιτησίαν των +ζητημάτων της τιμής. Αλλά και πάλιν δεν έχασε τον βάρβαρον και άδικον +χαρακτήρα της. Αι ικανοποιήσεις της και εις την τραγικότητα των είνε +κωμικαί και πολύ παιδαριώδης η βασιζομένη εις αυτάς τιμή. + +Οι παραδεχθέντες το έθιμον της δικαστικής μονομαχίας είχον +τουλάχιστον την δικαιολογίαν ότι απέδιδον εις αυτήν οίαν και εις τον +όρκον ιεράν σημασίαν, πιστεύοντες ότι η θεία δικαιοσύνη διηύθυνε την +πάλην και ενίσχυε τον βραχίονα του έχοντος υπέρ αυτού το δίκαιον. +Σήμερον όμως δεν πιστεύομεν να έχη κανείς εκ των μονομαχούντων +τοιαύτας αφελείς πεποιθήσεις, ενώ έχουν την ουχ ήττον αφελή ιδέαν ότι +η μονομαχία εξαλείφει προσβολάς, τας οποίας δεν δύνανται να +εξαλείψουν τα δικαστήρια. + +Αλλ' ενώ οι Ευρωπαίοι έχουν τουλάχιστον εθνικάς παραδόσεις, παρ' ημίν +ποίος λόγος δύναται να δικαιολογήση τοιούτο μωρόν και άγριον έθιμον; +Εγώ τουλάχιστον θεωρώ ως κάλλιον αντιλαμβανόμενον το ζήτημα της τιμής +και ως λογικώτερον εκείνον όστις καταφεύγει εις τα δικαστήρια από +εκείνον όστις ζητών αμφίβολον ικανοποίησιν από την μονομαχίαν +ευρίσκει πολλάκις νέαν προσβολήν. Διότι δεν μου φαίνεται πολύ λογικόν +να θεωρήται προσβολή έν ράπισμα διδόμενον καθ' οδόν και να μη +θεωρήται αδίκημα μία πιστολιά διδομένη επί του πεδίου της μονομαχίας. + +(Νοέμβριος 1896). + + + +ΝΟΣΗΜΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΝΟΣΗΜΑ + + + +Εις μίαν επαρχιακήν πόλιν εγνώρισα κάποιον μεσίτην ελαφρόμυαλον, ο +οποίος κατώρθωσε διά της εργασίας του να κάμη περιουσίαν. Τον +άνθρωπον τούτον ήκουσα μίαν ημέραν να λέγη: «Εν όσω ήμουν φτωχός, ο +κόσμος έλεγεν: «Ο Σπύρος είνε τρελλός. — Τώρα που έκαμα περιουσίαν, ο +κόσμος λέγει: — Ο κυρ Σπύρος είνε νευρικός». + +Τους λόγους τούτους του κυρ Σπύρου ενθυμούμαι οσάκις βλέπω πουθενά ή +ακούω να γίνεται λόγος περί κλεπτομανίας. Όταν κλέψη πτωχός, είνε +κλέπτης· όταν κλέψη πλούσιος, πάσχει από κλεπτομανίαν. + +Πολύ δύσκολα η νέα εγκληματολογία θα δυνηθή να πείση την κοινήν +πείραν, ότι υπάρχουν και κλέπται οι οποίοι δεν είνε κλέπται, οι +οποίοι κλέπτουν χωρίς να το θέλουν, από παρόρμησιν νοσηράν, ανωτέραν +της βουλήσεως και της σκέψεώς των και ότι πρέπει να κρίνωνται ως +ακαταλόγιστοι. Οι μόνοι κλέπται οι άξιοι να θεωρηθούν ανεύθυνοι είνε +οι κλέπτοντες ένα ψωμί διά να μη αποθάνωσι της πείνης, ή οι +αρπάζοντες ένδυμα ή σκέπασμα διά να μη κοκκαλιάσουν από το ψύχος. + +Οι λοιποί είνε κλέπται, κλέπται κατά την κοινοτέραν της λέξεως +σημασίαν, και τοσούτο μάλλον κλέπται όσο δεν έχουν απόλυτον ανάγκην +του κλεπτομένου αντικειμένου. Δεν πρόκειται περί παθολογικής +διαστροφής της ψυχής, αλλά περί υπερτροφίας του ενστίκτου της +αρπαγής, το οποίον δεν κατεπολέμησε καταλλήλως η ανατροφή. + +Οι άνθρωποι ούτοι υπ' αυτήν την έποψιν ευρίσκονται ακόμη εις ην +κατάστασιν τα νήπια, τα οποία εκτείνουν επί πάντα χείρα αρπακτικήν. +Όλα δικά μου. Το ζωικόν ένστικτον κυριαρχεί εν αυτοίς. Διατί η κάρια, +το γνωστόν πτηνόν εις την Θεσσαλίαν, αρπάζει και συσσωρεύει εις την +φωλεάν του παντοία πράγματα, τα οποία δεν της χρησιμεύουν, σαπούνια, +κτένια, υφάσματα, νήματα; + +Αλλ' οι ημέτεροι κλεπτομανείς δεν είνε δα και τόσον ολίγον +εκλεκτικοί. Εις το καφενείον Ζαχαράτου είνε γνωστός ένας κύριος +αρκετά εύπορος, όστις δεν αφήνει σχεδόν να περάση ημέρα χωρίς να +κλέψη ένα τσουρέκι. Και είνε πολυμήχανος εις στρατηγήματα. Το +συνηθέστερον όμως στρατήγημά του είνε το εξής· κρατών εφημερίδα, ην +προσποιείται ότι αναγινώσκει, πλησιάζει εις το μέρος όπου είνε +σωρευμένα τα τσουρέκια. Και θέτων επ' αυτών την εφημερίδα, διά να την +απλώση δήθεν, σύρει υπό την σκέπην αυτής ένα τσουρέκι, έπειτα δε +αποσυρόμενος εις μίαν γωνίαν το ενθυλακώνει, υπό τον προστατευτικόν +πάντοτε πέπλον της εφημερίδος. Τούτο επαναλαμβάνεται εις όλα τα +ζαχαροπλαστεία τα περί την πλατείαν του Συντάγματος, συχνά δε +ενσκήπτει και εις τα εμπορικά της οδού Ερμού ο λυμεών ούτος. Εάν ήτο +πτωχός πεινών, θα κατεδιώκετο με τα κοντόξυλα, θα παρεδίδετο εις την +αστυνομίαν και θα εχαρακτηρίζετο ίσως εις τας εφημερίδας ως +«διαβόητος λωποδύτης». Αλλ' επειδή είνε καλής τάξεως, είνε +κλεπτομανής· πάσχει ο ταλαίπωρος άνθρωπος! + +Είχα ακούσει άλλοτε διαφόρους τοιούτους μικροάθλους μιας κυρίας καλής +τάξεως. Και προχθές ετοιμαζόμενος να γράψω το άρθρον μου, ηρώτησα ένα +γνώριμόν της: + + — Τι γίνεται η κυρία τάδε; Εξακολουθεί η κλεπτομανία; + + — Όχι, εθεραπεύθη. + + — Πώς; + + — Επήρε μίαν κληρονομίαν. + +Αλλά λέγουν ότι μεταξύ της Αγγλικής αριστοκρατίας υπάρχουν κυρίαι και +κύριοι πλουσιώτατοι, περί ων η αστυνομία έχει ειδοποιήσει τους +εμπόρους ότι πάσχουν από κλεπτομανίαν και πληρόνει τα κλεπτόμενα είδη +εν συνεννοήσει μετά των συγγενών των, διά να μη γίνωνται σκάνδαλα. +Τούτο όμως δεν αποδεικνύει παρά μόνον ότι και μεταξύ της αγγλικής +αριστοκρατίας, όπως και μεταξύ του όχλου, υπάρχουν άτομα των οποίων η +εξέλιξις δεν απεμακρύνθη πολύ από τον κοινόν πρόγονον, τον τετράχειρα +Αδάμ του Δαρβίνου. Τούτο άλλως τε απεκάλυψαν επανειλημμέναι δίκαι +σκανδαλώδεις, παρουσιάσασαι το κράτος των χυδαιοτάτων ενστίκτων είς +τινα των μελών της τάξεως εκείνης. + +Εφ' όσον η απεριόριστος πλεονεξία δεν θεωρείται νοσηρά κατάστασις, +ούτε δύναται να θεωρηθή, αφού αποτελεί την σφραγίδα του χαρακτήρος +και της ενεργείας των περισσοτέρων ανθρώπων, ουδεμία περίπτωσις +κλοπής δύναται να θεωρηθή ως αποτέλεσμα ανωμάλου ψυχικής καταστάσεως. +Ο κλέπτης κλέπτει και χωρίς ανάγκην, όπως ο φιλάργυρος θησαυρίζει +υπέρ τας ανάγκας του, όπως ο πλούσιος πλεονέκτης δεν περιφρονεί και +το ασήμαντον κέρδος. + +(Νοέμβριος 1896). + + + +ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΖΩΑ + + + +Εις τας ιδέας των ανθρώπων παρουσιάζεται μια αντίφασις +αξιοπαρατήρητος. Ενώ θεωρούμεν τα ζώα κατώτερά μας και δεν δύναται +ακόμη να χωρέση εις το λογικόν μας η θεωρία περί της μεταξύ ανθρώπου +και κτηνών συγγενείας, αφ' ετέρου δίδομεν πολλάκις περισσοτέραν +πίστιν εις το ένστικτον αυτών παρά εις την ιδικήν μας νοημοσύνην. +Πόσοι δεν πιστεύουν ότι ο σκύλος προμαντεύει τους θανάτους και τα +δυστυχήματα και ότι θρηνεί ημέρας πριν αποθάνη γνώριμός του άνθρωπος; + +Και δεν σας φαίνεται περίεργον ότι οι τοιαύτα πιστεύοντες ουδέποτε +σκέπτονται ότι ο σκύλος ουρλιάζει ίσως διά τον επικείμενον θάνατον +ομοφύλου του; Είνε και τούτο μία εκ των εκδηλώσεων της παιδαριώδους +οιήσεως και του εγωισμού του ανθρώπου, όστις νομίζει ότι τα πάντα +γύρω του εδημιουργήθησαν διά να τον υπηρετώσιν εφ' όσον ζη και διά να +τον θρηνήσωσιν όταν αποθάνη. + +Διά την νοημοσύνην του χοίρου βεβαίως δεν έχουν οι άνθρωποι μεγάλην +ιδέαν και όμως εις πολλά μέρη πιστεύουσιν ότι προμαντεύει τας +κακοκαιρίας ασφαλέστερον από τους μετεωρολόγους και τα όργανά των. + +Εις την Κρήτην διηγούνται περίεργον ανέκδοτον σχετικόν με το χάρισμα +τούτο του ρυπαρού τετραπόδου. + +Οι Τούρκοι διά ν' αρχίσουν τας νηστείας του Ραμαζανιού και να +εορτάσουν το Μπαϊράμι, ήτοι το πάσχα των, πρέπει να ίδουν την νέαν +σελήνην. Εις παλαιούς δε χρόνους, ότε η αστρονομία δεν ήρχετο εις +επικουρίαν, ούτε υπήρχε το μέσον της τηλεγραφικής συγκοινωνίας, +συνέβαινε να μη συμπίπτη ενίοτε το Μπαϊράμι εις τα διάφορα μέρη. + +Κατά την εποχήν εκείνην ένας γιανίτσαρος, μεταβαίνων από του +ανατολικού μέρους της Κρήτης εις το δυτικόν, εσταμάτησεν εις τον +Αποκώρωνα, όπου τον εφιλοξένησεν ένας παπάς. Όταν δε ετοιμάσθη να +εξακολουθήση την πορείαν του, ο παπάς του είπε: + + — Το καλό που σου θέλω, αγά, μείνε και αύριο φεύγεις. + + — Γιατί; + + — Γιατί θα σε πιάση βροχή στο δρόμο. + + — Πώς το ξέρεις; + + — Δεν βλέπεις το γουρούνι ότι κρατεί ξύλα στο στόμα του; Είνε σημείο +σίγουρο ότι θάχωμε βροχή. + +Ο γιανίτσαρος έπτυσεν, ως κάμνουν οι Μουσουλμάνοι όταν βλέπουν το +ακάθαρτον ζώον, και είπε χλευαστικώς προς τον παπάν ότι άφηνεν εις +τους χριστιανούς την ανοησίαν και την ασέβειαν να θεωρούν τους +χοίρους προφήτας, και ανεχώρησεν. Αλλ' άμα απεμακρύνθη, τον κατέλαβε +τοιαύτη βροχή, ώστε διέτρεξε μέγαν κίνδυνον. Μετά τινας ημέρας +επιστρέφων εσταμάτησε πάλιν εις του παπά, προς ον είπε: + + — Σε βεβαιώ, παπά, ότι ο χοίρος σου έχει περισσότερο νου απ' όλους +τους Τούρκους. Εγώ, φεύγοντας από το Κάστρο αφήκα Μπαϊράμι· αλλά στο +Ρέθυμνο ευρήκα Ρεμαζάνι κ' εις τα Χανιά σήμερο μόνο εκάμανε Μπαϊράμι! + +Αν είχαν ίσην με τον Τούρκον εκείνον ειλικρίνειαν και οι σημερινοί +μετεωρολόγοι θα έκαμναν ανάλογον ομολογίαν διά τους εαυτούς των. +Σήμερον δεν προμαντεύουν οι αστρονόμοι γεννήσεις μεγάλων ανδρών, και +πτώσεις βασιλέων, και πολέμους, όπως άλλοτε· αλλά καίτοι +περιορισθέντες μόνον εις την πρόγνωσιν του καιρού, φαίνεται ότι δεν +έχουν εις την επιστήμην των όσην πεποίθησιν είχεν ο παπάς εις τον +χοίρον του. + +Εφέτος οι εν Γαλλία επρομάντευσαν ότι θα έχωμεν βαρύν χειμώνα· και +την προφητείαν βασίζουν, όχι εις τα σημεία του ουρανού ή της +ατμοσφαίρας, αλλ' εις το προαίσθημα των χελιδόνων. Επειδή αι +χελιδόνες ανεχώρησαν ενωρίτερον του συνήθους, υποτίθεται δε ότι τα +αποδημητικά πτηνά αναχωρούν εις θερμότερα κλίματα, άμα αισθανθούν +επικείμενον το ψύχος, συνεπέραναν ότι θα έχωμεν πρόωρον και βαρύν +χειμώνα. + +Άρα οι μετεωρολόγοι έχουν μεγαλειτέραν πεποίθησιν εις την σοφίαν των +χελιδόνων παρά εις την επιστήμην των. + +(Νοέμβριος 1896). + + + +Η ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ + + + +Μέσα εις τον γυναικείον αναμορφωτικόν θόρυβον αυτών των ημερών μία +επικρατεί φωνή· κάτω η πολυτέλεια! Όλοι και όλαι κηρύττονται κατά της +πολυτελείας. Ο ιατρός κ. Σκλαβούνος από τας Πάτρας, περίεργος +σημαιοφόρος των γυναικών, αι κυρίαι του Αγρινίου, αι κυρίαι ή μάλλον +η κυρία της Ενώσεως των Ελληνίδων, όλοι και όλαι επαγγέλλονται να +καταπολεμήσουν την γυναικείαν πολυτέλειαν. Ωραίαι φράσεις, τας οποίας +δεν ακούομεν πρώτην φοράν, θα τας ακούσωμεν δε πολλάκις ακόμη. Διά να +γίνη ένας σύλλογος, έν συνέδριον γυναικείον, πρέπει να υπάρχη και μία +στιλπνή πρόφασις· και ποία πρόφασις στιλπνοτέρα αυτής δύναται να +υπάρξη; Άλλοτε όταν οι άνδρες ημείς είχομεν την μανίαν των συλλόγων, +έκαστος ιδρυόμενος σύλλογος είχε σκοπόν «την αμοιβαίαν των μελών του +ανάπτυξιν» και τα τοιαύτα. Τώρα ότε η μανία αύτη κατέλαβε τας +γυναίκας, εκάστη ένωσις ή σύνδεσμος ή συνέδριον σκοπόν έχει «την +επιδίωξιν της σκοπιμωτέρας εκπαιδεύσεως των θηλέων και την +καταπολέμησιν της πολυτελείας.» + +Αλλ' είνε πρώτον δυνατός αυτός ο πόλεμος; Το αστείον και το +απραγματοποίητον της επαγγελίας αποδεικνύει το ότι ομιλούν κατά της +πολυτελείας γυναίκες φορτωμέναι με πτερά και ανθοκήπια. Αυτή η +διευθύντρια της «Εφημερίδος των Κυριών» αφ' ενός επαγγέλλεται ότι η +Ένωσις θα καταπολεμήση την πολυτέλειαν και αφ' ετέρου λέγει ότι η +αυτή Ένωσις θα μεριμνήση διά να κατασκευάζωνται εδώ τα τεχνητά άνθη +και να παρασκευάζωνται τα πουλάκια και τα λοιπά κολοκυθάκια της +γυναικείας πολυτελείας. Με άλλους λόγους η πολυτέλεια δεν θα +καταπολεμηθή, αλλά θα καταστή μάλλον ευπρόσιτος. + +Το βέβαιον είνε ότι η πολυτέλεια δεν δύναται να καταπολεμηθή διά +συλλόγων. Τουναντίον φρονώ ότι η Ένωσις θα την ενισχύση, διότι θα +διευκολύνη την συνάντησιν και τον συγχρωτισμόν γυναικών ανίσων +οικονομικών καταστάσεων και διαφόρου κοινωνικής θέσεως, η δε μίμησις +και η άμιλλα είνε από τα πρώτιστα ελατήρια της γυναικείας +πολυτελείας. Δεν βλέπετε πώς αλληλοπαρατηρούνται και +αλληλοεξετάζονται εις τον δρόμον; + +Και να σας είπω μίαν ιδέαν που έχω; Μετά δύο ή τρεις συνεδριάσεις αι +θεσμοφοριάζουσαι της «Ενώσεως» θα λησμονήσουν όλα τα σοβαρά ζητήματα +και θα επανέλθουν εις την προσφιλή των συζήτησιν περί πτερών, +ταινιών, χρωμάτων, κουρελίων. Και κάθου γύρευε έπειτα οικιακήν +οικονομίαν και λοιπά ανούσια κοροφέξαλα. Αυτά θα τ' αφήσουν εις την +«Εφημερίδα των Κυριών» και εις την «Οικογένειαν» να τα κοπανίζουν εις +τα γουδιά των, συμφέρον γαρ έχουν αυταί να τα κοπανίζουν. + +Μάτην λοιπόν προσπαθούν αι κυρίαι των διαφόρων ενώσεων και μίξεων να +μας πείσουν ότι θα εργασθούν κατά της πολυτελείας. Ή δεν το λέγουν +ειλικρινώς ή δεν εννοούν τι λέγουν — ας με συγχωρήσουν διά την +σκαιότητα της φράσεως. + +Άλλως τε εγώ φρονώ ότι η πολυτέλεια είνε απαραίτητος διά την γυναίκα +και λυπούμαι εκείνας, αίτινες δεν δύναται να στολίζωνται πολυτελώς, ή +δεν εστολίσθησαν αρκούντως υπό της φύσεως, ώστε να μη αισθάνωνται +πολύ την ανάγκην του τεχνητού στολισμού. + +Προ ημερών εδημοσιεύσαμεν διήγημα της δεσποινίδος Ευγενίας Ζωγράφου, +εις το οποίον διεγράφετο, ολίγον μεν αδεξίως, αλλ' αρκετά +χαρακτηριστικώς, τύπος γυναικός τρεφούσης αληθή λατρείαν προς τα +κοσμήματά της. Η γυνή εκείνη αποθνήσκει, διότι αναγκάζεται να πωλήση +τα κοσμήματά της. Τοιαύτη είνε η βάσις του χαρακτήρος πάσης γυναικός. +Γυνή δε μη αγαπώσα πολύ ή ολίγον τα στολίδια δεν είνε γυνή. Και ίσα +ίσα την τάσιν προς τας ματαιότητας του στολισμού θεωρώ ως την +ασφαλεστέραν άγκυραν, ήτις σώζει και θα σώση την γυναίκα από την +διαστροφήν του χαρακτήρος αυτής, τον εξανδρισμόν. + +Το δυστύχημα όμως είνε ότι δεν δύνανται όλαι να στολίζωνται πολυτελώς +και το έτι μεγαλείτερον δυστύχημα ότι η πολυτέλεια κατέστη τύραννος +και πληγή των μη πλουσίων οικογενειών, ότι πολλαί διά να επαρκέσουν +εις τας μεγάλας του στολισμού των δαπάνας λησμονούν ότι έχουν ένα +μόνον σύζυγον ή υποβάλλονται εις σκληροτάτας στερήσεις διά να +επαρκούν εις απαιτήσεις του συρμού. + +Αλλά δεν μου φαίνεται ότι το κακόν αυτό δύναται να διορθωθή διά +συλλόγων. Η υπερβολική, η υπέρ τας δυνάμεις πολυτέλεια, δύναται να +καταπολεμηθή αποτελεσματικώτερον διά του εκ των άνω παραδείγματος και +υπό των συζύγων και των αδελφών. Αλλ' άνωθεν μεν δίδονται +παραδείγματα προθύμως μόνον υπέρ πάσης ελαφρότητος, οι δε σύζυγοι και +οι αδελφοί τα θέλουν και τα παθαίνουν. Διότι όταν ευπειθώς υπακούουν +εις απαιτήσεις ή όταν βλέπουν την σύζυγον ή την αδελφήν των και φορεί +ένδυμα το οποίον αυτοί δεν επλήρωσαν και δεν εκφράζουν καν την +έκπληξίν των, το ζήτημα καταντά στενού οικογενειακού χαρακτήρος και +είνε αδιακρισία να αναμιγνύεται κανείς εις τα οικογενειακά των άλλων. + +(Ιανουάριος 1897). + + + +ΑΝΑΒΙΩΣΙΣ ΤΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ + + + +Ο κ. Σπ. Λάμπρος είπέ τινα εις το Αθλητικόν Συνέδριον περί της +αναβιώσεως της γυμναστικής εις την νεωτέραν Ελλάδα και έπλεξε δίκαιον +εγκώμιον εις τον μακαρίτην Φωκιανόν, τον πρώτον, όστις μετά του Ηρ. +Βασιάδου, συνέλαβε την ιδέαν της συνενώσεως των ανά την ελευθέραν και +δούλην Ελλάδα αθλητικών σωματείων εις ένα πανελλήνιον αθλητικόν +σύλλογον. Αλλά του πρώτου διδασκάλου της γυμναστικής και πρώτου +εισαγαγόντος αυτήν εις την Ελλάδα δεν εμνήσθη, ίσως διότι η ανάμνησίς +του δεν εσχετίζετο με τον σκοπόν του συνεδρίου. + +Πολλοί εν τούτοις υπάρχουν ακόμη οι ενθυμούμενοι τον αγαθόν και +ολίγον ιδιόρρυθμον Παγώνα ή Παγώντα, όπως τον απεκάλουν οι μη +αρχαΐζοντες όπως αυτός, ο οποίος από Παγώνης ίσως έγινε Παγών επί το +αρχαιοπρεπέστερον. Ο Παγών ούτος, πρώτος διευθυντής του Διδασκαλείου, +με μακράν λευκήν κόμην και βαθύν ατημέλητον πώγωνα, εισήγαγε την +γυμναστικήν εις τας νεωτέρας Αθήνας εκ Γερμανίας, όπου είχε +σπουδάσει, και συνέταξε το πρώτον νεοελληνικόν εγχειρίδιον +γυμναστικής. + +Ο Παγών ήτο γνωστός και διά τους ιδιορρύθμους γεωγραφικούς και +ιστορικούς του χάρτας, εις τους οποίους παρίστατο η ιστορική και +γεωγραφική των εθνών εξέλιξις ως καταρράκτης, του οποίου τας πρώτας +δίνας απετέλουν οι Εβραίοι, Ασύριοι και άλλοι ανατολικοί λαοί, οι +προηγηθέντες εις τον πολιτισμόν. Διά τούτο ο άτλας ούτος ωνομάσθη υπ' +αυτού «Ρους του χρόνου». + +Το πρώτον γυμναστήριον ιδρύθη εκεί όπου σήμερον είνε το Πτωχοκομείον, +αλλά και εις το Διδασκαλείον, εις την σημερινήν οδόν Θουκυδίδου +ιδρύθη έτερον με δύο ή τρία δίζυγα, έν μονόζυγον και μίαν γέφυραν. + +Ο Παγών κατέβαλε μεγάλας προσπαθείας διά να διαδώση την γυμναστικήν +και πείση περί των ωφελειών αυτής. Ου μόνον δ' εδίδασκεν, αλλά και +διά του ιδίου παραδείγματος προσεπάθει να καταδείξη την ευεργετικήν +επί της υγείας επίδρασιν της σωμασκίας. Διότι και πεζοπόρος +ακούραστος ήτο και κολυμβητής, συχνά δ' εξήρχετο εις εκδρομάς μακράς +μετά των μαθητών του. + +Αλλ' αι προσπάθειαί του έμειναν άγονοι σχεδόν καθ' ολοκληρίαν. Ο +κόσμος εθεώρει ματαίας τας ασκήσεις του και τας περιεφρόνει, σχεδόν +όπως περιεφρόνει των σαλτιμπάγκων τα κυβιστήματα. Διά τούτο ολίγοι εκ +των μαθητών του επεδόθησαν εις την γυμναστικήν. Όταν δε το 1859, κατά +την πρώτην Ολυμπιακήν έκθεσιν, εσκέφθησαν να τελέσωσι και σωματικούς +αγώνας, δεν ευρέθησαν νέοι συστηματικώς εξησκημένοι και οι οργανωταί +των αγώνων ηναγκάσθησαν να στρατολογήσωσιν από τον δρόμον τους +έχοντας φυσικήν τινα ρώμην και δεξιότητα. + +Οι αγώνες ετελέσθησαν εις την πλατείαν της Ελευθερίας, όπου εστήθη +μόνον διά τους βασιλείς, τους διπλωμάτας και τους ανωτέρους +υπαλλήλους μία εξέδρα, ενώ ο λαός αφέθη να θεάται όρθιος. Και κατ' +αρχάς μεν έγιναν ιπποδρομίαι, εις τας οποίας έλαβον μέρος και +αμαξηλάται με τα χονδρά των άλογα· έπειτα δε ετελέσθησαν κωμικοί και +άθλιοι σωματικοί αγώνες, δόλιχοι, αναρρίχησις εις ιστόν, εις την +οποίαν έλαβε μέρος και τυφλός τις επαίτης, και _ασκωλιασμός_. Με το +τελευταίον γύμνασμα τουλάχιστον εγέλασαν πολύ οι αφελείς Αθηναίοι της +τότε εποχής, διότι συνίστατο εις πήδημα επί φουσκωμένου ασκού και +έπεσαν πολλοί, νικητής δε ανεδείχθη επί τέλους εκείνος όστις +κατώρθωσε να σταθή επί του ασκού στιγμάς τινας. + +Η ταραχώδης εποχή της μεταπολιτεύσεως και της τριετούς κρητικής +επαναστάσεως διέκοψε την τέλεσιν των ολυμπιάδων, αίτινες +επανελήφθησαν μόνον το 1870. Ετελέσθησαν δε και τότε αγώνες, ουχί +όμως πλέον εις την πλατείαν Κουμουνδούρου, αλλ' εις το Παναθηναϊκόν +Στάδιον, το οποίον προχείρως εκαθαρίσθη, των θεατών τοποθετηθέντων +επί των κλιτύων, οπόθεν εκ διαλειμμάτων κατεκυλίοντο κατά συμπλέγματα +και μάζας, ολισθαίνοντες. Αλλά δεν δύναταί τις να είπη ότι οι αγώνες +του 70 επέτυχον περισσότερον από τους αγώνας του 59. + +Καταφανεστέρα κάπως ήτο η πρόοδος κατά τους αγώνας του 1875, οίτινες +επίσης ετελέσθησαν εις το Στάδιον. + +Αλλ' η σωμασκία ήρχιζε να διαδίδεται, εισαχθείσα και εις τα σχολεία +υποχρεωτικώς. Ο I. Φωκιανός, επιδοθείς ολοψύχως εις την διδασκαλίαν +και την ανάπτυξιν της γυμναστικής, συνετέλεσαν υπέρ πάντα άλλον εις +την σημερινήν πρόοδον αυτής. Αντί του παλαιού δημοσίου γυμναστηρίου, +του οποίου τον χώρον κατέλαβεν η περιοχή του Πτωχοκομείου και εις το +οποίον εφονεύθη ο αδελφός του Φωκιανού, πεσών εκ του διζύγου, ιδρύθη +το παρά τον Ιλισσόν ευρύ γυμναστήριον. Μικρότερα δε γυμναστήρια +ιδρύθησαν ως παραρτήματα των γυμνασίων και λοιπών εκπαιδευτηρίων. + +Αλλ' η μεγάλη και οριστική ώθησις προς τα εμπρός εδόθη εις την +γυμναστικήν υπό των τελευταίων ολυμπιακών αγώνων. Έκτοτε αληθής +γυμναστικός ζήλος ανεπτύχθη καθ' όλην την Ελλάδα και σήμερον τα +αθλητικά σωματεία πλησιάζουν εις τα 60. Πιστεύεται δε ότι ουχί ολίγον +θα συντελέση υπέρ της προόδου της γυμναστικής και το χθες αρχίσαν +συνέδριον και η εξ αυτού προελθούσα ένωσις και κοινοπραξία των +απανταχού της Ελλάδος, ελευθέρας και δούλης αθλητικών σωματείων. + +(Ιανουάριος 1897). + + + +ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΕΞ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΟΣ ΜΗ ΜΕΤΑΒΑΝΤΟΣ ΕΙΣ ΑΜΕΡΙΚΗΝ + + + +Πώς ευρέθηκα κατά την χθεσινήν νύκτα αιφνιδίως εις τας Ηνωμένας +Πολιτείας της Αμερικής, ενώ εκοιμώμην εις την κατά την οδόν Σκουφά +κατοικίαν μου, μόνον ίσως εις τον κοντολογιώτατον εξηγητήν των +ονείρων κ. Κουρτίδην θα φανή μυστήριον. Εγώ τουλάχιστον έχω την ιδέαν +ότι ωνειρεύθηκα, πράγμα το οποίον μου συμβαίνει ενίοτε όταν κοιμώμαι. + +Σας βεβαιώ ότι δεν είμαι εξ εκείνων εις τους οποίους επήλθεν η ιδέα, +αφού έσωσαν την Ελλάδα από τους Τούρκους, να σώσωσι και την πτωχήν +Αμερικήν από την εκδίκησιν των Ισπανών. Και όμως υπό τοιαύτην +ιδιότητα, φαίνεται, ευρέθηκα επί της προκυμαίας... της Νέας Υόρκης, +υποθέτω, διότι δεν είχα κανένα πρόχειρον Μπέδεκερ, και οι διαβάται, +στρατιωτικοί και μη με προσηγόρευον «συνταγματάρχην» — Μόρνιγγ, +κόρνελ! + +Φαίνεται δε ότι ο τίτλος ούτος μ' εξέπληξεν ολίγον, διό και εξήτασα +εις το πλευρόν μου και εύρον ανηρτημένον, ως ξίφος, το μπαστούνι μου! +Τότε ενθυμήθηκα ότι τα 9/10 των Αμερικανών είνε συνταγματάρχαι, τινές +μάλιστα δις και τρις και δεκάκις συνταγματάρχαι, λαμβάνοντες υπό +διάφορα ονόματα δύο και τρεις και δέκα συντάξεις. Και συνεπέρανα ότι +μεθ' όσης ευκολίας λαμβάνουν μετά της αυτής και δίδουν τον τίτλον +τούτον. + +Τωόντι δε πάντες σχεδόν οι παραπορευόμενοι έσυρον εις το λιθόστρωτον +με πολλήν υπερηφάνειαν ξύλινα ξίφη και η λέξις «κόρνελ» επέτα από +στόματος εις στόμα. Σας βεβαιώ όμως ότι όσην υπερηφάνειαν μου ενέπνεε +το αξίωμα του συνταγματάρχου, άλλο τόσον κακόν μου έκανεν ο τίτλος +«κόρνελ», καίτοι είμαι άγαμος. Επί τέλους ημείς οι Έλληνες πιθανόν να +έχωμεν ελαττώματα, αλλ' αυτά δεν τα υποφέρωμεν! Και ήρχισα ν' απαντώ +εις τους χαιρετισμούς με ελληνικόν γρυλλισμόν: + + — Είσθε και φαίνεσθε... + +Αλλά τι είνε αυτοί! Τρίβω τα μάτια μου..... + +Οι Έλληνες στρατηγοί και επιτελείς οι διακριθέντες κατά τας +υποχωρήσεις του ελληνοτουρκικού πολέμου! Τι θέλουν αυτοί εδώ;.....Ω +δυστυχία σου Αμερική! απεφάσισες λοιπόν να εξασφαλίσης άκοπον +θρίαμβον εις τους Ισπανούς; + +Και τόσον μεγαλοφώνως εξέφρασα την σκέψιν μου ταύτην, ώστε ένας εκ +των Γιάγκιδων συνταγματαρχών μου είπε με μειδίαμα «χαλύβδινον», διότι +εδώ τα πάντα είναι χαλύβδινα, πλην των ξιφών: + + — Ησυχάσετε..... Εκάμαμε τον υπολογισμόν μας. Τους γενναιοτάτους σας +τους προορίζομεν διά την νήσον Κούβαν, όπου δεν μπορούν να υποχωρούν +επί πολύ, χωρίς να πέσουν εις την θάλασσαν. Λοιπόν θ' αναγκασθούν να +πολεμήσουν εν απογνώσει, θα γίνουν ακουσίως ήρωες. + +Τώρα όμως εγέλασα και εγώ γέλωτα ο οποίος αν δεν ήτο από χάλυβα, +εξάπαντος θα ήτο εξ αλουμινίου: + + — Αλλ' αυτά τα παλληκάρια ξέρουν κι' άλλο μονοπάτι. Αν παραδοθούν; + +Ο «κόρνελ» ωχρίασε: + + — Αυτό δεν το υπελογίσαμεν! + +Είμαι κατάπληκτος. Διά να φαντασθήτε το μήκος της οδού εις την οποίαν +εισέρχομαι αυτήν την στιγμήν, αρκεί να σας είπω ότι η απέναντι μου +οικία φέρει αριθμόν 2,305! Και το πρώτον πάτωμα εκάστου σπιτιού +σηκόνει επί των ώμων του άλλα 20 ή 30 πατώματα· και επάνω από όλα +αυτά περνά εναέριος σιδηρόδρομος, και από πάνω ακόμη περνούν +αερόστατα και υπέρ όλα αυτά ο ουρανός. Τα εφαντάσθη αυτά ο Ναστραδίν +Χότζας, ο οποίος έπαθεν απεριγράπτους συμφοράς, διότι ωνειρεύθη ότι +εκάθητο επάνω εις μίαν καθέκλαν, η οποία ήτο επάνω εις ένα αυγό, το +οποίον ήτο επάνω εις ένα μιναρέ; + +Αλλά διατί τρέχουν έτσι αυτοί οι άνθρωποι; + + — Διά να μην τους πατήσουν εκείνοι που τρέχουν κατόπιν, κόρνελ, μου +είπε φιλοφρόνως ο υιός του Έδισων, ο οποίος την στιγμήν εκείνην +εφωτογράφει την σκέψιν μου. + + — Και διατί τρέχουν εκείνοι που έρχονται κατόπιν, αν επιτρέπετε; + + — Διότι... + +Δεν επρόφθασε να μου απαντήση, ούτε εγώ ν' ακούσω, διότι δεν γνωρίζω +πώς ευρέθημεν εντός μεγάλης απόχης, την οποίαν έχουν εις το πρόσθιον +μέρος οι τροχιόδρομοι, διά να συλλέγουν, αντί να φονεύουν, τους +απροσέκτους διαβάτας. Εις το σωσίβιον αυτό ευρίσκομεν τρεις σκύλους, +μίαν αραπίναν με δίοπτρα, ένα Ιταλόν με το οργανέτον του, ένα +πλανόδιον Έλληνα ζαχαροπλάστην, ένα παιδάκι μέσα εις το καροτσάκι +του. Η αραπίνα εμειδίασε φιλαρέσκως, ο Έλλην προσεπάθει να εύρη +ισορροπίαν διά να μ' εναγκαλισθή, το βρέφος έκλαιεν αγγλιστί, οι +σκύλοι εγαύγιζαν δεν ενθυμούμαι εις ποίαν γλώσσαν και ο νέος Έδισων +μου είπεν: + + — Εκαταλάβατε τώρα, κόρνελ, διατί τρέχουν οι Αμερικανοί; + + — Δεν εκατάλαβα. + + — Διατί; + + — Διότι δεν εννοώ αγγλικά. + +Τρέχω τώρα, τρέχω μανιωδώς, με την γλώσσαν έξω, με κρουνούς ιδρώτος. +Αχ, διατί να μην ήμουν συνταγματάρχης εις την Ελλάδα, να με κηρύξουν +στάσιμον; Και εις τον ιλιγγιώδη εκείνον δρόμον διακρίνω συγκεχυμένα, +ως εν ονείρω, ανθρώπους λευκούς, μαύρους, κιτρίνους, ερυθροδέρμους, +Κινέζους με κοτσίδαν σειομένην εις τον αέρα, αραπάδες με κουδούνια +εις τ' αυτιά και την μύτην, των οποίων το κάτω χείλος σαρόνει το +έδαφος, Ινδούς επί αγρίων ίππων, επί κεφαλής των οποίων τρέχει ο +Μπούφαλο Μπιλ έφιππος, κραδαίνων δόρυ, πέντε ή έξ σιδηροδρόμους, οι +οποίοι σφυρίζουν με όλην την δύναμιν του ατμού των, σύνταγμα +αμαζόνων, επισειουσών παράδοξα όπλα, τα οποία οι Έλληνες κατατάσσομεν +εις τα σαλατικά, ποδήλατα, φωνογράφους, σπίτια από πεπιεσμένον +χάρτην, κινηματογράφους, ηλεκτροσκόπια, προβολείς ηλεκτρικούς! Και +τρέχουν όλα αυτά, και όλοι αυτοί με ταχύτητα δαιμόνων, με βοήν χιλίων +καταρρακτών του Νιαγάρα! + + — Ούρρα Αμέρικα! + + — Μα βρε αδελφέ, μα βρε αδελφέ, λέγω ξεγλωσσισμένος προς ένα +ερυθρόδερμον, τι κάνετε εδώ; Θα σκάση όλη η Αμερική; + + — Δεν ξέρεις τι κάνομεν! μου είπε θαυμάζων ο Ινδός και σείων εν +αγανακτήσει το μέγα κέρατον το οποίον του εχρησίμευεν ως πολεμικόν +στόλισμα της κεφαλής. Πρόσεξε να μη σ' ακούση κανείς, διότι θα τεθής +εις αργίαν δι' απολύσεως, κόρνελ. Κάνομεν διαδήλωσιν και συγχρόνως +γενικά γυμνάσια. Δεν βλέπεις ότι εκινητοποιήθησαν όλαι αι δυνάμεις +της χώρας;..... + + — Πρόσεξε! πρόσεξε! + +Παρ' ολίγον να περάση από πάνω μου και να με συντρίψη τεράστιον +δολλάριον, το οποίον διήλθε με ταχύτητα ατμομηχανής. Και επί τη +διαβάσει του χιλιάδες πίλων ερρίφθησαν εις τον αέρα και βροντώδης +ζητωκραυγή εκυλίσθη εις απέραντον μήκος: + + — Ούρρα ο στρατάρχης Δόλλαρ!... + +Ο Έδισσων! ο Έδισσων! ο στρατηγός Έδισσων! + +Έφιππος εις ίππον σιδηρούν, του οποίου οι οφθαλμοί εκπέμπουν +ηλεκτρικάς λάμψεις και οι ρώθωνες πυρ, διαβαίνει ο Μόλτκε των +Αμερικανών. + + — Τι νέα από την Ελλάδα μας, κόρνελ; μ' ερωτά με δημοκρατικήν +αφέλειαν. Ο ναύαρχος Σαχτούρης γιατί μας αφήκε ορφανούς; Ο εξάδελφός +μου ο Λαμπίκης τι γίνεται; Ο ναύαρχος Λεβίδης;..... + +Και χάνεται μέσα εις λαίλαπα και βροντήν ενθουσιασμού. + +Εις την Αμερικήν ή εις την Ελλάδα ευρίσκομαι; Επί εβδομάδας τώρα +βομβαρδίζεται η Αβάνα και πέφτει ως η Πρέβεζα, αλλά μένει ορθή. Μήπως +ο ναύαρχος Κριεζής;.....Ω Θεέ μου, ονειρεύομαι;.....Αλλά πώς μέσα εις +τας αγωνιώδεις αυτάς σκέψεις μου έρχεται η ιδέα ότι η Αβάνα +ονομάζεται και Χαβάνα διότι.....κόπτει καπνόν; + +Ο Χρήστος ο αράπης! Είνε δυνατόν; Μα δεν απέθανε λοιπόν; Ο Χρήστος ο +αράπης με ψηλό, με γάντια, με λούσα τζέντλεμαν. Και ανακαγχάζει όταν +με ακούη λέγοντα ότι ήλθα να χύσω το αίμα μου υπέρ των αδελφών +Κουβαίων. + + — Ήρτες για πετσώματα, πες το, μου λέγει. + +Κ' εντώ έχει λευτερία κλεφτερία! + +Και ξεκαρδίζεται, επαναλαμβάνων με την εύθυμον ηλιθιότητα των +αραπάδων: + + — Λευτερία κλεφτερία! + +Πανικός εις την Νέαν Υόρκην. Ο Ισπανικός στόλος έφθασε. Τι άσχημες +που είνε η αραπίνες όταν κλαίουν! Οι Αμερικανοί δεν φωνάζουν πλέον +ούρρα, διότι τα τελευταία φείδια έχουν την ουρά. + +Μπουμ!... η πρώτη κανονιά, η οποία μ' εξυπνά... Αλλ' όχι, είνε η +λάμπα μου η οποία εξερράγη και το πάτωμα φλέγεται. Και ο «κόρνελ» δεν +έχει πιστόλι διά να ειδοποιήση τους πυροσβέστας. + +(Απρίλιος 1898). + + + +ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ + + + +Είδατε τους Αθηναίους όταν επιστρέφουν από εξοχικήν πανήγυριν ή +διασκέδασιν, από την Πεντέλην λ. χ. ή την Καισαριανήν; Το θέαμα είνε +αληθώς ωραίον. Τα κάρρα επί των οποίων κάθονται είνε καταστόλιστα από +πρασίνους κλάδους, αποτελούντας άλση κινούμενα, από τα οποία +προκύπτουν κεφαλαί ευειδείς ή δυσειδείς, κεφαλαί νυμφών ή σιληνών, +και φεύγουν ήχοι αυλών και τυμπάνων κρότοι μετά του θριαμβευτικού της +τροχηλασίας θορύβου. Καθήμενος εις την πλατείαν του Συντάγματος προ +ολίγων ημερών τους παρετήρουν επανερχομένους από την Πεντέλην και +ανεπόλουν αρχαίας πανηγύρεις φυσιολατρικάς και μου ήρχετο εις τον +νουν έν των χαριεστέρων ποιημάτων του Δ' Αννούντσιο, το οποίον του +ενέπνευσαν κλάδοι ανθισμένης αμυγδαλής. + +Αλλ' όσον και αν είνε ωραίον το θέαμα δεν εμπνέει εις όλους τας αυτάς +σκέψεις. Ο Μαυρογένης, ο οποίος εκάθητο πλησίον μου, εμουρμούριζεν: + + — Έπρεπε να είμαι εγώ εξουσία να σας δείξω! να μάθετε να +καταστρέφετε τα δάση! + +Ο Μαυρογένης είνε τόσον φίλος των δένδρων και πάσης πρασινάδας, ώστε +έχει απόφασιν, όταν θα λάβη τα 100 ή 200 εκατομμύρια του θείου του +Φραγκίσκου Μοροζίνη του Πελοποννησιακού να τα χρησιμοποιήση προς +αναδάσωσιν της χώρας. + +Του έκαμα την παρατήρησιν ότι εκ της αποκοπής ολίγων κλάδων ουδόλως +κινδυνεύουν τα δάση· εξ εναντίας μάλιστα η μικρά αύτη εγχείρισις τα +ωφελεί, όπως το κλάδεμα. + + — Εγχείρισις, μου είπε, παραδέχομαι· αλλ' όταν έχης ανάγκην από +εγχείρισιν, μαραγκόν θα καλέσης να την εκτελέση ή χειρουργόν; + +Δίπλα μας εκάθητο περίεργον γερόντιον, ξηρόν, ως ξυλοκέρατον, με +υψηλόν περιλαίμιον και λαιμοδέτην της εποχής του Καποδίστρια, με +ιματισμόν μαύρον και ευπρεπή και πίλον υψηλόν, το οποίον είχε κίνησίν +τινα νευρικήν εις την σιαγόνα, ως μυρικαστικήν. Εφαίνετο προσέχων +μετά πολλού ενδιαφέροντος εις την ομιλίαν μας και τα μικρά του +πράσινα μάτια παρουσίαζον ενίοτε ζωηρότητα έκτακτον. Έξαφνα εστράφη +προς εμέ και μία ισχνή, υποτρέμουσα και διακοπτομένη φωνή μου είπεν: + + — Έχει πολύ δίκιο ο κύριος... αν μου επιτρέπετε να λάβω μέρος εις +την ομιλίαν σας. Το ζήτημα των δένδρων είνε σπουδαιότατον· πάσα +συγκατάβασις, πάσα επιείκια αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητος, +διότι τα δένδρα εγκλείουν την ψυχήν του κόσμου. Τα δένδρα πρέπει να +κηρυχθούν ιερά και να νομοθετηθούν δρακόντιοι ποιναί όχι μόνον δι' +εκείνους οι οποίοι τα κόπτουν ή τα βλάπτουν, αλλά και δι' εκείνους +οίτινες μόνον τα εγγίζουν. + +Με τόσην ζέσιν ωμίλει, ώστε το κίτρινον πρόσωπόν του εχρωματίσθη. +Έβηξεν ολίγον, επλησίασε το κάθισμά του και εξηκολούθησε: + + — Αν ήξευραν οι άνθρωποι την αξίαν των δένδρων και των φυτών, έπρεπε +να φυτεύουν παντού, να μην αφήσουν χωράφια, πλατείας, δρόμους, να +γίνη ο κόσμος, όπως κατά τους πρώτους αιώνας, δρυμός μέγας. Εδώ εις +την Ελλάδα μάλιστα έπρεπεν αι διά τον στρατόν και το ναυτικόν δαπάναι +να διατεθούν υπέρ της δενδροφυτείας, να καταρτίσωμεν στρατόν από +δενδροκόμους και τους αξιωματικούς να χρησιμοποιήσωμεν διά την +επίβλεψιν των δασών και των φυτειών. + +Απηύθυνα βλέμμα απορίας προς τον παρακαθήμενον, όστις, όσον +δενδρόφιλος και αν είνε, εφαίνετο ότι έκρινεν υπερβολικήν την τόσην +δενδροφιλίαν και είπα προς το γερόντιον: + + — Αλλά τότε θα ζώμεν, ως θηρία, εντός των δασών... + + — Ίσως, αλλά θα ζώμεν ενώ τώρα η ζωή του κόσμου είνε μετρημένη. Το +ξέρετε, κύριοι, ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει; + +Επροσπαθήσαμεν να δείξωμεν, χωρίς να γελάσωμεν, την κατάπληξιν την +οποίαν απαιτεί αποκάλυψις τόσον σοβαρά. + + — Το τέλος του κόσμου! + + — Ναι, κύριοι, είπεν ο γέρων με τόνον Ιερεμίου, μετά 400 έτη επί του +πλανήτου μας δεν θα υπάρχη ζωή! + +Έπειτα με κίνημα νευρικόν εξήγαγεν εκ του θυλακίου της ρεδιγκότας του +λωρίδα αγγλικής εφημερίδος, εφόρεσε τα ματογυάλια του και είπε: + + — Αυτό δεν το είπε κανείς προφήτης ωσάν κ' εκείνους του έτους 1000, +δεν το λέγω εγώ, δεν το λέγει το τραπεζάκι των πνευματιστών, ούτε ο +άγγελος Γαβριήλ διά της δεσποινίδος Κουεδόν εις το Παρίσι. Το λέγει ο +σοβαρώτατος των συγχρόνων επιστημόνων, ο κατέχων σήμερον εις την +Αγγλίαν την θέσιν του Δάρβιν, ο Τόμψων, όστις, προς τιμήν της μεγάλης +επιστημονικής του αξίας, ανυψώθη εις την αγγλικήν αριστοκρατίαν και +τώρα ονομάζεται λόρδος Κέλβιν. Ακούσετε. + +Υπό το φως του ηλεκτρικού λαμπτήρος, ήρχισε να διαβάζη και να μας +εξηγή συγχρόνως τας προρρήσεις τας οποίας ο Άγγλος σοφός έκαμε προ +ημερών εις έν επιστημονικόν συνέδριον. + +«Όταν η υδρόγειος σφαίρα ήρχισε ν' αποψύχεται, περιεβάλλετο από +ατμόσφαιραν εξ αζώτου και ανθρακικού οξέος. Δεν ευρίσκετο αναμφιβόλως +εν αυτή οξυγόνον, ως ελεύθερον στοιχείον, αφού δεν ανεκαλύφθη +τοιούτον εις τα κοιλώματα των πρωτογενών βράχων, του γρανίτου επί +παραδείγματι. Όλον ή σχεδόν όλον το οξυγόνον της σημερινής +ατμοσφαίρας παρήχθη υπό του φυτικού κόσμου, όστις, υπό την επίδρασιν +του ηλίου, έχει την δύναμιν να εξάγη το οξυγόνον εκ του ύδατος και +του ανθρακικού οξέος. Ίσως την πρώτην ποσότητα του οξυγόνου +επρομήθευσαν εις την ατμόσφαιραν φυτά οποία η _κομφέρδα_, ήτις ανθεί +υπό τα εντονώτερα καύματα. Το βέβαιον είνε ότι κατ' αυτόν τον τρόπον +τα φυτά και τα δένδρα εξηκολούθησαν να παρασκευάζουν τον αέρα διά την +αναπνοήν των ζωικών ειδών και συγχρόνως αφήρουν και απεθήκευον τον +άνθρακα υπό μορφήν ξύλου και φυλλώματος. Είνε γνωστόν ότι πάσα καύσις +καταναλίσκει οξυγόνον και πάσα βλάστησις το αυξάνει. Υπολογίζεται δε +ότι η ατμόσφαιρα ημών περιέχει 1,020 εκατομμύρια εκατομμυρίων τόννους +οξυγόνου· αλλ' επειδή η μεν βλάστησις ελαττούται, η δε καύσις +αυξάνει, ο λόρδος Κέλβιν υπολογίζει ότι μετά 400 έτη το εν τη γηίνη +ατμοσφαίρα οξυγόνον θα έχη εξαντληθή, αντικαθιστώμενον υπό ανθρακικού +οξέος. Επομένως θα επέλθη και το τέλος της ζωής επί του πλανήτου μας +εξ ασφυξίας». + + — Βλέπετε, λοιπόν, εξηκολούθησεν ο γέρων, θέτων μετά προσοχής εις το +θυλάκιόν του την εφημερίδα, ότι το πράγμα δεν είνε αστείον. Με +ασφυξίαν, κύριοι θα πάμε, με ασφυξίαν. Και διά να εννοήσετε πόσον +είνε φοβερόν αυτό έπρεπε να πάσχετε, όπως εγώ, από άσθμα. Δεν δύναται +κανείς, όσον και αν είνε άπιστος, ν' ακούη απαθώς να τον βεβαιώνουν +με τοιαύτα επιχειρήματα περί του προσεχούς τέλους του κόσμου. + +Μετά την πρώτην συγκίνησιν ετόλμησα να παρατηρήσω προς τον γέροντα: + + — Αφού θα γίνη μετά τεσσάρας αιώνας, τι μας μέλει; Ας φροντίσουν +εκείνοι που θα ζουν τότε. Μήπως εμείς θα ζούμε έως τότε; + +Ο γέρων ανετινάχθη και με ητένισε με βλέμμα οργίλης εκπλήξεως: + + — Δεν το γνωρίζομεν αυτό, δεν το γνωρίζομεν... Η επιστήμη έχει κάμει +τόσας ανακαλύψεις, έχει κατορθώσει τόσα, τα οποία προ ολίγων ακόμη +ετών θα εθεωρούντο αδύνατα και ανέλπιστα, ώστε τίποτε σήμερον πλέον +να μη φαίνεται αδύνατον. + + — Ώστε δεν αποκλείετε την ελπίδα να ζήσετε άλλα 400 έτη ακόμη; τον +ηρώτησεν ο Μαυρογένης. + + — Δεν προεξοφλώ τίποτε, αφού όλα είνε δυνατά. + + — Πόσων ετών είσθε, αν επιτρέπετε; του είπα. + + — Άνω των εκατόν. + + — Αυτός, μωρέ φίλε μου, είνε ο Κουτεντές του παραμυθιού, μου +εψιθύρισεν ο Μαυρογένης. + +Ο γέρων εξηκολούθησεν, όλως προσέχων εις την ιδέαν του: + + — Έπειτα και αν ημείς δεν θα ζώμεν έως τότε, δεν θα ζουν οι απόγονοί +μας; Και δεν έχομεν καθήκον να φροντίσωμεν δι' αυτούς; Λοιπόν δένδρα +και πάλιν δένδρα να φυτεύωμεν και όχι μόνον να μη κόπτωμεν τα +υπάρχοντα, αλλά να κόπτωμεν κάθε χέρι που τα βλάπτει. Διότι αν +αφήσωμεν τα πράγματα να πηγαίνουν όπως πηγαίνουν, το τέλος του κόσμου +θ' αρχίση από την Ελλάδα. + +Έπειτα, αφού επ' ολίγον εσιώπησεν, είπε με την μεγαλειτέραν +σοβαρότητα: + + — Μετά τετρακόσια χρόνια τα λέμε! + +Είχεν ομιλήσει πολύ και με την τελευταίαν φράσιν του ήλθε παροξυσμός +του άσθματος τόσον σφοδρός, ώστε εφοβήθημεν ότι θα ετελείωνε. Αλλά +δεν τον επανίδαμεν από την εσπέραν εκείνην και πολύ φοβούμαι ότι +αυτός όστις εφοβείτο μήπως αποθάνη μετά 400 έτη από έλλειψιν +οξυγόνου, απέθανε την νύκτα εκείνην εξ ασθματικής ασφυξίας. + +(Μάιος 1898) + + + + +ΛΑΪΚΑ ΘΕΑΜΑΤΑ + + + +Ο προ διετίας πλημμυρήσας Ιλισσός μετετόπισε, μετά της κοίτης του, +και τα κέντρα των λαϊκών τέρψεων του θέρους. Εκεί όπου επί δεκάδας +ετών εσείετο η γη, κατά τας θερινάς νύκτας, υπό τας εκρήξεις της +ευθυμίας του πλήθους, υπό τους ήχους των χαλκίνων οργάνων και τους +κρότους των ράβδων, εφέτος επικρατεί σκότος και ερημία επί εδάφους +παραμορφωθέντος, αγνωρίστου. Αντί της άλλοτε ζωηράς κινήσεως εις την +κατάφωτον λεωφόρον Όλγας, την οποίαν επλήρουν αι κραυγαί των +μικροπωλητών, τώρα κατά την νύκτα σπανίως συναντάς κανένα +περιπατητήν, ρομαντικόν της παρελθούσης γενεάς, ότε τα «έξοχα τα +πνεύματα» εζήτουν την ερημίαν αντί των αγυιοπαίδων, οίτινες, +σκαρφαλωμένοι εις τα δένδρα, απετέλουν συμπλέγματα γραφικά, +διαπιστούντα την γνώμην ότι καταγόμεθα από τετράχειρας, τώρα επί των +σκυθρωπών πλατάνων, διανυκτερεύει ο βύας και η κραυγή του διαχύνεται +εις την ερημίαν, ως θλιβερά απήχησις της φωνής του Καλίτση. + +Αφηρημένος προχθές διευθύνθην προς τα εκεί· και επερίμενα ν' ακούσω +την αγριωπήν κραυγήν: + + — «Φόρα! Φόρα!» κραυγήν περιέχουσαν όλην την αγρίαν λύσσαν, ήτις +εστοίχισεν άλλοτε εις το κράτος 60,000 δρ. διά την αρπαγείσαν γυναίκα +του ιπποδρομίου Φουρνιέ. Και επερίμενα να ίδω διά μέσου των κιγκλίδων +την ημίγυμνον «μπαρμπουνάραν», δαιμονίζουσαν το κοινόν των κουτσάβων +και των αφελών διά των ακκισμών και των μειδιαμάτων και άδουσαν διά +βραγχνής φωνής και υπό βροχήν ανθοδεσμών, συριζουσών γύρω της ως +βλήματα και διευθυνομένων ιδίως προς το κρεωπωλείον του στήθους της, +ενώ εν χορώ οι θαυμασταί επανελάμβανον την επωδόν του άσματος: + + Α! α! α! + α! α! α! + +Αλλ' η σιγή η απόλυτος μ' εξήγαγεν εκ της αφαιρέσεώς μου, ως +αφυπνίζει τον κοιμώμενον επιβάτην η στάσις του σιδηροδρόμου. Και η +κοιλάς του Ιλισσού μου έκαμεν εντύπωσιν του μαγευμένου δάσους των +παραμυθιών, εις το οποίον, αντί της «βασιλοπούλας» εκοιμάτο η +φαινομηρίς και γυμνόλαιμος «μπαρμπουνάρα» των λαϊκών θεάτρων. + +Αλλ' ο γνωστός ήχος ιπποδρομικού εμβατηρίου έστρεψε την προσοχήν μου +και το βήμα μου προς την Πύλην του Αδριανού, όπου αι επελθούσαι +μεταβολαί μετέθεσαν το λαϊκόν θέατρον. Εκεί εις μίαν μάνδραν +ευρύχωρον εύρον τον κοσμάκην παραδεδομένον εις τας προσφιλείς του +τέρψεις και χειροκροτούντα τον εαυτόν του. Διότι εκείνος ο επί της +σκηνής στρατιώτης και μάλιστα ο υποδεκανεύς, όστις έρχεται μετ' +ολίγον, είνε γνήσιοι τύποι των ελληνικών στρατώνων, εξ εκείνων +οίτινες διά της καντάδας εξάγουν από τα μαγειρεία τα δουλικά και τους +κεφτέδες. Ο στρατιώτης Πασχάλης συνεννοείται με την ερωμένην του πότε +θα γίνη ο γάμος των· αλλ' αύτη πριν ή ορίση την ημέραν του γάμου, +διατυπόνει τας αξιώσεις της. Δεν θέλει μεγάλα και αδύνατα πράγματα· +μόνο ένα δακτυλιδάκι με μια μικρά μικρά πέτρα, σαν.... στραγάλι. — +Γελά ή δεν γελά το κοινόν, το οποίον γνωρίζει από αδάμαντας; + + — Και πόσο κάνει αυτό το δακτυλιδάκι; + + — Μόνο πεντακόσες δραχμές, Πασχαλάκη μου. + + — Πεντακόσες δραχμές! Πάει να πη ότι ο γάμος θα γίνη μετά 500 +χρόνια, διότι μόνο μετά 500 χρόνια θα μπορέσω να κάμω 500 δραχμές. + +Αλλ' επί τέλους τα συμφωνούν. Απερχόμενος δε ο Πασχαλάκης, συναντάται +(με το απαραίτητον τρακάρισμα), με τον υποδεκανέα, όστις ξεκαρδίζεται +εις τα γέλια, ακούσας τα περί γάμου σχέδια του στρατιώτου. Και μετά +διάλογον ικανώς κωμικόν διευθύνεται προς την θύραν της Λεβρέτας — ως +ονομάζεται η ερωμένη, ίσως διά τα κυνικά αισθήματα, τα οποία +βραδύτερον αποκαλύπτει. + + — Δεν μου λες τι θέλεις αυτού; ερωτά ο στρατιώτης με εύλογον +απορίαν. + + — Τι θέλω;... την ερωμένην μου, η οποία κατοικεί εδώ. + +Ο στρατιώτης εξαγριούται και αποπειράται να ξιφουλκήση, αλλά το ξίφος +είνε κολλημένον γερά εις την θήκην του. Και, μετά ματαίας αποπείρας, +παρακαλεί τον αντίπαλον να τον βοηθήση. + + — Τι θέλεις τώρα; του λέγει ο υποδεκανεύς, αφού τον συνέδραμε να +ξιφουλκήση. Να σε γεμίσω γιακάδες; + +Αλλά ο Πασχαλάκης, πριν ή αφήση αχαλίνωτον την οργήν του, θέλει να +βεβαιωθή περί της απιστίας. Και κρυμμένος παρίσταται εις συνέντευξιν +της Λεβρέτας μετά του υποδεκανέως, όστις με την προσήκουσαν +αγανάκτησιν την ερωτά αν είνε αληθές ότι πανδρεύεται με κάποιον +Πασχαλάκην, «που τον έχομεν στο λόχο και καθαρίζει την... Καλλιόπη». + + — Τον Πασχαλάκη! απαντά η φιλάρεσκος. Εκείνη την αρκούδα! Χα! χα! +χα! + +Αλλά τα αυτά επαναλαμβάνει και μετ' ολίγον εις τον Πασχαλάκην, +ακροωμένου εκ της κρύπτης του υποδεκανέως: + + — Τον...! εκείνο το λούστρο! + +Και όταν μένουν οι δύο, ο Πασχαλάκης με κωμικωτάτην κίνησιν προτείνει +τον πόδα προς τον αντεραστήν: + + — Παιδί, έχεις βερνίκι; + +Και ούτω καθ' εξής. Η κωμωδία, φαίνεται, είνε ξένη φάρσα, αλλ' οι +λαϊκοί υποκριταί κατορθώνουν να της δίδουν τέλειον χρωματισμόν +ελληνικόν και να την αρτύουν δι' αφθόνου χονδροκομμένου άλατος. + +Και ο πλατύς γέλως του λαού εκχύνεται ελεύθερος, ειλικρινής, +ανακουφιστικός από τας ανίας και τους μόχθους της ημέρας. + +Έπειτα μία Ιταλίς ετραγούδησε μετά νεαρού συμπατριώτου της και αι +ανθοδέσμαι εξετοξεύοντο τόσον προς αυτήν, όσον και προς αυτόν. +Κατόπιν ελληνικά άσματα, έπειτα χοροί και γυροβολισμοί ιλιγγιώδεις +και επίδειξις ασπρορρούχων, προκαλούντων χειροκροτήματα.... ίσως διά +την καθαριότητά των. + +Ελησμόνησα να σημειώσω ότι ο στρατιώτης Πασχαλάκης εφόρει ξίφος +μακρόν και μανδύαν ταγματάρχου, ίσως εξ εκείνων οίτινες εσπάρησαν υπό +τινων αξιωματικών μας εις την Θεσσαλίαν. Αληθώς τοιούτος πόλεμος δεν +ηδύνατο ή να παράσχη οπωσδήποτε ύλην εις κωμικόν θέατρον και τοιούτον +θέατρον. + +(Μάιος 1898). + + + +ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟΝ + + + +Μία εκ των σκηνών, αι οποίαι μου έκαμαν εξαιρετικήν εντύπωσιν εις το +«Ασομοάρ» του Ζολά είνε εκείνη όπου η Γερβασία, κρατούσα εις την +αγκάλην της την μικράν Νανάν, μεταβαίνει να καλέση διά το γεύμα τον +σύζυγόν της Κουπώ, τζιγκοεργάτην, εργαζόμενον επί της στέγης υψηλής +οικίας. Η σύζυγος τον φωνάζει, το δε νήπιον κινεί προς αυτόν το +ροδαλόν του χεράκι και ψελίζει: + + — Να με, μπαμπά, να με! + +Ο Κουπώ νεύει προς την σύζυγον ότι δεν θ' αργήση. Επειδή την +φιλοπονίαν του δεν είχε χαυνώσει ακόμη το οινόπνευμα, ο καλός εργάτης +ήθελε να τελειώση την εργασίαν την οποίαν είχεν αρχίσει. + +Ενώ δε η Γερβασία τον παρατηρεί μετ' ανησυχίας κινούμενον επί του +ολισθηρού και επικλινούς τσίγκου, από έν εκ των απέναντι παραθύρων +παρακολουθεί τας κινήσεις του και μία επιμήκης και κίτρινη μορφή +γραίας, αλλά με διάφορον αίσθημα. Τον παρατηρεί από ώρας επιμόνως, ως +να περιμένη κάτι τι, το οποίον μεγάλως την ενδιαφέρει. Μόνον δε όταν +ο Κουπώ ολισθήσας κατεκρημνίσθη και συνετρίβη εις το λιθόστρωτον της +οδού, η γραία, ως να ικανοποιήθη η προσδοκία της, απεσύρθη και +έκλεισε το παράθυρον. + +Την γραίαν εκείνην μου ενθυμίζει η πανταχόθεν της Ευρώπης εκδηλουμένη +ανυπομονησία διότι ο Αμερικανικός και Ισπανικός στόλος βραδύνουν να +συγκρουσθούν, να καούν, να βυθισθούν, να κοκκινήση από αίμα ο +Ατλαντικός, ως εκοκκίνησε προ ημερών ο Ειρηνικός. Η γραία Ευρώπη έχει +ανοίξει το παράθυρόν της και αδημονούσα περιμένει την σύγκρουσιν των +δύο αντιπάλων στόλων. + + — Μα τι, το κρυφτό παίζουν; Κακό χρόνο νάχουν! + +Αδημονεί ως εάν επλήρωσε θεωρείον εις παράστασιν βραδύνουσαν και είνε +έτοιμη να πετάξη το μαξιλάρι της εις την σκηνήν. + +Οι χαρτοπαίκται λέγουν ότι των ανθρώπων ο χαρακτήρ φαίνεται εις τα +χαρτιά. Το χαρτοπαικτικόν τούτο αξίωμα σκοπόν κυρίως έχει να πείση +τους αφελείς ότι δεν πρέπει να μιλούν όταν τους κλέπτουν εις τα +χαρτιά· αλλ' είνε περισσότερον βέβαιον ότι των ανθρώπων η φύσις +φαίνεται εις τον πόλεμον. Εν καιρώ πολέμου προ πάντων αποδεικνύεται +πόσον η ανθρωπότης απεμακρύνθη ολίγον από την αγρίαν καταγωγήν της. +Άτομα βεβαίως υπάρχουν τα οποία ειλικρινώς απεχθάνονται τας +αγριότητας του πολέμου, αλλ' η πλειοψηφία της ανθρωπότητος αποτελεί, +αν ουχί μέγαν καννίβαλον, τουλάχιστον μέγαν βάρβαρον, ο οποίος κατά +βάθος ολίγον διαφέρει από τους προγόνους του, οίτινες έθυον ανθρώπους +εις τους θεούς των και οίτινες βραδύτερον τόσον ετέρποντο εις τα +θεάματα των αμφιθεάτρων. + +Γνωρίζω μίαν κυρίαν, ήτις, ως πάσαι αι ομόφυλοί της, θέλει να +φαίνεται ως άγαν ευαίσθητος και ευσπλαχνική. Και οσάκις ακούση να +γίνη λόγος περί θανάτου ή ασθενείας έστω και όλως αγνώστου εις αυτήν +ανθρώπου δεν παραλείπει να είπη: + + — Πώς τον λυπούμαι τον κακομοίρη! + +Και όμως κάποτε ελησμόνησε και ωμολόγησεν ότι παρευρέθη εις όλας τας +καρατομήσεις των τελευταίων ετών. Αλλ' ήκουσά ποτε και κάποιον, όστις +απομακρυνόμενος από μίαν πυρκαϊάν έλεγεν εν απογοητεύσει: + + — Ωχ! αδελφέ, πυρκαϊά είν' αυτή, που δεν έχει ούτ' ένα θύμα; + +Υπό ολίγην ή πολλήν υπόκρισιν, τοιαύτη είνε η ανθρωπότης εν τω συνόλω +ή εν τη μεγάλη πλειονότητι αυτής, όπερ καταντά το αυτό. Είνε μέγα +θηρίον, του οποίου η μεγάλη ηδονή ευρίσκεται εις την καταστροφήν. Και +αν εκφράζη συμπάθειαν, αύτη έρχεται ως αμοιβή διά την ηδονήν του +θεάματος, η οποία, αντιθέτως προς ό,τι γίνεται εις τα θέατρα, δεν +πληρόνεται προκαταβολικώς, αλλά κατόπιν, όταν πλέον είνε και +ανωφελής. + +Όχι πολύ βαθεία ανάλυσις δύναται ν' αποδείξη ότι τα ωραία αισθήματα, +όπως και τα ωραία άνθη, έχουν φυτρώσει εις την κόπρον. Η ηδονή της +τραγωδίας δεν είνε πολύ ξένη προς αυτήν την φυσικήν αγριότητα. Εις +αυτήν δε ίσως πρέπει ν' αναζητήσωμεν και την αρχήν του προς τους +νεκρούς σεβασμού. Ο αποθανών δεδικαίωται, διότι είχε την διάκριση ν' +αποθάνη και έπαυσε να είνε επικίνδυνος ή οχληρός. Και όχι μόνον +δεδικαίωται, αλλά και συμπαθητικός γίνεται και προθύμως του +αναγνωρίζονται όλαι αι αρεταί. Ο αποθανών δεδικαίωται δύναται να +μεταφρασθή· «Τώρα ποιος τον λογαριάζει;» + +Το φαινόμενον τούτο παρουσιάζεται ιδίως κατά τους θανάτους πολιτικών +ανδρών. Άνθρωποι οίτινες ζώντας τους απεκάλεσαν προδότας, ηλιθίους +και ολετήρας, τους ανακηρύττουν σπουδαίους και μεγάλους μετά θάνατον. +Η μεγαλοψυχία δε αύτη αυξάνει αναλόγως προς την τραγικότητα του +θανάτου των. Και έχομεν πρόσφατα παραδείγματα, τον Καρνώ, τον +Κανόβαν, τον Τρικούπην. Μόνος ο ημέτερος Θοδωράκης απέδειξεν ότι δεν +έχει και αυτήν την ανωφελή μεγαλοψυχίαν. Και δεν ηθέλησε να είπη περί +του Τρικούπη εκείνο το οποίον με άλλους λόγους λέγουν όλοι, εκείνο το +οποίον είπεν ο εχθρός του Γάλλου ευπατρίδου Γκύζη, όταν τον είδεν +εξηπλωμένον νεκρόν: + + — Έτσι μου φαίνεται μεγαλείτερος. + +Εάν αληθεύουν τα προχθεσινά τηλεγραφήματα (*), ο αμερικανικός στόλος +κατεστράφη, αποθανόντος και του Σάμψων μετά των αλλοφύλων, κατεστράφη +δε σχεδόν και ο ισπανικός. Τελειοτέραν ικανοποίησιν δεν ηδύνατο να +προσδοκά η βλοσυρά γραία. Θα κλείση άρά γε τώρα το παράθυρόν της, +ψιθυρίζουσα με ενδόμυχον ευχαρίστησιν: «Τους κακόμοιρους!» ή θα +περιμένη να ίδη και τα αμερικανικά παράλια βομβαρδιζόμενα και ν' +απολαύση εις την ξηράν την τραγωδίαν, ην εχειροκρότησεν εις το +πέλαγος; + +(Μάιος 1898). + +*) Ήσαν τηλεγραφήματα... εξ Αθηνών. + + + +ΛΗΣΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ + + + +Το πανόραμα των κακουργημάτων του Ντεσκερέ εκτυλίσσεται ενώπιον του +κακουργιοδικείου Ναυπλίου, ο κόσμος παρακολουθεί το θέαμα και ο +ληστής, μη δυνάμενος να ρίψη σφαίρας κατά της πολιτείας και της +δικαιοσύνης, ρίπτει περιφρονητικά σκώμματα κατά των νόμων, οίτινες +τον θεωρούν Λερναίαν Ύδραν. + + — Ποιος θα μου δανείση τώρα μίαν άλλην κεφαλήν, διά να εκτελεσθή η +δευτέρα θανατική ποινή; + +Και ο απλούς κόσμος, λησμονών επί στιγμήν το αίμα το οποίον έχυσεν ο +φοβερός ληστής μετά τόσης σκληρότητος, θαυμάζει την περιφρόνησίν του +προς τον θάνατον και εις τα χείλη του ίσως έρχεται κανέν εκ των +πολλών ασμάτων, δι' ων η λαϊκή μούσα απηθανάτισε τους μεγάλους ληστάς +του παρελθόντος: + + Γόνα με γόνα κάθεται + ο Καναδός κι' ο Γύφτος... + +Ομολογώ δε ότι και εγώ, εις την σημερινήν εποχήν τουλάχιστον, δεν +ευρίσκω όλως αδικαιολόγητον τον θαυμασμόν του. Μετά πόλεμον, κατά τον +οποίον τόση παρουσιάσθη μικροψυχία, τόση μέριμνα διά το σαρκίον, δεν +είνε μικρόν πράγμα να βλέπης ένα άνθρωπον επαναστατούντα κατά της +κοινωνίας και των νόμων αυτής και κηρύττοντα πόλεμον κατ' αυτής +αδιάλλακτον. Ο άνθρωπος αυτός είνε βεβαίως μέγας κακούργος· αλλά τι +πταίει ο δυστυχής λαός, εάν στρεφόμενος γύρω του δεν βλέπει τίποτε +άλλο μέγα, ούτε μεταξύ των στρατιωτικών, ούτε μεταξύ των πολιτικών, +ούτε μεταξύ των επιστημόνων; Βλέπει μόνον μικρότητα και ευτέλειαν, +ψεύδη και υποκρισίαν. Ανδράρια τα οποία ορθούνται επί των τακουνιών +των διά να περάσουν ως γίγαντες, ληστάς οι οποίοι περιφέρονται εις +τας πόλεις με το προσωπείον εντίμων υποκειμένων. Και επειδή ο +άνθρωπος έχει έμφυτον την ανάγκην του θαυμασμού, ο μικρός κόσμος δεν +ευρίσκει τίποτε άλλο να θαυμάση, παρά μόνον τους εξέχοντας εις το +κακόν, τους μεγάλους ληστάς. + +Τι πταίει ο ταλαίπωρος ο κοσμάκης, εάν δεν προσφέρεται ευγενέστερον +και υψηλότερον ιδεώδες εις τον θαυμασμόν του και εάν η πρωτογενής του +ευρωστία δεν αφίνει την ψυχήν του να καταληφθή από απαισιοδοξίαν και +απογοήτευσιν; Ο ληστής είνε μέγας εις το κακόν, αλλ' είνε μέγας +οπωσδήποτε. Δεν είνε μικρόν πράγμα να περιφρονή τις τον θάνατον, τον +οποίον θεωρούμεν το μέγιστον των ανθρωπίνων δεινών. Όταν μάλιστα ο +ληστής έχει ιπποτισμόν τινα, και δεν είνε πολύ σπάνιος ο ληστρικός +ιπποτισμός, ευκόλως εξυψούται εις ηρωικήν περιωπήν εις την λαϊκήν +συνείδησιν. Ο Μαργώνης, όστις προπέρυσι, διά να μη υποβληθή η σύζυγός +του εις τας ενοχλήσεις του εκτοπισμού, επροτίμησε να παραδοθή, +εκίνησε συμπαθείας των οποίων δεν ήτον ανάξιος. Αλλ' όταν προ ετών +ωδηγήθη διά να καρατομηθή εις το πεδίον του Άρεως ο Τσιμπουκλάρας, +όστις ανανδρότατα και απανθρωπότατα εφόνευσε τα δύο τέκνα δημάρχου +τινός, τα οποία είχεν αιχμαλωτίσει η συμμορία του, το πλήθος παρ' +ολίγον να τον κατασπαράξη. Απέθανε δε ο Τσιμπουκλάρας, ως αποθνήσκουν +οι άνανδροι, υπό την γενικήν βδελυγμίαν και περιφρόνησιν. Όταν +ηθέλησαν να τον αναβιβάσουν εις το ικρίωμα ευρέθη νεκρός εκ φόβου. Το +πλήθος όμως επέμεινεν εν βοή να κοπή και εκαρατομήθη νεκρός, όπως +ήτο. Εξ άλλου οι λησταί συνεχίζουν τρόπον τινά την παράδοσιν των +κλεφτών και υποκλέπτουν την δόξαν εκείνων εν τη συνειδήσει των +απλοϊκών. Όπως ο πυρήν της επαναστάσεως εσχηματίσθη υπό των κλεφτών, +ο πυρήν των πρώτων ληστρικών συμμοριών, μετά την επανάστασιν, +εσχηματίσθη εκ των διαλυθέντων υπό του Κυβερνήτου ατάκτων σωμάτων, +ότε οι Αλβανοί άτακτοι εξέφραζον το παράπονόν των δι' άσματος +αρχομένου ως εξής: + + Κυβερνήτη νουκ ναντό, + ντο τ' μπίνι τακτικό. + +Ήτοι ο Κυβερνήτης δεν μας θέλει, θέλει να κάμη τακτικόν στρατόν. Μετά +των ατάκτων δε επλημμύρησαν την Ελλάδα τουρκαλβανών συμμορίαι, +υποθαλπόμεναι υπό των πολιτευομένων και χρησιμοποιούμεναι εις τας +εναντίον του Όθωνος ανταρσίας. Τοιούτοι ήσαν οι εταίροι μεθ' ων ο +Μερεδίτης επέδραμε κατά των Πατρών και ελήστευσε την Τράπεζαν. Τόσον +δε λυσσώδης και απροκάλυπτος ήτον ο πόλεμος των Άγγλων κατά του +Όθωνος, ώστε αγγλικόν πολεμικόν διέσωσε την συμμορίαν και τα λάφυρα +από την καταδίωξιν και διεπεραίωσε τον Μερεδίτην εις Επτάνησον και +εκείθεν εις Μάλταν. Τον δε αρχιληστήν Τιφιλμπούζην λέγεται ότι αυτός +ο Κωλέττης εκάλεσεν εις την Ελλάδα εκ Βιτωλίων. + +Όταν δε το 1854 ο Καλλέργης διέλυσε τους οροφύλακας, νέαι δυνάμεις +προσετέθησαν εις την ληστείαν, την οποίαν μετά τινα έτη ενίσχυσε και +η «λαοσωτήριος» Μεταπολίτευσις. + +Εκ των ληστών εκείνων τα εννέα δέκατα ήσαν κοινοί κλέπται και +κακούργοι· αλλ' υπήρξαν καί τινες εξαρθέντες εις περιωπήν +μυθιστορικών προσωπικοτήτων, εις Ερνάνιδες και Φρα Διαβόλους. + +Ο Μπίμπιζας, ο οποίος διητάτο εις την Αττικήν και συνήθως ελημέριαζε +εις την Καισαριανήν, εισήρχετο εις τας Αθήνας, εξυρίζετο εις το κατά +την οδόν Ερμού κουρείον του Καλαματιανού, μετημφιέζετο εις τζέντλεμαν +με κυλινδρικόν πίλον και, μεταβαίνων εις την « Ωραίαν Ελλάδα», έπινε +τον καφέ του εν μέσω του καλλιτέρου κόσμου των Αθηνών· απερχόμενος δε +άφινε το επισκεπτήριόν του — διότι είχε και επισκεπτήρια ο ευγενής +άνθρωπος. + +Αλλά δεν είχε και μεγάλην ανάγκην να μεταμφιέζεται, παρά μόνον διά +να εκπλήττη τον κόσμον, διότι ισχυρός κομματάρχης της Αττικής τον +επροστάτευε. Κάποτε μάλιστα συνέλαβε και την δούκισσαν της +Πλακεντίας, αλλά χωρίς κανένα κακόν σκοπόν και μόνον διότι έπληττεν +εις την μοναξίαν των βουνών και ήθελε να περάση στιγμάς τινας +ευαρέστου ομιλίας μετά μιας δουκίσσης. Άλλοτε, ως λέγεται, ενεφανίσθη +και προς αυτόν τον Όθωνα και του εζήτησεν αμνηστείαν. Κάποτε δε, +ευρών καλάς τινας οικογενείας εις Καισαριανήν, διεσκέδασε μετ' αυτών, +ως αληθής ιππότης, άνδρες δε και κυρίαι εγοητεύθησαν από την +ευγένειαν και την καλωσύνην του. Είχε δε αληθώς ευγενή ψυχήν, ως +αποδεικνύει η προς τα δένδρα στοργή του. Και σώζονται ακόμη αι λεύκαι +τας οποίας εφύτευσεν εις την Καισαριανήν και υπό την σκιάν των οποίων +τον εφόνευσαν. + +Ο Λύγκος ωνομάσθη Παππούς, ίσως διά την ηλικίαν του, αλλά πιθανώτατα +και διά την ιδιόρρυθμον αγαθότητά του. Διότι ελήστευε τους ευπόρους, +αλλ' εβοήθει τους πτωχούς, επροίκιζε πτωχάς κόρας και ετιμώρει τους +αδικούντας, εξασκών ιδίαν δικαιοσύνην, ως αληθής Βασιλεύς των ορέων. +Διό και τον θάνατόν του εθρήνησεν η λαϊκή ποίησις: + + Μην τον είδετε, τον απαντήσετε + το Λύγκο το λεβέντη τον αρχιλιστή... + +Αλλ' οι άγριοι ήρωες του Διλεσίου, ένεκα του κακουργήματος των οποίων +εκινδύνευσεν αυτή η ανεξαρτησία της Ελλάδος, κατά τον Τάκερμαν, +ημαύρωσαν την ρωμαντικήν αίγλην της νεωτέρας κλεφτουριάς. Και +μολονότι ο βίος εν Ελλάδι θα καταστή ίσως πολύ μονότονος, ευχής έργον +θα είνε η πτώσις της κεφαλής του Ντεσκερέ να σημειώση το τέλος ή την +αρχήν του τέλους των ηρωικών χρόνων εις την πατρίδα του Νταβέλη καί +τινων πρώην υπουργών. + +(Ιούνιος 1898). + + + + + +ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ + + + +Διά της αυτοκτονίας του ο στρατηγός Ράλλης ηλάττωσε τον αριθμόν των +Ελλήνων στρατηγών κατά ένα και ηύξησε τας απορίας της ανθρωπίνης +επιστήμης κατά πολλάς. Από του Αριστοτέλους και του Παρακέλσου μέχρι +του Μπρόουν Σεκάρ οι καταγινόμενοι εις την ανακάλυψιν του μυστικού +της μακροβιότητος συμφωνούν ότι διά να γίνη τις μακρόβιος πρέπει να +είνε κράσεως υγιούς, και όμως ο ημέτερος στρατηγός ήτο καμπούρης και +τοιούτον τον εγνώρισεν ο Καποδίστριας και ο Εδμόνδος Αμπού, τοιούτον +δε τον εγνωρίσαμεν και ημείς οι αποτελούντες την τετάρτην εκ των +ηλικιών ας εγνώρισεν ο μακαρίτης· ο τράχηλός του εβυθίζετο μεταξύ +ανυψωμένων ώμων, το στήθος του ήτο βραχύ και τα σκέλη του μακρά ως +αράχνης πόδες· κορμός νάνου και σκέλη σχεδόν γίγαντος. Και όμως +έφθασεν ακμαιότατος εις ηλικίαν 97 ετών και, αν δεν κατελαμβάνετο εξ +ανυπομονησίας, ίσως θα έφθανε τα 120, ίσως και τα 150. + +Το δύσκολο ν είνε να φθάση τις εις τα 100, όπως και να υπερβή την +ήβην διότι έχει και ο βίος, όπως και οι ωκεανοί, τας επικινδύνους +διαβάσεις του, μετά την υπέρβασιν των οποίων η ζωή επί μακρόν +εξασφαλίζεται. Ενώ δε αυτός με σκελετόν ούτω διεστραμμένον εκ νόσου +των οστών, με όργανα επίσης διεστραμμένα εντός τοιούτου περιβλήματος, +έφθασεν εις τα άκρα όρια της ανθρωπίνης ζωής και έφθασε μάλιστα +ορχούμενος και ευθυμών, άλλοι κάλλιστα διαπλασμένοι και υγιέστατοι, +ως τουλάχιστον κοινώς εννοούμεν την υγείαν, πίπτουν εις την αρχήν +μόλις της βιωτικής πορείας, προς γενικήν έκπληξιν. Ο κακόμοιρος, τόσο +νέος και τόσο γερός! ποιος το ήλπιζε! + +Αλλ' εις το ζήτημα της μακροβιότητος, όπως και εις πολλά άλλα, η +επιστήμη παραδέρνει εντός κυκεώνος αντιφάσεων, τας οποίας ηύξησαν, +αντί να ελαττώσουν, αι πρόοδοι της στατιστικής. + +Ο εκατοντούτης ρωμαίος Μάριος Πολλίων απέδιδε την μακροβιότητά του +εις τας δι' ελαίου εντρίψεις τας οποίας έκαμνε και εις τον δι' οίνου +βρεγμένον άρτον, τον οποίον έτρωγεν, ενώ οι επίσης δι' ελαίου +αλειφόμενοι αθληταί της αρχαιότητος δεν διεκρίνοντο επί μακροβιότητι. + +Άλλοι διατείνονται ότι η ραστώνη και η καλοπέρασις είνε η ασφαλεστέρα +οδός προς την μακροβιότητα· και όμως είνε γνωστόν ότι ο Άγιος +Αντώνιος, ο σύντροφός του Μακάριος και ο Παύλος ο Ερημίτης υπερέβησαν +εν τω ασκητικώ βίω τα εκατόν έτη. Ενώ δ' επ' εσχάτων ο Ουίλλιαμ +Κίνεαρ συνεπέραινε από τούς εν Αμερική βαθυγήρους ότι η μακροβιότης +είνε προνόμιον αποκλειστικόν των πτωχών, όπως και η βασιλεία των +ουρανών, εν Σκωτία δε μεταξύ των εσχατογήρων απεδείχθησαν +πλειοψηφούντες οι ζητιάνοι, οι κηπουροί και εν γένει πτωχοί άνθρωποι, +η στατιστική του Κάρπερ εξ άλλου αποδεικνύει ότι οι πλούσιοι έχουν +τρεις πιθανότητας περισσοτέρας από τους πτωχούς διά να φθάσουν τα +εκατόν. + +Εις την ιστορίαν των μακροβίων η μεγαλοφυία διαγκωνίζει την άνοιαν, ο +πολιτικός τον γεωργόν, ο κληρικός τον λαϊκόν, ο εγκρατής τον +ακόλαστον και το μόνον ακριβές πόρισμα των παρατηρήσεων της επιστήμης +είνε ότι, διά να γίνη κανείς εκατοντούτης, το ασφαλέστερον μέσον είνε +να μη αποθάνη. + +Και της αβεβαιότητος ταύτης μάρτυς είνε ο βίος του μακαρίτου +στρατηγού, όστις, εάν δεν ενίκησεν εις καμμίαν μάχην, κατώρθωσε ν' +ανατρέψη, μετά της υγιεινής, τους κανόνας επί των οποίων κατεσκευάσθη +ο Ερμής του Πραξιτέλους. Ουδείς διεσκέδασεν όσον αυτός και επί της +βασιλείας του Όθωνος υπήρξεν ο ήρως των αιθουσών. Ο Αμπού τουλάχιστον +αναφέρει ότι επί των ημερών του ο ευνοούμενος των κυριών της ανωτέρας +τάξεως των Αθηνών ήτο «ένας καμπούρης καταλυματίας, με πόδια γεμάτα +κάλους». Ο δε Θ. Δηλιγιάννης και άλλοι σύγχρονοι διέσωσαν την +χαριεστάτην ιστορίαν του μοναδικού πολεμικού επεισοδίου του, το +οποίον θα εζήλευε και στρατηγός κωμειδυλλίου. + +Κατά την επανάστασιν του 54 εξεστράτευσε και ο στρατηγός επί κεφαλής +σώματος ιππέων, αφού πανηγυρικώς εμετάλαβεν εις τον Άγιον Γεώργιον, +όπου πολλοί ωραίοι οφθαλμοί έχυσαν δάκρυα. Αλλά καθ' οδόν οι ιππείς +του ήρχισαν να λιποτακτούν, μεταβαλλόμενοι εις αγωγιάτας, οι ολίγοι +δε με τους οποίους έφθασεν εις Καλαμπάκαν ετράπησαν, κατά την πρώτην +συμπλοκήν, εις φυγήν, ηναγκάσθη δε και ο στρατηγός να τους ακολουθήση +και, προς διευκόλυνσιν της φυγής του, έκαμεν αβαρίαν των αποσκευών +του. Ούτω οι Τούρκοι ανεκάλυψαν δισάκκιον, περιέχον μεγάλην συλλογήν +εγγράφων· νομίσαντες δε ότι ήσαν σχετικά με την επανάστασιν, τα +απέστειλαν εις Κωνσταντινούπολιν, όπου ανεκάλυψαν ότι ήσαν.... +ερωτικαί επιστολαί. Και η παράδοσις αναφέρει ότι οι σύζυγοι και οι +συγγενείς των ενδιαφερομένων κυριών επλήρωσαν προς εξαγοράν των +εγγράφων εκείνων ποσόν ανάλογον με την αποζημίωσιν, δι' ης +εξαγοράζομεν σήμερον την Θεσσαλίαν. + +Αλλ' ο στρατηγός, αδιαφορών τόσον διά το σκάνδαλον τούτο όσον και διά +τους κάλους του, εξηκολούθησε να χορεύη μέχρι των ημερών μας. + +Εδώ δε είνε ίσως το μυστήριον της μακροβιότητός του. Αι ορχηστρίδες, +φαίνεται, όσαι κατορθόνουν να διαφεύγουν την συγκοπήν, πραγματοποιούν +τους ισχυρισμούς του Μπυφώνος και του Χάλλερ, κατά τους οποίους ο +άνθρωπος δύναται να ζήση μέχρι 200 ετών. Εκτός δε των νεωτέρων +παραδειγμάτων, επί Ρωμαίων η Έλια Κατούλα εχόρευσεν εις τα +Γιουβενάλια εν ηλικία 80 ετών. Ο δε ημέτερος στρατηγός ενέτεινε το +πεπαλαιωμένον ρεκόρ, χορεύσας εν ηλικία 95 ετών. + +Κατά βάθος ήτο αγαθός άνθρωπος και, προκειμένου περί ιππωνειών, +εκίνει την έκπληξιν εκείνων οίτινες προμηθεύουν εις το κράτος όνους +με τακούνια αντί ημιόνων, διότι ο στρατηγός έκλεπτε μόνον καρδίας. +Ήτο δε και αστείος ενίοτε. Παρευρεθείς κατά τα 1850 εις τας εξετάσεις +της σχολής των Ευελπίδων, είδεν ένα των μαθητών μη δυνάμενον ν' +απαντήση εις την ερώτησιν «Εξ ενός διδομένου σημείου πόσας καθέτους +δυνάμεθα να φέρωμεν επί μιας ευθείας;». + + — 73, του εψιθύρισεν ο τότε καταλυματίας, και ο μαθητής επανέλαβε +την συμβουλήν, διό και απερρίφθη· ως δε συνέβαινε τότε, μετετέθη εις +την ναυτικήν σχολήν και σήμερον είνε μέγας και τρανός βαθμοφόρος του +ναυτικού. + +Μετά της αγαθής δε μνήμης ο στρατηγός καταλείπει πολύτιμα διδάγματα. +Δεν είνε, φαίνεται, μέγα αγαθόν η μακροβιότης, αφού οι γέροντες, οι +τόσον στερεώς εχόμενοι εις την φεύγουσαν ζωήν, την απορρίπτουν με +μίσος άμα υπερβή τα συνήθη όρια. Προ ημερών εν Βιέννη μία κυρία 98 +ετών υπό τοιούτου φόβου κατελήφθη επί τη ιδέα ότι θα έφθανε τα 100, +ώστε επρόλαβε και ηυτοκτόνησε. Και αυτός ο Θεός ίσως θα έχη βαρυνθή +το βαθύ και ατελεύτητον γήρας του. Πολύ δε περισσότερον άνθρωποι +ασθενείς, έχοντες νυχθημερόν επικρεμάμενον τον φόβον του θανάτου. + +Ίσως οι σοφοί, οι ευρίσκοντες ηδονήν εις την μελέτην και τας +επιστημονικάς ερεύνας, δεν βαρύνονται την ζωήν όσον και αν παραταθή +και συμφωνούν μετά του Ουγκώ, όστις ηύχετο να ζήση όσον το δυνατόν +περισσότερον. Αλλ' ένας στρατηγός των αιθουσών τι θέλει εις αυτόν τον +κόσμον, άμα παύση να χορεύη; + +Εάν μάλιστα δεν έχη τέκνα και εγγονούς, έρχεται καιρός, καθ' ον μένει +κατάμονος εν μέσω αγνώστων, εν μέσω ξένων και αδιαφόρων. Και το +συμπέρασμα είνε ότι οι άνδρες πρέπει να μη μένουν άγαμοι, άλλως να +προμηθεύωνται εγκαίρως πιστόλι. + +Ο Ευστράτιος Ράλλης υπήρξε και κατά τούτο μοναδικός, ότι ήτο +στρατηγός της οικονομίας· μοναδική δε και η Ελλάς, διότι μόνη ίσως εκ +των κρατών είχε και του οικονομικού κλάδου στρατηγόν. + +(Ιούνιος 1898). + + + +ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ + + + +Μία από τας ατυχείς συνεπείας του κωμικοτραγικού μας πολέμου είνε και +ότι έδωκεν αφορμήν να λεχθώσι πολλαί ανοησίαι, πράγμα του οποίου παν +άλλο ή έλλειψιν είχαμεν εις την Ελλάδα. Δεν θέλω να κατατάξω εις τας +ανοησίας αυτάς και εκείνο το οποίον εγράφη προχθές, ότι ενικήθημεν +δι' έλλειψιν φανατισμού και μίσους κατά των Τούρκων και ότι προς +διατήρησιν του μίσους, όπερ ενέπνευσεν η εισβολή των Τούρκων εις +Θεσσαλίαν, πρέπει ν' αφήσωμεν άθικτα τα ερείπια και τους εξωρυγμένους +οφθαλμούς των αγίων εικόνων και μάλιστα ν' αποσταλή εις Θεσσαλίαν +ειδικός περί τας τοιχογραφίας και την αρχαιολογίαν ανήρ, διά να +διευθετήση τα έργα των νιζάμιδων και των γκέγκιδων κατά τρόπον ώστε +να κάμνουν μείζονα και ερεθιστικωτέραν εντύπωσιν. Απ' εναντίας εκτιμώ +την πατριωτικήν προαίρεσιν του γράφοντος, ο οποίος διατελεί εισέτι +υπό την συγκίνησιν της εν Θεσσαλία περιοδείας του. Και θα εθεώρουν +μάλιστα ως φυσικόν συμπλήρωμα της προτάσεώς του να διορισθούν και +επιμεληταί και φύλακες του απεράντου τούτου αρχαιολογικού μουσείου, +το οποίον θα χρησιμεύη ως φανατιστήριον των εντοπίων και ίσως ως +πεδίον μελέτης και περιεργείας διά τους ξένους. + +Επί τέλους μία γνώμη είνε και αυτή, εδώ δε, όπου υπάρχουν τόσαι +εφημερίδες και τόσα καφενεία, έκαστος είνε ελεύθερος να λέγη την +γνώμην του. Αλλ' εάν δεν είνε ανόητος η γνώμη, τούτο δεν εμποδίζει να +μου ενθυμίζη άλλα πράγματα μη διαφέροντα από ανοησίας. + +Εγράφη και επανελήφθη πολλάκις ότι οι στρατιώται μας ηπόρουν διατί +τους ωδήγουν να πολεμήσουν κατά των Τούρκων, καθ' ων δεν ησθάνοντο +κανέν μίσος, ούτε είχον καμμίαν αφορμήν εχθρότητος. + + — Τι μούκαμαν εμένα οι Τούρκοι; Μα τι μούκαμαν; τι μούκαμαν; Τα +μπρόκολα μούφαγαν ή το πρινοκόκι; + +Κατά των ταλαιπώρων Ελλήνων στρατιωτών ελέχθησαν πολλά εις αυτήν την +περίστασιν υπό ξένων και ημετέρων, ιδίως υπό εκείνων οίτινες εκ των +αθηναϊκών καφενείων έβλεπον τόσον εύκολον την νίκην, την περικύκλωσιν +και την εξόντωσιν των Τούρκων. Αλλά κανείς εκ των ξένων τουλάχιστον, +δεν ετόλμησε να τους κατηγορήση επί βλακεία. Και είνε βλακεία και +κάτι παραπάνω όταν παρίσταται Έλλην στρατιώτης ερωτών με απορίαν +ποίαν αφορμήν μίσους έχει κατά των Τούρκων, υπό τον ζυγόν των οποίων +υπέστησαν οι πρόγονοί του το φρικτότερον των μαρτυρίων επί τέσσαρας +αιώνας, αφού απώλεσαν, την επί του Βυζαντίου και της Ανατολής +ηγεμονίαν· κατά των Τούρκων προς τους οποίους διεξήγαγον οι πατέρες +ημών απεγνωσμένον επί οκταετίαν αγώνα, ανεκδιήγητα παθόντες εκ της +βαρβαρότητος αυτών. Και να εκφράζη την απορίαν αυτήν Έλλην +στρατιώτης, καθ' ον χρόνον η Κρήτη σφαδάζει ακόμη αιματόφυρτος υπό +την πτέρναν του Τούρκου και τόσοι άλλοι ομοεθνείς στενάζουν υπό τον +τουρκικόν ζυγόν! Ως αστεία ενδέχεται να ελέχθησαν τοιαύτα πράγματα +και άλλα, ως το αποδιδόμενον εις ένα Ζακύνθιον στρατιώτην, ο οποίος +έλεγε δήθεν εις την Ήπειρον: + + — Τι να τα κάμω εγώ τα Πέντε Πηγάδια; Δεν έρχονται στο Ζάντε να τους +δώσω δέκα πηγάδια; Το Ιμαρέτ τι να το κάμω; Ένα ξεροβούνι που δεν +μπορείς να σπείρης ούτε σίκαλη! + +Αλλ' οι αστεϊσμοί μόνον εις αστεία συμπεράσματα δύνανται να +χρησιμεύσουν. + +Εκείνοι δε οίτινες φρονούν ότι δεν ενικήσαμεν διότι δεν ήμεθα +θυμωμένοι κατά των Τούρκων, έχουν ήκιστα τιμητικήν ιδέαν διά τους +ομοεθνείς των. Περί ενός Εβραίου λέγεται ότι τον ύβρισέ ποτε κάποιος +με τας δεινοτέρας των λέξεων, και αυτός ήκουε με υπομονήν ιώβειον τας +ύβρεις. + + — Γιατί, μωρέ, δεν τον έδειρες; τον ηρώτησαν. + + — Γιατί δεν εθύμωσα. Ας μου έδιδε κανένα χαστούκι να θυμώσω, κ' +έβλεπε τι θα τούκανα! + +Το χαστούκι εδόθη, αλλ' αντί να θυμώση, ο Εβραίος προσεπάθησε να +μειδιάση και είπε προς τον υβριστήν: + + — Αι, δεν παύεις τα χωρατά; + +Τοιούτους, φαίνεται, φαντάζονται τους Έλληνας οι προτείνοντες τα +διεγερτικά του φανατισμού. Θέλουν χαστούκι διά να θυμώσουν και έχουν +ανάγκην να θυμώσουν διά να κάμουν τ' άχυρα κομμάτια. + +Αλλ' ας μου επιτρέψουν οι αναλαβόντες να θεραπεύσωσι την νοσούσαν +ψυχήν του ελληνισμού να μην επιδοκιμάζω τα φάρμακά των, ούτε τον +θαυμασμόν των προς τα μεγαλουργήματα του τουρκικού φανατισμού. Ο +φανατισμός προϋποθέτει κτηνώδη αμάθειαν, και τοιαύτην ώστε να +πιστεύης ότι ο Μωάμεθ έκοψε διά του δακτύλου του εις δύο την σελήνην. +Τοιαύτη δε αμάθεια και κτηνωδία ούτε υπάρχει εις την Ελλάδα, ούτε +εύχομαι να υπάρξη χάριν οιουδήποτε κέρδους. Αλλ' αρά γε εις τον +φανατισμόν ή εις την πειθαρχίαν μάλλον οφείλουν οι Τούρκοι ότι +πολεμούν καλά; + +Και τότε οι Αμερικανοί, οι οποίοι δεν έχουν κανένα φανατισμόν, διατί +πολεμούν με τόσον ηρωισμόν και αυταπάρνησιν; + +Θρησκευτικός φανατισμός και απλούν μίσος ενεψύχωσε τους Γερμανούς, +ώστε να νικήσωσι τους Γάλλους; Απ' εναντίας σήμερον εις τους πολέμους +οι αντίπαλοι στρατοί είνε ως δύο ευγενείς και καλοανατεθραμμένοι +άνθρωποι, μονομαχούντες διά λόγους φιλοτιμίας και έτοιμοι να σφίγξωσι +τα χέρι μετά την μονομαχίαν. + +Κοινώς πιστεύεται ότι η ορμή των Ρώσσων και η ευστάθεια κατά τον +πόλεμον οφείλεται εις τον θρησκευτικόν φανατισμόν. Αλλά διατί ο +φανατισμός ούτος δεν τους εβοήθησεν εις τους πρώτους κατά του +Ναπολέοντος πολέμους; Είνε αληθές ότι εις τον ρωσσικόν στρατόν οι +οργανωταί του εφρόντισαν πάντοτε να εμπνεύσουν εξαιρετικόν μίσος κατά +των Τούρκων, του προαιώνιου και φυσικού εχθρού, και εις τας σημαίας +των συνταγμάτων υπάρχει η επιγραφή «Να στράχ Τούρκαμ» (προς τρόμον +των Τούρκων)· αλλ' ο εναντίον των Τούρκων φανατισμός δεν είνε όσον +κοινώς υποτίθεται διαδεδομένος. Εις έν διήγημα του Γκάρσιν, υπόθεσιν +έχοντος εκ του ρωσσοτουρκικού πολέμου, οι Ρώσσοι στρατιώται +παρίστανται αγνοούντες κατ' όνομα τους Τούρκους, την δε Βουλγαρίαν +συγχέοντες με την Βουχάραν. + +Αν πρόκειται περί θρησκευτικού αισθήματος, διαφέρει. Άλλο +θρησκευτικόν αίσθημα, αγνόν και υψηλόν, στοιχείον απαραίτητον +ανθρωπισμού, και άλλο φανατισμός κτηνώδης και ηλίθιος. Τοιούτου +θρησκευτικού αισθήματος έχομεν τωόντι μεγίστην ανάγκην, επί του +οποίου θα στηριχθή η συνείδησις του καθήκοντος, ην η αναρχία και η +παράλυσις παντός νόμου κατέστρεψαν εις την Ελλάδα. + +Θέλετε να κάμετε στρατόν καλόν; κάμετε πρώτον πολίτας του καθήκοντος. +Διατί επολέμησαν καλά οι εκ των νήσων στρατιώται; Διότι είνε +περισσότερον άνθρωποι του καθήκοντος, διότι ολιγώτερον τους +διέφθειρεν η αθέμιτος προστασία των βουλευτών. + +Αλλά διά να μάθη ο λαός τα καθήκοντά του πρέπει να μάθουν πρώτον τα +ιδικά των οι κυβερνώντες αυτόν. Δυστυχώς όμως φαίνεται ότι τοιαύτη +ελπίς δεν υπάρχει, αφ' ου μετά τοιούτον πόλεμον ολίγιστοι μεν +ετιμωρήθησαν, πολλοί δε ημείφθησαν και αμείβονται, μόνος δε +τιμωρηθείς είνε ο πτωχός λαός, όστις θα φορτωθή νέα φορολογικά βάρη +διά να πληρωθούν αι αμοιβαί των ηττηθέντων και των αιτίων της ήττης. + +Δεν είνε ανάγκη να μετατραπή η Θεσσαλία εις μουσείον διά να μάθουν οι +Έλληνες να μισούν τους Τούρκους. Έχουν ιστορίαν και δύνανται εξ αυτής +να φρονηματισθούν. Διδάξετε, διαδόσετε την εθνικήν ιστορίαν. Αλλ' +απατώνται εκείνοι, οίτινες πιστεύοντες εις αφελή ανέκδοτα, νομίζουν +ότι ο λαός δεν γνωρίζει ποίας διαφοράς έχει με τους Τούρκους. Ενίοτε +μάλιστα γνωρίζει και κάτι περισσότερον από ημάς. Προ ημερών έμαθα από +ένα άνθρωπον του λαού κάτι τι το οποίον δεν εγνώριζα. Κατά τον Μάιον +δεν γίνονται γάμοι ένεκα του πένθους διά την άλωσιν της +Κωνσταντινουπόλεως. Και αν τούτο δεν είνε ακριβές, αποδεικνύει όμως +ότι ο ελληνικός λαός δεν λησμονεί την ιστορίαν του. + +(Ιούνιος 1898). + + + +ΤΟ ΣΟΒΑΔΙΣΜΑ + + + +Εις το αλησμόνητον συνέδριον του Αγρινίου δεν έγινε λόγος μόνον διά +μπαλώματα των φουστανιών, αλλά και διά μπαλώματα του προσώπου. Απορώ +δε πώς οι λαβόντες μέρος εις την κατ' αυτάς γενομένων συζήτησιν περί +διαζυγίων δεν συγκατέλεξαν και την πλαστοπροσωπίαν των κυριών και των +κυρίων μεταξύ των αιτίων των διαζεύξεων. Κάπου ανέγνωσα προ ετών το +εξής, ως γεγονός ιστορικόν αναφερόμενον. Εις το Λονδίνον ενυμφεύθη +κάποιος μίαν κυρίαν, η οποία εφαίνετο αρτιμελής, εξαιρέσει μικράς +χωλότητος και ολίγης ασχημίας, των οποίων όμως την δυσάρεστον +εντύπωσιν εμετρίαζε κάπως σημαντική προιξ. Αλλά την πρώτην μετά τον +γάμον νύκτα ανέμενε τον γαμβρόν πολύ δυσάρεστος έκπληξις. Η νεόνυμφος +έκαμε την εξής τουαλέταν της νυκτός. Αφήρεσε την ξανθήν της και +πλουσίαν κόμην και έμεινε το κρανίον της γυμνόν ως κολοκύνθη· απέβαλε +την οδοντοστοιχίαν της και αι σιαγόνες της συνεκολλήθησαν ως σαύρας· +εξεβίδωσε την ξυλίνην της κνήμην και έμεινε φρικτόν ερείπιον +ανθρώπου, το οποίον ηδύνατο να τρέψη εις φυγήν και κροκόδειλον. Την +επιούσαν ο σύζυγος υπέβαλεν αίτησιν διαζυγίου. + +Πόσοι άραγε υφίστανται, αν ουχί ομοίαν, τουλάχιστον παραπλησίαν +έκπληξιν την πρώτην νύκτα του γάμου ή βραδύτερον; Και αφού ακυρούνται +αι κατά τας μεθόδους του Ψευτοθοδώρου πωλήσεις ημιόνων, οίτινες +αποδεικνύονται όνοι με τακούνια, καναρινιών, τα οποία αποκαλύπτονται +σπουργίτες βαμμένοι, και αρχαιοτήτων, αίτινες ανήκουν εις την +σύγχρονον της Αιγίνης κεραμουργίαν, διατί τάχα να μη είνε λόγοι +διαλύσεως του γάμου αι πλαστότητες του προσώπου, της κόμης, των +οδόντων, του στήθους, των κνημών; + +Δεν είνε δε ανάγκη να παρέστη κανείς εις το συνέδριον του Αγρινίου, +διά να γνωρίζη ότι το προσωπείον του ψιμμυθίου εξακολουθεί να καλύπτη +την μορφήν γυναικών τινων και να παρεντίθεται μεταξύ του γυναικείου +προσώπου και των ανδρικών χειλέων. + +Άλλοτε η χρήσις του ψιμμυθίου ήτο γενικωτέρα, αλλά σήμερον έγινε +τεχνικωτέρα, χάρις εις τας προόδους της χημείας, και συνοδεύεται από +παντοία άλλα επινοήματα, άλλας ασχημίας ή φθοράς του χρόνου +καλύπτοντα. Αλλ' εις περασμένους καιρούς εθεωρείτο τουλάχιστον ως +αθώον στόλισμα, χωρίς του ψεύδους το όνειδος, και απαραίτητον +συμπλήρωμα του γυναικείου κόσμου. Οι ψάλται των Καλλάνδων λέγουν +μεταξύ των άλλων προς την οικοδέσποιναν επαίνων: + + Κυρά μου, όταν στολίζεσαι + και βάζεις το φκιασίδι.... + +Και ένα δημοτικόν τραγούδι μας δίδει την εικόνα πλήθους γυναικών, αι +οποίαι τρέχουν προς την παραλίαν, επί τη εμφανίσει ενός πλοίου, όχι +δια να μάθουν τα νέα ή να ερωτήσουν περί του απόντος συζύγου, αλλά +διά ν' αγοράσουν ψιμμύθιον· και ασθμαίνουσαι ερωτούν: + + Βρε καλέ καραβοκύρη, + πόσο δίνεις το φκιασίδι; + +Ο θωπευτικός δε τρόπος με τον οποίον απευθύνονται προς τον +καραβοκύρην και η ερωτότροπος επωδός «μάγια μούκαμες» μαρτυρούν ότι +είνε διατεθειμέναι να προβούν εις σοβαράς θυσίας διά το κοκκινάδι, το +οποίον, κατά τον καραβοκύρην: + + Πέντε γρόσια έχει το δράμι.... + +Η σεβαστή εν Ναυπλίω κυρία Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου μου διηγήθη, ότι, +όταν κατά την επανάστασιν του 21 κατέφυγαν εκ Πατρών εις την Ιταλίαν, +είχαν βαμμένους τους δακτύλους με κινάν και επί των γυμνών πτερνών +των είχαν κολλημένα βαράκια ή φύλλα χρυσού λεπτότατα, κατά την +συνήθειαν των οθωμανίδων. Τούτο βεβαίως δεν ήτο ψιμμυθίωμα, αλλ' +οπωσδήποτε το πράγμα έχει αναλογίαν τινά, ως αι πλασταί ή χρυσαί +ελιαίς, τας οποίας εισήγαγον κατά την Επανάστασιν εις την άλλην +Ελλάδα αι γυναίκες της Χίου και του Φαναριού. Και είς τινας νήσους +του Αιγαίου, όπου αι γυναίκες δεν φορούν περικνημίδας, αλλά μόνον +πτερνοπατημένα υποδήματα, επικρατεί ακόμη η συνήθεια να βάφουν με +κοκκινάδι την πτέρναν, χωρίς να παραμελούν, εννοείται, και το +πρόσωπον. + +Το ψιμμύθιον είνε αρχαίον ως η ασχημία και η φιλαρέσκεια. Εις +παναρχαίους τάφους αιγυπτιακούς, ασυριακούς και ελληνικούς ευρέθη +κοκκινάδι· και όταν δε ακόμη οι άνδρες ηγνόουν την χρήσιν των +μετάλλων και κατεσκεύαζον τα εργαλεία των από λίθους, αι γυναίκες +εγνώριζον το ψιμμύθιον. Αι γυναίκες των Εβραίων έκαμνον τόσην χρήσιν +αντιμονίου, ώστε ήρχισαν να προκαλώσι την οργήν των αυστηρών προφητών +Ιερεμίου και Ιεζεκιήλ. Ο δε Ιώβ, από του κοπρώνος όπου έξυε την +λέπραν του, απεκάλει μίαν των θυγατέρων του «δοχείον αντιμονίου». +Αλλ' οι Μήδοι, ανεκτικώτεροι των Εβραίων, εψιμμυθιούντο, γυναίκες και +άνδρες, και «υπέγραφον» τους οφθαλμούς, ως οι Ιάγοι της σχολής του +Αρνιωτάκη. + +Επί Ρωμαίων εις τας άλλας υπερβολάς και καταχρήσεις προσετέθη και η +του ψιμμυθίου εις βαθμόν τοιούτον, ώστε ο Γιουβενάλης απηύθυνε προς +τας κυρίας της εποχής του το ερώτημα: «Είνε πρόσωπον αυτό ή πληγή με +έμπλαστρον»; Και από των γυναικών μετεδόθη και εις τους άνδρας, ο δε +Ηλιογάβαλος εισήλθεν εις την Ρώμην ψιμμυθιωμένος, ως εταίρα. Και ούτε +ο θρησκομανής μεσαίων ηδυνήθη να περιστείλη την χρήσιν του ψιμμυθίου. +Είς των Γάλλων πριγκήπων, επί Λουδοβίκου ΙΔ', νομίζω, ου μόνον +ηρέσκετο να φορή γυναικεία ενδύματα και να ζη πάντοτε εν μέσω +γυναικών και να φέρεται ως αύται, αλλά και εψιμμυθιούτο. Και όμως ο +θηλυπρεπής ούτος ανεδεικνύετο εις τας μάχας ατρόμητος. + +Την ιστορίαν του ψιμμυθίου ακολουθεί και το βάψιμον της κόμης. Ο +Μωάμεθ, όστις έκαμνε νόμους και προσταγάς του αγγέλου Γαβριήλ τας +αδυναμίας και τα ελαττώματά του, παρήγγειλεν εις τους οπαδούς του να +βάφωνται «διά να φαίνωνται φοβεροί εις τους απίστους». Πολλοί μάλιστα +των Τούρκων βάφουν τον μύστακά των πριν αρχίση να λευκαίνεται. + + — Έτσι δεν θα εννοήσω ότι ήρχισα να γηράσκω, μου είπε ποτέ είς εξ +αυτών, και δεν θα στενοχωρηθώ. + +Δυστυχώς όμως υπάρχουν άλλα βεβαιότερα προμηνύματα του γήρατος, διά +τα οποία δεν ευρέθη ακόμη βαφή. + +Εις πάσαν εποχήν ευρέθησαν άνδρες υποκλέπτοντες από την γυναικείαν +ματαιότητα το ψιμμύθιον. Εις αυτόν τον πρώην αυτοκράτορα της +Γερμανίας Γουλιέλμον απεδίδετο ου μόνον χρήσις κορσέ, αλλά και η βαφή +των παρειών, αδυναμία την οποίαν είχε και η αυτοκράτειρα. Αλλ' εκεί +όπου μάλλον αμιλλάται η ανδρική φιλαρέσκεια προς την γυναικείαν είνε +η βαφή της κόμης. Είνε δε τοσούτο μάλλον κωμική και αηδής η αδυναμία +αύτη, καθόσον ουδένα απατά· διότι και οι προώρως λευκαινόμενοι δεν +αισθάνωνται την ανάγκην να βάφωνται, ούτω δ' απομένει η βαφή της +κόμης καθαρώς γεροντική φιλαρέσκεια και πολλάκις συμβαίνει ο πάππος +να φέρη την κόμην του εγγονού και ο εγγονός τα μαλλιά του πάππου. Ο +βασιλεύς της Ιταλίας φαίνεται ότι ελευκάνθη ταχέως. Επειδή δε η +βασίλισσα τού εξέφρασε την ιδέαν να βαφή, ο Ουμβέρτος διέταξε και +έβαψαν μαύρα τα δύο κατάλευκα σκυλάκια, τα οποία η Μαργαρίτα, +υπεραγαπά και της τα έστειλε με την ερώτησιν: + + — Σου αρέσουν έτσι καλλίτερα; + +Σήμερον, ως είπα, η χρήσις του κλασικού ψιμμυθίου εξέλιπε σχεδόν, +τουλάχιστον εις τας ανωτέρας τάξεις εδώ, όπως και εις την άλλην +Ευρώπην, όπου διατηρείται μόνον υπό των ηθοποιών, θεωρείται μάλιστα +ως απόδειξις προστυχιάς και χυδαιότητος. Μόνον ερείπια τινά του +παρελθόντος, αγωνιώσαι τινές φιλαρέσκειαι και ασχημίαι μη δυνάμεναι +να το πάρουν απόφασιν, εξακολουθούν να επιχρίωσι τας ρυτίδας και τας +ανωμαλίας, καθ' όσον μάλιστα τα ψιμμύθια, αποτελούμενα από +δηλητηριώδεις ουσίας, τοιούτον επιφέρουσιν ερεθισμόν και εξαγρίωσιν +εις το δέρμα, ώστε, άμα αρχίση η χρήσις των, δεν δύναται πλέον να +παύση. Το ψιμμύθιον όμως έχει και τα καλά του αποτελέσματα, διότι διά +της βαθμιαίας δηλητηριάσεως παστρεύει τον κόσμον από τας +ασχημογυναίκας, υπηρετούν την φυσικήν επιλογήν. Ούτω δ' ίσως +εξηγείται εν μέρει ότι εξέλιπε το γένος των ασχήμων γυναικών, αίτινες +προ 30 και 40 ετών απετέλουν την μεγάλην πλειονοψηφίαν εν Αθήναις. Εξ +άλλου όμως όσον εκλείπει ο αποτρόπαιος τύπος της «φκιασιδούς» +ελαττούνται και τα ψεύδη, τα οποία αι γυναίκες έθετον εις κυκλοφορίαν +διά να επιτύχη ο _σουλιμάς_, τον οποίον κατεσκεύαζον διά να +εξωραΐζωνται και διά ν' αυτοκτονούν εν ανάγκη. + +Ο κόσμος προόδευσε, μετ' αυτού δε και τα τεχνάσματα της φιλαρεσκείας, +γενόμενα λεπτότερα, αλλά και πολυαριθμότερα. Τας χονδροειδείς +σκευασίας του ανθρακούχου μολύβδου και του θειούχου υδραργύρου, αι +οποίαι επαυξάνουν την ασχημίαν, καταστρέφουν τους οδόντας και +μολύνουν την πνοήν, διεδέχθησαν χημικαί σκευασίαι άπειροι, κοσμητικά +ύδατα και μυραλοιφαί, ουχί μεν όλως αθώαι και αυταί, αλλ' ολιγώτερον +αηδείς και επικίνδυνοι διά τα χείλη των εραστών και συζύγων. Η +νεωτέρα δε εξωραϊστική υπόσχεται και κάτι τι το οποίον μόνον διά των +γρόνθων εγίνετο μέχρι τούδε... να σιδερώνη τα μούτρα και άλλα μέλη, +και εν γένει ν' αναστυλώνη τους ετοιμορρόπους παρθενώνας των +γυναικείων θελγήτρων. + +Και η λαϊκή δε καλλυντική, καίτοι ακολουθούσα ταπεινοτέρας τρίβους +και ενίοτε αναζητούσα εις πράγματα ακατονόμαστα το μυστικόν της +ανανεώσεως δεν καθυστερεί. Εις τας επαρχίας καθιστούν ερασμιώτερα τα +χείλη διά του φλοιού των καρύων, ο δε οπός των αγγουριών θεωρείται ως +δίδων δροσερότητα εις το πρόσωπον. Το βεβαιότερον όμως είνε ότι δίδει +εις τας κυρίας οσμήν αγγουροσαλάτας. + +(Ιούνιος 1898). + + + + +ΕΠ' ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΣ ΦΑΛΗΡΟΝ + + + +Οσάκις συναντήσω τον κ. Σβούρον, είμαι βέβαιος ότι θα περάσω ευθύμους +στιγμάς. Διά τούτο όταν προχθές, αναμένων τον τροχιόδρομον διά να +κατέλθω εις Φάληρον, τον είδα προ της Ακαδημίας, αναμένοντα επίσης, η +χαρά μου δεν υπήρξε μικρά. Ο κ. Σβούρος είνε αθηναϊκός τύπος εις +ολίγους γνωστός, εις ον, όσον εις ουδένα εφαρμόζεται το λεγόμενον +«οία η μορφή τοιάδε και η ψυχή». Ανάποδη η μορφή του, ανάποδη και η +διάνοιά του. Μορφή κωμικώς ανώμαλος και ακανόνιστος, πνεύμα +αντιλαμβανόμενον τα πράγματα υπό παράδοξον και απροσδόκητον όψιν. +Ουδέποτε γελά, κάμνει όμως πάντοτε τους άλλους να γελούν, ιδίως με +την απάθειαν και την φυσικότητα με την οποίαν λέγει τα παραδοξότερα +των πραγμάτων. Το μόνον όπερ εις την μορφήν του γελά είνε τα πράσινα +μάτια του. Τα άλλα του χαρακτηριστικά δεν γελούν, αλλά μορφάζουν· +νομίζεις ότι παντοτεινός μορφασμός τα κρατεί εις μίαν κωμικήν +διαστροφήν. + +Τον εύρον εξηγούντα εις αφελή γραίαν επαρχιώτισσαν, πρώτην φοράν +ερχομένην εις Αθήνας, ότι το Οφθαλμιατρείον ήτο ο ναός της +Μητροπόλεως. + + — Μα εγώ, παιδί μου, επέρασα, θαρρώ, από τη Μητρόπολι και μου φάνηκε +αλλοιώτικη, πειο μεγάλη, του είπεν η γραία. + + — Σου φάνηκε. Δεν θυμάσαι τουλάχιστον ότι ήτο έτσι χρωματισμένη, με +κίτρινες ζώνες; + + — Ναι, αλήθεια. Μα τα καμπαναριά πού είνε; + + — Τα καμπαναριά;.... Έπεσαν με τους σεισμούς της Ζακύνθου. + + — Χριστός και Παναγία! είπεν η γραία και έκαμε τον σταυρόν της. + +Ο τροχιόδρομος αργεί να έλθη και έξαφνα ο Σβούρος μου λέγει: + + — Τι γλισχρότητα που την έχουν αυτοί οι Βέλγοι! Δεν είνε παράδοξον +καμμίαν ημέραν, χάριν οικονομίας, να βάλουν τον Βωτύ, αντί ατμαμάξης, +να σύρη τον τροχιόδρομον. Αλλά και έτσι η σημερινή ταχύτης της +συγκοινωνίας δεν θα ελαττωθή και ο Βωτύ θα εύρη τρόπον ν' αδυνατίση +ολίγον. + +Επί του τροχιοδρόμου κάθεται δίπλα του πελώριος κύριος, με γαστέρα +πελωρίαν και θερμότητα δέκα κλιβάνων, γνώριμός του. + + — Φαντάσου, λέγει ούτος απομάσσων τον ιδρώτα του, τι θα γείνη ο +κόσμος μετά 500 έτη, ότε υπολογίζουν ότε θα εξαντληθούν οι +γαιάνθρακες! Θα παύση πάσα διά του ατμού κίνησις, θα παύσουν οι +σιδηρόδρομοι και ο κόσμος θα επανέλθη εις τα παλαιά μέσα της +συγκοινωνίας και τα γαϊδουράκια. + +Τους λυπούμαι αυτούς που θα ζουν εκείνα τα χρόνια. + + — Δεν υπάρχει φόβος να εξαντληθή ποτέ η καύσιμος ύλη. + + — Γιατί; + + — Διότι, όταν θα εξαντληθούν οι γαιάνθρακες, θ' αρχίσουν να καίουν +συγγράμματα. Αλλ' έως τότε οι κανονισμοί των σιδηροδρόμων θα έχουν +λάβει μέτρα διά ν' ανακουφισθούν από τους χονδρούς ανθρώπους, θα +γίνεται η πληρωμή αναλόγως του βάρους και οι σιδηρόδρομοι, αντί να +τους παίρνουν εις την ράχιν των, θα τους σύρουν οπίσω, θα τους +ρυμουλκούν, ως μαούνες. + + — Θα κάμης μπάνιο; τον ερωτά ο παχύς κύριος, αφού συνήλθεν εκ της +συγκινήσεως ην ησθάνθη φανταζόμενος τον εαυτόν του ρυμουλκούμενον υπό +του τροχιοδρόμου. + + — Μπάνιο δεν θα κάμω, αλλά θα ψαρέψω. + + — Δηλαδή; + + — Θα πάω για καμμιά γκουβερνάντα. + +Εις έν εκ των προ ημών θρανίων μία μυταρού ομιλεί αδιακόπως μυστικά +προς παρακαθημένην κυρίαν με ωραία μάτια. Και ενώ κύπτει προς αυτήν, +η τεραστία μύτη διευθύνεται απειλητική προς τα ωραία μάτια. + + — Νομίζεις μου λέγει ο Σβούρος, ότι από αγάπην της κρυφομιλεί έτσι; + + — Αλλά; + + — Από ζήλεια για τα ωραία της μάτια. + +Και μετ' ολίγον: + + — Όταν θα κατέβουμε κάτω να θυμηθής να προσέξωμεν αν θάχη και τα δυο +της μάτια αυτή η νόστιμη. + +Εκεί κατά του Μακρυγιάννη τα παιδάκια της συνοικίας, παρατεταγμένα +εκατέρωθεν της οδού ή προβάλλοντα εκ των θυρών και των παραθύρων +γελαστάς μορφάς, φωνάζουν προς τον τροχιόδρομον, με συρτήν φωνήν: + + — Στράτα! Στράτα! + +Αίφνης ακούεται θρηνώδης κραυγή. + + — Χριστός και Παναγία! αναφωνεί κάποια κυρία, θάκοψε κανένα. + + — Μην ανησυχείτε, κυρία μου, λέγει ο Σβούρος· ο τροχιόδρομος δεν +κόβει, διότι ο Βωτύ από οικονομίαν... δεν τον ακονίζει. + +Είνε ευχάριστος ασχολία να παρατηρή κανείς την έκφρασιν των μορφών, +αίτινες ατενίζουν τον τροχιόδρομον διαβαίνοντα από την Γαργαρέταν. +Εκείνο το νεαρόν προσωπάκι, που μειδιά και κοκκινίζει συγχρόνως, +νομίζεις ότι λέγει με φιλάρεσκον λίγυσμα του τραχήλου: + + — Πώς ντρέπουμαι! + +Εκείνα τα νυσταλέα και σκυθρωπά μούτρα, που προβάλλουν από το +παράθυρον και ρίπτουν βλέμμα μίσους και οργής προς τον τροχιόδρομον, +φαίνονται ως να του λέγουν: + + — Δεν θα σπάσης επί τέλους το πόδι σου, διαόλου κωλοσούρτη, να +βρούμε λίγη ησυχία; + +Μία θρονιασμένη εις τον εξώστην, κρατεί γαλλικόν μυθιστόρημα ούτως +ώστε να φαίνεται το εξώφυλλον. Και το επηρμένον ήθος της λέγει προς +τους επιβάτας του τροχιοδρόμου: + + — Έχει και η Γαργαρέτα αριστοκρατία. Τι νομίσατε; + +Έν άλογον στέκεται εκεί παρά την Καλλιθέαν. Και είνε τόσον ισχνόν, +τόσον εξησθενημένον, ώστε δεν έχει δύναμιν ν' απομακρυνθή από τον +ζέοντα ήλιον και να καταφύγη υπό σκιάν. Και είνε τόσον σκυθρωπόν και +τόσον περιλύπως κρέμονται τα γηραιά του χείλη, ώστε νομίζετε ότι +μελετά αυτοκτονίαν. + +Κατά την διάβασιν του τροχιοδρόμου, ο Αχαμνόων στρέφει προς αυτόν το +σκοτεινόν του βλέμμα και έπειτα τα γωνιώδη νώτα του. Μία ηθοποιός θα +ηδύνατο να λάβη μαθήματα μεγαλοπρεπούς περιφρονήσεως από το +παλιάλογον αυτό. + + — Τι μαύρα τα νερά αυτής της σούδας! + + — Είνε διά να λαμβάνουν ιδέαν οι περιηγηταί διά τα ύδατα της Στυγός. + + — Και διά τον μέλανα ζωμόν. + +Κατεβαίνομεν εις το Νέον Φάληρον. Και ο Σβούρος μ' ερωτά με τον +φυσικώτερον τρόπον: + + — Σε ποια μπάνια, καλέ, θα πάμε; Σ' τα ανδρικά ή στα γυναικεία; Εγώ, +να σου πω, προτιμώ τα γυναικεία. + + +(Ιούνιος 1898). + + + +ΤΑ ΒΑΣΑΝΑ ΤΗΣ ΝΕΟΤΗΤΟΣ + + + +Επιστρέφων βράδυ από το Ζάππειον, έτυχεν, εν μέσω του πλήθους των +περιπατητών, να συμπορεύομαι με όμιλον νεανίσκων, οίτινες ωμίλουν διά +το μέγα ζήτημα της ημέρας, διά τας εξετάσεις. Είνε αύτη ίσως η μόνη +περίστασις, καθ' ην τα παιδιά έχουν σοβαρότητα γερόντων. Εβάδιζον με +την κεφαλήν σκυφτήν, το μέτωπον συννεφιασμένον και το βλέμμα πλήρες +μερίμνης. Και όλοι εξέφραζον φόβους ότι θ' απερρίπτοντο, διότι τον +ένα εμίσει ο ελληνιστής, τον άλλον δεν εχώνευεν ο «Γάλλος», ο άλλος +είχε πάρει πολλά μηδενικά από τον καθηγητήν των λατινικών. + + — Α! αυτός ο Λατίνος! ανεφώνησεν είς εξ αυτών, είνε ο Κατιλίνας μου! + +Η κωμικοτραγική αύτη αναφώνησις επανέφερε διά μιας την εφηβικήν +ευθυμίαν και αντί των απαισιοδόξων ομιλιών και συζητήσεων, αντήχησαν, +υπό τον πράσινον θόλον της δενδροστοιχίας, παιδικοί γέλωτες. Ο ένας +εμιμείτο την βαρείαν γεροντικήν φωνήν του καθηγητού των λατινικών, ο +άλλος τον βήχα του καθηγητού των ιερών και τρίτος τους θυμούς του +μαθηματικού: + + — Τα μαθηματικά οξύνουν τον νουν, αλλ' όχι και τα κούτσουρα. Δεν +είνε τσεκούρια. + +Αλλ' όταν απομακρυνθείς τους αφήκα εις την οδόν Πανεπιστημίου, η +μελαγχολία και οι φόβοι τούς είχον κυριεύσει εκ νέου και ένας εξ +αυτών έλεγε: + + — Φαντάσου όμως να σ' αφήσουν στην ίδια τάξι! Με τι μούτρα θα πας να +το πης του μπαμπά; + +Επεθύμουν να ήμουν εις την ηλικίαν των, αλλά χωρίς να έχω τας +εξετάσεις των. Συμβαίνει ενίοτε να βλέπω καθ' ύπνον ότι δίδω +εξετάσεις και με κόβει κρύος ιδρώς. Είνε έν από τα μάλλον δυσάρεστα +όνειρα που βλέπω. Διά παραπλήσιον δε λόγον, φαίνεται, η Δευτέρα και ο +Σεπτέμβριος, η ημέρα και ο μην της επαναλήψεως των μαθημάτων, +παρίστανται ως μορφαί κατηφείς και σκοτειναί εις την φαντασίαν μου. +Και δεν μου φαίνεται πολύ παράλογος η ιδέα κατά μεν τους παιδικούς +και τους εφηβικούς χρόνους να παίζωμεν και να διασκεδάζωμεν, κατά δε +το γήρας να σπουδάζωμεν. + +Σκεφθήτε ολίγον το πράγμα και θα βεβαιωθήτε ότι έχω δίκαιον. +Παίρνομεν ένα παιδί, έχον απόλυτον ανάγκην κινήσεως, μη δυνάμενον να +μένη εις την αυτήν θέσιν επί πέντε λεπτά, και το κλείομεν εις +τεσσάρας τοίχους και το αναγκάζομεν να μένη ακίνητον επί ώρας, +προσηλωμένον εις το βιβλίον του ή εις την φαλάκραν του διδασκάλου +του. Δεν θα ήτο φυσικώτερον να υποβληθούν εις τα καθήκοντα ταύτα οι +έχοντες ανάγκην ακινησίας γέροντες, αντί να διημερεύουν εις τα +καφενεία και να κάμνουν πολεμικά σχέδια; Εάν η παιδεία είνε πράγμα +σοβαρόν, και οι γέροντες επίσης είνε σοβαροί, ενώ τα παιδία είνε +σοβαρά μόνον όταν είνε άρρωστα, θα ήτο δε και διασκεδαστικόν να +βλέπης πρωί πρωί τους πάππους και τας ομηλίκους των κυρίας να +διευθύνωνται καθ' ομίλους εις τα σχολεία με την σάκκαν υπό μάλης. +Ούτω θα δύναται να γίνη και μία οικονομική καινοτομία· θα λείψη η +διάκρισις των σχολείων κατά φύλον, αι δε αρσακειάδες θα +συναγελάζωνται εις το αυτό σχολείον με τους άρρενας, χωρίς κανένα +κίνδυνον των ηθών. Αι μόναι εκμηστηρεύσεις των θα είνε περί των +γεροντικών των ασθενειών, θα παύσουν δε και αι βάρβαροι σχολικαί +τιμωρίαι. Διότι ποίος διδάσκαλος θα τολμήση να δείρη ένα εξηντάρην +μαθητήν; + +Αλλά, θα μου πήτε, διατί να σπουδάζουν αφού μετ' ολίγον πρόκειται ν' +αποθάνουν; Εν πρώτοις αυτό το «μετ' ολίγον» είνε αρκετά αβέβαιον, ως +απέδειξεν ο στρατηγός Ράλλης και προ αυτού έτι πλέον ο Μαθουσάλας. +Έπειτα, αφού βάσις της ηθικής και της θρησκείας ημών είνε η πίστις +εις την μέλλουσαν ζωήν, διατί τάχα να λαμβάνωμεν υπ' όψιν +περισσότερον τας ανάγκας της προσκαίρου ζωής; Εάν μάλιστα έχωμεν +προσφάτους τας εκ του Δημοσθένους και του Κικέρωνος αναμνήσεις, θα +είνε ρητορικωτέρα η απολογία μας ενώπιον του Πλάστου, όστις, ως +γέρων, θα ευρίσκη ηδονήν εις τα λατινικά ρητά, όπως οι παλαιοί +δημοσιογράφοι. + +Δεν ελπίζω μόλα ταύτα να τύχωσι προσοχής αι θεωρίαι μου, ως συμβαίνει +εις αυτόν τον κόσμον δι' όλους τους ορθούς και λογικούς νεωτερισμούς. + +Και η ταλαίπωρος ανθρωπότης θα εξακολουθή να βασανίζεται, κατά την +ωραιοτέραν της ηλικίαν, διά να διασκεδάση και ν' απολαύση όταν δεν θα +έχη πλέον δόντια. Και οι δυστυχέστεροι εξ όλων των ανθρώπων είμεθα +ημείς οι Έλληνες, οίτινες διερχόμεθα όλα αυτά τα έτη των δοκιμασιών, +χωρίς να μανθάνωμεν τίποτε άρτιον και χρήσιμον. Διδασκόμεθα ελληνικά +και ελληνικά δεν μανθάνομεν, διδασκόμεθα λατινικά και λατινικά δεν +γνωρίζομεν αποφοιτώντες από το γυμνάσιον, διδασκόμεθα μαθηματικά, +γαλλικά, φυσικήν και όταν αποφοιτήσαντες εξετάζομεν τον σάκκον μας, +ευρίσκομεν κάτι τι από όλα εν συγχύσει χάους, αλλ' ουδέν αρκετόν και +πλήρες. Δι' αυτό το αμφίβολον ωφέλημα εβασανίσθημεν επί τόσα έτη; Και +καταρώμενοι τους διδασκάλους μας και εαυτούς, επιχειρούμεν να πάρωμεν +κανένα «ψευτοδίπλωμα», διά να ζήσωμεν εις βάρος των εργαζομένων και +της πολιτείας ή διά να ψοφήσωμεν εις βάρος ημών αυτών. + +Αναγινώσκων προ καιρού μίαν πραγματείαν περί του πώς διδάσκονται οι +Έλληνες τραγικοί εις την Οξφόρδην, ενόησα πώς οι Άγγλοι σπουδασταί +κατορθόνουν να εννοούν κάλλιον ημών τους Έλληνας συγγραφείς και να +παριστάνουν εις το πρωτότυπον την «Αντιγόνην» και τον «Οιδίποδα +Τύραννον». + +Εκεί οι καθηγηταί δεν περιορίζουν την διδασκαλίαν εις την ξηράν +γραμματικήν ανάλυσιν και τα ξηρά σχόλια· αντί δε να προσπαθούν και +μεταδώσουν εις τους μαθητάς τον θαυμασμόν των διά τον Γερμανόν +εκείνον σχολαστικόν, όστις δεν ενθυμούμαι πόσους τόμους έγραψε περί +του συνδέσμου «και», διεγείρουν τον θαυμασμόν και την αγάπην του +σπουδαστού προς τον συγγραφέα διά της αισθητικής αναλύσεως του +κειμένου και, μετά του ενδιαφέροντος αυτού, κινούν και ποδηγετούν την +κρίσιν και την ερευνητικήν του πνεύματός του λειτουργίαν. + +Μαθητής έχων ενώπιόν του τοιούτον καθηγητήν, αδύνατον να μη τον +σεβασθή, αδύνατον να του εξαποστείλη μυίας με χαρτάκια, διά να +καθήσουν εις την μύτην του και γελάση η ανιώσα τάξις. + +Εδώ τα εννέα δέκατα των μαθητών θεωρούν την εκπαίδευσιν ως αγγαρίαν +ανιαράν και προσπαθούν να την αποφεύγουν όσον το δυνατόν. Εκείνη η +προσδοκία, η απειλή του κλήρου πόσους άρά γε να έχη κάμει καρδιακούς; +Εάν, διά να μανθάνουν το μάθημα, οι Έλληνες μαθηταί κατέβαλλον όσας +προσπαθείας κάνουν διά ν' αποφύγουν τον κλήρον, ίσως δεν θα εχώλαινε +τόσον η εκπαίδευσις. Εγνώρισα μαθητάς, οίτινες έν μόνον μάθημα +εμελέτων, πώς να υπεξαιρούν τον κλήρον εκ της κληρωτίδος. Αλλ' +εγνώρισα και καθηγητάς, οίτινες, προς εξουδετέρωσιν της επιμελείας +ταύτης, εκάλουν τους μαθητάς εκ του καταλόγου. Όταν όμως ετύχαινε να +μη γνωρίζουν τους μαθητάς, συνέβαινον θρασύταται πλαστοπροσωπίαι. +Ένας τοιούτος καθηγητής εκάλεσεν ημέραν τινά εις το μάθημα μαθητήν +ονομαζόμενον Μαύρον. Αλλ' ο Μαύρος δεν είχε μελετήσει, διότι +εξετασθείς και εις το προηγούμενον μάθημα υπέθεσεν ότι δεν θα +εκαλείτο τόσον ταχέως. Εν τη αμηχανία του παρεκάλεσε παρακαθήμενον +μαθητήν να τον αναπληρώση. Αλλ' εις τον καθηγητήν είχε, φαίνεται, +κάμει εντύπωσιν, κατά το προηγούμενον μάθημα, ότι ο Μαύρος ήτο και +κατά το χρώμα μαύρος. Διό εξεπλάγη όταν είδεν εμφανιζόμενον ενώπιόν +του ένα κατάξανθον νέον. Και, αφού επί τινας στιγμάς τον παρετήρησε, +του είπε: + + — Δεν μου λες πώς κατώρθωσες από μαύρος να γίνης άσπρος εις τόσο +μικρόν διάστημα; + +Άλλοι καθηγηταί, αμελέστεροι ή έχοντες πεποίθησιν εις την μνήμην και +την όρασίν των, καλούν τους μαθητάς διά του βλέμματος ή εξ ονόματος, +χωρίς να συμβουλευθούν τον κατάλογον και χωρίς κλήρον. Αλλά και οι +αμελέστεροι εκ των μαθητών εκλέγουν τα τελευταία θρανία και επιμελώς +κρύπτονται κατά την κρίσιμον στιγμήν. Ένα τοιούτον ανεκάλυψε μίαν +ημέραν ο καθηγητής κ. Γαλάνης. + + — Έλα 'δώ 'σύ. + +Από στραβού διαβόλου όμως ο κρυπτόμενος ευρέθη να γνωρίζη το μέρος +εις το οποίον εξητάσθη· και ο καθηγητής μειδιών του είπε: + + — Δεν μου λες ότι είσαι κεκρυμμένος θησαυρός; + +Σιγά σιγά δε τα στρατηγήματα ταύτα μεταβάλλονται εις παιγνίδια και η +τάξις εις ιπποδρόμιον, του οποίου συνήθως ο κλόουν είνε ο καθηγητής +της γαλλικής. Τι γίνεται όταν εισέρχωνται εις το μάθημα οι ταλαίπωροι +ούτοι άνθρωποι δεν περιγράφεται. Συριγμοί, μυκηθμοί, κραυγαί θηρίων +και βόμβοι εντόμων τους υποδέχονται. Και χάνουν αυτοί τα μυαλά των, +οι δε μαθηταί δεν γίνονται σοφώτεροι. + +Και τώρα σας παρακαλώ να μου πήτε εν συνειδήσει· δεν είνε +φρονιμώτερον να έλθουν εις την θέσιν των παίδων οι γέροντες, αφού +μάλιστα ούτως ή άλλως γίνονται παλίμπαιδες; + +(Ιούνιος 1898). + + + +Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ «ΕΝΩΣΕΩΣ» + + + +Μακράν από τον κόσμον, όστις τον ελησμόνησε, και πλησίον του +πελάγους, όπερ είδε τα γενναία του τολμήματα, εις την νήσον Μύκονον, +απέθανεν ο Σουρμελής. Λέξιν δεν έγραψεν ο τύπος διά τον θάνατόν του +και υποθέτω ότι το έπραξεν εκ σεβασμού μάλλον, διότι εκεί όπου +αναγράφονται οι προβιβασμοί των ηττημένων και των φυγάδων της +Θεσσαλίας, θα ήτον ίσως ανάρμοστον ν' αναγραφή το όνομα εκείνου όστις +δεν ηττήθη· εκεί όπου αναφέρονται οι αστακοφάγοι του Τσάγεζι και οι +Ταρταρίνοι της Πρεβέζης, οι τρέμοντες προ ανυπάρκτου ή υποδεεστέρου +εχθρού, δεν έχει την θέσιν του ο αψηφήσας τον κραταιότατον επί Αζίζ +τουρκικόν στόλον και στρέψας τα μικρά του πυροβόλα κατά της +ναυαρχίδος του Χόβαρτ. + +Πόσον μακράν φαίνονται τα έτη εκείνα, κατά τα οποία το ελληνικόν +έθνος τόσην είχε πεποίθησιν εις εαυτό και τόσον ηθικόν σθένος! + +Ο Σουρμελής, ανήκων εις το παρελθόν, το οποίον απετέλει συνέχειαν των +μεγάλων παραδόσεων του 21, ήτο πλέον ξένος εν μέσω ημών και έκρινεν +ότι ήτο καιρός ν' απέλθη. Σήμερον λατρεύομεν νέους θεούς, το μικρόν +μας εγώ, την μικράν μας ευζωίαν και τα χρυσά μας σειρήτια, και ο +κυβερνήτης της «Ενώσεως» δεν ηδύνατο να γίνη αρνησίθρησκος. + +Και τότε η επανάστασις της Κρήτης συνεκίνει και ενεθουσίαζε τον +ελληνισμόν ολόκληρον. Αλλά τότε κατά μεν των επαναστατών είχον +εκπεμφθή πολλαί μυριάδες τουρκικού στρατού, την δε νήσον απέκλειον +πολυάριθμα τουρκικά σκάφη, ων ο αριθμός υπερέβη τα 35. Αφ' ου δε +ελληνικά τινα ιστιοφόρα, αποπειραθέντα να διασπάσωσι τον αποκλεισμόν, +συνελήφθησαν και το πλήρωμά των εκρεμάσθη εις τας κεραίας, οι εξ +Αθηνών διευθύνοντες τον αγώνα ηγόρασαν τρία εκ των ταχυπλόων τα οποία +εναυπηγήθησαν διά τον εμφύλιον πόλεμον των Αμερικανών, το «Αρκάδι», +την «Ένωσιν» και την «Κρήτην». + +Το «Αρκάδι» αρχικώς ωνομάζετο «Όνειρον» (Dream) και ως όνειρον +υπήρξεν ο βίος αυτού. Μετά εικοσιτρείς πλόας εις Κρήτην, την 7 +Αυγούστου 1867, πολιορκηθέν εις την παραλίαν των Σφακιών υπό +τουρκικών ευδρόμων, εβλήθη υπό οβίδος ήτις συνέτριψε τον ένα των +τροχών αυτού. Και ο πλοίαρχος Κουρεντής, βλέπων ότι δεν ηδύνατο να +διαφύγη, το διηύθυνε προς το τουρκικών «Ιζεδίν» με σκοπόν εμβολής. +Αλλά τοιαύτη έφοδος ήτο αδύνατος, διότι το «Ιζεδίν» ήτο υψηλότερον· +και εν τη απογνώσει του ο Κουρεντής έρριψε το πλοίον του εις την +ακτήν. Εν τη αταξία δε της αποβάσεως των εν αυτώ εθελοντών, λέμβοι +ανετράπησαν και επαναστάται τινές επνίγησαν, εν οις και ο αξιωματικός +Κοσονάκος. + +Μετά την καταστροφήν του «Αρκαδίου» την επανάστασιν της Κρήτης +ανέλαβε να επισιτίζη και εφοδιάζη ο πλοίαρχος Σουρμελής διά της +«Ενώσεως» και έστιν ότε διά της «Κρήτης». Και εξετέλεσεν 25 πλόας, +καθ' ους απεβίβασεν εις Κρήτην 4,000 μαχητάς, 7,000 κιβώτια όπλων και +πολεμοφοδίων, 1600 δέματα ενδυμάτων, υποδημάτων και φαρμάκων και +52,000 σάκκους αλεύρου. Απορεί δε τι περισσότερον να θαυμάση τις, την +αφοβίαν του εις τας τρικυμίας ή τα τεχνάσματα δι' ων εξηπάτα τα πλοία +του αποκλεισμού. Γνωρίζων την νωθρότητα και την μικράν αντοχήν των +Τούρκων εις την θάλασσαν, εξέλεγε τας τρικυμιώδεις και σκοτεινάς +νύκτας, διά να προσεγγίζη εις τας κρητικάς ακτάς, πάντοτε ασφαλώς +εισδύων εις τους μικρούς της νήσου όρμους, χάρις εις τον Κρήτα +πλοηγόν του Τζαρδήν. + +Αλλά μόλα ταύτα έτυχε πολλάκις, ενώ επλησίαζεν εις Κρήτην, να ευρεθή +ενώπιον τουρκικού καταδρομικού, το οποίον ώρμα εναντίον του. Τότε η +«Ένωσις», αναπτύσσουσα μεγάλην ταχύτητα και επωφελουμένη το σκότος, +απεμακρύνετο· έπειτα δε επιστρέφουσα εις τον αυτόν όρμον, απεβίβαζε +το φορτίον της, ενώ το τουρκικόν εξηκολούθει να καταδιώκη την σκιάν +της. + +Άλλοτε, ενώ εξεφόρτωνε, τουρκικά πλοία επλησίασαν, χωρίς να την +ίδωσι, και έκαμναν σημεία διά πυραύλων ή εκανονοβόλουν ασκόπως, διά +να την φοβήσουν και την αναγκάσουν να παρουσιασθή. Αλλ' ο Σουρμελής, +εννοών το τέχνασμα, έμενεν εις την θέσιν του, έτοιμος να φύγη μεταξύ +των εχθρικών πλοίων δι' όλης της δυνάμεως του ατμού, ως έπραξε νύκτα +τινά εις Φόδελε και αλλαχού. Πολλάκις δε επροστάτευσε την φυγήν της +«Ενώσεως» η σκιά των υψηλών παρά την ακτήν κρητικών βουνών. Αλλά και +τα τουρκικά πλοία δεν είχον πολλήν όρεξιν να συμπλακώσι μετά της +«Ενώσεως» όταν ήσαν μεμονωμένα. Μίαν νύκτα εις την Τρυπητήν τουρκικόν +πλοίον είδε διαβαίνουσαν προ αυτού την «Ένωσιν» αλλ' ηρκέσθη μόνον ν' +ανάψη πυρσούς. Και ο Σουρμελής είπε: + + — Μας φωτίζουν για να μη σκοντάψωμεν. + +Ενίοτε ηναγκάζετο να περιπολή επί ημέρας εις το πέλαγος και εις τας +παρά την Κρήτην νήσους, διά να εύρη ευκαιρίαν να προσεγγίση. Και τότε +μεγίστη ανησυχία εγεννάτο εν Σύρω και εν Αθήναις και πολλάκις έγιναν +πάνδημοι δεήσεις υπέρ της διασώσεως της «Ενώσεως». Μέγας δε ήτο ο +ενθουσιασμός και η συγκίνησις όταν οι επτά συνθηματικοί +κανονοβολισμοί ανήγγελλον την εμφάνισιν του πλοίου, εις το οποίον +τόσαι ελπίδες συνεκεντρούντο. Κατά τον πρώτον πλουν, τον Οκτώβριον +1867, διέτρεξε τον έσχατον κίνδυνον εκ της τρικυμίας και υπέστη +σπουδαίας βλάβας. Άλλοτε δε, ενώ κατεδιώκετο παρά την Γαύδον, η +μηχανή της επυρακτώθη και ηναγκάσθη να ανακόψη τον δρόμον της, κατ' +ευτυχίαν δε το καταδιώκον αυτήν πλοίον είχε παύση την καταδίωξιν, +απελπισθέν. + +Αλλά και το πλήρωμα της «Ενώσεως» ήτο εκλεκτόν, αποτελούμενον από +ναύτας πεπειραμένους, εις τους οποίους ο Σουρμελής είχε μεταδώσει την +ψυχραιμίαν και τον ενθουσιασμόν του. Η εκφόρτωσις εγίνετο μετά +καταπληκτικής ταχύτητος, των ναυτών βυθιζομένων μέχρις οσφύος εις την +θάλασσαν διά να μετακομίζωσι κιβώτια και σάκκους· ο δε χειμών του 67 +υπήρξεν εξαιρετικώς δριμύς. Δεκαοκτώ Κρήτες απέθαναν εκ του ψύχους +μίαν νύκτα, καθ' ην η «Ένωσις» εξεφόρτωνεν εις την παραλίαν του Αγίου +Βασιλείου, πολυάριθμα δε γυναικόπαιδα, περιμένοντα πλοίον διά να +έλθωσιν εις την Ελλάδα, απεψύγησαν. + +Και η «Ένωσις» δεν είχε μόνον τας δυσχερείας της αποβιβάσεως, αλλά +και της παραλαβής των γυναικοπαίδων και των τραυματιών ή ασθενούντων +την χρονοτριβήν και τα εμπόδια. Επειδή το πλοίον δεν παρελάμβανεν +υγιείς, οι θέλοντες να φύγουν μετεχειρίζοντο διάφορα τεχνάσματα διά +να φθάσουν και να γίνουν δεκτοί εις την «Ένωσιν». Τινές μετέβαινον +εις το πλοίον κολυμβώντες, άλλοι δε, συνδέοντες δύο ασκούς πλήρεις +ελαίου, προωρισμένου διά τας εν Αθήναις οικογενείας των, επλησίαζον +διά της σχεδίας ταύτης εις το πλοίον και εκραύγαζον: + + — Για το Θεό, πνίγομαι! + +Εν τοσούτω ένα των πλόων αυτού εξετέλεσεν ο Σουρμελής εις 22 ώρας! + +Αφού διά τόσων πλοίων, καταδρομικών και φρεγατών, δεν ηδυνήθη η +Τουρκία να κρατήση εν αποκλεισμώ την επαναστατημένην νήσον και η +«Ένωσις» εξηκολούθει τους πλόας της μετά τόλμης και δεξιότητος, ην θα +εζήλευε και ο περίφημος Αμερικανός πλοίαρχος της «Αλαβάμας», +αποφυγούσα πλείστας ενέδρας, η Τουρκία διέταξε τον Αγγλότουρκον +ναύαρχον Χόβαρτ να καταδιώξη το πλοίον του Σουρμελή και εις αυτά τα +ελληνικά ύδατα. + +Ούτω την 2 Δεκεμβρίου 1868, ενώ η «Ένωσις» επέστρεφεν εις Σύρον και +απείχε δέκα μίλλια, διέκρινε τρία πλοία, μίαν φρεγάταν και δύο +εύδρομα, ακριβώς απέναντι της θέσεως Δελαγράτσια, πλέοντα χωρίς +σημαίαν προς το Ασπρονήσι, σημείον κατευθύνσεως της «Ενώσεως». Ο +Σουρμελής τα εξέλαβε κατ' αρχάς ως γαλλικά, αλλ' όταν επλησίασεν εις +απόστασιν τεσσάρων μιλλίων, διέκρινεν ότι ήσαν τουρκικά και μεταξύ +αυτών το «Ιζεδίν». Η «Ένωσις» ενέτεινεν όλας τας δυνάμεις του ατμού +της και συγχρόνως το πλήρωμά της ετοιμάσθη προς μάχην. Αίφνης τα +τουρκικά ύψωσαν την ερυθράν σημαίαν και ήρχισαν πυροβολούντα. Αλλά +συγχρόνως και η «Ένωσις», ήτις έπλεε, προσπαθούσα να μη παρουσιάζη +πλευράν προς τον εχθρόν, έβαλε διά του πρυμναίου πυροβόλου της και το +βλήμα εύρε τον αριστερόν τροχόν του «Ιζεδίν», το οποίον υπέστη οίαν +και το «Αρκάδι» βλάβην και ηναγκάσθη να ταχθή παραπλεύρως της +φρεγάτας. Τούτο επωφελήθη ο Σουρμελής και επί ικανήν ώραν έπλεεν +ούτως ώστε μεταξύ της «Ενώσεως» και της φρεγάτας να παρεντίθεται το +«Ιζεδίν» και επομένως η φρεγάτα δεν ηδύνατο να πυροβολή. Δεύτερον +βλήμα του ελληνικού εξερράγη εντός του «Ιζεδίν», όπερ εξηκολούθησε να +πυροβολή αστόχως. Επί τέλους το μονόκροτον ετοιμάζεται να εκκενώση +όλα του τα πυροβόλα κατά της «Ενώσεως»· αλλά δύο βλήματα αυτής +σαρώνουν το κατάστρωμα και συντρίβουν δύο λέμβους της φρεγάτας, ης +επέβαινεν ο Χόβαρτ, όστις πάντα ταύτα ανέφερεν εις τας εκθέσεις του. + +Επωφεληθείσα η «Ένωσις» την εκ των βολών της σύγχυσιν, εισώρμησεν +ολοταχώς εις τον λιμένα της Ερμουπόλεως υπό τα άστοχα των Τούρκων +πυρά. Αλλ' ενώ με τοιαύτην ορμήν εισέπλεεν, είδεν εξερχόμενον άλλο +πλοίον χωρίς σημαίαν, το οποίον εξέλαβεν ως τουρκικόν. Και εν τη +απογνώσει αυτής ώρμησε κατ' αυτού ίνα το πλευροκοπήση και το βυθίση. +Το πλοίον όμως εκείνο ήτο ταχυδρομικόν και, οπισθοδρομήσαν ολοταχώς, +ύψωσε την αγγλικήν σημαίαν, ούτω δε απέφυγε την σύρραξιν. + +Η «Ένωσις» ηγκυροβόλησεν εις τον λιμένα όπισθεν αυστριακής τινος +κορβέτας, προτάξασα αυτήν ως ασπίδα. Ταύτα δε πάντα εγένοντο υπό τας +φρενιτιώδεις επευφημίας του λαού της Σύρου, όστις εν αγωνία +παρηκολούθησεν όλας τας περιπετείας της συγκρούσεως. + +Ούτος υπήρξεν ο τελευταίος πλους του Ν. Σουρμελή εις Κρήτην, της +οποίας η επανάστασις κατεστάλη μετ' ολίγον, ένεκα της εξασκηθείσης +επί της Ελλάδος πιέσεως. Η Τουρκία ηπείλησεν ότι θα εβομβάρδιζε την +Σύρον και τον Πειραιά· απεδόθη δε εις τους Χιώτας της Σύρου ότι +έλεγαν πτοηθέντες από τας τουρκικάς απειλάς: + + — Δόστε την την «Ένωσι» και την κάνομε χρυσή! + +Αλλά και ο Βούλγαρης απέστειλε την «Ελλάδα» εις Ερμούπολιν, ως +ανταπειλών. Εις την περίστασιν δ' εκείνη ν αναφέρεται και το αστείον, +ότι εξ Αθηνών η Κυβέρνησις ετηλεγράφησεν εις Ναύπλιον: + + — Χόβαρτ απειλεί. Στείλατε κοψαχείλαν(*). + +Και εκ Ναυπλίου απήντησαν: + + — Αδύνατον αποστείλαι κοψαχείλαν. Στείλατε Χόβαρτ. + +(Ιούνιος 1898). + +*) Περίφημον ενετικόν πυροβόλον. + + + +ΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΟΥΤΡΑ + + + +Τόσα, τα μεν παραδοξώτερα των δε, ελέχθησαν περί της καταγωγής και +της φύσεως του ανθρώπου. Και ελέχθη μεν ότι κατάγεται κατ' ευθείαν +από τον πίθηκον, αλλά κανείς, καθόσον γνωρίζω, δεν υπεστήριξεν ακόμη +ότι συγγενεύει προς τα αμφίβια. + +Διά τούτο πολλάκις σκέπτομαι μετ' απορίας πώς επήλθε κατά πρώτον εις +τον άνθρωπον η ιδέα να κάμη λουτρόν εις την θάλασσαν ή και εις +ποταμόν. Όσοι δεν εγεννήθησαν εις μέρος παράλιον γνωρίζουν οποίον +άπειρον δέος και κατάπληξιν προξενεί εις τον άνθρωπον η θάλασσα, όταν +το πρώτον την βλέπη. Εγώ, όστις κατά πρώτον είδα την θάλασσαν εις +ηλικίαν πέντε ή έξ ετών, ουδέποτε θα λησμονήσω τον μέγαν και +ανέκφραστον φόβον και θαυμασμόν, τον οποίον μου επροξένησεν η +απέραντος εκείνη κυανή και υγρά έκτασις με το «ανήριθμον των κυμάτων +γέλασμα», το απειρομέγεθες εκείνο τέρας, το συστρεφόμενον και +κυλιόμενον και εκπέμπον φοβερούς βρυχηθμούς. Εκ τούτου δε δύναμαι να +συμπεράνω οποίαν φοβεράν εντύπωσιν έκαμεν η θάλασσα εις τους πρώτους +ανθρώπους, οι οποίοι βεβαίως περί φυγής μάλλον ή περί λουτρού θα +εσκέπτοντο ενώπιον αυτής. + +Υποθέτω επομένως ότι το πρώτον λουτρόν ήτο ακούσιον και τυχαίον. +Φαντάζομαι δύο ή περισσοτέρους εκ των προπατόρων μας περιπατούντας +εις μίαν ακτήν. Διά να περιπατούν έπεται ότι ήσαν νέοι και διά να +είνε νέοι έπεται ότι ήσαν ζωηροί και έτρεχαν και αλληλωθούντο +παίζοντες και γελώντες. Όταν δε τοιαύτα αστεία γίνωνται εις το χείλος +της ακτής, δύσκολον να μη ακουσθή επί τέλους η κραυγή «άνθρωπος εις +την θάλασσαν!» + +Είς εκ των παιζόντων έχασε την ισορροπίαν (το υποθέτω πάντοτε) και +μπλουμ! έπεσεν εις την θάλασσαν. Αλλ' ενώ οι αφελείς σύντροφοί του +έμενον κατάπληκτοι, νομίζοντες ότι το μυστηριώδες θηρίον τον κατέπιε, +τον είδον με θαυμασμόν αναδυόμενον και έπειτα κινούντα τα άκρα, όπως +τα ψάρια κινούν τα πτερύγιά των, και επανερχόμενον εις την ακτήν +συγκεκινημένον, αλλά και χαίροντα διά την απροσδόκητον σωτηρίαν του +και την νίκην του κατά του φοβερού στοιχείου. + +Ο άνθρωπος της εποχής εκείνης βεβαίως θα είχε των ζώων την έμφυτον +κολυμβητικήν δεξιότητα. Εάν ήτο θέρος και καύσων, ο ακούσιος +κολυμβητής, μετά την πρώτην συγκίνησιν, θα παρέμεινεν εις την +θάλασσαν παίζων και καλών τους συντρόφους του να τον μιμηθώσι: + + — Ελάτε! δεν ξέρετε τι εύκολη και τι ευχάριστη διασκέδασις είνε! +Ωφελεί και στα νεύρα! + +Και από της ημέρας εκείνης ο άνθρωπος συνελάμβανε την πρώτην ιδέαν να +ναυπηγήση πλοίον, να διαβή πελάγη και ωκεανούς και να δώση εις τον +Σοφοκλήν αφορμήν ν' αναφωνήση ότι: + + Ουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει. + +Εάν νομίζετε ότι δεν έγινε κατ' αυτόν τον τρόπον το πρώτον λουτρόν, +εάν έχετε την ιδέαν ότι ο πρώτος αποπειραθείς να κολυμβήση επνίγη, +διότι δεν ήξευρε να κολυμβά, δεν επιμένω εις την ιδέαν μου. Εις έν +μόνον θα μου επιτρέψετε να επιμένω, ότι έγινε μίαν φοράν ένα πρώτον +λουτρόν και ότι αυτός ο οποίος το έκαμε δεν παρεκινήθη από ανάγκην +καθαριότητος. Εχρειάσθησαν αιώνες επί αιώνων διά να αισθανθούν οι +προπάτορες ημών την ανάγκην της εξωτερικής χρήσεως του ύδατος και να +ιδρύσουν βαλανεία και λουτρά. Έως τότε δε ως μόνον καλλυντικόν +όργανον είχον το κεραμίδι, διά του οποίου εξύετο εις τον κοπρόλακκον +ο Ιώβ. + +Ο αρχαίος πολιτισμός, ο τόσον φροντίζων διά το σωματικόν κάλλος, δεν +ήτο δυνατόν παρά να αισθανθή και την ανάγκην των λουτρών. Αλλ' ότι ο +άνθρωπος ρέπει προς την ρυπαρότητα, συγγενεύων κατά τούτο μάλλον προς +τον χοίρον ή προς τον πίθηκον, το απέδειξε μετά την διάδοσιν του +χριστιανισμού. + +Ο Χριστός παν άλλο εδίδαξεν ή να παραμελώμεν την καθαριότητα· +λεπτομέρειαί τινες μάλιστα εις την αφήγησιν της σταυρώσεως μαρτυρούν +ότι εις τον ιματισμόν του ήτο αρκετά φιλόκαλλος, τα δε συχνά μετά +μύρων ποδόλουτρα δεν εγίνοντο βέβαια προς θεραπείαν κρυολογήματος. +Εκτός δε τούτου το βάπτισμά του ήτο καθιέρωσις τόσον της σωματικής +καθαριότητος, όσον και του ψυχικού εξαγνισμού. Αλλ' οι χριστιανοί, +όπως παρεξήγησαν τόσα άλλα, παρεξήγησαν και τούτο και κατά τον +μεσαίωνα η ρυπαρότης κατήντησε να θεωρήται απαραίτητον συμπλήρωμα της +αγιότητος, από τα ασκητήρια δε η αποστροφή προς το νερόν μετεδόθη και +εις την κοινωνίαν και εις αυτά τα ανάκτορα, όχι δε μόνον εις την +Ανατολήν, αλλά και εις την Δύσιν, περισσότερον μάλιστα εις την Δύσιν. +Ο Ερρίκος Δ' δεν ήτο καθαρώτερος του ημιαγρίου Βερσιγετόριγος· και +όταν ποτέ του έφεραν μίαν ευειδή χωριατοπούλαν, εις την οποίαν +εσταμάτησε με πόθον το βλέμμα του κατά τινα εκδρομήν, είπε με +μορφασμόν δυσαρεσκείας — αφού εβεβαιώθη ότι την είχον οδηγήσει +προηγουμένως εις το λουτρόν: + + — Μου την ανοστήσατε. Ποίος σας είπεν ότι τα βερύκοκα πρέπει να +τρώγωνται πλυμένα; + +Αλλά και σήμερον ίσως υπάρχουν βασιλείς τρώγοντες τα βερύκοκα άπλυτα. +Δεν υπάρχει όμως ίσως ούτε καρβουνιάρης ρέπων προς την ρυπαρότητα +όσον ο τόσον διαλάμπων εις την ιστορίαν και τα μυθιστορήματα +Λουδοβίκος 14ος εις τον οποίον ήρκει ποτήριον ύδατος διά τον πρωινόν +του καθαρμόν, όταν τον έκαμνε και αυτόν, και ο οποίος παντοία +νοσήματα έπαθεν από την πολυφαγίαν και την ακαθαρσίαν του. + +Εδώ, εξαιρέσει των ναυτικών μερών, όπου τα παιδία πίπτουν από το +στήθος της μητρός των εις την θάλασσαν, μέχρι προ ολίγων δεκάδων ετών +η θάλασσα η «πικροκυματούσα» ενέπνεε θρηνώδεις στίχους, αλλ' όχι και +την ιδέαν της καθαριότητος. Συνήθως έν και μόνον θαλάσσιον λουτρόν +εγίνετο και τούτο κατά την νύκτα της Αναλήψεως και διά λόγους +κερδοσκοπικούς. Με την πρόφασιν του λουτρού έμενον αγρυπνούντες εις +τα παράλια. Διότι υπάρχει η ιδέα ότι κατά την νύκτα εκείνην ανοίγουν +αστραπιαίως οι ουρανοί και ό,τι ζητήση κανείς κατά την στιγμήν +εκείνην το λαμβάνει άνωθεν. Δεν αναφέρονται όμως παραδείγματα +ανθρώπων οι οποίοι επλούτισαν ή απέκτησαν ό,τι δήποτε κατ' αυτόν τον +τρόπον. Περί ενός μόνον λέγεται ότι, ιδών το άνοιγμα του ουρανού, δεν +επρόφθασε να εκφράση πλήρη ευχήν. Θέλων να ζητήση χίλια φλουριά ή +χίλια εκατομμύρια, μόνον την λέξιν χίλια επρόφθασε να προφέρη. Αλλ' ο +ουρανός, παίζων με τας λέξεις, του έδωκεν αντί χιλίων φλουριών +τερατώδη χείλια. + +Μόνον όταν διέδωκαν οι ιατροί ότι τα θαλάσσια λουτρά ωφελούν εις την +υγείαν και μάλιστα εις το κάλλος, διεδόθη και η χρήσις των θαλασσίων +λουτρών. Εδώ οι πρώτοι θαλάσσιοι λουτρώνες ιδρύθησαν το 1853 ή 54 εις +το Νέον Φάληρον. + +Αλλ' εις την αγάπην προς τα θαλάσσια λουτρά συνετέλεσε πολύ και το +παράδειγμα της βασιλίσσης Αμαλίας, ήτις ηγάπα περιπαθώς το κολύμβημα +όπως και την ιππασίαν. Και μη φοβουμένη, όπως ο στρατηγός Τσουρτς, +όστις εκολύμβα κρατών λόγχην διά ν' αμυνθή κατά των καρχαριών, +κατέβαινεν εις το Παλαιόν Φάληρον κατά τον βαθύν όρθρον και εκολύμβα. +Αι οικογένειαι κατέβαιναν με τα κάρρα, οι δε νέοι με γαϊδούρια της +Πλάκας, τα οποία συνηθροίζοντο είς τινα πλατείαν της συνοικίας +Μακρυγιάννη και εδίδοντο αντί 50 λεπτών ή δραχμής. Κατά την πρωίαν +της Κυριακής ιδίως απετελείτο μεγάλη και ευθυμοτάτη +γαϊδουροκαβαλλαρία εις την οδόν Φαλήρου από τριακόσιους και +πεντακόσιους νέους, οίτινες επλήρουν φαιδρού θορύβου και ασμάτων την +πεδιάδα, συναντώντες δε την Βασίλισσαν επιστρέφουσαν παρετάσσοντο +εκατέρωθεν της οδού· η δε αυστηρά και αγέρωχος Αμαλία δεν κατώρθωνε +να τηρήση την σοβαρότητά της, οσάκις, μετά των νέων, εχαιρέτων την +διάβασίν της και οι όνοι διά βροντερών σαλπισμάτων. + +(Ιούνιος 1898). + + + +ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΠΑΡΕΛΘΟΝ + + + +Η δίκη του Σαχτούρη επανέφερε ζωηράς τας απογοητεύσεις και τας +πικρίας με τας οποίας επότισε τον ελληνισμόν η κατά τον πόλεμον +μικρόψυχος και ακατανόητος διαγωγή των διοικούντων τον ελληνικόν +στόλον. Και εις την σκέψιν έρχονται συγκρίσεις απελπιστικαί ου μόνον +προς το ηρωικόν τέλος των δύο ισπανικών μοιρών και την ψυχράν +ανδρείαν και πολεμικήν τέχνην των Αμερικανών, αλλά και προς το +προχείρως συγκροτηθέν εξ εμπορικών πλοίων ελληνικόν ναυτικόν της +επαναστάσεως. + +Η ναυτική ημών εξέλιξις αποτελεί αλλόκοτον οξύμωρον. Ήμεθα +ισχυρότεροι εφ' όσον ήμεθα ασθενέστεροι. Επί Ορλώφ, ο Λάμπρος +Κατσώνης ανεστάτωσε την Μεσόγειον με ολίγα παληοκάραβα μεταποιηθέντα +εις καταδρομικά. Επί της επαναστάσεως, ο Μιαούλης με πρώην εμπορικά +πλοία κατεναυμάχει φοβερούς τουρκικούς στόλους, ο δε Κανάρης +εισήρχετο με μίαν βάρκαν εις τον λιμένα της Χίου και επυρπόλει την +τουρκικήν ναυαρχίδα. + +Σήμερον η Τουρκία δεν είχε στόλον και όμως οι ναύαρχοί μας έτρεμον +επί των θωρηκτών τα οποία εκυβέρνων και ήσαν έτοιμοι να πλεύσουν +ολοταχώς προς το λυβικόν πέλαγος, εάν ενεφανίζετο τουρκική σημαία +έστω και επί ιστιοφόρου. Σήμερον οι ναυτικοί μας εκυβέρνων +τορπιλοβόλα με ταχύτητα 22 μιλίων και όμως δεν ετόλμησαν να κάμουν, +όχι ό,τι έκαμεν ο Κανάρης με μίαν βάρκαν, αλλ' απλώς ν' ανατινάξουν +ένα παληοκάραβον υπνώττον εις τον λιμένα της Θεσσαλονίκης. + +Έτυχε κατ' αυτάς να εύρω έγγραφον περίεργον, χρονολογούμενον από του +1823, το οποίον συντελεί εις το να καταστή εναργεστέρα, αλλά και +θλιβερωτέρα η αντίθεσις αύτη. Η επιστολή αύτη απευθύνεται υπό του +πλοιάρχου και βουλευτού Φαρών Νικολάου Λουμάκη προς τον Α. Λουριώτην, +όστις είχεν αποσταλή μετά του Ορλάνδου και Κοντοσταύλου εις Αγγλίαν +προς συνομολόγησιν δανείου. Εις την επιστολήν δε ταύτην δίδουν +σημασίαν επίκαιρον και τα εν Αντίλλαις διαδραματιζόμενα πολεμικά +γεγονότα. Κατά πάσαν πιθανότητα ο Λουμάκης είνε ο πρώτος Έλλην +πλοίαρχος όστις έπλευσεν εις το απώτατον εκείνο αρχιπέλαγος. Ιδού η +επιστολή. + +«Προς τον ευγενέστατον κύριον Ανδρέαν Λουριώτην. + +»Εις το έτος 1803 εφόρτωσα από Λιβόρνον κρασιά και λάδια εις το +πλοίον μου ονομαζόμενον «Άγιος Νικόλαος» με σημαίαν τουρκικήν και +διοικούμενον παρ' εμού του Γεωργίου Α. Λουμάκη, αποφασισμένος διά τας +Αντίλλας, Μαρτινίκαν, Γουαδαλούπαν και λοιπάς νήσους, διά λογαριασμόν +ιδικόν μου. + +»Αναχωρούντες από Λιβόρνον εις τας 29 Μαρτίου διά ημέρας 44 εφθάσαμεν +έξω Λουίζας και Μαρτινίκας. Αυτού με εβιζιτάρισεν ο ναύαρχος Άγγλος, +όστις εκρατούσε την πολιορκίαν ταύτης της νήσου, και με έγγραφον +διαταγήν εις το φιρμάνι της σημαίας μου με διέταξε να υπάγω εις την +Γουαδαλούπαν, όπου επούλησα το φορτίον και αγόρασα άλλο, καφέ, ζάχαρη +και λοιπά διά Λιβόρνον και Σμύρνην. + +»Την δευτέραν ημέραν της αναχωρήσεώς μου με συνέλαβε ένα αγγλικό +βατσέλο, ονομαζόμενον «Σανδώρ», του πλοιάρχου Ουίλιαμς· με εσυνόδευσε +και με έσυρεν εις την νήσον Αντίνουαν, όπου έκαμε την πούλησιν όλου +του φορτίου, το καράβι μου εκρατήθη και εγώ εβαρκαρίσθηκα εις +αγγλικήν φρεγάδαν και έφθασα εις Λόνδραν. Και εκεί λαμβάνοντας +διαταγήν του Κουβέρνου, έστειλα εις Αντίνουαν δύο φοράς διά να μου +σταλούν όσα πιστοποιητικά μου εκράτησεν η εκεί διοίκησις, αλλά δεν +έλαβα ουδεμίαν απόκρισιν και ένεκα των μεγάλων εξόδων εις τους +αβουκάτους και διά άλλας αιτίας ανεχώρησα από Λόντραν διά την πατρίδα +μου Ψαρά και από τότε δεν ημπόρεσα να κάμω τίποτες. + +Δι' αυτό λαμβάνω το θάρρος να σε παρακαλέσω να εξετάσης δι' αυτήν την +υπόθεσιν και να μου γράψης. + +»Η αιτία που γράφομαι Γεώργιος Λουμάκης είναι που το φιρμάνι της +σημαίας μου ήτο εις το όνομα του πατρός μου και εγώ το εκαπετάνεβα. + +Εις Ναύπλιον την 15 Μαΐου 1823. + +Ο φίλος σου ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΛΟΥΜΑΚΗΣ +Βουλευτής Ψαρών + +Άξιον παρατηρήσεως είνε ότι, ενώ μόλις το 1786 επετράπη εις τους +Έλληνας ραγιάδες να ναυπηγήσουν πλοία μεγαλείτερα των σακολέβων, μετά +17 έτη πλοίον ελληνικόν διέπλευσε τον Ατλαντικόν ωκεανόν. Και σήμερον +ότε έχομεν ατμήρη ναυτιλίαν, αμφιβάλλω αν πλοίον υπό ελληνικήν +σημαίαν διέπλευσεν ακόμη τον πορθμόν του Σουέζ. Τούτο δεικνύει +παράδοξον και γενικήν οπισθοδρόμησιν εις το ναυτικόν μας, εφ' όσον +αυξάνουν τα υλικά αυτού μέσα και αι ευκολίαι. Και εις μεν το +εμπορικόν ναυτικόν ίσως ο μέγας διεθνής συναγωνισμός εξηγεί την +παρακμήν· αλλά το πολεμικόν μας ναυτικόν πώς δύναται να δικαιολογηθή, +όταν έχη ενώπιον του αντίπαλον σχεδόν ανύπαρκτον, τον τουρκικόν +στόλον; + +Εις προηγούμενον άρθρον περιέγραψα τους παρατόλμους πλόας του +Νικολάου Σουρμελή και το θάρρος με το οποίον διέφυγε την ενέδραν την +οποίαν του έστησεν ο Χόβαρτ προ του λιμένος της Σύρου. Σήμερον έχω να +προσθέσω και άλλα τινά περί του βίου του ναυτικού εκείνου, όστις +έδειξεν εις τον κόσμον ότι δεν εξέλιπεν ο ελληνικός ηρωισμός και +ανεζωπύρωσε τον προς το Ελληνικόν ναυτικόν θαυμασμόν. + +Ότε έτη τινά μετά το 1869 μετέβη εις Κωνσταντινούπολη, διά να +επισκεφθή την εκεί αποκατεστημένην θυγατέρα του, ο Χόβαρτ πασάς τον +εκάλεσεν εις γεύμα, όπερ απέφυγε κατά προτροπήν του φιλέλληνος +πρεσβευτού της Αμερικής Τάκερμαν, ειπόντος αυτώ ότι δεν ήρμοζεν ο +κυβερνήτης της «Ενώσεως» να παρακαθήση εις την τράπεζαν ενός +μισθοφόρου. Όταν δε κατέπλευσε κατά τύχην εις Μύκονον το ιταλικόν +θωρηκτόν «Αφοντατόρε», ο κυβερνήτης αυτού επισκεφθείς τον Σουρμελήν +του είπεν: «Ημείς απλοί ναυτικοί υποκλινόμεθα ενώπιόν σου, διότι σε +περιβάλλει η δόξα». Μικρόν δε μετά την Κρητικήν επανάστασιν, ο Μεχμέτ +Αλής της Αιγύπτου, σχεδιάζων να επαναστατήση κατά του Σουλτάνου, δεν +απετάθη εις Άγγλον ή Γάλλον, αλλ' εις τον Έλληνα Σουρμελήν διά να του +αναθέση την διοίκησιν του στόλου του. + +Και ο Σουρμελής δεν εσπούδασεν εις σχολάς ναυτικάς, ως δεν εσπούδασεν +ο Μιαούλης, δεν έφερε γαλόνια και παράσημα ως ο κ. Σαχτούρης. Ήτο +απλούς εμποροπλοίαρχος, μορφωθείς εις το ευρύ σχολείον των τρικυμιών +και των κινδύνων, αλλά προ πάντων είχεν εις τα στήθη του ζωηράς τας +γενναίας και ευτόλμους παραδόσεις του ελληνικού ναυτικού. Ήτο άρά γε +η τελευταία εκδήλωσις της ναυτικής μας υπεροχής; + +(Ιούλιος 1898). + + + +ΡΕΜΒΑΣΜΟΣ + + + +Κατά το θέρος η πλατεία του Συντάγματος μετατίθεται εις το Νέον +Φάληρον και ο ευρισκόμενος εις το Νέον Φάληρον νομίζει ότι δεν +απεμακρύνθη από το Σύνταγμα. Τα αυτά πρόσωπα, η αύτη ράθυμος κίνησις +επάνω κάτω, η αυτή ακινησία των εκατέρωθεν καθημένων, οι οποίοι +φαίνονται ως ν' απεκοιμήθησαν επί των καθεκλών. Οι καθήμενοι +φαίνονται ως κοιμώμενοι, οι περιπατούντες κινούνται ως υπνοβάται. Και +αυτή η θάλασσα κοιμάται πολλάκις και απλώνεται με τοιαύτην νωχέλειαν +οκνηρίας, με τοιαύτην νέκραν τέλματος, ώστε δυσκόλως από την πλατείαν +γεννάται αισθητή η παρουσία της. Και πολύ δικαίως κάποιος είπε μίαν +εσπέραν, ενώ παρετήρει τα ακίνητα εκείνα νερά, από τα οποία +ανεδίδοντο, ενόμιζες, ζεστοί ατμοί: + + — Θάλασσα είνε αυτή ή μπουγάδα; + +Και αυτή η μουσική είνε νυσταλέα και επιτείνει την νύσταν η οποία +στάζει από την βαρείαν ατμόσφαιραν του Νέου Φαλήρου. Άλλος ο οποίος +αισθάνεται, όπως εγώ, την ανίαν αυτής της παραλίας, μου έλεγε πρό +τινων ημερών: + + — Ο ανυπόφορος μουσικός θόρυβος, από τον οποίον είνε γεμάτη η Αθήνα +ημέραν και νύκτα, μας παρακολουθεί και εδώ, όπου ερχόμεθα ν' +ανακουφισθώμεν από την τύρβην της πόλεως. Και έπειτα ακούεις πολλούς +να λέγουν ότι έχομεν έλλειψιν μουσικής. Αλλά τι θέλουν αυτοί οι +άνθρωποι δι' όνομα Θεού Να τρελλαθούμε από μουσικήν; + +Το Παλαιόν Φάληρον δεν έχει μουσικήν, ούτε πλατείαν, ούτε εξέδραν, +ούτε πολιτισμόν. Η παραλία εκείνη είνε όπως την έκαμεν η φύσις. Και η +φύσις την έκαμε το καταλληλότερον μέρος διά ναπομονωθή κανείς από τον +θόρυβον και τα ψεύδη της ζωής και ναφεθή εις τους ρεμβασμούς του. Ο +ορίζων ανοίγεται πλατύς ενώπιόν του, η δε γραμμή της παραλίας +εκτείνεται πολύστροφος, με γραφικάς ανωμαλίας, εδώ μεν εκτείνουσα +βραχώδεις γλώσσας εις την θάλασσαν, εκεί κοπτομένη αποτόμως και +παραπέρα διαγράφουσα αβράς καμπύλας και κόλπους, ως αγκάλας. Η φύσις, +διατηρούσα το κράτος της, επιβάλλει και εις τους ανθρώπους την +απλότητά της. Και εδώ οι Αθηναίοι δεν κινούνται πλέον ως νευρόσπαστα, +αλλά περιπατούν ως άνθρωποι· και τίποτε δεν τους εμποδίζει ναφεθούν +εις την γοητείαν της φαληρικής εσπέρας. Η ιερά μεγαλοπρέπεια της +ώρας, ήτις απλόνει βασιλικήν αλουργίδα εις την δύσιν και περιβάλλει +τον Υμηττόν με τα τρυφερώτερα χρώματα του ίου, αναγκάζει και τους +αγροικοτέρους να χαμηλώνουν την φωνήν. Και ουδεμία αδιακρισία +ταράσσει την μυστικήν ομιλίαν, την οποίαν συνάπτουν αι ψυχαί των +ανθρώπων με την ψυχήν του κόσμου κατά τας στιγμάς εκείνας, ότε η +αμφιλύκη αρχίζει να δίδη εις τα αντικείμενα την αμφιβολίαν του +ονείρου. + +... Εκαθήμην μόνος εις μίαν άκραν της ακτής, και τα βλέμμα μου +πλανώμενον συνήντα από καιρού εις καιρόν μίαν υψηλήν και λεπτήν +γυναικείαν μορφήν, ορθίαν εις απόστασιν επί αλιπλήκτου βράχου και +βλέπουσαν προς την δύσιν. Εν τω μεταξύ αι σκιαί επυκνούντο, +ελαφροτάτη πνοή αύρας ήρχισε να ψιθυρίζη μυστηριώδεις λόγους εις την +ακοήν μου και εις την λείαν επιφάνειαν της θαλάσσης διήρχοντο +φρικιάσεις. Και όσον επυκνούντο αι σκιαί της εσπέρας, η επί του +βράχου γυναικεία μορφή απέκτα και αυτή την αοριστίαν ονείρου. Ολίγον +κατ' ολίγον κατεπίνετο υπό του σκότους και έπαυσε να διακρίνεται, ως +να μετεβλήθη και αυτή εις σκιάν, ως να εξητμίσθη. + +Η αύρα εξακολουθεί να ψιθυρίζη και η φωνή της μου φαίνεται ως να +έρχεται από τα βάθη του παρελθόντος. Και υπό την εντύπωσιν ταύτην +διακρίνω τας ομιλίας και τα γέλια της Ναυσικάς και των συντρόφων της +εις τον πολύχαρον θόρυβον ομάδος κοριτσιών, διερχομένων εις +απόστασιν. Έπειτα εις την φαντασίαν μου περνά ο Δημοσθένης, αγορεύων +προς την θάλασσαν και αγωνιζόμενος να λύση τον γλωσσοδέτην του. +Σήμερον εις την αυτήν παραλίαν επιδεικνύεται, ως χάρις και ευγένεια, +ο τραυλισμός του ρ, τον οποίον ο μέγας ρήτωρ εθεώρει ελάττωμα και +ασχημίαν. Αλλά μήπως το αυτό ελάττωμα εις το στόμα του Αλκιβιάδου, ο +οποίος επρόφερε τους κόρακας κόλακας, δεν εθεωρήθη υπό των συγχρόνων +του Αθηναίων ως χάρις; Και τότε το ρ του Αλκιβιάδου, όπως σήμερον το +Γαλλικόν, έγινε συρμός εις τας Αθήνας. + +Διαδοχικώς άλλαι μορφαί ανθρώπων και πραγμάτων των περασμένων εποχών +περνούν εις τον ρεμβασμόν μου. Και εις την γραμμήν των φώτων της +παραλίας βλέπω τους πυρσούς των βιγλών του Φαλήρου, όταν ειδοποίουν +τους κατοίκους των Αθηνών διά την εμφάνισιν πειρατικών πλοίων. Οι +Αθηναίοι, βλέποντες τα σήματα του κινδύνου, φεύγουν έντρομοι προς τα +όρη, όπου ίσως άλλοι λησταί τους περιμένουν. Και εις την ερημωθείσαν +πόλιν, όπου τα αρχαία μάρμαρα ορθούνται ως επιτύμβιοι στήλαι, έμεινε +μόνον εσχατόγηρος μοναχός, όστις με τρέμουσαν χείρα χαράσσει επί του +μαρμάρου το σπαρακτικόν χρονικόν: «15 του Μάη.... ήρθαν η φούστες και +η χώρα ερημώθηκε. Κλάψετε την Αθήνα». + +Το πλατάγισμα ιστίου διακόπτει τον ρεμβασμόν μου. Μία βάρκα διέρχεται +εγγύτατα της ακτής με το ιστίον ελαφρώς κολπούμενον υπό της +ενταθείσης πνοής της εσπέρας. Ακούω τον υγρόν θρουν του σχιζομένου +υπό της πρύμνης νερού· και μετ' ολίγον έρχεται δροσερά συμφωνία +νεανικών φωνών, απομακρυνομένων προς το Νέον Φάληρον: + + Κάτω στο γιαλό, κάτω στο περιγιάλι + +(Αύγουστος 1898). + + + +ΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΟΥΤΡΩΝ + + + +Ενώ ετοιμάζομαι διά το λουτρόν, έρχονται εις την ακοήν μου τα +λεγόμενα υπό των ευρισκομένων εις τας γειτονικάς μπανιέρας και ο +συγκεχυμένος θόρυβος των ευρισκομένων ήδη εις την θάλασσαν, τον +οποίον διακόπτουν από καιρού εις καιρόν οι δούποι των πιπτόντων εις +το νερόν. + + — Γιάννη! φωνάζει δεξιά μία βαρεία φωνή. + + — Τι θες; Είσαι έτοιμος; + + — Είμαι έτοιμος, αλλά... φοβούμαι να πέσω. + + — Τι φοβάσαι; + + — Ξέρω κ' εγώ; Ίσως... την συγκοπήν. + + — Έλα, βρε, μην είσαι ανόητος. Πόσες ώρες είνε που έφαες; + + — Θάνε τέσσερες και πλέον. + + — Ου! η πέψις έχει γίνει. Δεν υπάρχει κανείς φόβος. + + — Γιάννη, έχω κακά προαισθήματα... Αισθάνομαι ρίγος. + + — Τι θες να αισθάνεσαι, αφού είσαι γυμνός; Έλα πέσε. Κ' εγώ είμαι +έτοιμος. + + — Φοβούμαι. Έχουν γίνει τόσα δυστυχήματα. + + — Δυστυχήματα; + + — Ναι, πνίγηκαν τόσοι... επιβάται της «Βουργουνδίας». + + — Παύσε τις σαχλαμάρες. + +Ακούων αυτόν τον διάλογον, σκέπτομαι, ότι με τον φόβον της θαλάσσης, +τον οποίον έχουν πολλοί, και με τα δυστυχήματα τα οποία συμβαίνουν +εις τους λουομένους από πνιγμούς, συγκοπάς και αποπληξίας, το +θαλάσσιον λουτρόν έχει πολλήν αναλογίαν με μίαν μάχην. Ο μεταβαίνων +να λουσθή, όπως και ο μεταβαίνων να πολεμήση, έχει πολλάς πιθανότητας +να μη γυρίση. Διατί να μη εισαχθούν εις τα στρατιωτικά γυμνάσια και +τα θαλάσσια λουτρά, ως ασκήσεις θάρρους; Υποθέτω ότι οι διοικούντες +τον στρατόν μας κατά τον πόλεμον δεν είνε κολυμβηταί, άλλως θα ήσαν +πλέον ριψοκίνδυνοι ή θα είχαν πνιγή, ότε δεν θα επαθαίναμεν ίσως όσα +επάθαμεν. + +Ο διάλογος εξηκολούθησε δεξιά: + + — Άκουσε, αν πάθω τίποτε, σου κάνω διαθήκη· Σ' αφήνω την Κάκια.... +να την προστατεύης, σαν αδελφός. + + — Αν την προστατεύσω σαν φίλος; + + — Σ' αφήνω την κατάρα μου! + + — Καλά, εγώ είμαι έτοιμος και κατεβαίνω. Έλα να πέσωμε μαζή. + +Μετ' ολίγον βλέπω τον φοβούμενον την συγκοπήν εις την κλίμακα. Είνε +τριακοντούτης μόλις, αλλά φαίνεται ότι πραγματικώς φοβάται και μόνον +μετά νέας παρακινήσεις του φίλου του κατεβαίνει με πολλούς δισταγμούς +και προφυλάξεις εις την θάλασσαν, όπου δέχεται την επαφήν του νερού +με λαχτάραν σκύλου. + + — Αι! πώς είσαι; τον ερωτά ο άλλος, αφού εβούτηξε και επανήλθεν εις +την επιφάνειαν. + + — Μου φαίνεται ότι... ζω ακόμη... Μα τι κρύο που είνε το νερό! + + — Κουνήσου να ζεσταθής. + +Ο δειλός, ολίγον κατ' ολίγον ενθαρρυνόμενος, απομακρύνεται από την +κλίμακα και αρχίζει ν' «ακτοπλοή», ως λέγει. Ο άλλος κολυμβά ολίγον +βαθύτερα και ο διάλογος εξακολουθεί: + + — Φφφ! είδες το πρωτότυπο δράμα «Για την Τιμή»;... Φφφ!... + + — Εβούλιαξε κιαυτό. + + — Κ' έπρεπε... φφφ!... να επιπλεύση, αφού έχει μέσα... φφφ!... ένα +νεροκολόκυθο. + +Ενώ δεξιά μου συνήπτετο ο ανωτέρω διάλογος, αριστερά δύο σοφοί +ωμίλουν περί των αρχαίων λουτρών. Και ακούω τας εξής πληροφορίας περί +των Ρωμαϊκών λουτρών: + + — Εις τα λουτρά του Καρακάλα μπορούσαν να λουσθούν συγχρόνως 3000 +άτομα. Είχαν 1600 εδώλια από πορφυρίτην και μάρμαρον, αιθούσας προς +ανάπαυσιν και συνδιάλεξιν και βιβλιοθήκας. Ήσαν δε καταστόλιστα από +αγάλματα και μωσαϊκά και τα πέριξ εσκιάζοντο από πλατάνους και άλλα +δένδρα. Εκεί ευρέθη ο Φαρνέσιος Ηρακλής, εις δε τα λουτρά του Τίτου +ανεκαλύφθη το περίφημον σύμπλεγμα του Λαοκόοντος. + +Μετ' ολίγον οι δύο σοφοί πίπτουν με σεμνοπρέπειαν εις την θάλασσαν +και κολυμβούν παραλλήλως, ούτως ώστε αι λευκαί κεφαλαί των φαίνονται +ως ζεύγος νήσσων. Και ενώ σιγοπλέουν, εξακολουθούν την περί των +αρχαίων βαλανείων ομιλίαν. + +Εν μέσω του θορύβου των λουσμένων ακούεται και μια παιδική φωνή, η +οποία ερωτά: + + — Αν έρθη τώρα μπαμπά ο καρχαρίας, πώς θα το καταλάβω; + + — Θα το καταλάβης όταν θα σε καταπίνη. + + — Και σα με καταπιή, τι θα γίνω; + + — θα γίνης... θα γίνης... Καλλίτερα να μη σε καταπιή, γιατί αν σε +καταπιή μούντσωσ' τα! + +Όταν εξήλθα από την θάλασσαν, είχον ήδη εξέλθει και οι δύο σοφοί και +τους ακούω ενδυομένους και συνεχίζοντας τας σοφάς των ομιλίας. + + — Παρετήρησες; Η γυμνότης είνε ηδονή και ηδονή όχι μικρά. Ίσως αυτό +το αίσθημα είνε λείψανον της προπατορικής ευδαιμονίας. Ομού με τον +Παράδεισον οι προπάτορες έχασαν και την ελευθερίαν της γυμνότητος και +ευρέθησαν εις την ανιαράν ανάγκην να ενδύωνται. + + — Και μάλιστα με φύλλα συκής, είπεν ο άλλος γελών. Σήμερον τα +μεταξωτά οπωσδήποτε υποφέρονται. + + — Σκέπτομαι να την αναπτύξω μίαν ημέραν αυτήν την ιδέαν. + + — Περί; + + — Περί γυμνότητος ιστορικώς και ψυχολογικώς. Αι γυναίκες φαίνεται +ότι αισθάνονται περισσότερον αυτήν την τέρψιν, γι' αυτό τρέχουν τόσον +εις τα θαλάσσια λουτρά. Όχι τόσον διά την τέρψιν του νερού, όσον διά +την ηδονήν της γυμνότητος. + + — Τι είπεν ο Κολοκοτρώνης όταν είδε τας κυρίας να χορεύουν ντεκολτέ +στο Παλάτι;... Αι, το λουτρό είνε ολόκληρο... ντεκολτέ. Τα εννέα +δέκατα των γυναικών είνε Νάρκισσοι, εις τους οποίους το λουτρόν +επιτρέπει πλήρη τον αυτοθαυμασμόν· επί πλέον δε εκθέτει και εις τον +φθόνον των άλλων γυναικών τα πλαστικά θέλγητρα, τα οποία έχουν ή +νομίζουν ότι έχουν. Σημείωσε δε ότι και η ασχημοτέρα γυναίκα νομίζει +ότι κάτι έχει από την Αφροδίτην, αν όχι κάλλος, τουλάχιστον χάριν. +Και ό,τι έχουν τείνουν να το επιδείξουν. Αυτήν δε την τάσιν υποβοηθεί +και ο συρμός. Δεν βλέπεις πώς ανασύρουν και τεζάρουν το φόρεμα, διά +να παρουσιάζουν τας γραμμάς και τα σχήματα που κρύπτει το ένδυμα; Δεν +είνε γύμνωσις αυτή; + + — Εις την οδόν Σταδίου μπορείς να δης και κάτι σχετικόν. Εις μίαν +προθήκην είνε εκτεθειμένη εικών, εις την οποίαν παρίσταται ολόγυμνη η +πρώην πριγκήπισσα Σιμαΐ, η περιβόητος Κλάρα Ουάρ. Αυτή η κυρία +εγκατέλιπε τον πρίγκηπα σύζυγόν της και έφυγε μένα άσχημον Αθίγγανον, +μόνον και μόνον, φαίνεται, διά να έχη την ελευθερίαν να εκτίθεται +γυμνή εις τα θέατρα και να δίδη εις το εμπόριον φωτογραφίας της +γυμνάς. + +Ενώ ακούω τ' ανωτέρω, διακρίνω επί των σανίδων, μεταξύ διαφόρων +βωμολοχιών, την φράσιν «Η αλήθεια είνε γυμνή». Και υπ' αυτήν άλλη +χειρ έχει σημειώσει: «Δεν ντρέπεται η σιχαμένη;» + +(Αύγουστος 1898). + + + +Ο ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ + + + +Με τα τρυγόνια ανεφάνη και ο Σακκουλές κατόπιν μακράς εκλείψεως. Τον +είδα εις την πλατείαν του Συντάγματος με τον παρδαλόν από ποικίλα και +αλλεπάλληλα εμβαλλώματα ιματισμόν του, με την απαραίτητον ράβδον, την +οποίαν κρατεί υπό μάλης διά ν' αμύνεται κατά των σκύλων και των +ανθρώπων. Μόνον η πήρα του λείπει διά να παρουσιάζη πλήρη τον τύπον +του αρχαίου κυνικού. + +Τον είδα καθ' ην στιγμήν τον ελοιδώρουν εξ αποστάσεως τρία τέσσερα +παιδία, εις τα οποία προσετέθη αυθορμήτως και ένας σκύλος. Οι +άνθρωποι τέρπονται να τον ενοχλούν και τον βασανίζουν, οι σκύλοι δεν +τον χωνεύουν. Οι σκύλοι, όπως οι άνθρωποι, κρίνουν τους ανθρώπους +κατά το ένδυμά των· αρκεί δε να φορή κανείς πενιχρά ή κάπως ιδιόρρυθμα +ενδύματα διά να κινήση την δυσπιστίαν και την εχθρότητα των σκύλων. +Εκείνος ιδίως ο παράσιτος του καφενείου Ζαχαράτου Τριζώνης γίνεται +έξω φρενών άμα ίδη πτωχόν άνθρωπον. Μίαν ημέραν έσχισε την βράκαν +ενός νησιώτου, αποτολμήσαντος να πλησιάση εις την είσοδον του +καφενείου. Όταν δε κατά την εσπέραν των Χριστουγέννων και της +Πρωτοχρονιάς επιτρέπεται εις μίαν ομάδα βρακοφόρων Ναξίων να ψάλλουν +τα κάλλανδα και να χορεύουν εις το καφενείον, ο Τριζώνης δεν ευρίσκει +ησυχίαν. Και περιφερόμενος με νευρικότητα, παρατηρεί βλοσυρώς τους +βρακοφόρους και φαίνεται ότι τον πνίγει η απορία: «Το τέλος του +κόσμου έφθασε; Τι θέλουν αυτοί οι χωριάτες εδώ; Και πώς τους +ανέχονται οι ευγενείς μου φίλοι και αυθένται;» + +Εννοών όμως (και διά να το εννοήση θα εχρειάσθησαν πιθανώς και ολίγα +λακτίσματα) ότι οι ευγενείς του φίλοι ευρίσκουν άγνωστον τέρψιν εις +τα καμώματα των αγροίκων εκείνων, αναγκάζεται και αυτός να τους +ανέχεται, αλλ' όχι χωρίς να φανερόνη την δυσφορίαν του και να +διαμαρτύρεται με υποκώφους γρυλισμούς. + +Ομοίως οι φρακοφόροι υπηρέται των πλουσίων οικιών περιφρονούν τον +πτωχόν κόσμον εξ ου προήλθον και οι υψίπλουτοι είνε συνήθως τόσον +αγέρωχοι και σκληροί προς τους πρώην ομοίους των. + +Ο Σακκουλές γνωρίζων το εναντίον του μίσος του Τριζώνη, του αποδίδει +τα ίσα, και εις τας υλακάς απαντά δι' ύβρεων και επιθέσεων διά της +ράβδου. Και μίαν ημέραν ηκούσθη να του λέγη: + + — Λιμοκοντόρος μας γίνηκες και συ και δεν χωνεύεις τους φτωχούς +ανθρώπους; Να, για να πάρης γάντια! Να, για ν' αγοράσης +λουστρίνια!... Παλιόσκυλο, δεν βλέπεις τα χάλια σου, που δεν έχεις +βρακί να φορέσης, μόνο μας κάνεις τον τρανό και συ! Εγώ, μωρέ, είμαι +φτωχός, μα δεν κουνώ την ουρά μου κανενός για να μου δώση να φάω· τη +δεκάρα την παίρνω με το σπαθί μου, με το άστε-ντούα.... Ου! να χαθής, +παλιοζάγαρο, πρόστυχε, ξιππασμένε! + + — Πού ήσουνα, βρε Σακκουλέ; τον ηρώτησε κάποιος εκ των περιφερομένων +εις την πλατείαν. + + — Ήμουν εξορία, απήντησεν ο επαίτης με σοβαρότητα πολιτικού +εξορίστου. Φέρε τώρα μια δεκάρα! + + — Και ποιος σ' εξώρισε; + + — Ξέρω 'γώ; Η αστυνομία. Έλα κουνήσου, φέρε τη δεκάρα! + + — Μα γιατί σ' εξώρισαν; + + — Πολλά λες. Κύλα τη δεκάρα, σου λέω. + + — Θέλω πρώτα να μου πης γιατί σ' εξώρισαν. + + — Γιατί θέλουν να διώξουν όλους τους τίμιους ανθρώπους από την Αθήνα +και να μείνουν μόνον οι κλέφτες κ' οι μπαγαπόντιδες. θα δώσης τώρα τη +δεκάρα ή να.... + + — Τι; + + — Έλα, μη μου βγάλης τη ψυχή για μια παλιοδεκάρα. + + — Δεν έχω δεκάρα. Άιντε τράβα! + + — Ώστε μ' εκοροΐδευες τόση ώρα; είπεν ο Σακκουλές. + +Και αποσυρθείς έξω βολής, ήνοιξε την παλάμην εν σχήματι ριπιδίου. + + — Να!... να σου πάρ' ο διάολος τον πατέρα, παλιομπαγάσα, Τριζώνη! + +Αλλ' ο ούτως υβριζόμενος εδέχθη τας ύβρεις ως ανθόνερον. Ο σκοπός του +άλλως τε αυτός ήτο· να ερεθίση τον θρασύστομον επαίτην, διά να τον +υβρίση. Ο Σακκουλές πληροί μίαν ανάγκην μιας όχι ολιγαρίθμου τάξεως +ανδρών, τους οποίους διασκεδάζουν τα χονδρά λόγια, η ύβρις και η +βωμολοχία. Άλλοι εξ αυτών, τυχαίως φθάσαντες εις κοινωνικόν επίπεδον +ανώτερον του Σακκουλέ, στενοχωρούνται εις την νέαν κατάστασιν, ως εις +ξένον ένδυμα· η συνάφεια των δε με τον Σακκουλέν τους επαναφέρει εις +την φυσικήν των κατάστασιν. Άλλοι κολακεύονται υπό της ιδέας ότι ο +αλήτης τους υβρίζει, ως σημαντικά υποκείμενα. Διά τους περισσοτέρους +ο Σακκουλές είνε ο είλως της Σπάρτης, ο οποίος άπαξ του έτους είχε +την ελευθερίαν να μεθύσκεται και να λαλή προς τους κυρίους του με +γλώσσαν αχαλίνωτον. Η αυτή ανάγκη της ωμής αληθείας εδημιούργησε την +βωμολόχον ελευθεροστομίαν των επανερχομένων από τα Ελευσίνια και +βραδύτερον την ελευθερίαν των Απόκρεων. + +Εις το Ηράκλειον της Κρήτης ήτο προ ετών ένας τρελλός Τούρκος, ο +οποίος εξηρεθίζετο και ύβριζε και ελιθοβόλει οσάκις του απηύθυνον το +επιφώνημα «Ζιτ! ζιτ!». Άμα ενεφανίζετο εις την Πλατειάν Στράταν, τα +ερεθιστικά επιφωνήματα απετέλουν δαιμονιώδη βόμβον εκατέρωθεν. Ο δε +παράφρων, ως κεντριζόμενος υπό οίστρου, εγίνετο έξαλλος και έτρεχεν +υβρίζων ή και λιθοβολών δεξιά και αριστερά. Αλλά μίαν ημέραν οι +τεχνίται και οι έμποροι της Πλατειάς Στράτας συνεφώνησαν να μη τον +πειράξουν, διά να ίδουν τι θα συνέβαινε. Την επιούσαν ενεφανίσθη ο +τρελλός εις την Πλατειάν Στράταν, διήλθεν όλην την οδόν, αλλ' ουδείς +τον επείραξεν, ουδείς εφάνη προσέξας εις την διάβασίν του. Αντί δε ν' +απέλθη ευχαριστημένος, εστράφη προς τα οπίσω και εκ νέου διέτρεξε την +οδόν. Και πάλιν όμως δεν τον επείραξαν. Τότε εστράφη προς τα οπίσω +και διερχόμενος εφώναζε προς τους τεχνίτας και εμπόρους: + + — Ζιτ! ζιτ! + +Δεν σας φαίνεται ότι την θέσιν του τρελλού εκείνου έχει εις τας +Αθήνας όχι ο Σακκουλές, αλλ' εκείνοι οίτινες προκαλούν τας ύβρεις +του; Αλλ' ο Σακκουλές ικανοποιεί και την παιδικήν σκληρότητα, την +οποίαν πολλοί διατηρούν εις την μεγάλην ηλικίαν. Βασανίζουν τον +επαίτην, όπως τα παιδία βασανίζουν τον ποντικόν, τον οποίον +συλλαμβάνουν. + +Η αστυνομία εξορίζει συνήθως τον Σακκουλέν εις Σύρον, διότι, νομίζω, +κατάγεται από τας Κυκλάδας. Εκεί τον είδε προ καιρού κάποιος +Αθηναίος, περαστικός από την Ερμούπολιν. Και επειδή δεν εγνώριζε +κανένα και έπληττε, εκάλεσε τον Σακκουλέν και τον εκέρασε· + + — Τι θέλεις εδώ, Σακκουλέ; + + — Είμαι εξόριστος. Τι κάνουν οι δικοί μας στην Αθήνα; Να σου πω την +επεθύμησα την Αθήνα μας. + +Έπειτα, εκτείνας την παλάμην προς τον συμπατριώτην, του είπε: + + — Δος μου τώρα μια δεκάρα! + + — Δεν έχω ψιλά, καϋμένε. Έπειτα. + + — Α! στο διάολο λοιπόν, μπαγάσα! + +(Αύγουστος 1898). + + + +Ο ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ + +ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ + + + +Κατά την τελευταίαν επανάστασιν, εγνώρισα εις την Κρήτην ένα Αθηναίον +κουτσαβάκην. Είχε κατέλθει εθελοντής, διά να ελευθερώση την Κρήτην +αλλά μετ' ολίγας ημέρας αφήκε την νήσον εις την τύχην της. Πέρυσι, +κατά το θέρος, τον επανείδα εδώ. + + — Τι γίνεσαι; τον ερωτώ. Τι δουλειές πολεμάς; + + — Καλλιεργώ δερβισιλίκι, μου απαντά. + + — Καλλιεργείς δερβισιλίκι; επανέλαβα μη εννοήσας. + +Ο κούτσαβος εγέλασε. + + — Δεν τη καταλαβαίνεις του λόγου σου αυτή τη γλώσσα. Δερβισιλίκι +είνε η λεβεντιά. Είμαστε λεβέντες εμείς, έχουμε και στη γειτονιά μας +λεβέντισσες. + +Ήτο στυλωμένος εις το πεζοδρόμιον, κλείσας δε το μάτι και στρίβων το +μουστάκι του, μου έδειξε με το νεύμα το απέναντι παράθυρον, όπου μια +υπηρέτρια εκαθάριζε τα τζάμια. + + — Μα τέλος πάντων, του είπα, όσο δερβίσης κιάν είνε κανείς έχει +ανάγκην να τρώγη. Καμμιά εργασία δεν κάνεις; + + — Πώς; Είμαι θιασάρχης, είπε, προσηλόνων πάντοτε το βλέμμα εις το +απέναντι παράθυρον. + + — Θιασάρχης; + + — Έχω ένα καραγκιόζη στην πλατεία. + +Τον συνεχάρην φυσικά, αυτός δε με παρεκάλεσε να γράψω κάτι εις την +εφημερίδα διά το «θέατρόν» του· μ' εκάλεσε μάλιστα και να το +επισκεφθώ. Και μου είπε: + + — Έρχεται όλη η αριστοκρατία των Αθηνών. Απόψε έχουμε τους «Ληστάς +της Ισπανίας» ένα ωραίο δράμα. + +Υπεσχέθην, αλλ' ελησμόνησα την υπόσχεσίν μου. Τον συνήντησα εκ νέου +και μου παρεπονέθη ότι τον ελησμόνησα. Άλλην δε ημέραν, καθ' ην με +είδε διερχόμενον εις το αυτό μέρος και η δούλα ήτο πάλιν εις το +παράθυρον, μου εφώναξεν εξ αποστάσεως: + + — Ακόμη να γράψης για το θέατρο. Κάμε μου τη χάρι να γράψης δυο +λόγια. Στη μπαρούτη πούχομε φάει μαζή στην Κρήτη! + +Διά να μη του δώσω αφορμήν να μ' εξορκίση άλλην φοράν στους Τούρκους +που φάγαμε μαζή, έγραψα ολίγας λέξεις διά τον «εξυπνότατον +Καραγκιόζην, όπου συγκεντρώνεται κάθε βράδυ το άνθος της αθηναϊκής +αριστοκρατίας». + +Προ ολίγων ημερών τον επανείδα. Και μου ωμίλησε περί των εκλογών. + + — Πώς τα βλέπεις τα εκλογικά μας; + + — Εσύ με ποιους είσαι; του είπα χωρίς ν' απαντήσω εις την ερώτησίν +του. + + — Με κανένα. Τι ανάγκη τους έχω; Όταν πεινώ εγώ, δεν μου δίδει +κανείς να φάω. Εγώ κυτάζω τη δουλειά μου. + + — Δηλαδή το δερβισιλίκι; Τώρα καραγκιόζη δεν έχει. + + — Κάνω δουλειές του ποδαριού. + + — Ένας παλληκαράς σαν εσένα δεν μπορεί να μείνη έξω από την +εκλογικήν κίνησιν. + + — Με ζητούν κι' από το ένα κόμμα κι' από το άλλο, αλλά δεν +αποφασίζω. Φοβούμαι μη βρω κανένα μπελλά. + + — Φοβάσαι να μη σκοτώσης κανένα, αι; + + — Όπως είμαι αράθυμος και ζόρικος, μπορώ να κρατηθώ σε μια εκλογική +συμπλοκή; + + — Έχω την ιδέαν ότι, όταν θ' αποφασίσης, θα πας με το Κορδόνι. + + — Θεός φυλάξοι! εγώ να δώσω ψήφο του Κορδονάραγα, πούφερε τον Ετέμ +και τον έλεγχο; Κάλλιο να μου κοπή το χέρι! Μόνο του Σμολένσκη θα +δώσω άσπρο. Α! δεν μπορώ· επολέμησα μαζή του στο Βελεστίνο. + + — Βρε θεομπαίκτη, εμένα μην τα λες αυτά που σε ξέρω. + +Ο ήρως εγέλασε. + + — Με είδες στην Κρήτη, αλλά δεν με είδες στο Βελεστίνο. Αν θέλης +ρωτάς και το στρατηγό, που με είδε. + + — Μα πήγες αλήθεια στο Βελεστίνο; Έλα, την αλήθεια, στη μπαρούτη που +φάγαμε! + + — Εγώ δε θυμούμαι να πήγα. Μα σαν το θυμάται ο στρατηγός, ποιόν να +πιστέψωμε; + +Προχθές διέβαινε μία δηλιγιαννική διαδήλωσις· και κάποιος, +αποσπασθείς από το πλήθος, επλησίασεν εις το πεζοδρόμιον και μου +έρριψεν, ως πιστολιάν, μίαν βραχνήν κραυγήν: + + — Κορδόναρος! Κορδονάραρος! Και τους δεκατρείς! + +Εδυσκολεύθηκα ν' αναγνωρίσω τον μαχητήν του Βελεστίνου υπό τους +μώλωπας, τους οποίους είχεν εις το πρόσωπον. + + — Τι μούτρα είν' αυτά. μωρέ; Ποιος σ' έκαμ' έτσι; + + — Μην τα ρωτάς! Γένηκαν τραγικά πράμματα. Δε σούλεγα πως θα βρω +μπελλά; Ένας παλιάνθρωπος απαλλαγέντας ήθελε και καλά να πη πως δεν +ήμουνα στο Βελεστίνο. — «Ώστε ψέματα λέω εγώ; — Ψέματα, μου λέει. — +Εγώ, μωρέ; — Εσύ» Του καταφέρνω ένα σκαμπίλι και πιανόμαστε. Του +δίδω, μου δίδει. Στο ύστερο τραβώ την κάμα και τον αρχίζω. Πελέκημα +σωστό. + + — Και τον εσκότωσες, σκυλί; + + — Μ' είχε στραβώσει ο θυμός και δεν είδα τι έγινε. Αλλά βέβαια θα +τον εσκότωσα. Τόσες μαχαιριές δεν πήγανε στον αέρα. Σαν μας χωρίσανε +του λέω: + + — «Είσαι Ελιά, ρε βλάμη; — Ελιά, ναι. — Τότε εγώ είμαι Κορδόνι· κι' +απ' αυτή τη στιγμή είμαι πυρ και μανία με το Κορδόνι! Μ' εφανάτισες». + + — Ώστε τώρα είσαι;... + + — Ντεληγιάννης και το νύχι μου! + +Αι κραυγαί των Κορδονικών επλήρουν την οδόν, ως ποταμός βοής. Ο δε +μαχητής του Βελεστίνου εξηκολούθησε: + + — Μα μπορεί ένας άνδρας με αίμα, ένας δερβίσης να μην είνε με το +Κορδόνι; Το λες και γεμίζει το στόμα σου. Το φωνάζεις και βροντά σαν +τουφεκιά, σαν χαλκούνι! + +Και διά να μου αποδείξη τους λόγους του, εφώναξε με όλην την δύναμιν +των πνευμόνων του: + + — Κορδονάραρος! + +Έπειτα με φρενίτιδα αληθινού δερβίσου εκ των ωρυομένων ώρμησε προς τα +κάτω, τρέχων διά να φθάση την απομακρυνομένην διαδήλωσιν και +βρυχώμενος: + + — Κορδόναρος! Κορδοναρούμπαρος! + +(Φεβρουάριος 1899). + + + +ΑΓΩΝΕΣ ΑΣΧΗΜΙΑΣ + + + +Ο αρχαίος φιλόσοφος Αρίστιππος είπεν ότι η κίνησις είνε ηδονή. Οι +Τούρκοι με το ραχάτ και οι Ιταλοί με το «dolce far niente» είπον το +αντίθετον. Αλλ' ίσως και ο αρχαίος φιλόσοφος ενόει ότι η κίνησις είνε +αναγκαία διά να αισθάνεται κανείς έπειτα μεγαλειτέραν την ηδονήν της +ακινησίας. + +Το βέβαιον είνε ότι, αν έζη σήμερον ο Αρίστιππος, θα ηναγκάζετο να +τροποποιήση την γνώμην του διά να προσθέση ότι η υπερβολική κίνησις +είνε παραφροσύνη. + +Τοιαύτα εσκεπτόμην προχθές, ενώ παρετήρουν εις το Ν. Φάληρον τους +ποδηλατικούς αγώνας. Όσον αυξάνει διά των εφευρέσεων η ευκολία και η +ταχύτης της συγκοινωνίας, τόσον αυξάνει και η απληστία της ταχύτητος +και η ανθρωπότης φαίνεται ως να θέλη να φθάση εις τον ίλιγγον και να +τελειώση με την μέθην του ιλίγγου. Τόση είνε η ανησυχία των σημερινών +ανθρώπων, ώστε ο κόσμος καταντά πλέον στενός και ανεπαρκής να +περιλάβη αυτήν την ανησυχίαν και την πολυπραγμοσύνην. Και αν δεν +ευρεθή ταχέως το πηδάλιον του αεροστάτου διά να δοθή διέξοδος προς τα +επάνω, φόβος υπάρχει ότι η ανησυχία μας θα μεταβληθή εις μανίαν, ο δε +μικρός πλανήτης μας εις φρενοκομείον. + +Άλλως τε αυτή καθ' εαυτήν η κατάχρησις της κινήσεως και της ταχύτητος +άγει εις την νευρικήν εξάντλησιν και την νευροπάθειαν. Η τόσον +διαδεδομένη εις τους χρόνους μας νευρασθένεια θεωρείται ως αποτέλεσμα +της ταχύτητος και της εντάσεως με την οποίαν ζώμεν. Ενώ ο περί του +βίου αγών είνε τόσον έντονος και πυρετώδης, αι ψυχαγωγίαι είνε επίσης +κοπιώδεις. Διά ν' αναπαυθούν οι κεκμηκότες ταξειδεύουν, υποβάλλοντες +νεύρα και εγκέφαλον εις τους κραδασμούς της ατμομηχανής, αναρριχώνται +εις τα βουνά και επιδίδονται εις ασκήσεις υπερεξαντλητικάς. + +Δεν θέλω να είπω ότι θα ήτο προτιμότερον να ταξειδεύωμεν ακόμη με +βωδάμαξα και ιστιοφόρα. Αλλ' αφ' ότου απεκτήσαμεν τόσα μέσα ταχείας +συγκοινωνίας, δεν εννοείται προς τι υποβαλλόμεθα εις τόσον +υπερβολικάς ασκήσεις δρόμου διά των ποδών ή του ποδηλάτου, +προσθέτοντες εις τον πνευματικόν κάματον και την σωματικήν +υπερκόπωσιν και παρασκευάζοντες πρόσφορον έδαφος εις τα νευρικά +νοσήματα. + +Κατά τους τελευταίους ποδηλατικούς αγώνας των Παρισίων, οίτινες +παρετάθησαν επί 60 ώρας, πάντες όσοι επέμειναν αγωνιζόμενοι πέραν των +24 ωρών έδειξαν σημεία διαταράξεως των φρενών. Είς εξ αυτών ενόμιζεν +ότι οι θεαταί έρριπτον λίθους εις τον δρόμον του. Άλλος έβλεπεν ένα +μαύρον γάτον, προπορευόμενον του ποδηλάτου, και παρεπονείτο ότι ο +φόβος μήπως καταπλακώση το ζώον ανέκοπτε την ταχύτητά του. Τρίτος, +ενώ ωδηγείτο εις το ιματιοφυλάκιον διά ν' αλλάξη και ν' αναπαυθή, +ήρχισε να παραληρή· επεχείρησε δε και να φύγη γυμνός. Αι διαταράξεις +αύται υπεχώρησαν εις γενναίον και αναπαυτικόν ύπνον αλλά τις δύναται +να βεβαιώση ότι δεν θα επανέλθουν, μάλιστα μετά νέαν τοιαύτην +κόπωσιν, και ότι τότε θα παρέλθουν όπως τώρα; + +Και εις το Λονδίνον κατά τους τελευταίους εις τον Τάμεσιν αγώνας +λεμβοδρομίας μεταξύ των φοιτητών Οξφόρδης και Κανταβριγίας, οίτινες +άλλως δεν συγκρίνονται προς τους εξηκονταώρους ποδηλατικούς αγώνας, +είς μεν εκ των νικητών ελιποθύμησεν, άλλος δε έπαθε νευρικήν +εξάντλησιν σοβαράν. + +Αλλ' οι αγώνες γίνονται χάριν των θεατών, οι δε θεαταί είνε λίαν +απαιτητικοί. Διά να ικανοποιηθή το ενδιαφέρον των πρέπει να ίδουν +τραγικάς υπερβολάς. Όταν οι ήρωες του δράματος παύσουν να πάσχουν, +παύει και το ενδιαφέρον των θεατών. Εις τους υπερανθρώπους άθλους +τους οποίους χειροκροτούν οι σημερινοί άνθρωποι εις τα στάδια αναζεί +η αγριότης των Ρωμαίων θεατών. Και οι σημερινοί αγώνες δεν είνε πλέον +αγώνες μεταξύ ανθρώπων ή μεταξύ ανθρώπων και θηρίων, αλλά πάλη μεταξύ +του ανθρώπου και των φυσικών νόμων, δηλαδή σύγκρουσις του αυγού και +της πέτρας. + +Αγώνες τοιούτοι δεν έχουν κανένα σκοπόν, δεν έχουν προ πάντων τον +κύριον σκοπόν τον οποίον είχαν οι αγώνες εις την Ελληνικήν +αρχαιότητα. Διότι, αντί να δημιουργούν ωραία, υγιή και ρωμαλέα +σώματα, δημιουργούν ασυμμετρίας σωματικάς, ασχήμους αναπτύξεις των +μυών και νευρικήν νοσηρότητα. Εις τας υπερβολάς του σημερινού +αθλητισμού προσβάλλεται εξ ίσου η αισθητική και η λογική. Και μάλλον +έπρεπε να ονομάζωνται αγώνες ασχημίας. Εκεί δ' εννοούμεν καλλίτερα +την συγγένειαν την οποίαν έχουν αι λέξεις αθλιότης και κακομοιριά +(*). + +(Απρίλιος 1899). + +*) Όλα τα ανωτέρω χρονογραφήματα εδημοσιεύθησαν εις το «Εμπρός» + + + + +ΤΕΛΟΣ + + + + + + +End of Project Gutenberg's While I was passing by, by Ioannis Kondylakis + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK WHILE I WAS PASSING BY *** + +***** This file should be named 32815-0.txt or 32815-0.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/3/2/8/1/32815/ + +Produced by Sophia Canoni + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/32815-0.zip b/32815-0.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..c02ddf7 --- /dev/null +++ b/32815-0.zip diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..7fc153d --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #32815 (https://www.gutenberg.org/ebooks/32815) |