diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 12637-0.txt | 2234 | ||||
| -rw-r--r-- | 12637-h/12637-h.htm | 1997 | ||||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/1fl.jpg | bin | 0 -> 519936 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/1th.jpg | bin | 0 -> 12261 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/2fl.jpg | bin | 0 -> 588751 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/2th.jpg | bin | 0 -> 20764 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/3fl.jpg | bin | 0 -> 194705 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/3th.jpg | bin | 0 -> 16436 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/4fl.jpg | bin | 0 -> 612705 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/4th.jpg | bin | 0 -> 23868 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/5fl.jpg | bin | 0 -> 401639 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/5th.jpg | bin | 0 -> 20937 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/6fl.jpg | bin | 0 -> 796853 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/6th.jpg | bin | 0 -> 25566 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/7fl.jpg | bin | 0 -> 324797 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/7th.jpg | bin | 0 -> 19326 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/8fl.jpg | bin | 0 -> 390484 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/8th.jpg | bin | 0 -> 18122 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/9fl.jpg | bin | 0 -> 539386 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 12637-h/images/9th.jpg | bin | 0 -> 19319 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 | ||||
| -rw-r--r-- | old/12637-8.txt | 2625 | ||||
| -rw-r--r-- | old/12637-8.zip | bin | 0 -> 51014 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h.zip | bin | 0 -> 4273582 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/12637-h.htm | 2415 | ||||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/1fl.jpg | bin | 0 -> 519936 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/1th.jpg | bin | 0 -> 12261 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/2fl.jpg | bin | 0 -> 588751 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/2th.jpg | bin | 0 -> 20764 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/3fl.jpg | bin | 0 -> 194705 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/3th.jpg | bin | 0 -> 16436 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/4fl.jpg | bin | 0 -> 612705 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/4th.jpg | bin | 0 -> 23868 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/5fl.jpg | bin | 0 -> 401639 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/5th.jpg | bin | 0 -> 20937 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/6fl.jpg | bin | 0 -> 796853 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/6th.jpg | bin | 0 -> 25566 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/7fl.jpg | bin | 0 -> 324797 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/7th.jpg | bin | 0 -> 19326 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/8fl.jpg | bin | 0 -> 390484 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/8th.jpg | bin | 0 -> 18122 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/9fl.jpg | bin | 0 -> 539386 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637-h/images/9th.jpg | bin | 0 -> 19319 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/12637.txt | 2625 | ||||
| -rw-r--r-- | old/12637.zip | bin | 0 -> 50910 bytes |
47 files changed, 11912 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/12637-0.txt b/12637-0.txt new file mode 100644 index 0000000..1c1e70d --- /dev/null +++ b/12637-0.txt @@ -0,0 +1,2234 @@ +*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 12637 *** + +Prijs 20 cents. + +_Joris Komijn op de Tentoonstelling_ + +_Humoristische Schets_ + +_van_ + +_JUSTUS VAN MAURIK_ + +_(Warendorfs Novellen-Bibliotheek No. 210-211)._ + + +[Illustration] + +_Amsterdam--Van Holkema & Warendorf._ + + + + * * * * * + + + +Hoofden van Gezinnen! + + +1 FEBRUARI 1909 treedt de Wet op het A R B E I D S C O N T R A C T in +werking. + +Hierdoor wordt U de verplichting opgelegd tot behoorlijke verpleging en +geneeskundige behandeling van inwonende Dienstboden, zoowel bij + +ONGEVALLEN als bij ZIEKTEN. + + +*Tegen dit risico kunt +U zich verzekeren ..* + + +De OCEAN keert uit bij ongeschiktheid zoowel door *ziekte als door ongeval, +in en buiten beroep, en onverschillig of verpleging door verplegers op +verpleegsters of opname in een Ziekenhuis noodzakelijk is of niet.* + +_De premie is uiterst gering en de formaliteiten zijn tot een minimum +teruggebracht._ + +*Geneeskundig Onderzoek is niet noodig*. + +Volledig Prospectus gratis en franco op aanvrage aan de + +*= OCEAN =* + +*Grootste Maatschappij* + +*van verzekering tegen* + +*ONGELUKKEN, ZIEKTEN EN WETTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID.* + +Nederlandsche Succursale: + +AMSTERDAM ... ROKIN 162{bis} + +Directeur: EDWARD HEYMAN. + +Telefoon 8050. ... Telegram-Adres: *OVERBANK, Amsterdam.* + + +Garantiën f 24.000.000 +Jaarl. Premie inkomen: ruim f 17.000.000 + + +IN NEDERLAND GEVESTIGD SEDERT 20 JAAR. + +*Uitbetaald aan Nederlandsche Verzekerden* + +*MEER DAN 15000 UITKEERINGEN* + +*tot een gezamenlijk bedrag van RUIM _f_ 750.000.* + +_Hooge Jaarlijksche gelijkblijvende provisie voor Actieve Agenten_. + + + + * * * * * + + + +*Joris Komijn op de Tentoonstelling* + + + + * * * * * + + + +*NED:LLOYD* + +*KAPITAAL f 4.000.000.* + +*INBRAAK* +*VERZEKERING* + +DIRECTEUR J ter MEULEN Jr. +Heerengracht 248, Amsterdam + + + + * * * * * + + + +Joris Komijn + +op de + +Tentoonstelling + + + +Humoristische Schets + +van + +Justus van Maurik Jr + + + +AMSTERDAM +VAN HOLKEMA & WARENDORF + + + + * * * * * + + + +100% + +Onderlinge Levensverzekering van Eigen Hulp + +Hoofdkantoor + +s' Gravenhage, Kortenaerkade 3 + +Bijkantoren: Amsterdam, Rokin 99; Rotterdam, Wijnhaven 33; +Groningen, Heerestraat 1a; Arnhem, Rijnkade 41; +Batavia, Koningsplein, hoek +Parapattan; Brussel, 114 Rue de l'Enseignement. + +Directeuren: + +J.C. VAN GOENS en Mr. E.A. SMIDT + + +Adjunct-Directeur: Secretaris: +MR. C.J. SNIJDERS A.H.J. DE GOEY + + +Commissarissen: Jhr. Mr. G. de Bosch Kemper, Prof. Mr. W.L.P.A. +Molengraaff, R.N.L. Mirandolle, E. Voûte, Jhr. Mr. S. Laman Trip, L.D.J.L. +de Ram en P.J. van Ommeren. + +Hoofdinspecteur: J.C. Rolandus Hagedoorn, te 's Gravenhage. + +Verzekerd kapitaal *f 24.500.000.* Verzekerde rente *f 830.000.* +Zekerheidsfonds *f 750.000.* Premie-reserve bijna *f 11.000.000.* + +De geheele winst wordt uitgekeerd aan de verzekerden, wier contracten tot +de vorming daarvan hebben bijgedragen. + +Door het onderling systeem, gepaard aan zuinig beheer, kan, bij behoud der +noodige soliditeit, niet goedkooper worden verzekerd dan bij de + +*Onderlinge Levensverzekering van Eigen Hulp*. + + + + * * * * * + + + +Joris Komijn op de tentoonstelling. + + + + +AMSTERDAM, Mei 1883. + +_Geliefde vrouw, kinderen en bloetverwanten!_ + +Ik heeft heden avond daar de tentoonstelling 's avonds geslooten is +genoegzaam de tijd om Uw volgens belofte een uitvoerig schrijven +medetedeelen over mijn bezoek aan Amsterdam en deszelfs tentoonstelling, +dewelke ik heden heb bezogt, met genoegen en nut door de leerrijkheid der +zaken die ik gezien heb. + +Nademaal, ik beter schrijven als vertellen, kan en vooral Uw geliefde, +vrouw, door U toeneemende doofhijd niet zou kunnen beschreeuwen met goed +gevolg en duidelijkheid van voorstelling, daar ik Uw ook niet konden +medenemen van wegens de zaken en kostbaarheid der onderneming, daar ik +nooit in amsterdam geweest zijnde meerdere dagen noodig heb, om de stad en +de tentoonstelling te bezien, heeft ik beslooten alles wat ik zie des +avonds te boekstaven als een reisdagboek. + +De kranten geven wel duidelijk een verslag van den tentoonstelling, maar ik +als U vader en bloetverwant ben meer betrouwbaar en derhalve beschrijf ik +alles wat ik gezien en ondervonden heeft tot een Eeuwige gedachtenis aan +mijn bezoek voor U en de anderen. Zullende het later bij de boekverkooper +laten drukken. Alzoo ik begin: + +_Reis-dagboek van Joris Komijn, Winkelier in Komenij's waaren te +_Medemblik, oud 54 jaar -- PG_. + + + * * * * * + + + + +Eerste Dag. + +Alzoo reeds lang den wensch in mij was om Amsterdam te bezichtigen, waar ik +nooit tijd voor had van wegens den winkel entn 't snijden der ham--en daar +ik nu, doordien een neef van mijn vrouwskant, die een dergelijke komenij's +affaire heeft, mijn zaak kon waarnemen, ben ik voor eenige dagen naar +Amsterdam gereisd, alwaar mijn geliefde Zoon Klaas, die laatst over de +Beurs geschreven heeft met zijn vriend Nadaniël mij afwachte om mij rond te +leiden, waarvoor ik hen dankbaar ben, behalve Nadaniël, die mij niet +bevallen is, bij nadere kennismaking. Doch daarover later. + +De reis van hier naar Enkhuizen kent gij allen, daar is niets bijzonders +aan, maar verder per boot over de Zee des te meer. + +Ik zag de Zee, waarvan in de Heilige Schrift geschreven staat, "Zij is wijd +en breed en peilloos diep" ik voor mij heb er genoeg van, door de +benauwdheid, 't akelige gevoel in de maagstreek en de koude handen en +voeten. De kapitein zei dat 't stil weer was, maar voor mij, geliefde +Bloetverwanten! was 't woelig genoeg--en ik verlang naar geen storm, want +hoe zou ik dien uithouden, meer als binnenst buiten gekeerd worden kan een +mensch toch niet. + +Onderweg besloot ik reeds mijn gewaarwordingen op te schrijven wat ik +hiermede begin en geloof vrij goed, doordien ik den laatsten tijd, meer dan +vroeger op de letterkunde ben gevallen, door de misdruk, die ik gebruik +voor de Komijne kaas, de Sijceblong en over de Boter. + +Vroeger gebruikte ik wit papier van f 3.37-1/2 de riem, maar aangezien ik +misdruk van een ongebonden verkooping voor f 2.25 kan koopen te kust en te +keur, heb ik mij op dezelve bepaald. Bovendien heeft de klant het voordeel +bij zijn worst of boter iets ter lezing te krijgen, dat den geest beschaaft +en velen hebben mij gezegd dat, ze mij dankbaar waren doordien ik, casuweel +een partij losse bladen van een zedekundig werk van Theeologie tusschen het +misdruk had gevonden en met oordeel verdeeld had, over de verschillende +artikelen. + +Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik mijn verhaal. + +Toen ik vlak bij den steiger was, zag ik mijn geliefde zoon Klaas staan met +een klein zwart mannetje naast zich, die bij nader onderzoek Nadaniël bleek +te zijn. + +Klaas wenkte met zijn zakdoek aangezien hij mijn perreplu herkende, die ik +omhoogstak met mijn reiszak er aan, om zijn aandacht te verwekken. + +Daar ik in de andere hand een pak zoete amandelmoppen voor Klaas hield als +"welkom", had ik geen gelegenheid mijn hoed te grijpen, die eensklaps +afwoei--en toen ik toch een poging deed om mijn hoed die mij van af mijn +trouwen bedekt heeft te vatten, schoot het pak moppen los en strooide ik +dezelve onwetend in het IJ--maar ik troostte mij met: + + Een ongeval komt nooit alleenig + Het ong'luk maakt de ziele lenig. + +uit: "Wijsheid en deugd in klein octavo"--een mooi werk dat ik onder 't +misdruk heb aangetroffen. + +Ik knoopte mijn roode zakdoek om het hoofd en begroete mijn zoon met +vaderlijk gevoel. Nadaniël deed niets dan lachen, 't geen mij van hem niet +beviel want _"die een goed hart heeft, lacht niet om het ongeluk van +anderen"--(Wijsheid en deugd in klein octavo._ + +Mijn zoon zag er goed uit, en was hartelijk, zoo als 't betaamd, hij nam +mijn reiszak en perreplu en liep zoo hard hij kon naar een viegelant--. die +ze in Amsterdam, "een aap" noemen-- + +"Ga er gauw in vader" zei Klaas; de goede jongen was zeker bang dat ik kou +zou vatten, door de afwezigheid van mijn hoed en den oostenwind maar ik kon +er niet dadelijk toe besluiten, omdat de koetsier mij zoo wonderlijk +aankeek. Ik heb wel eens gelezen van akelige gevallen, waarbij vreemden +door misdadige koetsiers, naar plaatsen zijn gevoerd, waar ze uitgeplunderd +en om hals werden gebracht--vooral bij tentoonstellingen als anderszins. +Nadaniël riep echter "er in oude heer" en duwde mij een omstandigheit, die +ik onfatsoenlijk vond. + +Klaas was bedaarder en zei dat er geen kwaad bij was maar ik was toch niet +op mijn gemak, want er kwamen veel menschen om den viegelant staan, en +keken brutaal naar binnen. Een jongen zei: "er zit een turk in" maar ik zag +niets, ook reden we weg; Klaas bracht mij eerst naar zijn kamer waar ik +slapen zal want in de Hotels is alles vol zeggen de kranten en derhalve +wilde ik mij liever behelpen met een eenslaperige bedstede voor twee +personen. + +Klaas moest naar het kantoor en daarom ging Nadaniël met mij mede, als +uitlegger, de aap had gewacht. Hij bracht ons om geen tijd te verliezen met +spoed naar het terrein. + +O! Geliefde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, hoe stond ik verbaasd +toen ik met de aap door de stad reed. Wat een stad! wat een stad! Medemblik +is er niets bij; door de Kalverstraat reden we als op fluweel en +Koomenijswinkels, zoo als ik ze nog nooit heb gezien maar voor Medemblik is +de onze niet onverwerpelijk als zijnde pas nieuw geverfd en goed +onderhouden. + +Ik keek mijn oogen uit, wegens de afwisseling der gezichten en dieverse +winkels die ik U later zal beschrijven mondeling sweer tehuis zijnde. +Eindelijk hielden wij stil voor een groot gebouw met variabele torens. Ik +dacht dat het een klooster of een groote kerk was, maar Nadaniël zei: 'tis +het nieuwe Museum en ik geloofde het. + +Vóór de ronde poort staan twee brandspuithuisjes die gebruikt worden om de +menschen in en uit te laten. Een ander klein huisje "Kiosk" noemen ze het, +is er dicht bij gezet tot gemak van de bezoekers om kaartjes te nemen. Ik +betaalde 50 cents, goedkoop hé! en mocht naar binnengaan. Nadaniël haalde +zijn portret uit den zak zei "Pers" betaalde niemendal en ging ook naar +binnen. Waarom hij "Pers" zei begreep ik niet, evenwel nu ben ik er achter. + +Eerst zag ik een groote steenen gang een verwulft zoo als wij in de kelder +hebben, maar veel mooier en grooter. O! waarde bloedverwanten welk een +frische lucht kun je daar opdoen, ik ben er drie of vier maal heen en weêr +geloopen alleen wegens de frisschigheid. Een paar dames en heeren hoorde ik +zeggen, "'t tocht hier verschrikkelijk", maar dat waren zeker menschen met +rumatiek of verkoudheid, aan de rechterzijde zag ik door een deur een +binnenplaats vol wonderlijke dingen, gedrochten als tante Jet, haar neef en +nicht, medegebracht uit de Oost. + +Vazen met draken er op en allerlei rare dingen. Voor de deur zat een man +aan een draaiding. Nadaniël liet zijn portret zien zei "Pers" en ging op de +binnenplaats; ik moest 25 cent betalen omdat ik er in wou. Ik dacht 't +wordt duurder want ik had pas een halve gulden betaald en nu al weer 1/4; +maar ik wou de tentoonstelling nu eenmaal zien en keek op geen geld. Om u +al die vreemde dingen te beschrijven is een zaak van onmogelijkheid, alleen +zeg ik u, nademaal 't voor u belangrijk is, dat de Prins van Weels ze +betaald heeft, een zaak die gelukkig is voor Amsterdam, want de Prins van +Weels heeft ruim zooveel geld als deze gemeente, zegt Nadaniël. + +Wanneer gij nu denkt geliefde kinderen en waarde vrouw dat dit de +Tentoonstelling is zijt gij verkeerd ingelicht, het eigentlijke komt nu +eerst. Ik moest een oogenblik stilstaan om tot mij zelven te komen, ik +dacht gerust dat ik een groot paardenspel zag, maar 't was het hoofdgebouw. + +Voordat ik verder boekstaaf, wil ik u mededeelen dat ik uit vaderlandsch +gevoel en liefde tot den vorst de half afgebroken tribune heb beklommen, +waar bij de opening onzen geeerbiedigden Koning heeft gestaan. Nadaniël +zei: "Meneer Komijn, nu moet je iets zeggen." Wat een gekke jongen hè! +Waarom moet _ik_ iets zeggen? dat zou ongepast zijn geweest vindt gij ook +niet dierbare kinderen en wederhelft, dat kwam alléén den Koning toe. Alzoo +zweeg ik en drukte eerbiediglijk de voetstappen van den vorst die op deze +plek gestaan heeft. + +Dit was een onvergetelijk oogenblik voor uw man en vader--, daarna +beschouwde ik met aandachtigheid het gebouw dat ik nu voor u uitleg. + +Verbeeldt u, twee prachtige groote torens met van onderen niets dan +olifanten, heerlijk om te zien, leeuwen, koppen van serpenten en dames van +boven, benevens allerlei figuren zooals ze bij ons van witte suiker op de +koek maken. In 't midden hangt een keurige sjaal, rood met franje, en +palmen, prachtig! nog rijkelijk zoo mooi als die van Moeder, waarin zij +getrouwd is; lange palen met halve paarden er aan met vergulde +hoofdstellen, in 't midden, dan geschilderde paarden op de wanden van 't +gebouw, groote witte paarden met heele en halve ruiters er op en er voor, +en weer andere paarden er boven. + +Ziet gij beste bloedverwanten daardoor dacht ik dat 't een paardenspel was. +Maar aangezien alles nog niet af is, oordeel ik nog maar gedeeltelijk. + +Nadaniël heeft mij later in de Vijzelstraat bij een koekenbakker het model +van suiker gewezen, waarnaar het hoofdgebouw is gemaakt. Die koekenbakker +is een kunstenaar! Nu zal ik u eens iets mededeelen, waarop nog niemand +gelet heeft, 't Is te hopen, dat de koerantiers 't niet merken want dan +komt er weer gehaspel. + +Tusschen de pooten van de olifanten staat "de Clercq" dat is een +hatelijkheid beweert Nadaniël, omdat hij 't kanaal niet gegeven heeft, en +van de Copello--(zeker Kappeyne) die niet weer minister wil worden, en nog +een heele boel andere namen die ik niet lezen kon. + +Vindt ge dat niet flauw beste wederhelft en kinderen om een ministerie +tusschen olifantspooten te zetten, vooral als 't een hatelijkheid is zooals +Nadaniël beweert, ik begrijp 't zelf niet goed waarom, maar 't zal toch wel +waar zijn, want ik hoorde iemand zeggen, ze hebben er geen beter plaats +voor kunnen vinden. + +Ik had ondertusschen mijn hand al in den zak, want ik zag weer zoo'n paar +mannen met Tentoonstellingspetten op en ik zocht naar een kwartje, maar 't +hoefde niet, 't Hoofdgebouw kost niets extra-- + +_N.B._ hier zag ik van Nadaniël iets wat mij niet beviel; denkt eens aan +kinderen en wederhelft, vóór den ingang staat een blikken bak vol eindjes +sigaar, zeker om aan arme jongens en bedelaars te geven want eindjes +zoeken, zoo als aan de Beurs doen ze op de tentoonstelling niet, _Ik heb +met eigen oogen gezien dat Nadaniël er zijn hand in stak; of hij er één of +meer genomen heeft weet ik evenwel niet!_ maar ik vond het vies--en als hij +mij gevraagd had had hij immers een sigaar kunnen krijgen, met liefde. + +Wij gingen niet naar binnen maar eerst op het buitenterrein, om een +oppervlakkig gezicht te hebben. + +Juist willen wij, naar de Diamanten tentoonstelling gaan, toen een heer +Nadaniël aansprak ik, geloof 't was een franschman: hij zei iets van "pres +of pers". En Nadaniël zei ook pers "en pavieljon.--En toen schudden ze +allebei 't hoofd. "Gepaste weetgierigheid strekt iedereen tot eer." +_(Wijsheid en deugd in klein octavo)_ daarom vroeg ik, wat wou die heer en +Nadaniël antwoordde: "hij vroeg naar 't Pavieljon delapers.--'t ik weet +niet of'k 't goed spel.) + +"Wat is dat?" vroeg ik--en hij vertelde me: + +Dat is een gebouw voor de heeren die in de Hollandsche en Buitenlandsche +kranten verslag geven van de tentoonstelling en voor de gezelligheid in dat +gebouw zullen zamen komen, als het nog klaar komt vóór dat alles is +afgeloopen. + +De diamanten tentoonstelling kan ik niet teruggeven op schriftelijke wijs, +want, beste vrouw! enz: Uw stel is er niets bij en al zoude ik, Uw +betrouwbare vader en bloedverwant u zeggen hoeveel duizenden aan waarde en +schoonheid daar verborgen liggen tentoongesteld, gij zoudt mij niet +gelooven zonder te zien, alhoewel gelooven eigentlijk is, zonder gezien te +hebben. + +Het schijnt wel als of Pavieljoenen in de mode zijn, want behalve het +Koningspavieljoen, dat als Z.M. de Koning niet weer op de Tentoonstelling +komt een huis zonder eigenaar is, ziet men nog het Pavieljoen van de stad +Amsterdam. + +Gij kunt u niet begrijpen hoe mooi dit gebouw van buiten is. Een prachtig +schilderij is boven de deur zichtbaar uitgestald, ik wou dat ik het had, +als herinnering aan mijn aankomst te dezer stede. + +Binnenin zag ik een school en nog een school en wat mij 't meeste beviel +was een groote kaart met al de maten en gewichten er op, Liters en halve +liters, zoo mooi natuurlijk als of ik ze in mijn winkel zag staan gepoetst +met blauwsteen door U dierbare wederhelft als 't niet te duur is zal ik dat +schilderij zien te koopen. + +Overigens beschouwde ik de bruggen die afgeteekend zijn maar nog niet +klaar, het slachthuis dat komen zal en al het andere met belangstelling, +maar over de eentoonigheid, niet sprekend. + +Met waarheid verwonder ik mij dat een vreemdeling dit Pavieljoen bezoekend +zal denken, dat Amsterdam enkel maar een school is, en als koopstad niet +aanwezig of van nijverheid ontbloot, maar ik heb de wijsheid niet en daarom +hierover niet verder. + +Nadaniël bleef nog een heele tijd om naar de schoolbanken enz, te kijken, +maar ik vermeenend genoeg ontwikkeling te bezitten als volslagen man, +wandelde er om heen en in het rond--Of het kwam door dien ik nieuwe laarzen +aan had of door de hobbeligheid van den grond, die nog niet af is evenals +al het andere--weet ik niet maar ik voelde vermoeienis en dorst, daarom nam +ik een glas bier in het groote vat van de Brouwerij de Haan en de Sleutels- +lekker! lekker!- Nadaniël kwam juist uit het Pavieljoen toen ik uit het vat +kwam, een omstandigheid waardoor ik hem niet trakteeren kon, want twee maal +bier drinken aan een stuk is iets wat mij niet invalt en matigheid is een +eerste vereischte om gezond te leven. _(Wijsheid en deugd, in klein +octavo)_ Een eind verder stond ik verbazend voor een prachtig gebouw. Ik +dacht dat het een turksche Moskee was, zooals ik laatst afgebeeld zag op +de kermis in het kijkspul; alles rood en pilaren met goud. + +Nadaniël zei me dat het de Sigarentempel van Boelen was. O! beminde vrouw, +kinderen en aanverwanten, welk een pracht, vooráán bij de deur staan, +alweer twee olifanten, aan de eene kant een sigarenmaker, die zooals +Nadaniël beweert ongezond is geworden door zijn vak, hij ziet er dan ook +erg bleek en galachtig uit, geheel het contrarie van het gezonde jongetje +aan de andere kant dat voor 't eerst een sigaartje opsteekt. Een +Engelschman rookt met een vies gezicht een sigaret die hij bij een ander +gehaald heeft, hij draait zijn rug toe aan het gebouw zeker om niet te +laten zien, dat hij bij een concurent heeft gekocht. + +Ik tracteerde Nadaniël op een sigaar van een stuiver (op geld zie ik niet +als ik uit ben) en wandelde met hem verder. + +Een juffrouw die ik niet goed verstaan kon wenkte mij en spoot me O de +Kolonje in mijn gezicht, 't mensch Was zoo vriendelijk dat ik er verlegen +mee werd en stopte mij een klein fleschje vol in mijn zak, waar ik bij +nader onderzoek 10 stuivers vóór moest geven--weshalve ik het haar teruggaf +en heenging met afneming van mijn hoed. + +Als volgens verder gaande bemerkte ik, dat wanneer een burgermensch, niet +gewend zijnde aan slempartijen of drinkgelagen van alles proeven wil wat +drinkbaar wordt aangeboden, dat wil zeggen voor contant geld, veel kans +heeft om boven zijn bier te komen. Nadaniël verleidde mij evenwel nog tot +Meiwijn die overheerlijk was, hoewel ik voor hem betalend f 1.-- voor 2 +glazen kwijt werd. Waarom zei hij nu ook niet "pers" dan had ik 50 centen +in den zak gehouden? + +Hier en daar ziet men in den omtrek verschillende inzendingen, die nog in +aanbouw zijnde, niemand tevreden stellen. Het zou te veel papier en +penverbruik zijn om voor u waarde nabestaanden alles tot in het kleinste te +beschrijven, daarom behandel ik alleen het voornaamste zoowel +wetenschappelijk, als betrekking uitoefenende op eten en drinken; wat ook +een voorname zaak is in het menschelijk leven. + +'t Is alsof een mensch op de tentoonstelling, zoo te zeggen, en met verlof +gesproken een gat in den maag heeft, want al weder kon ik de verleiding +niet ontgaan van een glas bier te verwerven aan de tent van P. Schorr. (de +naam heb ik dadelijk opgeschreven omdat ik de heerlijke smaak van het bier +wilde onthouden) Waarde vrouwen kinderen, bij ons schenkt in den +buitentuin, een oude mottige knecht met een pruik het bier; en hier lieve +mooie meisjes, met tirolerhoedjes een verschil dat in het gevoel der jeugd +merkbaar is en ik ben het met Nadaniël eens, die zegt dat Schorr niet half +zooveel zou te doen hebben, als hij een mottige knecht in het buffet zette. + +Aperpo die Nadaniël is geloof ik een loszinnig jong mensch, want hij kent +al die jonge dames, ook de O de kolonje juffrouw en hij is er famieljaar +mee want tegen de eene zeit hij Fruile en tegen een ander Marie of +Sofie--hij kent ze bij naam en toenaam, en als ik mij niet bedrieg zag ik +dat hij stiekum, een biermeisje een zoen gaf. Klaas moet de omgang met hem +maar afbreken, zoolang ik er ben is er geen gevaar bij door 't vaderlijk +gezag maar bij afwezigheid daarvan des te meer omdat--_Jeugd vergeet zoo +vaak de deugd, Dan komt lijden na de vreugd_ (Wijsheid en deugd in klein +octavo)-- + +Wanneer men eenige uren staandevoets is geweest of loopend op het terrein +verlangt men naar rust, deze zelfde eigenschap bevond ik ook bij Nadaniël +die mij liet kiezen of ik in het Hollandsche, Fransche, Duitsche of +Engelsche koffiehuis wilde plaats nemen, tot verpoozing. + +Aangezien het mij hetzelfde was, koos ik het Fransche. Geliefde wederhelft +en kinderen, uw vader is erg ongelukkig geweest in de keuze, want een halve +biefstuk en een flesch bier zijn daar vol doende om een burgermensch ten +gronde te richten, eerstens door de weinige beteekenis van de porsie, +tweedens door de groote overtolligheid der betaling. + +Waarschijnlijk is dit ook wel de reden, dat er een groote afwezigheid van +publiek heerscht en de bezoekers grootendeels uit "Jannen" bestaan die met +slaperigheid rondzien. + +Hier ziet ge alweder uit, dat men zijn Vaderlandsch gevoel niet moet +verloochenen, want in de Hollandsche Restoraatsie is het ruim zoo goed, en +goedkoop. Evenwel ik beklaag mij zelven niet, want behalve dat ik uitrustte +hoorde ik de muziek, die buitengewoon goed is en mij, zoowel als Nadaniël +verheugde, ook door de netheid der muziekanten allen van hooge hoeden +voorzien. + +De muziektempel staat in het midden van al de restoraatsie's op een open +ruimte. Om dezelve zijn stoelen, keurig mooie nieuwe stoelen, die met +ordelijkheid zijn geplaatst. + +Dieverse mannen met Petten, waar 't woord "Stoelen" op staat, loopen heen +en weer om te zorgen dat er niemand op gaat zitten; en zij zijn betrouwbare +personen die hun plicht vervullen, want er zat ook niemand op--alléén op +een plekje werden zij verschalkt door een paar boeren en boerinnen, maar +die gedroegen zich fatsoenlijk want zonder ruzie of woordenwisseling +stonden zij op, vernemende dat degene die op een der stoelen gaat plaats +nemen, een dubbeltje boete betalen moet. Zij kwamen naast ons zitten en ik +hoorde den boer zeggen: "Een dubbeltje neen! dan leg ik er nog een +dubbeltje bij, dan hoor ik de muziek evengoed en heb een glaasje +"vergunning" op den koop toe." + +De Duitsche restoraatsie heb ik niet bezocht, derhalve daarover geen +oordeel. + +De Engelsche baar, ziet er uit als een lange toonbank met glazen en +flesschen en jongejuffrouwen, waaronder een verkleede jongeheer, daar +zullen ze mij niet mee beet hebben, ik zag dadelijk aan 't haar, dat die +jongejuffrouw een manspersoon of jongeling was--Die dames vroegen mij iets +wat ik niet verstond en daarom zei ik "Jes", want ik wou aan Nadaniël eens +laten hooren dat ik toch wel iets Engelsch kon. Daar stonden op eens twee +glazen portwijn voor ons. Nadaniël nam er een, zei: "Dank U voor uw +vriendelijkheid en dronk het uit op mijn gezondheid." Alhoewel dit niet in +mijn bedoeling was, kon ik beleefdheidshalve niets anders doen dan het +andere uitdrinken en voor de twee, zestig cents betalen; Deze omstandigheid +leerde mij dat de portwijn in de Baar smakelijk en niet zoo duur is als bij +de Franschen en dat men nooit "Jes" moet zeggen als men niet weet wat een +jongejuffrouw vraagt.-- + +Ofschoon ik vast besloten had, om niets meer te gebruiken voor ik naar huis +ging, kon ik niet nalaten een glas Nectar te ledigen aan het tentje alwaar +dezelve wordt verkocht. + +Ik deed dit niet uit dorst of snoepzucht, maar in 't belang van Klaas, +aangezien dezelve nog geen goud horloge heeft, want al degene die voor 10 +cents een glas Nectar drinken, krijgen uit een naaikistje van den eigenaar +een bon voor een goud horlogie, namentlijk als het nommer van den bon +overeenkomt met dat no. waarop bij de tentoonstellingsverloting de hoogste +prijs valt. + +Ik offerde dus 10 cents in 't belang van Klaas en daarboven mij zelf op +want die Nectar is een vloeistof, die naar niets smaakt, maar oplossend en +op de gezondheid werkt. Nadaniël heeft mij verzekerd dat het Gemak en +wasch-huisje er naast en de Nectar tent van één onderneming afstammen of +companjons zijn die elkaar den bal toegooien. Ik heb er gelukkig weinig +last van gehad, door de portwijn die verwarmend gewerkt heeft en mij voor +pijn behoedde. + +'t Werd reeds laat, en wij moesten ons haasten om voor wij naar huis gingen +nog het gebouw der Indische stammen en deszelfs inhoud te kunnen zien. + +Daar moest ik weer 25 cent betalen, maar Nadaniël riep "pers" toonde zijn +portret en betaalde niets, (ik geloof dat ik morgen ook mijn portret laat +maken en 't zelfde zeg, dan komt 't mij, al neem ik een dozijn toch nog +goedkooper uit). + +O! dierbare wederhelft en bloedverwanten! wat ik daar gezien heb gaat alles +te boven--aan de deur stond een pik zwart negerknaapje die goed Hollandsch +sprekend mij voor 10 cent een boekje wilde verkoopen, dat ik niet nam. Ik +voelde in zijn haar omdat het zoo erg wollig en zwart was en ik weten wou +of het ook afgaf. De jongen zei "blijf van mijn kop, als jij geen tien +centen geven, mag jij niet aankomen"--een voordeelig ventje dunkt U niet?-- + +Op natuurlijke wijze nagebootst vindt men daar hutten van een soort stroo +of bladeren mij onbekend--en daarbij boschnegers die behalve hun +bovenkleederen, met verlof gezegd ook hun ondergoed en hun hemd hebben +uitgetrokken, de eene heeft een spiksplinternieuwe stroohoed op, maar de +andere is met een veel ouderen hoed bekleed. Ze zitten bij elkaar en +warmen hun handen aan een kacheltje. Nadaniël vertelde mij in 't geheim +dat, ze liever weer te huis in hun bosch zouden zijn en dat ze 't land +hebben omdat zij, die hen naar Holland lieten komen, beloofd hadden dat ze +Z.M. den Koning waarvan ze onderdanen zijn, zouden zien en dat zij het +spreekwoord "veel beloven enz. enz." niet kennen. + +De Negerinnen die ik gezien heb zijn precies pijpen Cassano-drop in witte +papieren. Behalve Neger-Engelsch spreken ze Hollandsen en weten heel goed +wat een rijksdaalder of wat een gulden is. Ze hebben negotiegeest ook, zegt +Nadaniël, want ze verkoopen allerlei zaken voor wat ze krijgen kunnen. + +'t Mulatten kindje ziet er uit als een gepiepte kastanje maar ruikt anders. +Over het algemeen heerscht er in het gebouw een variabele lucht, maar niet +frisch. + +De roodhuiden mijn waarde aanverwanten, kan ik niet beoordeelen daar ik +door de jassen, vesten, en broeken waarmede zij overtogen zijn niet veel +van hun huid zag, en ik alleen door de veêren op hun hoofd en hun +gelaatstrekken gelooven moet dat 't roodhuiden zijn. Evenwel meen ik de een +reeds vroeger te hebben gezien als vuureter, die levendige duiven gebruikte +in een tentje van 10 cent bij ons op de Kermis, doch dit kan ook een abuis +van mijnerzijds zijn, daar wil ik afwezen. + +Met leedwezen bemerkte ik dat, nademaal het bijna zes uur was, ik voor +heden met de bezichtiging afbreken moest, en daarom gingen wij naar den +uitgang aan de van Baarlestraat om te. vertrekken. + +Voor dat ik van het terrein ging zag ik nog iets dat mij onaangenaam, en +ongepast voorkwam; namellijk een tentje met Bijbels en tractaatjes. + +Gij weet mijn waarde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, dat ik kerksch +en hoewel niet stijl otterdoksch toch behoudend en godvreezend ben en niet +velen kan dat een uwer of anderen spotten met God en zijn gebod en daarom +keur ik het af, dat men aanleiding geeft om met die zaken gekheid of +spotternij te drijven. + +Denkt eens aan die man die in het tentje staat geeft aan iedereen +tractaatjes of geschriftjes uit, waarop spreuken en teksten staan. + +De meesten zeggen niet eens dankje, lachen om 't geen er op staat, of maken +er aardigheden op. Dit is begrijpelijk omdat men niet in de stemming is, +stichting te ontvangen. Alles op zijn tijd, zeg ik, de Bijbel en de +tractaatjes in de kerk en te huis, maar op de tentoonstelling hoort zoo'n +tentje niet, al was 't maar alleen om de aanleiding die 't geeft tot +spotternij. Zijt gij dit niet met mij eens geliefde familieleden? + +Naast den Bijbeltent is men bezig een café-chantant te bouwen. Overwegende +dat ik niet wist wat een café-chantant was en Nadaniël mij een oogenblik +verlaten had tot bezichtiging van de Turksche bazaar, hoewel ik vermoed hij +meer de mooie witte tanden van de dame die er verkoopt bekeek, dan wel de +uitgestalde goederen, zoo wende ik mij tot een heer die bij de Bijbeltent +scheen te hooren om uitlegging wat of ze er naast aanbouwden. + +O, geliefde vrouw en kinderen, volgens hem moet het een plaats der zonde +zijn, alwaar lichtvaardige liederen worden gezongen en bij snarenspel en +fluiten verderfelijke dansen worden uitgevoerd, door dames en +balletdanseressen die voor jongelingen hunne verstrikkingen uitspannen. Ik +ga er dus in geen geval heen, al mocht de salon gereed zijn voor mijn +vertrek. + +Ik kon niet nalaten op te merken, dat hier alweder de wereldverordening +zichtbaar is, dat zonde en braafheid steeds naast elkander gevonden worden. +Bovendien trof mij de aanwezigheid van het Mohamedaansche geloof, (Tunis) +aan den anderen kant. Dit toeval is treffend. De zonde en de +lichtvaardigheid tusschen Christus en Mahomet. Ook de bakkerij van de +"Voorzorg" is daartusschen bemerkbaar. Daar heb ik mij verlustigd, +namentlijk zoowel in het overheerlijke krentenbrood, dat men er geniet, als +door het ouderwetsche huisje, dat zoo natuurlijk gemaakt is alsof het +leefde. Bij ons en in Enkhuizen ziet men er verscheidene zoo, diensvolgens +alle eer en lof aan den bouwmeester, maar de bakkerij is ook niet +versmadelijk om te zien, door de vlugheid der bewerking en de zuiverheid, +benevens de netheid der bakkers. + +Wij reden dus met de tram naar huis, waar Klaas mij opwachtte met +hartelijkheid en osselappen met aardappelen en spinazie die mij na de +vermoeienis goed deden.--Morgen ga ik vroegtijdig weer naar de +Tentoonstelling. Als Klaas vrij af krijgt gaat hij mee en ook Nadaniël. + +Vaarwel, ik verblijf uw waarde echtgenoot, vader en bloedverwant. + +JORIS KOMIJN. + +P.S. Denk er om 's avonds het geld uit de lade te nemen en keer de kazen in +den kelder. + + + + * * * * * + + + +Tweede Dag. + + +AMSTERDAM, Mei 1883. + +_Geliefde wederhelft kinderen en bloedverwanten!_ + +Heden had onze Klaas een vrijen dag, aangezien zijn patroon, mij als vader +willende vereeren, hem verlof gaf mij te vergezellen, ook Nadaniël heeft +zich tot ons gevoegd. + +Om te beginnen meld ik u, dat wij te voet naar de tentoonstelling +wandelden, waardoor ik gelegenheid had eenige der schoonste gedeelten der +stad met bewondering te zien, zooals de bogt van de Heerengracht, de +Vijzelstraat, de Reguliersdwarsstraat, de groote Broodfabriek, het Wale +Weeshuis en meer andere straten. + +'t Eerste wat mij opviel toen ik het terrein wilde betreden was dat ik nu +een gulden moest betalen voor intrée, zoowel voor Klaas als voor mij +zelven; te samen twee. Nademaal ik den vorigen dag maar 50 cents had +betaald, maakte ik aanmerking tegen de kioskjuffrouw die zich evenwel niet +wilde laten afdingen, zeggende dat er geen kwaad geld bij was. Ik betaalde +dus met een zuchtend gemoed. + +N.B. Zend mij cito een bankje van f 25, maar aan geteekend. Adres den heer +J. Komijn, Singel over de Appelenmarkt boven de kruier, 't geld raakt hier +veel gauwer op dan in Medemblik; maar dat is minder, 't is Goddank +aanwezig. + +Ik vervolg mijn dagreisboek. + +Met aandachtige eerbiedigheid beschouwde ik op het buitenterrein het +standbeeld voor de gevallenen in Atjeh, met bescheidenheid opmerkende dat +dit beeld heel mooi is en overdenkend welk beeld wel passelijk zou zijn als +de oorlog met de Atjineezen voor goed uit is, 't mag dan nog wel eens zoo +mooi en groot zijn. 't Zou zwaar verguld moeten worden ook zegt Nadaniël, +om te herinneren aan de batige saldo's die de Atjehkrijgen gaf. + +De Heer Jan Pieterszoon Koen, ook figuurlijk voorgesteld door gips, staat +voor de Koloniale afdeeling en wijst met zijn rechterhand naar den grond, +alsof hij zeggen wil: "Hier is het, de tentoonstelling." Jan Pietersz. Koen +zal u nog wel bekend zijn, als de uitvinder van Batavia uit het stuk van +Van Lennep, dat de rederijkers te Medemblik in den verloopen winter zoo +mooi hebben opgevoerd. + +Voor dat ik in de Koloniale afdeeling binnentrad, heb ik met mijn +gezelschap nog verder het buitenterrein bezocht, namentlijk die contrijen +waar ik gisteren niet aan toe kwam. Eerstens de Indische huisjes waarbij +stallen met karbouwen, Oost-Indische paardjes wagentjes enz. enz. enz. +Aangezien de huisjes met matten dicht waren gemaakt, en ik niet +onbescheiden wilde zijn heb ik er niet ingekeken, maar Nadaniël, luisterde +niet naar mijn vermaning en ging er toch in, hij zegt de "pers" is nooit +onbescheiden en 't is haar roeping overal den neus in te steken. Ik +vermeende het anders en hield Klaas terug, hem medenemend naar een groen +geschilderd huisje voor de bloemen enz., hetwelk wij dadelijk weer +verwisselden voor het pavieljoen der stad Parijs dat evenzeer door sluiting +uitmunt en ons deed streven naar de machinegalerij die nog niet gereed is, +maar gedeeltelijk als geraamte zichtbaar, waarover ik mij troosten moet, +want bijaldien ik de machines en de galerij in werking zou willen +aanschouwen moest ik hier minstens nog een maand blijven, iets wat +onmogelijk is, eerstens door de zaken, tweedens door het vele geld dat ik +zou moeten verkwisten wat mij bij mijn beperkte vermogens niet past. + +We zijn derhalve de machines die er nog niet zijn voorbij geloopen en +hebben een koffiehuis ontdekt dat de Bomarsjee heet, een naam die +"goedkoop" beteekend. Door de wandeling was ik al weder dorstig en daarom +hebben Klaas Nadaniël en ik aldaar een glaasje bier genoten, dat niet duur +was en overheerlijk. + +Het terrein in dien omtrek is vervaardigd van zand. Men heeft mij +ingelicht, dat dit zand eene eksposietsie van de woestijn Sahara is, in +verbindtenis met een pakkisten fabriek en een stroomagazijn, en daaraan is +het waarschijnlijk te danken, dat men zoo moede wordt van het loopen en zoo +droog in de keel; derhalve is de Bomarsjee een publieke weldaad. + +Terwijl wij daar eendrachtiglijk zaten vermeende ik weder thuis te zijn in +de achterkamer, want ik hoorde duidelijk onzen buurman Salie +zoethoutstampen. Ik vroeg dus aan Klaas "Is hier een drogist in de buurt?" +waarop hij mij met verwondering antwoordde "Neen vader, maar ik hoor het +stampen ook en zelfs duidelijk hoe de stamper eerst dof op 't zoethout +stoot en dan tusschenbeiden tegen de rand van den vijzel klinkt. Nademaal +er echter geen drogist of apteker in die contrije te bekennen was bemerkten +wij dat het geluid, waarop ons oor viel, van de Gamalang kwam. Daar ik nu +evenmin als gij, dierbare aanverwanten, wist wat de Gamalang is, wendde ik +mij tot Nadaniël die mij uitlegde, dat het een Indisch orkest is dat +speelde. Overmits dit merkwaardig genoeg ter bezichtiging en beluistering +is, gingen wij derwaarts en geef ik u als volgt de duidelijke beschrijving +van deze muziek. Bruine Javanen en Maleiers zitten op hun hurken en spelen +op allerlei wonderlijke dingen. Twee vergulde canapees met vertinde +braadpannen worden met stokken door hen beslagen; een paar groote tinnen +soepketels hangen in de perspektief aan een mooi geschilderde en versierde +galg en aan een dito dito hangen huisschellen. Nu en dan beukt een +chocolaadkleurige man met een onverschillig gezicht daarop, terwijl anderen +met hamers op voetenbankjes slaan, waarop stukken hout en ijzer liggen, die +muziekgeluid voortbrengen. Een maleier met een zwart gezicht, verhelderd +door een grijze snor, piept op een fluitje van riet en een ander strijkt +over een soortement basviool met twee snaren, dewelke een geluid afgeven +zooals onze poes maakt als zij op 't dak zit. + +Dan is er nog een trommel, waarop een Javaan nu eens hard dan weer zachtjes +slaat met de vlakke hand en somtijds een geluid verschaft evenals de hond +van Arie Bakker als hij met zijn stompjestaart op den houten vloer +kwispelt. Nog meer instrumenten zijn er die ik niet beschrijven kan. Alles +is buitengewoon met kleuren beschilderd en met goud +verheerlijkt,--prachtig! zoodat ik voor mij alleen overwegende zeggen moest +dat het nog ruim zoo mooi is om te zien dan wel om te hooren. + +Ik heb een knoop in mijn zakdoek gelegd om het geluid goed te onthouden, +daardoor ben ik nu in staat om u het genoegen te verschaffen met de +kinderen te huis den Gamalang te hooren, zonder de onkosten van 25 cents +entreé, als men geen pers is. + +Waarde wederhelft en kinderen, luistert nu goed naar 't geen ik schrijf: + +Neemt het Theeblad van de bovenkamer, zet er behalve het gewone theegoed +een stuk of wat bier- en wijnglazen op haalt uit de keuken een vertinde pan +en een talhout benevens de blikken theestoof. Vervolgens een leeg +botervaatje uit den winkel en de koperen kettingen van de weegschalen, +verder nog uit de keuken, de vijzel en de koffiemolen. + +Let nu goed op. Een van u lieve kinderen! moet het theeblad zachtjes heen +en weerschudden, zoodat alles rammelt en rinkelt, nu eens hard dan weer +zacht. Laat moeder met de eene hand op den bodem van het botervaatje slaan +en met de andere, met 't talhout op de vertinde pan, dan kan zij van tijd +tot tijd de blikken theestoof met den voet omschoppen, terwijl de +loopjongen, aan de voordeur, de winkelschel zachtjes laat bellen. + +Wanneer Jantje dan op zijn blikken fluitje blaast zoo: "tuut, tuut, +tuurelureluut, tuuteruteruut, tuluut! en Pietje zijn muziektol aftrekt en +daarna de koffiemolen draait, kan de meid, in den vijzel, wat beschuit +stampen en de koperen kettingen laten rammelen--tot afwisseling. + +Wanneer ge nu niet te gelijk begint en ongelijk weer uitscheidt, hebt ge +als twee druppelen water de muziek van den Gamalang. + +Behalve de mannelijke spelers vindt men ook in de Gamalang nog vrouwelijke +dansmeisjes, die Tandakmeiden heeten. Alhoewel ik vroeger vermeende dat +dansen met de beenen geschiedde, ben ik nu overtuigend verzekerd, dat het +in de Oost met de handen gebeurt, want de Tandakmeiden bewegen alleenlijk +de handen en armen, die zij met vreemdheid verdraaien. + +Het mooiste aan haar is het hoofdstel, dat ik op een goede honderd vijftig +gulden aan oud zilver en goud stel, terwijl hare bekleedselen zijn, zooals +de schrift zegt--"vol gestikt met rood goud en de kostelijkste sieradieën," +maar desniettemin zet de eene een zuur gezicht en kijkt de andere +mankoliek, eene omstandigheid die ik aan het klimaat van de lucht, als +onpasselijk voor haar, toeschrijf. + +Klaas vond het nochtans mooi en een heer die naast ons zat, zei dat er +minstens evenveel melodie in de Gamalang was als in de Wagenaarsche muziek, +dat wij alleen maar niet begrepen wáár de melodie zat, en dat men eigenlijk +zoo'n Gamalang in Indië moet hooren op een verren afstand met warm weer en +dan slapend. + +Ik voor mij waarde wederhelft en verdere aanverwanten! hoor even lief een +draaiorgel als 't met gevoel wordt bespeeld, of de voorzanger van de groote +kerk wanneer hij niet verkouden is. + +Daar we nu toch eenmaal aan het muzikaal genot bezig waren hebben wij ook +het Theelefoon huis bezocht, al waar men door middel van de elektriek van +de lucht een concert dat aan het Tolhuis wordt gegeven op de +tentoonstelling kan verstaan en waarnemen. + +Beste vrouw en kinderen, dit is een wonder der natuur waarbij ik verbazend +stil stond. Weet gij wat de Theelefoon eigentlijk is. Neen niet waar! +daarom heb ik mij er omtrent doen inlichten, dat het een toestel is, dat de +spraak der menschen door den electriek overbrengt op onbepaalde afstanden, +onmiddelijk antwoord gevende per zelfde gelegenheid. Nadaniël had mij reeds +verteld, dat wanneer men met verlof gezegd in de Theelefoon "niest" men +onmiddelijk uit Azië, Amerika, Hoorn, Engeland Buiksloot en alle andere +werelddeelen hoort zeggen "wel bekome 't u," ik meende dat Nadaniël +overdreef maar nu ik de Theelefoon heb gehoord kan 't wel waar zijn. O! +dierbare bloedverwanten 't is bepaald eenigszins tooverachtig. Denk eens +aan, men komt in de _Auditions Telefoniques_ (NB) de directeur heeft den +naam voor mij opgeschreven, 't Is er keurig netjes en doodstil; men neemt +twee groote ijzeren oorlepels houdt die aan de ooren en men geraakt op eens +in verrukking door de vroolijke Tolhuis-muziek. + +Ik heb mij alles natuurkundig door den vriendelijken heer, die directeur +over het huis is, laten uitleggen en ik deel ter uwer ontwikkeling +hetzelfde mede, luistert dus: + +Het instrument bestaat uit een electrieken magneet in een mahoniehouten +kast, en een dito dito in twee groote oorlepels één aan het Tolhuis en één +_te_ Amsterdam. Wanneer nu aan het Tolhuis het orkest bespeeld wordt, trekt +de magneet het muziek aan; de electriek brengt het over de gespannen draden +naar Amsterdam en als gij dan den magneet aan uw oor houdt, trekt uw +gehoorvlies de muziek weer uit den magneet in uw hersens waardoor het u +duidelijk wordt wat men speelt. Mij dunkt nu zult ge goed kunnen begrijpen +wat de Theelefoon is en bewonderend stilstaan voor dit wonder der +schepping, waaruit wij al weder de macht der Natuur en de ondoorgrondelijke +wijsheid der Voorzienigheid vernemen, dankbaar dat ons deze wonderen worden +geopenbaard door de dochter van Madam Angot, die men aan 't Tolhuis liet +spelen, raakte ik in vroolijke stemming. + +De muziek was overheerlijk, maar ik vroeg of een stichtelijk lied ook over +de draden ging en de vriendelijke heer theelephoonde naar de muziekanten, +die "Uren, maanden, dagen, jaren" aanhieven, 't welk ik tot mijn +verwondering eveneens met de grootste natuurlijkheid hoorde wederklinken en +daarom met hoedafneming eerbiediglijk meezong. NB. Als men de Theelephoon +niet aan de ooren houdt, is het geluid niemendal, een omstandigheid die +nuttig is als men zaken wil zeggen die geheim zijn voor anderen. + +Ook de wassenbeelden muziek uit het Panopticum zal men in de Theelefoon +kunnen hooren en al zoude het ook mijn laatste kwartje kosten, dit +kunstgenot moet ik nog eens smaken, want ook de ziel stemt daardoor tot +nadenken en eerbied voor de kwartgulden, dat heel goedkoop is heeft men wel +drie gulden genot. + +Klaas heeft gehoord, dat er ook een verbinding zal gemaakt worden met het +Café-chantant, dit is jammer. Bij natuurwonderen behooren geen +lichtvaardige liederen en ik zou mij schamen als ik de onwelvoegelijke +dansen in mijn hersens trok door den electrieken magneet. Nadaniël beweert, +dat het Café-chantant niets onzedelijk is en dat ik er heen moet gaan, +omdat niemand het verzuimt. Waarde bloedverwanten, als ik het goed overdenk +_moet_ ik er toch wel naar toe, om Klaas er desnoods voor te kunnen +waarschuwen als 't al te erg is. Morgenmiddag wordt het geopend en ik ga er +heen, niet om mijnentwille maar om Klaas; hij is nog zoo jong en onervaren. +Nadaniël is reeds door de wol geverwd en wil mede. Hierover nader. Voordat +we het terrein verlieten zijn we nog in de Indische Kampong geweest, waar +allerlei soorten van loofhutten staan, zooals bij ons, Simon de slager voor +zijn huis zet, als 't loofhuttenfeest is. Evenwel de Indische loofhutten +zijn veel grooter, mooier en hooger op de pooten, ook bemerkt men onder +dezelve een Indiaansche brug van bamboes, zeer mooi gebouwd en eigenaardig +om te zien. + +Als alles daar beplant is en er menscheneters, koppensnellers en ander +dergelijk gedierte in hun natuurstaat vertegenwoordigd is, zal de +belangrijkheid toenemen, vooral als er zooals Klaas beweert gelegenheid +komt om de Indi-sche Rijsttafel te gebruiken ineen der gebouwen, dat +zooveel als een restoraatsie wordt. + +Al wandelende viel ons oog op het Maastrichtsche bier hetwelk wij met een +bezoek vereerden en dat ik, nademaal Klaas en Nadaniël beiden verzekerden +dat, dit Bier een volksdrank moet worden met oplettendheid heb onderzocht. + +Het Maastrichtsche bier is uitmuntend voor den dorst en vindt veel aftrek +voor de liefhebbers, ik geloof dat het ook erg gezond is. Voor mij +partiklier beste vrouw beviel het niet. Nadaniël zei mij dat het 't oudste +bier van Nederland is en dat 't daarom zoo zuur smaakt, min of meer naar +zure appelen, waarvan het ook de werking op de ingewanden heeft. + +Hoe verschillend de smaken zijn in het menschelijk leven ziet men hier +alweder ten duidelijkste want er worden groote hoeveelheden van gedronken. + +Met suiker er in, moet een goed voorbehoedmiddel voor de cholera zijn zegt +Nadaniël, die liever Pilsener drinkt al is het duurder. Hij zegt het +Pilsener van Fisslthaler is het lekkerste bier van de heele tentoonstelling +en de bediening in zijn biertent laat niets te wenschen over. + +Behalve het gebouw van 't Maastrichts vindt men daaromtrent nog het huisje +van den Volksbond tegen drankmisbruik, dat heeft men met wijsheid ver van +de restoraatsie die "Vergunning" hebben en heel ver van 't likeurenhuis van +de erven Lucas Bols gezet om geen ruzie te maken. + +Aperpo van Lucas Bols; morgen ga ik er naar toe. Ik heb een uitnoodiging +gekregen om de likeuren te komen proeven en zal u waarde echtgenoote, omdat +ge zooveel van aniesette en kurassou houdt, de smaak der likeuren duidelijk +beschrijven, dan hebt ge er toch personeel ook iets aan dat ik hier ben; +daarover dus nader.-- + +Voor dat ik besloot om het binnengedeelte der tentoonstelling te gaan zien, +heb ik nog een oppervlakkige wandeling gemaakt over het terrein om alles +wat ik nog niet had gezien, goed in mijn geheugen te prenten. Ik merkte de +tent op waar allerlei artiekelen worden verkocht ten voordeele van de +_Weezenverpleging in het huisgezin_. Veel menschen loopen er voorbij omdat +zij gelooven dat alles er schreeuwend duur is. Waarde echtgenoot en +kinderen! ik ben overtuigd geworden van het contrarie; ik kocht er voor de +kleintjes een verrassing en was zeer tevreden over de billijkheid der +prijsberekening. Dit is een natuurlijk gevolg van de welwillendheid der +menschen die de artikelen meestal kado gaven, zoodat ze goedkoop kunnen +worden verkocht. Zeg dit aan Kees Vrieman die met zijn vrouw naar de +tentoonstelling wil, dan kan hij ook iets koopen goedkoop en voor een goed +doel. + +Zoo vindt men ook nog een tent voor verminkten, dat wil zeggen een kiosk, +waar men iets geven kan voor menschen die door een of ander ongeval een +lichaamsdeel hebben verloren. Men vindt er kunstarmen en beenen; ik heb 't +adres opgeschreven van den maker, men kan nooit weten waar 't goed voor is, +als men een groot huishouden heeft,--ook met het oog op u waarde vrouw! die +dikwijls zoo'n geweldige rimmathiek in den rechterarm heeft, waarvan het +eind en de gevolgen nog niet te overzien zijn. + +Bij de melk-inrichting heb ik langen tijd staan kijken, om eens te zien of +ze daar ook met de melk knoeiden, maar 't verheugd mij u te kunnen +mededeelen dat alles zuiver in zijn werk gaat en dat we in Medemblik zelfs +geen betere waar hebben. + +Om u al de kraampjes en winkeltjes beschrijvend te doen verstaan is niet +gemakkelijk, nademaal er te veel zijn en men, wanneer men overal iets zou +willen koopen, wel een zak rijksdaalders mag medenemen--ten minste wanneer +men geen vodden of kleinigheden wil verwerven. Ik heb bijna een turksche +schaal voor u gekocht, waarde wederhelft! en ik had het voornemen u +daarmede te verrassen, maar aangezien dezelve bij nader onderzoek te duur +was, bepaalde ik mijn zin voor u, op een naaldenkoker van been, +voorstellende met natuurlijkheid een perreplu en in deszelfs knop een +potografie der Tentoonstelling in het verkleind. Dit laatste is de +verrassing! + +Hoeveel tentjes met koopwaar er wel zijn is onnoemelijk om te zeggen, want +een ieder viguleert thans op de bezoekers, hopende zijn kramerijen en +andere artikelen kwijt te raken tot civiele of onciviele prijs alnaarmate +voor hem verkrijgbaar is. + +Nademaal ik nu het buitenterrein voor 't gedeelte betreffend, dat gereed +is, genoegzaam had bekeken en er nog tijd overschietend was vóór de +sluiting en ik bovendien de uitnoodiging van Lucas Bols tot beproeving van +deszelfs likeuren in den zak had besloot ik nog heden dit werk te +ondernemen want + + Al wat gij heden kunt bezorgen? + Stel dit nimmer uit tot morgen. + + (_Wijsheid en deugd in klein octavo_). + +Ik vulde op de fraaie, ouderwetsch gedrukte uitnoodiging, onze drie namen +in en begaf mij wandelend naar het likeuren huis dat "'t Lootsie" heet, +maar dat niets van een loods heeft, integendeel een erg mooi ouderwetsch +huis is. + +O dierbare wederhelft kinderen en nabestaanden! wat is het daar gezellig, +altijd is er Gezelschap aanwezig na den middag, vóór den middag niet zoo +dikwijls want dan borrelen de bezoekers minder. + +Ik liet mij een prijscourant geven en trok mijn jas uit om goed te kunnen +proeven, in hemdsmouwen ben ik altijd meer op mijn gemak, maar aangezien +Klaas, mij beleefd verzocht niet alzoo te doen, heb ik met mijn jas aan, +evenzeer genoten van de liekeur. + +Wanneer gij dit leest beste vrouw zult gij watertanden, de Aniesette is +overheerlijk, de Kurassou niet te zoet en met een echte Kurassou smaak, +heel wat anders als 't bogt dat gij gewoonlijk drinkt, NB. als gij dit +gelezen hebt lust gij niets meer uit "de Vergulde druif" waar gij altijd +laat halen. + +Klaas bepaalde zijn beproeving op, Kakkoulikeur een sterke drank uit +sjokolaad gestookt en Nadaniël nam Krem de Mokka--ook een liekeur, evenwel +vervaardigd uit koffie met room. + +Nadat ik mijn volle bekomst had van Aniesette en Kurassou verlustigde ik +mij aan diverse andere zoete dranken als "Hoe langer hoe liever,--Roosjes +zonder doorn,--Odematante,--Vergeet mij niet,--Drie maal drie,--Kwartier +voorvijven; bovendien probeerde ik een likeur waarvan ik den naam niet durf +schrijven als bijgeval Jansje van onzen buurman, die altijd zoo rood wordt +als de een of ander een onfatsoenlijkheid zegt, in de kamer is. + +Als zij er is, waarde wederhelft! laat zij dan even naar den winkel gaan +want de likeur heet--"Hempje ligt op". Ik zal de prijskoerant van Lucas +Bols voor u mede brengen dan kunt gij in gedachten ook alles eens proeven. +Klaas en Nadaniël waren geducht aan de beproeving geweest en zagen zoo rood +als wortelen en ik voor mijzelf voelde mij zoo vroolijk en pleizierig als +ik in lang niet was weshalve ik Wien Neerlandsch bloed zong, waarin +Nadaniël de tweede stem vervulde, een omstandigheid waardoor Klaas +mankoliek werd en gevoelig begon te huilen. Aan ons gezang vermeidden zich +intusschen de andere bezoekers, die echter niet zingend instemden. + +Hoewel ik de menigte die wij gedronken hadden op geen gering getal schat, +voelden wij geen zwaarte in het hoofd of in de beenen en erkenden dus de +deugdzaamheid der liekeuren en ook de goedkoopte, want 't proeven op +uitnoodiging kostte niets, weshalve wij meer genoten hadden dan betalender +wijs zou geschied zijn. + +Aangezien er nog geen Elektriesieteit genoeg door de ondernemers wordt +geleverd en nog geen gasverlichting aanstekelijk is op 't terrein kunnen de +koffiehuizen enz. s'avonds, niemand ontvangen en moet het publiek een goed +heenkomen zoeken. Diensvervolgens gingen wij naar huis waar ik nu dezen zit +te schrijven terwijl de jongelui mij herinneren wat ik vergeet. + +Vaartwel! morgen verder. Ook de schilderijen tentoonstelling hoop ik ter +bezichtiging te bezoeken waardoor mijn verblijf alhier wel een dag langer +zal duren. Schrijf me cito terug of alles goed gaat in de koomenij en weest +gegroet van uw waarde vader en bloedverwant. JORIS KOMIJN. + + + * * * * * + + + + +Derde Dag. + +AMSTERDAM, Mei 1883. +_Waarde wederhelft, kinderen en nabestaanden!_ + + +Ditmaal sta ik om zoo te zeggen met mijn mond vol tanden overwegende ik +weet niet waar te beginnen om u beschrijvend mede te deelen wat ik heden +mocht aanschouwen. Bijaldien gij gelooft dat ik overdrijf zult gij later +Klaas kunnen vragen en Nadaniel die mij heden redelijk wel voldaan heeft +aangezien hij beleefder is geweest dan vroeger en mij getrouwelijk heeft +uitgelegd wat ik niet wist; heb ik denzelven daarom een pond zoete +amandelmoppen beloofd welke gij mij zenden kunt, wordende dezelve hier te +Amsterdam niet vervaardigd in dezelfde kwaliteit als bij ons. + +Heden bezocht ik het hoofdgebouw en stond onthutst over de groote variatie +van artikelen en uitstallingen die ik onmogelijk beschrijven kan, als +vorderend te veel tijd en te groote inspanning mijwaarts. Ik stip derhalve +met oordeel aan wat mij het meeste trof en beviel. + +O! dierbare bloedverwanten van deze tentoonstelling is het eind weg, door +de veelheid der menigte zaken wordt een mensch duizelig en verward. Waar +zal ik u 't eerst over schrijven? Ik weet het inderdaad niet. + +Alle hemelstreken zijn er vertegenwoordigd; Ik zag het eerst de afdeeling +Nederland en moet zeggen veronderstellenderwijs als vreemdeling denkend, +dat in ons vaderland de drankwet eigentlijk een gek ding is, want liekeuren +en sterke dranken zijn scheering en inslag. Ik heb nog nooit zooveel +fleschen en kruiken bij elkaar gezien en moet de hoeveelheid der gestookte +vochten onnoemelijk zijn in ons vaderland, wat voor een vreemdeling wel het +denkbeeld kan doen oprijzen alsof Nederland en liekeur een +onafscheidelijkheid zijn; ook ingelegde blikjes groenten en overheerlijke +worst, socijsen en schildpadsoep en andere varkensvleeschen zag ik met +rijkdom vertegenwoordigd, desalniettemin wil ik aan de fraaie meubelen en +andere nuttige instellingen niet te kort doen, benevens de sigaren, die ook +geen klein gedeelte van ons vaderland innemen. Daar ik niemand wil te kort +doen, of beleedigend overslaan, meld ik u dat op de tentoonstelling alles +te vinden is wat ons dierbaar land oplevert en door onze landgenooten wordt +gemaakt of verkocht. Hiermede nu, moet gij tevreden zijn. + +Al wandelend door de hoofdzaal is mij een zonderling geval overkomen, dat +wel der moeite waard is om te worden geboekstaafd, tot leering en nut van +hen, die na mij, tentoonstellingen willen bezoeken; ook met het oog op de +ongerechtigheid der zaak. + +Weet dan geliefde wederhelft en kinderen, uw vader is daar voor 50 cents +afgezet door menschen die fatsoenlijkerwijs gekleed zijn en met +beleefdheid mij er in lieten loopen. Ik zal u verklaren wat het was, +luistert! + +Op een paar stoelen in de hoofdgalerij zitten twee heeren met een tafeltje +voor zich waarop mijn oog viel, op een groot boek net zoo dik als u lieve +vrouw eenmaal van uwe ouders present kreeg ik meen dat 't Vader Cats is--'t +ligt onder 't penantkastje in de achterkamer. + +Toen ik naderbij kwam riep een kleine jongen met een schelle stem, +_"liverdor mesjeu siegné sievoeplê."_ Niet vermoedende welk een adder onder +dit gras schuilde naderde ik en vroeg met beleefde hoedoplichting: "Wat is +dit, jongeheer?" + +Hij antwoordde, "dit is het gedenkboek der Tentoonstelling, dat iedereen +teekenen kan, als herinnering aan zijn bezoek, en middelerwijl gaf hij mij +de pen in de hand, nogmaals verzekerende dat ik aan de geheele stad er een +plezier mede deed door te teekenen, daar later het "liverdor" aan den +burgemeester zou worden ter hand gesteld, of aan de stad aangeboden voor 't +argief tot eeuwige nagedachtenis van alle degenen die bezoekend in de zalen +waren. + +Waarde wederhelft! ditmaal heeft mijn eigenliefde mij gefopt, want ik dacht +er vereerd door te zijn dat mijn naam later onder de oogen van zooveel +groote heeren zou komen, een wonderlijk gevoel stroomde door mij heen, toen +ik de pen nam en met mijn klein middelsoort in het boek zette: + +*"Joris Komijn van Medemblik."* + +Nadat ik mijn pen fatsoenlijkerwijze had schoon gelikt en aan mijn jaspand +afgeveegd, overhandigde de eene heer van het tafeltje mij een rolletje +papier met een elastiekje er om en zei: "Asjeblieft, hier is het bewijs dat +u geteekend heeft." Eerst vond ik het beleefd en ook sicuur dat men zulk +een bewijs afgaf, kennende anders een iegelijk en een elk beweren, te +hebben geteekend, maar ik veranderde iets van meening toen ik twee kwartjes +moest betalen voor dit papier dat op zich zelve geen twee centen waard +is--want de stempels die er op staan en den onnoozelen mensch in de waan +brengen dat de commissie van uitvoering der tentoonstelling die +certificaten heeft gestempeld tot bewijs van echtheid +zijn--fopperijstempels. + +Er staat met blauw op: "De commissie van uitvoering" maar dat beduidt de +commissie die de geschiedenis van het boek uitvoert. + +Nadanaël zeide mij ook niet te kunnen gelooven dat de wezentlijke Commissie +van uitvoering haar stempel zou laten misbruiken om argelooze menschen de +somma van 50 centen uit den zak te kloppen want: + + Nooit is de argeloosheid + Bestand voor slim- of boosheid. + + _(Wijsheid en deugd in klein octavo)_ + +Ik veroorloofde mij aan den heer van 't tafeltje beleefdelijk op te merken +dat ik zijn certifikaat geen cent waard vond, maar hij antwoordde niets +anders dan "je behoeft 't immers niet te nemen als je niet wilt!" Evenwel +zei hij dit zonder teruggeving der 50 centen. + +Nu werd ik boos, noemde hem een afzetter, waarop hij niets antwoordde, maar +lachtte, Nadanaël zei later dat hij meende dat de heer zeide dat hij mij +voor een kaffer hield; dit evenwel heeft Nadanaël zeker verkeerd verstaan. + +Tot mijn spijt zag ik hoe verschillende buiten menschen, argeloozen en +onnoozelen evenals ik, er in liepen en twee kwartjes betaalden; derhalve +zei ik aan Klaas dat hij op de beurs aan iedereen mijn ongeval moest +vertellen, opdat men zich zoo veel mogelijk voor schade wachten kan. Ik zeg +ook u geliefde bloedverwanten, bijaldien er Medeblikkers, die gij kent, +naar de Tentoonstelling gaan, waarschuwt hen voor "'t liverdor." Voor 2 +kwartjes is een herinnering aan de Tentoonstelling te krijgen, die veel +aardiger is; 't is de zakdoek van Adriaan Schakel, die grappig is en nuttig +in éénen adem. + +Wanneer het maar meer en meer bekend wordt dat het "liverdor" een +bankroetje na zich sleept, zal men zich niet meer laten beet nemen--en +teekenen, zonder certifikaat. Ik geloof beste wederhelft! dat de +ondernemers er dan spoedig mede zullen ophouden, want ik heb een zwaar +vermoeden dat zij veel meer om de twee kwartjes geven, dan wel om de +naamteekeningen. + +Ik heb Klaas ook laten teekenen, met het bevel, om als men hem een +certifikaat wilde geven, beleefdelijk te zeggen "dank u wel, houdt uwe 't +maar." Nadaniël zegt, dat als iedereen dit doet de mannen van 't tafeltje +er zeker iets van krijgen dat zij niet overleven. Aangezien ik nu de dood +van een achtingswaardig mensch niet veroorzaken wil of op mijn geweten +nemen, heb ik Klaas bevolen, om het niet verder te vertellen--en over dit +schandaal te zwijgen. + +Nademaal het veel te omslachtig zoude zijn, om u waarde bloedverwanten, de +geheele tentoonstelling van A tot Z te beschrijven en gij ook wellicht in +slaperigheid zoudt vervallen door de herhaling, want er is van alle soorten +artikelen een veelheid van 't zelfde, zoo bepaal ik mij liever tot het +medebrengen van den wegwijzer en de adreskaartjes die ik overal nam, ter +herinnering en geef u alleenlijk beschrijvend de avonturen die ik ondervond +en beleefde. Ik besef dat u dit meer zal bevallen en deel u dus mede dat ik +hedenavond het Café-chantant heb bezocht met Nadaniël--Klaas had ik +voorshands tehuis gelaten tot nader orde. + +O, geliefde wederhelft en kinderen! ik sta beschaamd en aangedaan tevens +over hetgeen ik nu denken moet. Alweder heb ik te haastelijk geoordeeld en +daardoor onwetend eene inrichting met den naam van onzedelijkheid besmet +die dit in geenen deele verdient. + +Nadaniël had gelijk er is niets onfatsoenlijks in, zelfs een klein gedans, +dat ze hier *kan-kan* noemen vond ik zoo grappig dat ik over de +rarigheid die er aan kleeft heenstapte. Na de somma van f 1,- te hebben +betaald, Nadaniël zei weer "Pers" en betaalde niets kwam ik in het Café des +Ambassadeurs binnen en zag in de verte een tooneel, wel drie maal zoo +groot, als dat van de liefhebberij komedie bij ons--met Electriek verlicht! +Schoon dierbare vrouw! overschoon!--ik ging zitten en Nadaniël naast mij. + +Het allereerst speelde de muziek een vroolijke deun, die mij wel beviel, +zoodat ik opgewekt wierd en met mijn hoofd onwillig de maat sloeg, terwijl +ik mijn rechtervoet bewegelijk heen en weer liet gaan. Een heer die achter +mij zat, was onaardig, want hij bedierf mijn pleizier door er aanmerking op +te maken en te zeggen dat hij wêe wierd van dat gewiegel; laf hé! voor een +groot volwassen mensch,--afijn de man had misschien zwakte van zenuwen. + +Toen de muziek uit was kwam een heer, fijn gekleed in een zwarte rok en +witte das. Hij zong een prachtig lied. Nadaniël zei dat 't Fransch was, +maar ik geloof 't niet want telkens zong hij met een hooge noot in de keel, +duidelijk: + + Danse! danse! danse! met je moer. + Danse! danse! danse dan toesjoer.-- + +Tusschen beide kreeg ik er kippenvel van, als hij zoo uithaalde en ik +dacht, omdat hij zoo rood werd, bij dat "je moer" (moeder klinkt toch +fatsoenlijker vindt gij ook niet?) als de man er maar niets van krijgt. +Gelukkig liep 't goed af. Wij applaudisseerden zoo hard we konden en toen +gaf die heer, Nadaniël zegt, hij heet teenoor, nog een stukje toe; ik vind +het netjes dat ze niet op een toegevertje zien. Toen kwam een +jongejuffrouw, O! beste vrouw, wat een hondje van een meisje, zij had een +japon, waarvan de bovenste helft de kleinste was. Gij hebt een goed gevulde +hals, waarde wederhelft, maar dat is door de dikheid der jaren, deze dame +evenwel had de gevuldheid door de jeugd, iets dat nog wel zoo schoon is; om +jaloersch op te worden voor u waarde wederhelft, maar desniettemin bemin ik +u met hartelijke huwelijksliefde daar dus niet van. + +De jongejuffrouw zong dat ze zoo "bleu was, ze riep voortdurend uit van +"patiet bleu" eigentlijk verstond ik 't niet maar ik lachte toch mee toen +de anderen het deden; ik dacht anders meenen ze dat ik niet weet hoe 't +hoort. Evenwel heb ik opgemerkt dat zij in 't geheel niet "bleu" was. want +ze maakte zoenhandjes tegen Nadaniël en mij toen wij, vooral ik, zoo hard +in de handen klapten dat een paar menschen achter ons zeiden: "die twee +hebben handen als hamers" + +Na deze zangeres kwam een heer, nog al dikker met een mankeliek gezicht en +witte handschoenen aan. Wat had die man een stem! Hij had 't erg over een +"maleur" dat hij ondervonden had en was erg naar, net of hij verdriet had +en als hij dan zoo heel diep in de tweede of derde stem zong, wees hij met +zijn eene hand naar den grond net als of hij zeggen wou, 'k ga gauw in 't +graf zoo'n gezicht zette hij ook. Nadaniël zei dat 't de bas was en dat de +bassen, namentlijk als 't goede zijn, altijd mankoliek zien of van moord en +doodslag zingen. + +Nadat hij mij bijna tot tranen toe geroerd had over zijn ongeluk, kwam er +weer een jonge dame met een rood zijden japonnetje aan. 't Was bepaald een +geleend rokje, want 't was veel te kort. + +Ik dacht waarlijk eerst dat zij, met verlof gezegd bloote beenen droeg, +maar goed bekijkend, bespeurde ik dat zij vleeschkleurige kousen aan had. + +O! waarde aanverwanten wat was dat een grappenmaakster, ze sprong als een +kakkerlak en danste zoo komiek, dat ik van mijn stoel opstond om goed te +kunnen zien. Zij ging heelemaal over eene kant schuin staan en schudde met +haar eene been en arm net alsof ze met geweld die twee lichaamsgedeelten +wilde uitschudden en ondertusschen hield zij de andere hand tegen haar +achterhoofd, terwijl zij aldoor knipoogjes maakte. Ik hield mijn buik vast +van 't lachen en riep hardop "Bravo" dat hoorde zoo, zei Nadaniël, maar een +heer achter mij riep: zitten!" en toen riepen wel tien tegelijk zitten! +derhalve was ik genoodzaakt weer plaats te nemen, hoewel ik de +*"Kan-Kan"* zoo heet die dans, gaarne verder staande had genoten. Als ik +te huis kom zal ik u deze dans eens wijzen en voordoen, waarde wederhelft +en kinderen! want het is om je ziek te lachen. + +Terwijl wij daar zoo zaten had ik reeds opgemerkt dat buiten de tent, "ge +moet weten lieve nabestaanden het Café des Ambassadeurs is open en bloot +aan de zijden in de lucht," ook muziek was. Een piano was hoorbaar, nu en +dan een orgel en andere instrumenten, zooals blikken deksels en een vijsel, +die met kracht bespeeld werden. + +Nadaniël vroeg aan een Jan die ze hier in 't Fransch "cochon" noemen waar +die wonderlijke muziek van daan kwam en wij vernamen dat het eenige +bewoners der P. G. Hoofdstraat waren die uit piekanterigheid dat zij den +geheelen dag café chantant muziek hooren en 't vervelend vinden, ketel +muziek maakten. + +Ik voor mij vond het erg lastig, want tussehenbeiden klonk het heel valsch +door elkaar, zoodat mijn tanden er zeer van deden en mijn ooren tuitten. +Een van de "cochons" beweerde dat vroeger, toen er nog geen gordijnen waren +en de bewoners der naburige huizen in het Café des Ambassadeurs op het +tooneel konden zien, zij de muziek minder lastig vonden en geen ketelmuziek +maakten. Of het waar is weet ik niet, maar in allen gevalle vond ik het +voor mij persoonlijk, jammer, dat ik voor mijn f 1 entree twee concerten te +gelijk hoorde, omdat één alleen wel zoo liefelijk is. Er waren ook veel +menschen in onze nabijheid, die vloekten en raasden als zij terwijl de +juffrouw van "Bleu Bleu" zong, door de buren hoorden spelen: "Sara je rok +zakt af" en dergelijke volksdeunen, die op zich zelve genomen niet +onaangenaam zijn, maar te samen met iets anders ongezellig klinken, vooral +als er bij in een vijzel gestampt wordt. Van den anderen kant moet ik +zeggen dat ik ook niet graag den geheelen dag muziek zou hooren, aan gezien +vooral des morgens de mensch niet altijd gestemd is om lichtvaardige +liederen te vernemen. Wanneer ze nu des morgens nog speelden: "Mijn eerst +gevoel zij dankbaarheid" of iets dergelijks laat ik het daar en zou ik het +zelfs stichtelijk vinden. Ik zou in 't belang van menschen zoo als ik, die +betalender wijs binnenkomen en aan de kibbelarij geen aandeel hebben, wel +aan de bewoners en de muzikanten willen zeggen: "Plaagt elkander niet +langer, want: + + "Waar twee personen kijven, + Met boosheid zwaar vervuld, + Daar zal het waarheid blijven: + Zij hebben beiden schuld." + + (_Wijsheid en deugd in klein octavo_.) + +Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik de voorstelling. De electrieke +muziek van de Gebroeders Bozza is iets buitengemeens. Stelt u voor vijf +heeren als duivels gekleed, (evenwel zonder staarten) blazen op vijf +bazuinen met een geweld als of de dag des oordeels is aangebroken. In de +zaal hangen allerlei klokkenspelen, kastje, een lokomotief, een duivenhok, +een huisje dat in brand vliegt, een stuk of zeven trommen en allerlei +andere artikelen. + +Tusschen het geblaas der bazuinen nu hoort men, door middel van de +electriek, die de middelste duivel door drukking der vingeren op een tafel +opwekt, een trommelspel, dan weer een klokgelui of geschel, nu en dan 't +geluid van een duif of 't zingen van een vogel. Soms is alles tegelijk in +beweging en stoomt de lokomotief dat 't verbazend is, 't is een wonderlijk +orkest, maar heel mooi--en 't speet mij dat 't uit was. Hoe of het kwam +weet ik niet, maar, ik gevoelde door de verschillende mij vreemde +aandoeningen die ik genoten had, behoefte om eens even naar buiten te gaan +en zei tegen Nadaniël, dat hij maar op mij moest wachten, want dat ik +dadelijk terug kwam. + +Toen ik naar buiten wilde, zei een heer aan den uitgang, met beleefdheid +tegen mij, dat er geen "sorties" gegeven werden. Nademaal ik dit nu niet +begreep verklaarde ik hem de noodzakelijkheid waarom ik even weg wilde, +maar 't hielp niets, ik moest blijven of mijn gulden in den steek laten. + +Met wellevendheid beduidde ik dien heer dat ik met geen mogelijkheid kon +blijven, waarop ZEd. antwoordde: "O! gaat u dan maar naast het orkest." Ik +begaf mij daarheen, maar vond mij erg teleurgesteld want iemand die ik, +voor een deur die er was, aantrof zei: "ik ben de directeur van deze +gelegenheid en ik mag hier alleen artisten binnenlaten." + +Ofschoon ik hem trachtte te overtuigen dat ik, hoewel geen artist zijnde +toch even goed die deur kon binnengaan, bleef hij standvastig weigeren en +zei, dat zijn weigering alleen kwam om dat men de ondernemers van de Wasch +en gemak huisjes, geen concurrentie mocht aandoen, aangezien zij op zware +lasten zaten en dat ik dus op 't terrein moest gaan, als ik absoluut wilde. + +Ondertusschen begon de muziek weder, namentlijk de goede en ik, niets +willende verzuimen waarvoor ik betaald had, begaf mij weder bij Nadaniël in +de zaal evenwel niet zonder groote benauwdheden, zoodat ik van het verdere +wat gezongen en gespeeld werd maar half genot had. + +Gelukkig was het spoedig uit en konden wij naar huis gaan. + +Wij liepen nog even op het terrein, maar door de plotseling invallende +duisternis, zoodra de laatste noot der muziek gespeeld was ging al 't licht +uit, kon ik niet vinden wat ik wilde en moesten wij een goed heenkomen +zoeken; 't Was waarlijk een geluk dat Nadaniël den weg zoo goed wist, +anders lieve aanverwanten had uw bloedverwant en vader, best kunnen +verdwalen. + +Tehuis gekomen, vond ik Klaas dien ik f 1--gaf om morgen het Café des +Ambassadeurs te bezoeken; de jongeling was in zijn schik en verzocht de +complimenten aan allen. Hiermede verblijf ik voor heden als altijd. + +Uw liefhebbende vader enz. enz. +JORIS KOMIJN. + +NB. Zend mij bij de amandelmoppen voor +Nadaniël _cito_ eenig ondergoed, denk er om wat +azijn en water bij den mostert te doen, anders +verdroogt hij uw waarde vader. + + + * * * * * + + + +Vierde Dag. + +AMSTERDAM, Mei 1883. +_Waarde Echtvriendin en Bloedverwanten_, + + +Er gaat toch niets boven de kunst, alles wat +overigens het hart aandoet of den mensch tot nagedachten stemt verzinkt bij +de kunst in nietigheid. De kunst is alles! en daarom zeg ik: leve de +kunst!--O geliefde wederhelft! indien ik geen welgezeten koomenijsbaas was, +zoude ik kunstenaar willen zijn, al was het maar alleen om met +natuurlijkheid alles te kunnen voorstellen wat de Schepper, met +ondoorgrondelijke wijsheid, heeft gewrocht, tot een voorbeeld voor de +kunstenaren. + +Ik bevind mij heden in een opgewonden stemming, want Nadaniël heeft mij +verzekerd, dat er onder de hedendaagsche kunstenaren heel veel +koomenijsbazen zijn, daarom wanhoop ik niet dat ook in mij iets groots ligt +en derhalve heb ik het plan om mij behalve op de letteren, ook op de +schilderkunst te werpen. + +Dit voornemen heb ik te danken aan de Eksposietsie van de schilderijen die +ik heden bezocht zonder perreplu, veroorzakende deze een onkosten van 10 +cents voor de bewaring, die onnoodig is. + +Ik gevoel mij sedert gisteren zoo verheven, zoo echt kunstig, waarde +echtvriendin en nabestaanden! want ik heb op die tentoonstelling kennis +gemaakt met een sjenie, hij heet Maeceen en is een groot kunstenaar die +kennis heeft van al de schilderijen. + +'t Is bepaald een groot kenner want hij vindt bijna nooit iets mooi en weet +op alle schilderijen iets aan te merken. Hij praatte veel met mij en leerde +mij in één oogenblik de kunst begrijpen. Hij vertelde mij dat schilderen +eigenlijk zoo moeilijk niet is als 't lijkt en dat men, bijaldien men +slechts goede penseelen heeft en vooral een boel goede verf, een heel eind +ver komt in de kunst, ten minste wanneer men natuurlijken aanleg heeft en +navolgingstalent om de natuur getrouw na te bootsen. + +Nu! dat heb ik; daarvan ben ik zeker. Herinner u maar eens dierbare +echtgenoote, hoe goed ik destijds, toen ik nog niet door de kathedrale +koortsen, die bezetting op mijn stem kreeg, een haan kon nabootsen en ook +thans nog met duidelijkheid, het geluid der kikkers voortbreng, terwijl ik +in hondengeblaf en kattengeschreeuw, lang niet onverdienstelijk, de natuur +overtref. + +Ik deed bij wijze van proefstuk aan den heer Maeceen een honden geblaf na, +met gejank aan 't slot. Hij stond verbaasd over mijn talent, want de +oppasser kwam dadelijk kijken waar de hond was, hij snapte mij evenwel +niet, en toen ik nogmaals met natuurlijkheid een kat voorstelde zeide mijn +vriend mij, "ge hebt aanleg, veel aanleg, want ge copieert de natuur en +schilderen is niets anders dan copieeren--ge zult zonder twijfel ook in 't +schilderen wel iets kunnen leveren." Ik kocht derhalve heden voor *f +3.48^5 aan penseelen en voor ca. f 6 aan olieverf in tinnenspuitjes; +plankjes om op te schilderen heb ik te huis genoeg van de rozijnkisten, dat +is gladhout als 't afgeschaafd wordt. + +Notabene, laat de jongen vast een stuk of zes kisten uit elkaar slaan en de +plankjes afschaven, dan kan ik cito beginnen te schilderen als ik te huis +kom. Mijn eerste werk zal uw portret zijn waarde vrouw! daar gij mijn +eerste en eenigste liefde zijt en een schilder, zoo als Maeceen zegt een +idéaal moet hebben om naar te werken--zoo zult gij het eerst in olie worden +uitgevoerd. + +Daar ik mij door de voorlichting van Maeceen nu reeds als artist gevoel, +zoo kan ik ook gerustelijk mijn oordeel over de schilderijen zeggen en +letterkundig in mijn reisdagboek boekstaven, vooral ook omdat ik van hem +eenige der meest gebruikelijke kunsttermen heb geleerd, die ik met oordeel +door mijn beschouwing meng. Dezelve zijn o.a.: _braaf gedaan_--_knap +gedaan_--_gelikt_--_wasachtig_ --_harig_--_stout gepenseeld_--_ferm +aangepakt_--_gesmeerd_--_goed van toon_--_verwerig_--_porseleinig_ +--_zoeterig_--_gepeuterd_--_konventioneel_--_gemaakt_ --_galachtig_--_mooi +van factuur_--_realistisch_--_lekker_--_breed_--_vuil_--_week_--_kras_-- +_degelijk_ enz. enz. + +Ik heb ze allemaal in mijn zakboekje opgeschreven en mijn vriend Maeceen +heeft mij gezegd dat ik, wanneer ik deze woorden een beetje handig te pas +weet te brengen een kunstkritiek kan schrijven, zoo goed als menigeen 't +doet. Verder raadde hij mij aan om vóór en aleer ik een schilderij mooi of +leelijk vind goed naar den naam te zien die er op staat. Dit is, waarde +vrouw, om mij niet te vergissen en b.v., een schilderij onbedachtzaam af te +keuren, als 't van iemand is die bekend staat als een groot artist. + +Dit zou van een beoordeelaar een groote domheid zijn, want somtijds doet de +naam ruim zooveel als de schilderij, zegt Maeceen. Bovendien noemt hij het +zaak om eerst andere beschouwingen te lezen of te hooren en nu en dan +aftekeuren wat de meesten mooi vinden d.w.z. niet geheel, maar +gedeeltelijk; b.v. als 't algemeen zegt, in dit of dat stuk is geen fout, +dan toch nog een paar groote fouten er in opteschommelen. + +Weet gij waarde vrouw waarom Maeceen dat doet? Omdat hij daardoor alleen +staat, in zijn oordeel en 't publiek dan zegt: dat is een knappe vent. +Maeceen vertelde mij dat er groote kritikussen zijn, die voornamelijk aan +die handigheid hun reputatie te danken hebben. Het zou onmogelijk zijn om +stuk voor stuk al die schilderijen te bespreken want er zijn er wel duizend +geloof ik.-- + +Eerst dus de Hollandsche af deeling: + +Van Israels zag ik een soort van brei- of naaischool waar visschersmeisjes +bijeenzitten; ik stond er eerst te dicht bij en daarom vond ik de kleur wat +vuil maar ik vergiste mij want toen ik wat verder afging staan trof mij de +natuurlijkheid van de voorstelling en het licht, net of 't heusch daglicht +is wat er opvalt, hier zet ik bij: _stout gepenseeld_ en _ferm +aangepakt-realistisch_ (mij dunkt dat zal hier wel passend zijn.) Het +zomerlandschap van J. v.d. Sande-Bakhuizen, deed mij veel pleizier. Ik +dacht dat de zon er op scheen zoo warm leek het mij toe. De boomen en alles +wat er op staat is heel netjes geschilderd, met groote juistheid, hier zou +ik 't woord "_niet gepeuterd_" kunnen gebruiken. + +'t Beviel mij een heele boel beter dan een landschap dat ik in een andere +zaal zag, ik geloof dat 't van een fransche schilder is. Maeceen zei dat +hij Impressionist heet. O! dierbare bloedverwanten wat een wonderlijk +schilderij, van dicht bij lijkt 't op een plank, besmeerd met allerlei +likken verf, grijs, heel veel vuil groen en geel, roodbruin, licht bruin, +groenekaas kleur, in één woord, van alles door elkaâr. Eerst dacht ik, dat +'t een bemorst tafellaken moest voorstellen, toen ging ik er iets verder +afstaan en daardoor leek het op een hoop zand, met een stuk of wat +heiboenders er in, nog wat verder eraf, scheen het een zee met een +stoomboot er in. + +Een heer achter mij keek door een opgerold boekje en zei: "'t Is een +magnifiek vergezicht door een hollen weg. Ik deed mijn best om er dat ook +in te zien, maar 't lukte mij niet, ik bracht 't niet verder dan tot een +zandweg met boomen, die de rups in de bladeren hebben. Toen kwam Maeceen en +zei: Hoe vindt je dien straatweg bij zonsongang--mooi hé!--en dien molen op +den achtergrond; 't is de natuur op heeterdaad betrapt. + +Nademaal ik hier nu geen mouw aan kan vast naaien schrijf ik al de +kunstermen in gedachten hier bij beginnende met "_knap gedaan_* tot en met +_realistisch_. Aangezien een iegelijk in dit schilderij, iets anders ziet, +zullen al deze termen, door elkander wel passelijk zijn. + +Het is toch iets schoons zulk een schilderijen verzameling, vooral door de +menigte portretten die men ziet, maar eene zaak kan ik mij niet voorstellen +namelijk dit: dat er zooveel menschen, vooral dames zijn die zich laten +afschilderen ofschoon zij niets om of aanhebben. Vooral in de Fransche +galerij zag ik heel veel vrouwen, die afgebeeld staan, zooals Eva in den +prenten bijbel. + +Ik als getrouwd man kan wel tegen deze voorstelling, maar voor Klaas vond +ik het niet passelijk, weshalve ik hem 30 cent gaf voor een glas port in de +Engelsche baar en hem beval zich te verwijderen; ik deed dit uit volle +overtuiging, want ik zag hoe de jongen bij voorkeur bij de onfatsoenlijkste +schilderijen bleef staan en er, zonder erg natuurlijk, met groote oogen +naar keek. Ik herinnerde mij daarbij de regelen: + + De onschuld is zoo snel belaagd + Als de verleiding wenkt. + En bitter is de zwijmeldrank, + Die de onkuischeid schenkt. + +(_Wijsheid en deugd in klein octavo_.) + +Maeceen had gezien, dat ik Klaas met zachtheid verwijderde en zeide dat ik +verkeerd handelde want dat voor de Kunst geen fatsoenlijkheid of +onfatsoenlijkheid bestaat en dat die naaktheid voor de kunst niets anders +is dan studie van 't menschelijk lichaam dat toch 't schoonste +natuurvoortbrengsel is. + +Ik begin nu langzaam aan te begrijpen dat er in schilderijen veel meer +inzit en ook niet inzit dan men oppervlakkig wel denkt--B.v. waarde vrouw +in stillevens, zit mijns inziens niets in terwijl in andere stukken heel +veel te zoeken is. + +Weet gij wat stillevens zijn? 't Zijn afbeeldingen van doode hazen en +kippen sinaasappelen en tafelmessen, glazen met wijn en afgebeten peeren, +kreeften en halfgeschilde citroenen--bloemenvazen en druiventrossen, +aardbeziën, frambozen en potjes met ingelegde paling.--Zou ik hier het +woord "_lekker_" ook kunnen gebruiken? + +Maeceen zei dat er niets in zit, omdat men er niets bij denken kan en ik +ben 't met hem eens, hoe mooi en kunstig ze ook geschilderd zijn, zou ik ze +niet willen hebben om op te hangen. Daarentegen een stuk dat stof tot +overpeinzing geeft zou ik gaarne bezitten, b.v. een zee met een strand, +vooraan. Een kinderhoedje dat op de golven drijft en een natte hond die +half in 't water staat te janken, zoo iets doet ons denken en wel aan een +ongeluk dat gebeurd is, men kan zich dan naar believen een mooi blond +jongentje verbeelden, dat spelende in 't water geloopen is hetwelk de hond +heeft willen redden maar niet kon, van wegens de zwaarte des lichaams. Ook +de verschillende godsdienstige stukken, zie ik niet graag. Ik zag onze +lieve heer Jezus op alle mogelijke wijzen voorgesteld, en soms zoo mager +dat men er medelijden mee kreeg, in plaats van eerbied. De verfoeilijkheden +der Inquisitie, heb ik ook aanschouwelijk gezien door een man, die op de +pijnbank ligt, en wiens voeten gebraden worden, hierbij zet ik: _ferm +aangepakt, breed, kras en stout gepenseeld_--maar een onderwerp om van te +rillen-- + +Aangezien ik door de opgewondenheid heen was van wegens de veelheid der +kunst die ik aanschouwde lette ik er niet op, dat ik zooals men 't noemt +van den hak op den tak sprong en om zoo te zeggen van de eene schilderij +naar den anderen holde en met groote vermoeidheid geslagen werd, door de +uitgestrektheid der door te loopen ruimte. + +Mijn vriend Maeceen maakte er mij opmerkzaam op en zei "ge moet meer +sijstematisch te werk gaan" ik begreep niet wat hij bedoelde en vroeg +derhalve verklaring, dewelke hij bereidwillig gaf. + +Sijstematisch beduidt ordelijk; eerst het een en dan het ander, maar niet +alles door mekaar. + +Maeceen zei: "behandel nu eerst de Hollandsche kunst en dan de vreemde--dan +levert ge een meer begrijpelijke en geordende critiek. Nademaal hij gelijk +had, deed ik aldus en bekeek met aandacht wat mij in de Hollandsche +afdeeling alzoo het begeerlijkste voorkwam. Voor het portret van onzen +geëerbiedigden Koning nam ik gevoelig en vaderlandschgezind mijn hoed af, +al vond ik, ronduit gezegd, dat Z.M. er in werkelijkheid veel fermer uit +ziet, maar de chakot die op 't portret geschilderd is, is of hij leeft, dat +'s 't mooiste deel van 't schilderij; ik zou hier uit mijn woorden +verzameling bij willen zetten. _Zoet_ en _prenterig_. + +Met veel genoegen zag ik een Friezin met een kindje geschilderd door +Mejuffr. Schwarze. Dat 's een mooi stuk daar zou U pleizier in hebben, net +iets voor u waarde wederhelft! 't Kind ziet er minder goed uit, maar de +moeder! een gezicht als melk en bloed, frisch en blozend, juist zoo als +gij, toen ge nog in uw goede dagen waart. Hier durf ik gerust bij te +zetten, _ferm gedaan, goed van factuur, frisch van toon_. 't Zelfde zou ik +kunnen schrijven van Mevrouw Ronner, die een stuk of wat poesjes heeft +geschilderd zoo aardig dat ik er bijna niet van daan kon komen. Maeceen +zegt dat ik hierbij de woorden _geestig, juist van teekening_ en _goede +techniek_ moet zetten. + +Een dames portret van Bles vond ik ook heel mooi, maar Maeceen riep er zoo +erg niet over; hij zei dat hij veel mooier stukken van hem had gezien en +dat ik er gevoegelijk de woorden _aangenaam gepenseeld, iet of wat gemaakt_ +en _oppervlakkig_ bij kon zetten. Ik kan er niet precies over oordeelen of +hij gelijk heeft maar ik schrijf het toch op, omdat hij het zegt; dat doen +meer critikussen als ze 't oordeel van iemand hooren die bekend staat als +een kenner, beweert Maeceen. Er zijn er zelfs, zegt hij, die in 't geheel +geen eigen oordeel hebben en altijd op 't kompas van een ander zeilen. +Waarom zou ik 't dan niet doen? + +"Vliegend blad Heeren!" heet het schilderij van juffrouw Moes. O! dierbare +bloedverwanten wat is dat een aardig stuk, als je er lang op kijkt is 't +alsof de jongen, die er op staat, met natuurlijkheid schreeuwt; daar durf +ik gerust uit mij zelven bij te zetten, + +_flink; geestig geteekend, juist van toon. Verkocht_. 't laatste woord +staat er op en is misschien voor de schilderes, 't beste bewijs dat ik +gelijk heb. + +Terwijl ik met alle aandacht stond te kijken hoorde ik een paar +buitenmenschen over een schilderij praten waarvan ik ongelukkig den naam +vergeten heb. De een zei, met zijn neus er vlak op, "'t zijn allemaal +klodders en vegen," toen zei de ander, "dat 's juist het mooie van de +kunst, hoe meer klodders, hoe kunstiger. Als je er verder afstaat kun je +toch heel goed zien dat 't een toer is om zulke vegen er zoo op te zetten +dat ze iets beteekenen; dat is de nieuwe richting in de kunst. + +Of het nu nieuwe of oude richting is, is mij hetzelfde maar ik voor mij, +vind het toch mooier als men ook van dichtbij al kan zien wat 't beteekend. +Ik geloof dat ik de oude richting maar zal behouden als ik schilderen ga. +In dien nieuwen trant zag ik ook koeien, geschilderd door W. Maris. Een +heer die er voorstond riep maar aldoor tot zijn dame: "prachtig! geniaal!* +"heerlijk! goddelijk!* De dame vroeg zoo langs haar neus weg:*" hoeveel +koeien staan er eigentlijk op, beste man? en wat is gras en wat zijn +koeienpooten? Toen werd dien heer boos en zei alleen: "'t is van Maris" +daarop zweeg de dame en zei ook, dat 't eigentlijk toch wel "beelderig" +was.--Ik voor, mij schreef in mijn boekje*" _verward, verwerig, gesmeerd_. +(Ik weet niet of ik 't bij 't rechte eind heb.) + +Weet gij waar ik lang voor heb gestaan? Voor een schilderij van Valkenburg, +voorstellende "Een oefening" dat wil zeggen een soort van preek bij de +afgescheidenen. Dat 's een mooi stuk waar men lang op kan kijken, 't is +juist alsof de figuren los voor elkander staan, ik schrijf _goed +gegroepeerd, ongezocht harmonisch, van kleur en toon_. Als ik zoo leer +schilderen beste vrouw, hang ik het sloof van den Koomenijsbaas voor goed +aan den nagel. + +"Kom eens hier" zei Maeceen en kijk eens naar die schilderij. "Gedurende de +preek" van. G. Henkes, wat zou je daarbij zetten? Ik zag het en O! beste +nabestaanden, ik had er schik in. Een boer, een boerin en een Juffrouw met +neepjesmuts op zitten te luisteren naar de preek in een dorpskerk. De boer +zet een gezicht alsof hij in zich zelven denkt: Jongens! jongens! wat ben +ik toch een erge zondaar; de boerin leunt achterover in haar stoel en 't is +alsof je haar ziet denken; 'k begrijp er geen zier van maar mooi is 't, en +de juffrouw met de neepjesmuts neemt een snuifje, omdat ze aan de snuifjes +die de dominé uitdeelt, nog niet genoeg heeft 't is _ferm gedaan, lekker_, +zei ik tot Maeceen--schrijf dat gerust op Komijn! zei hij maar zet er bij: +_uitmuntend van teekening, natuurlijk van toon, juist van opvatting en mooi +van coloriet_. + +NB. de neepjesmuts is sprekend tante Grietje, als ze mankeliek is. + +Aangezien het al te laat werd vond ik het geraden om maar gauw over de +andere schilderijen heen te loopen, nademaal ik ook van de andere +afdeelingen iets wilde zien. + +Belgie is evenzeer uitmuntende in goede schilders--als in vet en +kunstboter, (die ik daar altijd van daan krijg) daarvan heb ik de +overtuiging. Ze verstaan het daar ook hoor! + +Jan van Beers, las ik op een schilderij lieve vrouw! Misschien is dat wel +een zoon van dien anderen van Beers die dat gevoelige vers heeft gemaakt, +"De zieke jongeling" dat Jaantje van den Apteker, op de rederijkerskamer, +zoo mooi kon voordragen, dat ik altijd de tranen in de oogen kreeg. + +Die Van Beers heeft een schilderij gemaakt, voorstellende, een juffrouw die +op een bank ligt, midden in een wandelpark. Dat moog je van dichtbij +bezien, dan is 't net zoo mooi, ja bijna nog mooier als van verre! daar zit +niet één klodder op en toch is het kunstig. Al zegt Maeceen nu ook +honderdmaal: _'t is mij te glad, te porceleinig, te gelikt_; ik vind het +mooi.--Het is volgens mijn domme verstand, _afgewerkt, netjes geschilderd +en fijn_,--zou ik hier maar niet bijzetten, _juist van teekening, +concientieus_. Ik weet waarlijk niet of ik de schilderij "La Sirène", zoo +staat het in den Catalogus, niet bijna nog mooier vind. Een sloep met +roeiers ligt onder aan een steiger, en een heer, een zeeofficier, geeft een +lieve jonge dame de hand om haar van den steiger in de sloep te helpen, van +achteren ligt een stoombootje en schijnt de zon. + +Maeceen vertelde mij dat een concurrent van Van Beers, (hij houdt vol, 't +is een koomenijsbaas geweest) stilletjes het hoofd van de dame met een +pennemes, uit de schilderij heeft gesneden, omdat hij geloofde dat 't een +gekleurde potograpfie was. Wat een slecht sujet, zoo'n mooi stuk uit +broodnijd te bederven, maar hij is er kaaltjes van afgekomen, want Jan van +Beers heeft er een lapje in gezet en 't hoofd weer zóó netjes +bijgeschilderd dat men er niets van zien kan, namentlijk van de sneden, Van +Beers heeft daardoor bewezen dat 't geen potograpfie was. + +In de Belgische afdeeling heb ik een kennis van Maeceen ontmoet, ook een +kritikus, die schrijft voor een buitenlandsch blad. Wat een rare vent +dierbare vrouw, voor elke schilderij ging hij staan, met de armen over +elkaar en zijn oogen bijna digt geknepen en dan zei hij: "Hm! Hm!" of +"prrrrrt." Hm! Hm! beteekent bij hem vrij goed en Prrrrrt! is een teeken +dat 't hem niet bevalt. Tusschenbeide hoorde ik hem zeggen Psssss! zoo +tusschen zijn tanden, dat deed hij alleen als 't erg mooi was. + +Ik luisterde, terwijl ik op een fluweelen bank zat midden in eene der +zalen, ik meen van de Fransche afdeeling een gesprek af tusschen Maeceen en +zijn vriend. Nadaniël die mij kwam opzoeken schreef 't op voor de pers--ik +vond het merkwaardig, dat hij zoo gauw schrijven kon, en heb 't van avond +op mijn gemak van hem overgeschreven, daar ik het nuttig en leerrijk vond +voor u lieve bloedverwanten, om te weten hoe twee critikussen, die hun vak +verstaan over een schilderij oordeelen. Het schilderij stelde voor een +avondstond door Guillon. + +Maeceen keek eerst naar den naam en zei: "Guillon?" toen keek zijn vriend +naar den naam op 't doek, keek daaropvolgend Maeceen aan en zei: "Guillon?" + +Nadaniël schreef voor 't gemak alleen den naam van hem die sprak net als in +een tooneelstuk, + +_Maeceen_: Impressionist? + +_Vriend_: Hm! Impressionist! + +_Maeceen_: Verder af gaan staan! + +_Vriend_: Verder af gaan staan. + +_Maeceen_: 'n Beetje groen? + +_Vriend_: Groen genoeg! + +_Maeceen_: Redelijk van teekening, maar groen, erg groen! + +_Vriend_: Spinazieachtig--vet--plakkerig. + +_Maeceen_: Vrij goed belicht, nog al natuurlijk van toon, vooral die +horizont. + +_Vriend_. Ja hm! er zit wel iets in, maar 't doet niet _dà t_--hm! je +begrijpt me, 't doet niet _dà t_--NB. de vriend wees met zijn duim over de +vingers gelegd naar de schilderij. + +_Maeceen_. Juist, 't is _dà t_ niet. och! maar _dà t_ hebben zoo weinig +artisten, er zit anders wel iets in dien...Guillon heet hij niet zoo? +_Vriend_. 'k Zal eens in den Catalogus zien. + +_Maeceen_. Als er maar meer natuur in zat. 't Is wat pruikerig. + +_Vriend_. Guillon. Hm! Hm!--Psssss!--medaille Parijs 1878, 2e classe +1880--dat dacht ik wel; 't is verdienstelijk geschilderd, dat zag ik op den +eersten blik. + +_Maeceen_. Ik zei immers direct, goed van teekening, ik ga nog een beetje +terug. Blikslagers! nu vat ik hem op eens. Daar heb ik hem +gepakt--kolossaal wat een effect! + +_Vriend_. Waarachtig Maeceen, ik stond er te dicht bij; nu is 't ook niet +zoo groen, 't is puur natuur, wat een licht hé! verduiveld dat zonnetje +tusschen die boomen is kranig. + +_Maeceen_. Je kunt het hebben, dat 't avonds in de natuur zoo groen is; 't +is in 't geheel niet overdreven. + +_Vriend_. Wat staat alles los voor mekaar, 't is compleet natuur, en wat 'n +perspectief, + +_Maeceen_. Hoe meer ik het bekijk hoe meer ik er _dà t_ je weet wel, _dà t +hm_! dat schuivende in zie. + +_Vriend_, 't Schuift kolossaal! + +_Maeceen_. Magnifiek! die Guillon is bepaald een kraan. + +_Vriend_. Pssst! dat geloof ik--kijk eens aan 't is al verkocht ook, dat +had ik nog niet eens gezien. + +_Maeceen_. Dat verwondert mij niet, zoo'n stuk moet verkocht worden. + +_Vriend_. 't Is positief een van de beste doeken van de expositie. Waarde +vrouw en nabestaanden, Nadaniël transpireerde, met permissie gezegd, van 't +schrijven, want ze spraken nog al gauw, maar 't is hem toch gelukt. Vindt +gij dit gesprek niet leerrijk, ik uw vader en bloedverwant vond het +merkwaardig, derhalve boekstaafde ik het naar waarheid om u eens te doen +weten hoe men eigentlijk als critikus spreken moet. Ik hoop dat ik 't ook +zoo zal leeren. + +Van wegens de stikkende benauwdheid der zalen ben ik even naar buiten +gegaan om een sneeuwballetje te gebruiken. + +Vol besluiteloosheid stond ik een oogenblik stil, niet wetende waar ik mij +zoude vervoegen, ten einde het beste sneeuwballetje te verkrijgen. + +Ik stond reeds op het punt mij naar de American bar, waarvoor ik een +bijzondere soort van toeneiging gevoel te wenden--toen Nadaniël mij meenam +naar de Fransche Restoraatsie, waar vele menschen zaten onder 't genot van +hun gelag. De Muziek begon te spelen liefelijk en schoon, zoodat ik +onwillig mee neuriede, met beweging van mijn hand op de maat, iets dat +Nadaniël mij verzocht na te laten, nademaal men 't in Amsterdam niet doet, +en men mij licht voor boersch of onopgevoed kon houden. + +Ik rustte dus kalm uit van de afmatting der kunst, want, O! waarde +wederhelft er is niets zoo vermoeiend als 't zien van schilderijen, vooral +als men er over moet denken. + +Terwijl wij daar geplaatst zaten, gebeurde mij iets wonderlijks. Beste +vrouw kunt gij u ook herinneren dat wij permetasie in Amsterdam hebben? ik +niet, maar toch is het zoo. Er kwamen twee dames naast mij aan het tafeltje +zitten, die mij aankeken als of ze mij jaren hadden gekend en met +gemeenzaamheid goeden dag zeiden. + +De eene zei "Dag neef hoe gaat het." Ik was verwonderd aangezien ik nooit +gehoord had van een nicht of anderszins vrouwelijke familie alhier, +nademaal onze familie alleen te Medenblik tehuis is met uitzondering van +den neef weduwnaar uit de Tuinstraat zonder dochters. + +De andere dame vroeg heel beleefd of 't mij goed beviel op de +tentoonstelling en ik antwoordde met wellevendheid, naar mijn overtuiging +dat alles prachtig is maar dat ik niet wist, zij een nicht was. + +Tusschen twee haakjes de dames schenen heel voornaam want zij waren +prachtig gekleed, in zijde, kant en fluweel met een reuk, die heerlijk in +mijn neus kwam; zoodat ik vroeg of ze bij de O. de kolonje juffrouw waren +geweest. Bovendien schenen zij algemeen geacht en bekend, want iedereen +keek naar haar en er waren fijngekleede heeren, die wel drie of vier maal +voorbijliepen en haar als oude bekenden groetten. + +Nadaniël was middelerwijl opgestaan en stond in de verte met een heer te +praten die zeker erg grappig was want zij schudden allebei van 't lachen. +Hij hield mij echter goed in 't oog, want telkens keek hij naar mij om te +zien of ik er nog wel zat. Dit vond ik knap van hem aangezien hij wist dat +ik onbekend ben en zonder hem moeilijk den weg naar huis zou vinden. + +Nu komt een zonderling geval. De dame die mij zeide, nicht te zijn gaf mij +haar adreskaartje als ik casuweel lust had om haar te bezoeken, "zij woont +in de Kerkstaat en zij heet ook Komijn--is dit niet zonderling, dierbare +vrouw! Ik vroeg haar namentlijk toen zij "neef zeide," Heet u dan ook +Komijn? waarop zij antwoordde, "natuurlijk, maar om dat 't zoo'n grappige +naam is (hier is wel iets van aan) heb ik op mijn kaartje alleen mijn +voornaam, Henriëtte laten drukken." Een ding is mij toch van haar niet +bevallen hoewel zij en haar vriendin, die Betsy heel allerliefste en +ingetogen meisjes zijn en ik dus alleen aan een vergissing geloof, +namentlijk dit. Zij hadden ieder twee glaasjes port gedronken en nadat zij +beleefd hadden gezegd "avoez, neef" op mijn gezondheid geklonken, een +beleefdheid die ik netjes vond. + +Toen waren zij opgestaan, nadat ik beloofd had haar te komen opzoeken om +kennis te maken met de overige nichten (Henriëtte heeft nog 5 zusters in +huis) en wandelend verder gegaan. Wat mij nu niet beviel was dit: de +koffiehuisknecht vroeg mij *f 2.-- voor de vier glaasjes port en op mijn +beleefde weigering te betalen zeide hij: "als jij je nichten tracteert moet +jij betalen vrind!" Een onhebbelijk mensch dien Jan, maar aangezien +_Bedaardheid steeds onbeschoftheid overwint_, betaalde ik, alleen +bejammerend, dat ik den knecht niet beter kon inlichten omtrent het geval. +Wat of Nadaniël scheelde weet ik nog niet; de jongeling was rood van 't +lachen toen hij weer bij mij kwam en vertelde mij, dat die kennis waar hij +meê had staan praten hem zoo had laten lachen over een verhaal van iemand +die een ander had beet gehad. Ik zeide hem, dat 't niet aardig is om iemand +beet te hebben en dat geen braaf en goedhartig mensch 't doet want: + + Neemt gij door slimheid anderen beet + Veroorzaakt gij licht smart of leed. + En der onnoozelen rein gemoed. + Nooit booze sluwheid recht bevroedt, + + (_Wysheid en Deugd in klein Octavo_.) + +Ik zal morgen eens naar de nichten Komijn gaan om te zien of ik weten kan +van welken tak zij zijn. In Enkhuizen heeft voor jaren een achterneef van +vader-dominé Komijn gestaan, misschien zijn het daar kleindochters van, en +als dat zoo is zal ik onzen Klaas medenemen, dan heeft hij nog eens een +fatsoenlijk huis waar hij nu en dan komen kan, dat is altijd veel waard +voor een jong mensch, vooral in eene groote stad, nietwaar, beste +wederhelft! dit zal u ook verheugen.-- + +N.B. Zend mij dezer dagen een bankje van +*f 25.-- maar laat den brief aanteekenen--'t geld is hier veel gauwer op +dan te huis--, maar dat doet er niet toe, ik wil nu alles zien; gijlieden +geniet er toch evenveel mede door mijn beschrijving--ik vervolg dezelve; om +dezen middag goed te besluiten en nog eenige afleiding te hebben ben ik nog +even in de "Galerie du Travail" geweest. Tot dusverre had ik verzuimd er +in te gaan, maar 't zou toch jammer zijn als ik 't niet gezien had. Deze +Galerij behoort naar mijne meening niet tot de eigenlijke tentoonstelling, +want het is meer een bazaar, waar men van alle kanten wordt vastgehouden om +iets te koopen. + +Gij kent mijne goedaardigheid, en vooral mijne toegevendheid in 't algemeen +voor de vrouwen, dit hebt gij aan u zelve en in de winkel voor de klanten +ondervonden, derhalve was het mij onmogelijk heen te gaan zonder een +kleinigheid te koopen van de juffrouw, die met miscroscopen stond, en mij +in 't fransch beduidde dat ik zoo'n vergrootglas noodig had voor de +trichinen in de hammen van uw vader, zult gij wel gelooven dat ik tot den +billijksten prijs kocht, 't is een nuttig instrument en niet te duur voor +*f 1.50. + +Daar ik nu dezen inkoop had gedaan en dezelve door de andere jonge meisjes +was gezien kon ik beleefdshalve niet nalaten ook haar te begunstigen. Ik +kocht dus een fleschje Cibils Vleesch Extrackt, dat ik wel weder af zal +zetten in den winkel. Een doosje Fransche Saus in koekjes--en een Ocarina, +waarop men zonder muziek te kennen alles kan spelen. Een bellenblazer voor +onze kleine Pietje benevens een elastieke machine om sigaren aan te steken. + +Bijna had mij een jongejuffrouw verleid om een glas te laten beslijpen met +uw naam, waarde wederhelft, maar aangezien, ik weet dat gij niet aan +breekbare waar hecht, kocht ik een sigarenpijp voor mij zelven, dat U +zeker meer genoegen zal doen, ook een pak chocolaad, waarvan gij genieten +kunt als 't voor den winkel niet geschikt is. + +Nadaniël zeide mij, dat ik niet zoo onbeleefd mocht zijn om het weefgetouw +voorbij te gaan zonder aanschaffing van het beeld der Tentoonstelling in +zijde voor *f 0.75 cs. Daarna bleef ik nog aan een fleschje reukwater +hangen van een Turk, die er zelf niet naar rook, uit godsdienstig gevoel +kocht ik van den man uit Betlehem een doosje uit heilig hout en van een +ander een armband van roode kralen voor Jansje.--Ook verschillende +zoetigheden, als suiker en ballen en pralines, die evenwel om reden der +kleverigheid heden avond door Nadaniël en Klaas genuttigd zijn. + +Vermits mijn wellevendheid de aandacht trok, begon men mij overal vast te +houden, en vleiden mij de jonge meisjes, waaronder ook vele ouden zijn, om +ook haar te begunstigen, weshalve ik onmerkbaar in mijn zak mijn +portemonnaie omkeerde, en dezelve uithalend, de leegheid er van toonde; dit +hielp en overal waar ik zoo deed liet men mij gaan, zoodat ik verder +ongehinderd met Nadaniël den uitgang bereikte. + +Deze brief, vooral het eerste gedeelte, heeft mij veel hoofdbreken gekost, +dierbare vrouw, derhalve moet gijl. hem zuinig bewaren. + +Wees gegroet van uw waarden vader en bloedverwant JORIS KOMIJN. + + + * * * * * + + + +BRIEF VAN JUFFROUW KOMIJN AAN HAAR ECHTGENOOT: + + +_Waarde Joris!_ + +Ik heeft met schrik U laatste brief geleezen en dus haast ik mij dezelve te +beantwoorden. Beste Joris Uw zijt gek, dat zeggen de kinderen ook, benevens +de comsjonair Raakman, die ik al U briefven heb laten leezen. Jufvrouw +Komijn zei hij, de eerste waren goet en begrijpelijk, maar bij den laatsten +loopt 't er bij Joris door. Zoolang als hij over de tentoonstelling schreef +was 't goet maar van die kunst is hij heelemaal in den war. Raakman zegt +beste Joris, dat hij geloofd dat Nadaniejel of U vrient Meseen Uw er aan +geholpen heeft want dat 't ook uw steil niet heelendal was. + +Ik waarde man! heeft er niets aangehat, ik heeft er slaap van gekregen, en +de kinderen vonden het vlaauw. Ze vonden dat van de Gaamelang veel mooijer +en Jansje zei alsdat ik u schrijfven moest dat haar vader iemant gesprooken +heeft die de schildereien op de tentoonsteling gezien hat en ze veel mooier +vond dan uw zij en dat er niet één prul bij is, maar vele die overschoon +zijn, heeft hij gezegd komen voor in de Hollanse afdeeling. + +U malligheid om zooveel ferf te koopen is zeker door 't bier dat Uw telkens +drinkt, want dat is Uw niet gewent beste Joris. en als men boven zijn bier +is, doet men mallighedens; maar de ferf is niet weg, de snijboonenmoolen +kunt U wel eens opschilderen en de aardapelenbaken hebben ook een kwasje +van doen. Ook kunt Uw als Uw roode-ferf en blouw hebt wel wat schilderen op +de jongens, hun pakhuis en brootkar; ook hun bokenwagen heeft het wel +noodig voor de roest. + +Van Klaas schreift uw niets besten Joris. Is hij niet met Uw medegegaan, +heeft de jonge het zoo druk op zijn kantoor?--ik ben verlangent om van hem +te hooren, want 't is toch mijn ijgen kint. + +Wat ik zeggen wil bij dien Nigten moet Uw hem maar niet brengen, want dat +is niet nodig. Ook voor Uw, besten man zou ik Uw raden er niet heen te +gaan. Wat doet gij er meer van te weeten. Of het dogters zijn van Doominee +Komijn komt er niets op aan. Ik ben U getrouwe wederhelft en ik heb het +liefver niet besten Joris, ik vertrouw het spul niet want ik ken Uw +goedaardighijd. Raakman zij ook dat hij niet geloofd dat 't Nigten zijn en +dat het maar een grappigheid was van die dames om U te vertellen dat zij +fermielie zijn, want dat alle buiten mensen als zij te Amsterdam koomen +Nigten vinden. + +Met Raaksmans broer is het ook gebeurt, en ook in diezelfvde wijze en +daarom besten man is het beeter dat Uw weer naar huis komt met spoet, +daarom stuur ik Uw ook geen geldt. Ook is het nodig voor de zaak want in +den kaas is zoo erg de meid, ofschoon zij elken dag is omgekeert. De +kinderten verlange zoo erg naar Uw en alles wat Uw meebrengd--Ik voor mij +zou wel graag een teelegram hebben wanneer gij komt sito omgaande. Het is +beeter voor U waarden man. Ik wacht Uw dus morgen avend tehuis met +wentelteefven en aarbijen en de kinderen blijven op--Dus dat is +afgesprooken--ge kunt morgen avend om 10 uur hier wezen. + +Dag beste Joris in gedachten omhelst ik U en breek af met de pen--Onze +Kareltje heeft een gat, in zijn hoofd met spijkerbalsem, is het veel beter +geworden, dus hoeft gij niet te schrikken--Vaartwel tot ziens + +Uw liefhebbende vrouw + +SIENTJE. + +Joris, het komt er niet op aan of gij weet of het Nigten zijn of niet. + + + * * * * * + + + + +TELEGRAM VAN JORIS KOMIJN AAN SIENTJE KOMIJN. + + +_Juffrouw Komijn, Medemblik_. + +Uw vader komt tien uur te laat, dus half drie, Joris. + + + * * * * * + + +Het spijt ons onzen lezers te moeten mededeelen, dat na de ontvangst van +Sientje's brief de heer Komijn geen rust of duur meer had, maar onmiddelijk +den volgenden morgen is afgereisd; we hopen dat de brave man gezond en wel +de stad zijner inwoning moge bereikt hebben. + +DE SCHR. + + + + + * * * * * + + + + +COMPLEETE +MEUBILEERING + +BUREAUX, HEERENKAMERS +KANTOOR-INSTALLATIEN + +Geill. Prijscourant op aanvrage franco + + + + + + +PHOENIX + +MEUBILEER-INRICHTING + + + + + + +HOOFDMAGAZIJNEN 234 SPUISTRAAT + KANTOORMEUBELEN: 76 DAMRAK +FABRIEK: 43 LOOIERSGRACHT + +AMSTERDAM + +INTERCOMMUNAAL TELEPHOON 3978 + + + + + * * * * * + + + + +[Illustration] + +SCHOORSTEENMANTELS. +HAARDBEKLEEDINGEN. + + + + + + +VOORNAAMSTE ADRES +VOOR +VLOER- EN WANDTEGELS +ITAL. EN ENG. MOSAIK +HOUTPARKET VAN LOUIS DE WAELE +Sectiel- en Cristal-Tegels +VAN JOOST THOOFT +EN LABOUCHERE +Houtgraniet. Torgament. +Terazzo vloeren granito. +Bureaux en Monsterzalen: +ACHTEROOSTEINDE 2-6 +bij de Hoogesluis. + + + + + * * * * * + + + + +HOEK & Co. + +46 Warmoestraat 46 +AMSTERDAM + + + + + + +FABRIEK VAN: + +PEPERMUNT, GOM +EN SUIKERWERKEN + + + + + + +PRIMA KWALITEIT +SCHERP CONCURREEREND + + + + + * * * * * + + + + +Levensverzekering-Maatschappij +"NEERLANDIA" + + + + + + +Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 2 Januari 1893, No. 53. + +GEVESTIGD TE +'s Gravenhage ... Anna Paulownastr. + + + + + + +Levensverzekering, + Lijfrente, Pensioenen, + Volksverzekering. + +DIRECTIE +H.L. VAN TETS .. CORN^S. LOEFF. + +TARIEF LIJFRENTE. + + + + + + + + +OUDERDOM |Dadelijk ingaande jaarhjksche lijfrente + | voor *f 100.-- gestort kapitaal. + |======================================== + |MANNEN. |VROUWEN. +45 |f 6.25 |f 6.01 +50 |" 6.93 |" 6.64 +55 |" 7.80 |" 7.53 +60 |" 8.96 |" 8.77 +65 |" 10.63 |" 10.32 +70 |" 12.69 |" 12.30 + + +VOORBEELD. + +Een dame, oud 65 jaar stort *f 1000 kapitaal en ontvangt dan +jaarlijks *f 103.20, in driemaandelijksche termijnen + +Zij maakt dus meer dan 10 pCt. + + + + * * * * * + +[Illustration] + + +[Illustration] + +HOFLEVERANCIER VAN H.M. DE KONINGIN +VAN ENGELAND. + +VELEN DENKEN DAT ALLE SPREEKMACHINES +GRAMOPHONES +ZIJN. + +GROOTER DWALING +BESTAAT +ER NIET. + +OMDAT HET WOORD +"GRAMOPHONE" + +DE ONDERSCHEIDINGSNAAM IS VAN HET INSTRUMENT, +DAT ALLEEN GEMAAKT WORDT DOOR + +THE GRAMOPHONE COMPANY Ltd. + +EN DIE, +IN VERGELIJKING MET ANDERE MACHINES, +ALLEEN STAAT EVENALS CARUSO +ONDER GEWONE ZANGERS. + +UITSLUITEND VERTEGENWOORDIGERS v. NEDERLAND EN KOLONIËN: +THE AMERICAN IMPORT COMPANY +22a AMSTERDAMSCHE VEERKADE ... TELEFOON 4204 ... DEN HAAG. + +AGENTEN IN ALLE PLAATSEN VAN EENIG BELANG. + +ADRES VAN DEN NAASTBIJZIJNDEN AGENT. + + + + + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Joris Komijn op de Tentoonstelling +by Justus van Maurik + +*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 12637 *** diff --git a/12637-h/12637-h.htm b/12637-h/12637-h.htm new file mode 100644 index 0000000..5306751 --- /dev/null +++ b/12637-h/12637-h.htm @@ -0,0 +1,1997 @@ +<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> +<html> + <head> + <meta http-equiv="Content-Type" content= + "text/html; charset=UTF-8"> + <title> + The Project Gutenberg eBook of Joris Komijn op de Tentoonstelling, by JUSTUS VAN MAURIK. + </title> + <style type="text/css"> +/*<![CDATA[ XML blockout */ +<!-- + P { margin-top: .75em; + text-align: justify; + margin-bottom: .75em; + } + H1,H2,H3,H4,H5,H6 { + text-align: center; /* all headings centered */ + } + HR { width: 33%; + margin-top: 1em; + margin-bottom: 1em; + } + BODY{margin-left: 10%; + margin-right: 10%; + } + .linenum {position: absolute; top: auto; left: 4%;} /* poetry number */ + .note {margin-left: 2em; margin-right: 2em; margin-bottom: 1em;} /* footnote */ + .blkquot {margin-left: 4em; margin-right: 4em;} /* block indent */ + .pagenum {position: absolute; left: 92%; font-size: smaller;} /* page numbers */ + .sidenote {width: 20%; margin-bottom: 1em; margin-top: 1em; padding-left: 1em; font-size: smaller; float: right; clear: right;} + + .poem {margin-left:10%; margin-right:10%; text-align: left;} + .poem .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} + .poem p {margin: 0; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem p.i2 {margin-left: 2em;} + .poem p.i4 {margin-left: 4em;} + .poem .caesura {vertical-align: -200%;} + // --> + /* XML end ]]>*/ + </style> + </head> +<body> +<div>*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 12637 ***</div> + +<!-- Autogenerated TOC. Modify or delete as required. --> +<a href="#Joris_Komijn_op_de_tentoonstelling"><b>Joris Komijn op de Tentoonstelling</b></a><br> + <a href="#Eerste_Dag"><b>Eerste Dag</b></a><br> + <a href="#Tweede_Dag"><b>Tweede Dag</b>.</a><br> + <a href="#Derde_Dag"><b>Derde Dag</b>.</a><br> + <a href="#Vierde_Dag"><b>Vierde Dag</b>.</a><br> + <a href="#Brief"><b>BRIEF VAN JUFFROUW KOMIJN AAN HAAR ECHTGENOOT:</b>.</a><br> +<a href="#TELEGRAM_VAN_JORIS_KOMIJN_AAN_SIENTJE_KOMIJN"><b>TELEGRAM VAN JORIS KOMIJN AAN SIENTJE KOMIJN.</b></a><br> + +<!-- End Autogenerated TOC. --> + +<!-- Page 1 --><a name="Page_1"></a> +<br> +<br> +<b>Prijs 20 cents</b>. + +<h1><i>Joris Komijn op de Tentoonstelling</i></h1> + +<p><i>Humoristische Schets</i></p> + +<p><i>van</i></p> + +<p><i>JUSTUS VAN MAURIK</i></p> + +<p><i>(Warendorfs Novellen-Bibliotheek No. 210-211).</i></p> +<br> + +<center> +<a href=images/1fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/1th.jpg></a><br> +</center> + +<br> +<p><i>Amsterdam—Van Holkema & Warendorf.</i></p> + + +<!-- Page 2 --><a name="Page_2"></a><!-- Page 3 --><a name="Page_3"></a> + + +<center> +<a href=images/2fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/2th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/3fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/3th.jpg></a><br> +</center> + + +<center> +<a href=images/4fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/4th.jpg></a><br> +</center> + + +<!-- Page 6 --><a name="Page_6"></a> +<hr style="width: 65%;"> +<a name="Joris_Komijn_op_de_tentoonstelling"></a><h2><b>Joris Komijn op de tentoonstelling</b>.</h2><!-- Page 7 --><a name="Page_7"></a> +<br> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883.</p> + +<p><i>Geliefde vrouw, kinderen en bloetverwanten!</i></p> + +<p>Ik heeft heden avond daar de tentoonstelling 's avonds geslooten is +genoegzaam de tijd om Uw volgens belofte een uitvoerig schrijven +medetedeelen over mijn bezoek aan Amsterdam en deszelfs tentoonstelling, +dewelke ik heden heb bezogt, met genoegen en nut door de leerrijkheid der +zaken die ik gezien heb.</p> + +<p>Nademaal, ik beter schrijven als vertellen, kan en vooral Uw geliefde, +vrouw, door U toeneemende doofhijd niet zou kunnen beschreeuwen met goed +gevolg en duidelijkheid van voorstelling, daar ik Uw ook niet konden +medenemen van wegens de zaken en kostbaarheid der onderneming, daar ik +nooit in amsterdam geweest zijnde meerdere dagen noodig heb, om de stad en +de tentoonstelling te bezien, heeft ik beslooten alles wat ik zie des +avonds te boekstaven als een reisdagboek.</p> + +<p>De kranten geven wel duidelijk een verslag van den tentoonstelling, maar ik +als U vader en bloetverwant ben meer betrouwbaar en derhalve beschrijf ik +alles wat ik gezien en ondervonden heeft tot een Eeuwige gedachtenis aan +mijn bezoek voor U en de anderen.</p> + +<p>Zullende het later bij de boekverkooper laten drukken. Alzoo ik begin:</p><!-- Page 8 --><a name="Page_8"></a> + +<p><i>Reis-dagboek van Joris Komijn, Winkelier in Komenij's waaren te +Medemblik, oud 54 jaar — PG</i>.</p> +<br> +<hr style="width: 65%;"> +<a name="Eerste_Dag"></a><h2>Eerste Dag.</h2> + +<p>Alzoo reeds lang den wensch in mij was om Amsterdam te bezichtigen, waar ik +nooit tijd voor had van wegens den winkel entn 't snijden der ham—en daar +ik nu, doordien een neef van mijn vrouwskant, die een dergelijke komenij's +affaire heeft, mijn zaak kon waarnemen, ben ik voor eenige dagen naar +Amsterdam gereisd, alwaar mijn geliefde Zoon Klaas, die laatst over de +Beurs geschreven heeft met zijn vriend Nadaniël mij afwachte om mij rond te +leiden, waarvoor ik hen dankbaar ben, behalve Nadaniël, die mij niet +bevallen is, bij nadere kennismaking. Doch daarover later.</p> + +<p>De reis van hier naar Enkhuizen kent gij allen, daar is niets bijzonders +aan, maar verder per boot over de Zee des te meer.</p> + +<p>Ik zag de Zee, waarvan in de Heilige Schrift geschreven staat, "Zij is wijd +en breed en peilloos diep" ik voor mij heb er genoeg van, door de +benauwdheid, 't akelige gevoel in de maagstreek en de koude handen en +voeten. De kapitein zei dat 't stil weer was, maar voor mij, geliefde +Bloetverwanten! was 't woelig genoeg—en ik verlang naar geen storm, want +hoe zou ik dien uithouden, meer als binnenst buiten gekeerd worden kan een<!-- Page 9 --><a name="Page_9"></a> +mensch toch niet.</p> + +<p>Onderweg besloot ik reeds mijn gewaarwordingen op te schrijven wat ik +hiermede begin en geloof vrij goed, doordien ik den laatsten tijd, meer dan +vroeger op de letterkunde ben gevallen, door de misdruk, die ik gebruik +voor de Komijne kaas, de Sijceblong en over de Boter.</p> + +<p>Vroeger gebruikte ik wit papier van f 3.37^5 de riem, maar aangezien ik +misdruk van een ongebonden verkooping voor f 2.25 kan koopen te kust en te +keur, heb ik mij op dezelve bepaald. Bovendien heeft de klant het voordeel +bij zijn worst of boter iets ter lezing te krijgen, dat den geest beschaaft +en velen hebben mij gezegd dat, ze mij dankbaar waren doordien ik, casuweel +een partij losse bladen van een zedekundig werk van Theeologie tusschen het +misdruk had gevonden en met oordeel verdeeld had, over de verschillende +artikelen.</p> + +<p>Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik mijn verhaal.</p> + +<p>Toen ik vlak bij den steiger was, zag ik mijn geliefde zoon Klaas staan met +een klein zwart mannetje naast zich, die bij nader onderzoek Nadaniël bleek +te zijn.</p> + +<p>Klaas wenkte met zijn zakdoek aangezien hij mijn perreplu herkende, die ik +omhoogstak met mijn reiszak er aan, om zijn aandacht te verwekken.</p> + +<p>Daar ik in de andere hand een pak zoete amandelmoppen voor Klaas hield als +"welkom", had <!-- Page 10 --><a name="Page_10"></a>ik geen gelegenheid mijn hoed te grijpen, die eensklaps +afwoei—en toen ik toch een poging deed om mijn hoed die mij van af mijn +trouwen bedekt heeft te vatten, schoot het pak moppen los en strooide ik +dezelve onwetend in het IJ—maar ik troostte mij met:</p> +<center> +Een ongeval komt nooit alleenig<br> +Het ong'luk maakt de ziele lenig.<br> +</center> +<p>uit: "Wijsheid en deugd in klein octavo"—een mooi werk dat ik onder 't +misdruk heb aangetroffen.</p> + +<p>Ik knoopte mijn roode zakdoek om het hoofd en begroete mijn zoon met +vaderlijk gevoel. Nadaniël deed niets dan lachen, 't geen mij van hem niet +beviel want <i>"die een goed hart heeft, lacht niet om het ongeluk van +anderen"—(Wijsheid en deugd in klein octavo.</i></p> + +<p>Mijn zoon zag er goed uit, en was hartelijk, zoo als 't betaamd, hij nam +mijn reiszak en perreplu en liep zoo hard hij kon naar een viegelant—. die +ze in Amsterdam, "een aap" noemen—</p> + +<p>"Ga er gauw in vader" zei Klaas; de goede jongen was zeker bang dat ik kou +zou vatten, door de afwezigheid van mijn hoed en den oostenwind maar ik kon +er niet dadelijk toe besluiten, omdat de koetsier mij zoo wonderlijk +aankeek. Ik heb wel eens gelezen van akelige gevallen, waarbij vreemden +door misdadige koetsiers, naar plaatsen zijn gevoerd, waar ze uitgeplunderd +en om hals werden gebracht—vooral bij tentoonstellingen als anderszins. +Nadaniël riep echter "er in oude <!-- Page 11 --><a name="Page_11"></a>heer" en duwde mij een omstandigheit, die +ik onfatsoenlijk vond.</p> + +<p>Klaas was bedaarder en zei dat er geen kwaad bij was maar ik was toch niet +op mijn gemak, want er kwamen veel menschen om den viegelant staan, en +keken brutaal naar binnen. Een jongen zei: "er zit een turk in" maar ik zag +niets, ook reden we weg; Klaas bracht mij eerst naar zijn kamer waar ik +slapen zal want in de Hotels is alles vol zeggen de kranten en derhalve +wilde ik mij liever behelpen met een eenslaperige bedstede voor twee +personen.</p> + +<p>Klaas moest naar het kantoor en daarom ging Nadaniël met mij mede, als +uitlegger, de aap had gewacht. Hij bracht ons om geen tijd te verliezen met +spoed naar het terrein.</p> + +<p>O! Geliefde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, hoe stond ik verbaasd +toen ik met de aap door de stad reed. Wat een stad! wat een stad! Medemblik +is er niets bij; door de Kalverstraat reden we als op fluweel en +Koomenijswinkels, zoo als ik ze nog nooit heb gezien maar voor Medemblik is +de onze niet onverwerpelijk als zijnde pas nieuw geverfd en goed +onderhouden.</p> + +<p>Ik keek mijn oogen uit, wegens de afwisseling der gezichten en dieverse +winkels die ik U later zal beschrijven mondeling sweer tehuis zijnde. +Eindelijk hielden wij stil voor een groot gebouw met variabele torens. Ik +dacht dat het een klooster of een groote kerk was, maar Nadaniël <!-- Page 12 --><a name="Page_12"></a>zei: 'tis +het nieuwe Museum en ik geloofde het.</p> + +<p>Vóór de ronde poort staan twee brandspuithuisjes die gebruikt worden om de +menschen in en uit te laten. Een ander klein huisje "Kiosk" noemen ze het, +is er dicht bij gezet tot gemak van de bezoekers om kaartjes te nemen. Ik +betaalde 50 cents, goedkoop hé! en mocht naar binnengaan. Nadaniël haalde +zijn portret uit den zak zei "Pers" betaalde niemendal en ging ook naar +binnen. Waarom hij "Pers" zei begreep ik niet, evenwel nu ben ik er achter.</p> + +<p>Eerst zag ik een groote steenen gang een verwulft zoo als wij in de kelder +hebben, maar veel mooier en grooter. O! waarde bloedverwanten welk een +frische lucht kun je daar opdoen, ik ben er drie of vier maal heen en weêr +geloopen alleen wegens de frisschigheid. Een paar dames en heeren hoorde ik +zeggen, "'t tocht hier verschrikkelijk", maar dat waren zeker menschen met +rumatiek of verkoudheid, aan de rechterzijde zag ik door een deur een +binnenplaats vol wonderlijke dingen, gedrochten als tante Jet, haar neef en +nicht, medegebracht uit de Oost.</p> + +<p>Vazen met draken er op en allerlei rare dingen. Voor de deur zat een man +aan een draaiding. Nadaniël liet zijn portret zien zei "Pers" en ging op de +binnenplaats; ik moest 25 cent betalen omdat ik er in wou. Ik dacht 't +wordt duurder want ik had pas een halve gulden betaald en nu al weer 1/4; +maar ik wou de tentoonstelling nu eenmaal zien en keek op geen geld.</p> + +<p><!-- Page 13 --><a name="Page_13"></a>Om u al die vreemde dingen te beschrijven is een zaak van onmogelijkheid, +alleen zeg ik u, nademaal 't voor u belangrijk is, dat de Prins van Weels +ze betaald heeft, een zaak die gelukkig is voor Amsterdam, want de Prins +van Weels heeft ruim zooveel geld als deze gemeente, zegt Nadaniël.</p> + +<p>Wanneer gij nu denkt geliefde kinderen en waarde vrouw dat dit de +Tentoonstelling is zijt gij verkeerd ingelicht, het eigentlijke komt nu +eerst. Ik moest een oogenblik stilstaan om tot mij zelven te komen, ik +dacht gerust dat ik een groot paardenspel zag, maar 't was het hoofdgebouw.</p> + +<p>Voordat ik verder boekstaaf, wil ik u mededeelen dat ik uit vaderlandsch +gevoel en liefde tot den vorst de half afgebroken tribune heb beklommen, +waar bij de opening onzen geeerbiedigden Koning heeft gestaan. Nadaniël +zei: "Meneer Komijn, nu moet je iets zeggen." Wat een gekke jongen hè! +Waarom moet <i>ik</i> iets zeggen? dat zou ongepast zijn geweest vindt gij ook +niet dierbare kinderen en wederhelft, dat kwam alléén den Koning toe. Alzoo +zweeg ik en drukte eerbiediglijk de voetstappen van den vorst die op deze +plek gestaan heeft.</p> + +<p>Dit was een onvergetelijk oogenblik voor uw man en vader—, daarna +beschouwde ik met aandachtigheid het gebouw dat ik nu voor u uitleg.</p> + +<p>Verbeeldt u, twee prachtige groote torens met <!-- Page 14 --><a name="Page_14"></a>van onderen niets dan +olifanten, heerlijk om te zien, leeuwen, koppen van serpenten en dames van +boven, benevens allerlei figuren zooals ze bij ons van witte suiker op de +koek maken. In 't midden hangt een keurige sjaal, rood met franje, en +palmen, prachtig! nog rijkelijk zoo mooi als die van Moeder, waarin zij +getrouwd is; lange palen met halve paarden er aan met vergulde +hoofdstellen, in 't midden, dan geschilderde paarden op de wanden van 't +gebouw, groote witte paarden met heele en halve ruiters er op en er voor, +en weer andere paarden er boven.</p> + +<p>Ziet gij beste bloedverwanten daardoor dacht ik dat 't een paardenspel was. +Maar aangezien alles nog niet af is, oordeel ik nog maar gedeeltelijk.</p> + +<p>Nadaniël heeft mij later in de Vijzelstraat bij een koekenbakker het model +van suiker gewezen, waarnaar het hoofdgebouw is gemaakt. Die koekenbakker +is een kunstenaar! Nu zal ik u eens iets mededeelen, waarop nog niemand +gelet heeft, 't Is te hopen, dat de koerantiers 't niet merken want dan +komt er weer gehaspel.</p> + +<p>Tusschen de pooten van de olifanten staat "de Clercq" dat is een +hatelijkheid beweert Nadaniël, omdat hij 't kanaal niet gegeven heeft, en +van de Copello—(zeker Kappeyne) die niet weer minister wil worden, en nog +een heele boel andere namen die ik niet lezen kon.</p> + +<p>Vindt ge dat niet flauw beste wederhelft en kinderen <!-- Page 15 --><a name="Page_15"></a>om een ministerie +tusschen olifantspooten te zetten, vooral als 't een hatelijkheid is zooals +Nadaniël beweert, ik begrijp 't zelf niet goed waarom, maar 't zal toch wel +waar zijn, want ik hoorde iemand zeggen, ze hebben er geen beter plaats +voor kunnen vinden.</p> + +<p>Ik had ondertusschen mijn hand al in den zak, want ik zag weer zoo'n paar +mannen met Tentoonstellingspetten op en ik zocht naar een kwartje, maar 't +hoefde niet, 't Hoofdgebouw kost niets extra—</p> + +<p><i>N.B.</i> hier zag ik van Nadaniël iets wat mij niet beviel; denkt eens aan +kinderen en wederhelft, vóór den ingang staat een blikken bak vol eindjes +sigaar, zeker om aan arme jongens en bedelaars te geven want eindjes +zoeken, zoo als aan de Beurs doen ze op de tentoonstelling niet, <i>Ik heb +met eigen oogen gezien dat Nadaniël er zijn hand in stak; of hij er één of +meer genomen heeft weet ik evenwel niet!</i> maar ik vond het vies—en als hij +mij gevraagd had had hij immers een sigaar kunnen krijgen, met liefde.</p> + +<p>Wij gingen niet naar binnen maar eerst op het buitenterrein, om een +oppervlakkig gezicht te hebben.</p> + +<p>Juist willen wij, naar de Diamanten tentoonstelling gaan, toen een heer +Nadaniël aansprak ik, geloof 't was een franschman: hij zei iets van "pres +of pers". En Nadaniël zei ook pers "en pavieljon.—En toen schudden ze +allebei 't hoofd. "Gepaste weetgierigheid strekt iedereen tot eer."</p> + +<p><!-- Page 16 --><a name="Page_16"></a><i>(Wijsheid en deugd in klein octavo)</i> daarom vroeg ik, wat wou die heer en +Nadaniël antwoordde: "hij vroeg naar 't Pavieljon delapers.—'t ik weet +niet of'k 't goed spel.)</p> + +<p>"Wat is dat?" vroeg ik—en hij vertelde me:</p> + +<p>Dat is een gebouw voor de heeren die in de Hollandsche en Buitenlandsche +kranten verslag geven van de tentoonstelling en voor de gezelligheid in dat +gebouw zullen zamen komen, als het nog klaar komt vóór dat alles is +afgeloopen.</p> + +<p>De diamanten tentoonstelling kan ik niet teruggeven op schriftelijke wijs, +want, beste vrouw! enz: Uw stel is er niets bij en al zoude ik, Uw +betrouwbare vader en bloedverwant u zeggen hoeveel duizenden aan waarde en +schoonheid daar verborgen liggen tentoongesteld, gij zoudt mij niet +gelooven zonder te zien, alhoewel gelooven eigentlijk is, zonder gezien te +hebben.</p> + +<p>Het schijnt wel als of Pavieljoenen in de mode zijn, want behalve het +Koningspavieljoen, dat als Z.M. de Koning niet weer op de Tentoonstelling +komt een huis zonder eigenaar is, ziet men nog het Pavieljoen van de stad +Amsterdam.</p> + +<p>Gij kunt u niet begrijpen hoe mooi dit gebouw van buiten is. Een prachtig +schilderij is boven de deur zichtbaar uitgestald, ik wou dat ik het had, +als herinnering aan mijn aankomst te dezer stede.</p> + +<p>Binnenin zag ik een school en nog een school en wat mij 't meeste beviel +was een groote kaart met al de maten en gewichten er op, Liters en halve +liters, zoo mooi natuurlijk als of ik ze in <!-- Page 17 --><a name="Page_17"></a>mijn winkel zag staan gepoetst +met blauwsteen door U dierbare wederhelft als 't niet te duur is zal ik dat +schilderij zien te koopen.</p> + +<p>Overigens beschouwde ik de bruggen die afgeteekend zijn maar nog niet +klaar, het slachthuis dat komen zal en al het andere met belangstelling, +maar over de eentoonigheid, niet sprekend.</p> + +<p>Met waarheid verwonder ik mij dat een vreemdeling dit Pavieljoen bezoekend +zal denken, dat Amsterdam enkel maar een school is, en als koopstad niet +aanwezig of van nijverheid ontbloot, maar ik heb de wijsheid niet en daarom +hierover niet verder.</p> + +<p>Nadaniël bleef nog een heele tijd om naar de schoolbanken enz, te kijken, +maar ik vermeenend genoeg ontwikkeling te bezitten als volslagen man, +wandelde er om heen en in het rond—Of het kwam door dien ik nieuwe laarzen +aan had of door de hobbeligheid van den grond, die nog niet af is evenals +al het andere—weet ik niet maar ik voelde vermoeienis en dorst, daarom nam +ik een glas bier in het groote vat van de Brouwerij de Haan en de Sleutels- +lekker! lekker!- Nadaniël kwam juist uit het Pavieljoen toen ik uit het vat +kwam, een omstandigheid waardoor ik hem niet trakteeren kon, want twee maal +bier drinken aan een stuk is iets wat mij niet invalt en matigheid is een +eerste vereischte om gezond te leven. <i>(Wijsheid en deugd, in klein +octavo)</i> Een eind verder stond ik verbazend voor een prachtig gebouw. Ik +dacht dat het een turksche Moskee was, zooals <!-- Page 18 --><a name="Page_18"></a>ik laatst afgebeeld zag op +de kermis in het kijkspul; alles rood en pilaren met goud.</p> + +<p>Nadaniël zei me dat het de Sigarentempel van Boelen was. O! beminde vrouw, +kinderen en aanverwanten, welk een pracht, vooráán bij de deur staan, +alweer twee olifanten, aan de eene kant een sigarenmaker, die zooals +Nadaniël beweert ongezond is geworden door zijn vak, hij ziet er dan ook +erg bleek en galachtig uit, geheel het contrarie van het gezonde jongetje +aan de andere kant dat voor 't eerst een sigaartje opsteekt. Een +Engelschman rookt met een vies gezicht een sigaret die hij bij een ander +gehaald heeft, hij draait zijn rug toe aan het gebouw zeker om niet te +laten zien, dat hij bij een concurent heeft gekocht.</p> + +<p>Ik tracteerde Nadaniël op een sigaar van een stuiver (op geld zie ik niet +als ik uit ben) en wandelde met hem verder.</p> + +<p>Een juffrouw die ik niet goed verstaan kon wenkte mij en spoot me O de +Kolonje in mijn gezicht, 't mensch Was zoo vriendelijk dat ik er verlegen +mee werd en stopte mij een klein fleschje vol in mijn zak, waar ik bij +nader onderzoek 10 stuivers vóór moest geven—weshalve ik het haar teruggaf +en heenging met afneming van mijn hoed.</p> + +<p>Als volgens verder gaande bemerkte ik, dat wanneer een burgermensch, niet +gewend zijnde aan slempartijen of drinkgelagen van alles proeven wil wat +drinkbaar wordt aangeboden, dat wil zeggen voor contant geld, veel kans +heeft om boven zijn bier te komen.</p> + +<p><!-- Page 19 --><a name="Page_19"></a>Nadaniël verleidde mij evenwel nog tot Meiwijn die overheerlijk was, +hoewel ik voor hem betalend f 1.— voor 2 glazen kwijt werd. Waarom zei hij +nu ook niet "pers" dan had ik 50 centen in den zak gehouden?</p> + +<p>Hier en daar ziet men in den omtrek verschillende inzendingen, die nog in +aanbouw zijnde, niemand tevreden stellen. Het zou te veel papier en +penverbruik zijn om voor u waarde nabestaanden alles tot in het kleinste te +beschrijven, daarom behandel ik alleen het voornaamste zoowel +wetenschappelijk, als betrekking uitoefenende op eten en drinken; wat ook +een voorname zaak is in het menschelijk leven.</p> + +<p>'t Is alsof een mensch op de tentoonstelling, zoo te zeggen, en met verlof +gesproken een gat in den maag heeft, want al weder kon ik de verleiding +niet ontgaan van een glas bier te verwerven aan de tent van P. Schorr. (de +naam heb ik dadelijk opgeschreven omdat ik de heerlijke smaak van het bier +wilde onthouden) Waarde vrouwen kinderen, bij ons schenkt in den +buitentuin, een oude mottige knecht met een pruik het bier; en hier lieve +mooie meisjes, met tirolerhoedjes een verschil dat in het gevoel der jeugd +merkbaar is en ik ben het met Nadaniël eens, die zegt dat Schorr niet half +zooveel zou te doen hebben, als hij een mottige knecht in het buffet zette.</p> + +<p>Aperpo die Nadaniël is geloof ik een loszinnig jong mensch, want hij kent +al die jonge dames, ook de O de kolonje juffrouw en hij is er famieljaar +<!-- Page 20 --><a name="Page_20"></a>mee want tegen de eene zeit hij Fruile en tegen een ander Marie of +Sofie—hij kent ze bij naam en toenaam, en als ik mij niet bedrieg zag ik +dat hij stiekum, een biermeisje een zoen gaf. Klaas moet de omgang met hem +maar afbreken, zoolang ik er ben is er geen gevaar bij door 't vaderlijk +gezag maar bij afwezigheid daarvan des te meer omdat—<i>Jeugd vergeet zoo +vaak de deugd, Dan komt lijden na de vreugd</i> (Wijsheid en deugd in klein +octavo)—</p> + +<p>Wanneer men eenige uren staandevoets is geweest of loopend op het terrein +verlangt men naar rust, deze zelfde eigenschap bevond ik ook bij Nadaniël +die mij liet kiezen of ik in het Hollandsche, Fransche, Duitsche of +Engelsche koffiehuis wilde plaats nemen, tot verpoozing.</p> + +<p>Aangezien het mij hetzelfde was, koos ik het Fransche. Geliefde wederhelft +en kinderen, uw vader is erg ongelukkig geweest in de keuze, want een halve +biefstuk en een flesch bier zijn daar vol doende om een burgermensch ten +gronde te richten, eerstens door de weinige beteekenis van de porsie, +tweedens door de groote overtolligheid der betaling.</p> + +<p>Waarschijnlijk is dit ook wel de reden, dat er een groote afwezigheid van +publiek heerscht en de bezoekers grootendeels uit "Jannen" bestaan die met +slaperigheid rondzien.</p> + +<p>Hier ziet ge alweder uit, dat men zijn Vaderlandsch gevoel niet moet +verloochenen, want in de Hollandsche Restoraatsie is het ruim zoo goed, <!-- Page 21 --><a name="Page_21"></a>en +goedkoop. Evenwel ik beklaag mij zelven niet, want behalve dat ik uitrustte +hoorde ik de muziek, die buitengewoon goed is en mij, zoowel als Nadaniël +verheugde, ook door de netheid der muziekanten allen van hooge hoeden +voorzien.</p> + +<p>De muziektempel staat in het midden van al de restoraatsie's op een open +ruimte. Om dezelve zijn stoelen, keurig mooie nieuwe stoelen, die met +ordelijkheid zijn geplaatst.</p> + +<p>Dieverse mannen met Petten, waar 't woord "Stoelen" op staat, loopen heen +en weer om te zorgen dat er niemand op gaat zitten; en zij zijn betrouwbare +personen die hun plicht vervullen, want er zat ook niemand op—alléén op +een plekje werden zij verschalkt door een paar boeren en boerinnen, maar +die gedroegen zich fatsoenlijk want zonder ruzie of woordenwisseling +stonden zij op, vernemende dat degene die op een der stoelen gaat plaats +nemen, een dubbeltje boete betalen moet. Zij kwamen naast ons zitten en ik +hoorde den boer zeggen: "Een dubbeltje neen! dan leg ik er nog een +dubbeltje bij, dan hoor ik de muziek evengoed en heb een glaasje +"vergunning" op den koop toe."</p> + +<p>De Duitsche restoraatsie heb ik niet bezocht, derhalve daarover geen +oordeel.</p> + +<p>De Engelsche baar, ziet er uit als een lange toonbank met glazen en +flesschen en jongejuffrouwen, waaronder een verkleede jongeheer, daar +zullen ze mij niet mee beet hebben, ik zag dadelijk aan 't haar, dat die +jongejuffrouw een <!-- Page 22 --><a name="Page_22"></a>manspersoon of jongeling was—Die dames vroegen mij iets +wat ik niet verstond en daarom zei ik "Jes", want ik wou aan Nadaniël eens +laten hooren dat ik toch wel iets Engelsch kon. Daar stonden op eens twee +glazen portwijn voor ons. Nadaniël nam er een, zei: "Dank U voor uw +vriendelijkheid en dronk het uit op mijn gezondheid." Alhoewel dit niet in +mijn bedoeling was, kon ik beleefdheidshalve niets anders doen dan het +andere uitdrinken en voor de twee, zestig cents betalen; Deze omstandigheid +leerde mij dat de portwijn in de Baar smakelijk en niet zoo duur is als bij +de Franschen en dat men nooit "Jes" moet zeggen als men niet weet wat een +jongejuffrouw vraagt.—</p> + +<p>Ofschoon ik vast besloten had, om niets meer te gebruiken voor ik naar huis +ging, kon ik niet nalaten een glas Nectar te ledigen aan het tentje alwaar +dezelve wordt verkocht.</p> + +<p>Ik deed dit niet uit dorst of snoepzucht, maar in 't belang van Klaas, +aangezien dezelve nog geen goud horloge heeft, want al degene die voor 10 +cents een glas Nectar drinken, krijgen uit een naaikistje van den eigenaar +een bon voor een goud horlogie, namentlijk als het nommer van den bon +overeenkomt met dat no. waarop bij de tentoonstellingsverloting de hoogste +prijs valt.</p> + +<p>Ik offerde dus 10 cents in 't belang van Klaas en daarboven mij zelf op +want die Nectar is een vloeistof, die naar niets smaakt, maar oplossend en +op de gezondheid werkt.</p> + +<p><!-- Page 23 --><a name="Page_23"></a>Nadaniël heeft mij verzekerd dat het Gemak en wasch-huisje er naast en de +Nectar tent van één onderneming afstammen of companjons zijn die elkaar den +bal toegooien. Ik heb er gelukkig weinig last van gehad, door de portwijn +die verwarmend gewerkt heeft en mij voor pijn behoedde.</p> + +<p>'t Werd reeds laat, en wij moesten ons haasten om voor wij naar huis gingen +nog het gebouw der Indische stammen en deszelfs inhoud te kunnen zien.</p> + +<p>Daar moest ik weer 25 cent betalen, maar Nadaniël riep "pers" toonde zijn +portret en betaalde niets, (ik geloof dat ik morgen ook mijn portret laat +maken en 't zelfde zeg, dan komt 't mij, al neem ik een dozijn toch nog +goedkooper uit).</p> + +<p>O! dierbare wederhelft en bloedverwanten! wat ik daar gezien heb gaat alles +te boven—aan de deur stond een pik zwart negerknaapje die goed Hollandsch +sprekend mij voor 10 cent een boekje wilde verkoopen, dat ik niet nam. Ik +voelde in zijn haar omdat het zoo erg wollig en zwart was en ik weten wou +of het ook afgaf. De jongen zei "blijf van mijn kop, als jij geen tien +centen geven, mag jij niet aankomen"—een voordeelig ventje dunkt U niet?—</p> + +<p>Op natuurlijke wijze nagebootst vindt men daar hutten van een soort stroo +of bladeren mij onbekend—en daarbij boschnegers die behalve hun +bovenkleederen, met verlof gezegd ook hun ondergoed en hun hemd hebben +uitgetrokken, de eene heeft een spiksplinternieuwe stroohoed op, maar de +andere is met een veel ouderen hoed bekleed.</p> + +<p><!-- Page 24 --><a name="Page_24"></a>Ze zitten bij elkaar en warmen hun handen aan een kacheltje. Nadaniël +vertelde mij in 't geheim dat, ze liever weer te huis in hun bosch zouden +zijn en dat ze 't land hebben omdat zij, die hen naar Holland lieten komen, +beloofd hadden dat ze Z.M. den Koning waarvan ze onderdanen zijn, zouden +zien en dat zij het spreekwoord "veel beloven enz. enz." niet kennen.</p> + +<p>De Negerinnen die ik gezien heb zijn precies pijpen Cassano-drop in witte +papieren. Behalve Neger-Engelsch spreken ze Hollandsen en weten heel goed +wat een rijksdaalder of wat een gulden is. Ze hebben negotiegeest ook, zegt +Nadaniël, want ze verkoopen allerlei zaken voor wat ze krijgen kunnen.</p> + +<p>'t Mulatten kindje ziet er uit als een gepiepte kastanje maar ruikt anders. +Over het algemeen heerscht er in het gebouw een variabele lucht, maar niet +frisch.</p> + +<p>De roodhuiden mijn waarde aanverwanten, kan ik niet beoordeelen daar ik +door de jassen, vesten, en broeken waarmede zij overtogen zijn niet veel +van hun huid zag, en ik alleen door de veêren op hun hoofd en hun +gelaatstrekken gelooven moet dat 't roodhuiden zijn. Evenwel meen ik de een +reeds vroeger te hebben gezien als vuureter, die levendige duiven gebruikte +in een tentje van 10 cent bij ons op de Kermis, doch dit kan ook een abuis +van mijnerzijds zijn, daar wil ik afwezen.</p> + +<p>Met leedwezen bemerkte ik dat, nademaal het bijna zes uur was, ik voor +heden met de bezichtiging <!-- Page 25 --><a name="Page_25"></a>afbreken moest, en daarom gingen wij naar den +uitgang aan de van Baarlestraat om te. vertrekken.</p> + +<p>Voor dat ik van het terrein ging zag ik nog iets dat mij onaangenaam, en +ongepast voorkwam; namellijk een tentje met Bijbels en tractaatjes.</p> + +<p>Gij weet mijn waarde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, dat ik kerksch +en hoewel niet stijl otterdoksch toch behoudend en godvreezend ben en niet +velen kan dat een uwer of anderen spotten met God en zijn gebod en daarom +keur ik het af, dat men aanleiding geeft om met die zaken gekheid of +spotternij te drijven.</p> + +<p>Denkt eens aan die man die in het tentje staat geeft aan iedereen +tractaatjes of geschriftjes uit, waarop spreuken en teksten staan.</p> + +<p>De meesten zeggen niet eens dankje, lachen om 't geen er op staat, of maken +er aardigheden op. Dit is begrijpelijk omdat men niet in de stemming is, +stichting te ontvangen. Alles op zijn tijd, zeg ik, de Bijbel en de +tractaatjes in de kerk en te huis, maar op de tentoonstelling hoort zoo'n +tentje niet, al was 't maar alleen om de aanleiding die 't geeft tot +spotternij. Zijt gij dit niet met mij eens geliefde familieleden?</p> + +<p>Naast den Bijbeltent is men bezig een café-chantant te bouwen. Overwegende +dat ik niet wist wat een café-chantant was en Nadaniël mij een oogenblik +verlaten had tot bezichtiging van de Turksche bazaar, hoewel ik vermoed hij +meer de mooie witte tanden van de dame die er verkoopt <!-- Page 26 --><a name="Page_26"></a>bekeek, dan wel de +uitgestalde goederen, zoo wende ik mij tot een heer die bij de Bijbeltent +scheen te hooren om uitlegging wat of ze er naast aanbouwden.</p> + +<p>O, geliefde vrouw en kinderen, volgens hem moet het een plaats der zonde +zijn, alwaar lichtvaardige liederen worden gezongen en bij snarenspel en +fluiten verderfelijke dansen worden uitgevoerd, door dames en +balletdanseressen die voor jongelingen hunne verstrikkingen uitspannen. Ik +ga er dus in geen geval heen, al mocht de salon gereed zijn voor mijn +vertrek.</p> + +<p>Ik kon niet nalaten op te merken, dat hier alweder de wereldverordening +zichtbaar is, dat zonde en braafheid steeds naast elkander gevonden worden. +Bovendien trof mij de aanwezigheid van het Mohamedaansche geloof, (Tunis) +aan den anderen kant. Dit toeval is treffend. De zonde en de +lichtvaardigheid tusschen Christus en Mahomet. Ook de bakkerij van de +"Voorzorg" is daartusschen bemerkbaar. Daar heb ik mij verlustigd, +namentlijk zoowel in het overheerlijke krentenbrood, dat men er geniet, als +door het ouderwetsche huisje, dat zoo natuurlijk gemaakt is alsof het +leefde. Bij ons en in Enkhuizen ziet men er verscheidene zoo, diensvolgens +alle eer en lof aan den bouwmeester, maar de bakkerij is ook niet +versmadelijk om te zien, door de vlugheid der bewerking en de zuiverheid, +benevens de netheid der bakkers.</p> + +<p>Wij reden dus met de tram naar huis, waar <!-- Page 27 --><a name="Page_27"></a>Klaas mij opwachtte met +hartelijkheid en osselappen met aardappelen en spinazie die mij na de +vermoeienis goed deden.—Morgen ga ik vroegtijdig weer naar de +Tentoonstelling. Als Klaas vrij af krijgt gaat hij mee en ook Nadaniël.</p> + +<p>Vaarwel, ik verblijf uw waarde echtgenoot, vader en bloedverwant.</p> + +<p>JORIS KOMIJN.</p> + +<p>P.S. Denk er om 's avonds het geld uit de lade te nemen en keer de kazen in +den kelder.</p> +<hr style="width: 65%;"> +<p><!-- Page 28 --><a name="Page_28"></a><a name="Tweede_Dag"></a><h2>Tweede Dag.</h2> +<br> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883.</p> + +<p><i>Geliefde wederhelft kinderen en bloedverwanten!</i></p> + +<p>Heden had onze Klaas een vrijen dag, aangezien zijn patroon, mij als vader +willende vereeren, hem verlof gaf mij te vergezellen, ook Nadaniël heeft +zich tot ons gevoegd.</p> + +<p>Om te beginnen meld ik u, dat wij te voet naar de tentoonstelling +wandelden, waardoor ik gelegenheid had eenige der schoonste gedeelten der +stad met bewondering te zien, zooals de bogt van de Heerengracht, de +Vijzelstraat, de Reguliersdwarsstraat, de groote Broodfabriek, het Wale +Weeshuis en meer andere straten.</p> + +<p>'t Eerste wat mij opviel toen ik het terrein wilde betreden was dat ik nu +een gulden moest betalen voor intrée, zoowel voor Klaas als voor mij +zelven; te samen twee. Nademaal ik den vorigen dag maar 50 cents had +betaald, maakte ik aanmerking tegen de kioskjuffrouw die zich evenwel niet +wilde laten afdingen, zeggende dat er geen kwaad geld bij was. Ik betaalde +dus met een zuchtend gemoed.</p> + +<p>N.B. Zend mij cito een bankje van f 25, maar aan geteekend. Adres den heer +J. Komijn, Singel over de Appelenmarkt boven de kruier, 't geld raakt hier +veel gauwer op dan in Medemblik; <!-- Page 29 --><a name="Page_29"></a>maar dat is minder, 't is Goddank +aanwezig.</p> + +<p>Ik vervolg mijn dagreisboek.</p> + +<p>Met aandachtige eerbiedigheid beschouwde ik op het buitenterrein het +standbeeld voor de gevallenen in Atjeh, met bescheidenheid opmerkende dat +dit beeld heel mooi is en overdenkend welk beeld wel passelijk zou zijn als +de oorlog met de Atjineezen voor goed uit is, 't mag dan nog wel eens zoo +mooi en groot zijn. 't Zou zwaar verguld moeten worden ook zegt Nadaniël, +om te herinneren aan de batige saldo's die de Atjehkrijgen gaf.</p> + +<p>De Heer Jan Pieterszoon Koen, ook figuurlijk voorgesteld door gips, staat +voor de Koloniale afdeeling en wijst met zijn rechterhand naar den grond, +alsof hij zeggen wil: "Hier is het, de tentoonstelling." Jan Pietersz. Koen +zal u nog wel bekend zijn, als de uitvinder van Batavia uit het stuk van +Van Lennep, dat de rederijkers te Medemblik in den verloopen winter zoo +mooi hebben opgevoerd.</p> + +<p>Voor dat ik in de Koloniale afdeeling binnentrad, heb ik met mijn +gezelschap nog verder het buitenterrein bezocht, namentlijk die contrijen +waar ik gisteren niet aan toe kwam. Eerstens de Indische huisjes waarbij +stallen met karbouwen, Oost-Indische paardjes wagentjes enz. enz. enz. +Aangezien de huisjes met matten dicht waren gemaakt, en ik niet +onbescheiden wilde zijn heb ik er niet ingekeken, maar Nadaniël, luisterde +niet naar mijn vermaning en ging er toch in, hij zegt de "pers" is nooit +onbescheiden en 't is haar roeping overal den neus in te steken.</p> + +<p><!-- Page 30 --><a name="Page_30"></a>Ik vermeende het anders en hield Klaas terug, hem medenemend naar een +groen geschilderd huisje voor de bloemen enz., hetwelk wij dadelijk weer +verwisselden voor het pavieljoen der stad Parijs dat evenzeer door sluiting +uitmunt en ons deed streven naar de machinegalerij die nog niet gereed is, +maar gedeeltelijk als geraamte zichtbaar, waarover ik mij troosten moet, +want bijaldien ik de machines en de galerij in werking zou willen +aanschouwen moest ik hier minstens nog een maand blijven, iets wat +onmogelijk is, eerstens door de zaken, tweedens door het vele geld dat ik +zou moeten verkwisten wat mij bij mijn beperkte vermogens niet past.</p> + +<p>We zijn derhalve de machines die er nog niet zijn voorbij geloopen en +hebben een koffiehuis ontdekt dat de Bomarsjee heet, een naam die +"goedkoop" beteekend. Door de wandeling was ik al weder dorstig en daarom +hebben Klaas Nadaniël en ik aldaar een glaasje bier genoten, dat niet duur +was en overheerlijk.</p> + +<p>Het terrein in dien omtrek is vervaardigd van zand. Men heeft mij +ingelicht, dat dit zand eene eksposietsie van de woestijn Sahara is, in +verbindtenis met een pakkisten fabriek en een stroomagazijn, en daaraan is +het waarschijnlijk te danken, dat men zoo moede wordt van het loopen en zoo +droog in de keel; derhalve is de Bomarsjee een publieke weldaad.</p> + +<p>Terwijl wij daar eendrachtiglijk zaten vermeende ik weder thuis te zijn in +de achterkamer, want ik <!-- Page 31 --><a name="Page_31"></a>hoorde duidelijk onzen buurman Salie +zoethoutstampen. Ik vroeg dus aan Klaas "Is hier een drogist in de buurt?" +waarop hij mij met verwondering antwoordde "Neen vader, maar ik hoor het +stampen ook en zelfs duidelijk hoe de stamper eerst dof op 't zoethout +stoot en dan tusschenbeiden tegen de rand van den vijzel klinkt. Nademaal +er echter geen drogist of apteker in die contrije te bekennen was bemerkten +wij dat het geluid, waarop ons oor viel, van de Gamalang kwam. Daar ik nu +evenmin als gij, dierbare aanverwanten, wist wat de Gamalang is, wendde ik +mij tot Nadaniël die mij uitlegde, dat het een Indisch orkest is dat +speelde. Overmits dit merkwaardig genoeg ter bezichtiging en beluistering +is, gingen wij derwaarts en geef ik u als volgt de duidelijke beschrijving +van deze muziek. Bruine Javanen en Maleiers zitten op hun hurken en spelen +op allerlei wonderlijke dingen. Twee vergulde canapees met vertinde +braadpannen worden met stokken door hen beslagen; een paar groote tinnen +soepketels hangen in de perspektief aan een mooi geschilderde en versierde +galg en aan een dito dito hangen huisschellen. Nu en dan beukt een +chocolaadkleurige man met een onverschillig gezicht daarop, terwijl anderen +met hamers op voetenbankjes slaan, waarop stukken hout en ijzer liggen, die +muziekgeluid voortbrengen. Een maleier met een zwart gezicht, verhelderd +door een grijze snor, piept op een fluitje van riet en een ander strijkt +over een soortement basviool met twee snaren, dewelke een geluid afgeven +<!-- Page 32 --><a name="Page_32"></a>zooals onze poes maakt als zij op 't dak zit.</p> + +<p>Dan is er nog een trommel, waarop een Javaan nu eens hard dan weer zachtjes +slaat met de vlakke hand en somtijds een geluid verschaft evenals de hond +van Arie Bakker als hij met zijn stompjestaart op den houten vloer +kwispelt. Nog meer instrumenten zijn er die ik niet beschrijven kan. Alles +is buitengewoon met kleuren beschilderd en met goud +verheerlijkt,—prachtig! zoodat ik voor mij alleen overwegende zeggen moest +dat het nog ruim zoo mooi is om te zien dan wel om te hooren.</p> + +<p>Ik heb een knoop in mijn zakdoek gelegd om het geluid goed te onthouden, +daardoor ben ik nu in staat om u het genoegen te verschaffen met de +kinderen te huis den Gamalang te hooren, zonder de onkosten van 25 cents +entreé, als men geen pers is.</p> + +<p>Waarde wederhelft en kinderen, luistert nu goed naar 't geen ik schrijf:</p> + +<p>Neemt het Theeblad van de bovenkamer, zet er behalve het gewone theegoed +een stuk of wat bier- en wijnglazen op haalt uit de keuken een vertinde pan +en een talhout benevens de blikken theestoof. Vervolgens een leeg +botervaatje uit den winkel en de koperen kettingen van de weegschalen, +verder nog uit de keuken, de vijzel en de koffiemolen.</p> + +<p>Let nu goed op. Een van u lieve kinderen! moet het theeblad zachtjes heen +en weerschudden, zoodat alles rammelt en rinkelt, nu eens hard dan weer +zacht. Laat moeder met de eene hand op den bodem van het botervaatje slaan +en met de andere, <!-- Page 33 --><a name="Page_33"></a>met 't talhout op de vertinde pan, dan kan zij van tijd +tot tijd de blikken theestoof met den voet omschoppen, terwijl de +loopjongen, aan de voordeur, de winkelschel zachtjes laat bellen.</p> + +<p>Wanneer Jantje dan op zijn blikken fluitje blaast zoo: "tuut, tuut, +tuurelureluut, tuuteruteruut, tuluut! en Pietje zijn muziektol aftrekt en +daarna de koffiemolen draait, kan de meid, in den vijzel, wat beschuit +stampen en de koperen kettingen laten rammelen—tot afwisseling.</p> + +<p>Wanneer ge nu niet te gelijk begint en ongelijk weer uitscheidt, hebt ge +als twee druppelen water de muziek van den Gamalang.</p> + +<p>Behalve de mannelijke spelers vindt men ook in de Gamalang nog vrouwelijke +dansmeisjes, die Tandakmeiden heeten. Alhoewel ik vroeger vermeende dat +dansen met de beenen geschiedde, ben ik nu overtuigend verzekerd, dat het +in de Oost met de handen gebeurt, want de Tandakmeiden bewegen alleenlijk +de handen en armen, die zij met vreemdheid verdraaien.</p> + +<p>Het mooiste aan haar is het hoofdstel, dat ik op een goede honderd vijftig +gulden aan oud zilver en goud stel, terwijl hare bekleedselen zijn, zooals +de schrift zegt—"vol gestikt met rood goud en de kostelijkste sieradieën," +maar desniettemin zet de eene een zuur gezicht en kijkt de andere +mankoliek, eene omstandigheid die ik aan het klimaat van de lucht, als +onpasselijk voor haar, toeschrijf.</p> + +<p>Klaas vond het nochtans mooi en een heer die <!-- Page 34 --><a name="Page_34"></a>naast ons zat, zei dat er +minstens evenveel melodie in de Gamalang was als in de Wagenaarsche muziek, +dat wij alleen maar niet begrepen wáár de melodie zat, en dat men eigenlijk +zoo'n Gamalang in Indië moet hooren op een verren afstand met warm weer en +dan slapend.</p> + +<p>Ik voor mij waarde wederhelft en verdere aanverwanten! hoor even lief een +draaiorgel als 't met gevoel wordt bespeeld, of de voorzanger van de groote +kerk wanneer hij niet verkouden is.</p> + +<p>Daar we nu toch eenmaal aan het muzikaal genot bezig waren hebben wij ook +het Theelefoon huis bezocht, al waar men door middel van de elektriek van +de lucht een concert dat aan het Tolhuis wordt gegeven op de +tentoonstelling kan verstaan en waarnemen.</p> + +<p>Beste vrouw en kinderen, dit is een wonder der natuur waarbij ik verbazend +stil stond. Weet gij wat de Theelefoon eigentlijk is. Neen niet waar! +daarom heb ik mij er omtrent doen inlichten, dat het een toestel is, dat de +spraak der menschen door den electriek overbrengt op onbepaalde afstanden, +onmiddelijk antwoord gevende per zelfde gelegenheid. Nadaniël had mij reeds +verteld, dat wanneer men met verlof gezegd in de Theelefoon "niest" men +onmiddelijk uit Azië, Amerika, Hoorn, Engeland Buiksloot en alle andere +werelddeelen hoort zeggen "wel bekome 't u," ik meende dat Nadaniël +overdreef maar nu ik de Theelefoon heb gehoord kan 't wel waar zijn. O! +dierbare bloedverwanten 't is bepaald <!-- Page 35 --><a name="Page_35"></a>eenigszins tooverachtig. Denk eens +aan, men komt in de <i>Auditions Telefoniques</i> (NB) de directeur heeft den +naam voor mij opgeschreven, 't Is er keurig netjes en doodstil; men neemt +twee groote ijzeren oorlepels houdt die aan de ooren en men geraakt op eens +in verrukking door de vroolijke Tolhuis-muziek.</p> + +<p>Ik heb mij alles natuurkundig door den vriendelijken heer, die directeur +over het huis is, laten uitleggen en ik deel ter uwer ontwikkeling +hetzelfde mede, luistert dus:</p> + +<p>Het instrument bestaat uit een electrieken magneet in een mahoniehouten +kast, en een dito dito in twee groote oorlepels één aan het Tolhuis en één +<i>te</i> Amsterdam. Wanneer nu aan het Tolhuis het orkest bespeeld wordt, trekt +de magneet het muziek aan; de electriek brengt het over de gespannen draden +naar Amsterdam en als gij dan den magneet aan uw oor houdt, trekt uw +gehoorvlies de muziek weer uit den magneet in uw hersens waardoor het u +duidelijk wordt wat men speelt. Mij dunkt nu zult ge goed kunnen begrijpen +wat de Theelefoon is en bewonderend stilstaan voor dit wonder der +schepping, waaruit wij al weder de macht der Natuur en de ondoorgrondelijke +wijsheid der Voorzienigheid vernemen, dankbaar dat ons deze wonderen worden +geopenbaard door de dochter van Madam Angot, die men aan 't Tolhuis liet +spelen, raakte ik in vroolijke stemming.</p> + +<p>De muziek was overheerlijk, maar ik vroeg of <!-- Page 36 --><a name="Page_36"></a>een stichtelijk lied ook over +de draden ging en de vriendelijke heer theelephoonde naar de muziekanten, +die "Uren, maanden, dagen, jaren" aanhieven, 't welk ik tot mijn +verwondering eveneens met de grootste natuurlijkheid hoorde wederklinken en +daarom met hoedafneming eerbiediglijk meezong. NB. Als men de Theelephoon +niet aan de ooren houdt, is het geluid niemendal, een omstandigheid die +nuttig is als men zaken wil zeggen die geheim zijn voor anderen.</p> + +<p>Ook de wassenbeelden muziek uit het Panopticum zal men in de Theelefoon +kunnen hooren en al zoude het ook mijn laatste kwartje kosten, dit +kunstgenot moet ik nog eens smaken, want ook de ziel stemt daardoor tot +nadenken en eerbied voor de kwartgulden, dat heel goedkoop is heeft men wel +drie gulden genot.</p> + +<p>Klaas heeft gehoord, dat er ook een verbinding zal gemaakt worden met het +Café-chantant, dit is jammer. Bij natuurwonderen behooren geen +lichtvaardige liederen en ik zou mij schamen als ik de onwelvoegelijke +dansen in mijn hersens trok door den electrieken magneet. Nadaniël beweert, +dat het Café-chantant niets onzedelijk is en dat ik er heen moet gaan, +omdat niemand het verzuimt. Waarde bloedverwanten, als ik het goed overdenk +<i>moet</i> ik er toch wel naar toe, om Klaas er desnoods voor te kunnen +waarschuwen als 't al te erg is. Morgenmiddag wordt het geopend en ik ga er +heen, niet om mijnentwille maar om Klaas; hij is nog zoo jong en onervaren. +Nadaniël is <!-- Page 37 --><a name="Page_37"></a>reeds door de wol geverwd en wil mede. Hierover nader. Voordat +we het terrein verlieten zijn we nog in de Indische Kampong geweest, waar +allerlei soorten van loofhutten staan, zooals bij ons, Simon de slager voor +zijn huis zet, als 't loofhuttenfeest is. Evenwel de Indische loofhutten +zijn veel grooter, mooier en hooger op de pooten, ook bemerkt men onder +dezelve een Indiaansche brug van bamboes, zeer mooi gebouwd en eigenaardig +om te zien.</p> + +<p>Als alles daar beplant is en er menscheneters, koppensnellers en ander +dergelijk gedierte in hun natuurstaat vertegenwoordigd is, zal de +belangrijkheid toenemen, vooral als er zooals Klaas beweert gelegenheid +komt om de Indi-sche Rijsttafel te gebruiken ineen der gebouwen, dat +zooveel als een restoraatsie wordt.</p> + +<p>Al wandelende viel ons oog op het Maastrichtsche bier hetwelk wij met een +bezoek vereerden en dat ik, nademaal Klaas en Nadaniël beiden verzekerden +dat, dit Bier een volksdrank moet worden met oplettendheid heb onderzocht.</p> + +<p>Het Maastrichtsche bier is uitmuntend voor den dorst en vindt veel aftrek +voor de liefhebbers, ik geloof dat het ook erg gezond is. Voor mij +partiklier beste vrouw beviel het niet. Nadaniël zei mij dat het 't oudste +bier van Nederland is en dat 't daarom zoo zuur smaakt, min of meer naar +zure appelen, waarvan het ook de werking op de ingewanden heeft.</p> + +<p>Hoe verschillend de smaken zijn in het menschelijk <!-- Page 38 --><a name="Page_38"></a>leven ziet men hier +alweder ten duidelijkste want er worden groote hoeveelheden van gedronken.</p> + +<p>Met suiker er in, moet een goed voorbehoedmiddel voor de cholera zijn zegt +Nadaniël, die liever Pilsener drinkt al is het duurder. Hij zegt het +Pilsener van Fisslthaler is het lekkerste bier van de heele tentoonstelling +en de bediening in zijn biertent laat niets te wenschen over.</p> + +<p>Behalve het gebouw van 't Maastrichts vindt men daaromtrent nog het huisje +van den Volksbond tegen drankmisbruik, dat heeft men met wijsheid ver van +de restoraatsie die "Vergunning" hebben en heel ver van 't likeurenhuis van +de erven Lucas Bols gezet om geen ruzie te maken.</p> + +<p>Aperpo van Lucas Bols; morgen ga ik er naar toe. Ik heb een uitnoodiging +gekregen om de likeuren te komen proeven en zal u waarde echtgenoote, omdat +ge zooveel van aniesette en kurassou houdt, de smaak der likeuren duidelijk +beschrijven, dan hebt ge er toch personeel ook iets aan dat ik hier ben; +daarover dus nader.—</p> + +<p>Voor dat ik besloot om het binnengedeelte der tentoonstelling te gaan zien, +heb ik nog een oppervlakkige wandeling gemaakt over het terrein om alles +wat ik nog niet had gezien, goed in mijn geheugen te prenten. Ik merkte de +tent op waar allerlei artiekelen worden verkocht ten voordeele van de +<i>Weezenverpleging in het huisgezin</i>. Veel menschen loopen er voorbij omdat +zij gelooven dat alles er schreeuwend duur is. Waarde echtgenoot <!-- Page 39 --><a name="Page_39"></a>en +kinderen! ik ben overtuigd geworden van het contrarie; ik kocht er voor de +kleintjes een verrassing en was zeer tevreden over de billijkheid der +prijsberekening. Dit is een natuurlijk gevolg van de welwillendheid der +menschen die de artikelen meestal kado gaven, zoodat ze goedkoop kunnen +worden verkocht. Zeg dit aan Kees Vrieman die met zijn vrouw naar de +tentoonstelling wil, dan kan hij ook iets koopen goedkoop en voor een goed +doel.</p> + +<p>Zoo vindt men ook nog een tent voor verminkten, dat wil zeggen een kiosk, +waar men iets geven kan voor menschen die door een of ander ongeval een +lichaamsdeel hebben verloren. Men vindt er kunstarmen en beenen; ik heb 't +adres opgeschreven van den maker, men kan nooit weten waar 't goed voor is, +als men een groot huishouden heeft,—ook met het oog op u waarde vrouw! die +dikwijls zoo'n geweldige rimmathiek in den rechterarm heeft, waarvan het +eind en de gevolgen nog niet te overzien zijn.</p> + +<p>Bij de melk-inrichting heb ik langen tijd staan kijken, om eens te zien of +ze daar ook met de melk knoeiden, maar 't verheugd mij u te kunnen +mededeelen dat alles zuiver in zijn werk gaat en dat we in Medemblik zelfs +geen betere waar hebben.</p> + +<p>Om u al de kraampjes en winkeltjes beschrijvend te doen verstaan is niet +gemakkelijk, nademaal er te veel zijn en men, wanneer men overal iets zou +willen koopen, wel een zak rijksdaalders mag medenemen—ten minste wanneer +men geen <!-- Page 40 --><a name="Page_40"></a>vodden of kleinigheden wil verwerven. Ik heb bijna een turksche +schaal voor u gekocht, waarde wederhelft! en ik had het voornemen u +daarmede te verrassen, maar aangezien dezelve bij nader onderzoek te duur +was, bepaalde ik mijn zin voor u, op een naaldenkoker van been, +voorstellende met natuurlijkheid een perreplu en in deszelfs knop een +potografie der Tentoonstelling in het verkleind. Dit laatste is de +verrassing!</p> + +<p>Hoeveel tentjes met koopwaar er wel zijn is onnoemelijk om te zeggen, want +een ieder viguleert thans op de bezoekers, hopende zijn kramerijen en +andere artikelen kwijt te raken tot civiele of onciviele prijs alnaarmate +voor hem verkrijgbaar is.</p> + +<p>Nademaal ik nu het buitenterrein voor 't gedeelte betreffend, dat gereed +is, genoegzaam had bekeken en er nog tijd overschietend was vóór de +sluiting en ik bovendien de uitnoodiging van Lucas Bols tot beproeving van +deszelfs likeuren in den zak had besloot ik nog heden dit werk te +ondernemen want</p> +<center> +Al wat gij heden kunt bezorgen?<br> +Stel dit nimmer uit tot morgen.<br> +<br> +</center> +(<i>Wijsheid en deugd in klein octavo</i>).<br> + +<p>Ik vulde op de fraaie, ouderwetsch gedrukte uitnoodiging, onze drie namen +in en begaf mij wandelend naar het likeuren huis dat "'t Lootsie" heet, +maar dat niets van een loods heeft, integendeel een erg mooi ouderwetsch +huis is.</p> + +<p>O dierbare wederhelft kinderen en nabestaanden! wat is het daar gezellig, +altijd is er Gezelschap <!-- Page 41 --><a name="Page_41"></a>aanwezig na den middag, vóór den middag niet zoo +dikwijls want dan borrelen de bezoekers minder.</p> + +<p>Ik liet mij een prijscourant geven en trok mijn jas uit om goed te kunnen +proeven, in hemdsmouwen ben ik altijd meer op mijn gemak, maar aangezien +Klaas, mij beleefd verzocht niet alzoo te doen, heb ik met mijn jas aan, +evenzeer genoten van de liekeur.</p> + +<p>Wanneer gij dit leest beste vrouw zult gij watertanden, de Aniesette is +overheerlijk, de Kurassou niet te zoet en met een echte Kurassou smaak, +heel wat anders als 't bogt dat gij gewoonlijk drinkt, NB. als gij dit +gelezen hebt lust gij niets meer uit "de Vergulde druif" waar gij altijd +laat halen.</p> + +<p>Klaas bepaalde zijn beproeving op, Kakkoulikeur een sterke drank uit +sjokolaad gestookt en Nadaniël nam Krem de Mokka—ook een liekeur, evenwel +vervaardigd uit koffie met room.</p> + +<p>Nadat ik mijn volle bekomst had van Aniesette en Kurassou verlustigde ik +mij aan diverse andere zoete dranken als "Hoe langer hoe liever,—Roosjes +zonder doorn,—Odematante,—Vergeet mij niet,—Drie maal drie,—Kwartier +voorvijven; bovendien probeerde ik een likeur waarvan ik den naam niet durf +schrijven als bijgeval Jansje van onzen buurman, die altijd zoo rood wordt +als de een of ander een onfatsoenlijkheid zegt, in de kamer is.</p> + +<p>Als zij er is, waarde wederhelft! laat zij dan even naar den winkel gaan +want de likeur heet—"Hempje ligt op". Ik zal de prijskoerant van Lucas +Bols voor u mede brengen dan kunt gij in</p> + +<p><!-- Page 42 --><a name="Page_42"></a>gedachten ook alles eens proeven. Klaas en Nadaniël waren geducht aan de +beproeving geweest en zagen zoo rood als wortelen en ik voor mijzelf voelde +mij zoo vroolijk en pleizierig als ik in lang niet was weshalve ik Wien +Neerlandsch bloed zong, waarin Nadaniël de tweede stem vervulde, een +omstandigheid waardoor Klaas mankoliek werd en gevoelig begon te huilen. +Aan ons gezang vermeidden zich intusschen de andere bezoekers, die echter +niet zingend instemden.</p> + +<p>Hoewel ik de menigte die wij gedronken hadden op geen gering getal schat, +voelden wij geen zwaarte in het hoofd of in de beenen en erkenden dus de +deugdzaamheid der liekeuren en ook de goedkoopte, want 't proeven op +uitnoodiging kostte niets, weshalve wij meer genoten hadden dan betalender +wijs zou geschied zijn.</p> + +<p>Aangezien er nog geen Elektriesieteit genoeg door de ondernemers wordt +geleverd en nog geen gasverlichting aanstekelijk is op 't terrein kunnen de +koffiehuizen enz. s'avonds, niemand ontvangen en moet het publiek een goed +heenkomen zoeken. Diensvervolgens gingen wij naar huis waar ik nu dezen zit +te schrijven terwijl de jongelui mij herinneren wat ik vergeet.</p> + +<p>Vaartwel! morgen verder. Ook de schilderijen tentoonstelling hoop ik ter +bezichtiging te bezoeken waardoor mijn verblijf alhier wel een dag langer +zal duren. Schrijf me cito terug of alles goed gaat in de koomenij en weest +gegroet van uw waarde vader en bloedverwant. JORIS KOMIJN.</p> +<hr style="width: 65%;"> +<!-- Page 43 --><a name="Page_43"></a><a name="Derde_Dag"></a><h2>Derde Dag.</h2> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883. <i>Waarde wederhelft, kinderen en nabestaanden!</i></p> +<br> + +<p>Ditmaal sta ik om zoo te zeggen met mijn mond vol tanden overwegende ik +weet niet waar te beginnen om u beschrijvend mede te deelen wat ik heden +mocht aanschouwen. Bijaldien gij gelooft dat ik overdrijf zult gij later +Klaas kunnen vragen en Nadaniel die mij heden redelijk wel voldaan heeft +aangezien hij beleefder is geweest dan vroeger en mij getrouwelijk heeft +uitgelegd wat ik niet wist; heb ik denzelven daarom een pond zoete +amandelmoppen beloofd welke gij mij zenden kunt, wordende dezelve hier te +Amsterdam niet vervaardigd in dezelfde kwaliteit als bij ons.</p> + +<p>Heden bezocht ik het hoofdgebouw en stond onthutst over de groote variatie +van artikelen en uitstallingen die ik onmogelijk beschrijven kan, als +vorderend te veel tijd en te groote inspanning mijwaarts. Ik stip derhalve +met oordeel aan wat mij het meeste trof en beviel.</p> + +<p>O! dierbare bloedverwanten van deze tentoonstelling is het eind weg, door +de veelheid der menigte zaken wordt een mensch duizelig en verward. Waar +zal ik u 't eerst over schrijven? Ik weet het inderdaad niet.</p> + +<p>Alle hemelstreken zijn er vertegenwoordigd; <!-- Page 44 --><a name="Page_44"></a>Ik zag het eerst de afdeeling +Nederland en moet zeggen veronderstellenderwijs als vreemdeling denkend, +dat in ons vaderland de drankwet eigentlijk een gek ding is, want liekeuren +en sterke dranken zijn scheering en inslag. Ik heb nog nooit zooveel +fleschen en kruiken bij elkaar gezien en moet de hoeveelheid der gestookte +vochten onnoemelijk zijn in ons vaderland, wat voor een vreemdeling wel het +denkbeeld kan doen oprijzen alsof Nederland en liekeur een +onafscheidelijkheid zijn; ook ingelegde blikjes groenten en overheerlijke +worst, socijsen en schildpadsoep en andere varkensvleeschen zag ik met +rijkdom vertegenwoordigd, desalniettemin wil ik aan de fraaie meubelen en +andere nuttige instellingen niet te kort doen, benevens de sigaren, die ook +geen klein gedeelte van ons vaderland innemen. Daar ik niemand wil te kort +doen, of beleedigend overslaan, meld ik u dat op de tentoonstelling alles +te vinden is wat ons dierbaar land oplevert en door onze landgenooten wordt +gemaakt of verkocht. Hiermede nu, moet gij tevreden zijn.</p> + +<p>Al wandelend door de hoofdzaal is mij een zonderling geval overkomen, dat +wel der moeite waard is om te worden geboekstaafd, tot leering en nut van +hen, die na mij, tentoonstellingen willen bezoeken; ook met het oog op de +ongerechtigheid der zaak.</p> + +<p>Weet dan geliefde wederhelft en kinderen, uw vader is daar voor 50 cents +afgezet door menschen die fatsoenlijkerwijs gekleed zijn en met +<!-- Page 45 --><a name="Page_45"></a>beleefdheid mij er in lieten loopen. Ik zal u verklaren wat het was, +luistert!</p> + +<p>Op een paar stoelen in de hoofdgalerij zitten twee heeren met een tafeltje +voor zich waarop mijn oog viel, op een groot boek net zoo dik als u lieve +vrouw eenmaal van uwe ouders present kreeg ik meen dat 't Vader Cats is—'t +ligt onder 't penantkastje in de achterkamer.</p> + +<p>Toen ik naderbij kwam riep een kleine jongen met een schelle stem, +<i>"liverdor mesjeu siegné sievoeplê."</i> Niet vermoedende welk een adder onder +dit gras schuilde naderde ik en vroeg met beleefde hoedoplichting: "Wat is +dit, jongeheer?"</p> + +<p>Hij antwoordde, "dit is het gedenkboek der Tentoonstelling, dat iedereen +teekenen kan, als herinnering aan zijn bezoek, en middelerwijl gaf hij mij +de pen in de hand, nogmaals verzekerende dat ik aan de geheele stad er een +plezier mede deed door te teekenen, daar later het "liverdor" aan den +burgemeester zou worden ter hand gesteld, of aan de stad aangeboden voor 't +argief tot eeuwige nagedachtenis van alle degenen die bezoekend in de zalen +waren.</p> + +<p>Waarde wederhelft! ditmaal heeft mijn eigenliefde mij gefopt, want ik dacht +er vereerd door te zijn dat mijn naam later onder de oogen van zooveel +groote heeren zou komen, een wonderlijk gevoel stroomde door mij heen, toen +ik de pen nam en met mijn klein middelsoort in het boek zette:</p> + +<p><b>"Joris Komijn van Medemblik</b>."</p> + +<p><!-- Page 46 --><a name="Page_46"></a>Nadat ik mijn pen fatsoenlijkerwijze had schoon gelikt en aan mijn jaspand +afgeveegd, overhandigde de eene heer van het tafeltje mij een rolletje +papier met een elastiekje er om en zei: "Asjeblieft, hier is het bewijs dat +u geteekend heeft." Eerst vond ik het beleefd en ook sicuur dat men zulk +een bewijs afgaf, kennende anders een iegelijk en een elk beweren, te +hebben geteekend, maar ik veranderde iets van meening toen ik twee kwartjes +moest betalen voor dit papier dat op zich zelve geen twee centen waard +is—want de stempels die er op staan en den onnoozelen mensch in de waan +brengen dat de commissie van uitvoering der tentoonstelling die +certificaten heeft gestempeld tot bewijs van echtheid +zijn—fopperijstempels.</p> + +<p>Er staat met blauw op: "De commissie van uitvoering" maar dat beduidt de +commissie die de geschiedenis van het boek uitvoert.</p> + +<p>Nadanaël zeide mij ook niet te kunnen gelooven dat de wezentlijke Commissie +van uitvoering haar stempel zou laten misbruiken om argelooze menschen de +somma van 50 centen uit den zak te kloppen want:</p> +<center> +Nooit is de argeloosheid<br> +Bestand voor slim-of boosheid.<br> +<br> +</center> +<i>(Wijsheid en deugd in klein octavo)</i><br> + +<p>Ik veroorloofde mij aan den heer van 't tafeltje beleefdelijk op te merken +dat ik zijn certifikaat geen cent waard vond, maar hij antwoordde niets +anders dan "je behoeft 't immers niet te nemen <!-- Page 47 --><a name="Page_47"></a>als je niet wilt!" Evenwel +zei hij dit zonder teruggeving der 50 centen.</p> + +<p>Nu werd ik boos, noemde hem een afzetter, waarop hij niets antwoordde, maar +lachtte, Nadanaël zei later dat hij meende dat de heer zeide dat hij mij +voor een kaffer hield; dit evenwel heeft Nadanaël zeker verkeerd verstaan.</p> + +<p>Tot mijn spijt zag ik hoe verschillende buiten menschen, argeloozen en +onnoozelen evenals ik, er in liepen en twee kwartjes betaalden; derhalve +zei ik aan Klaas dat hij op de beurs aan iedereen mijn ongeval moest +vertellen, opdat men zich zoo veel mogelijk voor schade wachten kan. Ik zeg +ook u geliefde bloedverwanten, bijaldien er Medeblikkers, die gij kent, +naar de Tentoonstelling gaan, waarschuwt hen voor "'t liverdor." Voor 2 +kwartjes is een herinnering aan de Tentoonstelling te krijgen, die veel +aardiger is; 't is de zakdoek van Adriaan Schakel, die grappig is en nuttig +in éénen adem.</p> + +<p>Wanneer het maar meer en meer bekend wordt dat het "liverdor" een +bankroetje na zich sleept, zal men zich niet meer laten beet nemen—en +teekenen, zonder certifikaat. Ik geloof beste wederhelft! dat de +ondernemers er dan spoedig mede zullen ophouden, want ik heb een zwaar +vermoeden dat zij veel meer om de twee kwartjes geven, dan wel om de +naamteekeningen.</p> + +<p>Ik heb Klaas ook laten teekenen, met het bevel, om als men hem een +certifikaat wilde geven, beleefdelijk te zeggen "dank u wel, houdt uwe <!-- Page 48 --><a name="Page_48"></a>'t +maar." Nadaniël zegt, dat als iedereen dit doet de mannen van 't tafeltje +er zeker iets van krijgen dat zij niet overleven. Aangezien ik nu de dood +van een achtingswaardig mensch niet veroorzaken wil of op mijn geweten +nemen, heb ik Klaas bevolen, om het niet verder te vertellen—en over dit +schandaal te zwijgen.</p> + +<p>Nademaal het veel te omslachtig zoude zijn, om u waarde bloedverwanten, de +geheele tentoonstelling van A tot Z te beschrijven en gij ook wellicht in +slaperigheid zoudt vervallen door de herhaling, want er is van alle soorten +artikelen een veelheid van 't zelfde, zoo bepaal ik mij liever tot het +medebrengen van den wegwijzer en de adreskaartjes die ik overal nam, ter +herinnering en geef u alleenlijk beschrijvend de avonturen die ik ondervond +en beleefde. Ik besef dat u dit meer zal bevallen en deel u dus mede dat ik +hedenavond het Café-chantant heb bezocht met Nadaniël—Klaas had ik +voorshands tehuis gelaten tot nader orde.</p> + +<p>O, geliefde wederhelft en kinderen! ik sta beschaamd en aangedaan tevens +over hetgeen ik nu denken moet. Alweder heb ik te haastelijk geoordeeld en +daardoor onwetend eene inrichting met den naam van onzedelijkheid besmet +die dit in geenen deele verdient.</p> + +<p>Nadaniël had gelijk er is niets onfatsoenlijks in, zelfs een klein gedans, +dat ze hier <b>kan-kan</b> noemen vond ik zoo grappig dat ik over de +rarigheid die er aan kleeft heenstapte.</p> + +<p><!-- Page 49 --><a name="Page_49"></a>Na de somma van f 1,- te hebben betaald, Nadaniël zei weer "Pers" en +betaalde niets kwam ik in het Café des Ambassadeurs binnen en zag in de +verte een tooneel, wel drie maal zoo groot, als dat van de liefhebberij +komedie bij ons—met Electriek verlicht! Schoon dierbare vrouw! +overschoon!—ik ging zitten en Nadaniël naast mij.</p> + +<p>Het allereerst speelde de muziek een vroolijke deun, die mij wel beviel, +zoodat ik opgewekt wierd en met mijn hoofd onwillig de maat sloeg, terwijl +ik mijn rechtervoet bewegelijk heen en weer liet gaan. Een heer die achter +mij zat, was onaardig, want hij bedierf mijn pleizier door er aanmerking op +te maken en te zeggen dat hij wêe wierd van dat gewiegel; laf hé! voor een +groot volwassen mensch,—afijn de man had misschien zwakte van zenuwen.</p> + +<p>Toen de muziek uit was kwam een heer, fijn gekleed in een zwarte rok en +witte das. Hij zong een prachtig lied. Nadaniël zei dat 't Fransch was, +maar ik geloof 't niet want telkens zong hij met een hooge noot in de keel, +duidelijk:</p> +<center> +Danse! danse! danse! met je moer.<br> +Danse! danse! danse dan toesjoer.—<br> +</center> +<p>Tusschen beide kreeg ik er kippenvel van, als hij zoo uithaalde en ik +dacht, omdat hij zoo rood werd, bij dat "je moer" (moeder klinkt toch +fatsoenlijker vindt gij ook niet?) als de man er maar niets van krijgt. +Gelukkig liep 't goed af. Wij applaudisseerden zoo hard we konden en toen +gaf <!-- Page 50 --><a name="Page_50"></a>die heer, Nadaniël zegt, hij heet teenoor, nog een stukje toe; ik vind +het netjes dat ze niet op een toegevertje zien. Toen kwam een +jongejuffrouw, O! beste vrouw, wat een hondje van een meisje, zij had een +japon, waarvan de bovenste helft de kleinste was. Gij hebt een goed gevulde +hals, waarde wederhelft, maar dat is door de dikheid der jaren, deze dame +evenwel had de gevuldheid door de jeugd, iets dat nog wel zoo schoon is; om +jaloersch op te worden voor u waarde wederhelft, maar desniettemin bemin ik +u met hartelijke huwelijksliefde daar dus niet van.</p> + +<p>De jongejuffrouw zong dat ze zoo "bleu was, ze riep voortdurend uit van +"patiet bleu" eigentlijk verstond ik 't niet maar ik lachte toch mee toen +de anderen het deden; ik dacht anders meenen ze dat ik niet weet hoe 't +hoort. Evenwel heb ik opgemerkt dat zij in 't geheel niet "bleu" was. want +ze maakte zoenhandjes tegen Nadaniël en mij toen wij, vooral ik, zoo hard +in de handen klapten dat een paar menschen achter ons zeiden: "die twee +hebben handen als hamers"</p> + +<p>Na deze zangeres kwam een heer, nog al dikker met een mankeliek gezicht en +witte handschoenen aan. Wat had die man een stem! Hij had 't erg over een +"maleur" dat hij ondervonden had en was erg naar, net of hij verdriet had +en als hij dan zoo heel diep in de tweede of derde stem zong, wees hij met +zijn eene hand naar den grond net als of hij zeggen wou, 'k ga gauw in 't +graf zoo'n gezicht zette hij ook. Nadaniël zei dat 't de <!-- Page 51 --><a name="Page_51"></a>bas was en dat de +bassen, namentlijk als 't goede zijn, altijd mankoliek zien of van moord en +doodslag zingen.</p> + +<p>Nadat hij mij bijna tot tranen toe geroerd had over zijn ongeluk, kwam er +weer een jonge dame met een rood zijden japonnetje aan. 't Was bepaald een +geleend rokje, want 't was veel te kort.</p> + +<p>Ik dacht waarlijk eerst dat zij, met verlof gezegd bloote beenen droeg, +maar goed bekijkend, bespeurde ik dat zij vleeschkleurige kousen aan had.</p> + +<p>O! waarde aanverwanten wat was dat een grappenmaakster, ze sprong als een +kakkerlak en danste zoo komiek, dat ik van mijn stoel opstond om goed te +kunnen zien. Zij ging heelemaal over eene kant schuin staan en schudde met +haar eene been en arm net alsof ze met geweld die twee lichaamsgedeelten +wilde uitschudden en ondertusschen hield zij de andere hand tegen haar +achterhoofd, terwijl zij aldoor knipoogjes maakte. Ik hield mijn buik vast +van 't lachen en riep hardop "Bravo" dat hoorde zoo, zei Nadaniël, maar een +heer achter mij riep: zitten!" en toen riepen wel tien tegelijk zitten! +derhalve was ik genoodzaakt weer plaats te nemen, hoewel ik de +<b>"Kan-Kan"</b> zoo heet die dans, gaarne verder staande had genoten. Als ik +te huis kom zal ik u deze dans eens wijzen en voordoen, waarde wederhelft +en kinderen! want het is om je ziek te lachen.</p> + +<p>Terwijl wij daar zoo zaten had ik reeds opgemerkt dat buiten de tent, "ge +moet weten lieve nabestaanden het Café des Ambassadeurs is open en <!-- Page 52 --><a name="Page_52"></a>bloot +aan de zijden in de lucht," ook muziek was. Een piano was hoorbaar, nu en +dan een orgel en andere instrumenten, zooals blikken deksels en een vijsel, +die met kracht bespeeld werden.</p> + +<p>Nadaniël vroeg aan een Jan die ze hier in 't Fransch "cochon" noemen waar +die wonderlijke muziek van daan kwam en wij vernamen dat het eenige +bewoners der P. G. Hoofdstraat waren die uit piekanterigheid dat zij den +geheelen dag café chantant muziek hooren en 't vervelend vinden, ketel +muziek maakten.</p> + +<p>Ik voor mij vond het erg lastig, want tussehenbeiden klonk het heel valsch +door elkaar, zoodat mijn tanden er zeer van deden en mijn ooren tuitten. +Een van de "cochons" beweerde dat vroeger, toen er nog geen gordijnen waren +en de bewoners der naburige huizen in het Café des Ambassadeurs op het +tooneel konden zien, zij de muziek minder lastig vonden en geen ketelmuziek +maakten. Of het waar is weet ik niet, maar in allen gevalle vond ik het +voor mij persoonlijk, jammer, dat ik voor mijn f 1 entree twee concerten te +gelijk hoorde, omdat één alleen wel zoo liefelijk is. Er waren ook veel +menschen in onze nabijheid, die vloekten en raasden als zij terwijl de +juffrouw van "Bleu Bleu" zong, door de buren hoorden spelen: "Sara je rok +zakt af" en dergelijke volksdeunen, die op zich zelve genomen niet +onaangenaam zijn, maar te samen met iets anders ongezellig klinken, vooral +als er bij in een vijzel gestampt wordt.</p> + +<p><!-- Page 53 --><a name="Page_53"></a>Van den anderen kant moet ik zeggen dat ik ook niet graag den geheelen dag +muziek zou hooren, aan gezien vooral des morgens de mensch niet altijd +gestemd is om lichtvaardige liederen te vernemen. Wanneer ze nu des morgens +nog speelden: "Mijn eerst gevoel zij dankbaarheid" of iets dergelijks laat +ik het daar en zou ik het zelfs stichtelijk vinden. Ik zou in 't belang van +menschen zoo als ik, die betalender wijs binnenkomen en aan de kibbelarij +geen aandeel hebben, wel aan de bewoners en de muzikanten willen zeggen: +"Plaagt elkander niet langer, want:</p> + +<span style="margin-left: 5.0em;">"Waar twee personen kijven,</span><br> +<span style="margin-left: 5.5em;">Met boosheid zwaar vervuld,</span><br> +<span style="margin-left: 5.5em;">Daar zal het waarheid blijven:</span><br> +<span style="margin-left: 5.5em;">Zij hebben beiden schuld."</span><br> +<br> + +<span style="margin-left: 0.5em;">(<i>Wijsheid en deugd in klein octavo</i>.)</span><br> + +<p>Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik de voorstelling. De electrieke +muziek van de Gebroeders Bozza is iets buitengemeens. Stelt u voor vijf +heeren als duivels gekleed, (evenwel zonder staarten) blazen op vijf +bazuinen met een geweld als of de dag des oordeels is aangebroken. In de +zaal hangen allerlei klokkenspelen, kastje, een lokomotief, een duivenhok, +een huisje dat in brand vliegt, een stuk of zeven trommen en allerlei +andere artikelen.</p> + +<p>Tusschen het geblaas der bazuinen nu hoort men, door middel van de +electriek, die de middelste duivel door drukking der vingeren op een tafel +opwekt, een trommelspel, dan weer een <!-- Page 54 --><a name="Page_54"></a>klokgelui of geschel, nu en dan 't +geluid van een duif of 't zingen van een vogel. Soms is alles tegelijk in +beweging en stoomt de lokomotief dat 't verbazend is, 't is een wonderlijk +orkest, maar heel mooi—en 't speet mij dat 't uit was. Hoe of het kwam +weet ik niet, maar, ik gevoelde door de verschillende mij vreemde +aandoeningen die ik genoten had, behoefte om eens even naar buiten te gaan +en zei tegen Nadaniël, dat hij maar op mij moest wachten, want dat ik +dadelijk terug kwam.</p> + +<p>Toen ik naar buiten wilde, zei een heer aan den uitgang, met beleefdheid +tegen mij, dat er geen "sorties" gegeven werden. Nademaal ik dit nu niet +begreep verklaarde ik hem de noodzakelijkheid waarom ik even weg wilde, +maar 't hielp niets, ik moest blijven of mijn gulden in den steek laten.</p> + +<p>Met wellevendheid beduidde ik dien heer dat ik met geen mogelijkheid kon +blijven, waarop ZEd. antwoordde: "O! gaat u dan maar naast het orkest." Ik +begaf mij daarheen, maar vond mij erg teleurgesteld want iemand die ik, +voor een deur die er was, aantrof zei: "ik ben de directeur van deze +gelegenheid en ik mag hier alleen artisten binnenlaten."</p> + +<p>Ofschoon ik hem trachtte te overtuigen dat ik, hoewel geen artist zijnde +toch even goed die deur kon binnengaan, bleef hij standvastig weigeren en +zei, dat zijn weigering alleen kwam om dat men de ondernemers van de Wasch +en gemak <!-- Page 55 --><a name="Page_55"></a>huisjes, geen concurrentie mocht aandoen, aangezien zij op zware +lasten zaten en dat ik dus op 't terrein moest gaan, als ik absoluut wilde.</p> + +<p>Ondertusschen begon de muziek weder, namentlijk de goede en ik, niets +willende verzuimen waarvoor ik betaald had, begaf mij weder bij Nadaniël in +de zaal evenwel niet zonder groote benauwdheden, zoodat ik van het verdere +wat gezongen en gespeeld werd maar half genot had.</p> + +<p>Gelukkig was het spoedig uit en konden wij naar huis gaan.</p> + +<p>Wij liepen nog even op het terrein, maar door de plotseling invallende +duisternis, zoodra de laatste noot der muziek gespeeld was ging al 't licht +uit, kon ik niet vinden wat ik wilde en moesten wij een goed heenkomen +zoeken; 't Was waarlijk een geluk dat Nadaniël den weg zoo goed wist, +anders lieve aanverwanten had uw bloedverwant en vader, best kunnen +verdwalen.</p> + +<p>Tehuis gekomen, vond ik Klaas dien ik f 1—gaf om morgen het Café des +Ambassadeurs te bezoeken; de jongeling was in zijn schik en verzocht de +complimenten aan allen. Hiermede verblijf ik voor heden als altijd.</p> + +<p>Uw liefhebbende vader enz. enz. JORIS KOMIJN.</p> + +<p>NB. Zend mij bij de amandelmoppen voor Nadaniël <i>cito</i> eenig ondergoed, +denk er om wat azijn en water bij den mostert te doen, anders verdroogt hij +uw waarde vader.</p> + +<hr style="width: 65%;"> +<!-- Page 56 --><a name="Page_56"></a><a name="Vierde_Dag"></a><h2>Vierde Dag.</h2> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883. <i>Waarde Echtvriendin en Bloedverwanten</i>,</p> +<br> + +<p>Er gaat toch niets boven de kunst, alles wat overigens het hart aandoet of +den mensch tot nagedachten stemt verzinkt bij de kunst in nietigheid. De +kunst is alles! en daarom zeg ik: leve de kunst!—O geliefde wederhelft! +indien ik geen welgezeten koomenijsbaas was, zoude ik kunstenaar willen +zijn, al was het maar alleen om met natuurlijkheid alles te kunnen +voorstellen wat de Schepper, met ondoorgrondelijke wijsheid, heeft +gewrocht, tot een voorbeeld voor de kunstenaren.</p> + +<p>Ik bevind mij heden in een opgewonden stemming, want Nadaniël heeft mij +verzekerd, dat er onder de hedendaagsche kunstenaren heel veel +koomenijsbazen zijn, daarom wanhoop ik niet dat ook in mij iets groots ligt +en derhalve heb ik het plan om mij behalve op de letteren, ook op de +schilderkunst te werpen.</p> + +<p>Dit voornemen heb ik te danken aan de Eksposietsie van de schilderijen die +ik heden bezocht zonder perreplu, veroorzakende deze een onkosten van 10 +cents voor de bewaring, die onnoodig is.</p> + +<p>Ik gevoel mij sedert gisteren zoo verheven, zoo echt kunstig, waarde +echtvriendin en nabestaanden! want ik heb op die tentoonstelling kennis +gemaakt <!-- Page 57 --><a name="Page_57"></a>met een sjenie, hij heet Maeceen en is een groot kunstenaar die +kennis heeft van al de schilderijen.</p> + +<p>'t Is bepaald een groot kenner want hij vindt bijna nooit iets mooi en weet +op alle schilderijen iets aan te merken. Hij praatte veel met mij en leerde +mij in één oogenblik de kunst begrijpen. Hij vertelde mij dat schilderen +eigenlijk zoo moeilijk niet is als 't lijkt en dat men, bijaldien men +slechts goede penseelen heeft en vooral een boel goede verf, een heel eind +ver komt in de kunst, ten minste wanneer men natuurlijken aanleg heeft en +navolgingstalent om de natuur getrouw na te bootsen.</p> + +<p>Nu! dat heb ik; daarvan ben ik zeker. Herinner u maar eens dierbare +echtgenoote, hoe goed ik destijds, toen ik nog niet door de kathedrale +koortsen, die bezetting op mijn stem kreeg, een haan kon nabootsen en ook +thans nog met duidelijkheid, het geluid der kikkers voortbreng, terwijl ik +in hondengeblaf en kattengeschreeuw, lang niet onverdienstelijk, de natuur +overtref.</p> + +<p>Ik deed bij wijze van proefstuk aan den heer Maeceen een honden geblaf na, +met gejank aan 't slot. Hij stond verbaasd over mijn talent, want de +oppasser kwam dadelijk kijken waar de hond was, hij snapte mij evenwel +niet, en toen ik nogmaals met natuurlijkheid een kat voorstelde zeide mijn +vriend mij, "ge hebt aanleg, veel aanleg, want ge copieert de natuur en +schilderen is niets anders dan copieeren—ge zult zonder twijfel ook in 't +schilderen wel iets kunnen leveren." <!-- Page 58 --><a name="Page_58"></a>Ik kocht derhalve heden voor f +3.48-1/2 aan penseelen en voor ca. f 6 aan olieverf in tinnenspuitjes; +plankjes om op te schilderen heb ik te huis genoeg van de rozijnkisten, dat +is gladhout als 't afgeschaafd wordt.</p> + +<p>Notabene, laat de jongen vast een stuk of zes kisten uit elkaar slaan en de +plankjes afschaven, dan kan ik cito beginnen te schilderen als ik te huis +kom. Mijn eerste werk zal uw portret zijn waarde vrouw! daar gij mijn +eerste en eenigste liefde zijt en een schilder, zoo als Maeceen zegt een +idéaal moet hebben om naar te werken—zoo zult gij het eerst in olie worden +uitgevoerd.</p> + +<p>Daar ik mij door de voorlichting van Maeceen nu reeds als artist gevoel, +zoo kan ik ook gerustelijk mijn oordeel over de schilderijen zeggen en +letterkundig in mijn reisdagboek boekstaven, vooral ook omdat ik van hem +eenige der meest gebruikelijke kunsttermen heb geleerd, die ik met oordeel +door mijn beschouwing meng. Dezelve zijn o.a.: <i>braaf gedaan</i>—<i>knap +gedaan</i>—<i>gelikt</i>—<i>wasachtig</i> —<i>harig</i>—<i>stout gepenseeld</i>—<i>ferm +aangepakt</i>—<i>gesmeerd</i>—<i>goed van toon</i>—<i>verwerig</i>—<i>porseleinig</i> +—<i>zoeterig</i>—<i>gepeuterd</i>—<i>konventioneel</i>—<i>gemaakt</i> —<i>galachtig</i>—<i>mooi +van +factuur</i>—<i>realistisch</i>—<i>lekker</i>—<i>breed</i>—<i>vuil</i>—<i>week</i>—<i>kras</i>—<i>degelijk</i> +enz. enz.</p> + +<p>Ik heb ze allemaal in mijn zakboekje opgeschreven en mijn vriend Maeceen +heeft mij gezegd dat ik, wanneer ik deze woorden een beetje handig te pas +weet te brengen een kunstkritiek kan <!-- Page 59 --><a name="Page_59"></a>schrijven, zoo goed als menigeen 't +doet. Verder raadde hij mij aan om vóór en aleer ik een schilderij mooi of +leelijk vind goed naar den naam te zien die er op staat. Dit is, waarde +vrouw, om mij niet te vergissen en b.v., een schilderij onbedachtzaam af te +keuren, als 't van iemand is die bekend staat als een groot artist.</p> + +<p>Dit zou van een beoordeelaar een groote domheid zijn, want somtijds doet de +naam ruim zooveel als de schilderij, zegt Maeceen. Bovendien noemt hij het +zaak om eerst andere beschouwingen te lezen of te hooren en nu en dan +aftekeuren wat de meesten mooi vinden d.w.z. niet geheel, maar +gedeeltelijk; b.v. als 't algemeen zegt, in dit of dat stuk is geen fout, +dan toch nog een paar groote fouten er in opteschommelen.</p> + +<p>Weet gij waarde vrouw waarom Maeceen dat doet? Omdat hij daardoor alleen +staat, in zijn oordeel en 't publiek dan zegt: dat is een knappe vent. +Maeceen vertelde mij dat er groote kritikussen zijn, die voornamelijk aan +die handigheid hun reputatie te danken hebben. Het zou onmogelijk zijn om +stuk voor stuk al die schilderijen te bespreken want er zijn er wel duizend +geloof ik.—</p> + +<p>Eerst dus de Hollandsche af deeling:</p> + +<p>Van Israels zag ik een soort van brei- of naaischool waar visschersmeisjes +bijeenzitten; ik stond er eerst te dicht bij en daarom vond ik de kleur wat +vuil maar ik vergiste mij want toen ik wat verder afging staan trof mij de +natuurlijkheid van de voorstelling en het licht, net of 't heusch daglicht +<!-- Page 60 --><a name="Page_60"></a>is wat er opvalt, hier zet ik bij: <i>stout gepenseeld</i> en <i>ferm +aangepakt-realistisch</i> (mij dunkt dat zal hier wel passend zijn.) Het +zomerlandschap van J. v.d. Sande-Bakhuizen, deed mij veel pleizier. Ik +dacht dat de zon er op scheen zoo warm leek het mij toe. De boomen en alles +wat er op staat is heel netjes geschilderd, met groote juistheid, hier zou +ik 't woord "<i>niet gepeuterd</i>" kunnen gebruiken.</p> + +<p>'t Beviel mij een heele boel beter dan een landschap dat ik in een andere +zaal zag, ik geloof dat 't van een fransche schilder is. Maeceen zei dat +hij Impressionist heet. O! dierbare bloedverwanten wat een wonderlijk +schilderij, van dicht bij lijkt 't op een plank, besmeerd met allerlei +likken verf, grijs, heel veel vuil groen en geel, roodbruin, licht bruin, +groenekaas kleur, in één woord, van alles door elkaâr. Eerst dacht ik, dat +'t een bemorst tafellaken moest voorstellen, toen ging ik er iets verder +afstaan en daardoor leek het op een hoop zand, met een stuk of wat +heiboenders er in, nog wat verder eraf, scheen het een zee met een +stoomboot er in.</p> + +<p>Een heer achter mij keek door een opgerold boekje en zei: "'t Is een +magnifiek vergezicht door een hollen weg. Ik deed mijn best om er dat ook +in te zien, maar 't lukte mij niet, ik bracht 't niet verder dan tot een +zandweg met boomen, die de rups in de bladeren hebben. Toen kwam Maeceen en +zei: Hoe vindt je dien straatweg bij zonsongang—mooi hé!—en dien molen op +den achtergrond; <!-- Page 61 --><a name="Page_61"></a>'t is de natuur op heeterdaad betrapt.</p> + +<p>Nademaal ik hier nu geen mouw aan kan vast naaien schrijf ik al de +kunstermen in gedachten hier bij beginnende met "<i>knap gedaan</i> tot en met +<i>realistisch</i>. Aangezien een iegelijk in dit schilderij, iets anders ziet, +zullen al deze termen, door elkander wel passelijk zijn.</p> + +<p>Het is toch iets schoons zulk een schilderijen verzameling, vooral door de +menigte portretten die men ziet, maar eene zaak kan ik mij niet voorstellen +namelijk dit: dat er zooveel menschen, vooral dames zijn die zich laten +afschilderen ofschoon zij niets om of aanhebben. Vooral in de Fransche +galerij zag ik heel veel vrouwen, die afgebeeld staan, zooals Eva in den +prenten bijbel.</p> + +<p>Ik als getrouwd man kan wel tegen deze voorstelling, maar voor Klaas vond +ik het niet passelijk, weshalve ik hem 30 cent gaf voor een glas port in de +Engelsche baar en hem beval zich te verwijderen; ik deed dit uit volle +overtuiging, want ik zag hoe de jongen bij voorkeur bij de onfatsoenlijkste +schilderijen bleef staan en er, zonder erg natuurlijk, met groote oogen +naar keek. Ik herinnerde mij daarbij de regelen:</p> +<center> +De onschuld is zoo snel belaagd<br> +<span style="margin-left: 1em;">Als de verleiding wenkt.</span><br> +En bitter is de zwijmeldrank,<br> +<span style="margin-left: 1em;">Die de onkuischeid schenkt.</span><br> +</center> +<p>(<i>Wijsheid en deugd in klein octavo</i>.)</p> + +<p>Maeceen had gezien, dat ik Klaas met zachtheid verwijderde en zeide dat ik +verkeerd handelde <!-- Page 62 --><a name="Page_62"></a>want dat voor de Kunst geen fatsoenlijkheid of +onfatsoenlijkheid bestaat en dat die naaktheid voor de kunst niets anders +is dan studie van 't menschelijk lichaam dat toch 't schoonste +natuurvoortbrengsel is.</p> + +<p>Ik begin nu langzaam aan te begrijpen dat er in schilderijen veel meer +inzit en ook niet inzit dan men oppervlakkig wel denkt—B.v. waarde vrouw +in stillevens, zit mijns inziens niets in terwijl in andere stukken heel +veel te zoeken is.</p> + +<p>Weet gij wat stillevens zijn? 't Zijn afbeeldingen van doode hazen en +kippen sinaasappelen en tafelmessen, glazen met wijn en afgebeten peeren, +kreeften en halfgeschilde citroenen—bloemenvazen en druiventrossen, +aardbeziën, frambozen en potjes met ingelegde paling.—Zou ik hier het +woord "<i>lekker</i>" ook kunnen gebruiken?</p> + +<p>Maeceen zei dat er niets in zit, omdat men er niets bij denken kan en ik +ben 't met hem eens, hoe mooi en kunstig ze ook geschilderd zijn, zou ik ze +niet willen hebben om op te hangen. Daarentegen een stuk dat stof tot +overpeinzing geeft zou ik gaarne bezitten, b.v. een zee met een strand, +vooraan. Een kinderhoedje dat op de golven drijft en een natte hond die +half in 't water staat te janken, zoo iets doet ons denken en wel aan een +ongeluk dat gebeurd is, men kan zich dan naar believen een mooi blond +jongentje verbeelden, dat spelende in 't water geloopen is hetwelk de hond +heeft willen redden maar niet kon, van wegens de zwaarte des lichaams.</p> + +<p><!-- Page 63 --><a name="Page_63"></a>Ook de verschillende godsdienstige stukken, zie ik niet graag. Ik zag onze +lieve heer Jezus op alle mogelijke wijzen voorgesteld, en soms zoo mager +dat men er medelijden mee kreeg, in plaats van eerbied. De verfoeilijkheden +der Inquisitie, heb ik ook aanschouwelijk gezien door een man, die op de +pijnbank ligt, en wiens voeten gebraden worden, hierbij zet ik: <i>ferm +aangepakt, breed, kras en stout gepenseeld</i>—maar een onderwerp om van te +rillen—</p> + +<p>Aangezien ik door de opgewondenheid heen was van wegens de veelheid der +kunst die ik aanschouwde lette ik er niet op, dat ik zooals men 't noemt +van den hak op den tak sprong en om zoo te zeggen van de eene schilderij +naar den anderen holde en met groote vermoeidheid geslagen werd, door de +uitgestrektheid der door te loopen ruimte.</p> + +<p>Mijn vriend Maeceen maakte er mij opmerkzaam op en zei "ge moet meer +sijstematisch te werk gaan" ik begreep niet wat hij bedoelde en vroeg +derhalve verklaring, dewelke hij bereidwillig gaf.</p> + +<p>Sijstematisch beduidt ordelijk; eerst het een en dan het ander, maar niet +alles door mekaar.</p> + +<p>Maeceen zei: "behandel nu eerst de Hollandsche kunst en dan de vreemde—dan +levert ge een meer begrijpelijke en geordende critiek. Nademaal hij gelijk +had, deed ik aldus en bekeek met aandacht wat mij in de Hollandsche +afdeeling alzoo het begeerlijkste voorkwam. Voor het portret van <!-- Page 64 --><a name="Page_64"></a>onzen +geëerbiedigden Koning nam ik gevoelig en vaderlandschgezind mijn hoed af, +al vond ik, ronduit gezegd, dat Z.M. er in werkelijkheid veel fermer uit +ziet, maar de chakot die op 't portret geschilderd is, is of hij leeft, dat +'s 't mooiste deel van 't schilderij; ik zou hier uit mijn woorden +verzameling bij willen zetten. <i>Zoet</i> en <i>prenterig</i>.</p> + +<p>Met veel genoegen zag ik een Friezin met een kindje geschilderd door +Mejuffr. Schwarze. Dat 's een mooi stuk daar zou U pleizier in hebben, net +iets voor u waarde wederhelft! 't Kind ziet er minder goed uit, maar de +moeder! een gezicht als melk en bloed, frisch en blozend, juist zoo als +gij, toen ge nog in uw goede dagen waart. Hier durf ik gerust bij te +zetten, <i>ferm gedaan, goed van factuur, frisch van toon</i>. 't Zelfde zou ik +kunnen schrijven van Mevrouw Ronner, die een stuk of wat poesjes heeft +geschilderd zoo aardig dat ik er bijna niet van daan kon komen. Maeceen +zegt dat ik hierbij de woorden <i>geestig, juist van teekening</i> en <i>goede +techniek</i> moet zetten.</p> + +<p>Een dames portret van Bles vond ik ook heel mooi, maar Maeceen riep er zoo +erg niet over; hij zei dat hij veel mooier stukken van hem had gezien en +dat ik er gevoegelijk de woorden <i>aangenaam gepenseeld, iet of wat gemaakt</i> +en <i>oppervlakkig</i> bij kon zetten. Ik kan er niet precies over oordeelen of +hij gelijk heeft maar ik schrijf het toch op, omdat hij het zegt; dat doen +meer critikussen als ze 't oordeel van iemand hooren die bekend staat als +een kenner, beweert Maeceen. <!-- Page 65 --><a name="Page_65"></a>Er zijn er zelfs, zegt hij, die in 't geheel +geen eigen oordeel hebben en altijd op 't kompas van een ander zeilen. +Waarom zou ik 't dan niet doen?</p> + +<p>"Vliegend blad Heeren!" heet het schilderij van juffrouw Moes. O! dierbare +bloedverwanten wat is dat een aardig stuk, als je er lang op kijkt is 't +alsof de jongen, die er op staat, met natuurlijkheid schreeuwt; daar durf +ik gerust uit mij zelven bij te zetten, <i>flink; geestig geteekend, juist van toon. Verkocht</i>. 't laatste woord +staat er op en is misschien voor de schilderes, 't beste bewijs dat ik +gelijk heb.</p> + +<p>Terwijl ik met alle aandacht stond te kijken hoorde ik een paar +buitenmenschen over een schilderij praten waarvan ik ongelukkig den naam +vergeten heb. De een zei, met zijn neus er vlak op, "'t zijn allemaal +klodders en vegen," toen zei de ander, "dat 's juist het mooie van de +kunst, hoe meer klodders, hoe kunstiger. Als je er verder afstaat kun je +toch heel goed zien dat 't een toer is om zulke vegen er zoo op te zetten +dat ze iets beteekenen; dat is de nieuwe richting in de kunst.</p> + +<p>Of het nu nieuwe of oude richting is, is mij hetzelfde maar ik voor mij, +vind het toch mooier als men ook van dichtbij al kan zien wat 't beteekend. +Ik geloof dat ik de oude richting maar zal behouden als ik schilderen ga. +In dien nieuwen trant zag ik ook koeien, geschilderd door W. Maris. Een +heer die er voorstond riep maar aldoor tot zijn dame: "prachtig! geniaal! +"heerlijk! goddelijk! De dame vroeg zoo langs haar neus weg:" <!-- Page 66 --><a name="Page_66"></a>hoeveel +koeien staan er eigentlijk op, beste man? en wat is gras en wat zijn +koeienpooten? Toen werd dien heer boos en zei alleen: "'t is van Maris" +daarop zweeg de dame en zei ook, dat 't eigentlijk toch wel "beelderig" +was.—Ik voor, mij schreef in mijn boekje" <i>verward, verwerig, gesmeerd</i>. +(Ik weet niet of ik 't bij 't rechte eind heb.)</p> + +<p>Weet gij waar ik lang voor heb gestaan? Voor een schilderij van Valkenburg, +voorstellende "Een oefening" dat wil zeggen een soort van preek bij de +afgescheidenen. Dat 's een mooi stuk waar men lang op kan kijken, 't is +juist alsof de figuren los voor elkander staan, ik schrijf <i>goed +gegroepeerd, ongezocht harmonisch, van kleur en toon</i>. Als ik zoo leer +schilderen beste vrouw, hang ik het sloof van den Koomenijsbaas voor goed +aan den nagel.</p> + +<p>"Kom eens hier" zei Maeceen en kijk eens naar die schilderij. "Gedurende de +preek" van. G. Henkes, wat zou je daarbij zetten? Ik zag het en O! beste +nabestaanden, ik had er schik in. Een boer, een boerin en een Juffrouw met +neepjesmuts op zitten te luisteren naar de preek in een dorpskerk. De boer +zet een gezicht alsof hij in zich zelven denkt: Jongens! jongens! wat ben +ik toch een erge zondaar; de boerin leunt achterover in haar stoel en 't is +alsof je haar ziet denken; 'k begrijp er geen zier van maar mooi is 't, en +de juffrouw met de neepjesmuts neemt een snuifje, omdat ze aan de snuifjes +die de dominé uitdeelt, nog niet genoeg heeft 't is <i>ferm gedaan, lekker</i>, +zei ik tot Maeceen—schrijf dat gerust op Komijn! zei hij <!-- Page 67 --><a name="Page_67"></a>maar zet er bij: +<i>uitmuntend van teekening, natuurlijk van toon, juist van opvatting en mooi +van coloriet</i>.</p> + +<p>NB. de neepjesmuts is sprekend tante Grietje, als ze mankeliek is.</p> + +<p>Aangezien het al te laat werd vond ik het geraden om maar gauw over de +andere schilderijen heen te loopen, nademaal ik ook van de andere +afdeelingen iets wilde zien.</p> + +<p>Belgie is evenzeer uitmuntende in goede schilders—als in vet en +kunstboter, (die ik daar altijd van daan krijg) daarvan heb ik de +overtuiging. Ze verstaan het daar ook hoor!</p> + +<p>Jan van Beers, las ik op een schilderij lieve vrouw! Misschien is dat wel +een zoon van dien anderen van Beers die dat gevoelige vers heeft gemaakt, +"De zieke jongeling" dat Jaantje van den Apteker, op de rederijkerskamer, +zoo mooi kon voordragen, dat ik altijd de tranen in de oogen kreeg.</p> + +<p>Die Van Beers heeft een schilderij gemaakt, voorstellende, een juffrouw die +op een bank ligt, midden in een wandelpark. Dat moog je van dichtbij +bezien, dan is 't net zoo mooi, ja bijna nog mooier als van verre! daar zit +niet één klodder op en toch is het kunstig. Al zegt Maeceen nu ook +honderdmaal: <i>'t is mij te glad, te porceleinig, te gelikt</i>; ik vind het +mooi.—Het is volgens mijn domme verstand, <i>afgewerkt, netjes geschilderd +en fijn</i>,—zou ik hier maar niet bijzetten, <i>juist van teekening, +concientieus</i>. Ik weet waarlijk niet of ik de schilderij "La Sirène", zoo +staat het in den Catalogus, niet bijna nog mooier vind.</p> + +<p><!-- Page 68 --><a name="Page_68"></a>Een sloep met roeiers ligt onder aan een steiger, en een heer, een +zeeofficier, geeft een lieve jonge dame de hand om haar van den steiger in +de sloep te helpen, van achteren ligt een stoombootje en schijnt de zon.</p> + +<p>Maeceen vertelde mij dat een concurrent van Van Beers, (hij houdt vol, 't +is een koomenijsbaas geweest) stilletjes het hoofd van de dame met een +pennemes, uit de schilderij heeft gesneden, omdat hij geloofde dat 't een +gekleurde potograpfie was. Wat een slecht sujet, zoo'n mooi stuk uit +broodnijd te bederven, maar hij is er kaaltjes van afgekomen, want Jan van +Beers heeft er een lapje in gezet en 't hoofd weer zóó netjes +bijgeschilderd dat men er niets van zien kan, namentlijk van de sneden, Van +Beers heeft daardoor bewezen dat 't geen potograpfie was.</p> + +<p>In de Belgische afdeeling heb ik een kennis van Maeceen ontmoet, ook een +kritikus, die schrijft voor een buitenlandsch blad. Wat een rare vent +dierbare vrouw, voor elke schilderij ging hij staan, met de armen over +elkaar en zijn oogen bijna digt geknepen en dan zei hij: "Hm! Hm!" of +"prrrrrt." Hm! Hm! beteekent bij hem vrij goed en Prrrrrt! is een teeken +dat 't hem niet bevalt. Tusschenbeide hoorde ik hem zeggen Psssss! zoo +tusschen zijn tanden, dat deed hij alleen als 't erg mooi was.</p> + +<p>Ik luisterde, terwijl ik op een fluweelen bank zat midden in eene der +zalen, ik meen van de Fransche afdeeling een gesprek af tusschen Maeceen en +zijn vriend.</p> + +<p><!-- Page 69 --><a name="Page_69"></a>Nadaniël die mij kwam opzoeken schreef 't op voor de pers—ik vond het +merkwaardig, dat hij zoo gauw schrijven kon, en heb 't van avond op mijn +gemak van hem overgeschreven, daar ik het nuttig en leerrijk vond voor u +lieve bloedverwanten, om te weten hoe twee critikussen, die hun vak +verstaan over een schilderij oordeelen. Het schilderij stelde voor een +avondstond door Guillon.</p> + +<p>Maeceen keek eerst naar den naam en zei: "Guillon?" toen keek zijn vriend +naar den naam op 't doek, keek daaropvolgend Maeceen aan en zei: "Guillon?"</p> + +<p>Nadaniël schreef voor 't gemak alleen den naam van hem die sprak net als in +een tooneelstuk,</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Impressionist?</p> + +<p><i>Vriend</i>: Hm! Impressionist!</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Verder af gaan staan!</p> + +<p><i>Vriend</i>: Verder af gaan staan.</p> + +<p><i>Maeceen</i>: 'n Beetje groen?</p> + +<p><i>Vriend</i>: Groen genoeg!</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Redelijk van teekening, maar groen, erg groen!</p> + +<p><i>Vriend</i>: Spinazieachtig—vet—plakkerig.</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Vrij goed belicht, nog al natuurlijk van toon, vooral die +horizont.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Ja hm! er zit wel iets in, maar 't doet niet <i>dàt</i>—hm! je +begrijpt me, 't doet niet <i>dàt</i>—NB. de vriend wees met zijn duim over de +vingers gelegd naar de schilderij.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Juist, 't is <i>dàt</i> niet. och! maar <i>dàt</i> hebben zoo weinig +artisten, er zit anders wel iets in dien...Guillon heet hij niet zoo?</p> + +<p><!-- Page 70 --><a name="Page_70"></a><i>Vriend</i>. 'k Zal eens in den Catalogus zien.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Als er maar meer natuur in zat. 't Is wat pruikerig.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Guillon. Hm! Hm!—Psssss!—medaille Parijs 1878, 2e classe +1880—dat dacht ik wel; 't is verdienstelijk geschilderd, dat zag ik op den +eersten blik.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Ik zei immers direct, goed van teekening, ik ga nog een beetje +terug. Blikslagers! nu vat ik hem op eens. Daar heb ik hem +gepakt—kolossaal wat een effect!</p> + +<p><i>Vriend</i>. Waarachtig Maeceen, ik stond er te dicht bij; nu is 't ook niet +zoo groen, 't is puur natuur, wat een licht hé! verduiveld dat zonnetje +tusschen die boomen is kranig.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Je kunt het hebben, dat 't avonds in de natuur zoo groen is; 't +is in 't geheel niet overdreven.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Wat staat alles los voor mekaar, 't is compleet natuur, en wat 'n +perspectief,</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Hoe meer ik het bekijk hoe meer ik er <i>dàt</i> je weet wel, <i>dàt +hm</i>! dat schuivende in zie.</p> + +<p><i>Vriend</i>, 't Schuift kolossaal!</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Magnifiek! die Guillon is bepaald een kraan.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Pssst! dat geloof ik—kijk eens aan 't is al verkocht ook, dat +had ik nog niet eens gezien.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Dat verwondert mij niet, zoo'n stuk moet verkocht worden.</p> + +<p><i>Vriend</i>. 't Is positief een van de beste doeken van de expositie.</p> + +<p><!-- Page 71 --><a name="Page_71"></a>Waarde vrouw en nabestaanden, Nadaniël transpireerde, met permissie +gezegd, van 't schrijven, want ze spraken nog al gauw, maar 't is hem toch +gelukt. Vindt gij dit gesprek niet leerrijk, ik uw vader en bloedverwant +vond het merkwaardig, derhalve boekstaafde ik het naar waarheid om u eens +te doen weten hoe men eigentlijk als critikus spreken moet. Ik hoop dat ik +'t ook zoo zal leeren.</p> + +<p>Van wegens de stikkende benauwdheid der zalen ben ik even naar buiten +gegaan om een sneeuwballetje te gebruiken.</p> + +<p>Vol besluiteloosheid stond ik een oogenblik stil, niet wetende waar ik mij +zoude vervoegen, ten einde het beste sneeuwballetje te verkrijgen.</p> + +<p>Ik stond reeds op het punt mij naar de American bar, waarvoor ik een +bijzondere soort van toeneiging gevoel te wenden—toen Nadaniël mij meenam +naar de Fransche Restoraatsie, waar vele menschen zaten onder 't genot van +hun gelag. De Muziek begon te spelen liefelijk en schoon, zoodat ik +onwillig mee neuriede, met beweging van mijn hand op de maat, iets dat +Nadaniël mij verzocht na te laten, nademaal men 't in Amsterdam niet doet, +en men mij licht voor boersch of onopgevoed kon houden.</p> + +<p>Ik rustte dus kalm uit van de afmatting der kunst, want, O! waarde +wederhelft er is niets zoo vermoeiend als 't zien van schilderijen, vooral +als men er over moet denken.</p> + +<p>Terwijl wij daar geplaatst zaten, gebeurde mij <!-- Page 72 --><a name="Page_72"></a>iets wonderlijks. Beste +vrouw kunt gij u ook herinneren dat wij permetasie in Amsterdam hebben? ik +niet, maar toch is het zoo. Er kwamen twee dames naast mij aan het tafeltje +zitten, die mij aankeken als of ze mij jaren hadden gekend en met +gemeenzaamheid goeden dag zeiden.</p> + +<p>De eene zei "Dag neef hoe gaat het." Ik was verwonderd aangezien ik nooit +gehoord had van een nicht of anderszins vrouwelijke familie alhier, +nademaal onze familie alleen te Medenblik tehuis is met uitzondering van +den neef weduwnaar uit de Tuinstraat zonder dochters.</p> + +<p>De andere dame vroeg heel beleefd of 't mij goed beviel op de +tentoonstelling en ik antwoordde met wellevendheid, naar mijn overtuiging +dat alles prachtig is maar dat ik niet wist, zij een nicht was.</p> + +<p>Tusschen twee haakjes de dames schenen heel voornaam want zij waren +prachtig gekleed, in zijde, kant en fluweel met een reuk, die heerlijk in +mijn neus kwam; zoodat ik vroeg of ze bij de O. de kolonje juffrouw waren +geweest. Bovendien schenen zij algemeen geacht en bekend, want iedereen +keek naar haar en er waren fijngekleede heeren, die wel drie of vier maal +voorbijliepen en haar als oude bekenden groetten.</p> + +<p>Nadaniël was middelerwijl opgestaan en stond in de verte met een heer te +praten die zeker erg grappig was want zij schudden allebei van 't lachen. +Hij hield mij echter goed in 't oog, want telkens keek hij naar mij om te +zien of ik er nog wel zat. Dit vond ik knap van hem aangezien hij <!-- Page 73 --><a name="Page_73"></a>wist dat +ik onbekend ben en zonder hem moeilijk den weg naar huis zou vinden.</p> + +<p>Nu komt een zonderling geval. De dame die mij zeide, nicht te zijn gaf mij +haar adreskaartje als ik casuweel lust had om haar te bezoeken, "zij woont +in de Kerkstaat en zij heet ook Komijn—is dit niet zonderling, dierbare +vrouw! Ik vroeg haar namentlijk toen zij "neef zeide," Heet u dan ook +Komijn? waarop zij antwoordde, "natuurlijk, maar om dat 't zoo'n grappige +naam is (hier is wel iets van aan) heb ik op mijn kaartje alleen mijn +voornaam, Henriëtte laten drukken." Een ding is mij toch van haar niet +bevallen hoewel zij en haar vriendin, die Betsy heel allerliefste en +ingetogen meisjes zijn en ik dus alleen aan een vergissing geloof, +namentlijk dit. Zij hadden ieder twee glaasjes port gedronken en nadat zij +beleefd hadden gezegd "avoez, neef" op mijn gezondheid geklonken, een +beleefdheid die ik netjes vond.</p> + +<p>Toen waren zij opgestaan, nadat ik beloofd had haar te komen opzoeken om +kennis te maken met de overige nichten (Henriëtte heeft nog 5 zusters in +huis) en wandelend verder gegaan. Wat mij nu niet beviel was dit: de +koffiehuisknecht vroeg mij f 2.— voor de vier glaasjes port en op mijn +beleefde weigering te betalen zeide hij: "als jij je nichten tracteert moet +jij betalen vrind!" Een onhebbelijk mensch dien Jan, maar aangezien +<i>Bedaardheid steeds onbeschoftheid overwint</i>, betaalde ik, alleen +bejammerend, dat ik den knecht niet beter kon inlichten omtrent het geval.</p> + +<p><!-- Page 74 --><a name="Page_74"></a>Wat of Nadaniël scheelde weet ik nog niet; de jongeling was rood van 't +lachen toen hij weer bij mij kwam en vertelde mij, dat die kennis waar hij +meê had staan praten hem zoo had laten lachen over een verhaal van iemand +die een ander had beet gehad. Ik zeide hem, dat 't niet aardig is om iemand +beet te hebben en dat geen braaf en goedhartig mensch 't doet want:</p> +<center> +Neemt gij door slimheid anderen beet<br> +<span style="margin-left: 1em;">Veroorzaakt gij licht smart of leed.</span><br> +En der onnoozelen rein gemoed.<br> +<span style="margin-left: 1em;">Nooit booze sluwheid recht bevroedt,</span><br> +</center> +<p>(<i>Wysheid en Deugd in klein Octavo</i>.)</p> + +<p>Ik zal morgen eens naar de nichten Komijn gaan om te zien of ik weten kan +van welken tak zij zijn. In Enkhuizen heeft voor jaren een achterneef van +vader-dominé Komijn gestaan, misschien zijn het daar kleindochters van, en +als dat zoo is zal ik onzen Klaas medenemen, dan heeft hij nog eens een +fatsoenlijk huis waar hij nu en dan komen kan, dat is altijd veel waard +voor een jong mensch, vooral in eene groote stad, nietwaar, beste +wederhelft! dit zal u ook verheugen.—</p> + +<p>N.B. Zend mij dezer dagen een bankje van f 25.— maar laat den brief +aanteekenen—'t geld is hier veel gauwer op dan te huis—, maar dat doet er +niet toe, ik wil nu alles zien; gijlieden geniet er toch evenveel mede door +mijn beschrijving—ik vervolg dezelve; om dezen middag goed te besluiten en +nog eenige afleiding te hebben ben ik nog even in de "Galerie du Travail" +geweest.</p> + +<p><!-- Page 75 --><a name="Page_75"></a>Tot dusverre had ik verzuimd er in te gaan, maar 't zou toch jammer zijn +als ik 't niet gezien had. Deze Galerij behoort naar mijne meening niet tot +de eigenlijke tentoonstelling, want het is meer een bazaar, waar men van +alle kanten wordt vastgehouden om iets te koopen.</p> + +<p>Gij kent mijne goedaardigheid, en vooral mijne toegevendheid in 't algemeen +voor de vrouwen, dit hebt gij aan u zelve en in de winkel voor de klanten +ondervonden, derhalve was het mij onmogelijk heen te gaan zonder een +kleinigheid te koopen van de juffrouw, die met miscroscopen stond, en mij +in 't fransch beduidde dat ik zoo'n vergrootglas noodig had voor de +trichinen in de hammen van uw vader, zult gij wel gelooven dat ik tot den +billijksten prijs kocht, 't is een nuttig instrument en niet te duur voor +f 1.50.</p> + +<p>Daar ik nu dezen inkoop had gedaan en dezelve door de andere jonge meisjes +was gezien kon ik beleefdshalve niet nalaten ook haar te begunstigen. Ik +kocht dus een fleschje Cibils Vleesch Extrackt, dat ik wel weder af zal +zetten in den winkel. Een doosje Fransche Saus in koekjes—en een Ocarina, +waarop men zonder muziek te kennen alles kan spelen. Een bellenblazer voor +onze kleine Pietje benevens een elastieke machine om sigaren aan te steken.</p> + +<p>Bijna had mij een jongejuffrouw verleid om een glas te laten beslijpen met +uw naam, waarde wederhelft, maar aangezien, ik weet dat gij niet aan +breekbare waar hecht, kocht ik een sigarenpijp <!-- Page 76 --><a name="Page_76"></a>voor mij zelven, dat U +zeker meer genoegen zal doen, ook een pak chocolaad, waarvan gij genieten +kunt als 't voor den winkel niet geschikt is.</p> + +<p>Nadaniël zeide mij, dat ik niet zoo onbeleefd mocht zijn om het weefgetouw +voorbij te gaan zonder aanschaffing van het beeld der Tentoonstelling in +zijde voor f 0.75 cs. Daarna bleef ik nog aan een fleschje reukwater +hangen van een Turk, die er zelf niet naar rook, uit godsdienstig gevoel +kocht ik van den man uit Betlehem een doosje uit heilig hout en van een +ander een armband van roode kralen voor Jansje.—Ook verschillende +zoetigheden, als suiker en ballen en pralines, die evenwel om reden der +kleverigheid heden avond door Nadaniël en Klaas genuttigd zijn.</p> + +<p>Vermits mijn wellevendheid de aandacht trok, begon men mij overal vast te +houden, en vleiden mij de jonge meisjes, waaronder ook vele ouden zijn, om +ook haar te begunstigen, weshalve ik onmerkbaar in mijn zak mijn +portemonnaie omkeerde, en dezelve uithalend, de leegheid er van toonde; dit +hielp en overal waar ik zoo deed liet men mij gaan, zoodat ik verder +ongehinderd met Nadaniël den uitgang bereikte.</p> + +<p>Deze brief, vooral het eerste gedeelte, heeft mij veel hoofdbreken gekost, +dierbare vrouw, derhalve moet gijl. hem zuinig bewaren.</p> + +<p>Wees gegroet van uw waarden vader en bloedverwant JORIS KOMIJN.</p> +<hr style="width: 65%;"> +<!-- Page 77 --><a name="Page_77"></a><a name="Brief"></a><h2>BRIEF VAN JUFFROUW KOMIJN AAN HAAR ECHTGENOOT:</h2> +<br> + +<p><i>Waarde Joris!</i></p> + +<p>Ik heeft met schrik U laatste brief geleezen en dus haast ik mij dezelve te +beantwoorden. Beste Joris Uw zijt gek, dat zeggen de kinderen ook, benevens +de comsjonair Raakman, die ik al U briefven heb laten leezen. Jufvrouw +Komijn zei hij, de eerste waren goet en begrijpelijk, maar bij den laatsten +loopt 't er bij Joris door. Zoolang als hij over de tentoonstelling schreef +was 't goet maar van die kunst is hij heelemaal in den war. Raakman zegt +beste Joris, dat hij geloofd dat Nadaniejel of U vrient Meseen Uw er aan +geholpen heeft want dat 't ook uw steil niet heelendal was.</p> + +<p>Ik waarde man! heeft er niets aangehat, ik heeft er slaap van gekregen, en +de kinderen vonden het vlaauw. Ze vonden dat van de Gaamelang veel mooijer +en Jansje zei alsdat ik u schrijfven moest dat haar vader iemant gesprooken +heeft die de schildereien op de tentoonsteling gezien hat en ze veel mooier +vond dan uw zij en dat er niet één prul bij is, maar vele die overschoon +zijn, heeft hij gezegd komen voor in de Hollanse afdeeling.</p> + +<p>U malligheid om zooveel ferf te koopen is zeker door 't bier dat Uw telkens +drinkt, want dat is <!-- Page 78 --><a name="Page_78"></a>Uw niet gewent beste Joris. en als men boven zijn bier +is, doet men mallighedens; maar de ferf is niet weg, de snijboonenmoolen +kunt U wel eens opschilderen en de aardapelenbaken hebben ook een kwasje +van doen. Ook kunt Uw als Uw roode-ferf en blouw hebt wel wat schilderen op +de jongens, hun pakhuis en brootkar; ook hun bokenwagen heeft het wel +noodig voor de roest.</p> + +<p>Van Klaas schreift uw niets besten Joris. Is hij niet met Uw medegegaan, +heeft de jonge het zoo druk op zijn kantoor?—ik ben verlangent om van hem +te hooren, want 't is toch mijn ijgen kint.</p> + +<p>Wat ik zeggen wil bij dien Nigten moet Uw hem maar niet brengen, want dat +is niet nodig. Ook voor Uw, besten man zou ik Uw raden er niet heen te +gaan. Wat doet gij er meer van te weeten. Of het dogters zijn van Doominee +Komijn komt er niets op aan. Ik ben U getrouwe wederhelft en ik heb het +liefver niet besten Joris, ik vertrouw het spul niet want ik ken Uw +goedaardighijd. Raakman zij ook dat hij niet geloofd dat 't Nigten zijn en +dat het maar een grappigheid was van die dames om U te vertellen dat zij +fermielie zijn, want dat alle buiten mensen als zij te Amsterdam koomen +Nigten vinden.</p> + +<p>Met Raaksmans broer is het ook gebeurt, en ook in diezelfvde wijze en +daarom besten man is het beeter dat Uw weer naar huis komt met spoet, +daarom stuur ik Uw ook geen geldt. Ook is het nodig voor de zaak want in +den kaas is zoo erg de meid, ofschoon zij elken dag is omgekeert. <!-- Page 79 --><a name="Page_79"></a>De +kinderten verlange zoo erg naar Uw en alles wat Uw meebrengd—Ik voor mij +zou wel graag een teelegram hebben wanneer gij komt sito omgaande. Het is +beeter voor U waarden man. Ik wacht Uw dus morgen avend tehuis met +wentelteefven en aarbijen en de kinderen blijven op—Dus dat is +afgesprooken—ge kunt morgen avend om 10 uur hier wezen.</p> + +<p>Dag beste Joris in gedachten omhelst ik U en breek af met de pen—Onze +Kareltje heeft een gat, in zijn hoofd met spijkerbalsem, is het veel beter +geworden, dus hoeft gij niet te schrikken—Vaartwel tot ziens</p> + +<p>Uw liefhebbende vrouw</p> + +<p>SIENTJE.</p> + +<p>Joris, het komt er niet op aan of gij weet of het Nigten zijn of niet.</p> + + + + + +<hr style="width: 65%;"> +<a name="TELEGRAM_VAN_JORIS_KOMIJN_AAN_SIENTJE_KOMIJN"></a><h2>TELEGRAM VAN JORIS KOMIJN AAN SIENTJE KOMIJN.</h2> +<br> + +<p><i>Juffrouw Komijn, Medemblik</i>.</p> + +<p>Uw vader komt tien uur te laat, dus half drie, Joris.</p> + +<hr style="width: 45%;"> + +<p>Het spijt ons onzen lezers te moeten mededeelen, dat na de ontvangst van +Sientje's brief de heer Komijn geen rust of duur meer had, maar onmiddelijk +den volgenden morgen is afgereisd; we hopen dat de brave man gezond en wel +de stad zijner inwoning moge bereikt hebben.</p> + +<p>DE SCHR.</p> + +<!-- Page 80 --><a name="Page_80"></a><!-- Page 82 --><a name="Page_82"></a><!-- Page 84 --><a name="Page_84"></a><!-- Page 83 --><a name="Page_83"></a><!-- Page 81 --><a name="Page_81"></a> + +<hr style="width: 65%;"> + + +<center> +<a href=images/5fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/5th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/6fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/6th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/7fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/7th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/8fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/8th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/9fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/9th.jpg></a><br> +</center> + +<div>*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 12637 ***</div> +</body> +</html> + + diff --git a/12637-h/images/1fl.jpg b/12637-h/images/1fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2bc12f0 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/1fl.jpg diff --git a/12637-h/images/1th.jpg b/12637-h/images/1th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..10d43ea --- /dev/null +++ b/12637-h/images/1th.jpg diff --git a/12637-h/images/2fl.jpg b/12637-h/images/2fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..bb5bb21 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/2fl.jpg diff --git a/12637-h/images/2th.jpg b/12637-h/images/2th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9b6f998 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/2th.jpg diff --git a/12637-h/images/3fl.jpg b/12637-h/images/3fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8f24e6d --- /dev/null +++ b/12637-h/images/3fl.jpg diff --git a/12637-h/images/3th.jpg b/12637-h/images/3th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..c0a72da --- /dev/null +++ b/12637-h/images/3th.jpg diff --git a/12637-h/images/4fl.jpg b/12637-h/images/4fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..1211bc6 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/4fl.jpg diff --git a/12637-h/images/4th.jpg b/12637-h/images/4th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ae92ff2 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/4th.jpg diff --git a/12637-h/images/5fl.jpg b/12637-h/images/5fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..edf1ad7 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/5fl.jpg diff --git a/12637-h/images/5th.jpg b/12637-h/images/5th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d68e389 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/5th.jpg diff --git a/12637-h/images/6fl.jpg b/12637-h/images/6fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a9799d0 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/6fl.jpg diff --git a/12637-h/images/6th.jpg b/12637-h/images/6th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2eea093 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/6th.jpg diff --git a/12637-h/images/7fl.jpg b/12637-h/images/7fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2ad4cb5 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/7fl.jpg diff --git a/12637-h/images/7th.jpg b/12637-h/images/7th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8e5db55 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/7th.jpg diff --git a/12637-h/images/8fl.jpg b/12637-h/images/8fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a1b8ab1 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/8fl.jpg diff --git a/12637-h/images/8th.jpg b/12637-h/images/8th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..257f668 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/8th.jpg diff --git a/12637-h/images/9fl.jpg b/12637-h/images/9fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..3638e9f --- /dev/null +++ b/12637-h/images/9fl.jpg diff --git a/12637-h/images/9th.jpg b/12637-h/images/9th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..0e7dc92 --- /dev/null +++ b/12637-h/images/9th.jpg diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..17fe48a --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #12637 (https://www.gutenberg.org/ebooks/12637) diff --git a/old/12637-8.txt b/old/12637-8.txt new file mode 100644 index 0000000..c055eac --- /dev/null +++ b/old/12637-8.txt @@ -0,0 +1,2625 @@ +Project Gutenberg's Joris Komijn op de Tentoonstelling, by Justus van Maurik + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Joris Komijn op de Tentoonstelling + Humoristische schets van Justus van Maurik + +Author: Justus van Maurik + +Release Date: June 16, 2004 [EBook #12637] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK JORIS KOMIJN OP DE TENTOONSTELLING *** + + + + +Produced by Miranda van de Heijning, Frank van Drogen and the Online +Distributed Proofreading Team. + + + + + + + +Prijs 20 cents. + +_Joris Komijn op de Tentoonstelling_ + +_Humoristische Schets_ + +_van_ + +_JUSTUS VAN MAURIK_ + +_(Warendorfs Novellen-Bibliotheek No. 210-211)._ + + +[Illustration] + +_Amsterdam--Van Holkema & Warendorf._ + + + + * * * * * + + + +Hoofden van Gezinnen! + + +1 FEBRUARI 1909 treedt de Wet op het A R B E I D S C O N T R A C T in +werking. + +Hierdoor wordt U de verplichting opgelegd tot behoorlijke verpleging en +geneeskundige behandeling van inwonende Dienstboden, zoowel bij + +ONGEVALLEN als bij ZIEKTEN. + + +*Tegen dit risico kunt +U zich verzekeren ..* + + +De OCEAN keert uit bij ongeschiktheid zoowel door *ziekte als door ongeval, +in en buiten beroep, en onverschillig of verpleging door verplegers op +verpleegsters of opname in een Ziekenhuis noodzakelijk is of niet.* + +_De premie is uiterst gering en de formaliteiten zijn tot een minimum +teruggebracht._ + +*Geneeskundig Onderzoek is niet noodig*. + +Volledig Prospectus gratis en franco op aanvrage aan de + +*= OCEAN =* + +*Grootste Maatschappij* + +*van verzekering tegen* + +*ONGELUKKEN, ZIEKTEN EN WETTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID.* + +Nederlandsche Succursale: + +AMSTERDAM ... ROKIN 162{bis} + +Directeur: EDWARD HEYMAN. + +Telefoon 8050. ... Telegram-Adres: *OVERBANK, Amsterdam.* + + +Garantiën f 24.000.000 +Jaarl. Premie inkomen: ruim f 17.000.000 + + +IN NEDERLAND GEVESTIGD SEDERT 20 JAAR. + +*Uitbetaald aan Nederlandsche Verzekerden* + +*MEER DAN 15000 UITKEERINGEN* + +*tot een gezamenlijk bedrag van RUIM _f_ 750.000.* + +_Hooge Jaarlijksche gelijkblijvende provisie voor Actieve Agenten_. + + + + * * * * * + + + +*Joris Komijn op de Tentoonstelling* + + + + * * * * * + + + +*NED:LLOYD* + +*KAPITAAL f 4.000.000.* + +*INBRAAK* +*VERZEKERING* + +DIRECTEUR J ter MEULEN Jr. +Heerengracht 248, Amsterdam + + + + * * * * * + + + +Joris Komijn + +op de + +Tentoonstelling + + + +Humoristische Schets + +van + +Justus van Maurik Jr + + + +AMSTERDAM +VAN HOLKEMA & WARENDORF + + + + * * * * * + + + +100% + +Onderlinge Levensverzekering van Eigen Hulp + +Hoofdkantoor + +s' Gravenhage, Kortenaerkade 3 + +Bijkantoren: Amsterdam, Rokin 99; Rotterdam, Wijnhaven 33; +Groningen, Heerestraat 1a; Arnhem, Rijnkade 41; +Batavia, Koningsplein, hoek +Parapattan; Brussel, 114 Rue de l'Enseignement. + +Directeuren: + +J.C. VAN GOENS en Mr. E.A. SMIDT + + +Adjunct-Directeur: Secretaris: +MR. C.J. SNIJDERS A.H.J. DE GOEY + + +Commissarissen: Jhr. Mr. G. de Bosch Kemper, Prof. Mr. W.L.P.A. +Molengraaff, R.N.L. Mirandolle, E. Voûte, Jhr. Mr. S. Laman Trip, L.D.J.L. +de Ram en P.J. van Ommeren. + +Hoofdinspecteur: J.C. Rolandus Hagedoorn, te 's Gravenhage. + +Verzekerd kapitaal *f 24.500.000.* Verzekerde rente *f 830.000.* +Zekerheidsfonds *f 750.000.* Premie-reserve bijna *f 11.000.000.* + +De geheele winst wordt uitgekeerd aan de verzekerden, wier contracten tot +de vorming daarvan hebben bijgedragen. + +Door het onderling systeem, gepaard aan zuinig beheer, kan, bij behoud der +noodige soliditeit, niet goedkooper worden verzekerd dan bij de + +*Onderlinge Levensverzekering van Eigen Hulp*. + + + + * * * * * + + + +Joris Komijn op de tentoonstelling. + + + + +AMSTERDAM, Mei 1883. + +_Geliefde vrouw, kinderen en bloetverwanten!_ + +Ik heeft heden avond daar de tentoonstelling 's avonds geslooten is +genoegzaam de tijd om Uw volgens belofte een uitvoerig schrijven +medetedeelen over mijn bezoek aan Amsterdam en deszelfs tentoonstelling, +dewelke ik heden heb bezogt, met genoegen en nut door de leerrijkheid der +zaken die ik gezien heb. + +Nademaal, ik beter schrijven als vertellen, kan en vooral Uw geliefde, +vrouw, door U toeneemende doofhijd niet zou kunnen beschreeuwen met goed +gevolg en duidelijkheid van voorstelling, daar ik Uw ook niet konden +medenemen van wegens de zaken en kostbaarheid der onderneming, daar ik +nooit in amsterdam geweest zijnde meerdere dagen noodig heb, om de stad en +de tentoonstelling te bezien, heeft ik beslooten alles wat ik zie des +avonds te boekstaven als een reisdagboek. + +De kranten geven wel duidelijk een verslag van den tentoonstelling, maar ik +als U vader en bloetverwant ben meer betrouwbaar en derhalve beschrijf ik +alles wat ik gezien en ondervonden heeft tot een Eeuwige gedachtenis aan +mijn bezoek voor U en de anderen. Zullende het later bij de boekverkooper +laten drukken. Alzoo ik begin: + +_Reis-dagboek van Joris Komijn, Winkelier in Komenij's waaren te +_Medemblik, oud 54 jaar -- PG_. + + + * * * * * + + + + +Eerste Dag. + +Alzoo reeds lang den wensch in mij was om Amsterdam te bezichtigen, waar ik +nooit tijd voor had van wegens den winkel entn 't snijden der ham--en daar +ik nu, doordien een neef van mijn vrouwskant, die een dergelijke komenij's +affaire heeft, mijn zaak kon waarnemen, ben ik voor eenige dagen naar +Amsterdam gereisd, alwaar mijn geliefde Zoon Klaas, die laatst over de +Beurs geschreven heeft met zijn vriend Nadaniël mij afwachte om mij rond te +leiden, waarvoor ik hen dankbaar ben, behalve Nadaniël, die mij niet +bevallen is, bij nadere kennismaking. Doch daarover later. + +De reis van hier naar Enkhuizen kent gij allen, daar is niets bijzonders +aan, maar verder per boot over de Zee des te meer. + +Ik zag de Zee, waarvan in de Heilige Schrift geschreven staat, "Zij is wijd +en breed en peilloos diep" ik voor mij heb er genoeg van, door de +benauwdheid, 't akelige gevoel in de maagstreek en de koude handen en +voeten. De kapitein zei dat 't stil weer was, maar voor mij, geliefde +Bloetverwanten! was 't woelig genoeg--en ik verlang naar geen storm, want +hoe zou ik dien uithouden, meer als binnenst buiten gekeerd worden kan een +mensch toch niet. + +Onderweg besloot ik reeds mijn gewaarwordingen op te schrijven wat ik +hiermede begin en geloof vrij goed, doordien ik den laatsten tijd, meer dan +vroeger op de letterkunde ben gevallen, door de misdruk, die ik gebruik +voor de Komijne kaas, de Sijceblong en over de Boter. + +Vroeger gebruikte ik wit papier van f 3.37-1/2 de riem, maar aangezien ik +misdruk van een ongebonden verkooping voor f 2.25 kan koopen te kust en te +keur, heb ik mij op dezelve bepaald. Bovendien heeft de klant het voordeel +bij zijn worst of boter iets ter lezing te krijgen, dat den geest beschaaft +en velen hebben mij gezegd dat, ze mij dankbaar waren doordien ik, casuweel +een partij losse bladen van een zedekundig werk van Theeologie tusschen het +misdruk had gevonden en met oordeel verdeeld had, over de verschillende +artikelen. + +Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik mijn verhaal. + +Toen ik vlak bij den steiger was, zag ik mijn geliefde zoon Klaas staan met +een klein zwart mannetje naast zich, die bij nader onderzoek Nadaniël bleek +te zijn. + +Klaas wenkte met zijn zakdoek aangezien hij mijn perreplu herkende, die ik +omhoogstak met mijn reiszak er aan, om zijn aandacht te verwekken. + +Daar ik in de andere hand een pak zoete amandelmoppen voor Klaas hield als +"welkom", had ik geen gelegenheid mijn hoed te grijpen, die eensklaps +afwoei--en toen ik toch een poging deed om mijn hoed die mij van af mijn +trouwen bedekt heeft te vatten, schoot het pak moppen los en strooide ik +dezelve onwetend in het IJ--maar ik troostte mij met: + + Een ongeval komt nooit alleenig + Het ong'luk maakt de ziele lenig. + +uit: "Wijsheid en deugd in klein octavo"--een mooi werk dat ik onder 't +misdruk heb aangetroffen. + +Ik knoopte mijn roode zakdoek om het hoofd en begroete mijn zoon met +vaderlijk gevoel. Nadaniël deed niets dan lachen, 't geen mij van hem niet +beviel want _"die een goed hart heeft, lacht niet om het ongeluk van +anderen"--(Wijsheid en deugd in klein octavo._ + +Mijn zoon zag er goed uit, en was hartelijk, zoo als 't betaamd, hij nam +mijn reiszak en perreplu en liep zoo hard hij kon naar een viegelant--. die +ze in Amsterdam, "een aap" noemen-- + +"Ga er gauw in vader" zei Klaas; de goede jongen was zeker bang dat ik kou +zou vatten, door de afwezigheid van mijn hoed en den oostenwind maar ik kon +er niet dadelijk toe besluiten, omdat de koetsier mij zoo wonderlijk +aankeek. Ik heb wel eens gelezen van akelige gevallen, waarbij vreemden +door misdadige koetsiers, naar plaatsen zijn gevoerd, waar ze uitgeplunderd +en om hals werden gebracht--vooral bij tentoonstellingen als anderszins. +Nadaniël riep echter "er in oude heer" en duwde mij een omstandigheit, die +ik onfatsoenlijk vond. + +Klaas was bedaarder en zei dat er geen kwaad bij was maar ik was toch niet +op mijn gemak, want er kwamen veel menschen om den viegelant staan, en +keken brutaal naar binnen. Een jongen zei: "er zit een turk in" maar ik zag +niets, ook reden we weg; Klaas bracht mij eerst naar zijn kamer waar ik +slapen zal want in de Hotels is alles vol zeggen de kranten en derhalve +wilde ik mij liever behelpen met een eenslaperige bedstede voor twee +personen. + +Klaas moest naar het kantoor en daarom ging Nadaniël met mij mede, als +uitlegger, de aap had gewacht. Hij bracht ons om geen tijd te verliezen met +spoed naar het terrein. + +O! Geliefde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, hoe stond ik verbaasd +toen ik met de aap door de stad reed. Wat een stad! wat een stad! Medemblik +is er niets bij; door de Kalverstraat reden we als op fluweel en +Koomenijswinkels, zoo als ik ze nog nooit heb gezien maar voor Medemblik is +de onze niet onverwerpelijk als zijnde pas nieuw geverfd en goed +onderhouden. + +Ik keek mijn oogen uit, wegens de afwisseling der gezichten en dieverse +winkels die ik U later zal beschrijven mondeling sweer tehuis zijnde. +Eindelijk hielden wij stil voor een groot gebouw met variabele torens. Ik +dacht dat het een klooster of een groote kerk was, maar Nadaniël zei: 'tis +het nieuwe Museum en ik geloofde het. + +Vóór de ronde poort staan twee brandspuithuisjes die gebruikt worden om de +menschen in en uit te laten. Een ander klein huisje "Kiosk" noemen ze het, +is er dicht bij gezet tot gemak van de bezoekers om kaartjes te nemen. Ik +betaalde 50 cents, goedkoop hé! en mocht naar binnengaan. Nadaniël haalde +zijn portret uit den zak zei "Pers" betaalde niemendal en ging ook naar +binnen. Waarom hij "Pers" zei begreep ik niet, evenwel nu ben ik er achter. + +Eerst zag ik een groote steenen gang een verwulft zoo als wij in de kelder +hebben, maar veel mooier en grooter. O! waarde bloedverwanten welk een +frische lucht kun je daar opdoen, ik ben er drie of vier maal heen en weêr +geloopen alleen wegens de frisschigheid. Een paar dames en heeren hoorde ik +zeggen, "'t tocht hier verschrikkelijk", maar dat waren zeker menschen met +rumatiek of verkoudheid, aan de rechterzijde zag ik door een deur een +binnenplaats vol wonderlijke dingen, gedrochten als tante Jet, haar neef en +nicht, medegebracht uit de Oost. + +Vazen met draken er op en allerlei rare dingen. Voor de deur zat een man +aan een draaiding. Nadaniël liet zijn portret zien zei "Pers" en ging op de +binnenplaats; ik moest 25 cent betalen omdat ik er in wou. Ik dacht 't +wordt duurder want ik had pas een halve gulden betaald en nu al weer 1/4; +maar ik wou de tentoonstelling nu eenmaal zien en keek op geen geld. Om u +al die vreemde dingen te beschrijven is een zaak van onmogelijkheid, alleen +zeg ik u, nademaal 't voor u belangrijk is, dat de Prins van Weels ze +betaald heeft, een zaak die gelukkig is voor Amsterdam, want de Prins van +Weels heeft ruim zooveel geld als deze gemeente, zegt Nadaniël. + +Wanneer gij nu denkt geliefde kinderen en waarde vrouw dat dit de +Tentoonstelling is zijt gij verkeerd ingelicht, het eigentlijke komt nu +eerst. Ik moest een oogenblik stilstaan om tot mij zelven te komen, ik +dacht gerust dat ik een groot paardenspel zag, maar 't was het hoofdgebouw. + +Voordat ik verder boekstaaf, wil ik u mededeelen dat ik uit vaderlandsch +gevoel en liefde tot den vorst de half afgebroken tribune heb beklommen, +waar bij de opening onzen geeerbiedigden Koning heeft gestaan. Nadaniël +zei: "Meneer Komijn, nu moet je iets zeggen." Wat een gekke jongen hè! +Waarom moet _ik_ iets zeggen? dat zou ongepast zijn geweest vindt gij ook +niet dierbare kinderen en wederhelft, dat kwam alléén den Koning toe. Alzoo +zweeg ik en drukte eerbiediglijk de voetstappen van den vorst die op deze +plek gestaan heeft. + +Dit was een onvergetelijk oogenblik voor uw man en vader--, daarna +beschouwde ik met aandachtigheid het gebouw dat ik nu voor u uitleg. + +Verbeeldt u, twee prachtige groote torens met van onderen niets dan +olifanten, heerlijk om te zien, leeuwen, koppen van serpenten en dames van +boven, benevens allerlei figuren zooals ze bij ons van witte suiker op de +koek maken. In 't midden hangt een keurige sjaal, rood met franje, en +palmen, prachtig! nog rijkelijk zoo mooi als die van Moeder, waarin zij +getrouwd is; lange palen met halve paarden er aan met vergulde +hoofdstellen, in 't midden, dan geschilderde paarden op de wanden van 't +gebouw, groote witte paarden met heele en halve ruiters er op en er voor, +en weer andere paarden er boven. + +Ziet gij beste bloedverwanten daardoor dacht ik dat 't een paardenspel was. +Maar aangezien alles nog niet af is, oordeel ik nog maar gedeeltelijk. + +Nadaniël heeft mij later in de Vijzelstraat bij een koekenbakker het model +van suiker gewezen, waarnaar het hoofdgebouw is gemaakt. Die koekenbakker +is een kunstenaar! Nu zal ik u eens iets mededeelen, waarop nog niemand +gelet heeft, 't Is te hopen, dat de koerantiers 't niet merken want dan +komt er weer gehaspel. + +Tusschen de pooten van de olifanten staat "de Clercq" dat is een +hatelijkheid beweert Nadaniël, omdat hij 't kanaal niet gegeven heeft, en +van de Copello--(zeker Kappeyne) die niet weer minister wil worden, en nog +een heele boel andere namen die ik niet lezen kon. + +Vindt ge dat niet flauw beste wederhelft en kinderen om een ministerie +tusschen olifantspooten te zetten, vooral als 't een hatelijkheid is zooals +Nadaniël beweert, ik begrijp 't zelf niet goed waarom, maar 't zal toch wel +waar zijn, want ik hoorde iemand zeggen, ze hebben er geen beter plaats +voor kunnen vinden. + +Ik had ondertusschen mijn hand al in den zak, want ik zag weer zoo'n paar +mannen met Tentoonstellingspetten op en ik zocht naar een kwartje, maar 't +hoefde niet, 't Hoofdgebouw kost niets extra-- + +_N.B._ hier zag ik van Nadaniël iets wat mij niet beviel; denkt eens aan +kinderen en wederhelft, vóór den ingang staat een blikken bak vol eindjes +sigaar, zeker om aan arme jongens en bedelaars te geven want eindjes +zoeken, zoo als aan de Beurs doen ze op de tentoonstelling niet, _Ik heb +met eigen oogen gezien dat Nadaniël er zijn hand in stak; of hij er één of +meer genomen heeft weet ik evenwel niet!_ maar ik vond het vies--en als hij +mij gevraagd had had hij immers een sigaar kunnen krijgen, met liefde. + +Wij gingen niet naar binnen maar eerst op het buitenterrein, om een +oppervlakkig gezicht te hebben. + +Juist willen wij, naar de Diamanten tentoonstelling gaan, toen een heer +Nadaniël aansprak ik, geloof 't was een franschman: hij zei iets van "pres +of pers". En Nadaniël zei ook pers "en pavieljon.--En toen schudden ze +allebei 't hoofd. "Gepaste weetgierigheid strekt iedereen tot eer." +_(Wijsheid en deugd in klein octavo)_ daarom vroeg ik, wat wou die heer en +Nadaniël antwoordde: "hij vroeg naar 't Pavieljon delapers.--'t ik weet +niet of'k 't goed spel.) + +"Wat is dat?" vroeg ik--en hij vertelde me: + +Dat is een gebouw voor de heeren die in de Hollandsche en Buitenlandsche +kranten verslag geven van de tentoonstelling en voor de gezelligheid in dat +gebouw zullen zamen komen, als het nog klaar komt vóór dat alles is +afgeloopen. + +De diamanten tentoonstelling kan ik niet teruggeven op schriftelijke wijs, +want, beste vrouw! enz: Uw stel is er niets bij en al zoude ik, Uw +betrouwbare vader en bloedverwant u zeggen hoeveel duizenden aan waarde en +schoonheid daar verborgen liggen tentoongesteld, gij zoudt mij niet +gelooven zonder te zien, alhoewel gelooven eigentlijk is, zonder gezien te +hebben. + +Het schijnt wel als of Pavieljoenen in de mode zijn, want behalve het +Koningspavieljoen, dat als Z.M. de Koning niet weer op de Tentoonstelling +komt een huis zonder eigenaar is, ziet men nog het Pavieljoen van de stad +Amsterdam. + +Gij kunt u niet begrijpen hoe mooi dit gebouw van buiten is. Een prachtig +schilderij is boven de deur zichtbaar uitgestald, ik wou dat ik het had, +als herinnering aan mijn aankomst te dezer stede. + +Binnenin zag ik een school en nog een school en wat mij 't meeste beviel +was een groote kaart met al de maten en gewichten er op, Liters en halve +liters, zoo mooi natuurlijk als of ik ze in mijn winkel zag staan gepoetst +met blauwsteen door U dierbare wederhelft als 't niet te duur is zal ik dat +schilderij zien te koopen. + +Overigens beschouwde ik de bruggen die afgeteekend zijn maar nog niet +klaar, het slachthuis dat komen zal en al het andere met belangstelling, +maar over de eentoonigheid, niet sprekend. + +Met waarheid verwonder ik mij dat een vreemdeling dit Pavieljoen bezoekend +zal denken, dat Amsterdam enkel maar een school is, en als koopstad niet +aanwezig of van nijverheid ontbloot, maar ik heb de wijsheid niet en daarom +hierover niet verder. + +Nadaniël bleef nog een heele tijd om naar de schoolbanken enz, te kijken, +maar ik vermeenend genoeg ontwikkeling te bezitten als volslagen man, +wandelde er om heen en in het rond--Of het kwam door dien ik nieuwe laarzen +aan had of door de hobbeligheid van den grond, die nog niet af is evenals +al het andere--weet ik niet maar ik voelde vermoeienis en dorst, daarom nam +ik een glas bier in het groote vat van de Brouwerij de Haan en de Sleutels- +lekker! lekker!- Nadaniël kwam juist uit het Pavieljoen toen ik uit het vat +kwam, een omstandigheid waardoor ik hem niet trakteeren kon, want twee maal +bier drinken aan een stuk is iets wat mij niet invalt en matigheid is een +eerste vereischte om gezond te leven. _(Wijsheid en deugd, in klein +octavo)_ Een eind verder stond ik verbazend voor een prachtig gebouw. Ik +dacht dat het een turksche Moskee was, zooals ik laatst afgebeeld zag op +de kermis in het kijkspul; alles rood en pilaren met goud. + +Nadaniël zei me dat het de Sigarentempel van Boelen was. O! beminde vrouw, +kinderen en aanverwanten, welk een pracht, vooráán bij de deur staan, +alweer twee olifanten, aan de eene kant een sigarenmaker, die zooals +Nadaniël beweert ongezond is geworden door zijn vak, hij ziet er dan ook +erg bleek en galachtig uit, geheel het contrarie van het gezonde jongetje +aan de andere kant dat voor 't eerst een sigaartje opsteekt. Een +Engelschman rookt met een vies gezicht een sigaret die hij bij een ander +gehaald heeft, hij draait zijn rug toe aan het gebouw zeker om niet te +laten zien, dat hij bij een concurent heeft gekocht. + +Ik tracteerde Nadaniël op een sigaar van een stuiver (op geld zie ik niet +als ik uit ben) en wandelde met hem verder. + +Een juffrouw die ik niet goed verstaan kon wenkte mij en spoot me O de +Kolonje in mijn gezicht, 't mensch Was zoo vriendelijk dat ik er verlegen +mee werd en stopte mij een klein fleschje vol in mijn zak, waar ik bij +nader onderzoek 10 stuivers vóór moest geven--weshalve ik het haar teruggaf +en heenging met afneming van mijn hoed. + +Als volgens verder gaande bemerkte ik, dat wanneer een burgermensch, niet +gewend zijnde aan slempartijen of drinkgelagen van alles proeven wil wat +drinkbaar wordt aangeboden, dat wil zeggen voor contant geld, veel kans +heeft om boven zijn bier te komen. Nadaniël verleidde mij evenwel nog tot +Meiwijn die overheerlijk was, hoewel ik voor hem betalend f 1.-- voor 2 +glazen kwijt werd. Waarom zei hij nu ook niet "pers" dan had ik 50 centen +in den zak gehouden? + +Hier en daar ziet men in den omtrek verschillende inzendingen, die nog in +aanbouw zijnde, niemand tevreden stellen. Het zou te veel papier en +penverbruik zijn om voor u waarde nabestaanden alles tot in het kleinste te +beschrijven, daarom behandel ik alleen het voornaamste zoowel +wetenschappelijk, als betrekking uitoefenende op eten en drinken; wat ook +een voorname zaak is in het menschelijk leven. + +'t Is alsof een mensch op de tentoonstelling, zoo te zeggen, en met verlof +gesproken een gat in den maag heeft, want al weder kon ik de verleiding +niet ontgaan van een glas bier te verwerven aan de tent van P. Schorr. (de +naam heb ik dadelijk opgeschreven omdat ik de heerlijke smaak van het bier +wilde onthouden) Waarde vrouwen kinderen, bij ons schenkt in den +buitentuin, een oude mottige knecht met een pruik het bier; en hier lieve +mooie meisjes, met tirolerhoedjes een verschil dat in het gevoel der jeugd +merkbaar is en ik ben het met Nadaniël eens, die zegt dat Schorr niet half +zooveel zou te doen hebben, als hij een mottige knecht in het buffet zette. + +Aperpo die Nadaniël is geloof ik een loszinnig jong mensch, want hij kent +al die jonge dames, ook de O de kolonje juffrouw en hij is er famieljaar +mee want tegen de eene zeit hij Fruile en tegen een ander Marie of +Sofie--hij kent ze bij naam en toenaam, en als ik mij niet bedrieg zag ik +dat hij stiekum, een biermeisje een zoen gaf. Klaas moet de omgang met hem +maar afbreken, zoolang ik er ben is er geen gevaar bij door 't vaderlijk +gezag maar bij afwezigheid daarvan des te meer omdat--_Jeugd vergeet zoo +vaak de deugd, Dan komt lijden na de vreugd_ (Wijsheid en deugd in klein +octavo)-- + +Wanneer men eenige uren staandevoets is geweest of loopend op het terrein +verlangt men naar rust, deze zelfde eigenschap bevond ik ook bij Nadaniël +die mij liet kiezen of ik in het Hollandsche, Fransche, Duitsche of +Engelsche koffiehuis wilde plaats nemen, tot verpoozing. + +Aangezien het mij hetzelfde was, koos ik het Fransche. Geliefde wederhelft +en kinderen, uw vader is erg ongelukkig geweest in de keuze, want een halve +biefstuk en een flesch bier zijn daar vol doende om een burgermensch ten +gronde te richten, eerstens door de weinige beteekenis van de porsie, +tweedens door de groote overtolligheid der betaling. + +Waarschijnlijk is dit ook wel de reden, dat er een groote afwezigheid van +publiek heerscht en de bezoekers grootendeels uit "Jannen" bestaan die met +slaperigheid rondzien. + +Hier ziet ge alweder uit, dat men zijn Vaderlandsch gevoel niet moet +verloochenen, want in de Hollandsche Restoraatsie is het ruim zoo goed, en +goedkoop. Evenwel ik beklaag mij zelven niet, want behalve dat ik uitrustte +hoorde ik de muziek, die buitengewoon goed is en mij, zoowel als Nadaniël +verheugde, ook door de netheid der muziekanten allen van hooge hoeden +voorzien. + +De muziektempel staat in het midden van al de restoraatsie's op een open +ruimte. Om dezelve zijn stoelen, keurig mooie nieuwe stoelen, die met +ordelijkheid zijn geplaatst. + +Dieverse mannen met Petten, waar 't woord "Stoelen" op staat, loopen heen +en weer om te zorgen dat er niemand op gaat zitten; en zij zijn betrouwbare +personen die hun plicht vervullen, want er zat ook niemand op--alléén op +een plekje werden zij verschalkt door een paar boeren en boerinnen, maar +die gedroegen zich fatsoenlijk want zonder ruzie of woordenwisseling +stonden zij op, vernemende dat degene die op een der stoelen gaat plaats +nemen, een dubbeltje boete betalen moet. Zij kwamen naast ons zitten en ik +hoorde den boer zeggen: "Een dubbeltje neen! dan leg ik er nog een +dubbeltje bij, dan hoor ik de muziek evengoed en heb een glaasje +"vergunning" op den koop toe." + +De Duitsche restoraatsie heb ik niet bezocht, derhalve daarover geen +oordeel. + +De Engelsche baar, ziet er uit als een lange toonbank met glazen en +flesschen en jongejuffrouwen, waaronder een verkleede jongeheer, daar +zullen ze mij niet mee beet hebben, ik zag dadelijk aan 't haar, dat die +jongejuffrouw een manspersoon of jongeling was--Die dames vroegen mij iets +wat ik niet verstond en daarom zei ik "Jes", want ik wou aan Nadaniël eens +laten hooren dat ik toch wel iets Engelsch kon. Daar stonden op eens twee +glazen portwijn voor ons. Nadaniël nam er een, zei: "Dank U voor uw +vriendelijkheid en dronk het uit op mijn gezondheid." Alhoewel dit niet in +mijn bedoeling was, kon ik beleefdheidshalve niets anders doen dan het +andere uitdrinken en voor de twee, zestig cents betalen; Deze omstandigheid +leerde mij dat de portwijn in de Baar smakelijk en niet zoo duur is als bij +de Franschen en dat men nooit "Jes" moet zeggen als men niet weet wat een +jongejuffrouw vraagt.-- + +Ofschoon ik vast besloten had, om niets meer te gebruiken voor ik naar huis +ging, kon ik niet nalaten een glas Nectar te ledigen aan het tentje alwaar +dezelve wordt verkocht. + +Ik deed dit niet uit dorst of snoepzucht, maar in 't belang van Klaas, +aangezien dezelve nog geen goud horloge heeft, want al degene die voor 10 +cents een glas Nectar drinken, krijgen uit een naaikistje van den eigenaar +een bon voor een goud horlogie, namentlijk als het nommer van den bon +overeenkomt met dat no. waarop bij de tentoonstellingsverloting de hoogste +prijs valt. + +Ik offerde dus 10 cents in 't belang van Klaas en daarboven mij zelf op +want die Nectar is een vloeistof, die naar niets smaakt, maar oplossend en +op de gezondheid werkt. Nadaniël heeft mij verzekerd dat het Gemak en +wasch-huisje er naast en de Nectar tent van één onderneming afstammen of +companjons zijn die elkaar den bal toegooien. Ik heb er gelukkig weinig +last van gehad, door de portwijn die verwarmend gewerkt heeft en mij voor +pijn behoedde. + +'t Werd reeds laat, en wij moesten ons haasten om voor wij naar huis gingen +nog het gebouw der Indische stammen en deszelfs inhoud te kunnen zien. + +Daar moest ik weer 25 cent betalen, maar Nadaniël riep "pers" toonde zijn +portret en betaalde niets, (ik geloof dat ik morgen ook mijn portret laat +maken en 't zelfde zeg, dan komt 't mij, al neem ik een dozijn toch nog +goedkooper uit). + +O! dierbare wederhelft en bloedverwanten! wat ik daar gezien heb gaat alles +te boven--aan de deur stond een pik zwart negerknaapje die goed Hollandsch +sprekend mij voor 10 cent een boekje wilde verkoopen, dat ik niet nam. Ik +voelde in zijn haar omdat het zoo erg wollig en zwart was en ik weten wou +of het ook afgaf. De jongen zei "blijf van mijn kop, als jij geen tien +centen geven, mag jij niet aankomen"--een voordeelig ventje dunkt U niet?-- + +Op natuurlijke wijze nagebootst vindt men daar hutten van een soort stroo +of bladeren mij onbekend--en daarbij boschnegers die behalve hun +bovenkleederen, met verlof gezegd ook hun ondergoed en hun hemd hebben +uitgetrokken, de eene heeft een spiksplinternieuwe stroohoed op, maar de +andere is met een veel ouderen hoed bekleed. Ze zitten bij elkaar en +warmen hun handen aan een kacheltje. Nadaniël vertelde mij in 't geheim +dat, ze liever weer te huis in hun bosch zouden zijn en dat ze 't land +hebben omdat zij, die hen naar Holland lieten komen, beloofd hadden dat ze +Z.M. den Koning waarvan ze onderdanen zijn, zouden zien en dat zij het +spreekwoord "veel beloven enz. enz." niet kennen. + +De Negerinnen die ik gezien heb zijn precies pijpen Cassano-drop in witte +papieren. Behalve Neger-Engelsch spreken ze Hollandsen en weten heel goed +wat een rijksdaalder of wat een gulden is. Ze hebben negotiegeest ook, zegt +Nadaniël, want ze verkoopen allerlei zaken voor wat ze krijgen kunnen. + +'t Mulatten kindje ziet er uit als een gepiepte kastanje maar ruikt anders. +Over het algemeen heerscht er in het gebouw een variabele lucht, maar niet +frisch. + +De roodhuiden mijn waarde aanverwanten, kan ik niet beoordeelen daar ik +door de jassen, vesten, en broeken waarmede zij overtogen zijn niet veel +van hun huid zag, en ik alleen door de veêren op hun hoofd en hun +gelaatstrekken gelooven moet dat 't roodhuiden zijn. Evenwel meen ik de een +reeds vroeger te hebben gezien als vuureter, die levendige duiven gebruikte +in een tentje van 10 cent bij ons op de Kermis, doch dit kan ook een abuis +van mijnerzijds zijn, daar wil ik afwezen. + +Met leedwezen bemerkte ik dat, nademaal het bijna zes uur was, ik voor +heden met de bezichtiging afbreken moest, en daarom gingen wij naar den +uitgang aan de van Baarlestraat om te. vertrekken. + +Voor dat ik van het terrein ging zag ik nog iets dat mij onaangenaam, en +ongepast voorkwam; namellijk een tentje met Bijbels en tractaatjes. + +Gij weet mijn waarde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, dat ik kerksch +en hoewel niet stijl otterdoksch toch behoudend en godvreezend ben en niet +velen kan dat een uwer of anderen spotten met God en zijn gebod en daarom +keur ik het af, dat men aanleiding geeft om met die zaken gekheid of +spotternij te drijven. + +Denkt eens aan die man die in het tentje staat geeft aan iedereen +tractaatjes of geschriftjes uit, waarop spreuken en teksten staan. + +De meesten zeggen niet eens dankje, lachen om 't geen er op staat, of maken +er aardigheden op. Dit is begrijpelijk omdat men niet in de stemming is, +stichting te ontvangen. Alles op zijn tijd, zeg ik, de Bijbel en de +tractaatjes in de kerk en te huis, maar op de tentoonstelling hoort zoo'n +tentje niet, al was 't maar alleen om de aanleiding die 't geeft tot +spotternij. Zijt gij dit niet met mij eens geliefde familieleden? + +Naast den Bijbeltent is men bezig een café-chantant te bouwen. Overwegende +dat ik niet wist wat een café-chantant was en Nadaniël mij een oogenblik +verlaten had tot bezichtiging van de Turksche bazaar, hoewel ik vermoed hij +meer de mooie witte tanden van de dame die er verkoopt bekeek, dan wel de +uitgestalde goederen, zoo wende ik mij tot een heer die bij de Bijbeltent +scheen te hooren om uitlegging wat of ze er naast aanbouwden. + +O, geliefde vrouw en kinderen, volgens hem moet het een plaats der zonde +zijn, alwaar lichtvaardige liederen worden gezongen en bij snarenspel en +fluiten verderfelijke dansen worden uitgevoerd, door dames en +balletdanseressen die voor jongelingen hunne verstrikkingen uitspannen. Ik +ga er dus in geen geval heen, al mocht de salon gereed zijn voor mijn +vertrek. + +Ik kon niet nalaten op te merken, dat hier alweder de wereldverordening +zichtbaar is, dat zonde en braafheid steeds naast elkander gevonden worden. +Bovendien trof mij de aanwezigheid van het Mohamedaansche geloof, (Tunis) +aan den anderen kant. Dit toeval is treffend. De zonde en de +lichtvaardigheid tusschen Christus en Mahomet. Ook de bakkerij van de +"Voorzorg" is daartusschen bemerkbaar. Daar heb ik mij verlustigd, +namentlijk zoowel in het overheerlijke krentenbrood, dat men er geniet, als +door het ouderwetsche huisje, dat zoo natuurlijk gemaakt is alsof het +leefde. Bij ons en in Enkhuizen ziet men er verscheidene zoo, diensvolgens +alle eer en lof aan den bouwmeester, maar de bakkerij is ook niet +versmadelijk om te zien, door de vlugheid der bewerking en de zuiverheid, +benevens de netheid der bakkers. + +Wij reden dus met de tram naar huis, waar Klaas mij opwachtte met +hartelijkheid en osselappen met aardappelen en spinazie die mij na de +vermoeienis goed deden.--Morgen ga ik vroegtijdig weer naar de +Tentoonstelling. Als Klaas vrij af krijgt gaat hij mee en ook Nadaniël. + +Vaarwel, ik verblijf uw waarde echtgenoot, vader en bloedverwant. + +JORIS KOMIJN. + +P.S. Denk er om 's avonds het geld uit de lade te nemen en keer de kazen in +den kelder. + + + + * * * * * + + + +Tweede Dag. + + +AMSTERDAM, Mei 1883. + +_Geliefde wederhelft kinderen en bloedverwanten!_ + +Heden had onze Klaas een vrijen dag, aangezien zijn patroon, mij als vader +willende vereeren, hem verlof gaf mij te vergezellen, ook Nadaniël heeft +zich tot ons gevoegd. + +Om te beginnen meld ik u, dat wij te voet naar de tentoonstelling +wandelden, waardoor ik gelegenheid had eenige der schoonste gedeelten der +stad met bewondering te zien, zooals de bogt van de Heerengracht, de +Vijzelstraat, de Reguliersdwarsstraat, de groote Broodfabriek, het Wale +Weeshuis en meer andere straten. + +'t Eerste wat mij opviel toen ik het terrein wilde betreden was dat ik nu +een gulden moest betalen voor intrée, zoowel voor Klaas als voor mij +zelven; te samen twee. Nademaal ik den vorigen dag maar 50 cents had +betaald, maakte ik aanmerking tegen de kioskjuffrouw die zich evenwel niet +wilde laten afdingen, zeggende dat er geen kwaad geld bij was. Ik betaalde +dus met een zuchtend gemoed. + +N.B. Zend mij cito een bankje van f 25, maar aan geteekend. Adres den heer +J. Komijn, Singel over de Appelenmarkt boven de kruier, 't geld raakt hier +veel gauwer op dan in Medemblik; maar dat is minder, 't is Goddank +aanwezig. + +Ik vervolg mijn dagreisboek. + +Met aandachtige eerbiedigheid beschouwde ik op het buitenterrein het +standbeeld voor de gevallenen in Atjeh, met bescheidenheid opmerkende dat +dit beeld heel mooi is en overdenkend welk beeld wel passelijk zou zijn als +de oorlog met de Atjineezen voor goed uit is, 't mag dan nog wel eens zoo +mooi en groot zijn. 't Zou zwaar verguld moeten worden ook zegt Nadaniël, +om te herinneren aan de batige saldo's die de Atjehkrijgen gaf. + +De Heer Jan Pieterszoon Koen, ook figuurlijk voorgesteld door gips, staat +voor de Koloniale afdeeling en wijst met zijn rechterhand naar den grond, +alsof hij zeggen wil: "Hier is het, de tentoonstelling." Jan Pietersz. Koen +zal u nog wel bekend zijn, als de uitvinder van Batavia uit het stuk van +Van Lennep, dat de rederijkers te Medemblik in den verloopen winter zoo +mooi hebben opgevoerd. + +Voor dat ik in de Koloniale afdeeling binnentrad, heb ik met mijn +gezelschap nog verder het buitenterrein bezocht, namentlijk die contrijen +waar ik gisteren niet aan toe kwam. Eerstens de Indische huisjes waarbij +stallen met karbouwen, Oost-Indische paardjes wagentjes enz. enz. enz. +Aangezien de huisjes met matten dicht waren gemaakt, en ik niet +onbescheiden wilde zijn heb ik er niet ingekeken, maar Nadaniël, luisterde +niet naar mijn vermaning en ging er toch in, hij zegt de "pers" is nooit +onbescheiden en 't is haar roeping overal den neus in te steken. Ik +vermeende het anders en hield Klaas terug, hem medenemend naar een groen +geschilderd huisje voor de bloemen enz., hetwelk wij dadelijk weer +verwisselden voor het pavieljoen der stad Parijs dat evenzeer door sluiting +uitmunt en ons deed streven naar de machinegalerij die nog niet gereed is, +maar gedeeltelijk als geraamte zichtbaar, waarover ik mij troosten moet, +want bijaldien ik de machines en de galerij in werking zou willen +aanschouwen moest ik hier minstens nog een maand blijven, iets wat +onmogelijk is, eerstens door de zaken, tweedens door het vele geld dat ik +zou moeten verkwisten wat mij bij mijn beperkte vermogens niet past. + +We zijn derhalve de machines die er nog niet zijn voorbij geloopen en +hebben een koffiehuis ontdekt dat de Bomarsjee heet, een naam die +"goedkoop" beteekend. Door de wandeling was ik al weder dorstig en daarom +hebben Klaas Nadaniël en ik aldaar een glaasje bier genoten, dat niet duur +was en overheerlijk. + +Het terrein in dien omtrek is vervaardigd van zand. Men heeft mij +ingelicht, dat dit zand eene eksposietsie van de woestijn Sahara is, in +verbindtenis met een pakkisten fabriek en een stroomagazijn, en daaraan is +het waarschijnlijk te danken, dat men zoo moede wordt van het loopen en zoo +droog in de keel; derhalve is de Bomarsjee een publieke weldaad. + +Terwijl wij daar eendrachtiglijk zaten vermeende ik weder thuis te zijn in +de achterkamer, want ik hoorde duidelijk onzen buurman Salie +zoethoutstampen. Ik vroeg dus aan Klaas "Is hier een drogist in de buurt?" +waarop hij mij met verwondering antwoordde "Neen vader, maar ik hoor het +stampen ook en zelfs duidelijk hoe de stamper eerst dof op 't zoethout +stoot en dan tusschenbeiden tegen de rand van den vijzel klinkt. Nademaal +er echter geen drogist of apteker in die contrije te bekennen was bemerkten +wij dat het geluid, waarop ons oor viel, van de Gamalang kwam. Daar ik nu +evenmin als gij, dierbare aanverwanten, wist wat de Gamalang is, wendde ik +mij tot Nadaniël die mij uitlegde, dat het een Indisch orkest is dat +speelde. Overmits dit merkwaardig genoeg ter bezichtiging en beluistering +is, gingen wij derwaarts en geef ik u als volgt de duidelijke beschrijving +van deze muziek. Bruine Javanen en Maleiers zitten op hun hurken en spelen +op allerlei wonderlijke dingen. Twee vergulde canapees met vertinde +braadpannen worden met stokken door hen beslagen; een paar groote tinnen +soepketels hangen in de perspektief aan een mooi geschilderde en versierde +galg en aan een dito dito hangen huisschellen. Nu en dan beukt een +chocolaadkleurige man met een onverschillig gezicht daarop, terwijl anderen +met hamers op voetenbankjes slaan, waarop stukken hout en ijzer liggen, die +muziekgeluid voortbrengen. Een maleier met een zwart gezicht, verhelderd +door een grijze snor, piept op een fluitje van riet en een ander strijkt +over een soortement basviool met twee snaren, dewelke een geluid afgeven +zooals onze poes maakt als zij op 't dak zit. + +Dan is er nog een trommel, waarop een Javaan nu eens hard dan weer zachtjes +slaat met de vlakke hand en somtijds een geluid verschaft evenals de hond +van Arie Bakker als hij met zijn stompjestaart op den houten vloer +kwispelt. Nog meer instrumenten zijn er die ik niet beschrijven kan. Alles +is buitengewoon met kleuren beschilderd en met goud +verheerlijkt,--prachtig! zoodat ik voor mij alleen overwegende zeggen moest +dat het nog ruim zoo mooi is om te zien dan wel om te hooren. + +Ik heb een knoop in mijn zakdoek gelegd om het geluid goed te onthouden, +daardoor ben ik nu in staat om u het genoegen te verschaffen met de +kinderen te huis den Gamalang te hooren, zonder de onkosten van 25 cents +entreé, als men geen pers is. + +Waarde wederhelft en kinderen, luistert nu goed naar 't geen ik schrijf: + +Neemt het Theeblad van de bovenkamer, zet er behalve het gewone theegoed +een stuk of wat bier- en wijnglazen op haalt uit de keuken een vertinde pan +en een talhout benevens de blikken theestoof. Vervolgens een leeg +botervaatje uit den winkel en de koperen kettingen van de weegschalen, +verder nog uit de keuken, de vijzel en de koffiemolen. + +Let nu goed op. Een van u lieve kinderen! moet het theeblad zachtjes heen +en weerschudden, zoodat alles rammelt en rinkelt, nu eens hard dan weer +zacht. Laat moeder met de eene hand op den bodem van het botervaatje slaan +en met de andere, met 't talhout op de vertinde pan, dan kan zij van tijd +tot tijd de blikken theestoof met den voet omschoppen, terwijl de +loopjongen, aan de voordeur, de winkelschel zachtjes laat bellen. + +Wanneer Jantje dan op zijn blikken fluitje blaast zoo: "tuut, tuut, +tuurelureluut, tuuteruteruut, tuluut! en Pietje zijn muziektol aftrekt en +daarna de koffiemolen draait, kan de meid, in den vijzel, wat beschuit +stampen en de koperen kettingen laten rammelen--tot afwisseling. + +Wanneer ge nu niet te gelijk begint en ongelijk weer uitscheidt, hebt ge +als twee druppelen water de muziek van den Gamalang. + +Behalve de mannelijke spelers vindt men ook in de Gamalang nog vrouwelijke +dansmeisjes, die Tandakmeiden heeten. Alhoewel ik vroeger vermeende dat +dansen met de beenen geschiedde, ben ik nu overtuigend verzekerd, dat het +in de Oost met de handen gebeurt, want de Tandakmeiden bewegen alleenlijk +de handen en armen, die zij met vreemdheid verdraaien. + +Het mooiste aan haar is het hoofdstel, dat ik op een goede honderd vijftig +gulden aan oud zilver en goud stel, terwijl hare bekleedselen zijn, zooals +de schrift zegt--"vol gestikt met rood goud en de kostelijkste sieradieën," +maar desniettemin zet de eene een zuur gezicht en kijkt de andere +mankoliek, eene omstandigheid die ik aan het klimaat van de lucht, als +onpasselijk voor haar, toeschrijf. + +Klaas vond het nochtans mooi en een heer die naast ons zat, zei dat er +minstens evenveel melodie in de Gamalang was als in de Wagenaarsche muziek, +dat wij alleen maar niet begrepen wáár de melodie zat, en dat men eigenlijk +zoo'n Gamalang in Indië moet hooren op een verren afstand met warm weer en +dan slapend. + +Ik voor mij waarde wederhelft en verdere aanverwanten! hoor even lief een +draaiorgel als 't met gevoel wordt bespeeld, of de voorzanger van de groote +kerk wanneer hij niet verkouden is. + +Daar we nu toch eenmaal aan het muzikaal genot bezig waren hebben wij ook +het Theelefoon huis bezocht, al waar men door middel van de elektriek van +de lucht een concert dat aan het Tolhuis wordt gegeven op de +tentoonstelling kan verstaan en waarnemen. + +Beste vrouw en kinderen, dit is een wonder der natuur waarbij ik verbazend +stil stond. Weet gij wat de Theelefoon eigentlijk is. Neen niet waar! +daarom heb ik mij er omtrent doen inlichten, dat het een toestel is, dat de +spraak der menschen door den electriek overbrengt op onbepaalde afstanden, +onmiddelijk antwoord gevende per zelfde gelegenheid. Nadaniël had mij reeds +verteld, dat wanneer men met verlof gezegd in de Theelefoon "niest" men +onmiddelijk uit Azië, Amerika, Hoorn, Engeland Buiksloot en alle andere +werelddeelen hoort zeggen "wel bekome 't u," ik meende dat Nadaniël +overdreef maar nu ik de Theelefoon heb gehoord kan 't wel waar zijn. O! +dierbare bloedverwanten 't is bepaald eenigszins tooverachtig. Denk eens +aan, men komt in de _Auditions Telefoniques_ (NB) de directeur heeft den +naam voor mij opgeschreven, 't Is er keurig netjes en doodstil; men neemt +twee groote ijzeren oorlepels houdt die aan de ooren en men geraakt op eens +in verrukking door de vroolijke Tolhuis-muziek. + +Ik heb mij alles natuurkundig door den vriendelijken heer, die directeur +over het huis is, laten uitleggen en ik deel ter uwer ontwikkeling +hetzelfde mede, luistert dus: + +Het instrument bestaat uit een electrieken magneet in een mahoniehouten +kast, en een dito dito in twee groote oorlepels één aan het Tolhuis en één +_te_ Amsterdam. Wanneer nu aan het Tolhuis het orkest bespeeld wordt, trekt +de magneet het muziek aan; de electriek brengt het over de gespannen draden +naar Amsterdam en als gij dan den magneet aan uw oor houdt, trekt uw +gehoorvlies de muziek weer uit den magneet in uw hersens waardoor het u +duidelijk wordt wat men speelt. Mij dunkt nu zult ge goed kunnen begrijpen +wat de Theelefoon is en bewonderend stilstaan voor dit wonder der +schepping, waaruit wij al weder de macht der Natuur en de ondoorgrondelijke +wijsheid der Voorzienigheid vernemen, dankbaar dat ons deze wonderen worden +geopenbaard door de dochter van Madam Angot, die men aan 't Tolhuis liet +spelen, raakte ik in vroolijke stemming. + +De muziek was overheerlijk, maar ik vroeg of een stichtelijk lied ook over +de draden ging en de vriendelijke heer theelephoonde naar de muziekanten, +die "Uren, maanden, dagen, jaren" aanhieven, 't welk ik tot mijn +verwondering eveneens met de grootste natuurlijkheid hoorde wederklinken en +daarom met hoedafneming eerbiediglijk meezong. NB. Als men de Theelephoon +niet aan de ooren houdt, is het geluid niemendal, een omstandigheid die +nuttig is als men zaken wil zeggen die geheim zijn voor anderen. + +Ook de wassenbeelden muziek uit het Panopticum zal men in de Theelefoon +kunnen hooren en al zoude het ook mijn laatste kwartje kosten, dit +kunstgenot moet ik nog eens smaken, want ook de ziel stemt daardoor tot +nadenken en eerbied voor de kwartgulden, dat heel goedkoop is heeft men wel +drie gulden genot. + +Klaas heeft gehoord, dat er ook een verbinding zal gemaakt worden met het +Café-chantant, dit is jammer. Bij natuurwonderen behooren geen +lichtvaardige liederen en ik zou mij schamen als ik de onwelvoegelijke +dansen in mijn hersens trok door den electrieken magneet. Nadaniël beweert, +dat het Café-chantant niets onzedelijk is en dat ik er heen moet gaan, +omdat niemand het verzuimt. Waarde bloedverwanten, als ik het goed overdenk +_moet_ ik er toch wel naar toe, om Klaas er desnoods voor te kunnen +waarschuwen als 't al te erg is. Morgenmiddag wordt het geopend en ik ga er +heen, niet om mijnentwille maar om Klaas; hij is nog zoo jong en onervaren. +Nadaniël is reeds door de wol geverwd en wil mede. Hierover nader. Voordat +we het terrein verlieten zijn we nog in de Indische Kampong geweest, waar +allerlei soorten van loofhutten staan, zooals bij ons, Simon de slager voor +zijn huis zet, als 't loofhuttenfeest is. Evenwel de Indische loofhutten +zijn veel grooter, mooier en hooger op de pooten, ook bemerkt men onder +dezelve een Indiaansche brug van bamboes, zeer mooi gebouwd en eigenaardig +om te zien. + +Als alles daar beplant is en er menscheneters, koppensnellers en ander +dergelijk gedierte in hun natuurstaat vertegenwoordigd is, zal de +belangrijkheid toenemen, vooral als er zooals Klaas beweert gelegenheid +komt om de Indi-sche Rijsttafel te gebruiken ineen der gebouwen, dat +zooveel als een restoraatsie wordt. + +Al wandelende viel ons oog op het Maastrichtsche bier hetwelk wij met een +bezoek vereerden en dat ik, nademaal Klaas en Nadaniël beiden verzekerden +dat, dit Bier een volksdrank moet worden met oplettendheid heb onderzocht. + +Het Maastrichtsche bier is uitmuntend voor den dorst en vindt veel aftrek +voor de liefhebbers, ik geloof dat het ook erg gezond is. Voor mij +partiklier beste vrouw beviel het niet. Nadaniël zei mij dat het 't oudste +bier van Nederland is en dat 't daarom zoo zuur smaakt, min of meer naar +zure appelen, waarvan het ook de werking op de ingewanden heeft. + +Hoe verschillend de smaken zijn in het menschelijk leven ziet men hier +alweder ten duidelijkste want er worden groote hoeveelheden van gedronken. + +Met suiker er in, moet een goed voorbehoedmiddel voor de cholera zijn zegt +Nadaniël, die liever Pilsener drinkt al is het duurder. Hij zegt het +Pilsener van Fisslthaler is het lekkerste bier van de heele tentoonstelling +en de bediening in zijn biertent laat niets te wenschen over. + +Behalve het gebouw van 't Maastrichts vindt men daaromtrent nog het huisje +van den Volksbond tegen drankmisbruik, dat heeft men met wijsheid ver van +de restoraatsie die "Vergunning" hebben en heel ver van 't likeurenhuis van +de erven Lucas Bols gezet om geen ruzie te maken. + +Aperpo van Lucas Bols; morgen ga ik er naar toe. Ik heb een uitnoodiging +gekregen om de likeuren te komen proeven en zal u waarde echtgenoote, omdat +ge zooveel van aniesette en kurassou houdt, de smaak der likeuren duidelijk +beschrijven, dan hebt ge er toch personeel ook iets aan dat ik hier ben; +daarover dus nader.-- + +Voor dat ik besloot om het binnengedeelte der tentoonstelling te gaan zien, +heb ik nog een oppervlakkige wandeling gemaakt over het terrein om alles +wat ik nog niet had gezien, goed in mijn geheugen te prenten. Ik merkte de +tent op waar allerlei artiekelen worden verkocht ten voordeele van de +_Weezenverpleging in het huisgezin_. Veel menschen loopen er voorbij omdat +zij gelooven dat alles er schreeuwend duur is. Waarde echtgenoot en +kinderen! ik ben overtuigd geworden van het contrarie; ik kocht er voor de +kleintjes een verrassing en was zeer tevreden over de billijkheid der +prijsberekening. Dit is een natuurlijk gevolg van de welwillendheid der +menschen die de artikelen meestal kado gaven, zoodat ze goedkoop kunnen +worden verkocht. Zeg dit aan Kees Vrieman die met zijn vrouw naar de +tentoonstelling wil, dan kan hij ook iets koopen goedkoop en voor een goed +doel. + +Zoo vindt men ook nog een tent voor verminkten, dat wil zeggen een kiosk, +waar men iets geven kan voor menschen die door een of ander ongeval een +lichaamsdeel hebben verloren. Men vindt er kunstarmen en beenen; ik heb 't +adres opgeschreven van den maker, men kan nooit weten waar 't goed voor is, +als men een groot huishouden heeft,--ook met het oog op u waarde vrouw! die +dikwijls zoo'n geweldige rimmathiek in den rechterarm heeft, waarvan het +eind en de gevolgen nog niet te overzien zijn. + +Bij de melk-inrichting heb ik langen tijd staan kijken, om eens te zien of +ze daar ook met de melk knoeiden, maar 't verheugd mij u te kunnen +mededeelen dat alles zuiver in zijn werk gaat en dat we in Medemblik zelfs +geen betere waar hebben. + +Om u al de kraampjes en winkeltjes beschrijvend te doen verstaan is niet +gemakkelijk, nademaal er te veel zijn en men, wanneer men overal iets zou +willen koopen, wel een zak rijksdaalders mag medenemen--ten minste wanneer +men geen vodden of kleinigheden wil verwerven. Ik heb bijna een turksche +schaal voor u gekocht, waarde wederhelft! en ik had het voornemen u +daarmede te verrassen, maar aangezien dezelve bij nader onderzoek te duur +was, bepaalde ik mijn zin voor u, op een naaldenkoker van been, +voorstellende met natuurlijkheid een perreplu en in deszelfs knop een +potografie der Tentoonstelling in het verkleind. Dit laatste is de +verrassing! + +Hoeveel tentjes met koopwaar er wel zijn is onnoemelijk om te zeggen, want +een ieder viguleert thans op de bezoekers, hopende zijn kramerijen en +andere artikelen kwijt te raken tot civiele of onciviele prijs alnaarmate +voor hem verkrijgbaar is. + +Nademaal ik nu het buitenterrein voor 't gedeelte betreffend, dat gereed +is, genoegzaam had bekeken en er nog tijd overschietend was vóór de +sluiting en ik bovendien de uitnoodiging van Lucas Bols tot beproeving van +deszelfs likeuren in den zak had besloot ik nog heden dit werk te +ondernemen want + + Al wat gij heden kunt bezorgen? + Stel dit nimmer uit tot morgen. + + (_Wijsheid en deugd in klein octavo_). + +Ik vulde op de fraaie, ouderwetsch gedrukte uitnoodiging, onze drie namen +in en begaf mij wandelend naar het likeuren huis dat "'t Lootsie" heet, +maar dat niets van een loods heeft, integendeel een erg mooi ouderwetsch +huis is. + +O dierbare wederhelft kinderen en nabestaanden! wat is het daar gezellig, +altijd is er Gezelschap aanwezig na den middag, vóór den middag niet zoo +dikwijls want dan borrelen de bezoekers minder. + +Ik liet mij een prijscourant geven en trok mijn jas uit om goed te kunnen +proeven, in hemdsmouwen ben ik altijd meer op mijn gemak, maar aangezien +Klaas, mij beleefd verzocht niet alzoo te doen, heb ik met mijn jas aan, +evenzeer genoten van de liekeur. + +Wanneer gij dit leest beste vrouw zult gij watertanden, de Aniesette is +overheerlijk, de Kurassou niet te zoet en met een echte Kurassou smaak, +heel wat anders als 't bogt dat gij gewoonlijk drinkt, NB. als gij dit +gelezen hebt lust gij niets meer uit "de Vergulde druif" waar gij altijd +laat halen. + +Klaas bepaalde zijn beproeving op, Kakkoulikeur een sterke drank uit +sjokolaad gestookt en Nadaniël nam Krem de Mokka--ook een liekeur, evenwel +vervaardigd uit koffie met room. + +Nadat ik mijn volle bekomst had van Aniesette en Kurassou verlustigde ik +mij aan diverse andere zoete dranken als "Hoe langer hoe liever,--Roosjes +zonder doorn,--Odematante,--Vergeet mij niet,--Drie maal drie,--Kwartier +voorvijven; bovendien probeerde ik een likeur waarvan ik den naam niet durf +schrijven als bijgeval Jansje van onzen buurman, die altijd zoo rood wordt +als de een of ander een onfatsoenlijkheid zegt, in de kamer is. + +Als zij er is, waarde wederhelft! laat zij dan even naar den winkel gaan +want de likeur heet--"Hempje ligt op". Ik zal de prijskoerant van Lucas +Bols voor u mede brengen dan kunt gij in gedachten ook alles eens proeven. +Klaas en Nadaniël waren geducht aan de beproeving geweest en zagen zoo rood +als wortelen en ik voor mijzelf voelde mij zoo vroolijk en pleizierig als +ik in lang niet was weshalve ik Wien Neerlandsch bloed zong, waarin +Nadaniël de tweede stem vervulde, een omstandigheid waardoor Klaas +mankoliek werd en gevoelig begon te huilen. Aan ons gezang vermeidden zich +intusschen de andere bezoekers, die echter niet zingend instemden. + +Hoewel ik de menigte die wij gedronken hadden op geen gering getal schat, +voelden wij geen zwaarte in het hoofd of in de beenen en erkenden dus de +deugdzaamheid der liekeuren en ook de goedkoopte, want 't proeven op +uitnoodiging kostte niets, weshalve wij meer genoten hadden dan betalender +wijs zou geschied zijn. + +Aangezien er nog geen Elektriesieteit genoeg door de ondernemers wordt +geleverd en nog geen gasverlichting aanstekelijk is op 't terrein kunnen de +koffiehuizen enz. s'avonds, niemand ontvangen en moet het publiek een goed +heenkomen zoeken. Diensvervolgens gingen wij naar huis waar ik nu dezen zit +te schrijven terwijl de jongelui mij herinneren wat ik vergeet. + +Vaartwel! morgen verder. Ook de schilderijen tentoonstelling hoop ik ter +bezichtiging te bezoeken waardoor mijn verblijf alhier wel een dag langer +zal duren. Schrijf me cito terug of alles goed gaat in de koomenij en weest +gegroet van uw waarde vader en bloedverwant. JORIS KOMIJN. + + + * * * * * + + + + +Derde Dag. + +AMSTERDAM, Mei 1883. +_Waarde wederhelft, kinderen en nabestaanden!_ + + +Ditmaal sta ik om zoo te zeggen met mijn mond vol tanden overwegende ik +weet niet waar te beginnen om u beschrijvend mede te deelen wat ik heden +mocht aanschouwen. Bijaldien gij gelooft dat ik overdrijf zult gij later +Klaas kunnen vragen en Nadaniel die mij heden redelijk wel voldaan heeft +aangezien hij beleefder is geweest dan vroeger en mij getrouwelijk heeft +uitgelegd wat ik niet wist; heb ik denzelven daarom een pond zoete +amandelmoppen beloofd welke gij mij zenden kunt, wordende dezelve hier te +Amsterdam niet vervaardigd in dezelfde kwaliteit als bij ons. + +Heden bezocht ik het hoofdgebouw en stond onthutst over de groote variatie +van artikelen en uitstallingen die ik onmogelijk beschrijven kan, als +vorderend te veel tijd en te groote inspanning mijwaarts. Ik stip derhalve +met oordeel aan wat mij het meeste trof en beviel. + +O! dierbare bloedverwanten van deze tentoonstelling is het eind weg, door +de veelheid der menigte zaken wordt een mensch duizelig en verward. Waar +zal ik u 't eerst over schrijven? Ik weet het inderdaad niet. + +Alle hemelstreken zijn er vertegenwoordigd; Ik zag het eerst de afdeeling +Nederland en moet zeggen veronderstellenderwijs als vreemdeling denkend, +dat in ons vaderland de drankwet eigentlijk een gek ding is, want liekeuren +en sterke dranken zijn scheering en inslag. Ik heb nog nooit zooveel +fleschen en kruiken bij elkaar gezien en moet de hoeveelheid der gestookte +vochten onnoemelijk zijn in ons vaderland, wat voor een vreemdeling wel het +denkbeeld kan doen oprijzen alsof Nederland en liekeur een +onafscheidelijkheid zijn; ook ingelegde blikjes groenten en overheerlijke +worst, socijsen en schildpadsoep en andere varkensvleeschen zag ik met +rijkdom vertegenwoordigd, desalniettemin wil ik aan de fraaie meubelen en +andere nuttige instellingen niet te kort doen, benevens de sigaren, die ook +geen klein gedeelte van ons vaderland innemen. Daar ik niemand wil te kort +doen, of beleedigend overslaan, meld ik u dat op de tentoonstelling alles +te vinden is wat ons dierbaar land oplevert en door onze landgenooten wordt +gemaakt of verkocht. Hiermede nu, moet gij tevreden zijn. + +Al wandelend door de hoofdzaal is mij een zonderling geval overkomen, dat +wel der moeite waard is om te worden geboekstaafd, tot leering en nut van +hen, die na mij, tentoonstellingen willen bezoeken; ook met het oog op de +ongerechtigheid der zaak. + +Weet dan geliefde wederhelft en kinderen, uw vader is daar voor 50 cents +afgezet door menschen die fatsoenlijkerwijs gekleed zijn en met +beleefdheid mij er in lieten loopen. Ik zal u verklaren wat het was, +luistert! + +Op een paar stoelen in de hoofdgalerij zitten twee heeren met een tafeltje +voor zich waarop mijn oog viel, op een groot boek net zoo dik als u lieve +vrouw eenmaal van uwe ouders present kreeg ik meen dat 't Vader Cats is--'t +ligt onder 't penantkastje in de achterkamer. + +Toen ik naderbij kwam riep een kleine jongen met een schelle stem, +_"liverdor mesjeu siegné sievoeplê."_ Niet vermoedende welk een adder onder +dit gras schuilde naderde ik en vroeg met beleefde hoedoplichting: "Wat is +dit, jongeheer?" + +Hij antwoordde, "dit is het gedenkboek der Tentoonstelling, dat iedereen +teekenen kan, als herinnering aan zijn bezoek, en middelerwijl gaf hij mij +de pen in de hand, nogmaals verzekerende dat ik aan de geheele stad er een +plezier mede deed door te teekenen, daar later het "liverdor" aan den +burgemeester zou worden ter hand gesteld, of aan de stad aangeboden voor 't +argief tot eeuwige nagedachtenis van alle degenen die bezoekend in de zalen +waren. + +Waarde wederhelft! ditmaal heeft mijn eigenliefde mij gefopt, want ik dacht +er vereerd door te zijn dat mijn naam later onder de oogen van zooveel +groote heeren zou komen, een wonderlijk gevoel stroomde door mij heen, toen +ik de pen nam en met mijn klein middelsoort in het boek zette: + +*"Joris Komijn van Medemblik."* + +Nadat ik mijn pen fatsoenlijkerwijze had schoon gelikt en aan mijn jaspand +afgeveegd, overhandigde de eene heer van het tafeltje mij een rolletje +papier met een elastiekje er om en zei: "Asjeblieft, hier is het bewijs dat +u geteekend heeft." Eerst vond ik het beleefd en ook sicuur dat men zulk +een bewijs afgaf, kennende anders een iegelijk en een elk beweren, te +hebben geteekend, maar ik veranderde iets van meening toen ik twee kwartjes +moest betalen voor dit papier dat op zich zelve geen twee centen waard +is--want de stempels die er op staan en den onnoozelen mensch in de waan +brengen dat de commissie van uitvoering der tentoonstelling die +certificaten heeft gestempeld tot bewijs van echtheid +zijn--fopperijstempels. + +Er staat met blauw op: "De commissie van uitvoering" maar dat beduidt de +commissie die de geschiedenis van het boek uitvoert. + +Nadanaël zeide mij ook niet te kunnen gelooven dat de wezentlijke Commissie +van uitvoering haar stempel zou laten misbruiken om argelooze menschen de +somma van 50 centen uit den zak te kloppen want: + + Nooit is de argeloosheid + Bestand voor slim- of boosheid. + + _(Wijsheid en deugd in klein octavo)_ + +Ik veroorloofde mij aan den heer van 't tafeltje beleefdelijk op te merken +dat ik zijn certifikaat geen cent waard vond, maar hij antwoordde niets +anders dan "je behoeft 't immers niet te nemen als je niet wilt!" Evenwel +zei hij dit zonder teruggeving der 50 centen. + +Nu werd ik boos, noemde hem een afzetter, waarop hij niets antwoordde, maar +lachtte, Nadanaël zei later dat hij meende dat de heer zeide dat hij mij +voor een kaffer hield; dit evenwel heeft Nadanaël zeker verkeerd verstaan. + +Tot mijn spijt zag ik hoe verschillende buiten menschen, argeloozen en +onnoozelen evenals ik, er in liepen en twee kwartjes betaalden; derhalve +zei ik aan Klaas dat hij op de beurs aan iedereen mijn ongeval moest +vertellen, opdat men zich zoo veel mogelijk voor schade wachten kan. Ik zeg +ook u geliefde bloedverwanten, bijaldien er Medeblikkers, die gij kent, +naar de Tentoonstelling gaan, waarschuwt hen voor "'t liverdor." Voor 2 +kwartjes is een herinnering aan de Tentoonstelling te krijgen, die veel +aardiger is; 't is de zakdoek van Adriaan Schakel, die grappig is en nuttig +in éénen adem. + +Wanneer het maar meer en meer bekend wordt dat het "liverdor" een +bankroetje na zich sleept, zal men zich niet meer laten beet nemen--en +teekenen, zonder certifikaat. Ik geloof beste wederhelft! dat de +ondernemers er dan spoedig mede zullen ophouden, want ik heb een zwaar +vermoeden dat zij veel meer om de twee kwartjes geven, dan wel om de +naamteekeningen. + +Ik heb Klaas ook laten teekenen, met het bevel, om als men hem een +certifikaat wilde geven, beleefdelijk te zeggen "dank u wel, houdt uwe 't +maar." Nadaniël zegt, dat als iedereen dit doet de mannen van 't tafeltje +er zeker iets van krijgen dat zij niet overleven. Aangezien ik nu de dood +van een achtingswaardig mensch niet veroorzaken wil of op mijn geweten +nemen, heb ik Klaas bevolen, om het niet verder te vertellen--en over dit +schandaal te zwijgen. + +Nademaal het veel te omslachtig zoude zijn, om u waarde bloedverwanten, de +geheele tentoonstelling van A tot Z te beschrijven en gij ook wellicht in +slaperigheid zoudt vervallen door de herhaling, want er is van alle soorten +artikelen een veelheid van 't zelfde, zoo bepaal ik mij liever tot het +medebrengen van den wegwijzer en de adreskaartjes die ik overal nam, ter +herinnering en geef u alleenlijk beschrijvend de avonturen die ik ondervond +en beleefde. Ik besef dat u dit meer zal bevallen en deel u dus mede dat ik +hedenavond het Café-chantant heb bezocht met Nadaniël--Klaas had ik +voorshands tehuis gelaten tot nader orde. + +O, geliefde wederhelft en kinderen! ik sta beschaamd en aangedaan tevens +over hetgeen ik nu denken moet. Alweder heb ik te haastelijk geoordeeld en +daardoor onwetend eene inrichting met den naam van onzedelijkheid besmet +die dit in geenen deele verdient. + +Nadaniël had gelijk er is niets onfatsoenlijks in, zelfs een klein gedans, +dat ze hier *kan-kan* noemen vond ik zoo grappig dat ik over de +rarigheid die er aan kleeft heenstapte. Na de somma van f 1,- te hebben +betaald, Nadaniël zei weer "Pers" en betaalde niets kwam ik in het Café des +Ambassadeurs binnen en zag in de verte een tooneel, wel drie maal zoo +groot, als dat van de liefhebberij komedie bij ons--met Electriek verlicht! +Schoon dierbare vrouw! overschoon!--ik ging zitten en Nadaniël naast mij. + +Het allereerst speelde de muziek een vroolijke deun, die mij wel beviel, +zoodat ik opgewekt wierd en met mijn hoofd onwillig de maat sloeg, terwijl +ik mijn rechtervoet bewegelijk heen en weer liet gaan. Een heer die achter +mij zat, was onaardig, want hij bedierf mijn pleizier door er aanmerking op +te maken en te zeggen dat hij wêe wierd van dat gewiegel; laf hé! voor een +groot volwassen mensch,--afijn de man had misschien zwakte van zenuwen. + +Toen de muziek uit was kwam een heer, fijn gekleed in een zwarte rok en +witte das. Hij zong een prachtig lied. Nadaniël zei dat 't Fransch was, +maar ik geloof 't niet want telkens zong hij met een hooge noot in de keel, +duidelijk: + + Danse! danse! danse! met je moer. + Danse! danse! danse dan toesjoer.-- + +Tusschen beide kreeg ik er kippenvel van, als hij zoo uithaalde en ik +dacht, omdat hij zoo rood werd, bij dat "je moer" (moeder klinkt toch +fatsoenlijker vindt gij ook niet?) als de man er maar niets van krijgt. +Gelukkig liep 't goed af. Wij applaudisseerden zoo hard we konden en toen +gaf die heer, Nadaniël zegt, hij heet teenoor, nog een stukje toe; ik vind +het netjes dat ze niet op een toegevertje zien. Toen kwam een +jongejuffrouw, O! beste vrouw, wat een hondje van een meisje, zij had een +japon, waarvan de bovenste helft de kleinste was. Gij hebt een goed gevulde +hals, waarde wederhelft, maar dat is door de dikheid der jaren, deze dame +evenwel had de gevuldheid door de jeugd, iets dat nog wel zoo schoon is; om +jaloersch op te worden voor u waarde wederhelft, maar desniettemin bemin ik +u met hartelijke huwelijksliefde daar dus niet van. + +De jongejuffrouw zong dat ze zoo "bleu was, ze riep voortdurend uit van +"patiet bleu" eigentlijk verstond ik 't niet maar ik lachte toch mee toen +de anderen het deden; ik dacht anders meenen ze dat ik niet weet hoe 't +hoort. Evenwel heb ik opgemerkt dat zij in 't geheel niet "bleu" was. want +ze maakte zoenhandjes tegen Nadaniël en mij toen wij, vooral ik, zoo hard +in de handen klapten dat een paar menschen achter ons zeiden: "die twee +hebben handen als hamers" + +Na deze zangeres kwam een heer, nog al dikker met een mankeliek gezicht en +witte handschoenen aan. Wat had die man een stem! Hij had 't erg over een +"maleur" dat hij ondervonden had en was erg naar, net of hij verdriet had +en als hij dan zoo heel diep in de tweede of derde stem zong, wees hij met +zijn eene hand naar den grond net als of hij zeggen wou, 'k ga gauw in 't +graf zoo'n gezicht zette hij ook. Nadaniël zei dat 't de bas was en dat de +bassen, namentlijk als 't goede zijn, altijd mankoliek zien of van moord en +doodslag zingen. + +Nadat hij mij bijna tot tranen toe geroerd had over zijn ongeluk, kwam er +weer een jonge dame met een rood zijden japonnetje aan. 't Was bepaald een +geleend rokje, want 't was veel te kort. + +Ik dacht waarlijk eerst dat zij, met verlof gezegd bloote beenen droeg, +maar goed bekijkend, bespeurde ik dat zij vleeschkleurige kousen aan had. + +O! waarde aanverwanten wat was dat een grappenmaakster, ze sprong als een +kakkerlak en danste zoo komiek, dat ik van mijn stoel opstond om goed te +kunnen zien. Zij ging heelemaal over eene kant schuin staan en schudde met +haar eene been en arm net alsof ze met geweld die twee lichaamsgedeelten +wilde uitschudden en ondertusschen hield zij de andere hand tegen haar +achterhoofd, terwijl zij aldoor knipoogjes maakte. Ik hield mijn buik vast +van 't lachen en riep hardop "Bravo" dat hoorde zoo, zei Nadaniël, maar een +heer achter mij riep: zitten!" en toen riepen wel tien tegelijk zitten! +derhalve was ik genoodzaakt weer plaats te nemen, hoewel ik de +*"Kan-Kan"* zoo heet die dans, gaarne verder staande had genoten. Als ik +te huis kom zal ik u deze dans eens wijzen en voordoen, waarde wederhelft +en kinderen! want het is om je ziek te lachen. + +Terwijl wij daar zoo zaten had ik reeds opgemerkt dat buiten de tent, "ge +moet weten lieve nabestaanden het Café des Ambassadeurs is open en bloot +aan de zijden in de lucht," ook muziek was. Een piano was hoorbaar, nu en +dan een orgel en andere instrumenten, zooals blikken deksels en een vijsel, +die met kracht bespeeld werden. + +Nadaniël vroeg aan een Jan die ze hier in 't Fransch "cochon" noemen waar +die wonderlijke muziek van daan kwam en wij vernamen dat het eenige +bewoners der P. G. Hoofdstraat waren die uit piekanterigheid dat zij den +geheelen dag café chantant muziek hooren en 't vervelend vinden, ketel +muziek maakten. + +Ik voor mij vond het erg lastig, want tussehenbeiden klonk het heel valsch +door elkaar, zoodat mijn tanden er zeer van deden en mijn ooren tuitten. +Een van de "cochons" beweerde dat vroeger, toen er nog geen gordijnen waren +en de bewoners der naburige huizen in het Café des Ambassadeurs op het +tooneel konden zien, zij de muziek minder lastig vonden en geen ketelmuziek +maakten. Of het waar is weet ik niet, maar in allen gevalle vond ik het +voor mij persoonlijk, jammer, dat ik voor mijn f 1 entree twee concerten te +gelijk hoorde, omdat één alleen wel zoo liefelijk is. Er waren ook veel +menschen in onze nabijheid, die vloekten en raasden als zij terwijl de +juffrouw van "Bleu Bleu" zong, door de buren hoorden spelen: "Sara je rok +zakt af" en dergelijke volksdeunen, die op zich zelve genomen niet +onaangenaam zijn, maar te samen met iets anders ongezellig klinken, vooral +als er bij in een vijzel gestampt wordt. Van den anderen kant moet ik +zeggen dat ik ook niet graag den geheelen dag muziek zou hooren, aan gezien +vooral des morgens de mensch niet altijd gestemd is om lichtvaardige +liederen te vernemen. Wanneer ze nu des morgens nog speelden: "Mijn eerst +gevoel zij dankbaarheid" of iets dergelijks laat ik het daar en zou ik het +zelfs stichtelijk vinden. Ik zou in 't belang van menschen zoo als ik, die +betalender wijs binnenkomen en aan de kibbelarij geen aandeel hebben, wel +aan de bewoners en de muzikanten willen zeggen: "Plaagt elkander niet +langer, want: + + "Waar twee personen kijven, + Met boosheid zwaar vervuld, + Daar zal het waarheid blijven: + Zij hebben beiden schuld." + + (_Wijsheid en deugd in klein octavo_.) + +Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik de voorstelling. De electrieke +muziek van de Gebroeders Bozza is iets buitengemeens. Stelt u voor vijf +heeren als duivels gekleed, (evenwel zonder staarten) blazen op vijf +bazuinen met een geweld als of de dag des oordeels is aangebroken. In de +zaal hangen allerlei klokkenspelen, kastje, een lokomotief, een duivenhok, +een huisje dat in brand vliegt, een stuk of zeven trommen en allerlei +andere artikelen. + +Tusschen het geblaas der bazuinen nu hoort men, door middel van de +electriek, die de middelste duivel door drukking der vingeren op een tafel +opwekt, een trommelspel, dan weer een klokgelui of geschel, nu en dan 't +geluid van een duif of 't zingen van een vogel. Soms is alles tegelijk in +beweging en stoomt de lokomotief dat 't verbazend is, 't is een wonderlijk +orkest, maar heel mooi--en 't speet mij dat 't uit was. Hoe of het kwam +weet ik niet, maar, ik gevoelde door de verschillende mij vreemde +aandoeningen die ik genoten had, behoefte om eens even naar buiten te gaan +en zei tegen Nadaniël, dat hij maar op mij moest wachten, want dat ik +dadelijk terug kwam. + +Toen ik naar buiten wilde, zei een heer aan den uitgang, met beleefdheid +tegen mij, dat er geen "sorties" gegeven werden. Nademaal ik dit nu niet +begreep verklaarde ik hem de noodzakelijkheid waarom ik even weg wilde, +maar 't hielp niets, ik moest blijven of mijn gulden in den steek laten. + +Met wellevendheid beduidde ik dien heer dat ik met geen mogelijkheid kon +blijven, waarop ZEd. antwoordde: "O! gaat u dan maar naast het orkest." Ik +begaf mij daarheen, maar vond mij erg teleurgesteld want iemand die ik, +voor een deur die er was, aantrof zei: "ik ben de directeur van deze +gelegenheid en ik mag hier alleen artisten binnenlaten." + +Ofschoon ik hem trachtte te overtuigen dat ik, hoewel geen artist zijnde +toch even goed die deur kon binnengaan, bleef hij standvastig weigeren en +zei, dat zijn weigering alleen kwam om dat men de ondernemers van de Wasch +en gemak huisjes, geen concurrentie mocht aandoen, aangezien zij op zware +lasten zaten en dat ik dus op 't terrein moest gaan, als ik absoluut wilde. + +Ondertusschen begon de muziek weder, namentlijk de goede en ik, niets +willende verzuimen waarvoor ik betaald had, begaf mij weder bij Nadaniël in +de zaal evenwel niet zonder groote benauwdheden, zoodat ik van het verdere +wat gezongen en gespeeld werd maar half genot had. + +Gelukkig was het spoedig uit en konden wij naar huis gaan. + +Wij liepen nog even op het terrein, maar door de plotseling invallende +duisternis, zoodra de laatste noot der muziek gespeeld was ging al 't licht +uit, kon ik niet vinden wat ik wilde en moesten wij een goed heenkomen +zoeken; 't Was waarlijk een geluk dat Nadaniël den weg zoo goed wist, +anders lieve aanverwanten had uw bloedverwant en vader, best kunnen +verdwalen. + +Tehuis gekomen, vond ik Klaas dien ik f 1--gaf om morgen het Café des +Ambassadeurs te bezoeken; de jongeling was in zijn schik en verzocht de +complimenten aan allen. Hiermede verblijf ik voor heden als altijd. + +Uw liefhebbende vader enz. enz. +JORIS KOMIJN. + +NB. Zend mij bij de amandelmoppen voor +Nadaniël _cito_ eenig ondergoed, denk er om wat +azijn en water bij den mostert te doen, anders +verdroogt hij uw waarde vader. + + + * * * * * + + + +Vierde Dag. + +AMSTERDAM, Mei 1883. +_Waarde Echtvriendin en Bloedverwanten_, + + +Er gaat toch niets boven de kunst, alles wat +overigens het hart aandoet of den mensch tot nagedachten stemt verzinkt bij +de kunst in nietigheid. De kunst is alles! en daarom zeg ik: leve de +kunst!--O geliefde wederhelft! indien ik geen welgezeten koomenijsbaas was, +zoude ik kunstenaar willen zijn, al was het maar alleen om met +natuurlijkheid alles te kunnen voorstellen wat de Schepper, met +ondoorgrondelijke wijsheid, heeft gewrocht, tot een voorbeeld voor de +kunstenaren. + +Ik bevind mij heden in een opgewonden stemming, want Nadaniël heeft mij +verzekerd, dat er onder de hedendaagsche kunstenaren heel veel +koomenijsbazen zijn, daarom wanhoop ik niet dat ook in mij iets groots ligt +en derhalve heb ik het plan om mij behalve op de letteren, ook op de +schilderkunst te werpen. + +Dit voornemen heb ik te danken aan de Eksposietsie van de schilderijen die +ik heden bezocht zonder perreplu, veroorzakende deze een onkosten van 10 +cents voor de bewaring, die onnoodig is. + +Ik gevoel mij sedert gisteren zoo verheven, zoo echt kunstig, waarde +echtvriendin en nabestaanden! want ik heb op die tentoonstelling kennis +gemaakt met een sjenie, hij heet Maeceen en is een groot kunstenaar die +kennis heeft van al de schilderijen. + +'t Is bepaald een groot kenner want hij vindt bijna nooit iets mooi en weet +op alle schilderijen iets aan te merken. Hij praatte veel met mij en leerde +mij in één oogenblik de kunst begrijpen. Hij vertelde mij dat schilderen +eigenlijk zoo moeilijk niet is als 't lijkt en dat men, bijaldien men +slechts goede penseelen heeft en vooral een boel goede verf, een heel eind +ver komt in de kunst, ten minste wanneer men natuurlijken aanleg heeft en +navolgingstalent om de natuur getrouw na te bootsen. + +Nu! dat heb ik; daarvan ben ik zeker. Herinner u maar eens dierbare +echtgenoote, hoe goed ik destijds, toen ik nog niet door de kathedrale +koortsen, die bezetting op mijn stem kreeg, een haan kon nabootsen en ook +thans nog met duidelijkheid, het geluid der kikkers voortbreng, terwijl ik +in hondengeblaf en kattengeschreeuw, lang niet onverdienstelijk, de natuur +overtref. + +Ik deed bij wijze van proefstuk aan den heer Maeceen een honden geblaf na, +met gejank aan 't slot. Hij stond verbaasd over mijn talent, want de +oppasser kwam dadelijk kijken waar de hond was, hij snapte mij evenwel +niet, en toen ik nogmaals met natuurlijkheid een kat voorstelde zeide mijn +vriend mij, "ge hebt aanleg, veel aanleg, want ge copieert de natuur en +schilderen is niets anders dan copieeren--ge zult zonder twijfel ook in 't +schilderen wel iets kunnen leveren." Ik kocht derhalve heden voor *f +3.48^5 aan penseelen en voor ca. f 6 aan olieverf in tinnenspuitjes; +plankjes om op te schilderen heb ik te huis genoeg van de rozijnkisten, dat +is gladhout als 't afgeschaafd wordt. + +Notabene, laat de jongen vast een stuk of zes kisten uit elkaar slaan en de +plankjes afschaven, dan kan ik cito beginnen te schilderen als ik te huis +kom. Mijn eerste werk zal uw portret zijn waarde vrouw! daar gij mijn +eerste en eenigste liefde zijt en een schilder, zoo als Maeceen zegt een +idéaal moet hebben om naar te werken--zoo zult gij het eerst in olie worden +uitgevoerd. + +Daar ik mij door de voorlichting van Maeceen nu reeds als artist gevoel, +zoo kan ik ook gerustelijk mijn oordeel over de schilderijen zeggen en +letterkundig in mijn reisdagboek boekstaven, vooral ook omdat ik van hem +eenige der meest gebruikelijke kunsttermen heb geleerd, die ik met oordeel +door mijn beschouwing meng. Dezelve zijn o.a.: _braaf gedaan_--_knap +gedaan_--_gelikt_--_wasachtig_ --_harig_--_stout gepenseeld_--_ferm +aangepakt_--_gesmeerd_--_goed van toon_--_verwerig_--_porseleinig_ +--_zoeterig_--_gepeuterd_--_konventioneel_--_gemaakt_ --_galachtig_--_mooi +van factuur_--_realistisch_--_lekker_--_breed_--_vuil_--_week_--_kras_-- +_degelijk_ enz. enz. + +Ik heb ze allemaal in mijn zakboekje opgeschreven en mijn vriend Maeceen +heeft mij gezegd dat ik, wanneer ik deze woorden een beetje handig te pas +weet te brengen een kunstkritiek kan schrijven, zoo goed als menigeen 't +doet. Verder raadde hij mij aan om vóór en aleer ik een schilderij mooi of +leelijk vind goed naar den naam te zien die er op staat. Dit is, waarde +vrouw, om mij niet te vergissen en b.v., een schilderij onbedachtzaam af te +keuren, als 't van iemand is die bekend staat als een groot artist. + +Dit zou van een beoordeelaar een groote domheid zijn, want somtijds doet de +naam ruim zooveel als de schilderij, zegt Maeceen. Bovendien noemt hij het +zaak om eerst andere beschouwingen te lezen of te hooren en nu en dan +aftekeuren wat de meesten mooi vinden d.w.z. niet geheel, maar +gedeeltelijk; b.v. als 't algemeen zegt, in dit of dat stuk is geen fout, +dan toch nog een paar groote fouten er in opteschommelen. + +Weet gij waarde vrouw waarom Maeceen dat doet? Omdat hij daardoor alleen +staat, in zijn oordeel en 't publiek dan zegt: dat is een knappe vent. +Maeceen vertelde mij dat er groote kritikussen zijn, die voornamelijk aan +die handigheid hun reputatie te danken hebben. Het zou onmogelijk zijn om +stuk voor stuk al die schilderijen te bespreken want er zijn er wel duizend +geloof ik.-- + +Eerst dus de Hollandsche af deeling: + +Van Israels zag ik een soort van brei- of naaischool waar visschersmeisjes +bijeenzitten; ik stond er eerst te dicht bij en daarom vond ik de kleur wat +vuil maar ik vergiste mij want toen ik wat verder afging staan trof mij de +natuurlijkheid van de voorstelling en het licht, net of 't heusch daglicht +is wat er opvalt, hier zet ik bij: _stout gepenseeld_ en _ferm +aangepakt-realistisch_ (mij dunkt dat zal hier wel passend zijn.) Het +zomerlandschap van J. v.d. Sande-Bakhuizen, deed mij veel pleizier. Ik +dacht dat de zon er op scheen zoo warm leek het mij toe. De boomen en alles +wat er op staat is heel netjes geschilderd, met groote juistheid, hier zou +ik 't woord "_niet gepeuterd_" kunnen gebruiken. + +'t Beviel mij een heele boel beter dan een landschap dat ik in een andere +zaal zag, ik geloof dat 't van een fransche schilder is. Maeceen zei dat +hij Impressionist heet. O! dierbare bloedverwanten wat een wonderlijk +schilderij, van dicht bij lijkt 't op een plank, besmeerd met allerlei +likken verf, grijs, heel veel vuil groen en geel, roodbruin, licht bruin, +groenekaas kleur, in één woord, van alles door elkaâr. Eerst dacht ik, dat +'t een bemorst tafellaken moest voorstellen, toen ging ik er iets verder +afstaan en daardoor leek het op een hoop zand, met een stuk of wat +heiboenders er in, nog wat verder eraf, scheen het een zee met een +stoomboot er in. + +Een heer achter mij keek door een opgerold boekje en zei: "'t Is een +magnifiek vergezicht door een hollen weg. Ik deed mijn best om er dat ook +in te zien, maar 't lukte mij niet, ik bracht 't niet verder dan tot een +zandweg met boomen, die de rups in de bladeren hebben. Toen kwam Maeceen en +zei: Hoe vindt je dien straatweg bij zonsongang--mooi hé!--en dien molen op +den achtergrond; 't is de natuur op heeterdaad betrapt. + +Nademaal ik hier nu geen mouw aan kan vast naaien schrijf ik al de +kunstermen in gedachten hier bij beginnende met "_knap gedaan_* tot en met +_realistisch_. Aangezien een iegelijk in dit schilderij, iets anders ziet, +zullen al deze termen, door elkander wel passelijk zijn. + +Het is toch iets schoons zulk een schilderijen verzameling, vooral door de +menigte portretten die men ziet, maar eene zaak kan ik mij niet voorstellen +namelijk dit: dat er zooveel menschen, vooral dames zijn die zich laten +afschilderen ofschoon zij niets om of aanhebben. Vooral in de Fransche +galerij zag ik heel veel vrouwen, die afgebeeld staan, zooals Eva in den +prenten bijbel. + +Ik als getrouwd man kan wel tegen deze voorstelling, maar voor Klaas vond +ik het niet passelijk, weshalve ik hem 30 cent gaf voor een glas port in de +Engelsche baar en hem beval zich te verwijderen; ik deed dit uit volle +overtuiging, want ik zag hoe de jongen bij voorkeur bij de onfatsoenlijkste +schilderijen bleef staan en er, zonder erg natuurlijk, met groote oogen +naar keek. Ik herinnerde mij daarbij de regelen: + + De onschuld is zoo snel belaagd + Als de verleiding wenkt. + En bitter is de zwijmeldrank, + Die de onkuischeid schenkt. + +(_Wijsheid en deugd in klein octavo_.) + +Maeceen had gezien, dat ik Klaas met zachtheid verwijderde en zeide dat ik +verkeerd handelde want dat voor de Kunst geen fatsoenlijkheid of +onfatsoenlijkheid bestaat en dat die naaktheid voor de kunst niets anders +is dan studie van 't menschelijk lichaam dat toch 't schoonste +natuurvoortbrengsel is. + +Ik begin nu langzaam aan te begrijpen dat er in schilderijen veel meer +inzit en ook niet inzit dan men oppervlakkig wel denkt--B.v. waarde vrouw +in stillevens, zit mijns inziens niets in terwijl in andere stukken heel +veel te zoeken is. + +Weet gij wat stillevens zijn? 't Zijn afbeeldingen van doode hazen en +kippen sinaasappelen en tafelmessen, glazen met wijn en afgebeten peeren, +kreeften en halfgeschilde citroenen--bloemenvazen en druiventrossen, +aardbeziën, frambozen en potjes met ingelegde paling.--Zou ik hier het +woord "_lekker_" ook kunnen gebruiken? + +Maeceen zei dat er niets in zit, omdat men er niets bij denken kan en ik +ben 't met hem eens, hoe mooi en kunstig ze ook geschilderd zijn, zou ik ze +niet willen hebben om op te hangen. Daarentegen een stuk dat stof tot +overpeinzing geeft zou ik gaarne bezitten, b.v. een zee met een strand, +vooraan. Een kinderhoedje dat op de golven drijft en een natte hond die +half in 't water staat te janken, zoo iets doet ons denken en wel aan een +ongeluk dat gebeurd is, men kan zich dan naar believen een mooi blond +jongentje verbeelden, dat spelende in 't water geloopen is hetwelk de hond +heeft willen redden maar niet kon, van wegens de zwaarte des lichaams. Ook +de verschillende godsdienstige stukken, zie ik niet graag. Ik zag onze +lieve heer Jezus op alle mogelijke wijzen voorgesteld, en soms zoo mager +dat men er medelijden mee kreeg, in plaats van eerbied. De verfoeilijkheden +der Inquisitie, heb ik ook aanschouwelijk gezien door een man, die op de +pijnbank ligt, en wiens voeten gebraden worden, hierbij zet ik: _ferm +aangepakt, breed, kras en stout gepenseeld_--maar een onderwerp om van te +rillen-- + +Aangezien ik door de opgewondenheid heen was van wegens de veelheid der +kunst die ik aanschouwde lette ik er niet op, dat ik zooals men 't noemt +van den hak op den tak sprong en om zoo te zeggen van de eene schilderij +naar den anderen holde en met groote vermoeidheid geslagen werd, door de +uitgestrektheid der door te loopen ruimte. + +Mijn vriend Maeceen maakte er mij opmerkzaam op en zei "ge moet meer +sijstematisch te werk gaan" ik begreep niet wat hij bedoelde en vroeg +derhalve verklaring, dewelke hij bereidwillig gaf. + +Sijstematisch beduidt ordelijk; eerst het een en dan het ander, maar niet +alles door mekaar. + +Maeceen zei: "behandel nu eerst de Hollandsche kunst en dan de vreemde--dan +levert ge een meer begrijpelijke en geordende critiek. Nademaal hij gelijk +had, deed ik aldus en bekeek met aandacht wat mij in de Hollandsche +afdeeling alzoo het begeerlijkste voorkwam. Voor het portret van onzen +geëerbiedigden Koning nam ik gevoelig en vaderlandschgezind mijn hoed af, +al vond ik, ronduit gezegd, dat Z.M. er in werkelijkheid veel fermer uit +ziet, maar de chakot die op 't portret geschilderd is, is of hij leeft, dat +'s 't mooiste deel van 't schilderij; ik zou hier uit mijn woorden +verzameling bij willen zetten. _Zoet_ en _prenterig_. + +Met veel genoegen zag ik een Friezin met een kindje geschilderd door +Mejuffr. Schwarze. Dat 's een mooi stuk daar zou U pleizier in hebben, net +iets voor u waarde wederhelft! 't Kind ziet er minder goed uit, maar de +moeder! een gezicht als melk en bloed, frisch en blozend, juist zoo als +gij, toen ge nog in uw goede dagen waart. Hier durf ik gerust bij te +zetten, _ferm gedaan, goed van factuur, frisch van toon_. 't Zelfde zou ik +kunnen schrijven van Mevrouw Ronner, die een stuk of wat poesjes heeft +geschilderd zoo aardig dat ik er bijna niet van daan kon komen. Maeceen +zegt dat ik hierbij de woorden _geestig, juist van teekening_ en _goede +techniek_ moet zetten. + +Een dames portret van Bles vond ik ook heel mooi, maar Maeceen riep er zoo +erg niet over; hij zei dat hij veel mooier stukken van hem had gezien en +dat ik er gevoegelijk de woorden _aangenaam gepenseeld, iet of wat gemaakt_ +en _oppervlakkig_ bij kon zetten. Ik kan er niet precies over oordeelen of +hij gelijk heeft maar ik schrijf het toch op, omdat hij het zegt; dat doen +meer critikussen als ze 't oordeel van iemand hooren die bekend staat als +een kenner, beweert Maeceen. Er zijn er zelfs, zegt hij, die in 't geheel +geen eigen oordeel hebben en altijd op 't kompas van een ander zeilen. +Waarom zou ik 't dan niet doen? + +"Vliegend blad Heeren!" heet het schilderij van juffrouw Moes. O! dierbare +bloedverwanten wat is dat een aardig stuk, als je er lang op kijkt is 't +alsof de jongen, die er op staat, met natuurlijkheid schreeuwt; daar durf +ik gerust uit mij zelven bij te zetten, + +_flink; geestig geteekend, juist van toon. Verkocht_. 't laatste woord +staat er op en is misschien voor de schilderes, 't beste bewijs dat ik +gelijk heb. + +Terwijl ik met alle aandacht stond te kijken hoorde ik een paar +buitenmenschen over een schilderij praten waarvan ik ongelukkig den naam +vergeten heb. De een zei, met zijn neus er vlak op, "'t zijn allemaal +klodders en vegen," toen zei de ander, "dat 's juist het mooie van de +kunst, hoe meer klodders, hoe kunstiger. Als je er verder afstaat kun je +toch heel goed zien dat 't een toer is om zulke vegen er zoo op te zetten +dat ze iets beteekenen; dat is de nieuwe richting in de kunst. + +Of het nu nieuwe of oude richting is, is mij hetzelfde maar ik voor mij, +vind het toch mooier als men ook van dichtbij al kan zien wat 't beteekend. +Ik geloof dat ik de oude richting maar zal behouden als ik schilderen ga. +In dien nieuwen trant zag ik ook koeien, geschilderd door W. Maris. Een +heer die er voorstond riep maar aldoor tot zijn dame: "prachtig! geniaal!* +"heerlijk! goddelijk!* De dame vroeg zoo langs haar neus weg:*" hoeveel +koeien staan er eigentlijk op, beste man? en wat is gras en wat zijn +koeienpooten? Toen werd dien heer boos en zei alleen: "'t is van Maris" +daarop zweeg de dame en zei ook, dat 't eigentlijk toch wel "beelderig" +was.--Ik voor, mij schreef in mijn boekje*" _verward, verwerig, gesmeerd_. +(Ik weet niet of ik 't bij 't rechte eind heb.) + +Weet gij waar ik lang voor heb gestaan? Voor een schilderij van Valkenburg, +voorstellende "Een oefening" dat wil zeggen een soort van preek bij de +afgescheidenen. Dat 's een mooi stuk waar men lang op kan kijken, 't is +juist alsof de figuren los voor elkander staan, ik schrijf _goed +gegroepeerd, ongezocht harmonisch, van kleur en toon_. Als ik zoo leer +schilderen beste vrouw, hang ik het sloof van den Koomenijsbaas voor goed +aan den nagel. + +"Kom eens hier" zei Maeceen en kijk eens naar die schilderij. "Gedurende de +preek" van. G. Henkes, wat zou je daarbij zetten? Ik zag het en O! beste +nabestaanden, ik had er schik in. Een boer, een boerin en een Juffrouw met +neepjesmuts op zitten te luisteren naar de preek in een dorpskerk. De boer +zet een gezicht alsof hij in zich zelven denkt: Jongens! jongens! wat ben +ik toch een erge zondaar; de boerin leunt achterover in haar stoel en 't is +alsof je haar ziet denken; 'k begrijp er geen zier van maar mooi is 't, en +de juffrouw met de neepjesmuts neemt een snuifje, omdat ze aan de snuifjes +die de dominé uitdeelt, nog niet genoeg heeft 't is _ferm gedaan, lekker_, +zei ik tot Maeceen--schrijf dat gerust op Komijn! zei hij maar zet er bij: +_uitmuntend van teekening, natuurlijk van toon, juist van opvatting en mooi +van coloriet_. + +NB. de neepjesmuts is sprekend tante Grietje, als ze mankeliek is. + +Aangezien het al te laat werd vond ik het geraden om maar gauw over de +andere schilderijen heen te loopen, nademaal ik ook van de andere +afdeelingen iets wilde zien. + +Belgie is evenzeer uitmuntende in goede schilders--als in vet en +kunstboter, (die ik daar altijd van daan krijg) daarvan heb ik de +overtuiging. Ze verstaan het daar ook hoor! + +Jan van Beers, las ik op een schilderij lieve vrouw! Misschien is dat wel +een zoon van dien anderen van Beers die dat gevoelige vers heeft gemaakt, +"De zieke jongeling" dat Jaantje van den Apteker, op de rederijkerskamer, +zoo mooi kon voordragen, dat ik altijd de tranen in de oogen kreeg. + +Die Van Beers heeft een schilderij gemaakt, voorstellende, een juffrouw die +op een bank ligt, midden in een wandelpark. Dat moog je van dichtbij +bezien, dan is 't net zoo mooi, ja bijna nog mooier als van verre! daar zit +niet één klodder op en toch is het kunstig. Al zegt Maeceen nu ook +honderdmaal: _'t is mij te glad, te porceleinig, te gelikt_; ik vind het +mooi.--Het is volgens mijn domme verstand, _afgewerkt, netjes geschilderd +en fijn_,--zou ik hier maar niet bijzetten, _juist van teekening, +concientieus_. Ik weet waarlijk niet of ik de schilderij "La Sirène", zoo +staat het in den Catalogus, niet bijna nog mooier vind. Een sloep met +roeiers ligt onder aan een steiger, en een heer, een zeeofficier, geeft een +lieve jonge dame de hand om haar van den steiger in de sloep te helpen, van +achteren ligt een stoombootje en schijnt de zon. + +Maeceen vertelde mij dat een concurrent van Van Beers, (hij houdt vol, 't +is een koomenijsbaas geweest) stilletjes het hoofd van de dame met een +pennemes, uit de schilderij heeft gesneden, omdat hij geloofde dat 't een +gekleurde potograpfie was. Wat een slecht sujet, zoo'n mooi stuk uit +broodnijd te bederven, maar hij is er kaaltjes van afgekomen, want Jan van +Beers heeft er een lapje in gezet en 't hoofd weer zóó netjes +bijgeschilderd dat men er niets van zien kan, namentlijk van de sneden, Van +Beers heeft daardoor bewezen dat 't geen potograpfie was. + +In de Belgische afdeeling heb ik een kennis van Maeceen ontmoet, ook een +kritikus, die schrijft voor een buitenlandsch blad. Wat een rare vent +dierbare vrouw, voor elke schilderij ging hij staan, met de armen over +elkaar en zijn oogen bijna digt geknepen en dan zei hij: "Hm! Hm!" of +"prrrrrt." Hm! Hm! beteekent bij hem vrij goed en Prrrrrt! is een teeken +dat 't hem niet bevalt. Tusschenbeide hoorde ik hem zeggen Psssss! zoo +tusschen zijn tanden, dat deed hij alleen als 't erg mooi was. + +Ik luisterde, terwijl ik op een fluweelen bank zat midden in eene der +zalen, ik meen van de Fransche afdeeling een gesprek af tusschen Maeceen en +zijn vriend. Nadaniël die mij kwam opzoeken schreef 't op voor de pers--ik +vond het merkwaardig, dat hij zoo gauw schrijven kon, en heb 't van avond +op mijn gemak van hem overgeschreven, daar ik het nuttig en leerrijk vond +voor u lieve bloedverwanten, om te weten hoe twee critikussen, die hun vak +verstaan over een schilderij oordeelen. Het schilderij stelde voor een +avondstond door Guillon. + +Maeceen keek eerst naar den naam en zei: "Guillon?" toen keek zijn vriend +naar den naam op 't doek, keek daaropvolgend Maeceen aan en zei: "Guillon?" + +Nadaniël schreef voor 't gemak alleen den naam van hem die sprak net als in +een tooneelstuk, + +_Maeceen_: Impressionist? + +_Vriend_: Hm! Impressionist! + +_Maeceen_: Verder af gaan staan! + +_Vriend_: Verder af gaan staan. + +_Maeceen_: 'n Beetje groen? + +_Vriend_: Groen genoeg! + +_Maeceen_: Redelijk van teekening, maar groen, erg groen! + +_Vriend_: Spinazieachtig--vet--plakkerig. + +_Maeceen_: Vrij goed belicht, nog al natuurlijk van toon, vooral die +horizont. + +_Vriend_. Ja hm! er zit wel iets in, maar 't doet niet _dàt_--hm! je +begrijpt me, 't doet niet _dàt_--NB. de vriend wees met zijn duim over de +vingers gelegd naar de schilderij. + +_Maeceen_. Juist, 't is _dàt_ niet. och! maar _dàt_ hebben zoo weinig +artisten, er zit anders wel iets in dien...Guillon heet hij niet zoo? +_Vriend_. 'k Zal eens in den Catalogus zien. + +_Maeceen_. Als er maar meer natuur in zat. 't Is wat pruikerig. + +_Vriend_. Guillon. Hm! Hm!--Psssss!--medaille Parijs 1878, 2e classe +1880--dat dacht ik wel; 't is verdienstelijk geschilderd, dat zag ik op den +eersten blik. + +_Maeceen_. Ik zei immers direct, goed van teekening, ik ga nog een beetje +terug. Blikslagers! nu vat ik hem op eens. Daar heb ik hem +gepakt--kolossaal wat een effect! + +_Vriend_. Waarachtig Maeceen, ik stond er te dicht bij; nu is 't ook niet +zoo groen, 't is puur natuur, wat een licht hé! verduiveld dat zonnetje +tusschen die boomen is kranig. + +_Maeceen_. Je kunt het hebben, dat 't avonds in de natuur zoo groen is; 't +is in 't geheel niet overdreven. + +_Vriend_. Wat staat alles los voor mekaar, 't is compleet natuur, en wat 'n +perspectief, + +_Maeceen_. Hoe meer ik het bekijk hoe meer ik er _dàt_ je weet wel, _dàt +hm_! dat schuivende in zie. + +_Vriend_, 't Schuift kolossaal! + +_Maeceen_. Magnifiek! die Guillon is bepaald een kraan. + +_Vriend_. Pssst! dat geloof ik--kijk eens aan 't is al verkocht ook, dat +had ik nog niet eens gezien. + +_Maeceen_. Dat verwondert mij niet, zoo'n stuk moet verkocht worden. + +_Vriend_. 't Is positief een van de beste doeken van de expositie. Waarde +vrouw en nabestaanden, Nadaniël transpireerde, met permissie gezegd, van 't +schrijven, want ze spraken nog al gauw, maar 't is hem toch gelukt. Vindt +gij dit gesprek niet leerrijk, ik uw vader en bloedverwant vond het +merkwaardig, derhalve boekstaafde ik het naar waarheid om u eens te doen +weten hoe men eigentlijk als critikus spreken moet. Ik hoop dat ik 't ook +zoo zal leeren. + +Van wegens de stikkende benauwdheid der zalen ben ik even naar buiten +gegaan om een sneeuwballetje te gebruiken. + +Vol besluiteloosheid stond ik een oogenblik stil, niet wetende waar ik mij +zoude vervoegen, ten einde het beste sneeuwballetje te verkrijgen. + +Ik stond reeds op het punt mij naar de American bar, waarvoor ik een +bijzondere soort van toeneiging gevoel te wenden--toen Nadaniël mij meenam +naar de Fransche Restoraatsie, waar vele menschen zaten onder 't genot van +hun gelag. De Muziek begon te spelen liefelijk en schoon, zoodat ik +onwillig mee neuriede, met beweging van mijn hand op de maat, iets dat +Nadaniël mij verzocht na te laten, nademaal men 't in Amsterdam niet doet, +en men mij licht voor boersch of onopgevoed kon houden. + +Ik rustte dus kalm uit van de afmatting der kunst, want, O! waarde +wederhelft er is niets zoo vermoeiend als 't zien van schilderijen, vooral +als men er over moet denken. + +Terwijl wij daar geplaatst zaten, gebeurde mij iets wonderlijks. Beste +vrouw kunt gij u ook herinneren dat wij permetasie in Amsterdam hebben? ik +niet, maar toch is het zoo. Er kwamen twee dames naast mij aan het tafeltje +zitten, die mij aankeken als of ze mij jaren hadden gekend en met +gemeenzaamheid goeden dag zeiden. + +De eene zei "Dag neef hoe gaat het." Ik was verwonderd aangezien ik nooit +gehoord had van een nicht of anderszins vrouwelijke familie alhier, +nademaal onze familie alleen te Medenblik tehuis is met uitzondering van +den neef weduwnaar uit de Tuinstraat zonder dochters. + +De andere dame vroeg heel beleefd of 't mij goed beviel op de +tentoonstelling en ik antwoordde met wellevendheid, naar mijn overtuiging +dat alles prachtig is maar dat ik niet wist, zij een nicht was. + +Tusschen twee haakjes de dames schenen heel voornaam want zij waren +prachtig gekleed, in zijde, kant en fluweel met een reuk, die heerlijk in +mijn neus kwam; zoodat ik vroeg of ze bij de O. de kolonje juffrouw waren +geweest. Bovendien schenen zij algemeen geacht en bekend, want iedereen +keek naar haar en er waren fijngekleede heeren, die wel drie of vier maal +voorbijliepen en haar als oude bekenden groetten. + +Nadaniël was middelerwijl opgestaan en stond in de verte met een heer te +praten die zeker erg grappig was want zij schudden allebei van 't lachen. +Hij hield mij echter goed in 't oog, want telkens keek hij naar mij om te +zien of ik er nog wel zat. Dit vond ik knap van hem aangezien hij wist dat +ik onbekend ben en zonder hem moeilijk den weg naar huis zou vinden. + +Nu komt een zonderling geval. De dame die mij zeide, nicht te zijn gaf mij +haar adreskaartje als ik casuweel lust had om haar te bezoeken, "zij woont +in de Kerkstaat en zij heet ook Komijn--is dit niet zonderling, dierbare +vrouw! Ik vroeg haar namentlijk toen zij "neef zeide," Heet u dan ook +Komijn? waarop zij antwoordde, "natuurlijk, maar om dat 't zoo'n grappige +naam is (hier is wel iets van aan) heb ik op mijn kaartje alleen mijn +voornaam, Henriëtte laten drukken." Een ding is mij toch van haar niet +bevallen hoewel zij en haar vriendin, die Betsy heel allerliefste en +ingetogen meisjes zijn en ik dus alleen aan een vergissing geloof, +namentlijk dit. Zij hadden ieder twee glaasjes port gedronken en nadat zij +beleefd hadden gezegd "avoez, neef" op mijn gezondheid geklonken, een +beleefdheid die ik netjes vond. + +Toen waren zij opgestaan, nadat ik beloofd had haar te komen opzoeken om +kennis te maken met de overige nichten (Henriëtte heeft nog 5 zusters in +huis) en wandelend verder gegaan. Wat mij nu niet beviel was dit: de +koffiehuisknecht vroeg mij *f 2.-- voor de vier glaasjes port en op mijn +beleefde weigering te betalen zeide hij: "als jij je nichten tracteert moet +jij betalen vrind!" Een onhebbelijk mensch dien Jan, maar aangezien +_Bedaardheid steeds onbeschoftheid overwint_, betaalde ik, alleen +bejammerend, dat ik den knecht niet beter kon inlichten omtrent het geval. +Wat of Nadaniël scheelde weet ik nog niet; de jongeling was rood van 't +lachen toen hij weer bij mij kwam en vertelde mij, dat die kennis waar hij +meê had staan praten hem zoo had laten lachen over een verhaal van iemand +die een ander had beet gehad. Ik zeide hem, dat 't niet aardig is om iemand +beet te hebben en dat geen braaf en goedhartig mensch 't doet want: + + Neemt gij door slimheid anderen beet + Veroorzaakt gij licht smart of leed. + En der onnoozelen rein gemoed. + Nooit booze sluwheid recht bevroedt, + + (_Wysheid en Deugd in klein Octavo_.) + +Ik zal morgen eens naar de nichten Komijn gaan om te zien of ik weten kan +van welken tak zij zijn. In Enkhuizen heeft voor jaren een achterneef van +vader-dominé Komijn gestaan, misschien zijn het daar kleindochters van, en +als dat zoo is zal ik onzen Klaas medenemen, dan heeft hij nog eens een +fatsoenlijk huis waar hij nu en dan komen kan, dat is altijd veel waard +voor een jong mensch, vooral in eene groote stad, nietwaar, beste +wederhelft! dit zal u ook verheugen.-- + +N.B. Zend mij dezer dagen een bankje van +*f 25.-- maar laat den brief aanteekenen--'t geld is hier veel gauwer op +dan te huis--, maar dat doet er niet toe, ik wil nu alles zien; gijlieden +geniet er toch evenveel mede door mijn beschrijving--ik vervolg dezelve; om +dezen middag goed te besluiten en nog eenige afleiding te hebben ben ik nog +even in de "Galerie du Travail" geweest. Tot dusverre had ik verzuimd er +in te gaan, maar 't zou toch jammer zijn als ik 't niet gezien had. Deze +Galerij behoort naar mijne meening niet tot de eigenlijke tentoonstelling, +want het is meer een bazaar, waar men van alle kanten wordt vastgehouden om +iets te koopen. + +Gij kent mijne goedaardigheid, en vooral mijne toegevendheid in 't algemeen +voor de vrouwen, dit hebt gij aan u zelve en in de winkel voor de klanten +ondervonden, derhalve was het mij onmogelijk heen te gaan zonder een +kleinigheid te koopen van de juffrouw, die met miscroscopen stond, en mij +in 't fransch beduidde dat ik zoo'n vergrootglas noodig had voor de +trichinen in de hammen van uw vader, zult gij wel gelooven dat ik tot den +billijksten prijs kocht, 't is een nuttig instrument en niet te duur voor +*f 1.50. + +Daar ik nu dezen inkoop had gedaan en dezelve door de andere jonge meisjes +was gezien kon ik beleefdshalve niet nalaten ook haar te begunstigen. Ik +kocht dus een fleschje Cibils Vleesch Extrackt, dat ik wel weder af zal +zetten in den winkel. Een doosje Fransche Saus in koekjes--en een Ocarina, +waarop men zonder muziek te kennen alles kan spelen. Een bellenblazer voor +onze kleine Pietje benevens een elastieke machine om sigaren aan te steken. + +Bijna had mij een jongejuffrouw verleid om een glas te laten beslijpen met +uw naam, waarde wederhelft, maar aangezien, ik weet dat gij niet aan +breekbare waar hecht, kocht ik een sigarenpijp voor mij zelven, dat U +zeker meer genoegen zal doen, ook een pak chocolaad, waarvan gij genieten +kunt als 't voor den winkel niet geschikt is. + +Nadaniël zeide mij, dat ik niet zoo onbeleefd mocht zijn om het weefgetouw +voorbij te gaan zonder aanschaffing van het beeld der Tentoonstelling in +zijde voor *f 0.75 cs. Daarna bleef ik nog aan een fleschje reukwater +hangen van een Turk, die er zelf niet naar rook, uit godsdienstig gevoel +kocht ik van den man uit Betlehem een doosje uit heilig hout en van een +ander een armband van roode kralen voor Jansje.--Ook verschillende +zoetigheden, als suiker en ballen en pralines, die evenwel om reden der +kleverigheid heden avond door Nadaniël en Klaas genuttigd zijn. + +Vermits mijn wellevendheid de aandacht trok, begon men mij overal vast te +houden, en vleiden mij de jonge meisjes, waaronder ook vele ouden zijn, om +ook haar te begunstigen, weshalve ik onmerkbaar in mijn zak mijn +portemonnaie omkeerde, en dezelve uithalend, de leegheid er van toonde; dit +hielp en overal waar ik zoo deed liet men mij gaan, zoodat ik verder +ongehinderd met Nadaniël den uitgang bereikte. + +Deze brief, vooral het eerste gedeelte, heeft mij veel hoofdbreken gekost, +dierbare vrouw, derhalve moet gijl. hem zuinig bewaren. + +Wees gegroet van uw waarden vader en bloedverwant JORIS KOMIJN. + + + * * * * * + + + +BRIEF VAN JUFFROUW KOMIJN AAN HAAR ECHTGENOOT: + + +_Waarde Joris!_ + +Ik heeft met schrik U laatste brief geleezen en dus haast ik mij dezelve te +beantwoorden. Beste Joris Uw zijt gek, dat zeggen de kinderen ook, benevens +de comsjonair Raakman, die ik al U briefven heb laten leezen. Jufvrouw +Komijn zei hij, de eerste waren goet en begrijpelijk, maar bij den laatsten +loopt 't er bij Joris door. Zoolang als hij over de tentoonstelling schreef +was 't goet maar van die kunst is hij heelemaal in den war. Raakman zegt +beste Joris, dat hij geloofd dat Nadaniejel of U vrient Meseen Uw er aan +geholpen heeft want dat 't ook uw steil niet heelendal was. + +Ik waarde man! heeft er niets aangehat, ik heeft er slaap van gekregen, en +de kinderen vonden het vlaauw. Ze vonden dat van de Gaamelang veel mooijer +en Jansje zei alsdat ik u schrijfven moest dat haar vader iemant gesprooken +heeft die de schildereien op de tentoonsteling gezien hat en ze veel mooier +vond dan uw zij en dat er niet één prul bij is, maar vele die overschoon +zijn, heeft hij gezegd komen voor in de Hollanse afdeeling. + +U malligheid om zooveel ferf te koopen is zeker door 't bier dat Uw telkens +drinkt, want dat is Uw niet gewent beste Joris. en als men boven zijn bier +is, doet men mallighedens; maar de ferf is niet weg, de snijboonenmoolen +kunt U wel eens opschilderen en de aardapelenbaken hebben ook een kwasje +van doen. Ook kunt Uw als Uw roode-ferf en blouw hebt wel wat schilderen op +de jongens, hun pakhuis en brootkar; ook hun bokenwagen heeft het wel +noodig voor de roest. + +Van Klaas schreift uw niets besten Joris. Is hij niet met Uw medegegaan, +heeft de jonge het zoo druk op zijn kantoor?--ik ben verlangent om van hem +te hooren, want 't is toch mijn ijgen kint. + +Wat ik zeggen wil bij dien Nigten moet Uw hem maar niet brengen, want dat +is niet nodig. Ook voor Uw, besten man zou ik Uw raden er niet heen te +gaan. Wat doet gij er meer van te weeten. Of het dogters zijn van Doominee +Komijn komt er niets op aan. Ik ben U getrouwe wederhelft en ik heb het +liefver niet besten Joris, ik vertrouw het spul niet want ik ken Uw +goedaardighijd. Raakman zij ook dat hij niet geloofd dat 't Nigten zijn en +dat het maar een grappigheid was van die dames om U te vertellen dat zij +fermielie zijn, want dat alle buiten mensen als zij te Amsterdam koomen +Nigten vinden. + +Met Raaksmans broer is het ook gebeurt, en ook in diezelfvde wijze en +daarom besten man is het beeter dat Uw weer naar huis komt met spoet, +daarom stuur ik Uw ook geen geldt. Ook is het nodig voor de zaak want in +den kaas is zoo erg de meid, ofschoon zij elken dag is omgekeert. De +kinderten verlange zoo erg naar Uw en alles wat Uw meebrengd--Ik voor mij +zou wel graag een teelegram hebben wanneer gij komt sito omgaande. Het is +beeter voor U waarden man. Ik wacht Uw dus morgen avend tehuis met +wentelteefven en aarbijen en de kinderen blijven op--Dus dat is +afgesprooken--ge kunt morgen avend om 10 uur hier wezen. + +Dag beste Joris in gedachten omhelst ik U en breek af met de pen--Onze +Kareltje heeft een gat, in zijn hoofd met spijkerbalsem, is het veel beter +geworden, dus hoeft gij niet te schrikken--Vaartwel tot ziens + +Uw liefhebbende vrouw + +SIENTJE. + +Joris, het komt er niet op aan of gij weet of het Nigten zijn of niet. + + + * * * * * + + + + +TELEGRAM VAN JORIS KOMIJN AAN SIENTJE KOMIJN. + + +_Juffrouw Komijn, Medemblik_. + +Uw vader komt tien uur te laat, dus half drie, Joris. + + + * * * * * + + +Het spijt ons onzen lezers te moeten mededeelen, dat na de ontvangst van +Sientje's brief de heer Komijn geen rust of duur meer had, maar onmiddelijk +den volgenden morgen is afgereisd; we hopen dat de brave man gezond en wel +de stad zijner inwoning moge bereikt hebben. + +DE SCHR. + + + + + * * * * * + + + + +COMPLEETE +MEUBILEERING + +BUREAUX, HEERENKAMERS +KANTOOR-INSTALLATIEN + +Geill. Prijscourant op aanvrage franco + + + + + + +PHOENIX + +MEUBILEER-INRICHTING + + + + + + +HOOFDMAGAZIJNEN 234 SPUISTRAAT + KANTOORMEUBELEN: 76 DAMRAK +FABRIEK: 43 LOOIERSGRACHT + +AMSTERDAM + +INTERCOMMUNAAL TELEPHOON 3978 + + + + + * * * * * + + + + +[Illustration] + +SCHOORSTEENMANTELS. +HAARDBEKLEEDINGEN. + + + + + + +VOORNAAMSTE ADRES +VOOR +VLOER- EN WANDTEGELS +ITAL. EN ENG. MOSAIK +HOUTPARKET VAN LOUIS DE WAELE +Sectiel- en Cristal-Tegels +VAN JOOST THOOFT +EN LABOUCHERE +Houtgraniet. Torgament. +Terazzo vloeren granito. +Bureaux en Monsterzalen: +ACHTEROOSTEINDE 2-6 +bij de Hoogesluis. + + + + + * * * * * + + + + +HOEK & Co. + +46 Warmoestraat 46 +AMSTERDAM + + + + + + +FABRIEK VAN: + +PEPERMUNT, GOM +EN SUIKERWERKEN + + + + + + +PRIMA KWALITEIT +SCHERP CONCURREEREND + + + + + * * * * * + + + + +Levensverzekering-Maatschappij +"NEERLANDIA" + + + + + + +Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 2 Januari 1893, No. 53. + +GEVESTIGD TE +'s Gravenhage ... Anna Paulownastr. + + + + + + +Levensverzekering, + Lijfrente, Pensioenen, + Volksverzekering. + +DIRECTIE +H.L. VAN TETS .. CORN^S. LOEFF. + +TARIEF LIJFRENTE. + + + + + + + + +OUDERDOM |Dadelijk ingaande jaarhjksche lijfrente + | voor *f 100.-- gestort kapitaal. + |======================================== + |MANNEN. |VROUWEN. +45 |f 6.25 |f 6.01 +50 |" 6.93 |" 6.64 +55 |" 7.80 |" 7.53 +60 |" 8.96 |" 8.77 +65 |" 10.63 |" 10.32 +70 |" 12.69 |" 12.30 + + +VOORBEELD. + +Een dame, oud 65 jaar stort *f 1000 kapitaal en ontvangt dan +jaarlijks *f 103.20, in driemaandelijksche termijnen + +Zij maakt dus meer dan 10 pCt. + + + + * * * * * + +[Illustration] + + +[Illustration] + +HOFLEVERANCIER VAN H.M. DE KONINGIN +VAN ENGELAND. + +VELEN DENKEN DAT ALLE SPREEKMACHINES +GRAMOPHONES +ZIJN. + +GROOTER DWALING +BESTAAT +ER NIET. + +OMDAT HET WOORD +"GRAMOPHONE" + +DE ONDERSCHEIDINGSNAAM IS VAN HET INSTRUMENT, +DAT ALLEEN GEMAAKT WORDT DOOR + +THE GRAMOPHONE COMPANY Ltd. + +EN DIE, +IN VERGELIJKING MET ANDERE MACHINES, +ALLEEN STAAT EVENALS CARUSO +ONDER GEWONE ZANGERS. + +UITSLUITEND VERTEGENWOORDIGERS v. NEDERLAND EN KOLONIËN: +THE AMERICAN IMPORT COMPANY +22a AMSTERDAMSCHE VEERKADE ... TELEFOON 4204 ... DEN HAAG. + +AGENTEN IN ALLE PLAATSEN VAN EENIG BELANG. + +ADRES VAN DEN NAASTBIJZIJNDEN AGENT. + + + + + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Joris Komijn op de Tentoonstelling +by Justus van Maurik + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK JORIS KOMIJN OP DE TENTOONSTELLING *** + +***** This file should be named 12637-8.txt or 12637-8.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/1/2/6/3/12637/ + +Produced by Miranda van de Heijning, Frank van Drogen and the Online +Distributed Proofreading Team. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/old/12637-8.zip b/old/12637-8.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..bd2e065 --- /dev/null +++ b/old/12637-8.zip diff --git a/old/12637-h.zip b/old/12637-h.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..0d5ee10 --- /dev/null +++ b/old/12637-h.zip diff --git a/old/12637-h/12637-h.htm b/old/12637-h/12637-h.htm new file mode 100644 index 0000000..e6104ec --- /dev/null +++ b/old/12637-h/12637-h.htm @@ -0,0 +1,2415 @@ +<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> +<html> + <head> + <meta http-equiv="Content-Type" content= + "text/html; charset=iso-8859-1"> + <title> + The Project Gutenberg eBook of Joris Komijn op de Tentoonstelling, by JUSTUS VAN MAURIK. + </title> + <style type="text/css"> +/*<![CDATA[ XML blockout */ +<!-- + P { margin-top: .75em; + text-align: justify; + margin-bottom: .75em; + } + H1,H2,H3,H4,H5,H6 { + text-align: center; /* all headings centered */ + } + HR { width: 33%; + margin-top: 1em; + margin-bottom: 1em; + } + BODY{margin-left: 10%; + margin-right: 10%; + } + .linenum {position: absolute; top: auto; left: 4%;} /* poetry number */ + .note {margin-left: 2em; margin-right: 2em; margin-bottom: 1em;} /* footnote */ + .blkquot {margin-left: 4em; margin-right: 4em;} /* block indent */ + .pagenum {position: absolute; left: 92%; font-size: smaller;} /* page numbers */ + .sidenote {width: 20%; margin-bottom: 1em; margin-top: 1em; padding-left: 1em; font-size: smaller; float: right; clear: right;} + + .poem {margin-left:10%; margin-right:10%; text-align: left;} + .poem .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} + .poem p {margin: 0; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem p.i2 {margin-left: 2em;} + .poem p.i4 {margin-left: 4em;} + .poem .caesura {vertical-align: -200%;} + // --> + /* XML end ]]>*/ + </style> + </head> +<body> + + +<pre> + +Project Gutenberg's Joris Komijn op de Tentoonstelling, by Justus van Maurik + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Joris Komijn op de Tentoonstelling + Humoristische schets van Justus van Maurik + +Author: Justus van Maurik + +Release Date: June 16, 2004 [EBook #12637] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK JORIS KOMIJN OP DE TENTOONSTELLING *** + + + + +Produced by Miranda van de Heijning, Frank van Drogen and the Online +Distributed Proofreading Team. + + + + + + +</pre> + + + +<!-- Autogenerated TOC. Modify or delete as required. --> +<a href="#Joris_Komijn_op_de_tentoonstelling"><b>Joris Komijn op de Tentoonstelling</b></a><br> + <a href="#Eerste_Dag"><b>Eerste Dag</b></a><br> + <a href="#Tweede_Dag"><b>Tweede Dag</b>.</a><br> + <a href="#Derde_Dag"><b>Derde Dag</b>.</a><br> + <a href="#Vierde_Dag"><b>Vierde Dag</b>.</a><br> + <a href="#Brief"><b>BRIEF VAN JUFFROUW KOMIJN AAN HAAR ECHTGENOOT:</b>.</a><br> +<a href="#TELEGRAM_VAN_JORIS_KOMIJN_AAN_SIENTJE_KOMIJN"><b>TELEGRAM VAN JORIS KOMIJN AAN SIENTJE KOMIJN.</b></a><br> + +<!-- End Autogenerated TOC. --> + +<!-- Page 1 --><a name="Page_1"></a> +<br> +<br> +<b>Prijs 20 cents</b>. + +<h1><i>Joris Komijn op de Tentoonstelling</i></h1> + +<p><i>Humoristische Schets</i></p> + +<p><i>van</i></p> + +<p><i>JUSTUS VAN MAURIK</i></p> + +<p><i>(Warendorfs Novellen-Bibliotheek No. 210-211).</i></p> +<br> + +<center> +<a href=images/1fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/1th.jpg></a><br> +</center> + +<br> +<p><i>Amsterdam—Van Holkema & Warendorf.</i></p> + + +<!-- Page 2 --><a name="Page_2"></a><!-- Page 3 --><a name="Page_3"></a> + + +<center> +<a href=images/2fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/2th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/3fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/3th.jpg></a><br> +</center> + + +<center> +<a href=images/4fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/4th.jpg></a><br> +</center> + + +<!-- Page 6 --><a name="Page_6"></a> +<hr style="width: 65%;"> +<a name="Joris_Komijn_op_de_tentoonstelling"></a><h2><b>Joris Komijn op de tentoonstelling</b>.</h2><!-- Page 7 --><a name="Page_7"></a> +<br> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883.</p> + +<p><i>Geliefde vrouw, kinderen en bloetverwanten!</i></p> + +<p>Ik heeft heden avond daar de tentoonstelling 's avonds geslooten is +genoegzaam de tijd om Uw volgens belofte een uitvoerig schrijven +medetedeelen over mijn bezoek aan Amsterdam en deszelfs tentoonstelling, +dewelke ik heden heb bezogt, met genoegen en nut door de leerrijkheid der +zaken die ik gezien heb.</p> + +<p>Nademaal, ik beter schrijven als vertellen, kan en vooral Uw geliefde, +vrouw, door U toeneemende doofhijd niet zou kunnen beschreeuwen met goed +gevolg en duidelijkheid van voorstelling, daar ik Uw ook niet konden +medenemen van wegens de zaken en kostbaarheid der onderneming, daar ik +nooit in amsterdam geweest zijnde meerdere dagen noodig heb, om de stad en +de tentoonstelling te bezien, heeft ik beslooten alles wat ik zie des +avonds te boekstaven als een reisdagboek.</p> + +<p>De kranten geven wel duidelijk een verslag van den tentoonstelling, maar ik +als U vader en bloetverwant ben meer betrouwbaar en derhalve beschrijf ik +alles wat ik gezien en ondervonden heeft tot een Eeuwige gedachtenis aan +mijn bezoek voor U en de anderen.</p> + +<p>Zullende het later bij de boekverkooper laten drukken. Alzoo ik begin:</p><!-- Page 8 --><a name="Page_8"></a> + +<p><i>Reis-dagboek van Joris Komijn, Winkelier in Komenij's waaren te +Medemblik, oud 54 jaar — PG</i>.</p> +<br> +<hr style="width: 65%;"> +<a name="Eerste_Dag"></a><h2>Eerste Dag.</h2> + +<p>Alzoo reeds lang den wensch in mij was om Amsterdam te bezichtigen, waar ik +nooit tijd voor had van wegens den winkel entn 't snijden der ham—en daar +ik nu, doordien een neef van mijn vrouwskant, die een dergelijke komenij's +affaire heeft, mijn zaak kon waarnemen, ben ik voor eenige dagen naar +Amsterdam gereisd, alwaar mijn geliefde Zoon Klaas, die laatst over de +Beurs geschreven heeft met zijn vriend Nadaniël mij afwachte om mij rond te +leiden, waarvoor ik hen dankbaar ben, behalve Nadaniël, die mij niet +bevallen is, bij nadere kennismaking. Doch daarover later.</p> + +<p>De reis van hier naar Enkhuizen kent gij allen, daar is niets bijzonders +aan, maar verder per boot over de Zee des te meer.</p> + +<p>Ik zag de Zee, waarvan in de Heilige Schrift geschreven staat, "Zij is wijd +en breed en peilloos diep" ik voor mij heb er genoeg van, door de +benauwdheid, 't akelige gevoel in de maagstreek en de koude handen en +voeten. De kapitein zei dat 't stil weer was, maar voor mij, geliefde +Bloetverwanten! was 't woelig genoeg—en ik verlang naar geen storm, want +hoe zou ik dien uithouden, meer als binnenst buiten gekeerd worden kan een<!-- Page 9 --><a name="Page_9"></a> +mensch toch niet.</p> + +<p>Onderweg besloot ik reeds mijn gewaarwordingen op te schrijven wat ik +hiermede begin en geloof vrij goed, doordien ik den laatsten tijd, meer dan +vroeger op de letterkunde ben gevallen, door de misdruk, die ik gebruik +voor de Komijne kaas, de Sijceblong en over de Boter.</p> + +<p>Vroeger gebruikte ik wit papier van f 3.37^5 de riem, maar aangezien ik +misdruk van een ongebonden verkooping voor f 2.25 kan koopen te kust en te +keur, heb ik mij op dezelve bepaald. Bovendien heeft de klant het voordeel +bij zijn worst of boter iets ter lezing te krijgen, dat den geest beschaaft +en velen hebben mij gezegd dat, ze mij dankbaar waren doordien ik, casuweel +een partij losse bladen van een zedekundig werk van Theeologie tusschen het +misdruk had gevonden en met oordeel verdeeld had, over de verschillende +artikelen.</p> + +<p>Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik mijn verhaal.</p> + +<p>Toen ik vlak bij den steiger was, zag ik mijn geliefde zoon Klaas staan met +een klein zwart mannetje naast zich, die bij nader onderzoek Nadaniël bleek +te zijn.</p> + +<p>Klaas wenkte met zijn zakdoek aangezien hij mijn perreplu herkende, die ik +omhoogstak met mijn reiszak er aan, om zijn aandacht te verwekken.</p> + +<p>Daar ik in de andere hand een pak zoete amandelmoppen voor Klaas hield als +"welkom", had <!-- Page 10 --><a name="Page_10"></a>ik geen gelegenheid mijn hoed te grijpen, die eensklaps +afwoei—en toen ik toch een poging deed om mijn hoed die mij van af mijn +trouwen bedekt heeft te vatten, schoot het pak moppen los en strooide ik +dezelve onwetend in het IJ—maar ik troostte mij met:</p> +<center> +Een ongeval komt nooit alleenig<br> +Het ong'luk maakt de ziele lenig.<br> +</center> +<p>uit: "Wijsheid en deugd in klein octavo"—een mooi werk dat ik onder 't +misdruk heb aangetroffen.</p> + +<p>Ik knoopte mijn roode zakdoek om het hoofd en begroete mijn zoon met +vaderlijk gevoel. Nadaniël deed niets dan lachen, 't geen mij van hem niet +beviel want <i>"die een goed hart heeft, lacht niet om het ongeluk van +anderen"—(Wijsheid en deugd in klein octavo.</i></p> + +<p>Mijn zoon zag er goed uit, en was hartelijk, zoo als 't betaamd, hij nam +mijn reiszak en perreplu en liep zoo hard hij kon naar een viegelant—. die +ze in Amsterdam, "een aap" noemen—</p> + +<p>"Ga er gauw in vader" zei Klaas; de goede jongen was zeker bang dat ik kou +zou vatten, door de afwezigheid van mijn hoed en den oostenwind maar ik kon +er niet dadelijk toe besluiten, omdat de koetsier mij zoo wonderlijk +aankeek. Ik heb wel eens gelezen van akelige gevallen, waarbij vreemden +door misdadige koetsiers, naar plaatsen zijn gevoerd, waar ze uitgeplunderd +en om hals werden gebracht—vooral bij tentoonstellingen als anderszins. +Nadaniël riep echter "er in oude <!-- Page 11 --><a name="Page_11"></a>heer" en duwde mij een omstandigheit, die +ik onfatsoenlijk vond.</p> + +<p>Klaas was bedaarder en zei dat er geen kwaad bij was maar ik was toch niet +op mijn gemak, want er kwamen veel menschen om den viegelant staan, en +keken brutaal naar binnen. Een jongen zei: "er zit een turk in" maar ik zag +niets, ook reden we weg; Klaas bracht mij eerst naar zijn kamer waar ik +slapen zal want in de Hotels is alles vol zeggen de kranten en derhalve +wilde ik mij liever behelpen met een eenslaperige bedstede voor twee +personen.</p> + +<p>Klaas moest naar het kantoor en daarom ging Nadaniël met mij mede, als +uitlegger, de aap had gewacht. Hij bracht ons om geen tijd te verliezen met +spoed naar het terrein.</p> + +<p>O! Geliefde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, hoe stond ik verbaasd +toen ik met de aap door de stad reed. Wat een stad! wat een stad! Medemblik +is er niets bij; door de Kalverstraat reden we als op fluweel en +Koomenijswinkels, zoo als ik ze nog nooit heb gezien maar voor Medemblik is +de onze niet onverwerpelijk als zijnde pas nieuw geverfd en goed +onderhouden.</p> + +<p>Ik keek mijn oogen uit, wegens de afwisseling der gezichten en dieverse +winkels die ik U later zal beschrijven mondeling sweer tehuis zijnde. +Eindelijk hielden wij stil voor een groot gebouw met variabele torens. Ik +dacht dat het een klooster of een groote kerk was, maar Nadaniël <!-- Page 12 --><a name="Page_12"></a>zei: 'tis +het nieuwe Museum en ik geloofde het.</p> + +<p>Vóór de ronde poort staan twee brandspuithuisjes die gebruikt worden om de +menschen in en uit te laten. Een ander klein huisje "Kiosk" noemen ze het, +is er dicht bij gezet tot gemak van de bezoekers om kaartjes te nemen. Ik +betaalde 50 cents, goedkoop hé! en mocht naar binnengaan. Nadaniël haalde +zijn portret uit den zak zei "Pers" betaalde niemendal en ging ook naar +binnen. Waarom hij "Pers" zei begreep ik niet, evenwel nu ben ik er achter.</p> + +<p>Eerst zag ik een groote steenen gang een verwulft zoo als wij in de kelder +hebben, maar veel mooier en grooter. O! waarde bloedverwanten welk een +frische lucht kun je daar opdoen, ik ben er drie of vier maal heen en weêr +geloopen alleen wegens de frisschigheid. Een paar dames en heeren hoorde ik +zeggen, "'t tocht hier verschrikkelijk", maar dat waren zeker menschen met +rumatiek of verkoudheid, aan de rechterzijde zag ik door een deur een +binnenplaats vol wonderlijke dingen, gedrochten als tante Jet, haar neef en +nicht, medegebracht uit de Oost.</p> + +<p>Vazen met draken er op en allerlei rare dingen. Voor de deur zat een man +aan een draaiding. Nadaniël liet zijn portret zien zei "Pers" en ging op de +binnenplaats; ik moest 25 cent betalen omdat ik er in wou. Ik dacht 't +wordt duurder want ik had pas een halve gulden betaald en nu al weer 1/4; +maar ik wou de tentoonstelling nu eenmaal zien en keek op geen geld.</p> + +<p><!-- Page 13 --><a name="Page_13"></a>Om u al die vreemde dingen te beschrijven is een zaak van onmogelijkheid, +alleen zeg ik u, nademaal 't voor u belangrijk is, dat de Prins van Weels +ze betaald heeft, een zaak die gelukkig is voor Amsterdam, want de Prins +van Weels heeft ruim zooveel geld als deze gemeente, zegt Nadaniël.</p> + +<p>Wanneer gij nu denkt geliefde kinderen en waarde vrouw dat dit de +Tentoonstelling is zijt gij verkeerd ingelicht, het eigentlijke komt nu +eerst. Ik moest een oogenblik stilstaan om tot mij zelven te komen, ik +dacht gerust dat ik een groot paardenspel zag, maar 't was het hoofdgebouw.</p> + +<p>Voordat ik verder boekstaaf, wil ik u mededeelen dat ik uit vaderlandsch +gevoel en liefde tot den vorst de half afgebroken tribune heb beklommen, +waar bij de opening onzen geeerbiedigden Koning heeft gestaan. Nadaniël +zei: "Meneer Komijn, nu moet je iets zeggen." Wat een gekke jongen hè! +Waarom moet <i>ik</i> iets zeggen? dat zou ongepast zijn geweest vindt gij ook +niet dierbare kinderen en wederhelft, dat kwam alléén den Koning toe. Alzoo +zweeg ik en drukte eerbiediglijk de voetstappen van den vorst die op deze +plek gestaan heeft.</p> + +<p>Dit was een onvergetelijk oogenblik voor uw man en vader—, daarna +beschouwde ik met aandachtigheid het gebouw dat ik nu voor u uitleg.</p> + +<p>Verbeeldt u, twee prachtige groote torens met <!-- Page 14 --><a name="Page_14"></a>van onderen niets dan +olifanten, heerlijk om te zien, leeuwen, koppen van serpenten en dames van +boven, benevens allerlei figuren zooals ze bij ons van witte suiker op de +koek maken. In 't midden hangt een keurige sjaal, rood met franje, en +palmen, prachtig! nog rijkelijk zoo mooi als die van Moeder, waarin zij +getrouwd is; lange palen met halve paarden er aan met vergulde +hoofdstellen, in 't midden, dan geschilderde paarden op de wanden van 't +gebouw, groote witte paarden met heele en halve ruiters er op en er voor, +en weer andere paarden er boven.</p> + +<p>Ziet gij beste bloedverwanten daardoor dacht ik dat 't een paardenspel was. +Maar aangezien alles nog niet af is, oordeel ik nog maar gedeeltelijk.</p> + +<p>Nadaniël heeft mij later in de Vijzelstraat bij een koekenbakker het model +van suiker gewezen, waarnaar het hoofdgebouw is gemaakt. Die koekenbakker +is een kunstenaar! Nu zal ik u eens iets mededeelen, waarop nog niemand +gelet heeft, 't Is te hopen, dat de koerantiers 't niet merken want dan +komt er weer gehaspel.</p> + +<p>Tusschen de pooten van de olifanten staat "de Clercq" dat is een +hatelijkheid beweert Nadaniël, omdat hij 't kanaal niet gegeven heeft, en +van de Copello—(zeker Kappeyne) die niet weer minister wil worden, en nog +een heele boel andere namen die ik niet lezen kon.</p> + +<p>Vindt ge dat niet flauw beste wederhelft en kinderen <!-- Page 15 --><a name="Page_15"></a>om een ministerie +tusschen olifantspooten te zetten, vooral als 't een hatelijkheid is zooals +Nadaniël beweert, ik begrijp 't zelf niet goed waarom, maar 't zal toch wel +waar zijn, want ik hoorde iemand zeggen, ze hebben er geen beter plaats +voor kunnen vinden.</p> + +<p>Ik had ondertusschen mijn hand al in den zak, want ik zag weer zoo'n paar +mannen met Tentoonstellingspetten op en ik zocht naar een kwartje, maar 't +hoefde niet, 't Hoofdgebouw kost niets extra—</p> + +<p><i>N.B.</i> hier zag ik van Nadaniël iets wat mij niet beviel; denkt eens aan +kinderen en wederhelft, vóór den ingang staat een blikken bak vol eindjes +sigaar, zeker om aan arme jongens en bedelaars te geven want eindjes +zoeken, zoo als aan de Beurs doen ze op de tentoonstelling niet, <i>Ik heb +met eigen oogen gezien dat Nadaniël er zijn hand in stak; of hij er één of +meer genomen heeft weet ik evenwel niet!</i> maar ik vond het vies—en als hij +mij gevraagd had had hij immers een sigaar kunnen krijgen, met liefde.</p> + +<p>Wij gingen niet naar binnen maar eerst op het buitenterrein, om een +oppervlakkig gezicht te hebben.</p> + +<p>Juist willen wij, naar de Diamanten tentoonstelling gaan, toen een heer +Nadaniël aansprak ik, geloof 't was een franschman: hij zei iets van "pres +of pers". En Nadaniël zei ook pers "en pavieljon.—En toen schudden ze +allebei 't hoofd. "Gepaste weetgierigheid strekt iedereen tot eer."</p> + +<p><!-- Page 16 --><a name="Page_16"></a><i>(Wijsheid en deugd in klein octavo)</i> daarom vroeg ik, wat wou die heer en +Nadaniël antwoordde: "hij vroeg naar 't Pavieljon delapers.—'t ik weet +niet of'k 't goed spel.)</p> + +<p>"Wat is dat?" vroeg ik—en hij vertelde me:</p> + +<p>Dat is een gebouw voor de heeren die in de Hollandsche en Buitenlandsche +kranten verslag geven van de tentoonstelling en voor de gezelligheid in dat +gebouw zullen zamen komen, als het nog klaar komt vóór dat alles is +afgeloopen.</p> + +<p>De diamanten tentoonstelling kan ik niet teruggeven op schriftelijke wijs, +want, beste vrouw! enz: Uw stel is er niets bij en al zoude ik, Uw +betrouwbare vader en bloedverwant u zeggen hoeveel duizenden aan waarde en +schoonheid daar verborgen liggen tentoongesteld, gij zoudt mij niet +gelooven zonder te zien, alhoewel gelooven eigentlijk is, zonder gezien te +hebben.</p> + +<p>Het schijnt wel als of Pavieljoenen in de mode zijn, want behalve het +Koningspavieljoen, dat als Z.M. de Koning niet weer op de Tentoonstelling +komt een huis zonder eigenaar is, ziet men nog het Pavieljoen van de stad +Amsterdam.</p> + +<p>Gij kunt u niet begrijpen hoe mooi dit gebouw van buiten is. Een prachtig +schilderij is boven de deur zichtbaar uitgestald, ik wou dat ik het had, +als herinnering aan mijn aankomst te dezer stede.</p> + +<p>Binnenin zag ik een school en nog een school en wat mij 't meeste beviel +was een groote kaart met al de maten en gewichten er op, Liters en halve +liters, zoo mooi natuurlijk als of ik ze in <!-- Page 17 --><a name="Page_17"></a>mijn winkel zag staan gepoetst +met blauwsteen door U dierbare wederhelft als 't niet te duur is zal ik dat +schilderij zien te koopen.</p> + +<p>Overigens beschouwde ik de bruggen die afgeteekend zijn maar nog niet +klaar, het slachthuis dat komen zal en al het andere met belangstelling, +maar over de eentoonigheid, niet sprekend.</p> + +<p>Met waarheid verwonder ik mij dat een vreemdeling dit Pavieljoen bezoekend +zal denken, dat Amsterdam enkel maar een school is, en als koopstad niet +aanwezig of van nijverheid ontbloot, maar ik heb de wijsheid niet en daarom +hierover niet verder.</p> + +<p>Nadaniël bleef nog een heele tijd om naar de schoolbanken enz, te kijken, +maar ik vermeenend genoeg ontwikkeling te bezitten als volslagen man, +wandelde er om heen en in het rond—Of het kwam door dien ik nieuwe laarzen +aan had of door de hobbeligheid van den grond, die nog niet af is evenals +al het andere—weet ik niet maar ik voelde vermoeienis en dorst, daarom nam +ik een glas bier in het groote vat van de Brouwerij de Haan en de Sleutels- +lekker! lekker!- Nadaniël kwam juist uit het Pavieljoen toen ik uit het vat +kwam, een omstandigheid waardoor ik hem niet trakteeren kon, want twee maal +bier drinken aan een stuk is iets wat mij niet invalt en matigheid is een +eerste vereischte om gezond te leven. <i>(Wijsheid en deugd, in klein +octavo)</i> Een eind verder stond ik verbazend voor een prachtig gebouw. Ik +dacht dat het een turksche Moskee was, zooals <!-- Page 18 --><a name="Page_18"></a>ik laatst afgebeeld zag op +de kermis in het kijkspul; alles rood en pilaren met goud.</p> + +<p>Nadaniël zei me dat het de Sigarentempel van Boelen was. O! beminde vrouw, +kinderen en aanverwanten, welk een pracht, vooráán bij de deur staan, +alweer twee olifanten, aan de eene kant een sigarenmaker, die zooals +Nadaniël beweert ongezond is geworden door zijn vak, hij ziet er dan ook +erg bleek en galachtig uit, geheel het contrarie van het gezonde jongetje +aan de andere kant dat voor 't eerst een sigaartje opsteekt. Een +Engelschman rookt met een vies gezicht een sigaret die hij bij een ander +gehaald heeft, hij draait zijn rug toe aan het gebouw zeker om niet te +laten zien, dat hij bij een concurent heeft gekocht.</p> + +<p>Ik tracteerde Nadaniël op een sigaar van een stuiver (op geld zie ik niet +als ik uit ben) en wandelde met hem verder.</p> + +<p>Een juffrouw die ik niet goed verstaan kon wenkte mij en spoot me O de +Kolonje in mijn gezicht, 't mensch Was zoo vriendelijk dat ik er verlegen +mee werd en stopte mij een klein fleschje vol in mijn zak, waar ik bij +nader onderzoek 10 stuivers vóór moest geven—weshalve ik het haar teruggaf +en heenging met afneming van mijn hoed.</p> + +<p>Als volgens verder gaande bemerkte ik, dat wanneer een burgermensch, niet +gewend zijnde aan slempartijen of drinkgelagen van alles proeven wil wat +drinkbaar wordt aangeboden, dat wil zeggen voor contant geld, veel kans +heeft om boven zijn bier te komen.</p> + +<p><!-- Page 19 --><a name="Page_19"></a>Nadaniël verleidde mij evenwel nog tot Meiwijn die overheerlijk was, +hoewel ik voor hem betalend f 1.— voor 2 glazen kwijt werd. Waarom zei hij +nu ook niet "pers" dan had ik 50 centen in den zak gehouden?</p> + +<p>Hier en daar ziet men in den omtrek verschillende inzendingen, die nog in +aanbouw zijnde, niemand tevreden stellen. Het zou te veel papier en +penverbruik zijn om voor u waarde nabestaanden alles tot in het kleinste te +beschrijven, daarom behandel ik alleen het voornaamste zoowel +wetenschappelijk, als betrekking uitoefenende op eten en drinken; wat ook +een voorname zaak is in het menschelijk leven.</p> + +<p>'t Is alsof een mensch op de tentoonstelling, zoo te zeggen, en met verlof +gesproken een gat in den maag heeft, want al weder kon ik de verleiding +niet ontgaan van een glas bier te verwerven aan de tent van P. Schorr. (de +naam heb ik dadelijk opgeschreven omdat ik de heerlijke smaak van het bier +wilde onthouden) Waarde vrouwen kinderen, bij ons schenkt in den +buitentuin, een oude mottige knecht met een pruik het bier; en hier lieve +mooie meisjes, met tirolerhoedjes een verschil dat in het gevoel der jeugd +merkbaar is en ik ben het met Nadaniël eens, die zegt dat Schorr niet half +zooveel zou te doen hebben, als hij een mottige knecht in het buffet zette.</p> + +<p>Aperpo die Nadaniël is geloof ik een loszinnig jong mensch, want hij kent +al die jonge dames, ook de O de kolonje juffrouw en hij is er famieljaar +<!-- Page 20 --><a name="Page_20"></a>mee want tegen de eene zeit hij Fruile en tegen een ander Marie of +Sofie—hij kent ze bij naam en toenaam, en als ik mij niet bedrieg zag ik +dat hij stiekum, een biermeisje een zoen gaf. Klaas moet de omgang met hem +maar afbreken, zoolang ik er ben is er geen gevaar bij door 't vaderlijk +gezag maar bij afwezigheid daarvan des te meer omdat—<i>Jeugd vergeet zoo +vaak de deugd, Dan komt lijden na de vreugd</i> (Wijsheid en deugd in klein +octavo)—</p> + +<p>Wanneer men eenige uren staandevoets is geweest of loopend op het terrein +verlangt men naar rust, deze zelfde eigenschap bevond ik ook bij Nadaniël +die mij liet kiezen of ik in het Hollandsche, Fransche, Duitsche of +Engelsche koffiehuis wilde plaats nemen, tot verpoozing.</p> + +<p>Aangezien het mij hetzelfde was, koos ik het Fransche. Geliefde wederhelft +en kinderen, uw vader is erg ongelukkig geweest in de keuze, want een halve +biefstuk en een flesch bier zijn daar vol doende om een burgermensch ten +gronde te richten, eerstens door de weinige beteekenis van de porsie, +tweedens door de groote overtolligheid der betaling.</p> + +<p>Waarschijnlijk is dit ook wel de reden, dat er een groote afwezigheid van +publiek heerscht en de bezoekers grootendeels uit "Jannen" bestaan die met +slaperigheid rondzien.</p> + +<p>Hier ziet ge alweder uit, dat men zijn Vaderlandsch gevoel niet moet +verloochenen, want in de Hollandsche Restoraatsie is het ruim zoo goed, <!-- Page 21 --><a name="Page_21"></a>en +goedkoop. Evenwel ik beklaag mij zelven niet, want behalve dat ik uitrustte +hoorde ik de muziek, die buitengewoon goed is en mij, zoowel als Nadaniël +verheugde, ook door de netheid der muziekanten allen van hooge hoeden +voorzien.</p> + +<p>De muziektempel staat in het midden van al de restoraatsie's op een open +ruimte. Om dezelve zijn stoelen, keurig mooie nieuwe stoelen, die met +ordelijkheid zijn geplaatst.</p> + +<p>Dieverse mannen met Petten, waar 't woord "Stoelen" op staat, loopen heen +en weer om te zorgen dat er niemand op gaat zitten; en zij zijn betrouwbare +personen die hun plicht vervullen, want er zat ook niemand op—alléén op +een plekje werden zij verschalkt door een paar boeren en boerinnen, maar +die gedroegen zich fatsoenlijk want zonder ruzie of woordenwisseling +stonden zij op, vernemende dat degene die op een der stoelen gaat plaats +nemen, een dubbeltje boete betalen moet. Zij kwamen naast ons zitten en ik +hoorde den boer zeggen: "Een dubbeltje neen! dan leg ik er nog een +dubbeltje bij, dan hoor ik de muziek evengoed en heb een glaasje +"vergunning" op den koop toe."</p> + +<p>De Duitsche restoraatsie heb ik niet bezocht, derhalve daarover geen +oordeel.</p> + +<p>De Engelsche baar, ziet er uit als een lange toonbank met glazen en +flesschen en jongejuffrouwen, waaronder een verkleede jongeheer, daar +zullen ze mij niet mee beet hebben, ik zag dadelijk aan 't haar, dat die +jongejuffrouw een <!-- Page 22 --><a name="Page_22"></a>manspersoon of jongeling was—Die dames vroegen mij iets +wat ik niet verstond en daarom zei ik "Jes", want ik wou aan Nadaniël eens +laten hooren dat ik toch wel iets Engelsch kon. Daar stonden op eens twee +glazen portwijn voor ons. Nadaniël nam er een, zei: "Dank U voor uw +vriendelijkheid en dronk het uit op mijn gezondheid." Alhoewel dit niet in +mijn bedoeling was, kon ik beleefdheidshalve niets anders doen dan het +andere uitdrinken en voor de twee, zestig cents betalen; Deze omstandigheid +leerde mij dat de portwijn in de Baar smakelijk en niet zoo duur is als bij +de Franschen en dat men nooit "Jes" moet zeggen als men niet weet wat een +jongejuffrouw vraagt.—</p> + +<p>Ofschoon ik vast besloten had, om niets meer te gebruiken voor ik naar huis +ging, kon ik niet nalaten een glas Nectar te ledigen aan het tentje alwaar +dezelve wordt verkocht.</p> + +<p>Ik deed dit niet uit dorst of snoepzucht, maar in 't belang van Klaas, +aangezien dezelve nog geen goud horloge heeft, want al degene die voor 10 +cents een glas Nectar drinken, krijgen uit een naaikistje van den eigenaar +een bon voor een goud horlogie, namentlijk als het nommer van den bon +overeenkomt met dat no. waarop bij de tentoonstellingsverloting de hoogste +prijs valt.</p> + +<p>Ik offerde dus 10 cents in 't belang van Klaas en daarboven mij zelf op +want die Nectar is een vloeistof, die naar niets smaakt, maar oplossend en +op de gezondheid werkt.</p> + +<p><!-- Page 23 --><a name="Page_23"></a>Nadaniël heeft mij verzekerd dat het Gemak en wasch-huisje er naast en de +Nectar tent van één onderneming afstammen of companjons zijn die elkaar den +bal toegooien. Ik heb er gelukkig weinig last van gehad, door de portwijn +die verwarmend gewerkt heeft en mij voor pijn behoedde.</p> + +<p>'t Werd reeds laat, en wij moesten ons haasten om voor wij naar huis gingen +nog het gebouw der Indische stammen en deszelfs inhoud te kunnen zien.</p> + +<p>Daar moest ik weer 25 cent betalen, maar Nadaniël riep "pers" toonde zijn +portret en betaalde niets, (ik geloof dat ik morgen ook mijn portret laat +maken en 't zelfde zeg, dan komt 't mij, al neem ik een dozijn toch nog +goedkooper uit).</p> + +<p>O! dierbare wederhelft en bloedverwanten! wat ik daar gezien heb gaat alles +te boven—aan de deur stond een pik zwart negerknaapje die goed Hollandsch +sprekend mij voor 10 cent een boekje wilde verkoopen, dat ik niet nam. Ik +voelde in zijn haar omdat het zoo erg wollig en zwart was en ik weten wou +of het ook afgaf. De jongen zei "blijf van mijn kop, als jij geen tien +centen geven, mag jij niet aankomen"—een voordeelig ventje dunkt U niet?—</p> + +<p>Op natuurlijke wijze nagebootst vindt men daar hutten van een soort stroo +of bladeren mij onbekend—en daarbij boschnegers die behalve hun +bovenkleederen, met verlof gezegd ook hun ondergoed en hun hemd hebben +uitgetrokken, de eene heeft een spiksplinternieuwe stroohoed op, maar de +andere is met een veel ouderen hoed bekleed.</p> + +<p><!-- Page 24 --><a name="Page_24"></a>Ze zitten bij elkaar en warmen hun handen aan een kacheltje. Nadaniël +vertelde mij in 't geheim dat, ze liever weer te huis in hun bosch zouden +zijn en dat ze 't land hebben omdat zij, die hen naar Holland lieten komen, +beloofd hadden dat ze Z.M. den Koning waarvan ze onderdanen zijn, zouden +zien en dat zij het spreekwoord "veel beloven enz. enz." niet kennen.</p> + +<p>De Negerinnen die ik gezien heb zijn precies pijpen Cassano-drop in witte +papieren. Behalve Neger-Engelsch spreken ze Hollandsen en weten heel goed +wat een rijksdaalder of wat een gulden is. Ze hebben negotiegeest ook, zegt +Nadaniël, want ze verkoopen allerlei zaken voor wat ze krijgen kunnen.</p> + +<p>'t Mulatten kindje ziet er uit als een gepiepte kastanje maar ruikt anders. +Over het algemeen heerscht er in het gebouw een variabele lucht, maar niet +frisch.</p> + +<p>De roodhuiden mijn waarde aanverwanten, kan ik niet beoordeelen daar ik +door de jassen, vesten, en broeken waarmede zij overtogen zijn niet veel +van hun huid zag, en ik alleen door de veêren op hun hoofd en hun +gelaatstrekken gelooven moet dat 't roodhuiden zijn. Evenwel meen ik de een +reeds vroeger te hebben gezien als vuureter, die levendige duiven gebruikte +in een tentje van 10 cent bij ons op de Kermis, doch dit kan ook een abuis +van mijnerzijds zijn, daar wil ik afwezen.</p> + +<p>Met leedwezen bemerkte ik dat, nademaal het bijna zes uur was, ik voor +heden met de bezichtiging <!-- Page 25 --><a name="Page_25"></a>afbreken moest, en daarom gingen wij naar den +uitgang aan de van Baarlestraat om te. vertrekken.</p> + +<p>Voor dat ik van het terrein ging zag ik nog iets dat mij onaangenaam, en +ongepast voorkwam; namellijk een tentje met Bijbels en tractaatjes.</p> + +<p>Gij weet mijn waarde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, dat ik kerksch +en hoewel niet stijl otterdoksch toch behoudend en godvreezend ben en niet +velen kan dat een uwer of anderen spotten met God en zijn gebod en daarom +keur ik het af, dat men aanleiding geeft om met die zaken gekheid of +spotternij te drijven.</p> + +<p>Denkt eens aan die man die in het tentje staat geeft aan iedereen +tractaatjes of geschriftjes uit, waarop spreuken en teksten staan.</p> + +<p>De meesten zeggen niet eens dankje, lachen om 't geen er op staat, of maken +er aardigheden op. Dit is begrijpelijk omdat men niet in de stemming is, +stichting te ontvangen. Alles op zijn tijd, zeg ik, de Bijbel en de +tractaatjes in de kerk en te huis, maar op de tentoonstelling hoort zoo'n +tentje niet, al was 't maar alleen om de aanleiding die 't geeft tot +spotternij. Zijt gij dit niet met mij eens geliefde familieleden?</p> + +<p>Naast den Bijbeltent is men bezig een café-chantant te bouwen. Overwegende +dat ik niet wist wat een café-chantant was en Nadaniël mij een oogenblik +verlaten had tot bezichtiging van de Turksche bazaar, hoewel ik vermoed hij +meer de mooie witte tanden van de dame die er verkoopt <!-- Page 26 --><a name="Page_26"></a>bekeek, dan wel de +uitgestalde goederen, zoo wende ik mij tot een heer die bij de Bijbeltent +scheen te hooren om uitlegging wat of ze er naast aanbouwden.</p> + +<p>O, geliefde vrouw en kinderen, volgens hem moet het een plaats der zonde +zijn, alwaar lichtvaardige liederen worden gezongen en bij snarenspel en +fluiten verderfelijke dansen worden uitgevoerd, door dames en +balletdanseressen die voor jongelingen hunne verstrikkingen uitspannen. Ik +ga er dus in geen geval heen, al mocht de salon gereed zijn voor mijn +vertrek.</p> + +<p>Ik kon niet nalaten op te merken, dat hier alweder de wereldverordening +zichtbaar is, dat zonde en braafheid steeds naast elkander gevonden worden. +Bovendien trof mij de aanwezigheid van het Mohamedaansche geloof, (Tunis) +aan den anderen kant. Dit toeval is treffend. De zonde en de +lichtvaardigheid tusschen Christus en Mahomet. Ook de bakkerij van de +"Voorzorg" is daartusschen bemerkbaar. Daar heb ik mij verlustigd, +namentlijk zoowel in het overheerlijke krentenbrood, dat men er geniet, als +door het ouderwetsche huisje, dat zoo natuurlijk gemaakt is alsof het +leefde. Bij ons en in Enkhuizen ziet men er verscheidene zoo, diensvolgens +alle eer en lof aan den bouwmeester, maar de bakkerij is ook niet +versmadelijk om te zien, door de vlugheid der bewerking en de zuiverheid, +benevens de netheid der bakkers.</p> + +<p>Wij reden dus met de tram naar huis, waar <!-- Page 27 --><a name="Page_27"></a>Klaas mij opwachtte met +hartelijkheid en osselappen met aardappelen en spinazie die mij na de +vermoeienis goed deden.—Morgen ga ik vroegtijdig weer naar de +Tentoonstelling. Als Klaas vrij af krijgt gaat hij mee en ook Nadaniël.</p> + +<p>Vaarwel, ik verblijf uw waarde echtgenoot, vader en bloedverwant.</p> + +<p>JORIS KOMIJN.</p> + +<p>P.S. Denk er om 's avonds het geld uit de lade te nemen en keer de kazen in +den kelder.</p> +<hr style="width: 65%;"> +<p><!-- Page 28 --><a name="Page_28"></a><a name="Tweede_Dag"></a><h2>Tweede Dag.</h2> +<br> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883.</p> + +<p><i>Geliefde wederhelft kinderen en bloedverwanten!</i></p> + +<p>Heden had onze Klaas een vrijen dag, aangezien zijn patroon, mij als vader +willende vereeren, hem verlof gaf mij te vergezellen, ook Nadaniël heeft +zich tot ons gevoegd.</p> + +<p>Om te beginnen meld ik u, dat wij te voet naar de tentoonstelling +wandelden, waardoor ik gelegenheid had eenige der schoonste gedeelten der +stad met bewondering te zien, zooals de bogt van de Heerengracht, de +Vijzelstraat, de Reguliersdwarsstraat, de groote Broodfabriek, het Wale +Weeshuis en meer andere straten.</p> + +<p>'t Eerste wat mij opviel toen ik het terrein wilde betreden was dat ik nu +een gulden moest betalen voor intrée, zoowel voor Klaas als voor mij +zelven; te samen twee. Nademaal ik den vorigen dag maar 50 cents had +betaald, maakte ik aanmerking tegen de kioskjuffrouw die zich evenwel niet +wilde laten afdingen, zeggende dat er geen kwaad geld bij was. Ik betaalde +dus met een zuchtend gemoed.</p> + +<p>N.B. Zend mij cito een bankje van f 25, maar aan geteekend. Adres den heer +J. Komijn, Singel over de Appelenmarkt boven de kruier, 't geld raakt hier +veel gauwer op dan in Medemblik; <!-- Page 29 --><a name="Page_29"></a>maar dat is minder, 't is Goddank +aanwezig.</p> + +<p>Ik vervolg mijn dagreisboek.</p> + +<p>Met aandachtige eerbiedigheid beschouwde ik op het buitenterrein het +standbeeld voor de gevallenen in Atjeh, met bescheidenheid opmerkende dat +dit beeld heel mooi is en overdenkend welk beeld wel passelijk zou zijn als +de oorlog met de Atjineezen voor goed uit is, 't mag dan nog wel eens zoo +mooi en groot zijn. 't Zou zwaar verguld moeten worden ook zegt Nadaniël, +om te herinneren aan de batige saldo's die de Atjehkrijgen gaf.</p> + +<p>De Heer Jan Pieterszoon Koen, ook figuurlijk voorgesteld door gips, staat +voor de Koloniale afdeeling en wijst met zijn rechterhand naar den grond, +alsof hij zeggen wil: "Hier is het, de tentoonstelling." Jan Pietersz. Koen +zal u nog wel bekend zijn, als de uitvinder van Batavia uit het stuk van +Van Lennep, dat de rederijkers te Medemblik in den verloopen winter zoo +mooi hebben opgevoerd.</p> + +<p>Voor dat ik in de Koloniale afdeeling binnentrad, heb ik met mijn +gezelschap nog verder het buitenterrein bezocht, namentlijk die contrijen +waar ik gisteren niet aan toe kwam. Eerstens de Indische huisjes waarbij +stallen met karbouwen, Oost-Indische paardjes wagentjes enz. enz. enz. +Aangezien de huisjes met matten dicht waren gemaakt, en ik niet +onbescheiden wilde zijn heb ik er niet ingekeken, maar Nadaniël, luisterde +niet naar mijn vermaning en ging er toch in, hij zegt de "pers" is nooit +onbescheiden en 't is haar roeping overal den neus in te steken.</p> + +<p><!-- Page 30 --><a name="Page_30"></a>Ik vermeende het anders en hield Klaas terug, hem medenemend naar een +groen geschilderd huisje voor de bloemen enz., hetwelk wij dadelijk weer +verwisselden voor het pavieljoen der stad Parijs dat evenzeer door sluiting +uitmunt en ons deed streven naar de machinegalerij die nog niet gereed is, +maar gedeeltelijk als geraamte zichtbaar, waarover ik mij troosten moet, +want bijaldien ik de machines en de galerij in werking zou willen +aanschouwen moest ik hier minstens nog een maand blijven, iets wat +onmogelijk is, eerstens door de zaken, tweedens door het vele geld dat ik +zou moeten verkwisten wat mij bij mijn beperkte vermogens niet past.</p> + +<p>We zijn derhalve de machines die er nog niet zijn voorbij geloopen en +hebben een koffiehuis ontdekt dat de Bomarsjee heet, een naam die +"goedkoop" beteekend. Door de wandeling was ik al weder dorstig en daarom +hebben Klaas Nadaniël en ik aldaar een glaasje bier genoten, dat niet duur +was en overheerlijk.</p> + +<p>Het terrein in dien omtrek is vervaardigd van zand. Men heeft mij +ingelicht, dat dit zand eene eksposietsie van de woestijn Sahara is, in +verbindtenis met een pakkisten fabriek en een stroomagazijn, en daaraan is +het waarschijnlijk te danken, dat men zoo moede wordt van het loopen en zoo +droog in de keel; derhalve is de Bomarsjee een publieke weldaad.</p> + +<p>Terwijl wij daar eendrachtiglijk zaten vermeende ik weder thuis te zijn in +de achterkamer, want ik <!-- Page 31 --><a name="Page_31"></a>hoorde duidelijk onzen buurman Salie +zoethoutstampen. Ik vroeg dus aan Klaas "Is hier een drogist in de buurt?" +waarop hij mij met verwondering antwoordde "Neen vader, maar ik hoor het +stampen ook en zelfs duidelijk hoe de stamper eerst dof op 't zoethout +stoot en dan tusschenbeiden tegen de rand van den vijzel klinkt. Nademaal +er echter geen drogist of apteker in die contrije te bekennen was bemerkten +wij dat het geluid, waarop ons oor viel, van de Gamalang kwam. Daar ik nu +evenmin als gij, dierbare aanverwanten, wist wat de Gamalang is, wendde ik +mij tot Nadaniël die mij uitlegde, dat het een Indisch orkest is dat +speelde. Overmits dit merkwaardig genoeg ter bezichtiging en beluistering +is, gingen wij derwaarts en geef ik u als volgt de duidelijke beschrijving +van deze muziek. Bruine Javanen en Maleiers zitten op hun hurken en spelen +op allerlei wonderlijke dingen. Twee vergulde canapees met vertinde +braadpannen worden met stokken door hen beslagen; een paar groote tinnen +soepketels hangen in de perspektief aan een mooi geschilderde en versierde +galg en aan een dito dito hangen huisschellen. Nu en dan beukt een +chocolaadkleurige man met een onverschillig gezicht daarop, terwijl anderen +met hamers op voetenbankjes slaan, waarop stukken hout en ijzer liggen, die +muziekgeluid voortbrengen. Een maleier met een zwart gezicht, verhelderd +door een grijze snor, piept op een fluitje van riet en een ander strijkt +over een soortement basviool met twee snaren, dewelke een geluid afgeven +<!-- Page 32 --><a name="Page_32"></a>zooals onze poes maakt als zij op 't dak zit.</p> + +<p>Dan is er nog een trommel, waarop een Javaan nu eens hard dan weer zachtjes +slaat met de vlakke hand en somtijds een geluid verschaft evenals de hond +van Arie Bakker als hij met zijn stompjestaart op den houten vloer +kwispelt. Nog meer instrumenten zijn er die ik niet beschrijven kan. Alles +is buitengewoon met kleuren beschilderd en met goud +verheerlijkt,—prachtig! zoodat ik voor mij alleen overwegende zeggen moest +dat het nog ruim zoo mooi is om te zien dan wel om te hooren.</p> + +<p>Ik heb een knoop in mijn zakdoek gelegd om het geluid goed te onthouden, +daardoor ben ik nu in staat om u het genoegen te verschaffen met de +kinderen te huis den Gamalang te hooren, zonder de onkosten van 25 cents +entreé, als men geen pers is.</p> + +<p>Waarde wederhelft en kinderen, luistert nu goed naar 't geen ik schrijf:</p> + +<p>Neemt het Theeblad van de bovenkamer, zet er behalve het gewone theegoed +een stuk of wat bier- en wijnglazen op haalt uit de keuken een vertinde pan +en een talhout benevens de blikken theestoof. Vervolgens een leeg +botervaatje uit den winkel en de koperen kettingen van de weegschalen, +verder nog uit de keuken, de vijzel en de koffiemolen.</p> + +<p>Let nu goed op. Een van u lieve kinderen! moet het theeblad zachtjes heen +en weerschudden, zoodat alles rammelt en rinkelt, nu eens hard dan weer +zacht. Laat moeder met de eene hand op den bodem van het botervaatje slaan +en met de andere, <!-- Page 33 --><a name="Page_33"></a>met 't talhout op de vertinde pan, dan kan zij van tijd +tot tijd de blikken theestoof met den voet omschoppen, terwijl de +loopjongen, aan de voordeur, de winkelschel zachtjes laat bellen.</p> + +<p>Wanneer Jantje dan op zijn blikken fluitje blaast zoo: "tuut, tuut, +tuurelureluut, tuuteruteruut, tuluut! en Pietje zijn muziektol aftrekt en +daarna de koffiemolen draait, kan de meid, in den vijzel, wat beschuit +stampen en de koperen kettingen laten rammelen—tot afwisseling.</p> + +<p>Wanneer ge nu niet te gelijk begint en ongelijk weer uitscheidt, hebt ge +als twee druppelen water de muziek van den Gamalang.</p> + +<p>Behalve de mannelijke spelers vindt men ook in de Gamalang nog vrouwelijke +dansmeisjes, die Tandakmeiden heeten. Alhoewel ik vroeger vermeende dat +dansen met de beenen geschiedde, ben ik nu overtuigend verzekerd, dat het +in de Oost met de handen gebeurt, want de Tandakmeiden bewegen alleenlijk +de handen en armen, die zij met vreemdheid verdraaien.</p> + +<p>Het mooiste aan haar is het hoofdstel, dat ik op een goede honderd vijftig +gulden aan oud zilver en goud stel, terwijl hare bekleedselen zijn, zooals +de schrift zegt—"vol gestikt met rood goud en de kostelijkste sieradieën," +maar desniettemin zet de eene een zuur gezicht en kijkt de andere +mankoliek, eene omstandigheid die ik aan het klimaat van de lucht, als +onpasselijk voor haar, toeschrijf.</p> + +<p>Klaas vond het nochtans mooi en een heer die <!-- Page 34 --><a name="Page_34"></a>naast ons zat, zei dat er +minstens evenveel melodie in de Gamalang was als in de Wagenaarsche muziek, +dat wij alleen maar niet begrepen wáár de melodie zat, en dat men eigenlijk +zoo'n Gamalang in Indië moet hooren op een verren afstand met warm weer en +dan slapend.</p> + +<p>Ik voor mij waarde wederhelft en verdere aanverwanten! hoor even lief een +draaiorgel als 't met gevoel wordt bespeeld, of de voorzanger van de groote +kerk wanneer hij niet verkouden is.</p> + +<p>Daar we nu toch eenmaal aan het muzikaal genot bezig waren hebben wij ook +het Theelefoon huis bezocht, al waar men door middel van de elektriek van +de lucht een concert dat aan het Tolhuis wordt gegeven op de +tentoonstelling kan verstaan en waarnemen.</p> + +<p>Beste vrouw en kinderen, dit is een wonder der natuur waarbij ik verbazend +stil stond. Weet gij wat de Theelefoon eigentlijk is. Neen niet waar! +daarom heb ik mij er omtrent doen inlichten, dat het een toestel is, dat de +spraak der menschen door den electriek overbrengt op onbepaalde afstanden, +onmiddelijk antwoord gevende per zelfde gelegenheid. Nadaniël had mij reeds +verteld, dat wanneer men met verlof gezegd in de Theelefoon "niest" men +onmiddelijk uit Azië, Amerika, Hoorn, Engeland Buiksloot en alle andere +werelddeelen hoort zeggen "wel bekome 't u," ik meende dat Nadaniël +overdreef maar nu ik de Theelefoon heb gehoord kan 't wel waar zijn. O! +dierbare bloedverwanten 't is bepaald <!-- Page 35 --><a name="Page_35"></a>eenigszins tooverachtig. Denk eens +aan, men komt in de <i>Auditions Telefoniques</i> (NB) de directeur heeft den +naam voor mij opgeschreven, 't Is er keurig netjes en doodstil; men neemt +twee groote ijzeren oorlepels houdt die aan de ooren en men geraakt op eens +in verrukking door de vroolijke Tolhuis-muziek.</p> + +<p>Ik heb mij alles natuurkundig door den vriendelijken heer, die directeur +over het huis is, laten uitleggen en ik deel ter uwer ontwikkeling +hetzelfde mede, luistert dus:</p> + +<p>Het instrument bestaat uit een electrieken magneet in een mahoniehouten +kast, en een dito dito in twee groote oorlepels één aan het Tolhuis en één +<i>te</i> Amsterdam. Wanneer nu aan het Tolhuis het orkest bespeeld wordt, trekt +de magneet het muziek aan; de electriek brengt het over de gespannen draden +naar Amsterdam en als gij dan den magneet aan uw oor houdt, trekt uw +gehoorvlies de muziek weer uit den magneet in uw hersens waardoor het u +duidelijk wordt wat men speelt. Mij dunkt nu zult ge goed kunnen begrijpen +wat de Theelefoon is en bewonderend stilstaan voor dit wonder der +schepping, waaruit wij al weder de macht der Natuur en de ondoorgrondelijke +wijsheid der Voorzienigheid vernemen, dankbaar dat ons deze wonderen worden +geopenbaard door de dochter van Madam Angot, die men aan 't Tolhuis liet +spelen, raakte ik in vroolijke stemming.</p> + +<p>De muziek was overheerlijk, maar ik vroeg of <!-- Page 36 --><a name="Page_36"></a>een stichtelijk lied ook over +de draden ging en de vriendelijke heer theelephoonde naar de muziekanten, +die "Uren, maanden, dagen, jaren" aanhieven, 't welk ik tot mijn +verwondering eveneens met de grootste natuurlijkheid hoorde wederklinken en +daarom met hoedafneming eerbiediglijk meezong. NB. Als men de Theelephoon +niet aan de ooren houdt, is het geluid niemendal, een omstandigheid die +nuttig is als men zaken wil zeggen die geheim zijn voor anderen.</p> + +<p>Ook de wassenbeelden muziek uit het Panopticum zal men in de Theelefoon +kunnen hooren en al zoude het ook mijn laatste kwartje kosten, dit +kunstgenot moet ik nog eens smaken, want ook de ziel stemt daardoor tot +nadenken en eerbied voor de kwartgulden, dat heel goedkoop is heeft men wel +drie gulden genot.</p> + +<p>Klaas heeft gehoord, dat er ook een verbinding zal gemaakt worden met het +Café-chantant, dit is jammer. Bij natuurwonderen behooren geen +lichtvaardige liederen en ik zou mij schamen als ik de onwelvoegelijke +dansen in mijn hersens trok door den electrieken magneet. Nadaniël beweert, +dat het Café-chantant niets onzedelijk is en dat ik er heen moet gaan, +omdat niemand het verzuimt. Waarde bloedverwanten, als ik het goed overdenk +<i>moet</i> ik er toch wel naar toe, om Klaas er desnoods voor te kunnen +waarschuwen als 't al te erg is. Morgenmiddag wordt het geopend en ik ga er +heen, niet om mijnentwille maar om Klaas; hij is nog zoo jong en onervaren. +Nadaniël is <!-- Page 37 --><a name="Page_37"></a>reeds door de wol geverwd en wil mede. Hierover nader. Voordat +we het terrein verlieten zijn we nog in de Indische Kampong geweest, waar +allerlei soorten van loofhutten staan, zooals bij ons, Simon de slager voor +zijn huis zet, als 't loofhuttenfeest is. Evenwel de Indische loofhutten +zijn veel grooter, mooier en hooger op de pooten, ook bemerkt men onder +dezelve een Indiaansche brug van bamboes, zeer mooi gebouwd en eigenaardig +om te zien.</p> + +<p>Als alles daar beplant is en er menscheneters, koppensnellers en ander +dergelijk gedierte in hun natuurstaat vertegenwoordigd is, zal de +belangrijkheid toenemen, vooral als er zooals Klaas beweert gelegenheid +komt om de Indi-sche Rijsttafel te gebruiken ineen der gebouwen, dat +zooveel als een restoraatsie wordt.</p> + +<p>Al wandelende viel ons oog op het Maastrichtsche bier hetwelk wij met een +bezoek vereerden en dat ik, nademaal Klaas en Nadaniël beiden verzekerden +dat, dit Bier een volksdrank moet worden met oplettendheid heb onderzocht.</p> + +<p>Het Maastrichtsche bier is uitmuntend voor den dorst en vindt veel aftrek +voor de liefhebbers, ik geloof dat het ook erg gezond is. Voor mij +partiklier beste vrouw beviel het niet. Nadaniël zei mij dat het 't oudste +bier van Nederland is en dat 't daarom zoo zuur smaakt, min of meer naar +zure appelen, waarvan het ook de werking op de ingewanden heeft.</p> + +<p>Hoe verschillend de smaken zijn in het menschelijk <!-- Page 38 --><a name="Page_38"></a>leven ziet men hier +alweder ten duidelijkste want er worden groote hoeveelheden van gedronken.</p> + +<p>Met suiker er in, moet een goed voorbehoedmiddel voor de cholera zijn zegt +Nadaniël, die liever Pilsener drinkt al is het duurder. Hij zegt het +Pilsener van Fisslthaler is het lekkerste bier van de heele tentoonstelling +en de bediening in zijn biertent laat niets te wenschen over.</p> + +<p>Behalve het gebouw van 't Maastrichts vindt men daaromtrent nog het huisje +van den Volksbond tegen drankmisbruik, dat heeft men met wijsheid ver van +de restoraatsie die "Vergunning" hebben en heel ver van 't likeurenhuis van +de erven Lucas Bols gezet om geen ruzie te maken.</p> + +<p>Aperpo van Lucas Bols; morgen ga ik er naar toe. Ik heb een uitnoodiging +gekregen om de likeuren te komen proeven en zal u waarde echtgenoote, omdat +ge zooveel van aniesette en kurassou houdt, de smaak der likeuren duidelijk +beschrijven, dan hebt ge er toch personeel ook iets aan dat ik hier ben; +daarover dus nader.—</p> + +<p>Voor dat ik besloot om het binnengedeelte der tentoonstelling te gaan zien, +heb ik nog een oppervlakkige wandeling gemaakt over het terrein om alles +wat ik nog niet had gezien, goed in mijn geheugen te prenten. Ik merkte de +tent op waar allerlei artiekelen worden verkocht ten voordeele van de +<i>Weezenverpleging in het huisgezin</i>. Veel menschen loopen er voorbij omdat +zij gelooven dat alles er schreeuwend duur is. Waarde echtgenoot <!-- Page 39 --><a name="Page_39"></a>en +kinderen! ik ben overtuigd geworden van het contrarie; ik kocht er voor de +kleintjes een verrassing en was zeer tevreden over de billijkheid der +prijsberekening. Dit is een natuurlijk gevolg van de welwillendheid der +menschen die de artikelen meestal kado gaven, zoodat ze goedkoop kunnen +worden verkocht. Zeg dit aan Kees Vrieman die met zijn vrouw naar de +tentoonstelling wil, dan kan hij ook iets koopen goedkoop en voor een goed +doel.</p> + +<p>Zoo vindt men ook nog een tent voor verminkten, dat wil zeggen een kiosk, +waar men iets geven kan voor menschen die door een of ander ongeval een +lichaamsdeel hebben verloren. Men vindt er kunstarmen en beenen; ik heb 't +adres opgeschreven van den maker, men kan nooit weten waar 't goed voor is, +als men een groot huishouden heeft,—ook met het oog op u waarde vrouw! die +dikwijls zoo'n geweldige rimmathiek in den rechterarm heeft, waarvan het +eind en de gevolgen nog niet te overzien zijn.</p> + +<p>Bij de melk-inrichting heb ik langen tijd staan kijken, om eens te zien of +ze daar ook met de melk knoeiden, maar 't verheugd mij u te kunnen +mededeelen dat alles zuiver in zijn werk gaat en dat we in Medemblik zelfs +geen betere waar hebben.</p> + +<p>Om u al de kraampjes en winkeltjes beschrijvend te doen verstaan is niet +gemakkelijk, nademaal er te veel zijn en men, wanneer men overal iets zou +willen koopen, wel een zak rijksdaalders mag medenemen—ten minste wanneer +men geen <!-- Page 40 --><a name="Page_40"></a>vodden of kleinigheden wil verwerven. Ik heb bijna een turksche +schaal voor u gekocht, waarde wederhelft! en ik had het voornemen u +daarmede te verrassen, maar aangezien dezelve bij nader onderzoek te duur +was, bepaalde ik mijn zin voor u, op een naaldenkoker van been, +voorstellende met natuurlijkheid een perreplu en in deszelfs knop een +potografie der Tentoonstelling in het verkleind. Dit laatste is de +verrassing!</p> + +<p>Hoeveel tentjes met koopwaar er wel zijn is onnoemelijk om te zeggen, want +een ieder viguleert thans op de bezoekers, hopende zijn kramerijen en +andere artikelen kwijt te raken tot civiele of onciviele prijs alnaarmate +voor hem verkrijgbaar is.</p> + +<p>Nademaal ik nu het buitenterrein voor 't gedeelte betreffend, dat gereed +is, genoegzaam had bekeken en er nog tijd overschietend was vóór de +sluiting en ik bovendien de uitnoodiging van Lucas Bols tot beproeving van +deszelfs likeuren in den zak had besloot ik nog heden dit werk te +ondernemen want</p> +<center> +Al wat gij heden kunt bezorgen?<br> +Stel dit nimmer uit tot morgen.<br> +<br> +</center> +(<i>Wijsheid en deugd in klein octavo</i>).<br> + +<p>Ik vulde op de fraaie, ouderwetsch gedrukte uitnoodiging, onze drie namen +in en begaf mij wandelend naar het likeuren huis dat "'t Lootsie" heet, +maar dat niets van een loods heeft, integendeel een erg mooi ouderwetsch +huis is.</p> + +<p>O dierbare wederhelft kinderen en nabestaanden! wat is het daar gezellig, +altijd is er Gezelschap <!-- Page 41 --><a name="Page_41"></a>aanwezig na den middag, vóór den middag niet zoo +dikwijls want dan borrelen de bezoekers minder.</p> + +<p>Ik liet mij een prijscourant geven en trok mijn jas uit om goed te kunnen +proeven, in hemdsmouwen ben ik altijd meer op mijn gemak, maar aangezien +Klaas, mij beleefd verzocht niet alzoo te doen, heb ik met mijn jas aan, +evenzeer genoten van de liekeur.</p> + +<p>Wanneer gij dit leest beste vrouw zult gij watertanden, de Aniesette is +overheerlijk, de Kurassou niet te zoet en met een echte Kurassou smaak, +heel wat anders als 't bogt dat gij gewoonlijk drinkt, NB. als gij dit +gelezen hebt lust gij niets meer uit "de Vergulde druif" waar gij altijd +laat halen.</p> + +<p>Klaas bepaalde zijn beproeving op, Kakkoulikeur een sterke drank uit +sjokolaad gestookt en Nadaniël nam Krem de Mokka—ook een liekeur, evenwel +vervaardigd uit koffie met room.</p> + +<p>Nadat ik mijn volle bekomst had van Aniesette en Kurassou verlustigde ik +mij aan diverse andere zoete dranken als "Hoe langer hoe liever,—Roosjes +zonder doorn,—Odematante,—Vergeet mij niet,—Drie maal drie,—Kwartier +voorvijven; bovendien probeerde ik een likeur waarvan ik den naam niet durf +schrijven als bijgeval Jansje van onzen buurman, die altijd zoo rood wordt +als de een of ander een onfatsoenlijkheid zegt, in de kamer is.</p> + +<p>Als zij er is, waarde wederhelft! laat zij dan even naar den winkel gaan +want de likeur heet—"Hempje ligt op". Ik zal de prijskoerant van Lucas +Bols voor u mede brengen dan kunt gij in</p> + +<p><!-- Page 42 --><a name="Page_42"></a>gedachten ook alles eens proeven. Klaas en Nadaniël waren geducht aan de +beproeving geweest en zagen zoo rood als wortelen en ik voor mijzelf voelde +mij zoo vroolijk en pleizierig als ik in lang niet was weshalve ik Wien +Neerlandsch bloed zong, waarin Nadaniël de tweede stem vervulde, een +omstandigheid waardoor Klaas mankoliek werd en gevoelig begon te huilen. +Aan ons gezang vermeidden zich intusschen de andere bezoekers, die echter +niet zingend instemden.</p> + +<p>Hoewel ik de menigte die wij gedronken hadden op geen gering getal schat, +voelden wij geen zwaarte in het hoofd of in de beenen en erkenden dus de +deugdzaamheid der liekeuren en ook de goedkoopte, want 't proeven op +uitnoodiging kostte niets, weshalve wij meer genoten hadden dan betalender +wijs zou geschied zijn.</p> + +<p>Aangezien er nog geen Elektriesieteit genoeg door de ondernemers wordt +geleverd en nog geen gasverlichting aanstekelijk is op 't terrein kunnen de +koffiehuizen enz. s'avonds, niemand ontvangen en moet het publiek een goed +heenkomen zoeken. Diensvervolgens gingen wij naar huis waar ik nu dezen zit +te schrijven terwijl de jongelui mij herinneren wat ik vergeet.</p> + +<p>Vaartwel! morgen verder. Ook de schilderijen tentoonstelling hoop ik ter +bezichtiging te bezoeken waardoor mijn verblijf alhier wel een dag langer +zal duren. Schrijf me cito terug of alles goed gaat in de koomenij en weest +gegroet van uw waarde vader en bloedverwant. JORIS KOMIJN.</p> +<hr style="width: 65%;"> +<!-- Page 43 --><a name="Page_43"></a><a name="Derde_Dag"></a><h2>Derde Dag.</h2> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883. <i>Waarde wederhelft, kinderen en nabestaanden!</i></p> +<br> + +<p>Ditmaal sta ik om zoo te zeggen met mijn mond vol tanden overwegende ik +weet niet waar te beginnen om u beschrijvend mede te deelen wat ik heden +mocht aanschouwen. Bijaldien gij gelooft dat ik overdrijf zult gij later +Klaas kunnen vragen en Nadaniel die mij heden redelijk wel voldaan heeft +aangezien hij beleefder is geweest dan vroeger en mij getrouwelijk heeft +uitgelegd wat ik niet wist; heb ik denzelven daarom een pond zoete +amandelmoppen beloofd welke gij mij zenden kunt, wordende dezelve hier te +Amsterdam niet vervaardigd in dezelfde kwaliteit als bij ons.</p> + +<p>Heden bezocht ik het hoofdgebouw en stond onthutst over de groote variatie +van artikelen en uitstallingen die ik onmogelijk beschrijven kan, als +vorderend te veel tijd en te groote inspanning mijwaarts. Ik stip derhalve +met oordeel aan wat mij het meeste trof en beviel.</p> + +<p>O! dierbare bloedverwanten van deze tentoonstelling is het eind weg, door +de veelheid der menigte zaken wordt een mensch duizelig en verward. Waar +zal ik u 't eerst over schrijven? Ik weet het inderdaad niet.</p> + +<p>Alle hemelstreken zijn er vertegenwoordigd; <!-- Page 44 --><a name="Page_44"></a>Ik zag het eerst de afdeeling +Nederland en moet zeggen veronderstellenderwijs als vreemdeling denkend, +dat in ons vaderland de drankwet eigentlijk een gek ding is, want liekeuren +en sterke dranken zijn scheering en inslag. Ik heb nog nooit zooveel +fleschen en kruiken bij elkaar gezien en moet de hoeveelheid der gestookte +vochten onnoemelijk zijn in ons vaderland, wat voor een vreemdeling wel het +denkbeeld kan doen oprijzen alsof Nederland en liekeur een +onafscheidelijkheid zijn; ook ingelegde blikjes groenten en overheerlijke +worst, socijsen en schildpadsoep en andere varkensvleeschen zag ik met +rijkdom vertegenwoordigd, desalniettemin wil ik aan de fraaie meubelen en +andere nuttige instellingen niet te kort doen, benevens de sigaren, die ook +geen klein gedeelte van ons vaderland innemen. Daar ik niemand wil te kort +doen, of beleedigend overslaan, meld ik u dat op de tentoonstelling alles +te vinden is wat ons dierbaar land oplevert en door onze landgenooten wordt +gemaakt of verkocht. Hiermede nu, moet gij tevreden zijn.</p> + +<p>Al wandelend door de hoofdzaal is mij een zonderling geval overkomen, dat +wel der moeite waard is om te worden geboekstaafd, tot leering en nut van +hen, die na mij, tentoonstellingen willen bezoeken; ook met het oog op de +ongerechtigheid der zaak.</p> + +<p>Weet dan geliefde wederhelft en kinderen, uw vader is daar voor 50 cents +afgezet door menschen die fatsoenlijkerwijs gekleed zijn en met +<!-- Page 45 --><a name="Page_45"></a>beleefdheid mij er in lieten loopen. Ik zal u verklaren wat het was, +luistert!</p> + +<p>Op een paar stoelen in de hoofdgalerij zitten twee heeren met een tafeltje +voor zich waarop mijn oog viel, op een groot boek net zoo dik als u lieve +vrouw eenmaal van uwe ouders present kreeg ik meen dat 't Vader Cats is—'t +ligt onder 't penantkastje in de achterkamer.</p> + +<p>Toen ik naderbij kwam riep een kleine jongen met een schelle stem, +<i>"liverdor mesjeu siegné sievoeplê."</i> Niet vermoedende welk een adder onder +dit gras schuilde naderde ik en vroeg met beleefde hoedoplichting: "Wat is +dit, jongeheer?"</p> + +<p>Hij antwoordde, "dit is het gedenkboek der Tentoonstelling, dat iedereen +teekenen kan, als herinnering aan zijn bezoek, en middelerwijl gaf hij mij +de pen in de hand, nogmaals verzekerende dat ik aan de geheele stad er een +plezier mede deed door te teekenen, daar later het "liverdor" aan den +burgemeester zou worden ter hand gesteld, of aan de stad aangeboden voor 't +argief tot eeuwige nagedachtenis van alle degenen die bezoekend in de zalen +waren.</p> + +<p>Waarde wederhelft! ditmaal heeft mijn eigenliefde mij gefopt, want ik dacht +er vereerd door te zijn dat mijn naam later onder de oogen van zooveel +groote heeren zou komen, een wonderlijk gevoel stroomde door mij heen, toen +ik de pen nam en met mijn klein middelsoort in het boek zette:</p> + +<p><b>"Joris Komijn van Medemblik</b>."</p> + +<p><!-- Page 46 --><a name="Page_46"></a>Nadat ik mijn pen fatsoenlijkerwijze had schoon gelikt en aan mijn jaspand +afgeveegd, overhandigde de eene heer van het tafeltje mij een rolletje +papier met een elastiekje er om en zei: "Asjeblieft, hier is het bewijs dat +u geteekend heeft." Eerst vond ik het beleefd en ook sicuur dat men zulk +een bewijs afgaf, kennende anders een iegelijk en een elk beweren, te +hebben geteekend, maar ik veranderde iets van meening toen ik twee kwartjes +moest betalen voor dit papier dat op zich zelve geen twee centen waard +is—want de stempels die er op staan en den onnoozelen mensch in de waan +brengen dat de commissie van uitvoering der tentoonstelling die +certificaten heeft gestempeld tot bewijs van echtheid +zijn—fopperijstempels.</p> + +<p>Er staat met blauw op: "De commissie van uitvoering" maar dat beduidt de +commissie die de geschiedenis van het boek uitvoert.</p> + +<p>Nadanaël zeide mij ook niet te kunnen gelooven dat de wezentlijke Commissie +van uitvoering haar stempel zou laten misbruiken om argelooze menschen de +somma van 50 centen uit den zak te kloppen want:</p> +<center> +Nooit is de argeloosheid<br> +Bestand voor slim-of boosheid.<br> +<br> +</center> +<i>(Wijsheid en deugd in klein octavo)</i><br> + +<p>Ik veroorloofde mij aan den heer van 't tafeltje beleefdelijk op te merken +dat ik zijn certifikaat geen cent waard vond, maar hij antwoordde niets +anders dan "je behoeft 't immers niet te nemen <!-- Page 47 --><a name="Page_47"></a>als je niet wilt!" Evenwel +zei hij dit zonder teruggeving der 50 centen.</p> + +<p>Nu werd ik boos, noemde hem een afzetter, waarop hij niets antwoordde, maar +lachtte, Nadanaël zei later dat hij meende dat de heer zeide dat hij mij +voor een kaffer hield; dit evenwel heeft Nadanaël zeker verkeerd verstaan.</p> + +<p>Tot mijn spijt zag ik hoe verschillende buiten menschen, argeloozen en +onnoozelen evenals ik, er in liepen en twee kwartjes betaalden; derhalve +zei ik aan Klaas dat hij op de beurs aan iedereen mijn ongeval moest +vertellen, opdat men zich zoo veel mogelijk voor schade wachten kan. Ik zeg +ook u geliefde bloedverwanten, bijaldien er Medeblikkers, die gij kent, +naar de Tentoonstelling gaan, waarschuwt hen voor "'t liverdor." Voor 2 +kwartjes is een herinnering aan de Tentoonstelling te krijgen, die veel +aardiger is; 't is de zakdoek van Adriaan Schakel, die grappig is en nuttig +in éénen adem.</p> + +<p>Wanneer het maar meer en meer bekend wordt dat het "liverdor" een +bankroetje na zich sleept, zal men zich niet meer laten beet nemen—en +teekenen, zonder certifikaat. Ik geloof beste wederhelft! dat de +ondernemers er dan spoedig mede zullen ophouden, want ik heb een zwaar +vermoeden dat zij veel meer om de twee kwartjes geven, dan wel om de +naamteekeningen.</p> + +<p>Ik heb Klaas ook laten teekenen, met het bevel, om als men hem een +certifikaat wilde geven, beleefdelijk te zeggen "dank u wel, houdt uwe <!-- Page 48 --><a name="Page_48"></a>'t +maar." Nadaniël zegt, dat als iedereen dit doet de mannen van 't tafeltje +er zeker iets van krijgen dat zij niet overleven. Aangezien ik nu de dood +van een achtingswaardig mensch niet veroorzaken wil of op mijn geweten +nemen, heb ik Klaas bevolen, om het niet verder te vertellen—en over dit +schandaal te zwijgen.</p> + +<p>Nademaal het veel te omslachtig zoude zijn, om u waarde bloedverwanten, de +geheele tentoonstelling van A tot Z te beschrijven en gij ook wellicht in +slaperigheid zoudt vervallen door de herhaling, want er is van alle soorten +artikelen een veelheid van 't zelfde, zoo bepaal ik mij liever tot het +medebrengen van den wegwijzer en de adreskaartjes die ik overal nam, ter +herinnering en geef u alleenlijk beschrijvend de avonturen die ik ondervond +en beleefde. Ik besef dat u dit meer zal bevallen en deel u dus mede dat ik +hedenavond het Café-chantant heb bezocht met Nadaniël—Klaas had ik +voorshands tehuis gelaten tot nader orde.</p> + +<p>O, geliefde wederhelft en kinderen! ik sta beschaamd en aangedaan tevens +over hetgeen ik nu denken moet. Alweder heb ik te haastelijk geoordeeld en +daardoor onwetend eene inrichting met den naam van onzedelijkheid besmet +die dit in geenen deele verdient.</p> + +<p>Nadaniël had gelijk er is niets onfatsoenlijks in, zelfs een klein gedans, +dat ze hier <b>kan-kan</b> noemen vond ik zoo grappig dat ik over de +rarigheid die er aan kleeft heenstapte.</p> + +<p><!-- Page 49 --><a name="Page_49"></a>Na de somma van f 1,- te hebben betaald, Nadaniël zei weer "Pers" en +betaalde niets kwam ik in het Café des Ambassadeurs binnen en zag in de +verte een tooneel, wel drie maal zoo groot, als dat van de liefhebberij +komedie bij ons—met Electriek verlicht! Schoon dierbare vrouw! +overschoon!—ik ging zitten en Nadaniël naast mij.</p> + +<p>Het allereerst speelde de muziek een vroolijke deun, die mij wel beviel, +zoodat ik opgewekt wierd en met mijn hoofd onwillig de maat sloeg, terwijl +ik mijn rechtervoet bewegelijk heen en weer liet gaan. Een heer die achter +mij zat, was onaardig, want hij bedierf mijn pleizier door er aanmerking op +te maken en te zeggen dat hij wêe wierd van dat gewiegel; laf hé! voor een +groot volwassen mensch,—afijn de man had misschien zwakte van zenuwen.</p> + +<p>Toen de muziek uit was kwam een heer, fijn gekleed in een zwarte rok en +witte das. Hij zong een prachtig lied. Nadaniël zei dat 't Fransch was, +maar ik geloof 't niet want telkens zong hij met een hooge noot in de keel, +duidelijk:</p> +<center> +Danse! danse! danse! met je moer.<br> +Danse! danse! danse dan toesjoer.—<br> +</center> +<p>Tusschen beide kreeg ik er kippenvel van, als hij zoo uithaalde en ik +dacht, omdat hij zoo rood werd, bij dat "je moer" (moeder klinkt toch +fatsoenlijker vindt gij ook niet?) als de man er maar niets van krijgt. +Gelukkig liep 't goed af. Wij applaudisseerden zoo hard we konden en toen +gaf <!-- Page 50 --><a name="Page_50"></a>die heer, Nadaniël zegt, hij heet teenoor, nog een stukje toe; ik vind +het netjes dat ze niet op een toegevertje zien. Toen kwam een +jongejuffrouw, O! beste vrouw, wat een hondje van een meisje, zij had een +japon, waarvan de bovenste helft de kleinste was. Gij hebt een goed gevulde +hals, waarde wederhelft, maar dat is door de dikheid der jaren, deze dame +evenwel had de gevuldheid door de jeugd, iets dat nog wel zoo schoon is; om +jaloersch op te worden voor u waarde wederhelft, maar desniettemin bemin ik +u met hartelijke huwelijksliefde daar dus niet van.</p> + +<p>De jongejuffrouw zong dat ze zoo "bleu was, ze riep voortdurend uit van +"patiet bleu" eigentlijk verstond ik 't niet maar ik lachte toch mee toen +de anderen het deden; ik dacht anders meenen ze dat ik niet weet hoe 't +hoort. Evenwel heb ik opgemerkt dat zij in 't geheel niet "bleu" was. want +ze maakte zoenhandjes tegen Nadaniël en mij toen wij, vooral ik, zoo hard +in de handen klapten dat een paar menschen achter ons zeiden: "die twee +hebben handen als hamers"</p> + +<p>Na deze zangeres kwam een heer, nog al dikker met een mankeliek gezicht en +witte handschoenen aan. Wat had die man een stem! Hij had 't erg over een +"maleur" dat hij ondervonden had en was erg naar, net of hij verdriet had +en als hij dan zoo heel diep in de tweede of derde stem zong, wees hij met +zijn eene hand naar den grond net als of hij zeggen wou, 'k ga gauw in 't +graf zoo'n gezicht zette hij ook. Nadaniël zei dat 't de <!-- Page 51 --><a name="Page_51"></a>bas was en dat de +bassen, namentlijk als 't goede zijn, altijd mankoliek zien of van moord en +doodslag zingen.</p> + +<p>Nadat hij mij bijna tot tranen toe geroerd had over zijn ongeluk, kwam er +weer een jonge dame met een rood zijden japonnetje aan. 't Was bepaald een +geleend rokje, want 't was veel te kort.</p> + +<p>Ik dacht waarlijk eerst dat zij, met verlof gezegd bloote beenen droeg, +maar goed bekijkend, bespeurde ik dat zij vleeschkleurige kousen aan had.</p> + +<p>O! waarde aanverwanten wat was dat een grappenmaakster, ze sprong als een +kakkerlak en danste zoo komiek, dat ik van mijn stoel opstond om goed te +kunnen zien. Zij ging heelemaal over eene kant schuin staan en schudde met +haar eene been en arm net alsof ze met geweld die twee lichaamsgedeelten +wilde uitschudden en ondertusschen hield zij de andere hand tegen haar +achterhoofd, terwijl zij aldoor knipoogjes maakte. Ik hield mijn buik vast +van 't lachen en riep hardop "Bravo" dat hoorde zoo, zei Nadaniël, maar een +heer achter mij riep: zitten!" en toen riepen wel tien tegelijk zitten! +derhalve was ik genoodzaakt weer plaats te nemen, hoewel ik de +<b>"Kan-Kan"</b> zoo heet die dans, gaarne verder staande had genoten. Als ik +te huis kom zal ik u deze dans eens wijzen en voordoen, waarde wederhelft +en kinderen! want het is om je ziek te lachen.</p> + +<p>Terwijl wij daar zoo zaten had ik reeds opgemerkt dat buiten de tent, "ge +moet weten lieve nabestaanden het Café des Ambassadeurs is open en <!-- Page 52 --><a name="Page_52"></a>bloot +aan de zijden in de lucht," ook muziek was. Een piano was hoorbaar, nu en +dan een orgel en andere instrumenten, zooals blikken deksels en een vijsel, +die met kracht bespeeld werden.</p> + +<p>Nadaniël vroeg aan een Jan die ze hier in 't Fransch "cochon" noemen waar +die wonderlijke muziek van daan kwam en wij vernamen dat het eenige +bewoners der P. G. Hoofdstraat waren die uit piekanterigheid dat zij den +geheelen dag café chantant muziek hooren en 't vervelend vinden, ketel +muziek maakten.</p> + +<p>Ik voor mij vond het erg lastig, want tussehenbeiden klonk het heel valsch +door elkaar, zoodat mijn tanden er zeer van deden en mijn ooren tuitten. +Een van de "cochons" beweerde dat vroeger, toen er nog geen gordijnen waren +en de bewoners der naburige huizen in het Café des Ambassadeurs op het +tooneel konden zien, zij de muziek minder lastig vonden en geen ketelmuziek +maakten. Of het waar is weet ik niet, maar in allen gevalle vond ik het +voor mij persoonlijk, jammer, dat ik voor mijn f 1 entree twee concerten te +gelijk hoorde, omdat één alleen wel zoo liefelijk is. Er waren ook veel +menschen in onze nabijheid, die vloekten en raasden als zij terwijl de +juffrouw van "Bleu Bleu" zong, door de buren hoorden spelen: "Sara je rok +zakt af" en dergelijke volksdeunen, die op zich zelve genomen niet +onaangenaam zijn, maar te samen met iets anders ongezellig klinken, vooral +als er bij in een vijzel gestampt wordt.</p> + +<p><!-- Page 53 --><a name="Page_53"></a>Van den anderen kant moet ik zeggen dat ik ook niet graag den geheelen dag +muziek zou hooren, aan gezien vooral des morgens de mensch niet altijd +gestemd is om lichtvaardige liederen te vernemen. Wanneer ze nu des morgens +nog speelden: "Mijn eerst gevoel zij dankbaarheid" of iets dergelijks laat +ik het daar en zou ik het zelfs stichtelijk vinden. Ik zou in 't belang van +menschen zoo als ik, die betalender wijs binnenkomen en aan de kibbelarij +geen aandeel hebben, wel aan de bewoners en de muzikanten willen zeggen: +"Plaagt elkander niet langer, want:</p> + +<span style="margin-left: 5.0em;">"Waar twee personen kijven,</span><br> +<span style="margin-left: 5.5em;">Met boosheid zwaar vervuld,</span><br> +<span style="margin-left: 5.5em;">Daar zal het waarheid blijven:</span><br> +<span style="margin-left: 5.5em;">Zij hebben beiden schuld."</span><br> +<br> + +<span style="margin-left: 0.5em;">(<i>Wijsheid en deugd in klein octavo</i>.)</span><br> + +<p>Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik de voorstelling. De electrieke +muziek van de Gebroeders Bozza is iets buitengemeens. Stelt u voor vijf +heeren als duivels gekleed, (evenwel zonder staarten) blazen op vijf +bazuinen met een geweld als of de dag des oordeels is aangebroken. In de +zaal hangen allerlei klokkenspelen, kastje, een lokomotief, een duivenhok, +een huisje dat in brand vliegt, een stuk of zeven trommen en allerlei +andere artikelen.</p> + +<p>Tusschen het geblaas der bazuinen nu hoort men, door middel van de +electriek, die de middelste duivel door drukking der vingeren op een tafel +opwekt, een trommelspel, dan weer een <!-- Page 54 --><a name="Page_54"></a>klokgelui of geschel, nu en dan 't +geluid van een duif of 't zingen van een vogel. Soms is alles tegelijk in +beweging en stoomt de lokomotief dat 't verbazend is, 't is een wonderlijk +orkest, maar heel mooi—en 't speet mij dat 't uit was. Hoe of het kwam +weet ik niet, maar, ik gevoelde door de verschillende mij vreemde +aandoeningen die ik genoten had, behoefte om eens even naar buiten te gaan +en zei tegen Nadaniël, dat hij maar op mij moest wachten, want dat ik +dadelijk terug kwam.</p> + +<p>Toen ik naar buiten wilde, zei een heer aan den uitgang, met beleefdheid +tegen mij, dat er geen "sorties" gegeven werden. Nademaal ik dit nu niet +begreep verklaarde ik hem de noodzakelijkheid waarom ik even weg wilde, +maar 't hielp niets, ik moest blijven of mijn gulden in den steek laten.</p> + +<p>Met wellevendheid beduidde ik dien heer dat ik met geen mogelijkheid kon +blijven, waarop ZEd. antwoordde: "O! gaat u dan maar naast het orkest." Ik +begaf mij daarheen, maar vond mij erg teleurgesteld want iemand die ik, +voor een deur die er was, aantrof zei: "ik ben de directeur van deze +gelegenheid en ik mag hier alleen artisten binnenlaten."</p> + +<p>Ofschoon ik hem trachtte te overtuigen dat ik, hoewel geen artist zijnde +toch even goed die deur kon binnengaan, bleef hij standvastig weigeren en +zei, dat zijn weigering alleen kwam om dat men de ondernemers van de Wasch +en gemak <!-- Page 55 --><a name="Page_55"></a>huisjes, geen concurrentie mocht aandoen, aangezien zij op zware +lasten zaten en dat ik dus op 't terrein moest gaan, als ik absoluut wilde.</p> + +<p>Ondertusschen begon de muziek weder, namentlijk de goede en ik, niets +willende verzuimen waarvoor ik betaald had, begaf mij weder bij Nadaniël in +de zaal evenwel niet zonder groote benauwdheden, zoodat ik van het verdere +wat gezongen en gespeeld werd maar half genot had.</p> + +<p>Gelukkig was het spoedig uit en konden wij naar huis gaan.</p> + +<p>Wij liepen nog even op het terrein, maar door de plotseling invallende +duisternis, zoodra de laatste noot der muziek gespeeld was ging al 't licht +uit, kon ik niet vinden wat ik wilde en moesten wij een goed heenkomen +zoeken; 't Was waarlijk een geluk dat Nadaniël den weg zoo goed wist, +anders lieve aanverwanten had uw bloedverwant en vader, best kunnen +verdwalen.</p> + +<p>Tehuis gekomen, vond ik Klaas dien ik f 1—gaf om morgen het Café des +Ambassadeurs te bezoeken; de jongeling was in zijn schik en verzocht de +complimenten aan allen. Hiermede verblijf ik voor heden als altijd.</p> + +<p>Uw liefhebbende vader enz. enz. JORIS KOMIJN.</p> + +<p>NB. Zend mij bij de amandelmoppen voor Nadaniël <i>cito</i> eenig ondergoed, +denk er om wat azijn en water bij den mostert te doen, anders verdroogt hij +uw waarde vader.</p> + +<hr style="width: 65%;"> +<!-- Page 56 --><a name="Page_56"></a><a name="Vierde_Dag"></a><h2>Vierde Dag.</h2> + +<p>AMSTERDAM, Mei 1883. <i>Waarde Echtvriendin en Bloedverwanten</i>,</p> +<br> + +<p>Er gaat toch niets boven de kunst, alles wat overigens het hart aandoet of +den mensch tot nagedachten stemt verzinkt bij de kunst in nietigheid. De +kunst is alles! en daarom zeg ik: leve de kunst!—O geliefde wederhelft! +indien ik geen welgezeten koomenijsbaas was, zoude ik kunstenaar willen +zijn, al was het maar alleen om met natuurlijkheid alles te kunnen +voorstellen wat de Schepper, met ondoorgrondelijke wijsheid, heeft +gewrocht, tot een voorbeeld voor de kunstenaren.</p> + +<p>Ik bevind mij heden in een opgewonden stemming, want Nadaniël heeft mij +verzekerd, dat er onder de hedendaagsche kunstenaren heel veel +koomenijsbazen zijn, daarom wanhoop ik niet dat ook in mij iets groots ligt +en derhalve heb ik het plan om mij behalve op de letteren, ook op de +schilderkunst te werpen.</p> + +<p>Dit voornemen heb ik te danken aan de Eksposietsie van de schilderijen die +ik heden bezocht zonder perreplu, veroorzakende deze een onkosten van 10 +cents voor de bewaring, die onnoodig is.</p> + +<p>Ik gevoel mij sedert gisteren zoo verheven, zoo echt kunstig, waarde +echtvriendin en nabestaanden! want ik heb op die tentoonstelling kennis +gemaakt <!-- Page 57 --><a name="Page_57"></a>met een sjenie, hij heet Maeceen en is een groot kunstenaar die +kennis heeft van al de schilderijen.</p> + +<p>'t Is bepaald een groot kenner want hij vindt bijna nooit iets mooi en weet +op alle schilderijen iets aan te merken. Hij praatte veel met mij en leerde +mij in één oogenblik de kunst begrijpen. Hij vertelde mij dat schilderen +eigenlijk zoo moeilijk niet is als 't lijkt en dat men, bijaldien men +slechts goede penseelen heeft en vooral een boel goede verf, een heel eind +ver komt in de kunst, ten minste wanneer men natuurlijken aanleg heeft en +navolgingstalent om de natuur getrouw na te bootsen.</p> + +<p>Nu! dat heb ik; daarvan ben ik zeker. Herinner u maar eens dierbare +echtgenoote, hoe goed ik destijds, toen ik nog niet door de kathedrale +koortsen, die bezetting op mijn stem kreeg, een haan kon nabootsen en ook +thans nog met duidelijkheid, het geluid der kikkers voortbreng, terwijl ik +in hondengeblaf en kattengeschreeuw, lang niet onverdienstelijk, de natuur +overtref.</p> + +<p>Ik deed bij wijze van proefstuk aan den heer Maeceen een honden geblaf na, +met gejank aan 't slot. Hij stond verbaasd over mijn talent, want de +oppasser kwam dadelijk kijken waar de hond was, hij snapte mij evenwel +niet, en toen ik nogmaals met natuurlijkheid een kat voorstelde zeide mijn +vriend mij, "ge hebt aanleg, veel aanleg, want ge copieert de natuur en +schilderen is niets anders dan copieeren—ge zult zonder twijfel ook in 't +schilderen wel iets kunnen leveren." <!-- Page 58 --><a name="Page_58"></a>Ik kocht derhalve heden voor f +3.48-1/2 aan penseelen en voor ca. f 6 aan olieverf in tinnenspuitjes; +plankjes om op te schilderen heb ik te huis genoeg van de rozijnkisten, dat +is gladhout als 't afgeschaafd wordt.</p> + +<p>Notabene, laat de jongen vast een stuk of zes kisten uit elkaar slaan en de +plankjes afschaven, dan kan ik cito beginnen te schilderen als ik te huis +kom. Mijn eerste werk zal uw portret zijn waarde vrouw! daar gij mijn +eerste en eenigste liefde zijt en een schilder, zoo als Maeceen zegt een +idéaal moet hebben om naar te werken—zoo zult gij het eerst in olie worden +uitgevoerd.</p> + +<p>Daar ik mij door de voorlichting van Maeceen nu reeds als artist gevoel, +zoo kan ik ook gerustelijk mijn oordeel over de schilderijen zeggen en +letterkundig in mijn reisdagboek boekstaven, vooral ook omdat ik van hem +eenige der meest gebruikelijke kunsttermen heb geleerd, die ik met oordeel +door mijn beschouwing meng. Dezelve zijn o.a.: <i>braaf gedaan</i>—<i>knap +gedaan</i>—<i>gelikt</i>—<i>wasachtig</i> —<i>harig</i>—<i>stout gepenseeld</i>—<i>ferm +aangepakt</i>—<i>gesmeerd</i>—<i>goed van toon</i>—<i>verwerig</i>—<i>porseleinig</i> +—<i>zoeterig</i>—<i>gepeuterd</i>—<i>konventioneel</i>—<i>gemaakt</i> —<i>galachtig</i>—<i>mooi +van +factuur</i>—<i>realistisch</i>—<i>lekker</i>—<i>breed</i>—<i>vuil</i>—<i>week</i>—<i>kras</i>—<i>degelijk</i> +enz. enz.</p> + +<p>Ik heb ze allemaal in mijn zakboekje opgeschreven en mijn vriend Maeceen +heeft mij gezegd dat ik, wanneer ik deze woorden een beetje handig te pas +weet te brengen een kunstkritiek kan <!-- Page 59 --><a name="Page_59"></a>schrijven, zoo goed als menigeen 't +doet. Verder raadde hij mij aan om vóór en aleer ik een schilderij mooi of +leelijk vind goed naar den naam te zien die er op staat. Dit is, waarde +vrouw, om mij niet te vergissen en b.v., een schilderij onbedachtzaam af te +keuren, als 't van iemand is die bekend staat als een groot artist.</p> + +<p>Dit zou van een beoordeelaar een groote domheid zijn, want somtijds doet de +naam ruim zooveel als de schilderij, zegt Maeceen. Bovendien noemt hij het +zaak om eerst andere beschouwingen te lezen of te hooren en nu en dan +aftekeuren wat de meesten mooi vinden d.w.z. niet geheel, maar +gedeeltelijk; b.v. als 't algemeen zegt, in dit of dat stuk is geen fout, +dan toch nog een paar groote fouten er in opteschommelen.</p> + +<p>Weet gij waarde vrouw waarom Maeceen dat doet? Omdat hij daardoor alleen +staat, in zijn oordeel en 't publiek dan zegt: dat is een knappe vent. +Maeceen vertelde mij dat er groote kritikussen zijn, die voornamelijk aan +die handigheid hun reputatie te danken hebben. Het zou onmogelijk zijn om +stuk voor stuk al die schilderijen te bespreken want er zijn er wel duizend +geloof ik.—</p> + +<p>Eerst dus de Hollandsche af deeling:</p> + +<p>Van Israels zag ik een soort van brei- of naaischool waar visschersmeisjes +bijeenzitten; ik stond er eerst te dicht bij en daarom vond ik de kleur wat +vuil maar ik vergiste mij want toen ik wat verder afging staan trof mij de +natuurlijkheid van de voorstelling en het licht, net of 't heusch daglicht +<!-- Page 60 --><a name="Page_60"></a>is wat er opvalt, hier zet ik bij: <i>stout gepenseeld</i> en <i>ferm +aangepakt-realistisch</i> (mij dunkt dat zal hier wel passend zijn.) Het +zomerlandschap van J. v.d. Sande-Bakhuizen, deed mij veel pleizier. Ik +dacht dat de zon er op scheen zoo warm leek het mij toe. De boomen en alles +wat er op staat is heel netjes geschilderd, met groote juistheid, hier zou +ik 't woord "<i>niet gepeuterd</i>" kunnen gebruiken.</p> + +<p>'t Beviel mij een heele boel beter dan een landschap dat ik in een andere +zaal zag, ik geloof dat 't van een fransche schilder is. Maeceen zei dat +hij Impressionist heet. O! dierbare bloedverwanten wat een wonderlijk +schilderij, van dicht bij lijkt 't op een plank, besmeerd met allerlei +likken verf, grijs, heel veel vuil groen en geel, roodbruin, licht bruin, +groenekaas kleur, in één woord, van alles door elkaâr. Eerst dacht ik, dat +'t een bemorst tafellaken moest voorstellen, toen ging ik er iets verder +afstaan en daardoor leek het op een hoop zand, met een stuk of wat +heiboenders er in, nog wat verder eraf, scheen het een zee met een +stoomboot er in.</p> + +<p>Een heer achter mij keek door een opgerold boekje en zei: "'t Is een +magnifiek vergezicht door een hollen weg. Ik deed mijn best om er dat ook +in te zien, maar 't lukte mij niet, ik bracht 't niet verder dan tot een +zandweg met boomen, die de rups in de bladeren hebben. Toen kwam Maeceen en +zei: Hoe vindt je dien straatweg bij zonsongang—mooi hé!—en dien molen op +den achtergrond; <!-- Page 61 --><a name="Page_61"></a>'t is de natuur op heeterdaad betrapt.</p> + +<p>Nademaal ik hier nu geen mouw aan kan vast naaien schrijf ik al de +kunstermen in gedachten hier bij beginnende met "<i>knap gedaan</i> tot en met +<i>realistisch</i>. Aangezien een iegelijk in dit schilderij, iets anders ziet, +zullen al deze termen, door elkander wel passelijk zijn.</p> + +<p>Het is toch iets schoons zulk een schilderijen verzameling, vooral door de +menigte portretten die men ziet, maar eene zaak kan ik mij niet voorstellen +namelijk dit: dat er zooveel menschen, vooral dames zijn die zich laten +afschilderen ofschoon zij niets om of aanhebben. Vooral in de Fransche +galerij zag ik heel veel vrouwen, die afgebeeld staan, zooals Eva in den +prenten bijbel.</p> + +<p>Ik als getrouwd man kan wel tegen deze voorstelling, maar voor Klaas vond +ik het niet passelijk, weshalve ik hem 30 cent gaf voor een glas port in de +Engelsche baar en hem beval zich te verwijderen; ik deed dit uit volle +overtuiging, want ik zag hoe de jongen bij voorkeur bij de onfatsoenlijkste +schilderijen bleef staan en er, zonder erg natuurlijk, met groote oogen +naar keek. Ik herinnerde mij daarbij de regelen:</p> +<center> +De onschuld is zoo snel belaagd<br> +<span style="margin-left: 1em;">Als de verleiding wenkt.</span><br> +En bitter is de zwijmeldrank,<br> +<span style="margin-left: 1em;">Die de onkuischeid schenkt.</span><br> +</center> +<p>(<i>Wijsheid en deugd in klein octavo</i>.)</p> + +<p>Maeceen had gezien, dat ik Klaas met zachtheid verwijderde en zeide dat ik +verkeerd handelde <!-- Page 62 --><a name="Page_62"></a>want dat voor de Kunst geen fatsoenlijkheid of +onfatsoenlijkheid bestaat en dat die naaktheid voor de kunst niets anders +is dan studie van 't menschelijk lichaam dat toch 't schoonste +natuurvoortbrengsel is.</p> + +<p>Ik begin nu langzaam aan te begrijpen dat er in schilderijen veel meer +inzit en ook niet inzit dan men oppervlakkig wel denkt—B.v. waarde vrouw +in stillevens, zit mijns inziens niets in terwijl in andere stukken heel +veel te zoeken is.</p> + +<p>Weet gij wat stillevens zijn? 't Zijn afbeeldingen van doode hazen en +kippen sinaasappelen en tafelmessen, glazen met wijn en afgebeten peeren, +kreeften en halfgeschilde citroenen—bloemenvazen en druiventrossen, +aardbeziën, frambozen en potjes met ingelegde paling.—Zou ik hier het +woord "<i>lekker</i>" ook kunnen gebruiken?</p> + +<p>Maeceen zei dat er niets in zit, omdat men er niets bij denken kan en ik +ben 't met hem eens, hoe mooi en kunstig ze ook geschilderd zijn, zou ik ze +niet willen hebben om op te hangen. Daarentegen een stuk dat stof tot +overpeinzing geeft zou ik gaarne bezitten, b.v. een zee met een strand, +vooraan. Een kinderhoedje dat op de golven drijft en een natte hond die +half in 't water staat te janken, zoo iets doet ons denken en wel aan een +ongeluk dat gebeurd is, men kan zich dan naar believen een mooi blond +jongentje verbeelden, dat spelende in 't water geloopen is hetwelk de hond +heeft willen redden maar niet kon, van wegens de zwaarte des lichaams.</p> + +<p><!-- Page 63 --><a name="Page_63"></a>Ook de verschillende godsdienstige stukken, zie ik niet graag. Ik zag onze +lieve heer Jezus op alle mogelijke wijzen voorgesteld, en soms zoo mager +dat men er medelijden mee kreeg, in plaats van eerbied. De verfoeilijkheden +der Inquisitie, heb ik ook aanschouwelijk gezien door een man, die op de +pijnbank ligt, en wiens voeten gebraden worden, hierbij zet ik: <i>ferm +aangepakt, breed, kras en stout gepenseeld</i>—maar een onderwerp om van te +rillen—</p> + +<p>Aangezien ik door de opgewondenheid heen was van wegens de veelheid der +kunst die ik aanschouwde lette ik er niet op, dat ik zooals men 't noemt +van den hak op den tak sprong en om zoo te zeggen van de eene schilderij +naar den anderen holde en met groote vermoeidheid geslagen werd, door de +uitgestrektheid der door te loopen ruimte.</p> + +<p>Mijn vriend Maeceen maakte er mij opmerkzaam op en zei "ge moet meer +sijstematisch te werk gaan" ik begreep niet wat hij bedoelde en vroeg +derhalve verklaring, dewelke hij bereidwillig gaf.</p> + +<p>Sijstematisch beduidt ordelijk; eerst het een en dan het ander, maar niet +alles door mekaar.</p> + +<p>Maeceen zei: "behandel nu eerst de Hollandsche kunst en dan de vreemde—dan +levert ge een meer begrijpelijke en geordende critiek. Nademaal hij gelijk +had, deed ik aldus en bekeek met aandacht wat mij in de Hollandsche +afdeeling alzoo het begeerlijkste voorkwam. Voor het portret van <!-- Page 64 --><a name="Page_64"></a>onzen +geëerbiedigden Koning nam ik gevoelig en vaderlandschgezind mijn hoed af, +al vond ik, ronduit gezegd, dat Z.M. er in werkelijkheid veel fermer uit +ziet, maar de chakot die op 't portret geschilderd is, is of hij leeft, dat +'s 't mooiste deel van 't schilderij; ik zou hier uit mijn woorden +verzameling bij willen zetten. <i>Zoet</i> en <i>prenterig</i>.</p> + +<p>Met veel genoegen zag ik een Friezin met een kindje geschilderd door +Mejuffr. Schwarze. Dat 's een mooi stuk daar zou U pleizier in hebben, net +iets voor u waarde wederhelft! 't Kind ziet er minder goed uit, maar de +moeder! een gezicht als melk en bloed, frisch en blozend, juist zoo als +gij, toen ge nog in uw goede dagen waart. Hier durf ik gerust bij te +zetten, <i>ferm gedaan, goed van factuur, frisch van toon</i>. 't Zelfde zou ik +kunnen schrijven van Mevrouw Ronner, die een stuk of wat poesjes heeft +geschilderd zoo aardig dat ik er bijna niet van daan kon komen. Maeceen +zegt dat ik hierbij de woorden <i>geestig, juist van teekening</i> en <i>goede +techniek</i> moet zetten.</p> + +<p>Een dames portret van Bles vond ik ook heel mooi, maar Maeceen riep er zoo +erg niet over; hij zei dat hij veel mooier stukken van hem had gezien en +dat ik er gevoegelijk de woorden <i>aangenaam gepenseeld, iet of wat gemaakt</i> +en <i>oppervlakkig</i> bij kon zetten. Ik kan er niet precies over oordeelen of +hij gelijk heeft maar ik schrijf het toch op, omdat hij het zegt; dat doen +meer critikussen als ze 't oordeel van iemand hooren die bekend staat als +een kenner, beweert Maeceen. <!-- Page 65 --><a name="Page_65"></a>Er zijn er zelfs, zegt hij, die in 't geheel +geen eigen oordeel hebben en altijd op 't kompas van een ander zeilen. +Waarom zou ik 't dan niet doen?</p> + +<p>"Vliegend blad Heeren!" heet het schilderij van juffrouw Moes. O! dierbare +bloedverwanten wat is dat een aardig stuk, als je er lang op kijkt is 't +alsof de jongen, die er op staat, met natuurlijkheid schreeuwt; daar durf +ik gerust uit mij zelven bij te zetten, <i>flink; geestig geteekend, juist van toon. Verkocht</i>. 't laatste woord +staat er op en is misschien voor de schilderes, 't beste bewijs dat ik +gelijk heb.</p> + +<p>Terwijl ik met alle aandacht stond te kijken hoorde ik een paar +buitenmenschen over een schilderij praten waarvan ik ongelukkig den naam +vergeten heb. De een zei, met zijn neus er vlak op, "'t zijn allemaal +klodders en vegen," toen zei de ander, "dat 's juist het mooie van de +kunst, hoe meer klodders, hoe kunstiger. Als je er verder afstaat kun je +toch heel goed zien dat 't een toer is om zulke vegen er zoo op te zetten +dat ze iets beteekenen; dat is de nieuwe richting in de kunst.</p> + +<p>Of het nu nieuwe of oude richting is, is mij hetzelfde maar ik voor mij, +vind het toch mooier als men ook van dichtbij al kan zien wat 't beteekend. +Ik geloof dat ik de oude richting maar zal behouden als ik schilderen ga. +In dien nieuwen trant zag ik ook koeien, geschilderd door W. Maris. Een +heer die er voorstond riep maar aldoor tot zijn dame: "prachtig! geniaal! +"heerlijk! goddelijk! De dame vroeg zoo langs haar neus weg:" <!-- Page 66 --><a name="Page_66"></a>hoeveel +koeien staan er eigentlijk op, beste man? en wat is gras en wat zijn +koeienpooten? Toen werd dien heer boos en zei alleen: "'t is van Maris" +daarop zweeg de dame en zei ook, dat 't eigentlijk toch wel "beelderig" +was.—Ik voor, mij schreef in mijn boekje" <i>verward, verwerig, gesmeerd</i>. +(Ik weet niet of ik 't bij 't rechte eind heb.)</p> + +<p>Weet gij waar ik lang voor heb gestaan? Voor een schilderij van Valkenburg, +voorstellende "Een oefening" dat wil zeggen een soort van preek bij de +afgescheidenen. Dat 's een mooi stuk waar men lang op kan kijken, 't is +juist alsof de figuren los voor elkander staan, ik schrijf <i>goed +gegroepeerd, ongezocht harmonisch, van kleur en toon</i>. Als ik zoo leer +schilderen beste vrouw, hang ik het sloof van den Koomenijsbaas voor goed +aan den nagel.</p> + +<p>"Kom eens hier" zei Maeceen en kijk eens naar die schilderij. "Gedurende de +preek" van. G. Henkes, wat zou je daarbij zetten? Ik zag het en O! beste +nabestaanden, ik had er schik in. Een boer, een boerin en een Juffrouw met +neepjesmuts op zitten te luisteren naar de preek in een dorpskerk. De boer +zet een gezicht alsof hij in zich zelven denkt: Jongens! jongens! wat ben +ik toch een erge zondaar; de boerin leunt achterover in haar stoel en 't is +alsof je haar ziet denken; 'k begrijp er geen zier van maar mooi is 't, en +de juffrouw met de neepjesmuts neemt een snuifje, omdat ze aan de snuifjes +die de dominé uitdeelt, nog niet genoeg heeft 't is <i>ferm gedaan, lekker</i>, +zei ik tot Maeceen—schrijf dat gerust op Komijn! zei hij <!-- Page 67 --><a name="Page_67"></a>maar zet er bij: +<i>uitmuntend van teekening, natuurlijk van toon, juist van opvatting en mooi +van coloriet</i>.</p> + +<p>NB. de neepjesmuts is sprekend tante Grietje, als ze mankeliek is.</p> + +<p>Aangezien het al te laat werd vond ik het geraden om maar gauw over de +andere schilderijen heen te loopen, nademaal ik ook van de andere +afdeelingen iets wilde zien.</p> + +<p>Belgie is evenzeer uitmuntende in goede schilders—als in vet en +kunstboter, (die ik daar altijd van daan krijg) daarvan heb ik de +overtuiging. Ze verstaan het daar ook hoor!</p> + +<p>Jan van Beers, las ik op een schilderij lieve vrouw! Misschien is dat wel +een zoon van dien anderen van Beers die dat gevoelige vers heeft gemaakt, +"De zieke jongeling" dat Jaantje van den Apteker, op de rederijkerskamer, +zoo mooi kon voordragen, dat ik altijd de tranen in de oogen kreeg.</p> + +<p>Die Van Beers heeft een schilderij gemaakt, voorstellende, een juffrouw die +op een bank ligt, midden in een wandelpark. Dat moog je van dichtbij +bezien, dan is 't net zoo mooi, ja bijna nog mooier als van verre! daar zit +niet één klodder op en toch is het kunstig. Al zegt Maeceen nu ook +honderdmaal: <i>'t is mij te glad, te porceleinig, te gelikt</i>; ik vind het +mooi.—Het is volgens mijn domme verstand, <i>afgewerkt, netjes geschilderd +en fijn</i>,—zou ik hier maar niet bijzetten, <i>juist van teekening, +concientieus</i>. Ik weet waarlijk niet of ik de schilderij "La Sirène", zoo +staat het in den Catalogus, niet bijna nog mooier vind.</p> + +<p><!-- Page 68 --><a name="Page_68"></a>Een sloep met roeiers ligt onder aan een steiger, en een heer, een +zeeofficier, geeft een lieve jonge dame de hand om haar van den steiger in +de sloep te helpen, van achteren ligt een stoombootje en schijnt de zon.</p> + +<p>Maeceen vertelde mij dat een concurrent van Van Beers, (hij houdt vol, 't +is een koomenijsbaas geweest) stilletjes het hoofd van de dame met een +pennemes, uit de schilderij heeft gesneden, omdat hij geloofde dat 't een +gekleurde potograpfie was. Wat een slecht sujet, zoo'n mooi stuk uit +broodnijd te bederven, maar hij is er kaaltjes van afgekomen, want Jan van +Beers heeft er een lapje in gezet en 't hoofd weer zóó netjes +bijgeschilderd dat men er niets van zien kan, namentlijk van de sneden, Van +Beers heeft daardoor bewezen dat 't geen potograpfie was.</p> + +<p>In de Belgische afdeeling heb ik een kennis van Maeceen ontmoet, ook een +kritikus, die schrijft voor een buitenlandsch blad. Wat een rare vent +dierbare vrouw, voor elke schilderij ging hij staan, met de armen over +elkaar en zijn oogen bijna digt geknepen en dan zei hij: "Hm! Hm!" of +"prrrrrt." Hm! Hm! beteekent bij hem vrij goed en Prrrrrt! is een teeken +dat 't hem niet bevalt. Tusschenbeide hoorde ik hem zeggen Psssss! zoo +tusschen zijn tanden, dat deed hij alleen als 't erg mooi was.</p> + +<p>Ik luisterde, terwijl ik op een fluweelen bank zat midden in eene der +zalen, ik meen van de Fransche afdeeling een gesprek af tusschen Maeceen en +zijn vriend.</p> + +<p><!-- Page 69 --><a name="Page_69"></a>Nadaniël die mij kwam opzoeken schreef 't op voor de pers—ik vond het +merkwaardig, dat hij zoo gauw schrijven kon, en heb 't van avond op mijn +gemak van hem overgeschreven, daar ik het nuttig en leerrijk vond voor u +lieve bloedverwanten, om te weten hoe twee critikussen, die hun vak +verstaan over een schilderij oordeelen. Het schilderij stelde voor een +avondstond door Guillon.</p> + +<p>Maeceen keek eerst naar den naam en zei: "Guillon?" toen keek zijn vriend +naar den naam op 't doek, keek daaropvolgend Maeceen aan en zei: "Guillon?"</p> + +<p>Nadaniël schreef voor 't gemak alleen den naam van hem die sprak net als in +een tooneelstuk,</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Impressionist?</p> + +<p><i>Vriend</i>: Hm! Impressionist!</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Verder af gaan staan!</p> + +<p><i>Vriend</i>: Verder af gaan staan.</p> + +<p><i>Maeceen</i>: 'n Beetje groen?</p> + +<p><i>Vriend</i>: Groen genoeg!</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Redelijk van teekening, maar groen, erg groen!</p> + +<p><i>Vriend</i>: Spinazieachtig—vet—plakkerig.</p> + +<p><i>Maeceen</i>: Vrij goed belicht, nog al natuurlijk van toon, vooral die +horizont.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Ja hm! er zit wel iets in, maar 't doet niet <i>dàt</i>—hm! je +begrijpt me, 't doet niet <i>dàt</i>—NB. de vriend wees met zijn duim over de +vingers gelegd naar de schilderij.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Juist, 't is <i>dàt</i> niet. och! maar <i>dàt</i> hebben zoo weinig +artisten, er zit anders wel iets in dien...Guillon heet hij niet zoo?</p> + +<p><!-- Page 70 --><a name="Page_70"></a><i>Vriend</i>. 'k Zal eens in den Catalogus zien.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Als er maar meer natuur in zat. 't Is wat pruikerig.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Guillon. Hm! Hm!—Psssss!—medaille Parijs 1878, 2e classe +1880—dat dacht ik wel; 't is verdienstelijk geschilderd, dat zag ik op den +eersten blik.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Ik zei immers direct, goed van teekening, ik ga nog een beetje +terug. Blikslagers! nu vat ik hem op eens. Daar heb ik hem +gepakt—kolossaal wat een effect!</p> + +<p><i>Vriend</i>. Waarachtig Maeceen, ik stond er te dicht bij; nu is 't ook niet +zoo groen, 't is puur natuur, wat een licht hé! verduiveld dat zonnetje +tusschen die boomen is kranig.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Je kunt het hebben, dat 't avonds in de natuur zoo groen is; 't +is in 't geheel niet overdreven.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Wat staat alles los voor mekaar, 't is compleet natuur, en wat 'n +perspectief,</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Hoe meer ik het bekijk hoe meer ik er <i>dàt</i> je weet wel, <i>dàt +hm</i>! dat schuivende in zie.</p> + +<p><i>Vriend</i>, 't Schuift kolossaal!</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Magnifiek! die Guillon is bepaald een kraan.</p> + +<p><i>Vriend</i>. Pssst! dat geloof ik—kijk eens aan 't is al verkocht ook, dat +had ik nog niet eens gezien.</p> + +<p><i>Maeceen</i>. Dat verwondert mij niet, zoo'n stuk moet verkocht worden.</p> + +<p><i>Vriend</i>. 't Is positief een van de beste doeken van de expositie.</p> + +<p><!-- Page 71 --><a name="Page_71"></a>Waarde vrouw en nabestaanden, Nadaniël transpireerde, met permissie +gezegd, van 't schrijven, want ze spraken nog al gauw, maar 't is hem toch +gelukt. Vindt gij dit gesprek niet leerrijk, ik uw vader en bloedverwant +vond het merkwaardig, derhalve boekstaafde ik het naar waarheid om u eens +te doen weten hoe men eigentlijk als critikus spreken moet. Ik hoop dat ik +'t ook zoo zal leeren.</p> + +<p>Van wegens de stikkende benauwdheid der zalen ben ik even naar buiten +gegaan om een sneeuwballetje te gebruiken.</p> + +<p>Vol besluiteloosheid stond ik een oogenblik stil, niet wetende waar ik mij +zoude vervoegen, ten einde het beste sneeuwballetje te verkrijgen.</p> + +<p>Ik stond reeds op het punt mij naar de American bar, waarvoor ik een +bijzondere soort van toeneiging gevoel te wenden—toen Nadaniël mij meenam +naar de Fransche Restoraatsie, waar vele menschen zaten onder 't genot van +hun gelag. De Muziek begon te spelen liefelijk en schoon, zoodat ik +onwillig mee neuriede, met beweging van mijn hand op de maat, iets dat +Nadaniël mij verzocht na te laten, nademaal men 't in Amsterdam niet doet, +en men mij licht voor boersch of onopgevoed kon houden.</p> + +<p>Ik rustte dus kalm uit van de afmatting der kunst, want, O! waarde +wederhelft er is niets zoo vermoeiend als 't zien van schilderijen, vooral +als men er over moet denken.</p> + +<p>Terwijl wij daar geplaatst zaten, gebeurde mij <!-- Page 72 --><a name="Page_72"></a>iets wonderlijks. Beste +vrouw kunt gij u ook herinneren dat wij permetasie in Amsterdam hebben? ik +niet, maar toch is het zoo. Er kwamen twee dames naast mij aan het tafeltje +zitten, die mij aankeken als of ze mij jaren hadden gekend en met +gemeenzaamheid goeden dag zeiden.</p> + +<p>De eene zei "Dag neef hoe gaat het." Ik was verwonderd aangezien ik nooit +gehoord had van een nicht of anderszins vrouwelijke familie alhier, +nademaal onze familie alleen te Medenblik tehuis is met uitzondering van +den neef weduwnaar uit de Tuinstraat zonder dochters.</p> + +<p>De andere dame vroeg heel beleefd of 't mij goed beviel op de +tentoonstelling en ik antwoordde met wellevendheid, naar mijn overtuiging +dat alles prachtig is maar dat ik niet wist, zij een nicht was.</p> + +<p>Tusschen twee haakjes de dames schenen heel voornaam want zij waren +prachtig gekleed, in zijde, kant en fluweel met een reuk, die heerlijk in +mijn neus kwam; zoodat ik vroeg of ze bij de O. de kolonje juffrouw waren +geweest. Bovendien schenen zij algemeen geacht en bekend, want iedereen +keek naar haar en er waren fijngekleede heeren, die wel drie of vier maal +voorbijliepen en haar als oude bekenden groetten.</p> + +<p>Nadaniël was middelerwijl opgestaan en stond in de verte met een heer te +praten die zeker erg grappig was want zij schudden allebei van 't lachen. +Hij hield mij echter goed in 't oog, want telkens keek hij naar mij om te +zien of ik er nog wel zat. Dit vond ik knap van hem aangezien hij <!-- Page 73 --><a name="Page_73"></a>wist dat +ik onbekend ben en zonder hem moeilijk den weg naar huis zou vinden.</p> + +<p>Nu komt een zonderling geval. De dame die mij zeide, nicht te zijn gaf mij +haar adreskaartje als ik casuweel lust had om haar te bezoeken, "zij woont +in de Kerkstaat en zij heet ook Komijn—is dit niet zonderling, dierbare +vrouw! Ik vroeg haar namentlijk toen zij "neef zeide," Heet u dan ook +Komijn? waarop zij antwoordde, "natuurlijk, maar om dat 't zoo'n grappige +naam is (hier is wel iets van aan) heb ik op mijn kaartje alleen mijn +voornaam, Henriëtte laten drukken." Een ding is mij toch van haar niet +bevallen hoewel zij en haar vriendin, die Betsy heel allerliefste en +ingetogen meisjes zijn en ik dus alleen aan een vergissing geloof, +namentlijk dit. Zij hadden ieder twee glaasjes port gedronken en nadat zij +beleefd hadden gezegd "avoez, neef" op mijn gezondheid geklonken, een +beleefdheid die ik netjes vond.</p> + +<p>Toen waren zij opgestaan, nadat ik beloofd had haar te komen opzoeken om +kennis te maken met de overige nichten (Henriëtte heeft nog 5 zusters in +huis) en wandelend verder gegaan. Wat mij nu niet beviel was dit: de +koffiehuisknecht vroeg mij f 2.— voor de vier glaasjes port en op mijn +beleefde weigering te betalen zeide hij: "als jij je nichten tracteert moet +jij betalen vrind!" Een onhebbelijk mensch dien Jan, maar aangezien +<i>Bedaardheid steeds onbeschoftheid overwint</i>, betaalde ik, alleen +bejammerend, dat ik den knecht niet beter kon inlichten omtrent het geval.</p> + +<p><!-- Page 74 --><a name="Page_74"></a>Wat of Nadaniël scheelde weet ik nog niet; de jongeling was rood van 't +lachen toen hij weer bij mij kwam en vertelde mij, dat die kennis waar hij +meê had staan praten hem zoo had laten lachen over een verhaal van iemand +die een ander had beet gehad. Ik zeide hem, dat 't niet aardig is om iemand +beet te hebben en dat geen braaf en goedhartig mensch 't doet want:</p> +<center> +Neemt gij door slimheid anderen beet<br> +<span style="margin-left: 1em;">Veroorzaakt gij licht smart of leed.</span><br> +En der onnoozelen rein gemoed.<br> +<span style="margin-left: 1em;">Nooit booze sluwheid recht bevroedt,</span><br> +</center> +<p>(<i>Wysheid en Deugd in klein Octavo</i>.)</p> + +<p>Ik zal morgen eens naar de nichten Komijn gaan om te zien of ik weten kan +van welken tak zij zijn. In Enkhuizen heeft voor jaren een achterneef van +vader-dominé Komijn gestaan, misschien zijn het daar kleindochters van, en +als dat zoo is zal ik onzen Klaas medenemen, dan heeft hij nog eens een +fatsoenlijk huis waar hij nu en dan komen kan, dat is altijd veel waard +voor een jong mensch, vooral in eene groote stad, nietwaar, beste +wederhelft! dit zal u ook verheugen.—</p> + +<p>N.B. Zend mij dezer dagen een bankje van f 25.— maar laat den brief +aanteekenen—'t geld is hier veel gauwer op dan te huis—, maar dat doet er +niet toe, ik wil nu alles zien; gijlieden geniet er toch evenveel mede door +mijn beschrijving—ik vervolg dezelve; om dezen middag goed te besluiten en +nog eenige afleiding te hebben ben ik nog even in de "Galerie du Travail" +geweest.</p> + +<p><!-- Page 75 --><a name="Page_75"></a>Tot dusverre had ik verzuimd er in te gaan, maar 't zou toch jammer zijn +als ik 't niet gezien had. Deze Galerij behoort naar mijne meening niet tot +de eigenlijke tentoonstelling, want het is meer een bazaar, waar men van +alle kanten wordt vastgehouden om iets te koopen.</p> + +<p>Gij kent mijne goedaardigheid, en vooral mijne toegevendheid in 't algemeen +voor de vrouwen, dit hebt gij aan u zelve en in de winkel voor de klanten +ondervonden, derhalve was het mij onmogelijk heen te gaan zonder een +kleinigheid te koopen van de juffrouw, die met miscroscopen stond, en mij +in 't fransch beduidde dat ik zoo'n vergrootglas noodig had voor de +trichinen in de hammen van uw vader, zult gij wel gelooven dat ik tot den +billijksten prijs kocht, 't is een nuttig instrument en niet te duur voor +f 1.50.</p> + +<p>Daar ik nu dezen inkoop had gedaan en dezelve door de andere jonge meisjes +was gezien kon ik beleefdshalve niet nalaten ook haar te begunstigen. Ik +kocht dus een fleschje Cibils Vleesch Extrackt, dat ik wel weder af zal +zetten in den winkel. Een doosje Fransche Saus in koekjes—en een Ocarina, +waarop men zonder muziek te kennen alles kan spelen. Een bellenblazer voor +onze kleine Pietje benevens een elastieke machine om sigaren aan te steken.</p> + +<p>Bijna had mij een jongejuffrouw verleid om een glas te laten beslijpen met +uw naam, waarde wederhelft, maar aangezien, ik weet dat gij niet aan +breekbare waar hecht, kocht ik een sigarenpijp <!-- Page 76 --><a name="Page_76"></a>voor mij zelven, dat U +zeker meer genoegen zal doen, ook een pak chocolaad, waarvan gij genieten +kunt als 't voor den winkel niet geschikt is.</p> + +<p>Nadaniël zeide mij, dat ik niet zoo onbeleefd mocht zijn om het weefgetouw +voorbij te gaan zonder aanschaffing van het beeld der Tentoonstelling in +zijde voor f 0.75 cs. Daarna bleef ik nog aan een fleschje reukwater +hangen van een Turk, die er zelf niet naar rook, uit godsdienstig gevoel +kocht ik van den man uit Betlehem een doosje uit heilig hout en van een +ander een armband van roode kralen voor Jansje.—Ook verschillende +zoetigheden, als suiker en ballen en pralines, die evenwel om reden der +kleverigheid heden avond door Nadaniël en Klaas genuttigd zijn.</p> + +<p>Vermits mijn wellevendheid de aandacht trok, begon men mij overal vast te +houden, en vleiden mij de jonge meisjes, waaronder ook vele ouden zijn, om +ook haar te begunstigen, weshalve ik onmerkbaar in mijn zak mijn +portemonnaie omkeerde, en dezelve uithalend, de leegheid er van toonde; dit +hielp en overal waar ik zoo deed liet men mij gaan, zoodat ik verder +ongehinderd met Nadaniël den uitgang bereikte.</p> + +<p>Deze brief, vooral het eerste gedeelte, heeft mij veel hoofdbreken gekost, +dierbare vrouw, derhalve moet gijl. hem zuinig bewaren.</p> + +<p>Wees gegroet van uw waarden vader en bloedverwant JORIS KOMIJN.</p> +<hr style="width: 65%;"> +<!-- Page 77 --><a name="Page_77"></a><a name="Brief"></a><h2>BRIEF VAN JUFFROUW KOMIJN AAN HAAR ECHTGENOOT:</h2> +<br> + +<p><i>Waarde Joris!</i></p> + +<p>Ik heeft met schrik U laatste brief geleezen en dus haast ik mij dezelve te +beantwoorden. Beste Joris Uw zijt gek, dat zeggen de kinderen ook, benevens +de comsjonair Raakman, die ik al U briefven heb laten leezen. Jufvrouw +Komijn zei hij, de eerste waren goet en begrijpelijk, maar bij den laatsten +loopt 't er bij Joris door. Zoolang als hij over de tentoonstelling schreef +was 't goet maar van die kunst is hij heelemaal in den war. Raakman zegt +beste Joris, dat hij geloofd dat Nadaniejel of U vrient Meseen Uw er aan +geholpen heeft want dat 't ook uw steil niet heelendal was.</p> + +<p>Ik waarde man! heeft er niets aangehat, ik heeft er slaap van gekregen, en +de kinderen vonden het vlaauw. Ze vonden dat van de Gaamelang veel mooijer +en Jansje zei alsdat ik u schrijfven moest dat haar vader iemant gesprooken +heeft die de schildereien op de tentoonsteling gezien hat en ze veel mooier +vond dan uw zij en dat er niet één prul bij is, maar vele die overschoon +zijn, heeft hij gezegd komen voor in de Hollanse afdeeling.</p> + +<p>U malligheid om zooveel ferf te koopen is zeker door 't bier dat Uw telkens +drinkt, want dat is <!-- Page 78 --><a name="Page_78"></a>Uw niet gewent beste Joris. en als men boven zijn bier +is, doet men mallighedens; maar de ferf is niet weg, de snijboonenmoolen +kunt U wel eens opschilderen en de aardapelenbaken hebben ook een kwasje +van doen. Ook kunt Uw als Uw roode-ferf en blouw hebt wel wat schilderen op +de jongens, hun pakhuis en brootkar; ook hun bokenwagen heeft het wel +noodig voor de roest.</p> + +<p>Van Klaas schreift uw niets besten Joris. Is hij niet met Uw medegegaan, +heeft de jonge het zoo druk op zijn kantoor?—ik ben verlangent om van hem +te hooren, want 't is toch mijn ijgen kint.</p> + +<p>Wat ik zeggen wil bij dien Nigten moet Uw hem maar niet brengen, want dat +is niet nodig. Ook voor Uw, besten man zou ik Uw raden er niet heen te +gaan. Wat doet gij er meer van te weeten. Of het dogters zijn van Doominee +Komijn komt er niets op aan. Ik ben U getrouwe wederhelft en ik heb het +liefver niet besten Joris, ik vertrouw het spul niet want ik ken Uw +goedaardighijd. Raakman zij ook dat hij niet geloofd dat 't Nigten zijn en +dat het maar een grappigheid was van die dames om U te vertellen dat zij +fermielie zijn, want dat alle buiten mensen als zij te Amsterdam koomen +Nigten vinden.</p> + +<p>Met Raaksmans broer is het ook gebeurt, en ook in diezelfvde wijze en +daarom besten man is het beeter dat Uw weer naar huis komt met spoet, +daarom stuur ik Uw ook geen geldt. Ook is het nodig voor de zaak want in +den kaas is zoo erg de meid, ofschoon zij elken dag is omgekeert. <!-- Page 79 --><a name="Page_79"></a>De +kinderten verlange zoo erg naar Uw en alles wat Uw meebrengd—Ik voor mij +zou wel graag een teelegram hebben wanneer gij komt sito omgaande. Het is +beeter voor U waarden man. Ik wacht Uw dus morgen avend tehuis met +wentelteefven en aarbijen en de kinderen blijven op—Dus dat is +afgesprooken—ge kunt morgen avend om 10 uur hier wezen.</p> + +<p>Dag beste Joris in gedachten omhelst ik U en breek af met de pen—Onze +Kareltje heeft een gat, in zijn hoofd met spijkerbalsem, is het veel beter +geworden, dus hoeft gij niet te schrikken—Vaartwel tot ziens</p> + +<p>Uw liefhebbende vrouw</p> + +<p>SIENTJE.</p> + +<p>Joris, het komt er niet op aan of gij weet of het Nigten zijn of niet.</p> + + + + + +<hr style="width: 65%;"> +<a name="TELEGRAM_VAN_JORIS_KOMIJN_AAN_SIENTJE_KOMIJN"></a><h2>TELEGRAM VAN JORIS KOMIJN AAN SIENTJE KOMIJN.</h2> +<br> + +<p><i>Juffrouw Komijn, Medemblik</i>.</p> + +<p>Uw vader komt tien uur te laat, dus half drie, Joris.</p> + +<hr style="width: 45%;"> + +<p>Het spijt ons onzen lezers te moeten mededeelen, dat na de ontvangst van +Sientje's brief de heer Komijn geen rust of duur meer had, maar onmiddelijk +den volgenden morgen is afgereisd; we hopen dat de brave man gezond en wel +de stad zijner inwoning moge bereikt hebben.</p> + +<p>DE SCHR.</p> + +<!-- Page 80 --><a name="Page_80"></a><!-- Page 82 --><a name="Page_82"></a><!-- Page 84 --><a name="Page_84"></a><!-- Page 83 --><a name="Page_83"></a><!-- Page 81 --><a name="Page_81"></a> + +<hr style="width: 65%;"> + + +<center> +<a href=images/5fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/5th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/6fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/6th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/7fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/7th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/8fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/8th.jpg></a><br> +</center> + +<center> +<a href=images/9fl.jpg><img border=0 alt=001 +src=images/9th.jpg></a><br> +</center> + + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Joris Komijn op de Tentoonstelling +by Justus van Maurik + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK JORIS KOMIJN OP DE TENTOONSTELLING *** + +***** This file should be named 12637-h.htm or 12637-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/1/2/6/3/12637/ + +Produced by Miranda van de Heijning, Frank van Drogen and the Online +Distributed Proofreading Team. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> + + diff --git a/old/12637-h/images/1fl.jpg b/old/12637-h/images/1fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2bc12f0 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/1fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/1th.jpg b/old/12637-h/images/1th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..10d43ea --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/1th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/2fl.jpg b/old/12637-h/images/2fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..bb5bb21 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/2fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/2th.jpg b/old/12637-h/images/2th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9b6f998 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/2th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/3fl.jpg b/old/12637-h/images/3fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8f24e6d --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/3fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/3th.jpg b/old/12637-h/images/3th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..c0a72da --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/3th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/4fl.jpg b/old/12637-h/images/4fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..1211bc6 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/4fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/4th.jpg b/old/12637-h/images/4th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ae92ff2 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/4th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/5fl.jpg b/old/12637-h/images/5fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..edf1ad7 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/5fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/5th.jpg b/old/12637-h/images/5th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d68e389 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/5th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/6fl.jpg b/old/12637-h/images/6fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a9799d0 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/6fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/6th.jpg b/old/12637-h/images/6th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2eea093 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/6th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/7fl.jpg b/old/12637-h/images/7fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2ad4cb5 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/7fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/7th.jpg b/old/12637-h/images/7th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8e5db55 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/7th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/8fl.jpg b/old/12637-h/images/8fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a1b8ab1 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/8fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/8th.jpg b/old/12637-h/images/8th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..257f668 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/8th.jpg diff --git a/old/12637-h/images/9fl.jpg b/old/12637-h/images/9fl.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..3638e9f --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/9fl.jpg diff --git a/old/12637-h/images/9th.jpg b/old/12637-h/images/9th.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..0e7dc92 --- /dev/null +++ b/old/12637-h/images/9th.jpg diff --git a/old/12637.txt b/old/12637.txt new file mode 100644 index 0000000..2771798 --- /dev/null +++ b/old/12637.txt @@ -0,0 +1,2625 @@ +Project Gutenberg's Joris Komijn op de Tentoonstelling, by Justus van Maurik + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Joris Komijn op de Tentoonstelling + Humoristische schets van Justus van Maurik + +Author: Justus van Maurik + +Release Date: June 16, 2004 [EBook #12637] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ASCII + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK JORIS KOMIJN OP DE TENTOONSTELLING *** + + + + +Produced by Miranda van de Heijning, Frank van Drogen and the Online +Distributed Proofreading Team. + + + + + + + +Prijs 20 cents. + +_Joris Komijn op de Tentoonstelling_ + +_Humoristische Schets_ + +_van_ + +_JUSTUS VAN MAURIK_ + +_(Warendorfs Novellen-Bibliotheek No. 210-211)._ + + +[Illustration] + +_Amsterdam--Van Holkema & Warendorf._ + + + + * * * * * + + + +Hoofden van Gezinnen! + + +1 FEBRUARI 1909 treedt de Wet op het A R B E I D S C O N T R A C T in +werking. + +Hierdoor wordt U de verplichting opgelegd tot behoorlijke verpleging en +geneeskundige behandeling van inwonende Dienstboden, zoowel bij + +ONGEVALLEN als bij ZIEKTEN. + + +*Tegen dit risico kunt +U zich verzekeren ..* + + +De OCEAN keert uit bij ongeschiktheid zoowel door *ziekte als door ongeval, +in en buiten beroep, en onverschillig of verpleging door verplegers op +verpleegsters of opname in een Ziekenhuis noodzakelijk is of niet.* + +_De premie is uiterst gering en de formaliteiten zijn tot een minimum +teruggebracht._ + +*Geneeskundig Onderzoek is niet noodig*. + +Volledig Prospectus gratis en franco op aanvrage aan de + +*= OCEAN =* + +*Grootste Maatschappij* + +*van verzekering tegen* + +*ONGELUKKEN, ZIEKTEN EN WETTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID.* + +Nederlandsche Succursale: + +AMSTERDAM ... ROKIN 162{bis} + +Directeur: EDWARD HEYMAN. + +Telefoon 8050. ... Telegram-Adres: *OVERBANK, Amsterdam.* + + +Garantien f 24.000.000 +Jaarl. Premie inkomen: ruim f 17.000.000 + + +IN NEDERLAND GEVESTIGD SEDERT 20 JAAR. + +*Uitbetaald aan Nederlandsche Verzekerden* + +*MEER DAN 15000 UITKEERINGEN* + +*tot een gezamenlijk bedrag van RUIM _f_ 750.000.* + +_Hooge Jaarlijksche gelijkblijvende provisie voor Actieve Agenten_. + + + + * * * * * + + + +*Joris Komijn op de Tentoonstelling* + + + + * * * * * + + + +*NED:LLOYD* + +*KAPITAAL f 4.000.000.* + +*INBRAAK* +*VERZEKERING* + +DIRECTEUR J ter MEULEN Jr. +Heerengracht 248, Amsterdam + + + + * * * * * + + + +Joris Komijn + +op de + +Tentoonstelling + + + +Humoristische Schets + +van + +Justus van Maurik Jr + + + +AMSTERDAM +VAN HOLKEMA & WARENDORF + + + + * * * * * + + + +100% + +Onderlinge Levensverzekering van Eigen Hulp + +Hoofdkantoor + +s' Gravenhage, Kortenaerkade 3 + +Bijkantoren: Amsterdam, Rokin 99; Rotterdam, Wijnhaven 33; +Groningen, Heerestraat 1a; Arnhem, Rijnkade 41; +Batavia, Koningsplein, hoek +Parapattan; Brussel, 114 Rue de l'Enseignement. + +Directeuren: + +J.C. VAN GOENS en Mr. E.A. SMIDT + + +Adjunct-Directeur: Secretaris: +MR. C.J. SNIJDERS A.H.J. DE GOEY + + +Commissarissen: Jhr. Mr. G. de Bosch Kemper, Prof. Mr. W.L.P.A. +Molengraaff, R.N.L. Mirandolle, E. Voute, Jhr. Mr. S. Laman Trip, L.D.J.L. +de Ram en P.J. van Ommeren. + +Hoofdinspecteur: J.C. Rolandus Hagedoorn, te 's Gravenhage. + +Verzekerd kapitaal *f 24.500.000.* Verzekerde rente *f 830.000.* +Zekerheidsfonds *f 750.000.* Premie-reserve bijna *f 11.000.000.* + +De geheele winst wordt uitgekeerd aan de verzekerden, wier contracten tot +de vorming daarvan hebben bijgedragen. + +Door het onderling systeem, gepaard aan zuinig beheer, kan, bij behoud der +noodige soliditeit, niet goedkooper worden verzekerd dan bij de + +*Onderlinge Levensverzekering van Eigen Hulp*. + + + + * * * * * + + + +Joris Komijn op de tentoonstelling. + + + + +AMSTERDAM, Mei 1883. + +_Geliefde vrouw, kinderen en bloetverwanten!_ + +Ik heeft heden avond daar de tentoonstelling 's avonds geslooten is +genoegzaam de tijd om Uw volgens belofte een uitvoerig schrijven +medetedeelen over mijn bezoek aan Amsterdam en deszelfs tentoonstelling, +dewelke ik heden heb bezogt, met genoegen en nut door de leerrijkheid der +zaken die ik gezien heb. + +Nademaal, ik beter schrijven als vertellen, kan en vooral Uw geliefde, +vrouw, door U toeneemende doofhijd niet zou kunnen beschreeuwen met goed +gevolg en duidelijkheid van voorstelling, daar ik Uw ook niet konden +medenemen van wegens de zaken en kostbaarheid der onderneming, daar ik +nooit in amsterdam geweest zijnde meerdere dagen noodig heb, om de stad en +de tentoonstelling te bezien, heeft ik beslooten alles wat ik zie des +avonds te boekstaven als een reisdagboek. + +De kranten geven wel duidelijk een verslag van den tentoonstelling, maar ik +als U vader en bloetverwant ben meer betrouwbaar en derhalve beschrijf ik +alles wat ik gezien en ondervonden heeft tot een Eeuwige gedachtenis aan +mijn bezoek voor U en de anderen. Zullende het later bij de boekverkooper +laten drukken. Alzoo ik begin: + +_Reis-dagboek van Joris Komijn, Winkelier in Komenij's waaren te +_Medemblik, oud 54 jaar -- PG_. + + + * * * * * + + + + +Eerste Dag. + +Alzoo reeds lang den wensch in mij was om Amsterdam te bezichtigen, waar ik +nooit tijd voor had van wegens den winkel entn 't snijden der ham--en daar +ik nu, doordien een neef van mijn vrouwskant, die een dergelijke komenij's +affaire heeft, mijn zaak kon waarnemen, ben ik voor eenige dagen naar +Amsterdam gereisd, alwaar mijn geliefde Zoon Klaas, die laatst over de +Beurs geschreven heeft met zijn vriend Nadaniel mij afwachte om mij rond te +leiden, waarvoor ik hen dankbaar ben, behalve Nadaniel, die mij niet +bevallen is, bij nadere kennismaking. Doch daarover later. + +De reis van hier naar Enkhuizen kent gij allen, daar is niets bijzonders +aan, maar verder per boot over de Zee des te meer. + +Ik zag de Zee, waarvan in de Heilige Schrift geschreven staat, "Zij is wijd +en breed en peilloos diep" ik voor mij heb er genoeg van, door de +benauwdheid, 't akelige gevoel in de maagstreek en de koude handen en +voeten. De kapitein zei dat 't stil weer was, maar voor mij, geliefde +Bloetverwanten! was 't woelig genoeg--en ik verlang naar geen storm, want +hoe zou ik dien uithouden, meer als binnenst buiten gekeerd worden kan een +mensch toch niet. + +Onderweg besloot ik reeds mijn gewaarwordingen op te schrijven wat ik +hiermede begin en geloof vrij goed, doordien ik den laatsten tijd, meer dan +vroeger op de letterkunde ben gevallen, door de misdruk, die ik gebruik +voor de Komijne kaas, de Sijceblong en over de Boter. + +Vroeger gebruikte ik wit papier van f 3.37-1/2 de riem, maar aangezien ik +misdruk van een ongebonden verkooping voor f 2.25 kan koopen te kust en te +keur, heb ik mij op dezelve bepaald. Bovendien heeft de klant het voordeel +bij zijn worst of boter iets ter lezing te krijgen, dat den geest beschaaft +en velen hebben mij gezegd dat, ze mij dankbaar waren doordien ik, casuweel +een partij losse bladen van een zedekundig werk van Theeologie tusschen het +misdruk had gevonden en met oordeel verdeeld had, over de verschillende +artikelen. + +Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik mijn verhaal. + +Toen ik vlak bij den steiger was, zag ik mijn geliefde zoon Klaas staan met +een klein zwart mannetje naast zich, die bij nader onderzoek Nadaniel bleek +te zijn. + +Klaas wenkte met zijn zakdoek aangezien hij mijn perreplu herkende, die ik +omhoogstak met mijn reiszak er aan, om zijn aandacht te verwekken. + +Daar ik in de andere hand een pak zoete amandelmoppen voor Klaas hield als +"welkom", had ik geen gelegenheid mijn hoed te grijpen, die eensklaps +afwoei--en toen ik toch een poging deed om mijn hoed die mij van af mijn +trouwen bedekt heeft te vatten, schoot het pak moppen los en strooide ik +dezelve onwetend in het IJ--maar ik troostte mij met: + + Een ongeval komt nooit alleenig + Het ong'luk maakt de ziele lenig. + +uit: "Wijsheid en deugd in klein octavo"--een mooi werk dat ik onder 't +misdruk heb aangetroffen. + +Ik knoopte mijn roode zakdoek om het hoofd en begroete mijn zoon met +vaderlijk gevoel. Nadaniel deed niets dan lachen, 't geen mij van hem niet +beviel want _"die een goed hart heeft, lacht niet om het ongeluk van +anderen"--(Wijsheid en deugd in klein octavo._ + +Mijn zoon zag er goed uit, en was hartelijk, zoo als 't betaamd, hij nam +mijn reiszak en perreplu en liep zoo hard hij kon naar een viegelant--. die +ze in Amsterdam, "een aap" noemen-- + +"Ga er gauw in vader" zei Klaas; de goede jongen was zeker bang dat ik kou +zou vatten, door de afwezigheid van mijn hoed en den oostenwind maar ik kon +er niet dadelijk toe besluiten, omdat de koetsier mij zoo wonderlijk +aankeek. Ik heb wel eens gelezen van akelige gevallen, waarbij vreemden +door misdadige koetsiers, naar plaatsen zijn gevoerd, waar ze uitgeplunderd +en om hals werden gebracht--vooral bij tentoonstellingen als anderszins. +Nadaniel riep echter "er in oude heer" en duwde mij een omstandigheit, die +ik onfatsoenlijk vond. + +Klaas was bedaarder en zei dat er geen kwaad bij was maar ik was toch niet +op mijn gemak, want er kwamen veel menschen om den viegelant staan, en +keken brutaal naar binnen. Een jongen zei: "er zit een turk in" maar ik zag +niets, ook reden we weg; Klaas bracht mij eerst naar zijn kamer waar ik +slapen zal want in de Hotels is alles vol zeggen de kranten en derhalve +wilde ik mij liever behelpen met een eenslaperige bedstede voor twee +personen. + +Klaas moest naar het kantoor en daarom ging Nadaniel met mij mede, als +uitlegger, de aap had gewacht. Hij bracht ons om geen tijd te verliezen met +spoed naar het terrein. + +O! Geliefde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, hoe stond ik verbaasd +toen ik met de aap door de stad reed. Wat een stad! wat een stad! Medemblik +is er niets bij; door de Kalverstraat reden we als op fluweel en +Koomenijswinkels, zoo als ik ze nog nooit heb gezien maar voor Medemblik is +de onze niet onverwerpelijk als zijnde pas nieuw geverfd en goed +onderhouden. + +Ik keek mijn oogen uit, wegens de afwisseling der gezichten en dieverse +winkels die ik U later zal beschrijven mondeling sweer tehuis zijnde. +Eindelijk hielden wij stil voor een groot gebouw met variabele torens. Ik +dacht dat het een klooster of een groote kerk was, maar Nadaniel zei: 'tis +het nieuwe Museum en ik geloofde het. + +Voor de ronde poort staan twee brandspuithuisjes die gebruikt worden om de +menschen in en uit te laten. Een ander klein huisje "Kiosk" noemen ze het, +is er dicht bij gezet tot gemak van de bezoekers om kaartjes te nemen. Ik +betaalde 50 cents, goedkoop he! en mocht naar binnengaan. Nadaniel haalde +zijn portret uit den zak zei "Pers" betaalde niemendal en ging ook naar +binnen. Waarom hij "Pers" zei begreep ik niet, evenwel nu ben ik er achter. + +Eerst zag ik een groote steenen gang een verwulft zoo als wij in de kelder +hebben, maar veel mooier en grooter. O! waarde bloedverwanten welk een +frische lucht kun je daar opdoen, ik ben er drie of vier maal heen en weer +geloopen alleen wegens de frisschigheid. Een paar dames en heeren hoorde ik +zeggen, "'t tocht hier verschrikkelijk", maar dat waren zeker menschen met +rumatiek of verkoudheid, aan de rechterzijde zag ik door een deur een +binnenplaats vol wonderlijke dingen, gedrochten als tante Jet, haar neef en +nicht, medegebracht uit de Oost. + +Vazen met draken er op en allerlei rare dingen. Voor de deur zat een man +aan een draaiding. Nadaniel liet zijn portret zien zei "Pers" en ging op de +binnenplaats; ik moest 25 cent betalen omdat ik er in wou. Ik dacht 't +wordt duurder want ik had pas een halve gulden betaald en nu al weer 1/4; +maar ik wou de tentoonstelling nu eenmaal zien en keek op geen geld. Om u +al die vreemde dingen te beschrijven is een zaak van onmogelijkheid, alleen +zeg ik u, nademaal 't voor u belangrijk is, dat de Prins van Weels ze +betaald heeft, een zaak die gelukkig is voor Amsterdam, want de Prins van +Weels heeft ruim zooveel geld als deze gemeente, zegt Nadaniel. + +Wanneer gij nu denkt geliefde kinderen en waarde vrouw dat dit de +Tentoonstelling is zijt gij verkeerd ingelicht, het eigentlijke komt nu +eerst. Ik moest een oogenblik stilstaan om tot mij zelven te komen, ik +dacht gerust dat ik een groot paardenspel zag, maar 't was het hoofdgebouw. + +Voordat ik verder boekstaaf, wil ik u mededeelen dat ik uit vaderlandsch +gevoel en liefde tot den vorst de half afgebroken tribune heb beklommen, +waar bij de opening onzen geeerbiedigden Koning heeft gestaan. Nadaniel +zei: "Meneer Komijn, nu moet je iets zeggen." Wat een gekke jongen he! +Waarom moet _ik_ iets zeggen? dat zou ongepast zijn geweest vindt gij ook +niet dierbare kinderen en wederhelft, dat kwam alleen den Koning toe. Alzoo +zweeg ik en drukte eerbiediglijk de voetstappen van den vorst die op deze +plek gestaan heeft. + +Dit was een onvergetelijk oogenblik voor uw man en vader--, daarna +beschouwde ik met aandachtigheid het gebouw dat ik nu voor u uitleg. + +Verbeeldt u, twee prachtige groote torens met van onderen niets dan +olifanten, heerlijk om te zien, leeuwen, koppen van serpenten en dames van +boven, benevens allerlei figuren zooals ze bij ons van witte suiker op de +koek maken. In 't midden hangt een keurige sjaal, rood met franje, en +palmen, prachtig! nog rijkelijk zoo mooi als die van Moeder, waarin zij +getrouwd is; lange palen met halve paarden er aan met vergulde +hoofdstellen, in 't midden, dan geschilderde paarden op de wanden van 't +gebouw, groote witte paarden met heele en halve ruiters er op en er voor, +en weer andere paarden er boven. + +Ziet gij beste bloedverwanten daardoor dacht ik dat 't een paardenspel was. +Maar aangezien alles nog niet af is, oordeel ik nog maar gedeeltelijk. + +Nadaniel heeft mij later in de Vijzelstraat bij een koekenbakker het model +van suiker gewezen, waarnaar het hoofdgebouw is gemaakt. Die koekenbakker +is een kunstenaar! Nu zal ik u eens iets mededeelen, waarop nog niemand +gelet heeft, 't Is te hopen, dat de koerantiers 't niet merken want dan +komt er weer gehaspel. + +Tusschen de pooten van de olifanten staat "de Clercq" dat is een +hatelijkheid beweert Nadaniel, omdat hij 't kanaal niet gegeven heeft, en +van de Copello--(zeker Kappeyne) die niet weer minister wil worden, en nog +een heele boel andere namen die ik niet lezen kon. + +Vindt ge dat niet flauw beste wederhelft en kinderen om een ministerie +tusschen olifantspooten te zetten, vooral als 't een hatelijkheid is zooals +Nadaniel beweert, ik begrijp 't zelf niet goed waarom, maar 't zal toch wel +waar zijn, want ik hoorde iemand zeggen, ze hebben er geen beter plaats +voor kunnen vinden. + +Ik had ondertusschen mijn hand al in den zak, want ik zag weer zoo'n paar +mannen met Tentoonstellingspetten op en ik zocht naar een kwartje, maar 't +hoefde niet, 't Hoofdgebouw kost niets extra-- + +_N.B._ hier zag ik van Nadaniel iets wat mij niet beviel; denkt eens aan +kinderen en wederhelft, voor den ingang staat een blikken bak vol eindjes +sigaar, zeker om aan arme jongens en bedelaars te geven want eindjes +zoeken, zoo als aan de Beurs doen ze op de tentoonstelling niet, _Ik heb +met eigen oogen gezien dat Nadaniel er zijn hand in stak; of hij er een of +meer genomen heeft weet ik evenwel niet!_ maar ik vond het vies--en als hij +mij gevraagd had had hij immers een sigaar kunnen krijgen, met liefde. + +Wij gingen niet naar binnen maar eerst op het buitenterrein, om een +oppervlakkig gezicht te hebben. + +Juist willen wij, naar de Diamanten tentoonstelling gaan, toen een heer +Nadaniel aansprak ik, geloof 't was een franschman: hij zei iets van "pres +of pers". En Nadaniel zei ook pers "en pavieljon.--En toen schudden ze +allebei 't hoofd. "Gepaste weetgierigheid strekt iedereen tot eer." +_(Wijsheid en deugd in klein octavo)_ daarom vroeg ik, wat wou die heer en +Nadaniel antwoordde: "hij vroeg naar 't Pavieljon delapers.--'t ik weet +niet of'k 't goed spel.) + +"Wat is dat?" vroeg ik--en hij vertelde me: + +Dat is een gebouw voor de heeren die in de Hollandsche en Buitenlandsche +kranten verslag geven van de tentoonstelling en voor de gezelligheid in dat +gebouw zullen zamen komen, als het nog klaar komt voor dat alles is +afgeloopen. + +De diamanten tentoonstelling kan ik niet teruggeven op schriftelijke wijs, +want, beste vrouw! enz: Uw stel is er niets bij en al zoude ik, Uw +betrouwbare vader en bloedverwant u zeggen hoeveel duizenden aan waarde en +schoonheid daar verborgen liggen tentoongesteld, gij zoudt mij niet +gelooven zonder te zien, alhoewel gelooven eigentlijk is, zonder gezien te +hebben. + +Het schijnt wel als of Pavieljoenen in de mode zijn, want behalve het +Koningspavieljoen, dat als Z.M. de Koning niet weer op de Tentoonstelling +komt een huis zonder eigenaar is, ziet men nog het Pavieljoen van de stad +Amsterdam. + +Gij kunt u niet begrijpen hoe mooi dit gebouw van buiten is. Een prachtig +schilderij is boven de deur zichtbaar uitgestald, ik wou dat ik het had, +als herinnering aan mijn aankomst te dezer stede. + +Binnenin zag ik een school en nog een school en wat mij 't meeste beviel +was een groote kaart met al de maten en gewichten er op, Liters en halve +liters, zoo mooi natuurlijk als of ik ze in mijn winkel zag staan gepoetst +met blauwsteen door U dierbare wederhelft als 't niet te duur is zal ik dat +schilderij zien te koopen. + +Overigens beschouwde ik de bruggen die afgeteekend zijn maar nog niet +klaar, het slachthuis dat komen zal en al het andere met belangstelling, +maar over de eentoonigheid, niet sprekend. + +Met waarheid verwonder ik mij dat een vreemdeling dit Pavieljoen bezoekend +zal denken, dat Amsterdam enkel maar een school is, en als koopstad niet +aanwezig of van nijverheid ontbloot, maar ik heb de wijsheid niet en daarom +hierover niet verder. + +Nadaniel bleef nog een heele tijd om naar de schoolbanken enz, te kijken, +maar ik vermeenend genoeg ontwikkeling te bezitten als volslagen man, +wandelde er om heen en in het rond--Of het kwam door dien ik nieuwe laarzen +aan had of door de hobbeligheid van den grond, die nog niet af is evenals +al het andere--weet ik niet maar ik voelde vermoeienis en dorst, daarom nam +ik een glas bier in het groote vat van de Brouwerij de Haan en de Sleutels- +lekker! lekker!- Nadaniel kwam juist uit het Pavieljoen toen ik uit het vat +kwam, een omstandigheid waardoor ik hem niet trakteeren kon, want twee maal +bier drinken aan een stuk is iets wat mij niet invalt en matigheid is een +eerste vereischte om gezond te leven. _(Wijsheid en deugd, in klein +octavo)_ Een eind verder stond ik verbazend voor een prachtig gebouw. Ik +dacht dat het een turksche Moskee was, zooals ik laatst afgebeeld zag op +de kermis in het kijkspul; alles rood en pilaren met goud. + +Nadaniel zei me dat het de Sigarentempel van Boelen was. O! beminde vrouw, +kinderen en aanverwanten, welk een pracht, vooraan bij de deur staan, +alweer twee olifanten, aan de eene kant een sigarenmaker, die zooals +Nadaniel beweert ongezond is geworden door zijn vak, hij ziet er dan ook +erg bleek en galachtig uit, geheel het contrarie van het gezonde jongetje +aan de andere kant dat voor 't eerst een sigaartje opsteekt. Een +Engelschman rookt met een vies gezicht een sigaret die hij bij een ander +gehaald heeft, hij draait zijn rug toe aan het gebouw zeker om niet te +laten zien, dat hij bij een concurent heeft gekocht. + +Ik tracteerde Nadaniel op een sigaar van een stuiver (op geld zie ik niet +als ik uit ben) en wandelde met hem verder. + +Een juffrouw die ik niet goed verstaan kon wenkte mij en spoot me O de +Kolonje in mijn gezicht, 't mensch Was zoo vriendelijk dat ik er verlegen +mee werd en stopte mij een klein fleschje vol in mijn zak, waar ik bij +nader onderzoek 10 stuivers voor moest geven--weshalve ik het haar teruggaf +en heenging met afneming van mijn hoed. + +Als volgens verder gaande bemerkte ik, dat wanneer een burgermensch, niet +gewend zijnde aan slempartijen of drinkgelagen van alles proeven wil wat +drinkbaar wordt aangeboden, dat wil zeggen voor contant geld, veel kans +heeft om boven zijn bier te komen. Nadaniel verleidde mij evenwel nog tot +Meiwijn die overheerlijk was, hoewel ik voor hem betalend f 1.-- voor 2 +glazen kwijt werd. Waarom zei hij nu ook niet "pers" dan had ik 50 centen +in den zak gehouden? + +Hier en daar ziet men in den omtrek verschillende inzendingen, die nog in +aanbouw zijnde, niemand tevreden stellen. Het zou te veel papier en +penverbruik zijn om voor u waarde nabestaanden alles tot in het kleinste te +beschrijven, daarom behandel ik alleen het voornaamste zoowel +wetenschappelijk, als betrekking uitoefenende op eten en drinken; wat ook +een voorname zaak is in het menschelijk leven. + +'t Is alsof een mensch op de tentoonstelling, zoo te zeggen, en met verlof +gesproken een gat in den maag heeft, want al weder kon ik de verleiding +niet ontgaan van een glas bier te verwerven aan de tent van P. Schorr. (de +naam heb ik dadelijk opgeschreven omdat ik de heerlijke smaak van het bier +wilde onthouden) Waarde vrouwen kinderen, bij ons schenkt in den +buitentuin, een oude mottige knecht met een pruik het bier; en hier lieve +mooie meisjes, met tirolerhoedjes een verschil dat in het gevoel der jeugd +merkbaar is en ik ben het met Nadaniel eens, die zegt dat Schorr niet half +zooveel zou te doen hebben, als hij een mottige knecht in het buffet zette. + +Aperpo die Nadaniel is geloof ik een loszinnig jong mensch, want hij kent +al die jonge dames, ook de O de kolonje juffrouw en hij is er famieljaar +mee want tegen de eene zeit hij Fruile en tegen een ander Marie of +Sofie--hij kent ze bij naam en toenaam, en als ik mij niet bedrieg zag ik +dat hij stiekum, een biermeisje een zoen gaf. Klaas moet de omgang met hem +maar afbreken, zoolang ik er ben is er geen gevaar bij door 't vaderlijk +gezag maar bij afwezigheid daarvan des te meer omdat--_Jeugd vergeet zoo +vaak de deugd, Dan komt lijden na de vreugd_ (Wijsheid en deugd in klein +octavo)-- + +Wanneer men eenige uren staandevoets is geweest of loopend op het terrein +verlangt men naar rust, deze zelfde eigenschap bevond ik ook bij Nadaniel +die mij liet kiezen of ik in het Hollandsche, Fransche, Duitsche of +Engelsche koffiehuis wilde plaats nemen, tot verpoozing. + +Aangezien het mij hetzelfde was, koos ik het Fransche. Geliefde wederhelft +en kinderen, uw vader is erg ongelukkig geweest in de keuze, want een halve +biefstuk en een flesch bier zijn daar vol doende om een burgermensch ten +gronde te richten, eerstens door de weinige beteekenis van de porsie, +tweedens door de groote overtolligheid der betaling. + +Waarschijnlijk is dit ook wel de reden, dat er een groote afwezigheid van +publiek heerscht en de bezoekers grootendeels uit "Jannen" bestaan die met +slaperigheid rondzien. + +Hier ziet ge alweder uit, dat men zijn Vaderlandsch gevoel niet moet +verloochenen, want in de Hollandsche Restoraatsie is het ruim zoo goed, en +goedkoop. Evenwel ik beklaag mij zelven niet, want behalve dat ik uitrustte +hoorde ik de muziek, die buitengewoon goed is en mij, zoowel als Nadaniel +verheugde, ook door de netheid der muziekanten allen van hooge hoeden +voorzien. + +De muziektempel staat in het midden van al de restoraatsie's op een open +ruimte. Om dezelve zijn stoelen, keurig mooie nieuwe stoelen, die met +ordelijkheid zijn geplaatst. + +Dieverse mannen met Petten, waar 't woord "Stoelen" op staat, loopen heen +en weer om te zorgen dat er niemand op gaat zitten; en zij zijn betrouwbare +personen die hun plicht vervullen, want er zat ook niemand op--alleen op +een plekje werden zij verschalkt door een paar boeren en boerinnen, maar +die gedroegen zich fatsoenlijk want zonder ruzie of woordenwisseling +stonden zij op, vernemende dat degene die op een der stoelen gaat plaats +nemen, een dubbeltje boete betalen moet. Zij kwamen naast ons zitten en ik +hoorde den boer zeggen: "Een dubbeltje neen! dan leg ik er nog een +dubbeltje bij, dan hoor ik de muziek evengoed en heb een glaasje +"vergunning" op den koop toe." + +De Duitsche restoraatsie heb ik niet bezocht, derhalve daarover geen +oordeel. + +De Engelsche baar, ziet er uit als een lange toonbank met glazen en +flesschen en jongejuffrouwen, waaronder een verkleede jongeheer, daar +zullen ze mij niet mee beet hebben, ik zag dadelijk aan 't haar, dat die +jongejuffrouw een manspersoon of jongeling was--Die dames vroegen mij iets +wat ik niet verstond en daarom zei ik "Jes", want ik wou aan Nadaniel eens +laten hooren dat ik toch wel iets Engelsch kon. Daar stonden op eens twee +glazen portwijn voor ons. Nadaniel nam er een, zei: "Dank U voor uw +vriendelijkheid en dronk het uit op mijn gezondheid." Alhoewel dit niet in +mijn bedoeling was, kon ik beleefdheidshalve niets anders doen dan het +andere uitdrinken en voor de twee, zestig cents betalen; Deze omstandigheid +leerde mij dat de portwijn in de Baar smakelijk en niet zoo duur is als bij +de Franschen en dat men nooit "Jes" moet zeggen als men niet weet wat een +jongejuffrouw vraagt.-- + +Ofschoon ik vast besloten had, om niets meer te gebruiken voor ik naar huis +ging, kon ik niet nalaten een glas Nectar te ledigen aan het tentje alwaar +dezelve wordt verkocht. + +Ik deed dit niet uit dorst of snoepzucht, maar in 't belang van Klaas, +aangezien dezelve nog geen goud horloge heeft, want al degene die voor 10 +cents een glas Nectar drinken, krijgen uit een naaikistje van den eigenaar +een bon voor een goud horlogie, namentlijk als het nommer van den bon +overeenkomt met dat no. waarop bij de tentoonstellingsverloting de hoogste +prijs valt. + +Ik offerde dus 10 cents in 't belang van Klaas en daarboven mij zelf op +want die Nectar is een vloeistof, die naar niets smaakt, maar oplossend en +op de gezondheid werkt. Nadaniel heeft mij verzekerd dat het Gemak en +wasch-huisje er naast en de Nectar tent van een onderneming afstammen of +companjons zijn die elkaar den bal toegooien. Ik heb er gelukkig weinig +last van gehad, door de portwijn die verwarmend gewerkt heeft en mij voor +pijn behoedde. + +'t Werd reeds laat, en wij moesten ons haasten om voor wij naar huis gingen +nog het gebouw der Indische stammen en deszelfs inhoud te kunnen zien. + +Daar moest ik weer 25 cent betalen, maar Nadaniel riep "pers" toonde zijn +portret en betaalde niets, (ik geloof dat ik morgen ook mijn portret laat +maken en 't zelfde zeg, dan komt 't mij, al neem ik een dozijn toch nog +goedkooper uit). + +O! dierbare wederhelft en bloedverwanten! wat ik daar gezien heb gaat alles +te boven--aan de deur stond een pik zwart negerknaapje die goed Hollandsch +sprekend mij voor 10 cent een boekje wilde verkoopen, dat ik niet nam. Ik +voelde in zijn haar omdat het zoo erg wollig en zwart was en ik weten wou +of het ook afgaf. De jongen zei "blijf van mijn kop, als jij geen tien +centen geven, mag jij niet aankomen"--een voordeelig ventje dunkt U niet?-- + +Op natuurlijke wijze nagebootst vindt men daar hutten van een soort stroo +of bladeren mij onbekend--en daarbij boschnegers die behalve hun +bovenkleederen, met verlof gezegd ook hun ondergoed en hun hemd hebben +uitgetrokken, de eene heeft een spiksplinternieuwe stroohoed op, maar de +andere is met een veel ouderen hoed bekleed. Ze zitten bij elkaar en +warmen hun handen aan een kacheltje. Nadaniel vertelde mij in 't geheim +dat, ze liever weer te huis in hun bosch zouden zijn en dat ze 't land +hebben omdat zij, die hen naar Holland lieten komen, beloofd hadden dat ze +Z.M. den Koning waarvan ze onderdanen zijn, zouden zien en dat zij het +spreekwoord "veel beloven enz. enz." niet kennen. + +De Negerinnen die ik gezien heb zijn precies pijpen Cassano-drop in witte +papieren. Behalve Neger-Engelsch spreken ze Hollandsen en weten heel goed +wat een rijksdaalder of wat een gulden is. Ze hebben negotiegeest ook, zegt +Nadaniel, want ze verkoopen allerlei zaken voor wat ze krijgen kunnen. + +'t Mulatten kindje ziet er uit als een gepiepte kastanje maar ruikt anders. +Over het algemeen heerscht er in het gebouw een variabele lucht, maar niet +frisch. + +De roodhuiden mijn waarde aanverwanten, kan ik niet beoordeelen daar ik +door de jassen, vesten, en broeken waarmede zij overtogen zijn niet veel +van hun huid zag, en ik alleen door de veeren op hun hoofd en hun +gelaatstrekken gelooven moet dat 't roodhuiden zijn. Evenwel meen ik de een +reeds vroeger te hebben gezien als vuureter, die levendige duiven gebruikte +in een tentje van 10 cent bij ons op de Kermis, doch dit kan ook een abuis +van mijnerzijds zijn, daar wil ik afwezen. + +Met leedwezen bemerkte ik dat, nademaal het bijna zes uur was, ik voor +heden met de bezichtiging afbreken moest, en daarom gingen wij naar den +uitgang aan de van Baarlestraat om te. vertrekken. + +Voor dat ik van het terrein ging zag ik nog iets dat mij onaangenaam, en +ongepast voorkwam; namellijk een tentje met Bijbels en tractaatjes. + +Gij weet mijn waarde wederhelft, kinderen en bloedverwanten, dat ik kerksch +en hoewel niet stijl otterdoksch toch behoudend en godvreezend ben en niet +velen kan dat een uwer of anderen spotten met God en zijn gebod en daarom +keur ik het af, dat men aanleiding geeft om met die zaken gekheid of +spotternij te drijven. + +Denkt eens aan die man die in het tentje staat geeft aan iedereen +tractaatjes of geschriftjes uit, waarop spreuken en teksten staan. + +De meesten zeggen niet eens dankje, lachen om 't geen er op staat, of maken +er aardigheden op. Dit is begrijpelijk omdat men niet in de stemming is, +stichting te ontvangen. Alles op zijn tijd, zeg ik, de Bijbel en de +tractaatjes in de kerk en te huis, maar op de tentoonstelling hoort zoo'n +tentje niet, al was 't maar alleen om de aanleiding die 't geeft tot +spotternij. Zijt gij dit niet met mij eens geliefde familieleden? + +Naast den Bijbeltent is men bezig een cafe-chantant te bouwen. Overwegende +dat ik niet wist wat een cafe-chantant was en Nadaniel mij een oogenblik +verlaten had tot bezichtiging van de Turksche bazaar, hoewel ik vermoed hij +meer de mooie witte tanden van de dame die er verkoopt bekeek, dan wel de +uitgestalde goederen, zoo wende ik mij tot een heer die bij de Bijbeltent +scheen te hooren om uitlegging wat of ze er naast aanbouwden. + +O, geliefde vrouw en kinderen, volgens hem moet het een plaats der zonde +zijn, alwaar lichtvaardige liederen worden gezongen en bij snarenspel en +fluiten verderfelijke dansen worden uitgevoerd, door dames en +balletdanseressen die voor jongelingen hunne verstrikkingen uitspannen. Ik +ga er dus in geen geval heen, al mocht de salon gereed zijn voor mijn +vertrek. + +Ik kon niet nalaten op te merken, dat hier alweder de wereldverordening +zichtbaar is, dat zonde en braafheid steeds naast elkander gevonden worden. +Bovendien trof mij de aanwezigheid van het Mohamedaansche geloof, (Tunis) +aan den anderen kant. Dit toeval is treffend. De zonde en de +lichtvaardigheid tusschen Christus en Mahomet. Ook de bakkerij van de +"Voorzorg" is daartusschen bemerkbaar. Daar heb ik mij verlustigd, +namentlijk zoowel in het overheerlijke krentenbrood, dat men er geniet, als +door het ouderwetsche huisje, dat zoo natuurlijk gemaakt is alsof het +leefde. Bij ons en in Enkhuizen ziet men er verscheidene zoo, diensvolgens +alle eer en lof aan den bouwmeester, maar de bakkerij is ook niet +versmadelijk om te zien, door de vlugheid der bewerking en de zuiverheid, +benevens de netheid der bakkers. + +Wij reden dus met de tram naar huis, waar Klaas mij opwachtte met +hartelijkheid en osselappen met aardappelen en spinazie die mij na de +vermoeienis goed deden.--Morgen ga ik vroegtijdig weer naar de +Tentoonstelling. Als Klaas vrij af krijgt gaat hij mee en ook Nadaniel. + +Vaarwel, ik verblijf uw waarde echtgenoot, vader en bloedverwant. + +JORIS KOMIJN. + +P.S. Denk er om 's avonds het geld uit de lade te nemen en keer de kazen in +den kelder. + + + + * * * * * + + + +Tweede Dag. + + +AMSTERDAM, Mei 1883. + +_Geliefde wederhelft kinderen en bloedverwanten!_ + +Heden had onze Klaas een vrijen dag, aangezien zijn patroon, mij als vader +willende vereeren, hem verlof gaf mij te vergezellen, ook Nadaniel heeft +zich tot ons gevoegd. + +Om te beginnen meld ik u, dat wij te voet naar de tentoonstelling +wandelden, waardoor ik gelegenheid had eenige der schoonste gedeelten der +stad met bewondering te zien, zooals de bogt van de Heerengracht, de +Vijzelstraat, de Reguliersdwarsstraat, de groote Broodfabriek, het Wale +Weeshuis en meer andere straten. + +'t Eerste wat mij opviel toen ik het terrein wilde betreden was dat ik nu +een gulden moest betalen voor intree, zoowel voor Klaas als voor mij +zelven; te samen twee. Nademaal ik den vorigen dag maar 50 cents had +betaald, maakte ik aanmerking tegen de kioskjuffrouw die zich evenwel niet +wilde laten afdingen, zeggende dat er geen kwaad geld bij was. Ik betaalde +dus met een zuchtend gemoed. + +N.B. Zend mij cito een bankje van f 25, maar aan geteekend. Adres den heer +J. Komijn, Singel over de Appelenmarkt boven de kruier, 't geld raakt hier +veel gauwer op dan in Medemblik; maar dat is minder, 't is Goddank +aanwezig. + +Ik vervolg mijn dagreisboek. + +Met aandachtige eerbiedigheid beschouwde ik op het buitenterrein het +standbeeld voor de gevallenen in Atjeh, met bescheidenheid opmerkende dat +dit beeld heel mooi is en overdenkend welk beeld wel passelijk zou zijn als +de oorlog met de Atjineezen voor goed uit is, 't mag dan nog wel eens zoo +mooi en groot zijn. 't Zou zwaar verguld moeten worden ook zegt Nadaniel, +om te herinneren aan de batige saldo's die de Atjehkrijgen gaf. + +De Heer Jan Pieterszoon Koen, ook figuurlijk voorgesteld door gips, staat +voor de Koloniale afdeeling en wijst met zijn rechterhand naar den grond, +alsof hij zeggen wil: "Hier is het, de tentoonstelling." Jan Pietersz. Koen +zal u nog wel bekend zijn, als de uitvinder van Batavia uit het stuk van +Van Lennep, dat de rederijkers te Medemblik in den verloopen winter zoo +mooi hebben opgevoerd. + +Voor dat ik in de Koloniale afdeeling binnentrad, heb ik met mijn +gezelschap nog verder het buitenterrein bezocht, namentlijk die contrijen +waar ik gisteren niet aan toe kwam. Eerstens de Indische huisjes waarbij +stallen met karbouwen, Oost-Indische paardjes wagentjes enz. enz. enz. +Aangezien de huisjes met matten dicht waren gemaakt, en ik niet +onbescheiden wilde zijn heb ik er niet ingekeken, maar Nadaniel, luisterde +niet naar mijn vermaning en ging er toch in, hij zegt de "pers" is nooit +onbescheiden en 't is haar roeping overal den neus in te steken. Ik +vermeende het anders en hield Klaas terug, hem medenemend naar een groen +geschilderd huisje voor de bloemen enz., hetwelk wij dadelijk weer +verwisselden voor het pavieljoen der stad Parijs dat evenzeer door sluiting +uitmunt en ons deed streven naar de machinegalerij die nog niet gereed is, +maar gedeeltelijk als geraamte zichtbaar, waarover ik mij troosten moet, +want bijaldien ik de machines en de galerij in werking zou willen +aanschouwen moest ik hier minstens nog een maand blijven, iets wat +onmogelijk is, eerstens door de zaken, tweedens door het vele geld dat ik +zou moeten verkwisten wat mij bij mijn beperkte vermogens niet past. + +We zijn derhalve de machines die er nog niet zijn voorbij geloopen en +hebben een koffiehuis ontdekt dat de Bomarsjee heet, een naam die +"goedkoop" beteekend. Door de wandeling was ik al weder dorstig en daarom +hebben Klaas Nadaniel en ik aldaar een glaasje bier genoten, dat niet duur +was en overheerlijk. + +Het terrein in dien omtrek is vervaardigd van zand. Men heeft mij +ingelicht, dat dit zand eene eksposietsie van de woestijn Sahara is, in +verbindtenis met een pakkisten fabriek en een stroomagazijn, en daaraan is +het waarschijnlijk te danken, dat men zoo moede wordt van het loopen en zoo +droog in de keel; derhalve is de Bomarsjee een publieke weldaad. + +Terwijl wij daar eendrachtiglijk zaten vermeende ik weder thuis te zijn in +de achterkamer, want ik hoorde duidelijk onzen buurman Salie +zoethoutstampen. Ik vroeg dus aan Klaas "Is hier een drogist in de buurt?" +waarop hij mij met verwondering antwoordde "Neen vader, maar ik hoor het +stampen ook en zelfs duidelijk hoe de stamper eerst dof op 't zoethout +stoot en dan tusschenbeiden tegen de rand van den vijzel klinkt. Nademaal +er echter geen drogist of apteker in die contrije te bekennen was bemerkten +wij dat het geluid, waarop ons oor viel, van de Gamalang kwam. Daar ik nu +evenmin als gij, dierbare aanverwanten, wist wat de Gamalang is, wendde ik +mij tot Nadaniel die mij uitlegde, dat het een Indisch orkest is dat +speelde. Overmits dit merkwaardig genoeg ter bezichtiging en beluistering +is, gingen wij derwaarts en geef ik u als volgt de duidelijke beschrijving +van deze muziek. Bruine Javanen en Maleiers zitten op hun hurken en spelen +op allerlei wonderlijke dingen. Twee vergulde canapees met vertinde +braadpannen worden met stokken door hen beslagen; een paar groote tinnen +soepketels hangen in de perspektief aan een mooi geschilderde en versierde +galg en aan een dito dito hangen huisschellen. Nu en dan beukt een +chocolaadkleurige man met een onverschillig gezicht daarop, terwijl anderen +met hamers op voetenbankjes slaan, waarop stukken hout en ijzer liggen, die +muziekgeluid voortbrengen. Een maleier met een zwart gezicht, verhelderd +door een grijze snor, piept op een fluitje van riet en een ander strijkt +over een soortement basviool met twee snaren, dewelke een geluid afgeven +zooals onze poes maakt als zij op 't dak zit. + +Dan is er nog een trommel, waarop een Javaan nu eens hard dan weer zachtjes +slaat met de vlakke hand en somtijds een geluid verschaft evenals de hond +van Arie Bakker als hij met zijn stompjestaart op den houten vloer +kwispelt. Nog meer instrumenten zijn er die ik niet beschrijven kan. Alles +is buitengewoon met kleuren beschilderd en met goud +verheerlijkt,--prachtig! zoodat ik voor mij alleen overwegende zeggen moest +dat het nog ruim zoo mooi is om te zien dan wel om te hooren. + +Ik heb een knoop in mijn zakdoek gelegd om het geluid goed te onthouden, +daardoor ben ik nu in staat om u het genoegen te verschaffen met de +kinderen te huis den Gamalang te hooren, zonder de onkosten van 25 cents +entree, als men geen pers is. + +Waarde wederhelft en kinderen, luistert nu goed naar 't geen ik schrijf: + +Neemt het Theeblad van de bovenkamer, zet er behalve het gewone theegoed +een stuk of wat bier- en wijnglazen op haalt uit de keuken een vertinde pan +en een talhout benevens de blikken theestoof. Vervolgens een leeg +botervaatje uit den winkel en de koperen kettingen van de weegschalen, +verder nog uit de keuken, de vijzel en de koffiemolen. + +Let nu goed op. Een van u lieve kinderen! moet het theeblad zachtjes heen +en weerschudden, zoodat alles rammelt en rinkelt, nu eens hard dan weer +zacht. Laat moeder met de eene hand op den bodem van het botervaatje slaan +en met de andere, met 't talhout op de vertinde pan, dan kan zij van tijd +tot tijd de blikken theestoof met den voet omschoppen, terwijl de +loopjongen, aan de voordeur, de winkelschel zachtjes laat bellen. + +Wanneer Jantje dan op zijn blikken fluitje blaast zoo: "tuut, tuut, +tuurelureluut, tuuteruteruut, tuluut! en Pietje zijn muziektol aftrekt en +daarna de koffiemolen draait, kan de meid, in den vijzel, wat beschuit +stampen en de koperen kettingen laten rammelen--tot afwisseling. + +Wanneer ge nu niet te gelijk begint en ongelijk weer uitscheidt, hebt ge +als twee druppelen water de muziek van den Gamalang. + +Behalve de mannelijke spelers vindt men ook in de Gamalang nog vrouwelijke +dansmeisjes, die Tandakmeiden heeten. Alhoewel ik vroeger vermeende dat +dansen met de beenen geschiedde, ben ik nu overtuigend verzekerd, dat het +in de Oost met de handen gebeurt, want de Tandakmeiden bewegen alleenlijk +de handen en armen, die zij met vreemdheid verdraaien. + +Het mooiste aan haar is het hoofdstel, dat ik op een goede honderd vijftig +gulden aan oud zilver en goud stel, terwijl hare bekleedselen zijn, zooals +de schrift zegt--"vol gestikt met rood goud en de kostelijkste sieradieen," +maar desniettemin zet de eene een zuur gezicht en kijkt de andere +mankoliek, eene omstandigheid die ik aan het klimaat van de lucht, als +onpasselijk voor haar, toeschrijf. + +Klaas vond het nochtans mooi en een heer die naast ons zat, zei dat er +minstens evenveel melodie in de Gamalang was als in de Wagenaarsche muziek, +dat wij alleen maar niet begrepen waar de melodie zat, en dat men eigenlijk +zoo'n Gamalang in Indie moet hooren op een verren afstand met warm weer en +dan slapend. + +Ik voor mij waarde wederhelft en verdere aanverwanten! hoor even lief een +draaiorgel als 't met gevoel wordt bespeeld, of de voorzanger van de groote +kerk wanneer hij niet verkouden is. + +Daar we nu toch eenmaal aan het muzikaal genot bezig waren hebben wij ook +het Theelefoon huis bezocht, al waar men door middel van de elektriek van +de lucht een concert dat aan het Tolhuis wordt gegeven op de +tentoonstelling kan verstaan en waarnemen. + +Beste vrouw en kinderen, dit is een wonder der natuur waarbij ik verbazend +stil stond. Weet gij wat de Theelefoon eigentlijk is. Neen niet waar! +daarom heb ik mij er omtrent doen inlichten, dat het een toestel is, dat de +spraak der menschen door den electriek overbrengt op onbepaalde afstanden, +onmiddelijk antwoord gevende per zelfde gelegenheid. Nadaniel had mij reeds +verteld, dat wanneer men met verlof gezegd in de Theelefoon "niest" men +onmiddelijk uit Azie, Amerika, Hoorn, Engeland Buiksloot en alle andere +werelddeelen hoort zeggen "wel bekome 't u," ik meende dat Nadaniel +overdreef maar nu ik de Theelefoon heb gehoord kan 't wel waar zijn. O! +dierbare bloedverwanten 't is bepaald eenigszins tooverachtig. Denk eens +aan, men komt in de _Auditions Telefoniques_ (NB) de directeur heeft den +naam voor mij opgeschreven, 't Is er keurig netjes en doodstil; men neemt +twee groote ijzeren oorlepels houdt die aan de ooren en men geraakt op eens +in verrukking door de vroolijke Tolhuis-muziek. + +Ik heb mij alles natuurkundig door den vriendelijken heer, die directeur +over het huis is, laten uitleggen en ik deel ter uwer ontwikkeling +hetzelfde mede, luistert dus: + +Het instrument bestaat uit een electrieken magneet in een mahoniehouten +kast, en een dito dito in twee groote oorlepels een aan het Tolhuis en een +_te_ Amsterdam. Wanneer nu aan het Tolhuis het orkest bespeeld wordt, trekt +de magneet het muziek aan; de electriek brengt het over de gespannen draden +naar Amsterdam en als gij dan den magneet aan uw oor houdt, trekt uw +gehoorvlies de muziek weer uit den magneet in uw hersens waardoor het u +duidelijk wordt wat men speelt. Mij dunkt nu zult ge goed kunnen begrijpen +wat de Theelefoon is en bewonderend stilstaan voor dit wonder der +schepping, waaruit wij al weder de macht der Natuur en de ondoorgrondelijke +wijsheid der Voorzienigheid vernemen, dankbaar dat ons deze wonderen worden +geopenbaard door de dochter van Madam Angot, die men aan 't Tolhuis liet +spelen, raakte ik in vroolijke stemming. + +De muziek was overheerlijk, maar ik vroeg of een stichtelijk lied ook over +de draden ging en de vriendelijke heer theelephoonde naar de muziekanten, +die "Uren, maanden, dagen, jaren" aanhieven, 't welk ik tot mijn +verwondering eveneens met de grootste natuurlijkheid hoorde wederklinken en +daarom met hoedafneming eerbiediglijk meezong. NB. Als men de Theelephoon +niet aan de ooren houdt, is het geluid niemendal, een omstandigheid die +nuttig is als men zaken wil zeggen die geheim zijn voor anderen. + +Ook de wassenbeelden muziek uit het Panopticum zal men in de Theelefoon +kunnen hooren en al zoude het ook mijn laatste kwartje kosten, dit +kunstgenot moet ik nog eens smaken, want ook de ziel stemt daardoor tot +nadenken en eerbied voor de kwartgulden, dat heel goedkoop is heeft men wel +drie gulden genot. + +Klaas heeft gehoord, dat er ook een verbinding zal gemaakt worden met het +Cafe-chantant, dit is jammer. Bij natuurwonderen behooren geen +lichtvaardige liederen en ik zou mij schamen als ik de onwelvoegelijke +dansen in mijn hersens trok door den electrieken magneet. Nadaniel beweert, +dat het Cafe-chantant niets onzedelijk is en dat ik er heen moet gaan, +omdat niemand het verzuimt. Waarde bloedverwanten, als ik het goed overdenk +_moet_ ik er toch wel naar toe, om Klaas er desnoods voor te kunnen +waarschuwen als 't al te erg is. Morgenmiddag wordt het geopend en ik ga er +heen, niet om mijnentwille maar om Klaas; hij is nog zoo jong en onervaren. +Nadaniel is reeds door de wol geverwd en wil mede. Hierover nader. Voordat +we het terrein verlieten zijn we nog in de Indische Kampong geweest, waar +allerlei soorten van loofhutten staan, zooals bij ons, Simon de slager voor +zijn huis zet, als 't loofhuttenfeest is. Evenwel de Indische loofhutten +zijn veel grooter, mooier en hooger op de pooten, ook bemerkt men onder +dezelve een Indiaansche brug van bamboes, zeer mooi gebouwd en eigenaardig +om te zien. + +Als alles daar beplant is en er menscheneters, koppensnellers en ander +dergelijk gedierte in hun natuurstaat vertegenwoordigd is, zal de +belangrijkheid toenemen, vooral als er zooals Klaas beweert gelegenheid +komt om de Indi-sche Rijsttafel te gebruiken ineen der gebouwen, dat +zooveel als een restoraatsie wordt. + +Al wandelende viel ons oog op het Maastrichtsche bier hetwelk wij met een +bezoek vereerden en dat ik, nademaal Klaas en Nadaniel beiden verzekerden +dat, dit Bier een volksdrank moet worden met oplettendheid heb onderzocht. + +Het Maastrichtsche bier is uitmuntend voor den dorst en vindt veel aftrek +voor de liefhebbers, ik geloof dat het ook erg gezond is. Voor mij +partiklier beste vrouw beviel het niet. Nadaniel zei mij dat het 't oudste +bier van Nederland is en dat 't daarom zoo zuur smaakt, min of meer naar +zure appelen, waarvan het ook de werking op de ingewanden heeft. + +Hoe verschillend de smaken zijn in het menschelijk leven ziet men hier +alweder ten duidelijkste want er worden groote hoeveelheden van gedronken. + +Met suiker er in, moet een goed voorbehoedmiddel voor de cholera zijn zegt +Nadaniel, die liever Pilsener drinkt al is het duurder. Hij zegt het +Pilsener van Fisslthaler is het lekkerste bier van de heele tentoonstelling +en de bediening in zijn biertent laat niets te wenschen over. + +Behalve het gebouw van 't Maastrichts vindt men daaromtrent nog het huisje +van den Volksbond tegen drankmisbruik, dat heeft men met wijsheid ver van +de restoraatsie die "Vergunning" hebben en heel ver van 't likeurenhuis van +de erven Lucas Bols gezet om geen ruzie te maken. + +Aperpo van Lucas Bols; morgen ga ik er naar toe. Ik heb een uitnoodiging +gekregen om de likeuren te komen proeven en zal u waarde echtgenoote, omdat +ge zooveel van aniesette en kurassou houdt, de smaak der likeuren duidelijk +beschrijven, dan hebt ge er toch personeel ook iets aan dat ik hier ben; +daarover dus nader.-- + +Voor dat ik besloot om het binnengedeelte der tentoonstelling te gaan zien, +heb ik nog een oppervlakkige wandeling gemaakt over het terrein om alles +wat ik nog niet had gezien, goed in mijn geheugen te prenten. Ik merkte de +tent op waar allerlei artiekelen worden verkocht ten voordeele van de +_Weezenverpleging in het huisgezin_. Veel menschen loopen er voorbij omdat +zij gelooven dat alles er schreeuwend duur is. Waarde echtgenoot en +kinderen! ik ben overtuigd geworden van het contrarie; ik kocht er voor de +kleintjes een verrassing en was zeer tevreden over de billijkheid der +prijsberekening. Dit is een natuurlijk gevolg van de welwillendheid der +menschen die de artikelen meestal kado gaven, zoodat ze goedkoop kunnen +worden verkocht. Zeg dit aan Kees Vrieman die met zijn vrouw naar de +tentoonstelling wil, dan kan hij ook iets koopen goedkoop en voor een goed +doel. + +Zoo vindt men ook nog een tent voor verminkten, dat wil zeggen een kiosk, +waar men iets geven kan voor menschen die door een of ander ongeval een +lichaamsdeel hebben verloren. Men vindt er kunstarmen en beenen; ik heb 't +adres opgeschreven van den maker, men kan nooit weten waar 't goed voor is, +als men een groot huishouden heeft,--ook met het oog op u waarde vrouw! die +dikwijls zoo'n geweldige rimmathiek in den rechterarm heeft, waarvan het +eind en de gevolgen nog niet te overzien zijn. + +Bij de melk-inrichting heb ik langen tijd staan kijken, om eens te zien of +ze daar ook met de melk knoeiden, maar 't verheugd mij u te kunnen +mededeelen dat alles zuiver in zijn werk gaat en dat we in Medemblik zelfs +geen betere waar hebben. + +Om u al de kraampjes en winkeltjes beschrijvend te doen verstaan is niet +gemakkelijk, nademaal er te veel zijn en men, wanneer men overal iets zou +willen koopen, wel een zak rijksdaalders mag medenemen--ten minste wanneer +men geen vodden of kleinigheden wil verwerven. Ik heb bijna een turksche +schaal voor u gekocht, waarde wederhelft! en ik had het voornemen u +daarmede te verrassen, maar aangezien dezelve bij nader onderzoek te duur +was, bepaalde ik mijn zin voor u, op een naaldenkoker van been, +voorstellende met natuurlijkheid een perreplu en in deszelfs knop een +potografie der Tentoonstelling in het verkleind. Dit laatste is de +verrassing! + +Hoeveel tentjes met koopwaar er wel zijn is onnoemelijk om te zeggen, want +een ieder viguleert thans op de bezoekers, hopende zijn kramerijen en +andere artikelen kwijt te raken tot civiele of onciviele prijs alnaarmate +voor hem verkrijgbaar is. + +Nademaal ik nu het buitenterrein voor 't gedeelte betreffend, dat gereed +is, genoegzaam had bekeken en er nog tijd overschietend was voor de +sluiting en ik bovendien de uitnoodiging van Lucas Bols tot beproeving van +deszelfs likeuren in den zak had besloot ik nog heden dit werk te +ondernemen want + + Al wat gij heden kunt bezorgen? + Stel dit nimmer uit tot morgen. + + (_Wijsheid en deugd in klein octavo_). + +Ik vulde op de fraaie, ouderwetsch gedrukte uitnoodiging, onze drie namen +in en begaf mij wandelend naar het likeuren huis dat "'t Lootsie" heet, +maar dat niets van een loods heeft, integendeel een erg mooi ouderwetsch +huis is. + +O dierbare wederhelft kinderen en nabestaanden! wat is het daar gezellig, +altijd is er Gezelschap aanwezig na den middag, voor den middag niet zoo +dikwijls want dan borrelen de bezoekers minder. + +Ik liet mij een prijscourant geven en trok mijn jas uit om goed te kunnen +proeven, in hemdsmouwen ben ik altijd meer op mijn gemak, maar aangezien +Klaas, mij beleefd verzocht niet alzoo te doen, heb ik met mijn jas aan, +evenzeer genoten van de liekeur. + +Wanneer gij dit leest beste vrouw zult gij watertanden, de Aniesette is +overheerlijk, de Kurassou niet te zoet en met een echte Kurassou smaak, +heel wat anders als 't bogt dat gij gewoonlijk drinkt, NB. als gij dit +gelezen hebt lust gij niets meer uit "de Vergulde druif" waar gij altijd +laat halen. + +Klaas bepaalde zijn beproeving op, Kakkoulikeur een sterke drank uit +sjokolaad gestookt en Nadaniel nam Krem de Mokka--ook een liekeur, evenwel +vervaardigd uit koffie met room. + +Nadat ik mijn volle bekomst had van Aniesette en Kurassou verlustigde ik +mij aan diverse andere zoete dranken als "Hoe langer hoe liever,--Roosjes +zonder doorn,--Odematante,--Vergeet mij niet,--Drie maal drie,--Kwartier +voorvijven; bovendien probeerde ik een likeur waarvan ik den naam niet durf +schrijven als bijgeval Jansje van onzen buurman, die altijd zoo rood wordt +als de een of ander een onfatsoenlijkheid zegt, in de kamer is. + +Als zij er is, waarde wederhelft! laat zij dan even naar den winkel gaan +want de likeur heet--"Hempje ligt op". Ik zal de prijskoerant van Lucas +Bols voor u mede brengen dan kunt gij in gedachten ook alles eens proeven. +Klaas en Nadaniel waren geducht aan de beproeving geweest en zagen zoo rood +als wortelen en ik voor mijzelf voelde mij zoo vroolijk en pleizierig als +ik in lang niet was weshalve ik Wien Neerlandsch bloed zong, waarin +Nadaniel de tweede stem vervulde, een omstandigheid waardoor Klaas +mankoliek werd en gevoelig begon te huilen. Aan ons gezang vermeidden zich +intusschen de andere bezoekers, die echter niet zingend instemden. + +Hoewel ik de menigte die wij gedronken hadden op geen gering getal schat, +voelden wij geen zwaarte in het hoofd of in de beenen en erkenden dus de +deugdzaamheid der liekeuren en ook de goedkoopte, want 't proeven op +uitnoodiging kostte niets, weshalve wij meer genoten hadden dan betalender +wijs zou geschied zijn. + +Aangezien er nog geen Elektriesieteit genoeg door de ondernemers wordt +geleverd en nog geen gasverlichting aanstekelijk is op 't terrein kunnen de +koffiehuizen enz. s'avonds, niemand ontvangen en moet het publiek een goed +heenkomen zoeken. Diensvervolgens gingen wij naar huis waar ik nu dezen zit +te schrijven terwijl de jongelui mij herinneren wat ik vergeet. + +Vaartwel! morgen verder. Ook de schilderijen tentoonstelling hoop ik ter +bezichtiging te bezoeken waardoor mijn verblijf alhier wel een dag langer +zal duren. Schrijf me cito terug of alles goed gaat in de koomenij en weest +gegroet van uw waarde vader en bloedverwant. JORIS KOMIJN. + + + * * * * * + + + + +Derde Dag. + +AMSTERDAM, Mei 1883. +_Waarde wederhelft, kinderen en nabestaanden!_ + + +Ditmaal sta ik om zoo te zeggen met mijn mond vol tanden overwegende ik +weet niet waar te beginnen om u beschrijvend mede te deelen wat ik heden +mocht aanschouwen. Bijaldien gij gelooft dat ik overdrijf zult gij later +Klaas kunnen vragen en Nadaniel die mij heden redelijk wel voldaan heeft +aangezien hij beleefder is geweest dan vroeger en mij getrouwelijk heeft +uitgelegd wat ik niet wist; heb ik denzelven daarom een pond zoete +amandelmoppen beloofd welke gij mij zenden kunt, wordende dezelve hier te +Amsterdam niet vervaardigd in dezelfde kwaliteit als bij ons. + +Heden bezocht ik het hoofdgebouw en stond onthutst over de groote variatie +van artikelen en uitstallingen die ik onmogelijk beschrijven kan, als +vorderend te veel tijd en te groote inspanning mijwaarts. Ik stip derhalve +met oordeel aan wat mij het meeste trof en beviel. + +O! dierbare bloedverwanten van deze tentoonstelling is het eind weg, door +de veelheid der menigte zaken wordt een mensch duizelig en verward. Waar +zal ik u 't eerst over schrijven? Ik weet het inderdaad niet. + +Alle hemelstreken zijn er vertegenwoordigd; Ik zag het eerst de afdeeling +Nederland en moet zeggen veronderstellenderwijs als vreemdeling denkend, +dat in ons vaderland de drankwet eigentlijk een gek ding is, want liekeuren +en sterke dranken zijn scheering en inslag. Ik heb nog nooit zooveel +fleschen en kruiken bij elkaar gezien en moet de hoeveelheid der gestookte +vochten onnoemelijk zijn in ons vaderland, wat voor een vreemdeling wel het +denkbeeld kan doen oprijzen alsof Nederland en liekeur een +onafscheidelijkheid zijn; ook ingelegde blikjes groenten en overheerlijke +worst, socijsen en schildpadsoep en andere varkensvleeschen zag ik met +rijkdom vertegenwoordigd, desalniettemin wil ik aan de fraaie meubelen en +andere nuttige instellingen niet te kort doen, benevens de sigaren, die ook +geen klein gedeelte van ons vaderland innemen. Daar ik niemand wil te kort +doen, of beleedigend overslaan, meld ik u dat op de tentoonstelling alles +te vinden is wat ons dierbaar land oplevert en door onze landgenooten wordt +gemaakt of verkocht. Hiermede nu, moet gij tevreden zijn. + +Al wandelend door de hoofdzaal is mij een zonderling geval overkomen, dat +wel der moeite waard is om te worden geboekstaafd, tot leering en nut van +hen, die na mij, tentoonstellingen willen bezoeken; ook met het oog op de +ongerechtigheid der zaak. + +Weet dan geliefde wederhelft en kinderen, uw vader is daar voor 50 cents +afgezet door menschen die fatsoenlijkerwijs gekleed zijn en met +beleefdheid mij er in lieten loopen. Ik zal u verklaren wat het was, +luistert! + +Op een paar stoelen in de hoofdgalerij zitten twee heeren met een tafeltje +voor zich waarop mijn oog viel, op een groot boek net zoo dik als u lieve +vrouw eenmaal van uwe ouders present kreeg ik meen dat 't Vader Cats is--'t +ligt onder 't penantkastje in de achterkamer. + +Toen ik naderbij kwam riep een kleine jongen met een schelle stem, +_"liverdor mesjeu siegne sievoeple."_ Niet vermoedende welk een adder onder +dit gras schuilde naderde ik en vroeg met beleefde hoedoplichting: "Wat is +dit, jongeheer?" + +Hij antwoordde, "dit is het gedenkboek der Tentoonstelling, dat iedereen +teekenen kan, als herinnering aan zijn bezoek, en middelerwijl gaf hij mij +de pen in de hand, nogmaals verzekerende dat ik aan de geheele stad er een +plezier mede deed door te teekenen, daar later het "liverdor" aan den +burgemeester zou worden ter hand gesteld, of aan de stad aangeboden voor 't +argief tot eeuwige nagedachtenis van alle degenen die bezoekend in de zalen +waren. + +Waarde wederhelft! ditmaal heeft mijn eigenliefde mij gefopt, want ik dacht +er vereerd door te zijn dat mijn naam later onder de oogen van zooveel +groote heeren zou komen, een wonderlijk gevoel stroomde door mij heen, toen +ik de pen nam en met mijn klein middelsoort in het boek zette: + +*"Joris Komijn van Medemblik."* + +Nadat ik mijn pen fatsoenlijkerwijze had schoon gelikt en aan mijn jaspand +afgeveegd, overhandigde de eene heer van het tafeltje mij een rolletje +papier met een elastiekje er om en zei: "Asjeblieft, hier is het bewijs dat +u geteekend heeft." Eerst vond ik het beleefd en ook sicuur dat men zulk +een bewijs afgaf, kennende anders een iegelijk en een elk beweren, te +hebben geteekend, maar ik veranderde iets van meening toen ik twee kwartjes +moest betalen voor dit papier dat op zich zelve geen twee centen waard +is--want de stempels die er op staan en den onnoozelen mensch in de waan +brengen dat de commissie van uitvoering der tentoonstelling die +certificaten heeft gestempeld tot bewijs van echtheid +zijn--fopperijstempels. + +Er staat met blauw op: "De commissie van uitvoering" maar dat beduidt de +commissie die de geschiedenis van het boek uitvoert. + +Nadanael zeide mij ook niet te kunnen gelooven dat de wezentlijke Commissie +van uitvoering haar stempel zou laten misbruiken om argelooze menschen de +somma van 50 centen uit den zak te kloppen want: + + Nooit is de argeloosheid + Bestand voor slim- of boosheid. + + _(Wijsheid en deugd in klein octavo)_ + +Ik veroorloofde mij aan den heer van 't tafeltje beleefdelijk op te merken +dat ik zijn certifikaat geen cent waard vond, maar hij antwoordde niets +anders dan "je behoeft 't immers niet te nemen als je niet wilt!" Evenwel +zei hij dit zonder teruggeving der 50 centen. + +Nu werd ik boos, noemde hem een afzetter, waarop hij niets antwoordde, maar +lachtte, Nadanael zei later dat hij meende dat de heer zeide dat hij mij +voor een kaffer hield; dit evenwel heeft Nadanael zeker verkeerd verstaan. + +Tot mijn spijt zag ik hoe verschillende buiten menschen, argeloozen en +onnoozelen evenals ik, er in liepen en twee kwartjes betaalden; derhalve +zei ik aan Klaas dat hij op de beurs aan iedereen mijn ongeval moest +vertellen, opdat men zich zoo veel mogelijk voor schade wachten kan. Ik zeg +ook u geliefde bloedverwanten, bijaldien er Medeblikkers, die gij kent, +naar de Tentoonstelling gaan, waarschuwt hen voor "'t liverdor." Voor 2 +kwartjes is een herinnering aan de Tentoonstelling te krijgen, die veel +aardiger is; 't is de zakdoek van Adriaan Schakel, die grappig is en nuttig +in eenen adem. + +Wanneer het maar meer en meer bekend wordt dat het "liverdor" een +bankroetje na zich sleept, zal men zich niet meer laten beet nemen--en +teekenen, zonder certifikaat. Ik geloof beste wederhelft! dat de +ondernemers er dan spoedig mede zullen ophouden, want ik heb een zwaar +vermoeden dat zij veel meer om de twee kwartjes geven, dan wel om de +naamteekeningen. + +Ik heb Klaas ook laten teekenen, met het bevel, om als men hem een +certifikaat wilde geven, beleefdelijk te zeggen "dank u wel, houdt uwe 't +maar." Nadaniel zegt, dat als iedereen dit doet de mannen van 't tafeltje +er zeker iets van krijgen dat zij niet overleven. Aangezien ik nu de dood +van een achtingswaardig mensch niet veroorzaken wil of op mijn geweten +nemen, heb ik Klaas bevolen, om het niet verder te vertellen--en over dit +schandaal te zwijgen. + +Nademaal het veel te omslachtig zoude zijn, om u waarde bloedverwanten, de +geheele tentoonstelling van A tot Z te beschrijven en gij ook wellicht in +slaperigheid zoudt vervallen door de herhaling, want er is van alle soorten +artikelen een veelheid van 't zelfde, zoo bepaal ik mij liever tot het +medebrengen van den wegwijzer en de adreskaartjes die ik overal nam, ter +herinnering en geef u alleenlijk beschrijvend de avonturen die ik ondervond +en beleefde. Ik besef dat u dit meer zal bevallen en deel u dus mede dat ik +hedenavond het Cafe-chantant heb bezocht met Nadaniel--Klaas had ik +voorshands tehuis gelaten tot nader orde. + +O, geliefde wederhelft en kinderen! ik sta beschaamd en aangedaan tevens +over hetgeen ik nu denken moet. Alweder heb ik te haastelijk geoordeeld en +daardoor onwetend eene inrichting met den naam van onzedelijkheid besmet +die dit in geenen deele verdient. + +Nadaniel had gelijk er is niets onfatsoenlijks in, zelfs een klein gedans, +dat ze hier *kan-kan* noemen vond ik zoo grappig dat ik over de +rarigheid die er aan kleeft heenstapte. Na de somma van f 1,- te hebben +betaald, Nadaniel zei weer "Pers" en betaalde niets kwam ik in het Cafe des +Ambassadeurs binnen en zag in de verte een tooneel, wel drie maal zoo +groot, als dat van de liefhebberij komedie bij ons--met Electriek verlicht! +Schoon dierbare vrouw! overschoon!--ik ging zitten en Nadaniel naast mij. + +Het allereerst speelde de muziek een vroolijke deun, die mij wel beviel, +zoodat ik opgewekt wierd en met mijn hoofd onwillig de maat sloeg, terwijl +ik mijn rechtervoet bewegelijk heen en weer liet gaan. Een heer die achter +mij zat, was onaardig, want hij bedierf mijn pleizier door er aanmerking op +te maken en te zeggen dat hij wee wierd van dat gewiegel; laf he! voor een +groot volwassen mensch,--afijn de man had misschien zwakte van zenuwen. + +Toen de muziek uit was kwam een heer, fijn gekleed in een zwarte rok en +witte das. Hij zong een prachtig lied. Nadaniel zei dat 't Fransch was, +maar ik geloof 't niet want telkens zong hij met een hooge noot in de keel, +duidelijk: + + Danse! danse! danse! met je moer. + Danse! danse! danse dan toesjoer.-- + +Tusschen beide kreeg ik er kippenvel van, als hij zoo uithaalde en ik +dacht, omdat hij zoo rood werd, bij dat "je moer" (moeder klinkt toch +fatsoenlijker vindt gij ook niet?) als de man er maar niets van krijgt. +Gelukkig liep 't goed af. Wij applaudisseerden zoo hard we konden en toen +gaf die heer, Nadaniel zegt, hij heet teenoor, nog een stukje toe; ik vind +het netjes dat ze niet op een toegevertje zien. Toen kwam een +jongejuffrouw, O! beste vrouw, wat een hondje van een meisje, zij had een +japon, waarvan de bovenste helft de kleinste was. Gij hebt een goed gevulde +hals, waarde wederhelft, maar dat is door de dikheid der jaren, deze dame +evenwel had de gevuldheid door de jeugd, iets dat nog wel zoo schoon is; om +jaloersch op te worden voor u waarde wederhelft, maar desniettemin bemin ik +u met hartelijke huwelijksliefde daar dus niet van. + +De jongejuffrouw zong dat ze zoo "bleu was, ze riep voortdurend uit van +"patiet bleu" eigentlijk verstond ik 't niet maar ik lachte toch mee toen +de anderen het deden; ik dacht anders meenen ze dat ik niet weet hoe 't +hoort. Evenwel heb ik opgemerkt dat zij in 't geheel niet "bleu" was. want +ze maakte zoenhandjes tegen Nadaniel en mij toen wij, vooral ik, zoo hard +in de handen klapten dat een paar menschen achter ons zeiden: "die twee +hebben handen als hamers" + +Na deze zangeres kwam een heer, nog al dikker met een mankeliek gezicht en +witte handschoenen aan. Wat had die man een stem! Hij had 't erg over een +"maleur" dat hij ondervonden had en was erg naar, net of hij verdriet had +en als hij dan zoo heel diep in de tweede of derde stem zong, wees hij met +zijn eene hand naar den grond net als of hij zeggen wou, 'k ga gauw in 't +graf zoo'n gezicht zette hij ook. Nadaniel zei dat 't de bas was en dat de +bassen, namentlijk als 't goede zijn, altijd mankoliek zien of van moord en +doodslag zingen. + +Nadat hij mij bijna tot tranen toe geroerd had over zijn ongeluk, kwam er +weer een jonge dame met een rood zijden japonnetje aan. 't Was bepaald een +geleend rokje, want 't was veel te kort. + +Ik dacht waarlijk eerst dat zij, met verlof gezegd bloote beenen droeg, +maar goed bekijkend, bespeurde ik dat zij vleeschkleurige kousen aan had. + +O! waarde aanverwanten wat was dat een grappenmaakster, ze sprong als een +kakkerlak en danste zoo komiek, dat ik van mijn stoel opstond om goed te +kunnen zien. Zij ging heelemaal over eene kant schuin staan en schudde met +haar eene been en arm net alsof ze met geweld die twee lichaamsgedeelten +wilde uitschudden en ondertusschen hield zij de andere hand tegen haar +achterhoofd, terwijl zij aldoor knipoogjes maakte. Ik hield mijn buik vast +van 't lachen en riep hardop "Bravo" dat hoorde zoo, zei Nadaniel, maar een +heer achter mij riep: zitten!" en toen riepen wel tien tegelijk zitten! +derhalve was ik genoodzaakt weer plaats te nemen, hoewel ik de +*"Kan-Kan"* zoo heet die dans, gaarne verder staande had genoten. Als ik +te huis kom zal ik u deze dans eens wijzen en voordoen, waarde wederhelft +en kinderen! want het is om je ziek te lachen. + +Terwijl wij daar zoo zaten had ik reeds opgemerkt dat buiten de tent, "ge +moet weten lieve nabestaanden het Cafe des Ambassadeurs is open en bloot +aan de zijden in de lucht," ook muziek was. Een piano was hoorbaar, nu en +dan een orgel en andere instrumenten, zooals blikken deksels en een vijsel, +die met kracht bespeeld werden. + +Nadaniel vroeg aan een Jan die ze hier in 't Fransch "cochon" noemen waar +die wonderlijke muziek van daan kwam en wij vernamen dat het eenige +bewoners der P. G. Hoofdstraat waren die uit piekanterigheid dat zij den +geheelen dag cafe chantant muziek hooren en 't vervelend vinden, ketel +muziek maakten. + +Ik voor mij vond het erg lastig, want tussehenbeiden klonk het heel valsch +door elkaar, zoodat mijn tanden er zeer van deden en mijn ooren tuitten. +Een van de "cochons" beweerde dat vroeger, toen er nog geen gordijnen waren +en de bewoners der naburige huizen in het Cafe des Ambassadeurs op het +tooneel konden zien, zij de muziek minder lastig vonden en geen ketelmuziek +maakten. Of het waar is weet ik niet, maar in allen gevalle vond ik het +voor mij persoonlijk, jammer, dat ik voor mijn f 1 entree twee concerten te +gelijk hoorde, omdat een alleen wel zoo liefelijk is. Er waren ook veel +menschen in onze nabijheid, die vloekten en raasden als zij terwijl de +juffrouw van "Bleu Bleu" zong, door de buren hoorden spelen: "Sara je rok +zakt af" en dergelijke volksdeunen, die op zich zelve genomen niet +onaangenaam zijn, maar te samen met iets anders ongezellig klinken, vooral +als er bij in een vijzel gestampt wordt. Van den anderen kant moet ik +zeggen dat ik ook niet graag den geheelen dag muziek zou hooren, aan gezien +vooral des morgens de mensch niet altijd gestemd is om lichtvaardige +liederen te vernemen. Wanneer ze nu des morgens nog speelden: "Mijn eerst +gevoel zij dankbaarheid" of iets dergelijks laat ik het daar en zou ik het +zelfs stichtelijk vinden. Ik zou in 't belang van menschen zoo als ik, die +betalender wijs binnenkomen en aan de kibbelarij geen aandeel hebben, wel +aan de bewoners en de muzikanten willen zeggen: "Plaagt elkander niet +langer, want: + + "Waar twee personen kijven, + Met boosheid zwaar vervuld, + Daar zal het waarheid blijven: + Zij hebben beiden schuld." + + (_Wijsheid en deugd in klein octavo_.) + +Dit tusschen twee haakjes, nu vervolg ik de voorstelling. De electrieke +muziek van de Gebroeders Bozza is iets buitengemeens. Stelt u voor vijf +heeren als duivels gekleed, (evenwel zonder staarten) blazen op vijf +bazuinen met een geweld als of de dag des oordeels is aangebroken. In de +zaal hangen allerlei klokkenspelen, kastje, een lokomotief, een duivenhok, +een huisje dat in brand vliegt, een stuk of zeven trommen en allerlei +andere artikelen. + +Tusschen het geblaas der bazuinen nu hoort men, door middel van de +electriek, die de middelste duivel door drukking der vingeren op een tafel +opwekt, een trommelspel, dan weer een klokgelui of geschel, nu en dan 't +geluid van een duif of 't zingen van een vogel. Soms is alles tegelijk in +beweging en stoomt de lokomotief dat 't verbazend is, 't is een wonderlijk +orkest, maar heel mooi--en 't speet mij dat 't uit was. Hoe of het kwam +weet ik niet, maar, ik gevoelde door de verschillende mij vreemde +aandoeningen die ik genoten had, behoefte om eens even naar buiten te gaan +en zei tegen Nadaniel, dat hij maar op mij moest wachten, want dat ik +dadelijk terug kwam. + +Toen ik naar buiten wilde, zei een heer aan den uitgang, met beleefdheid +tegen mij, dat er geen "sorties" gegeven werden. Nademaal ik dit nu niet +begreep verklaarde ik hem de noodzakelijkheid waarom ik even weg wilde, +maar 't hielp niets, ik moest blijven of mijn gulden in den steek laten. + +Met wellevendheid beduidde ik dien heer dat ik met geen mogelijkheid kon +blijven, waarop ZEd. antwoordde: "O! gaat u dan maar naast het orkest." Ik +begaf mij daarheen, maar vond mij erg teleurgesteld want iemand die ik, +voor een deur die er was, aantrof zei: "ik ben de directeur van deze +gelegenheid en ik mag hier alleen artisten binnenlaten." + +Ofschoon ik hem trachtte te overtuigen dat ik, hoewel geen artist zijnde +toch even goed die deur kon binnengaan, bleef hij standvastig weigeren en +zei, dat zijn weigering alleen kwam om dat men de ondernemers van de Wasch +en gemak huisjes, geen concurrentie mocht aandoen, aangezien zij op zware +lasten zaten en dat ik dus op 't terrein moest gaan, als ik absoluut wilde. + +Ondertusschen begon de muziek weder, namentlijk de goede en ik, niets +willende verzuimen waarvoor ik betaald had, begaf mij weder bij Nadaniel in +de zaal evenwel niet zonder groote benauwdheden, zoodat ik van het verdere +wat gezongen en gespeeld werd maar half genot had. + +Gelukkig was het spoedig uit en konden wij naar huis gaan. + +Wij liepen nog even op het terrein, maar door de plotseling invallende +duisternis, zoodra de laatste noot der muziek gespeeld was ging al 't licht +uit, kon ik niet vinden wat ik wilde en moesten wij een goed heenkomen +zoeken; 't Was waarlijk een geluk dat Nadaniel den weg zoo goed wist, +anders lieve aanverwanten had uw bloedverwant en vader, best kunnen +verdwalen. + +Tehuis gekomen, vond ik Klaas dien ik f 1--gaf om morgen het Cafe des +Ambassadeurs te bezoeken; de jongeling was in zijn schik en verzocht de +complimenten aan allen. Hiermede verblijf ik voor heden als altijd. + +Uw liefhebbende vader enz. enz. +JORIS KOMIJN. + +NB. Zend mij bij de amandelmoppen voor +Nadaniel _cito_ eenig ondergoed, denk er om wat +azijn en water bij den mostert te doen, anders +verdroogt hij uw waarde vader. + + + * * * * * + + + +Vierde Dag. + +AMSTERDAM, Mei 1883. +_Waarde Echtvriendin en Bloedverwanten_, + + +Er gaat toch niets boven de kunst, alles wat +overigens het hart aandoet of den mensch tot nagedachten stemt verzinkt bij +de kunst in nietigheid. De kunst is alles! en daarom zeg ik: leve de +kunst!--O geliefde wederhelft! indien ik geen welgezeten koomenijsbaas was, +zoude ik kunstenaar willen zijn, al was het maar alleen om met +natuurlijkheid alles te kunnen voorstellen wat de Schepper, met +ondoorgrondelijke wijsheid, heeft gewrocht, tot een voorbeeld voor de +kunstenaren. + +Ik bevind mij heden in een opgewonden stemming, want Nadaniel heeft mij +verzekerd, dat er onder de hedendaagsche kunstenaren heel veel +koomenijsbazen zijn, daarom wanhoop ik niet dat ook in mij iets groots ligt +en derhalve heb ik het plan om mij behalve op de letteren, ook op de +schilderkunst te werpen. + +Dit voornemen heb ik te danken aan de Eksposietsie van de schilderijen die +ik heden bezocht zonder perreplu, veroorzakende deze een onkosten van 10 +cents voor de bewaring, die onnoodig is. + +Ik gevoel mij sedert gisteren zoo verheven, zoo echt kunstig, waarde +echtvriendin en nabestaanden! want ik heb op die tentoonstelling kennis +gemaakt met een sjenie, hij heet Maeceen en is een groot kunstenaar die +kennis heeft van al de schilderijen. + +'t Is bepaald een groot kenner want hij vindt bijna nooit iets mooi en weet +op alle schilderijen iets aan te merken. Hij praatte veel met mij en leerde +mij in een oogenblik de kunst begrijpen. Hij vertelde mij dat schilderen +eigenlijk zoo moeilijk niet is als 't lijkt en dat men, bijaldien men +slechts goede penseelen heeft en vooral een boel goede verf, een heel eind +ver komt in de kunst, ten minste wanneer men natuurlijken aanleg heeft en +navolgingstalent om de natuur getrouw na te bootsen. + +Nu! dat heb ik; daarvan ben ik zeker. Herinner u maar eens dierbare +echtgenoote, hoe goed ik destijds, toen ik nog niet door de kathedrale +koortsen, die bezetting op mijn stem kreeg, een haan kon nabootsen en ook +thans nog met duidelijkheid, het geluid der kikkers voortbreng, terwijl ik +in hondengeblaf en kattengeschreeuw, lang niet onverdienstelijk, de natuur +overtref. + +Ik deed bij wijze van proefstuk aan den heer Maeceen een honden geblaf na, +met gejank aan 't slot. Hij stond verbaasd over mijn talent, want de +oppasser kwam dadelijk kijken waar de hond was, hij snapte mij evenwel +niet, en toen ik nogmaals met natuurlijkheid een kat voorstelde zeide mijn +vriend mij, "ge hebt aanleg, veel aanleg, want ge copieert de natuur en +schilderen is niets anders dan copieeren--ge zult zonder twijfel ook in 't +schilderen wel iets kunnen leveren." Ik kocht derhalve heden voor *f +3.48^5 aan penseelen en voor ca. f 6 aan olieverf in tinnenspuitjes; +plankjes om op te schilderen heb ik te huis genoeg van de rozijnkisten, dat +is gladhout als 't afgeschaafd wordt. + +Notabene, laat de jongen vast een stuk of zes kisten uit elkaar slaan en de +plankjes afschaven, dan kan ik cito beginnen te schilderen als ik te huis +kom. Mijn eerste werk zal uw portret zijn waarde vrouw! daar gij mijn +eerste en eenigste liefde zijt en een schilder, zoo als Maeceen zegt een +ideaal moet hebben om naar te werken--zoo zult gij het eerst in olie worden +uitgevoerd. + +Daar ik mij door de voorlichting van Maeceen nu reeds als artist gevoel, +zoo kan ik ook gerustelijk mijn oordeel over de schilderijen zeggen en +letterkundig in mijn reisdagboek boekstaven, vooral ook omdat ik van hem +eenige der meest gebruikelijke kunsttermen heb geleerd, die ik met oordeel +door mijn beschouwing meng. Dezelve zijn o.a.: _braaf gedaan_--_knap +gedaan_--_gelikt_--_wasachtig_ --_harig_--_stout gepenseeld_--_ferm +aangepakt_--_gesmeerd_--_goed van toon_--_verwerig_--_porseleinig_ +--_zoeterig_--_gepeuterd_--_konventioneel_--_gemaakt_ --_galachtig_--_mooi +van factuur_--_realistisch_--_lekker_--_breed_--_vuil_--_week_--_kras_-- +_degelijk_ enz. enz. + +Ik heb ze allemaal in mijn zakboekje opgeschreven en mijn vriend Maeceen +heeft mij gezegd dat ik, wanneer ik deze woorden een beetje handig te pas +weet te brengen een kunstkritiek kan schrijven, zoo goed als menigeen 't +doet. Verder raadde hij mij aan om voor en aleer ik een schilderij mooi of +leelijk vind goed naar den naam te zien die er op staat. Dit is, waarde +vrouw, om mij niet te vergissen en b.v., een schilderij onbedachtzaam af te +keuren, als 't van iemand is die bekend staat als een groot artist. + +Dit zou van een beoordeelaar een groote domheid zijn, want somtijds doet de +naam ruim zooveel als de schilderij, zegt Maeceen. Bovendien noemt hij het +zaak om eerst andere beschouwingen te lezen of te hooren en nu en dan +aftekeuren wat de meesten mooi vinden d.w.z. niet geheel, maar +gedeeltelijk; b.v. als 't algemeen zegt, in dit of dat stuk is geen fout, +dan toch nog een paar groote fouten er in opteschommelen. + +Weet gij waarde vrouw waarom Maeceen dat doet? Omdat hij daardoor alleen +staat, in zijn oordeel en 't publiek dan zegt: dat is een knappe vent. +Maeceen vertelde mij dat er groote kritikussen zijn, die voornamelijk aan +die handigheid hun reputatie te danken hebben. Het zou onmogelijk zijn om +stuk voor stuk al die schilderijen te bespreken want er zijn er wel duizend +geloof ik.-- + +Eerst dus de Hollandsche af deeling: + +Van Israels zag ik een soort van brei- of naaischool waar visschersmeisjes +bijeenzitten; ik stond er eerst te dicht bij en daarom vond ik de kleur wat +vuil maar ik vergiste mij want toen ik wat verder afging staan trof mij de +natuurlijkheid van de voorstelling en het licht, net of 't heusch daglicht +is wat er opvalt, hier zet ik bij: _stout gepenseeld_ en _ferm +aangepakt-realistisch_ (mij dunkt dat zal hier wel passend zijn.) Het +zomerlandschap van J. v.d. Sande-Bakhuizen, deed mij veel pleizier. Ik +dacht dat de zon er op scheen zoo warm leek het mij toe. De boomen en alles +wat er op staat is heel netjes geschilderd, met groote juistheid, hier zou +ik 't woord "_niet gepeuterd_" kunnen gebruiken. + +'t Beviel mij een heele boel beter dan een landschap dat ik in een andere +zaal zag, ik geloof dat 't van een fransche schilder is. Maeceen zei dat +hij Impressionist heet. O! dierbare bloedverwanten wat een wonderlijk +schilderij, van dicht bij lijkt 't op een plank, besmeerd met allerlei +likken verf, grijs, heel veel vuil groen en geel, roodbruin, licht bruin, +groenekaas kleur, in een woord, van alles door elkaar. Eerst dacht ik, dat +'t een bemorst tafellaken moest voorstellen, toen ging ik er iets verder +afstaan en daardoor leek het op een hoop zand, met een stuk of wat +heiboenders er in, nog wat verder eraf, scheen het een zee met een +stoomboot er in. + +Een heer achter mij keek door een opgerold boekje en zei: "'t Is een +magnifiek vergezicht door een hollen weg. Ik deed mijn best om er dat ook +in te zien, maar 't lukte mij niet, ik bracht 't niet verder dan tot een +zandweg met boomen, die de rups in de bladeren hebben. Toen kwam Maeceen en +zei: Hoe vindt je dien straatweg bij zonsongang--mooi he!--en dien molen op +den achtergrond; 't is de natuur op heeterdaad betrapt. + +Nademaal ik hier nu geen mouw aan kan vast naaien schrijf ik al de +kunstermen in gedachten hier bij beginnende met "_knap gedaan_* tot en met +_realistisch_. Aangezien een iegelijk in dit schilderij, iets anders ziet, +zullen al deze termen, door elkander wel passelijk zijn. + +Het is toch iets schoons zulk een schilderijen verzameling, vooral door de +menigte portretten die men ziet, maar eene zaak kan ik mij niet voorstellen +namelijk dit: dat er zooveel menschen, vooral dames zijn die zich laten +afschilderen ofschoon zij niets om of aanhebben. Vooral in de Fransche +galerij zag ik heel veel vrouwen, die afgebeeld staan, zooals Eva in den +prenten bijbel. + +Ik als getrouwd man kan wel tegen deze voorstelling, maar voor Klaas vond +ik het niet passelijk, weshalve ik hem 30 cent gaf voor een glas port in de +Engelsche baar en hem beval zich te verwijderen; ik deed dit uit volle +overtuiging, want ik zag hoe de jongen bij voorkeur bij de onfatsoenlijkste +schilderijen bleef staan en er, zonder erg natuurlijk, met groote oogen +naar keek. Ik herinnerde mij daarbij de regelen: + + De onschuld is zoo snel belaagd + Als de verleiding wenkt. + En bitter is de zwijmeldrank, + Die de onkuischeid schenkt. + +(_Wijsheid en deugd in klein octavo_.) + +Maeceen had gezien, dat ik Klaas met zachtheid verwijderde en zeide dat ik +verkeerd handelde want dat voor de Kunst geen fatsoenlijkheid of +onfatsoenlijkheid bestaat en dat die naaktheid voor de kunst niets anders +is dan studie van 't menschelijk lichaam dat toch 't schoonste +natuurvoortbrengsel is. + +Ik begin nu langzaam aan te begrijpen dat er in schilderijen veel meer +inzit en ook niet inzit dan men oppervlakkig wel denkt--B.v. waarde vrouw +in stillevens, zit mijns inziens niets in terwijl in andere stukken heel +veel te zoeken is. + +Weet gij wat stillevens zijn? 't Zijn afbeeldingen van doode hazen en +kippen sinaasappelen en tafelmessen, glazen met wijn en afgebeten peeren, +kreeften en halfgeschilde citroenen--bloemenvazen en druiventrossen, +aardbezien, frambozen en potjes met ingelegde paling.--Zou ik hier het +woord "_lekker_" ook kunnen gebruiken? + +Maeceen zei dat er niets in zit, omdat men er niets bij denken kan en ik +ben 't met hem eens, hoe mooi en kunstig ze ook geschilderd zijn, zou ik ze +niet willen hebben om op te hangen. Daarentegen een stuk dat stof tot +overpeinzing geeft zou ik gaarne bezitten, b.v. een zee met een strand, +vooraan. Een kinderhoedje dat op de golven drijft en een natte hond die +half in 't water staat te janken, zoo iets doet ons denken en wel aan een +ongeluk dat gebeurd is, men kan zich dan naar believen een mooi blond +jongentje verbeelden, dat spelende in 't water geloopen is hetwelk de hond +heeft willen redden maar niet kon, van wegens de zwaarte des lichaams. Ook +de verschillende godsdienstige stukken, zie ik niet graag. Ik zag onze +lieve heer Jezus op alle mogelijke wijzen voorgesteld, en soms zoo mager +dat men er medelijden mee kreeg, in plaats van eerbied. De verfoeilijkheden +der Inquisitie, heb ik ook aanschouwelijk gezien door een man, die op de +pijnbank ligt, en wiens voeten gebraden worden, hierbij zet ik: _ferm +aangepakt, breed, kras en stout gepenseeld_--maar een onderwerp om van te +rillen-- + +Aangezien ik door de opgewondenheid heen was van wegens de veelheid der +kunst die ik aanschouwde lette ik er niet op, dat ik zooals men 't noemt +van den hak op den tak sprong en om zoo te zeggen van de eene schilderij +naar den anderen holde en met groote vermoeidheid geslagen werd, door de +uitgestrektheid der door te loopen ruimte. + +Mijn vriend Maeceen maakte er mij opmerkzaam op en zei "ge moet meer +sijstematisch te werk gaan" ik begreep niet wat hij bedoelde en vroeg +derhalve verklaring, dewelke hij bereidwillig gaf. + +Sijstematisch beduidt ordelijk; eerst het een en dan het ander, maar niet +alles door mekaar. + +Maeceen zei: "behandel nu eerst de Hollandsche kunst en dan de vreemde--dan +levert ge een meer begrijpelijke en geordende critiek. Nademaal hij gelijk +had, deed ik aldus en bekeek met aandacht wat mij in de Hollandsche +afdeeling alzoo het begeerlijkste voorkwam. Voor het portret van onzen +geeerbiedigden Koning nam ik gevoelig en vaderlandschgezind mijn hoed af, +al vond ik, ronduit gezegd, dat Z.M. er in werkelijkheid veel fermer uit +ziet, maar de chakot die op 't portret geschilderd is, is of hij leeft, dat +'s 't mooiste deel van 't schilderij; ik zou hier uit mijn woorden +verzameling bij willen zetten. _Zoet_ en _prenterig_. + +Met veel genoegen zag ik een Friezin met een kindje geschilderd door +Mejuffr. Schwarze. Dat 's een mooi stuk daar zou U pleizier in hebben, net +iets voor u waarde wederhelft! 't Kind ziet er minder goed uit, maar de +moeder! een gezicht als melk en bloed, frisch en blozend, juist zoo als +gij, toen ge nog in uw goede dagen waart. Hier durf ik gerust bij te +zetten, _ferm gedaan, goed van factuur, frisch van toon_. 't Zelfde zou ik +kunnen schrijven van Mevrouw Ronner, die een stuk of wat poesjes heeft +geschilderd zoo aardig dat ik er bijna niet van daan kon komen. Maeceen +zegt dat ik hierbij de woorden _geestig, juist van teekening_ en _goede +techniek_ moet zetten. + +Een dames portret van Bles vond ik ook heel mooi, maar Maeceen riep er zoo +erg niet over; hij zei dat hij veel mooier stukken van hem had gezien en +dat ik er gevoegelijk de woorden _aangenaam gepenseeld, iet of wat gemaakt_ +en _oppervlakkig_ bij kon zetten. Ik kan er niet precies over oordeelen of +hij gelijk heeft maar ik schrijf het toch op, omdat hij het zegt; dat doen +meer critikussen als ze 't oordeel van iemand hooren die bekend staat als +een kenner, beweert Maeceen. Er zijn er zelfs, zegt hij, die in 't geheel +geen eigen oordeel hebben en altijd op 't kompas van een ander zeilen. +Waarom zou ik 't dan niet doen? + +"Vliegend blad Heeren!" heet het schilderij van juffrouw Moes. O! dierbare +bloedverwanten wat is dat een aardig stuk, als je er lang op kijkt is 't +alsof de jongen, die er op staat, met natuurlijkheid schreeuwt; daar durf +ik gerust uit mij zelven bij te zetten, + +_flink; geestig geteekend, juist van toon. Verkocht_. 't laatste woord +staat er op en is misschien voor de schilderes, 't beste bewijs dat ik +gelijk heb. + +Terwijl ik met alle aandacht stond te kijken hoorde ik een paar +buitenmenschen over een schilderij praten waarvan ik ongelukkig den naam +vergeten heb. De een zei, met zijn neus er vlak op, "'t zijn allemaal +klodders en vegen," toen zei de ander, "dat 's juist het mooie van de +kunst, hoe meer klodders, hoe kunstiger. Als je er verder afstaat kun je +toch heel goed zien dat 't een toer is om zulke vegen er zoo op te zetten +dat ze iets beteekenen; dat is de nieuwe richting in de kunst. + +Of het nu nieuwe of oude richting is, is mij hetzelfde maar ik voor mij, +vind het toch mooier als men ook van dichtbij al kan zien wat 't beteekend. +Ik geloof dat ik de oude richting maar zal behouden als ik schilderen ga. +In dien nieuwen trant zag ik ook koeien, geschilderd door W. Maris. Een +heer die er voorstond riep maar aldoor tot zijn dame: "prachtig! geniaal!* +"heerlijk! goddelijk!* De dame vroeg zoo langs haar neus weg:*" hoeveel +koeien staan er eigentlijk op, beste man? en wat is gras en wat zijn +koeienpooten? Toen werd dien heer boos en zei alleen: "'t is van Maris" +daarop zweeg de dame en zei ook, dat 't eigentlijk toch wel "beelderig" +was.--Ik voor, mij schreef in mijn boekje*" _verward, verwerig, gesmeerd_. +(Ik weet niet of ik 't bij 't rechte eind heb.) + +Weet gij waar ik lang voor heb gestaan? Voor een schilderij van Valkenburg, +voorstellende "Een oefening" dat wil zeggen een soort van preek bij de +afgescheidenen. Dat 's een mooi stuk waar men lang op kan kijken, 't is +juist alsof de figuren los voor elkander staan, ik schrijf _goed +gegroepeerd, ongezocht harmonisch, van kleur en toon_. Als ik zoo leer +schilderen beste vrouw, hang ik het sloof van den Koomenijsbaas voor goed +aan den nagel. + +"Kom eens hier" zei Maeceen en kijk eens naar die schilderij. "Gedurende de +preek" van. G. Henkes, wat zou je daarbij zetten? Ik zag het en O! beste +nabestaanden, ik had er schik in. Een boer, een boerin en een Juffrouw met +neepjesmuts op zitten te luisteren naar de preek in een dorpskerk. De boer +zet een gezicht alsof hij in zich zelven denkt: Jongens! jongens! wat ben +ik toch een erge zondaar; de boerin leunt achterover in haar stoel en 't is +alsof je haar ziet denken; 'k begrijp er geen zier van maar mooi is 't, en +de juffrouw met de neepjesmuts neemt een snuifje, omdat ze aan de snuifjes +die de domine uitdeelt, nog niet genoeg heeft 't is _ferm gedaan, lekker_, +zei ik tot Maeceen--schrijf dat gerust op Komijn! zei hij maar zet er bij: +_uitmuntend van teekening, natuurlijk van toon, juist van opvatting en mooi +van coloriet_. + +NB. de neepjesmuts is sprekend tante Grietje, als ze mankeliek is. + +Aangezien het al te laat werd vond ik het geraden om maar gauw over de +andere schilderijen heen te loopen, nademaal ik ook van de andere +afdeelingen iets wilde zien. + +Belgie is evenzeer uitmuntende in goede schilders--als in vet en +kunstboter, (die ik daar altijd van daan krijg) daarvan heb ik de +overtuiging. Ze verstaan het daar ook hoor! + +Jan van Beers, las ik op een schilderij lieve vrouw! Misschien is dat wel +een zoon van dien anderen van Beers die dat gevoelige vers heeft gemaakt, +"De zieke jongeling" dat Jaantje van den Apteker, op de rederijkerskamer, +zoo mooi kon voordragen, dat ik altijd de tranen in de oogen kreeg. + +Die Van Beers heeft een schilderij gemaakt, voorstellende, een juffrouw die +op een bank ligt, midden in een wandelpark. Dat moog je van dichtbij +bezien, dan is 't net zoo mooi, ja bijna nog mooier als van verre! daar zit +niet een klodder op en toch is het kunstig. Al zegt Maeceen nu ook +honderdmaal: _'t is mij te glad, te porceleinig, te gelikt_; ik vind het +mooi.--Het is volgens mijn domme verstand, _afgewerkt, netjes geschilderd +en fijn_,--zou ik hier maar niet bijzetten, _juist van teekening, +concientieus_. Ik weet waarlijk niet of ik de schilderij "La Sirene", zoo +staat het in den Catalogus, niet bijna nog mooier vind. Een sloep met +roeiers ligt onder aan een steiger, en een heer, een zeeofficier, geeft een +lieve jonge dame de hand om haar van den steiger in de sloep te helpen, van +achteren ligt een stoombootje en schijnt de zon. + +Maeceen vertelde mij dat een concurrent van Van Beers, (hij houdt vol, 't +is een koomenijsbaas geweest) stilletjes het hoofd van de dame met een +pennemes, uit de schilderij heeft gesneden, omdat hij geloofde dat 't een +gekleurde potograpfie was. Wat een slecht sujet, zoo'n mooi stuk uit +broodnijd te bederven, maar hij is er kaaltjes van afgekomen, want Jan van +Beers heeft er een lapje in gezet en 't hoofd weer zoo netjes +bijgeschilderd dat men er niets van zien kan, namentlijk van de sneden, Van +Beers heeft daardoor bewezen dat 't geen potograpfie was. + +In de Belgische afdeeling heb ik een kennis van Maeceen ontmoet, ook een +kritikus, die schrijft voor een buitenlandsch blad. Wat een rare vent +dierbare vrouw, voor elke schilderij ging hij staan, met de armen over +elkaar en zijn oogen bijna digt geknepen en dan zei hij: "Hm! Hm!" of +"prrrrrt." Hm! Hm! beteekent bij hem vrij goed en Prrrrrt! is een teeken +dat 't hem niet bevalt. Tusschenbeide hoorde ik hem zeggen Psssss! zoo +tusschen zijn tanden, dat deed hij alleen als 't erg mooi was. + +Ik luisterde, terwijl ik op een fluweelen bank zat midden in eene der +zalen, ik meen van de Fransche afdeeling een gesprek af tusschen Maeceen en +zijn vriend. Nadaniel die mij kwam opzoeken schreef 't op voor de pers--ik +vond het merkwaardig, dat hij zoo gauw schrijven kon, en heb 't van avond +op mijn gemak van hem overgeschreven, daar ik het nuttig en leerrijk vond +voor u lieve bloedverwanten, om te weten hoe twee critikussen, die hun vak +verstaan over een schilderij oordeelen. Het schilderij stelde voor een +avondstond door Guillon. + +Maeceen keek eerst naar den naam en zei: "Guillon?" toen keek zijn vriend +naar den naam op 't doek, keek daaropvolgend Maeceen aan en zei: "Guillon?" + +Nadaniel schreef voor 't gemak alleen den naam van hem die sprak net als in +een tooneelstuk, + +_Maeceen_: Impressionist? + +_Vriend_: Hm! Impressionist! + +_Maeceen_: Verder af gaan staan! + +_Vriend_: Verder af gaan staan. + +_Maeceen_: 'n Beetje groen? + +_Vriend_: Groen genoeg! + +_Maeceen_: Redelijk van teekening, maar groen, erg groen! + +_Vriend_: Spinazieachtig--vet--plakkerig. + +_Maeceen_: Vrij goed belicht, nog al natuurlijk van toon, vooral die +horizont. + +_Vriend_. Ja hm! er zit wel iets in, maar 't doet niet _dat_--hm! je +begrijpt me, 't doet niet _dat_--NB. de vriend wees met zijn duim over de +vingers gelegd naar de schilderij. + +_Maeceen_. Juist, 't is _dat_ niet. och! maar _dat_ hebben zoo weinig +artisten, er zit anders wel iets in dien...Guillon heet hij niet zoo? +_Vriend_. 'k Zal eens in den Catalogus zien. + +_Maeceen_. Als er maar meer natuur in zat. 't Is wat pruikerig. + +_Vriend_. Guillon. Hm! Hm!--Psssss!--medaille Parijs 1878, 2e classe +1880--dat dacht ik wel; 't is verdienstelijk geschilderd, dat zag ik op den +eersten blik. + +_Maeceen_. Ik zei immers direct, goed van teekening, ik ga nog een beetje +terug. Blikslagers! nu vat ik hem op eens. Daar heb ik hem +gepakt--kolossaal wat een effect! + +_Vriend_. Waarachtig Maeceen, ik stond er te dicht bij; nu is 't ook niet +zoo groen, 't is puur natuur, wat een licht he! verduiveld dat zonnetje +tusschen die boomen is kranig. + +_Maeceen_. Je kunt het hebben, dat 't avonds in de natuur zoo groen is; 't +is in 't geheel niet overdreven. + +_Vriend_. Wat staat alles los voor mekaar, 't is compleet natuur, en wat 'n +perspectief, + +_Maeceen_. Hoe meer ik het bekijk hoe meer ik er _dat_ je weet wel, _dat +hm_! dat schuivende in zie. + +_Vriend_, 't Schuift kolossaal! + +_Maeceen_. Magnifiek! die Guillon is bepaald een kraan. + +_Vriend_. Pssst! dat geloof ik--kijk eens aan 't is al verkocht ook, dat +had ik nog niet eens gezien. + +_Maeceen_. Dat verwondert mij niet, zoo'n stuk moet verkocht worden. + +_Vriend_. 't Is positief een van de beste doeken van de expositie. Waarde +vrouw en nabestaanden, Nadaniel transpireerde, met permissie gezegd, van 't +schrijven, want ze spraken nog al gauw, maar 't is hem toch gelukt. Vindt +gij dit gesprek niet leerrijk, ik uw vader en bloedverwant vond het +merkwaardig, derhalve boekstaafde ik het naar waarheid om u eens te doen +weten hoe men eigentlijk als critikus spreken moet. Ik hoop dat ik 't ook +zoo zal leeren. + +Van wegens de stikkende benauwdheid der zalen ben ik even naar buiten +gegaan om een sneeuwballetje te gebruiken. + +Vol besluiteloosheid stond ik een oogenblik stil, niet wetende waar ik mij +zoude vervoegen, ten einde het beste sneeuwballetje te verkrijgen. + +Ik stond reeds op het punt mij naar de American bar, waarvoor ik een +bijzondere soort van toeneiging gevoel te wenden--toen Nadaniel mij meenam +naar de Fransche Restoraatsie, waar vele menschen zaten onder 't genot van +hun gelag. De Muziek begon te spelen liefelijk en schoon, zoodat ik +onwillig mee neuriede, met beweging van mijn hand op de maat, iets dat +Nadaniel mij verzocht na te laten, nademaal men 't in Amsterdam niet doet, +en men mij licht voor boersch of onopgevoed kon houden. + +Ik rustte dus kalm uit van de afmatting der kunst, want, O! waarde +wederhelft er is niets zoo vermoeiend als 't zien van schilderijen, vooral +als men er over moet denken. + +Terwijl wij daar geplaatst zaten, gebeurde mij iets wonderlijks. Beste +vrouw kunt gij u ook herinneren dat wij permetasie in Amsterdam hebben? ik +niet, maar toch is het zoo. Er kwamen twee dames naast mij aan het tafeltje +zitten, die mij aankeken als of ze mij jaren hadden gekend en met +gemeenzaamheid goeden dag zeiden. + +De eene zei "Dag neef hoe gaat het." Ik was verwonderd aangezien ik nooit +gehoord had van een nicht of anderszins vrouwelijke familie alhier, +nademaal onze familie alleen te Medenblik tehuis is met uitzondering van +den neef weduwnaar uit de Tuinstraat zonder dochters. + +De andere dame vroeg heel beleefd of 't mij goed beviel op de +tentoonstelling en ik antwoordde met wellevendheid, naar mijn overtuiging +dat alles prachtig is maar dat ik niet wist, zij een nicht was. + +Tusschen twee haakjes de dames schenen heel voornaam want zij waren +prachtig gekleed, in zijde, kant en fluweel met een reuk, die heerlijk in +mijn neus kwam; zoodat ik vroeg of ze bij de O. de kolonje juffrouw waren +geweest. Bovendien schenen zij algemeen geacht en bekend, want iedereen +keek naar haar en er waren fijngekleede heeren, die wel drie of vier maal +voorbijliepen en haar als oude bekenden groetten. + +Nadaniel was middelerwijl opgestaan en stond in de verte met een heer te +praten die zeker erg grappig was want zij schudden allebei van 't lachen. +Hij hield mij echter goed in 't oog, want telkens keek hij naar mij om te +zien of ik er nog wel zat. Dit vond ik knap van hem aangezien hij wist dat +ik onbekend ben en zonder hem moeilijk den weg naar huis zou vinden. + +Nu komt een zonderling geval. De dame die mij zeide, nicht te zijn gaf mij +haar adreskaartje als ik casuweel lust had om haar te bezoeken, "zij woont +in de Kerkstaat en zij heet ook Komijn--is dit niet zonderling, dierbare +vrouw! Ik vroeg haar namentlijk toen zij "neef zeide," Heet u dan ook +Komijn? waarop zij antwoordde, "natuurlijk, maar om dat 't zoo'n grappige +naam is (hier is wel iets van aan) heb ik op mijn kaartje alleen mijn +voornaam, Henriette laten drukken." Een ding is mij toch van haar niet +bevallen hoewel zij en haar vriendin, die Betsy heel allerliefste en +ingetogen meisjes zijn en ik dus alleen aan een vergissing geloof, +namentlijk dit. Zij hadden ieder twee glaasjes port gedronken en nadat zij +beleefd hadden gezegd "avoez, neef" op mijn gezondheid geklonken, een +beleefdheid die ik netjes vond. + +Toen waren zij opgestaan, nadat ik beloofd had haar te komen opzoeken om +kennis te maken met de overige nichten (Henriette heeft nog 5 zusters in +huis) en wandelend verder gegaan. Wat mij nu niet beviel was dit: de +koffiehuisknecht vroeg mij *f 2.-- voor de vier glaasjes port en op mijn +beleefde weigering te betalen zeide hij: "als jij je nichten tracteert moet +jij betalen vrind!" Een onhebbelijk mensch dien Jan, maar aangezien +_Bedaardheid steeds onbeschoftheid overwint_, betaalde ik, alleen +bejammerend, dat ik den knecht niet beter kon inlichten omtrent het geval. +Wat of Nadaniel scheelde weet ik nog niet; de jongeling was rood van 't +lachen toen hij weer bij mij kwam en vertelde mij, dat die kennis waar hij +mee had staan praten hem zoo had laten lachen over een verhaal van iemand +die een ander had beet gehad. Ik zeide hem, dat 't niet aardig is om iemand +beet te hebben en dat geen braaf en goedhartig mensch 't doet want: + + Neemt gij door slimheid anderen beet + Veroorzaakt gij licht smart of leed. + En der onnoozelen rein gemoed. + Nooit booze sluwheid recht bevroedt, + + (_Wysheid en Deugd in klein Octavo_.) + +Ik zal morgen eens naar de nichten Komijn gaan om te zien of ik weten kan +van welken tak zij zijn. In Enkhuizen heeft voor jaren een achterneef van +vader-domine Komijn gestaan, misschien zijn het daar kleindochters van, en +als dat zoo is zal ik onzen Klaas medenemen, dan heeft hij nog eens een +fatsoenlijk huis waar hij nu en dan komen kan, dat is altijd veel waard +voor een jong mensch, vooral in eene groote stad, nietwaar, beste +wederhelft! dit zal u ook verheugen.-- + +N.B. Zend mij dezer dagen een bankje van +*f 25.-- maar laat den brief aanteekenen--'t geld is hier veel gauwer op +dan te huis--, maar dat doet er niet toe, ik wil nu alles zien; gijlieden +geniet er toch evenveel mede door mijn beschrijving--ik vervolg dezelve; om +dezen middag goed te besluiten en nog eenige afleiding te hebben ben ik nog +even in de "Galerie du Travail" geweest. Tot dusverre had ik verzuimd er +in te gaan, maar 't zou toch jammer zijn als ik 't niet gezien had. Deze +Galerij behoort naar mijne meening niet tot de eigenlijke tentoonstelling, +want het is meer een bazaar, waar men van alle kanten wordt vastgehouden om +iets te koopen. + +Gij kent mijne goedaardigheid, en vooral mijne toegevendheid in 't algemeen +voor de vrouwen, dit hebt gij aan u zelve en in de winkel voor de klanten +ondervonden, derhalve was het mij onmogelijk heen te gaan zonder een +kleinigheid te koopen van de juffrouw, die met miscroscopen stond, en mij +in 't fransch beduidde dat ik zoo'n vergrootglas noodig had voor de +trichinen in de hammen van uw vader, zult gij wel gelooven dat ik tot den +billijksten prijs kocht, 't is een nuttig instrument en niet te duur voor +*f 1.50. + +Daar ik nu dezen inkoop had gedaan en dezelve door de andere jonge meisjes +was gezien kon ik beleefdshalve niet nalaten ook haar te begunstigen. Ik +kocht dus een fleschje Cibils Vleesch Extrackt, dat ik wel weder af zal +zetten in den winkel. Een doosje Fransche Saus in koekjes--en een Ocarina, +waarop men zonder muziek te kennen alles kan spelen. Een bellenblazer voor +onze kleine Pietje benevens een elastieke machine om sigaren aan te steken. + +Bijna had mij een jongejuffrouw verleid om een glas te laten beslijpen met +uw naam, waarde wederhelft, maar aangezien, ik weet dat gij niet aan +breekbare waar hecht, kocht ik een sigarenpijp voor mij zelven, dat U +zeker meer genoegen zal doen, ook een pak chocolaad, waarvan gij genieten +kunt als 't voor den winkel niet geschikt is. + +Nadaniel zeide mij, dat ik niet zoo onbeleefd mocht zijn om het weefgetouw +voorbij te gaan zonder aanschaffing van het beeld der Tentoonstelling in +zijde voor *f 0.75 cs. Daarna bleef ik nog aan een fleschje reukwater +hangen van een Turk, die er zelf niet naar rook, uit godsdienstig gevoel +kocht ik van den man uit Betlehem een doosje uit heilig hout en van een +ander een armband van roode kralen voor Jansje.--Ook verschillende +zoetigheden, als suiker en ballen en pralines, die evenwel om reden der +kleverigheid heden avond door Nadaniel en Klaas genuttigd zijn. + +Vermits mijn wellevendheid de aandacht trok, begon men mij overal vast te +houden, en vleiden mij de jonge meisjes, waaronder ook vele ouden zijn, om +ook haar te begunstigen, weshalve ik onmerkbaar in mijn zak mijn +portemonnaie omkeerde, en dezelve uithalend, de leegheid er van toonde; dit +hielp en overal waar ik zoo deed liet men mij gaan, zoodat ik verder +ongehinderd met Nadaniel den uitgang bereikte. + +Deze brief, vooral het eerste gedeelte, heeft mij veel hoofdbreken gekost, +dierbare vrouw, derhalve moet gijl. hem zuinig bewaren. + +Wees gegroet van uw waarden vader en bloedverwant JORIS KOMIJN. + + + * * * * * + + + +BRIEF VAN JUFFROUW KOMIJN AAN HAAR ECHTGENOOT: + + +_Waarde Joris!_ + +Ik heeft met schrik U laatste brief geleezen en dus haast ik mij dezelve te +beantwoorden. Beste Joris Uw zijt gek, dat zeggen de kinderen ook, benevens +de comsjonair Raakman, die ik al U briefven heb laten leezen. Jufvrouw +Komijn zei hij, de eerste waren goet en begrijpelijk, maar bij den laatsten +loopt 't er bij Joris door. Zoolang als hij over de tentoonstelling schreef +was 't goet maar van die kunst is hij heelemaal in den war. Raakman zegt +beste Joris, dat hij geloofd dat Nadaniejel of U vrient Meseen Uw er aan +geholpen heeft want dat 't ook uw steil niet heelendal was. + +Ik waarde man! heeft er niets aangehat, ik heeft er slaap van gekregen, en +de kinderen vonden het vlaauw. Ze vonden dat van de Gaamelang veel mooijer +en Jansje zei alsdat ik u schrijfven moest dat haar vader iemant gesprooken +heeft die de schildereien op de tentoonsteling gezien hat en ze veel mooier +vond dan uw zij en dat er niet een prul bij is, maar vele die overschoon +zijn, heeft hij gezegd komen voor in de Hollanse afdeeling. + +U malligheid om zooveel ferf te koopen is zeker door 't bier dat Uw telkens +drinkt, want dat is Uw niet gewent beste Joris. en als men boven zijn bier +is, doet men mallighedens; maar de ferf is niet weg, de snijboonenmoolen +kunt U wel eens opschilderen en de aardapelenbaken hebben ook een kwasje +van doen. Ook kunt Uw als Uw roode-ferf en blouw hebt wel wat schilderen op +de jongens, hun pakhuis en brootkar; ook hun bokenwagen heeft het wel +noodig voor de roest. + +Van Klaas schreift uw niets besten Joris. Is hij niet met Uw medegegaan, +heeft de jonge het zoo druk op zijn kantoor?--ik ben verlangent om van hem +te hooren, want 't is toch mijn ijgen kint. + +Wat ik zeggen wil bij dien Nigten moet Uw hem maar niet brengen, want dat +is niet nodig. Ook voor Uw, besten man zou ik Uw raden er niet heen te +gaan. Wat doet gij er meer van te weeten. Of het dogters zijn van Doominee +Komijn komt er niets op aan. Ik ben U getrouwe wederhelft en ik heb het +liefver niet besten Joris, ik vertrouw het spul niet want ik ken Uw +goedaardighijd. Raakman zij ook dat hij niet geloofd dat 't Nigten zijn en +dat het maar een grappigheid was van die dames om U te vertellen dat zij +fermielie zijn, want dat alle buiten mensen als zij te Amsterdam koomen +Nigten vinden. + +Met Raaksmans broer is het ook gebeurt, en ook in diezelfvde wijze en +daarom besten man is het beeter dat Uw weer naar huis komt met spoet, +daarom stuur ik Uw ook geen geldt. Ook is het nodig voor de zaak want in +den kaas is zoo erg de meid, ofschoon zij elken dag is omgekeert. De +kinderten verlange zoo erg naar Uw en alles wat Uw meebrengd--Ik voor mij +zou wel graag een teelegram hebben wanneer gij komt sito omgaande. Het is +beeter voor U waarden man. Ik wacht Uw dus morgen avend tehuis met +wentelteefven en aarbijen en de kinderen blijven op--Dus dat is +afgesprooken--ge kunt morgen avend om 10 uur hier wezen. + +Dag beste Joris in gedachten omhelst ik U en breek af met de pen--Onze +Kareltje heeft een gat, in zijn hoofd met spijkerbalsem, is het veel beter +geworden, dus hoeft gij niet te schrikken--Vaartwel tot ziens + +Uw liefhebbende vrouw + +SIENTJE. + +Joris, het komt er niet op aan of gij weet of het Nigten zijn of niet. + + + * * * * * + + + + +TELEGRAM VAN JORIS KOMIJN AAN SIENTJE KOMIJN. + + +_Juffrouw Komijn, Medemblik_. + +Uw vader komt tien uur te laat, dus half drie, Joris. + + + * * * * * + + +Het spijt ons onzen lezers te moeten mededeelen, dat na de ontvangst van +Sientje's brief de heer Komijn geen rust of duur meer had, maar onmiddelijk +den volgenden morgen is afgereisd; we hopen dat de brave man gezond en wel +de stad zijner inwoning moge bereikt hebben. + +DE SCHR. + + + + + * * * * * + + + + +COMPLEETE +MEUBILEERING + +BUREAUX, HEERENKAMERS +KANTOOR-INSTALLATIEN + +Geill. Prijscourant op aanvrage franco + + + + + + +PHOENIX + +MEUBILEER-INRICHTING + + + + + + +HOOFDMAGAZIJNEN 234 SPUISTRAAT + KANTOORMEUBELEN: 76 DAMRAK +FABRIEK: 43 LOOIERSGRACHT + +AMSTERDAM + +INTERCOMMUNAAL TELEPHOON 3978 + + + + + * * * * * + + + + +[Illustration] + +SCHOORSTEENMANTELS. +HAARDBEKLEEDINGEN. + + + + + + +VOORNAAMSTE ADRES +VOOR +VLOER- EN WANDTEGELS +ITAL. EN ENG. MOSAIK +HOUTPARKET VAN LOUIS DE WAELE +Sectiel- en Cristal-Tegels +VAN JOOST THOOFT +EN LABOUCHERE +Houtgraniet. Torgament. +Terazzo vloeren granito. +Bureaux en Monsterzalen: +ACHTEROOSTEINDE 2-6 +bij de Hoogesluis. + + + + + * * * * * + + + + +HOEK & Co. + +46 Warmoestraat 46 +AMSTERDAM + + + + + + +FABRIEK VAN: + +PEPERMUNT, GOM +EN SUIKERWERKEN + + + + + + +PRIMA KWALITEIT +SCHERP CONCURREEREND + + + + + * * * * * + + + + +Levensverzekering-Maatschappij +"NEERLANDIA" + + + + + + +Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 2 Januari 1893, No. 53. + +GEVESTIGD TE +'s Gravenhage ... Anna Paulownastr. + + + + + + +Levensverzekering, + Lijfrente, Pensioenen, + Volksverzekering. + +DIRECTIE +H.L. VAN TETS .. CORN^S. LOEFF. + +TARIEF LIJFRENTE. + + + + + + + + +OUDERDOM |Dadelijk ingaande jaarhjksche lijfrente + | voor *f 100.-- gestort kapitaal. + |======================================== + |MANNEN. |VROUWEN. +45 |f 6.25 |f 6.01 +50 |" 6.93 |" 6.64 +55 |" 7.80 |" 7.53 +60 |" 8.96 |" 8.77 +65 |" 10.63 |" 10.32 +70 |" 12.69 |" 12.30 + + +VOORBEELD. + +Een dame, oud 65 jaar stort *f 1000 kapitaal en ontvangt dan +jaarlijks *f 103.20, in driemaandelijksche termijnen + +Zij maakt dus meer dan 10 pCt. + + + + * * * * * + +[Illustration] + + +[Illustration] + +HOFLEVERANCIER VAN H.M. DE KONINGIN +VAN ENGELAND. + +VELEN DENKEN DAT ALLE SPREEKMACHINES +GRAMOPHONES +ZIJN. + +GROOTER DWALING +BESTAAT +ER NIET. + +OMDAT HET WOORD +"GRAMOPHONE" + +DE ONDERSCHEIDINGSNAAM IS VAN HET INSTRUMENT, +DAT ALLEEN GEMAAKT WORDT DOOR + +THE GRAMOPHONE COMPANY Ltd. + +EN DIE, +IN VERGELIJKING MET ANDERE MACHINES, +ALLEEN STAAT EVENALS CARUSO +ONDER GEWONE ZANGERS. + +UITSLUITEND VERTEGENWOORDIGERS v. NEDERLAND EN KOLONIEN: +THE AMERICAN IMPORT COMPANY +22a AMSTERDAMSCHE VEERKADE ... TELEFOON 4204 ... DEN HAAG. + +AGENTEN IN ALLE PLAATSEN VAN EENIG BELANG. + +ADRES VAN DEN NAASTBIJZIJNDEN AGENT. + + + + + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Joris Komijn op de Tentoonstelling +by Justus van Maurik + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK JORIS KOMIJN OP DE TENTOONSTELLING *** + +***** This file should be named 12637.txt or 12637.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/1/2/6/3/12637/ + +Produced by Miranda van de Heijning, Frank van Drogen and the Online +Distributed Proofreading Team. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/old/12637.zip b/old/12637.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f4a6d74 --- /dev/null +++ b/old/12637.zip |
